________________
વિનયહાવિંશિકા/શ્લોક-૧૫ પણ પ્રગટસેવીનો વિનય ન કરવામાં આવે તો શાસ્ત્રાર્થનું બાધન થાય છે, એમ બૃહત્ કલ્પભાષ્ય શ્લોક-૪૫૪૯માં કહેવાયું છે –
અરિહંત ભગવાનના માર્ગમાં રહેલ જે સાધુ યથાયોગ્ય આને કરતા નથી યથાયોગ્ય પાસત્યાદિને નમસ્કાર કરતા નથી, (તેનાથી) પ્રવચનભક્તિ કરાયેલી થતી નથી, (પરંતુ) અભક્તિમસ્વાદિ દોષો થાય છે=ભગવાનની અભક્તિ આદિ ઘેષો થાય છે. ૧૫II ભાવાર્થ :
શ્લોક-૧૨માં કહ્યું કે જેમની પાસે સિદ્ધાંતપદો ભણે તેમનો સતત વિનય કરવો જોઈએ, અને તેની પુષ્ટિ શ્લોક-૧૩-૧૪થી કરી. હવે શાસ્ત્રવચનથી પણ તે સ્વીકૃત છે, તે બતાવતાં કહે છે કે જ્ઞાન-વ્રતાદિ વિનયપૂર્વક ગ્રહણ કરવાં જોઈએ, તેવો સિદ્ધાંત છે. આથી જ વિશેષ પ્રકારના શાસ્ત્રનું અધ્યયન કરાવી શકે તેવા સમર્થ સાધુ ઉપલબ્ધ ન હોય ત્યારે કોઈ સુસાધુ અપવાદથી સંયમમાં શિથિલ આચારવાળા સાધુ પાસે પણ જ્ઞાન ગ્રહણ કરે ત્યારે તે શિથિલ આચારવાળા સાધુનો વિનય કરવો જોઈએ, એમ શાસ્ત્રકારો કહે છે.
ત્યાં કોઈને શંકા થાય કે શિથિલાચારી સાધુને સુસાધુ કઈ રીતે વંદનાદિ કરીને વિનય કરી શકે ? તેથી કહે છે – વંદનાદિનાં અનેક કારણો છે. જેમ કોઈ સાધુ પર્યાયથી મોટા હોય તો તેમને વંદન કરવામાં આવે છે, તેથી તે સ્થાનમાં વંદનનું કારણ પર્યાય છે. તેમ કોઈ સાધુ પર્યાયથી નાના હોય પણ જ્ઞાનગુણથી અધિક હોય અને તેમની પાસે અધ્યયન કરવાનું હોય ત્યારે તેમને વંદન કરવામાં આવે છે, તેથી તે સ્થાનમાં વંદન કરવાનું કારણ તેમનામાં રહેલો જ્ઞાનગુણ છે. તેથી વંદન કરવાના પર્યાયાદિ કારણો છે, તેમાં જ્ઞાન માટે પ્રગટસેવીને વંદન કરવાનો પણ અંતર્ભાવ છે. માટે પ્રગટસેવીને પણ જ્ઞાન માટે સુસાધુ વંદન કરે તેમાં દોષની પ્રાપ્તિ નથી.
વ, અપવાદથી પ્રગટસેવી પાસે કોઈ સાધુ ભણતા હોય ત્યારે તેમને વંદન કરવાનું કારણ ઉપસ્થિત હોવા છતાં તેમને વંદન કરવામાં ન આવે તો શાસ્ત્રઆજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન થાય છે, અને તે શાસ્ત્રઆજ્ઞાને જ ગ્રંથકારશ્રીએ બૃહત્કલ્પભાષ્યની સાક્ષીથી બતાવેલ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
