________________
૪૬
વિનયદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૨૩-૨૪ સ્થિરતા મારામાં આવશે. (૩) શ્રુતનો સમ્યક્ બોધ થવાના કારણે હું સ્વ આત્માને જ ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ. (૪) શ્રતના પરમાર્થને જાણ્યા પછી અન્ય યોગ્ય જીવોને પણ હું ધર્મમાં સ્થાપન કરીશ. એ પ્રકારના પરિણામપૂર્વક સાધુ સદાગમ ભણે, જેથી લક્ષ્યવેધી એવી શાસ્ત્ર ભણવાની ક્રિયા થાય. ૪
અહીં વિશેષ એ છે કે સદાગમને ભણવાથી મને શ્રુત પ્રાપ્ત થશે, એટલે ભગવાનના વચનનો પરમાર્થથી બોધ થશે, જે મહાકલ્યાણનું કારણ છે. વળી શ્રતની પ્રાપ્તિ થવાને કારણે પોતાની બુદ્ધિ શ્રતથી પરિકમિત બનશે, અને શ્રતથી પરિકમિત થયેલી મતિ થવાથી આત્મામાં ધૈર્યભાવરૂપ એકાગ્રતા આવશે; કેમ કે શ્રુતના બોધથી આત્માને સિદ્ધ અવસ્થામાં વર્તતું પોતાનું પારમાર્થિક સ્વરૂપ મહાધૈર્યરૂપ છે, અને તે જીવની પૂર્ણસુખમય અવસ્થારૂપ છે, તેનો વિશેષ પ્રકારે સૂક્ષ્મ બોધ થાય છે. તેથી તે અવસ્થાના બોધના કારણે શ્રુતપરિકર્મિત. મતિમાં સિદ્ધ અવસ્થાની પ્રાપ્તિના કારણભૂત એવી વિશેષ પ્રકારની એકાગ્રતા આવે છે. વળી સદાગમને ભણ્યા પછી સમ્યક્ બોધના પરિબળથી સાધુનો આત્મા પોતાના આત્માને ધર્મમાં સ્થાપી શકે છે, જેથી ઉત્તરોત્તર ધર્મની વૃદ્ધિ દ્વારા સંસારનો અંત પ્રાપ્ત થાય છે. વળી, શ્રુતનો સમ્યક્ બોધ હોય તો દયાળુ સ્વભાવવાળા સાધુ જેમ સ્વહિત માટે પ્રયત્ન કરી શકે છે, તેમ અન્ય યોગ્ય જીવોને પણ ધર્મમાં સ્થાપન કરી શકે છે. તેથી શ્રુતઅધ્યયન કરતાં પૂર્વે શ્રુતની ચાર સમાધિના સ્થાનોરૂપ ચાર લક્ષ્યને ચિત્તમાં સ્થાપન કરવાથી શ્રુતઅધ્યયનની ક્રિયાથી પરિણમન પામતું એવું કૃત આત્માને ઇષ્ટ એવી તે ચાર સમાધિનું ક્રમશઃ કારણ બને છે. ર૩માં અવતરણિકા -
શ્લોક-૨૧માં વિનય, શ્રત, તપ અને આચારવિષયક ચાર સમાધિ છે, એમ બતાવ્યું. ત્યારપછી વિનયસમાધિ અને શ્રુતસમાધિનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે તપસમાધિ અને આચારસમાધિનું સ્વરૂપ બતાવે છે – શ્લોક :
कुर्यात्तपस्तथाचारं नैहिकामुष्मिकाशया । कीाद्यर्थं च नो किं तु निष्कामो निर्जराकृते ।।२४ ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
