________________
૩પ
યોગલક્ષણદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૩ (i) તાવની વેદનાથી અભિભૂત શરીરવાળા, વિઠ્ઠળ પગલાં મૂકનારા, નિરાકુળ ગમનને ઈચ્છવા છતાં પણ તેને નિરાકુળ ગમન કરવાને, અસમર્થ એવા તેને જ=તે પુરુષને જ, કંટકવિધ્વથી પણ અધિક તાવનું વિધ્ધ છે, અને તેનો જય જવરવિધ્યનો જય, નિરાકુળ પ્રવૃત્તિનું કારણ છે. એ રીતે માર્ગમાં જતારને જેમ વરવિધ્વજય માર્ગગમનનો હેતુ છે એ રીતે, જ્વવિધ્વજય સમાન દ્વિતીય વિધ્વજય છે-અંતર્થાધિરૂપ વિAજય છે. અને (iii) માર્ગે જવાની ઈચ્છાવાળા એવા તેને જ તે પુરુષને જ, દિમોહ સમાન મોહવિષ્મ છે. તેનાથી મોહવિતથી, અભિભૂત થયેલા તેને પથિકો વડે પ્રેરાતા છતાં પણ કોઈ રીતે જવાનો ઉત્સાહ ઉત્પન્ન થતો નથી. વળી તેનો જયનમોહવિષ્મતો જય, સ્વરસથી સ્વઈચ્છાથી, માર્ગગમનની પ્રવૃત્તિનું કારણ છે. એ રીતેત્રમાર્ગમાં જનારને જેમ દિમોહવિધ્વજય માર્ગગમનનો હેતુ છે એ રીતે, અહીં યોગમાર્ગમાં, મોહવિધ્વજય સમાન ત્રીજો વિધ્વજય છે-મિથ્યાત્વજયરૂપ વિધ્વજય છે. રૂતિ એ પ્રમાણે =આeત્રણે વિધ્વજય, પૌંન્નેવા: એકમાત્ર ફળથી જણાય છે અર્થાત્ વિધ્યોથી ખૂલતા પામેલ પ્રવૃત્તિઆશય ફરી ચાલુ થવારૂપ ફળ દ્વારા જણાય છે. [૧૩ના ભાવાર્થ -
(૩) વિષ્ણજય આશય - યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્તને વિપ્નો આવે છે ત્યારે પ્રવૃત્તિ સ્કૂલના પામે છે. એ વિઘ્નો ત્રણ પ્રકારનાં છે અને એ ત્રણ પ્રકારનાં વિક્નોના જયથી યોગમાર્ગની ખલિત થયેલી પ્રવૃત્તિ પણ ફરી શરૂ થાય છે. તે દૃષ્ટાંતથી બતાવે છે.
જેમ કોઈ પુરુષ ઉપદ્રવવાળા નગરમાં વસતો હોય, તેથી તેને છોડીને કોઈક ઉપદ્રવ વગરના નગર તરફ જવાના અભિલાષવાળો હોય, અને તેને જ્ઞાન થયું કે “અમુક નગર તદ્દન ઉપદ્રવ વગરનું છે; કેમ કે ત્યાં સુરાજ્ય પ્રવર્તે છે અને પોતે જે નગરમાં છે ત્યાં કુરાજ્ય પ્રવર્તે છે, તેથી તે નગર તરફ જવા માટે પ્રસ્થિત એવા તે પુરુષને કોઈ વિઘ્ન ન આવે તો સુખપૂર્વક તે ઇષ્ટ સ્થાનરૂપ સુરાજ્યમાં પહોંચી શકે છે; પરંતુ તે પુરુષને માર્ગમાં જતાં વિઘ્નો આવે તો ત્રણ પ્રકારનાં વિક્નોનો સંભવ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
