________________
૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
સમજાવાયા છે. આચાર્ય દ્વારા ઉપનિષદના વાક્યોને વ્યાખ્યાન સાથે સાંભળવા અથવા આત્મજ્ઞાની આચાર્યના મુખેથી સ્વરૂપનો બોધ કરનારા વચનોનું શ્રવણ કરવું અથવા અહંપ્રત્યયનું મૂળ આત્મા જ છે અને તે શરીરાદિથી જુદો છે એમ ચિત્ત દ્વારા સમજવું એ જ શ્રવણ છે.
શાસ્ત્રાર્થના વિચારોને વાળવાને કોઈ મનન કર્યો છે. પણ ખરેખર તો સ્વ-રૂપનો વિચાર કરતાં રહેવું એ મનન છે. જ્યારે સ્વરૂપસ્થિતિને નિદિધ્યાસન કહે છે. સેંકડો શાસ્ત્રગ્રંથોની ચર્ચા વડે પણ સ્વરૂપસ્થિતિ વિના પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થતું નથી. જો સ્વરૂપસ્થિતિ સહજ થઈ જાય તો તે જ મુક્તિ, પરાનિષ્ઠા અથવા સાક્ષાત્કાર કહેવાય.
જાન્યુઆરી, ૨૦૧૪
અપાયું છે.
આત્મસિદ્ધિ પામવી એ મુશ્કેલ કાર્ય જરૂર છે પણ ખૂબ મુશ્કેલ નથી. એ પ્રાપ્ત કરવા માટે એમાં ધ્યેયને વળગી રહેવાના ભારે નિશ્ચયની અને મનની એકાગ્રતાની જરૂર રહે છે. જો આ સાધી શકાય તો આ જુનમાં અથવા પછીના જન્મોમાં આત્મસિદ્ધિ મેળવી શકાય. આવી આત્મસિદ્ધિ મેળવવા માટે આપણે ક્યાં અને કેવી રીતે ધ્યાન ધરવું અને કઈ સાધના કરવી એ આ ગીતામાં સચોટપણે દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
આવી આત્મસિદ્ધિ મેળવવા માટે આપણે ક્યાં અને કેવી રીતે ધ્યાન ધરવું અને કઈ સાધતા કરવી એ આ ગીતામાં સચોટપણે દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
સોળમા અધ્યાયમાં ભક્તિનું સ્વરૂપ અને કાર્ય શું છે તે સમજાવવામાં આવ્યું છે. તેલની ધાર જેવી અખંડ પ્રીતિને ભક્તિ કહે છે. આવી પ્રીતિ ભક્તની ઈચ્છા હોય કે ન હોય તો પણ તેની બુદ્ધિને સ્વસ્વરૂપ તરફ દોરી જાય છે. નામરૂપ કલ્પીને દેવતાની ભક્તિ કરવાથી, એ નામરૂપને પ્રભાવે જ નામરૂપ ઉપર વિજય મળે છે. એવી ભક્તિ જ્ઞાનની પરિપૂર્ણતાએ પહોંચાડે છે. સકામ ભક્તિ ક૨ના૨ની કામના પૂર્વ થવા છતાં તે અતૃપ્ત જ રહે છે. આથી તે અંતે શાશ્વત સુખ સારું પુનઃ ઈશ્વરને ભજે છે. આ રીતે વધતી જતી ભક્તિ યોગ્ય સમયે પૂર્ણ બને છે અને જેમ જ્ઞાન વડે તરી જવાય તેમ આવી પરાભક્તિ વડે પણ ભવસાગર તરી જવાય.
સત્તરમા અધ્યાયમાં જ્ઞાન એટલે શું અને એની પ્રાપ્તિ કેવી રીતે થાય તેની સમજૂતી અપાઈ છે. જ્ઞાન અચળ અનુભવને કહે છે. આવું જ્ઞાન પ્રતિદિન થોડું થોડું એમ ક્રમશઃ મળતું નથી પણ જ્યારે અભ્યાસનો પરિપાક થાય છે ત્યારે એકદમ પ્રકાશી ઉઠે છે. શાસ્ત્રોમાં વિદ્વાનોએ જ્ઞાનની વિવિધ ભૂમિકાઓ નિર્દેશી છે, એ બધી ભૂમિકાઓ મુક્તિના પ્રકારોની માફક બીજાઓની બુદ્ધિએ કલ્પેલી છે. જ્ઞાનીઓને મતે તો જ્ઞાન એક જ છે. આવું પ્રજ્ઞાન એકવાર સિદ્ધ થયા પછી અજ્ઞાનનું વેરી હોવાથી, વ્યવહારના સંસર્ગ છતાં, પાછું પરાભવ પામતું નથી.
