________________
સત્પદાદિપ્રરૂપણા (૩) મિશ્રવ્રુષ્ટિ ગુણસ્થાનકઃ મિથ્યાત્વ અને અનંતાનુબંધીનો ઉદય ન હોવા છતાં શુદ્ધ સમ્યકત્વમાં વિઘ્ન કરનાર મિથ્યાત્વનાં દલિકોના મંદરૂપે કરેલા મિશ્રમોહનીયનાં દલિકોનો ઉદય થવાથી આ અવસ્થા આવે છે. તેથી જૈન ધર્મ અને મિથ્યાદર્શન પર માધ્યચ્યભાવ જેવું હોય છે. આ અવસ્થા અન્તર્મુહૂર્ત કાળ વાળી છે. તેથી જો અન્તર્મ કરતાં વધારે કાળ સુધી આવી અવસ્થા ટકે તો તેને અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ જાણવું. જ્યાં સુધી મિશ્રવૃષ્ટિ હોય ત્યાં સુધી તેને અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ ન કહેવાય, કારણ કે મિથ્યાત્વ હોય અને સ્વીકૃત મિથ્યાપક્ષમાં અનાગ્રહ હોય તો અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વ કહેવાય. પણ આ જીવને કોઈ સ્વીકૃત પક્ષ જ હોતો નથી.
(૪) અવિરતસમ્યગુષ્ટિ : અહીં દર્શનમોહનીયનો ક્ષય, ઉપશમ કે ક્ષયોપશમ હોવાથી શ્રદ્ધાગુણ પ્રગટ થાય છે. છતાં ચારિત્ર મોહનીયનો સંપૂર્ણ ઉદય હોવાથી આંશિક ચારિત્ર પણ પ્રગટ થતું નથી. તેથી આ ગુણસ્થાનક અવિરતિ સહિત શ્રદ્ધાવાળું છે.
આમ આદ્ય ચાર ગુણસ્થાનકોમાં ૧દર્શન મોહનીયના ભેદે ભેદ પડે છે એ જાણવું.
૧. પ્રથમ ઉપશમસમ્યકૃત્વમાં તેમજ ક્ષાયોપ, સમ્યકૃત્વમાં અનંતાનુબંધીનો ક્ષયોપો હોય છે. શ્રેણિના ઉપશમ સમ્યકત્વમાં અનંતાનુબંધીનો ઉપશમ કે વિસંયોજના હોય છે. ક્ષાયિક સમ્યકત્વમાં અનંતા નો ક્ષય હોય છે. એટલે દર્શન મોહનીયનો ઉપશમ, ક્ષયોપ, કે ક્ષય અનંતાનુબંધીનો ઉપશમ, ક્ષયોપ, કે ક્ષય વિના સંભવિત ન હોવાથી, અનંતાનુબંધી કષાયો ચારિત્રમોહનીય હોવા છતાં દર્શનમોહનીય કહેવાય છે.
(૫) દેશવિરતિ ગુણસ્થાનક : અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ કષાયોના ક્ષયોપશમથી આ ગુણઠાણું પ્રગટ થાય છે. અહીં શ્રદ્ધા સહિત આંશિક વિરતિ હોય છે. વિરતિ પ ઇન્દ્રિય + મન + ષકાયની... એમ બાર પ્રકારે હોય છે. પણ આ અવસ્થામાં માત્ર ત્રસકાયની આંશિક વિરતિ હોય છે. પ ઇન્દ્રિય + મનની જો કે અહીં વિરતિ હોતી નથી, છતાં, બારે વિરતિઓ પરસ્પર સાપેક્ષ હોવાથી ઇન્દ્રિય કે મન દ્વારા જો અમુક અંશ કરતાં અધિક રાગ-દ્વેષની પરિણતિ થાય તો આ ગુણઠાણું નાશ પામે છે. અહીં ૯ નોકષાયોના દેશઘાતી સ્પર્ધકોનો ઉદય તથા સર્વઘાતી સ્પર્ધકોનો ક્ષયોપશમ હોય છે. અર્થાત્ નોકષાયોનો ઉદયાનુવિદ્ધ ક્ષયોપશમ હોય છે. જઘન્ય તરફના અનંતમાં કે અસંખ્યાતમા ભાગના સ્પર્ધકોને છોડીને ઉપરના અધિક માત્રાવાળા નોકષાયોનો અહીં ઉદય હોતો નથી.
