________________
૪૫
વિનય દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૩ અન્વયાર્થ -
શ્રત પ્રતા વા જે વિત=શ્રુત અને એકાગ્રતા મને પ્રાપ્ત થશે, માત્માને વ વા વર્ષે સ્થાયિષ્યામિ અને આત્માને જ ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ. અત્યં વા= અને અન્યને ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ રૂતિ સદ્દામ મધ્યેતિ એ હેતુથી સદાગમને ભણે છે. ૨૩ શ્લોકાર્ચ -
શ્રત અને એકાગ્રતા મને પ્રાપ્ત થશે, અને મારા આત્માને જ ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ, અને અન્યને ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ, એ હેતુથી સદાગમને ભણે. 1ર3II ભાવાર્થ :
ચાર પ્રકારની શ્રુતસમાધિ દશવૈકાલિક સૂત્રમાં કહેલ છે, તેને સામે રાખીને ગ્રંથકારે પ્રસ્તુત શ્લોક રચેલ છે. દશવૈકાલિક સૂત્રમાં ચાર પ્રકારની શ્રુતસમાધિનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે બતાવેલ છે –
(૧) શ્રત મને પ્રાપ્ત થશે, એથી અધ્યયન કરવું જોઈએ, આ શ્રુતસમાધિનું પ્રથમ પદ . (૨) એકાગ્રચિત્તવાળો હું થઈશ, એથી અધ્યયન કરવું જોઈએ, એ શ્રુતસમાધિનું બીજું પદ છે. (૩) સુખપૂર્વક આત્માને ધર્મમાં સ્થાપીશ, એથી અધ્યયન કરવું જોઈએ, એ શ્રુતસમાધિનું ત્રીજું પદ છે. (૪) શ્રતમાં રહેલો એવો હું પરને ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ, એથી અધ્યયન કરવું જોઈએ, એ શ્રુતસમાધિનું ચોથું પદ છે.
દશવૈકાલિકસૂત્રના કથન અનુસાર પ્રસ્તુત શ્લોકનો અર્થ વિચારીએ તો એ પ્રાપ્ત થાય કે શાસ્ત્રનું અધ્યયન કરનાર સાધુએ ચાર પ્રકારના અધ્યવસાય દ્વારા શ્રતને સમ્યક્ પરિણમન પમાડવાને અનુકૂળ ચિત્તની સમાધિ પ્રાપ્ત કરીને શ્રતધ્યયનમાં યત્ન કરવો જોઈએ, અને શ્રુતવિષયક ચાર પ્રકારની સમાધિ આ પ્રમાણે છે –
(૧) શાસ્ત્રઅધ્યયન દ્વારા મને ચુતની પ્રાપ્તિ થશે. (૨) શ્રતની પ્રાપ્તિ થવાથી મારામાં એકાગ્રતા આવશે અર્થાત્ યોગમાર્ગને સમ્યક સેવવાને અનુકૂળ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
