________________
વિનયદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૨૨-૨૩
વિનયસમાધિનું બીજું પદ છે. (૩) બોધ કર્યા પછી તે બોધ અનુસાર સમ્યક્ આરાધન કરે અર્થાત્ યથાવત્ અર્થનું સેવન કરે, તે વિનયસમાધિનું ત્રીજું પદ છે અને (૪) તેમ કરીને સાધુ આત્મસંપ્રગૃહિત થતા નથી=અભિમાની થતા નથી, તે વિનયસમાધિનું ચોથું પદ છે.
૪૪
દશવૈકાલિકના કથન અનુસાર પ્રસ્તુત શ્લોકનો અર્થ વિચારીએ તો એ પ્રાપ્ત થાય કે (૧) ગુરુ શિષ્યની યોગ્યતા અનુસાર શિષ્યને શાસ્ત્ર ભણવાનું અનુશાસન કરે=આજ્ઞા કરે, અને વિનયપૂર્વક તે શિષ્ય શાસ્ત્રોને સાંભળે તે વિનયસમાધિનું પ્રથમ સ્થાન છે. (૨) શાસ્ત્રો સાંભળ્યા પછી જે તાત્પર્યમાં ગુરુ તે શાસ્ત્રવચન કહે છે, તે તાત્પર્યંને યથાર્થ જાણે તે વિનયસમાધિનું બીજું સ્થાન છે. (૩) શાસ્ત્રનો સમ્યક્ બોધ થયા પછી તે શાસ્ત્રવચન અનુસાર આત્માને ભાવિત કરીને તે પ્રકારના સર્વ ઉચિત આચારોનું પાલન કરે તે યથાવત્ અર્થનું સેવન છે, તે વિનયસમાધિનું ત્રીજું સ્થાન છે, અને (૪) તે શાસ્ત્રવચનોનો પોતે યથાર્થ બોધ કર્યો છે, અને સર્વ આચારો શાસ્ત્રવચનાનુસાર પોતે યથાર્થ સેવન કરે છે, એ પ્રકારે અભિમાની થતા નથી તે વિનયસમાધિનું ચોથું સ્થાન છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે (૧) ગુરુની અનુજ્ઞાપૂર્વક વિનયથી યુક્ત થઈને શાસ્ત્ર સાંભળવાની ક્રિયા કરે, અને (૨) અત્યંત ઉપયોગપૂર્વક જાણવા માટેના યત્નના કારણે યથાર્થ બોધ થાય, અને (૩) બોધ કર્યા પછી તે પ્રમાણે તે શ્રુતને આત્મામાં સમ્યક્ પરિણમન પમાડવા માટે પ્રયત્ન કરે, અને (૪) મદરહિત સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ સાધુ કરે તે વિનયસમાધિનાં ચાર સ્થાનોની પ્રાપ્તિ છે. II અવતરણિકા :~
શ્લોક-૨૧માં વિનય આદિ ચાર સમાધિઓ છે, તેમ બતાવ્યું. ત્યારપછી વિનય સમાધિનાં ચાર સ્થાનો શ્લોક-૨૨માં બતાવ્યા. હવે ગ્રંથકાર શ્રુતસમાધિનાં ચાર સ્થાનો દશવૈકાલિક સૂત્રના આધારે બતાવે છે
શ્લોક ઃ
श्रुतमेकाग्रता वा मे भवितात्मानमेव वा ।
स्थापयिष्यामि धर्मेऽन्यं वेत्यध्येति सदागमम् ||२३||
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