અઢારમા અધ્યાયમાં શ્રી રમણ મહર્ષિના સિદ્ધ મહિમાનું કિર્તન છે. આમ, આ ગીતામાં (૧) ઉપાસનાનું પ્રાધાન્ય (૨) ઉપાસનાના માર્ગો (૩) મનુષ્યનું મુખ્ય જીવનકર્તવ્ય (૪) જ્ઞાનનું સ્વરૂપ (૫) હૃદયવિદ્યા (૬) મર્મોનિગ્રહના ઉપાર્યા (૭) આત્મવિચારના અધિકારીઓ (૮) આશ્રમવિચાર (૯) ગ્રંથિઓનું છેદન (૧૦) સંઘવિદ્યા (૧૧) જ્ઞાન અને સિદ્ધિની સમરસત્તા (૧૨) શક્તિવિચાર (૧૩) સંન્યાસમાં સ્ત્રીપુરુષની સમાન અધિકાર (૧૪) જીવનમુક્ત અને મુક્તિનો વિચાર (૧૫) શ્રવા, મનન અને નિદિધ્યાસનની સમજૂતી (૧૬) ભક્તિવિચાર (૧૭) જ્ઞાન પ્રાપ્તિવિચાર અને (૧૮) સિદ્ધ મહિમાનું કીર્તન એવા અઢાર અધ્યાયોમાં સાધકને જીવન અને અધ્યાત્મની સાધના સંદર્ભે મનમાં ઊઠતા સર્વ સવાલોમાં માર્ગદર્શન
આ ગ્રંથમાં ગૂંથેલા શ્રી રમણ મહર્ષિના ઉત્તરો સાધકો માટે
ઘણાં જ મહત્ત્વના હોઈ તેઓને સાધનામાં માર્ગદર્શક થઈ પડે
તેવા છે. 'ધી અર્થનિયમ'ના સંપાદક શ્રી ગ્રાંટ ડડ઼ે આ ગ્રંથના ઉપોદ્ઘાતમાં સાચું જ કહ્યું છે કે ‘આ ગીતા ખાસ કરીને વ્યવહારુ માર્ગદશિકા છે. નકામી ચર્ચાઓ છોડીને સીધા ધ્યેયને પહોંચવા ઈચ્છનાર સાધકને માટે જે જે જરૂરી છે એ સઘળુંય આ ગ્રંથમાં છે.’
‘શ્રીમદ ભગવત ગીતા'ની માફક આ ગીતાની ભાષા ગૌરવશાળી છે અને છંદ રચના અખંડ ધારાવાહી છે. ‘ગીતા’ના અનુષ્ટુપની બરોબરી કરે એવા અનુષ્ટુપ આ ગીતામાં છે.
જેમને આત્મસાધના કરી આત્મદર્શન અને આત્મસિદ્ધિ પામવી છે. તેમને માટે સાધનાનો સાચો પય દર્શાવી થયાયોગ્ય માર્ગદર્શન આપતી આ ગીતા, આ કારણે જ, ભારતીય અધ્યાત્મ ગ્રંથોમાં માનભેર સ્થાન પામી છે. ૭૯મી પર્યુષણ વ્યાખ્યાનમાળામાં તા. ૭-૯-૨૦૧૩ના આપેલું વક્તવ્ય.
૩૫, પ્રોફેસર સોસાયટી, મોટા બજાર, વી. વી. નગર. Tele. : 0269-2233750. Mobile: 09825100033, 09727333000
STORY TELLING
અંગ્રેજી માધ્યમમાં ભણેલા આજના કિશોર અને યુવાનોને અંગ્રેજીમાં જૈન ધર્મની કથા કહેશું તો આ પેઢીને આ દ્વારા જૈન ધર્મના તત્ત્વ અને આચારની ખબર પડશે. જે એમના સંસ્કારને ઉજળા કરશે.
આ માટે આ સંસ્થા શ્રી મું. જે. યુ, સંઘ-મુંબઈના પ્રતિનિધિઓ મુંબઈના ઉપાશ્રયમાં જઈ ૫ થી ૨૦ વર્ષના બાળકોને અંગ્રેજીમાં કથા કહેવાનું અભિયાન શરૂ કરશે.
જૈન ધર્મના પ્રચાર માટે આ અભિયાનમાં સાથ આપવા માંગતા
હોય એવા અંગ્રેજી જાણનાર બહેનોને અમે નિમંત્રણ પાઠવીએ છીએ. સંપર્ક : ડૉ. રેણુકા પોરવાલ-૯૮૨૧૮૭૭૩૨૭ ડૉ. કામિની ગોગરી-૯૮૧૯૧૬૪૫૦૫
