________________
૫૪
શ્લોકાર્થ :
અને આ રીતે=પૂર્વના શ્લોકોમાં પાંચ પ્રકારના વિનયનું સ્વરૂપ અને તેનું ફળ બતાવ્યું એ રીતે, સર્વમાં અનુગમશક્તિને કારણે= યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિમાં વિનયની અનુસરણની શક્તિ હોવાને કારણે, વિનય મુખ્ય છે=યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં વિનય મુખ્ય છે. જેમ સર્વ મિષ્ટાન્નોમાં પડતો=નંખાતો એવો ઇક્ષુનો રસ મુખ્ય છે. II૨૭|| ભાવાર્થ :
વિનયદ્વાત્રિંશિકા/શ્લોક-૨૭
‘વિનય’ શબ્દનો અર્થ કર્યો કે જેનાથી કર્મનું વિનયન થાય તે વિનય. આ રીતે વિનયનો અર્થ કર્યા પછી જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપમાં શાસ્ત્રાનુસાર કરાતા યત્નને ‘વિનય' કહ્યો; કેમ કે તેમાં કરાતા યત્નથી કર્મનું વિનયન થાય છે. વળી, જ્ઞાનાદિમાં કરાતા યત્નની પુષ્ટિ અર્થે બે પ્રકારનો ઉપચારવિનય બતાવ્યો.
આ રીતે પાંચ પ્રકારના વિનયો પૂર્વમાં બતાવ્યા. તેનાથી શું ફલિત થાય છે ? તે બતાવતાં કહે છે
યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં વિનયની અનુસરણ શક્તિ છે, માટે યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં વિનય મુખ્ય છે. તેમાં દૃષ્ટાંત બતાવે છે
જેમ ઇક્ષુરસથી ઉત્પન્ન થયેલ સાકર સર્વ મિષ્ટાન્નોમાં અવશ્ય હોય છે, તેથી મિષ્ટાન્નોમાં અન્ય સર્વ પદાર્થો કરતાં સાકરની મુખ્યતા છે, તેમ યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં વિનયની મુખ્યતા છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે શ્લોક-૨૨માં કહેલ કે સાધુને વિનયપૂર્વક શાસ્ત્રો સાંભળવાથી અવશ્ય સમ્યક્ બોધ થાય છે, અને સમ્યક્ બોધ થયા પછી સર્વ પ્રવૃત્તિ યથાર્થ કરે છે, અને તેથી મદરહિત થઈ તે સાધુ સ્પર્શ નામની જ્ઞાનની પરિણતિને પ્રાપ્ત કરે છે, જેથી શીઘ્ર તે સાધુ વીતરાગ બને છે. આ સર્વ પ્રવૃત્તિમાં વિનય અનુશ્રુત છે. તેથી એ ફલિત થયું કે વીતરાગના વિનયપૂર્વક કરાયેલા શાસ્ત્રઅધ્યયનથી જીવ શીઘ્ર વીતરાગ બને છે. માટે યોગમાર્ગની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં વિનય અનુશ્રુત છે, તેથી વિનય મુખ્ય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
