________________
૩૭.
વિનયાત્રિશિકા/બ્લોક-૧૬
જે પાસત્યાદિ પુરુષમાં દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્ર, તપ, વિનય જેટલા પ્રમાણમાં જણાય તેમાં તે પાસત્યાદિમાં તે જિનપ્રજ્ઞપ્ત ભાવ ભક્તિથીતેટલી જ ભક્તિથી પૂજવું જોઈએ. (કલ્પભાષ્ય ગાથા-૪૫૫૩) ૧૬ાા
કે “નત્તિયં પાસેના સ્થાને “નાં નાખે”નો પાઠ બૃહત્કલ્પભાષ્યમાં છે. ભાવાર્થ :
“અપવાદથી પ્રગટસેવી પાસે શાસ્ત્ર ભણતી વખતે પ્રગટસેવીમાં વર્તતા જ્ઞાનનો વિનય કરવો જોઈએ.” એમ, શ્લોક-૧૫માં ગ્રંથકારે સ્થાપન કર્યું, એ રીતે સ્વીકારીએ તો પ્રગટસેવીને ભાવથી વંદનની પ્રાપ્તિ થાય, જ્યારે પ્રગટસેવીના અપવાદિક વિનયને કહેનાર ઉપદેશપદાદિનું વચન પ્રગટસેવીને દ્રવ્યથી વંદન કરવાનું કહે છે. વળી ગ્રંથકારશ્રીએ શ્લોક-૧પમાં બૃહત્કલ્પભાષ્યનો ૪૫૪૯મો શ્લોક સાક્ષીરૂપે બતાવ્યો. તે શ્લોકનો સંદર્ભ બૃહત્કલ્પભાષ્યમાં ઉત્તરના ૪૫૫૦ શ્લોક સાથે જોડવાથી જ્ઞાનાર્થે અપવાદથી ભાવવંદનની પ્રાપ્તિ હોવા છતાં બૃહત્કલ્પભાષ્યનાં તે શ્લોકનો સંદર્ભ બૃહત્કલ્પભાષ્યનાં ૪૫૪૮ શ્લોક સાથે જોડવામાં આવે તો બૃહત્કલ્પભાષ્યનાં વચનથી પણ પ્રગટસેવીને અપવાદથી દ્રવ્યવંદન કરવાનું કહેલ છે તેમ પ્રાપ્ત થાય. જ્યારે પ્રસ્તુત ગ્રંથના શ્લોક૧૫માં ગ્રંથકારશ્રીએ કહ્યું તેમ પ્રગટસેવીને જ્ઞાન માટે વંદન કરવામાં આવે તો ભાવવંદનની પ્રાપ્તિ થાય, જે દ્રવ્યવંદનને કહેનારા વચન સાથે વિરોધી થાય છે, આ પ્રકારે શંકાનું ઉભાવન કરીને તેમાં ગ્રંથકારશ્રી યુક્તિપૂર્વક સમાધાન આપે છે –
અપવાદથી દ્રવ્યવંદનને કહેનાર વચનો કયા કયા સ્થાનને આશ્રયી છે, તે બતાવતા બૃહત્કલ્પભાષ્યના ૪૫૫૦મા શ્લોકમાં કહ્યું તે શ્લોકમાં આગમનું ગ્રહણ છે. તેથી “આગમ' શબ્દથી ભાવના સભાવકારણત્વની ઉક્તિ છે.
આશય એ છે કે આગમને આશ્રયીને પ્રગટસેવીને વંદન કરવાનું કહ્યું તે પુષ્ટ આલંબનને આશ્રયીને છે, અને પુષ્ટાલંબનથી જે વંદન કરવામાં આવે તે ભાવથી વંદન હોય છે. તેથી બૃહકલ્પભાષ્યના વચન પ્રમાણે પણ પ્રગટસેવી પાસે જ્ઞાન ગ્રહણ કરતી વખતે જે વંદનનું કથન છે, તે દ્રવ્યથી વંદનનું કથન નથી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
