________________
૭૧
યોગલક્ષણદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૨૬ આહારાદિની પ્રવૃત્તિ કરે છે ત્યારે ફરી તે આહારાદિવિષયક ભાવો ફુરણ થાય છે. તેથી પ્રણિધાનાદિ આશય વગરની તે ક્રિયાથી થયેલ રાગાદિનો પરિક્ષય દેડકાના ચૂર્ણ જેવો છે.
જ્યારે કોઈ અન્ય સાધક પ્રણિધાનાદિ આશયપૂર્વક તપ કરતો હોય અર્થાત્ “જીવનો આહાર કરવાનો સ્વભાવ નથી, વસ્તુત: તેનો અણાહારી સ્વભાવ છે, અને મારે અણાહારી સ્વભાવને પ્રગટ કરવા માટે આહારની વૃત્તિનો ઉચ્છેદ કરવો છે. તેથી આહારસંજ્ઞાથી પર થઈ તપ કરવા દ્વારા હું પણ મારા આત્માના અણાહારીભાવને પ્રગટ કરું.” આવા પ્રકારના અણાહારીભાવને પ્રગટ કરવાના પ્રણિધાનથી તેને અનુરૂપ તપમાં યત્ન કરતો હોય, તો તપની ક્રિયા દરમ્યાન જે રાગાદિનો પરિક્ષય થાય છે તે દેડકાંની ભસ્મ જેવો છે અર્થાત્ ભસ્મભૂત થયેલ દેડકાંના કલેવરોમાંથી ફરી વરસાદરૂપ નિમિત્ત સામગ્રી પ્રાપ્ત થવા છતાં પણ ક્યારેય નવાં દેડકાં ઉત્પન્ન થઈ શકતાં નથી, તેમ અણાહારીભાવના પ્રણિધાનપૂર્વક તપમાં કરાયેલ યત્નથી આહારસંજ્ઞાનો તે રીતે પરિક્ષય થાય છે કે જેથી ઉત્તરમાં ભોગાદિકાળમાં પણ તે પ્રકારના પૂર્વ જેવા રાગાદિ ફુરણ થતા નથી. તેથી પ્રણિધાનપૂર્વક કરાયેલી તપની ક્રિયાથી રાગાદિનો પરિક્ષય ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામીને વીતરાગતારૂપ ફળમાં પર્યવસાન પામનાર છે. આનાથી શું ફલિત થયું ? તે ટીકામાં સ્પષ્ટ કરે છે --
પ્રણિધાનઆશયપૂર્વકની ક્રિયાથી થયેલો ક્લેશધ્વસ તે ધ્વસવિશેષ છે અને તે ધ્વસવિશેષની જનક એવી શક્તિવિશેષ તે ક્રિયામાં છે, અને તે ક્રિયામાં રહેલી શક્તિવિશેષ ભાવવૃદ્ધિને અનુકૂળ છે.
આશય એ છે કે પ્રણિધાનાદિ આશય વગરની ક્રિયાથી જે ક્લેશધ્વંસ થાય છે, તે ક્લેશધ્વસ સામાન્ય છે; અને પ્રણિધાનઆશયપૂર્વકની ક્રિયાથી જે ફ્લેશધ્વસ થાય છે તે ધ્વસવિશેષ છે. આવો જે ક્લેશધ્વંસ થયો છે તે ક્લેશ ફરી ઉત્પન્ન થતો નથી, અને આવા ધ્વસવિશેષની જનક એવી પ્રણિધાનાદિ આશયરૂપ શક્તિવિશેષ તે ક્રિયામાં છે, અને તે ક્રિયામાં રહેલી આ શક્તિવિશેષ ભાવવૃદ્ધિનું કારણ છે. ||રકા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
