________________
૪૨
વિનય દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૦-૨૧ ભાવાર્થ -
જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રના પરિણામોનો આત્મામાં ઉત્કર્ષ થાય તે પ્રકારનો જે ઉચિત યત્ન તે જ્ઞાનાદિનો વિનય છે, અને શ્રુતમાં કહેવાયેલી પૂજ્યતા જ્ઞાનાદિના ઉત્કર્ષથી જ છે. તેથી કોઈ સાધુ જ્ઞાનાદિના અપકર્ષવાળા હોય તેના માટે જ્ઞાનાદિના ઉત્કર્ષવાળા સાધુ પૂજ્ય બને છે. તે પૂજ્યત્વની પ્રાપ્તિ જ્ઞાનાદિના વિનયથી જ થાય છે. માત્ર કેટલા દિવસનો દીક્ષાનો યત્ન થયો છે, તેની અપેક્ષાએ શ્રુતમાં કહેવાયેલી પૂજ્યતાની પ્રાપ્તિ નથી; જે કારણથી ગુણની અપેક્ષાએ ગુરુપણું છે અર્થાત્ જેનામાં અધિક ગુણો છે, તે ગુરુ છે=મોટા છે. જે મોટા હોય તે પૂજ્ય કહેવાય, પરંતુ દીક્ષાનો પર્યાય ઘણો થયો હોય, તેથી પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે તે માને કે હું ગુરુ છું=હું મોટો છું, એ પ્રકારે ગુરુત્વ આવતું નથી, જ્ઞાનાદિની વૃદ્ધિ માટેના કરાયેલા યત્નથી પ્રગટ થયેલા વિનય વડે જ પૂજ્યત્વની પ્રાપ્તિ છે. ૨૦મી. અવતરણિકા :
જ્ઞાનાદિ ભાવોમાં વિનય કરવાથી આત્મામાં ચાર પ્રકારની સમાધિ પ્રગટે છે, તે બતાવીને, વિનય આત્માની ઉત્તમ સમાધિનું પરમ કારણ છે, તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે – બ્લોક :
विनये च श्रुते चैव तपस्याचार एव च ।
चतुर्विधः समाधिस्तु दर्शितो मुनिपुङ्गवैः ।।२१।। અન્વયાર્થ :
વિનવે ૨ શ્રુતે પૈવ તપસ્યાવાર પર્વ =વિનયમાં, શ્રતમાં તપમાં અને આચારમાં, તુ વળી, ચતુર્વર =ચાર પ્રકારની, સમ=સમાધિ, મુનિપુઃ = મુનિરૂપી વૃષભોએ ગણધરોએ, શિતઃ=બતાવી છે. ૨૧ શ્લોકાર્ધ :| વિનયમાં, શ્રુતમાં, તપમાં અને આચારમાં ચાર પ્રકારની સમાધિ મનિરૂપી વૃષભોએ ગણધરોએ બતાવી છે. [૨૧]
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
