________________
વિનય દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨
દર્શનવિનય :- વળી, કોઈ મહાત્મા દર્શનશુદ્ધિના ઉપાયભૂત સ્વદર્શનપરદર્શનનાં શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરતા હોય, અને તે શાસ્ત્રના બળથી અન્ય દર્શન કરતાં સર્વજ્ઞનાં વચન કઈ રીતે સર્વાશે શુદ્ધ છે, તેવું યુક્તિ અને અનુભવથી જણાય, જેનાથી દર્શનની શુદ્ધિ થાય ત્યારે તે દર્શનશુદ્ધિકાળમાં વર્તતો સ્થિર રુચિઅંશ પૂર્વકર્મનું વિનયન કરે છે અને ઉત્તર કર્મના અબંધનું કારણ બને છે અર્થાત્ પૂર્વમાં જે પ્રકારનો કર્મનો બંધ થતો હતો, તે પ્રકારનો ઉત્તરમાં કર્મબંધ થતો અટકે છે. તેથી દર્શનને વિનય કહેલ છે.
ચારિત્રવિનય:- સાધુ અપ્રમાદભાવથી સંયમની ક્રિયામાં ઉદ્યમ કરતા હોય તો તે સંયમની ક્રિયાથી મોહનું ઉન્મેલન થતું હોવાથી પૂર્વ પૂર્વ કરતાં ઉત્તર ઉત્તરનો વિશેષ પ્રકારનો ચારિત્રનો પરિણામ સ્કુરણ થાય છે, અને તે પ્રકારનો ચારિત્રનો પરિણામ પૂર્વકર્મનું વિનયન કરે છે, અને જેવા પૂર્વમાં કર્મ બંધાતાં હતાં, તેવા કર્મોનો બંધ ઉત્તરમાં થતો નથી. તેથી ચારિત્રને વિનય કહેલ છે.
તપવિનય :- તપની આચરણા કરીને મુનિ આત્માને અણાહારીભાવથી વાસિત કરે છે અને જેમ જેમ આત્મામાં અણાહારીભાવના પરિણામનો પ્રકર્ષ ઉલ્લસિત થાય છે, તેમ તેમ અણાહારીભાવથી વિપરીત એવા આહારની વૃત્તિથી બંધાયેલાં કર્મો નાશ પામે છે, અને અણાહારીભાવના અપ્રકર્ષકાળમાં જે પ્રકારના કર્મો સાધુને બંધાતાં હતાં તે પ્રકારના કર્મો અણાહારીભાવના પ્રકર્ષના ઉત્તરમાં બંધાતાં નથી. તેથી પૂર્વકર્મનું વિનયન કરનાર અને ઉત્તરકર્મના અબંધનું કારણ તપ છે. માટે તમને વિનય કહેલ છે.
ઉપચારવિનય - આગળના શ્લોકમાં બતાવાશે તે પ્રકારે, બે રીતે ઉપચારવિનયથી આત્મા પોતાના મૂળ સ્વભાવને પ્રગટ કરવા સમર્થ બને છે, અને મૂળ સ્વભાવથી વિપરીત એવા મોહઆવિષ્ટ સ્વભાવને ક્ષીણ કરવા સમર્થ બને છે. તેથી સમ્યમ્ રીતે સેવાયેલા ઉપચારવિનયથી જે અંશથી મોહઆવિષ્ટ સ્વભાવનું તિરોધાન થાય છે તે અંશથી પૂર્વ સંચિત કર્મનું વિનયન થાય છે, અને જે અંશથી સંશ્લેષ વગરનો જીવનો મૂળ પરિણામ પ્રગટ થાય છે, તે અંશથી ઉત્તરમાં કર્મબંધ અટકે છે. તેથી પૂર્વના સંચિત કર્મના વિનયનનું કારણ હોવાથી અને ઉત્તરમાં પૂર્વ સદૃશ કર્મના બંધનું અકારણ હોવાથી ઉપચારને વિનય” કહેલ છે. શા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
