________________
યોગલક્ષણ દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૩૦ વિભાવોનું મિથ્યાત્વગુણસ્થાનકથી આરંભીને અયોગી ગુણસ્થાનક સુધી પ્રવર્તમાન એવા ઔપાધિક ભાવોનું, અનિત્યપણું હોવા છતાં પણ, સ્વભાવવાળો આત્મા શુદ્ધજ્ઞાયકસ્વભાવવાળો આત્મા નિત્ય છે; કેમ કે તેનું આત્માનું ઉપાધિઅતિતપણું છે અર્થાત્ આત્મા કર્મની ઉપાધિથી પેદા થયો નથી, માટે નિત્ય છે, એમ અવય છે.
ઉપાધિના નિમિત્તે થનારા પણ આત્માના ભાવો તદ્રુપ જ=આત્મારૂપ જ, ઘટે છે, એમ જો તું કહેતા હો તો તારી વાત સાચી છે.
આમ કહીને પૂર્વપક્ષીનું કથન અર્ધ સ્વીકારીને તેના નિરાકરણ માટે હેતુ કહે છે --
શુદ્ધનયની દૃષ્ટિથી આત્મા અને પુદ્ગલોનું સ્વસ્વશુદ્ધભાવને ઉત્પન્ન કરવામાં ચરિતાર્થપણું હોતે છતે વિવિધ્યમાનચ=ભેદ કરાતા, એવા સંયોગથી થતા ભાવોનું, ભીંતમાં ખડીની ક્ષેતતાની જેમ, એકમાં પણ આત્મા કે પુગલ બેમાંથી એકમાં પણ, અત્તર્ભાવ હોવાને કારણે=અસમાવેશ હોવાને કારણે, મિથ્યાપણું છે. ll૩૦ ભાવાર્થ :
આચારાંગાદિ સૂત્રોમાં કહ્યું છે કે કર્મથી જ ઉપાધિ થાય છે અર્થાત્ કર્મ જ સ્વયં ઉપાધિરૂપ છે, માટે કર્મ વડે આત્મામાં ઉપાધિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જ્યાં સુધી જીવ કર્મવાળો છે, ત્યાં સુધી કર્મરૂપ ઉપાધિને કારણે જીવમાં પાધિક ભાવો વર્તે છે. તેથી મિથ્યાત્વગુણસ્થાનકથી આરંભીને ચૌદમાં ગુણસ્થાનક સુધીના જીવમાં જે કોઈ ભાવો છે, તે સર્વ જીવના વિભાવ સ્વભાવ છે, અને આ સર્વ વિભાવ સ્વભાવોનું અનિત્યપણું હોવા છતાં પણ સ્વભાવવાળો આત્મા=નિજ સ્વભાવવાળો આત્મા, નિત્ય છે, કેમ કે આત્મા કોઈ ઉપાધિથી જન્ય નથી, પરંતુ સદા પોતાના સ્વભાવમાં રહેનારો છે.
આનાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે ભેદનયથી વિચારીએ તો ચૌદમાં ગુણસ્થાનક સુધીમાં વર્તતા જીવોમાં જે કોઈ જીવસ્થાનક, ગુણસ્થાનક કે માર્ગણાઓના પરિણામો વર્તે છે, તે સર્વ કર્મની ઉપાધિથી થનારા ભાવો છે; અને તે ભાવારૂપ આત્માનો સ્વભાવ નથી, પરંતુ તે ભાવો આત્માનો વિભાવ છે; અને ભેદનયની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
