Syadyarthaprakash

Author(s): Lavanyasuri
Publisher: Vijaylavanyasurishwar Gyanmandir Botad

Page 150

स्याद्यर्थप्रकाशे
बोध्यम्, अतो नानुपपत्तिः । तथाविध (आप्रयोगाधि- करणकालस्वरूपोत्तरकालवृत्तिः दशमीप्रतियोगिताक्प्रागकरण )- देशो यथा 'आसमुद्रारिक्षतिः' इत्यादौ । अत्र भावकालिकी देवीकर्मिका पूजा वाक्यार्थः । कृष्णनवम्यादि. तादात्म्याभावः, संयुक्तदेशतादात्म्यं चाङोऽर्थः । तत्र सकलतिथिवृत्तित्वं तु पूजायां प्रतितिथिपूजाङ्गविशेषोपदेशासंयुक्तदेशे आप्रयोगाधिकरणपार्थिवावधिकं पूर्वत्वं दक्षिण- दवगम्यते । नवम्यादितिथिस्तु तत्तच्चन्द्रकालानुक्रियापचयात्वमुत्तरत्वं पश्चिमत्वं समुदितं प्रत्येकं वा तात्पर्यवशादव- धिकरणकालस्वरूपा तथाविधक्रियापचयमात्रावस्थायि जन्यगम्यते । अतः समुद्रवत्तिनां नेदृशप्रयोगः । तथा च 'आस- पदार्थस्वरूपा वेत्यन्यदेतत् । देशस्वरूपोभयावधियोगी यथा मुद्राक्षितिः' इत्यत्र समुद्रतादात्म्याभाववती- आप्रयोगा- 'आपाटलिपुत्रादृष्टो देव आ मथुरायाः' इत्यादो। अत्र धिकरणपार्थिवावधिकपूर्वदक्षिणादिना समुद्रसंयुक्तवेलादि- देशिकसंसर्गावच्छिन्नाधेयत्वस्याभावः तथाविधं पश्चिमदेशादेशेनाभिन्ना क्षितिरित्यन्वयवोधः ।
धेयत्वं च प्रथमम्याङोऽर्थः, पञ्चम्यास्तु आधेयत्वान्वयि
निरूपितत्वं पश्चिमत्वान्वय्यवधिमत्वं चार्थः, एवं द्वितीयक्वचित् सजातीयोऽप्यवधिः, यथा- 'मिथ्याज्ञानमा
स्याङस्तथाविधाधेयत्वाभावस्तथाविधं पूर्वदेशाधेयत्वं चार्थः, परमात्मनः' इत्यादौ । अत्र समेवतत्वाभावो भोक्तृसमवेतत्वं
पञ्चम्यास्तु निरूपितत्वमवधिमश्वं चार्थः । तथा च पाटलिचाकोऽर्थः । भोक्ता तु साजात्यसम्बन्धवानिति नानुपपतिः ।
पुत्रावृत्तेः पाटलिपुत्रावधिकपश्चिमवृत्तेः मथुरानिरूपिताभोक्तापकतासम्बन्धेन समवायेऽन्वयः । तथाविधसमवाय
धेयत्वाभाववत्याः मथुरावधिकपूर्वदेशवृतेः वृष्टेः कर्ता देव सम्बन्धावच्छिन्नाधेयत्वमवधि विनाऽनुपपन्नमिति स्थावर
इत्यन्वयवोधः । जीवन्मुक्तादिभॊक्ताऽवधिः । तस्यावधित्वं परमात्मन इव बोध्यम् । तथा च स्थावरजीवन्मक्तासमवेतत्वविशिष्टं
___ 'आ कृष्णनवमीपूर्वतिथि आशुक्लदशमि देवी पूजये'तथाविधभोक्तसमवेतत्वमथ वा स्थावरजीवन्मुक्तभिन्नभूता दिति, 'आपाटलिपुत्रमामथरं वृष्टो देव' इति चाव्ययीभावएव भोक्तृतया भासते, तथा च परमात्मासमवेतं स्थावर
समासे त्वाङो निपाततया तदर्थे भेदान्वये बाधकाभावाद्दर्शित जीवन्मुक्तभिन्नभोक्तव्यापकसमवायावच्छिन्नाधेयत्ववन्
एवान्वयबोधः । इयांस्तु विशेषः,- समासेविभक्तेलृप्तया मिथ्याज्ञानमित्यन्वयबोधः ।
पञ्चम्यर्थयोनिरूपितत्वप्रतियोगित्वाद्योः संसर्गतया भानक्वचिन्न द्वितीयोऽवधिः- यधा- आमुक्तेः संसार मिति । इत्यादी । अत्र मुक्तिकालावृत्तित्वं मुक्तिप्रागभावकालवृत्तित्वं च पूर्वावधिरहितं संसारे प्रतीयते । क्वचिद्
आङोऽभिविधिरप्यर्थः, स च तत्सम्बन्धतदितरसम्बन्धी। द्वितीयावधियोगः- यथा "तत आरम्य तां देवीमादशम्याः आ परमाणोः पृथिवीत्यादौ पृथिवीत्वसामानाधिकरण्योन प्रपूजयेत्" इत्यादी। अत्र पूर्वकालावृत्तित्वमत्तरकालवत्ति- परमाणोस्तदन्यस्य च तादात्म्यं प्रतीयत इति केचित् । परे त्वमारभ्यशब्दार्थः । तत्र पूर्वत्वघटकप्रागभावान्वयि प्रति- तु तद्व्यापकत्वं तदितरसम्बन्धश्चाभिविधिः । व्यापकतायोगित्वमुत्तरत्वघटकाधिकरणान्वयि निरूपकत्वं च पञ्चम्या घटक इतरनिरूपितश्चक एव सम्बन्धो बोध्यः तेन सम्बअर्थः । आङस्तु समानकालिकत्वाभावः प्रागभावकालिकत्वं न्धान्तरेण व्यापकत्वे नातिप्रसङ्गः । आपरमाणोः पृथिवीचार्थः । कालान्वयिनिरूपकत्वं प्रागभावान्वयि प्रतियोगि- त्यादौ पृथिवीत्वसामानाधिकरण्येन पच्यमानपरमाणुज्यापकत्वं च पञ्चम्यर्थः । तथा च कृष्ण नवमीप्रतियोगिकप्राग. कत्वं परमाणुभिन्नतादात्म्यं च प्रतीयत इत्याहुः; तदुभयभावकालावृत्तिः कृष्णनवमीनिरूपिताधिकरणकालध्वंसाधि- मपि चिन्त्यम्, आ गुणाज्जातिरिति प्रयोगप्रसङ्गात् ।