Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 21

કમેવીદ ર્ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 5 કર્મવા
ઑગસ્ટ ૨૦૧૪
પ્રબદ્ધ જીવન, કર્મવાદ વિશેષાંક , પુષ્ટ ૨ ૧
વાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર
શું હોય તો તે વખતે ગ્રહણ કરાતાં કાર્મણસ્કંધો આત્મપ્રદેશ પર વધુ અને જો સ્વભાવને છોડ્યા સિવાય આત્માની સાથે રહે તેને સ્વરૂપ સત્તા કહેવાય. # કષાયની માત્રા ઓછી હોય તો ઓછો સમય ચોંટી રહે છે.
પરરૂપ સત્તા–જે કર્મો અન્ય સજાતીય કર્મપ્રકૃતિમાં સંક્રમીને (૪) અનુભાગ-રસબંધ (Intensity-Quality) : કર્મની તે પોતાના મૂળ સ્વભાવને છોડીને પરરૂપ થઈને આત્માની સાથે રહે પ્રકૃતિ ઓછા કે વધારે જુસ્સા-બળથી શુભારંભ કર્મનો અનુભવ તેને પરરૂપસત્તા કહેવાય છે. કરાવે તે રસબંધ કહેવાય. જેમ કોઈ પશુના દૂધમાં મીઠાશ વધુ (૩) અબાધાકાળ
હોય, કોઈમાં ઓછી. વળી ઘનતા કે ચિકાશનું પ્રમાણ પણ ઓછું અગનહિ, બાધા-ફળનો ભોગવટો, પીડા (ઉદયરૂપ પીડા), પણ વધુ હોય. બકરીના દૂધમાં ચિકાશ ઓછી અને ભેંસના દૂધમાં વધુ કાળ=સમય. કર્મ બંધાયા પછીના પ્રથમ સમયથી જ્યાં સુધી એ ૐ હોય. એ જ દૂધને ઊકાળવામાં આવે તો ચીકાશ વધે છે અને પાણી અનુભવાય નહિ-એનું ફળ મળે નહિ એટલે ઉદયમાં ન આવે ત્યાં ર નાખીએ તો ચીકાશ ઓછી થાય છે. એ જ રીતે કષાયની માત્રાનુસાર સુધીનો સમય તે અબાધાકાળ. એમાં પ્રદેશોદય કે વિપાકોદય બને છે. ૐ શુભાશુભ કર્મપ્રકૃતિમાં રસબંધ થાય છે. જેમ જેમ કષાયોની તીવ્રતા ન હોય. કે વધતી જાય તેમ તેમ અશુભ કર્મોમાં રસનું પ્રમાણ વધતુ જાય અને કર્મ બંધાઈને સત્તામાં ગયા પછી કર્મ ફિક્ષ ડિપોઝીટની જેમ ફૂ $ શુભકર્મોમાં ઘટતું જાય એ જ રીતે કષાયોની માત્રા ઘટતી જાય તેમ ફિક્ષ થઈ જાય છે અને એની મુદત પાકતાં ઉદયમાં આવે છે. એને ન * તેમ શુભકર્મોમાં રસની વૃદ્ધિ અને અશુભમાં હાનિ થાય છે. અભોગ્યકાળ કે અબાધાકાળ કહે છે. એને શાંતિકાળ પણ કહે છે. હું અહીં પ્રવૃત્તિ કરતાં વૃત્તિનું મહત્ત્વ વધારે છે. એક ગુંડો અને જેમ બેંકમાં પૈસા ભરવા ભેગા જ આપણને મળતા નથી પણ એની તે ક ડૉક્ટર બંનેના હાથમાં છરી છે. બંને છરીનો ઉપયોગ કરે છે પણ કેટલીક પ્રોસીજર થયા પછી મળે છે. એમ કર્મ બંધાયા પછી એ જ હું બંનેની વૃત્તિમાં આસમાન જમીનનો ફરક છે. એક વેદના આપે છે સમયે ઉદયમાં ન આવી શકે એ અવસ્થાને અબાધાકાળ કહેવાય * બીજો મટાડે છે એટલે કર્મના રસબંધમાં પણ ફરક પડી જશે. છે. અથવા તો જેમ બીજને વાવતાં તુરત જ ફળ આપવાનું શરૂ થતું ૬ કર્મ કરતી વખતે જીવાત્માનો ભાવ કેવો છે તેના પર રસબંધનો નથી. માટીમાં ધરબાય, પછી અંકુરિત બને, છોડમાંથી વૃક્ષ બને ? 3 આધાર છે. એક જ કર્મ માણસ રસ રેડીને કરી શકે અને એ જ કર્મ પછી જ ફળ આપે. એ વચ્ચેની અવસ્થા તે અબાધાકાળ. છુ રસ વગર પણ થઈ શકે છે. જો કોઈ કર્મ આપણે રસ વિના કર્યું હશે અબાધાકાળ દરમિયાન કર્મ દલિક રચના ન કરે ને ફળ પણ ન 8
તો તે કર્મ ઉદયમાં આવશે ત્યારે એની તીવ્રતા-વેગ ઓછો હશે. આપે. એને સૂતેલા અજગર સમાન કહ્યું છે. જે કર્મની જેટલા હું રસપૂર્વક કર્યું હશે તો તીવ્ર-વેગ હશે. તેથી પુણ્યકર્મ રસપૂર્વક કરવું ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની સ્થિતિ બંધાય તેટલા જ ૧૦૦ વર્ષનો કૅ ૐ અને પાપકર્મ ઉદાસીનભાવે કરવું.
અબાધાકાળ બંધાય છે. દા. ત. મોહનીય કર્મ ૭૦ ક્રોડાક્રોડી ક છે. કોઈ વ્યક્તિને અસહ્ય વેદના થતી હોય ત્યારે સમજવું કે તેણે સાગરોપમનું છે તો ૭૦ x ૧૦૦ = ૭૦૦૦ વર્ષ સુધી કર્મદલિક 8 રસપૂર્વક કોઈને દુઃખ આપ્યું હશે. અને સરળતાથી સફળતાના ઉદયમાં આવે નહિ. જે કર્મની સ્થિતિ એક ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમની પગથિયાં ચડતા જોઈને સમજવું કે તેણે રસ રેડીને પુણ્યકર્મ બાંધ્યા હશે. અંદર બંધાય છે તેનો અબાધાકાળ અંતર્મુહૂર્ત હોય છે.
આમ કાર્મણસ્કંધો બંધ સમયે ચાર વિભાગમાં વહેંચાઈ જાય છે કર્મને પાકવા માટે સમય જોઈએ છે એ સમજાઈ જાય તો કર્મના 5 એનું સ્વરૂપ બરાબર સમજાઈ જાય તો કેવા પ્રકારના બંધ થાય તે ઉદયમાં વર્તતી વિષમતા જાણીને વિચલિત નહિ થઈએ. આજે ૬ વિશે જાગ્રત થઈ શકાય અને ધીમે ધીમે હળવા કર્મબંધ કરીને સર્વથા કુકર્મીઓને લહેર કરતા જોઈએ છીએ અને ધર્મીને દુઃખી થતા જૈ * મુક્ત પણ થઈ શકાય.
જોઈએ છીએ ત્યારે અબાધાકાળને સામે રાખશું તો કર્મના ફળ છે ૩ (૨) સત્તા
પ્રત્યે અશ્રદ્ધા નહિ થાય. પાપી હમણાં જે કર્મ બાંધે છે તેનો અબાધા જ * કર્મોની આત્મપ્રદેશ પર હાજરી. બંધથી કાર્પણ વર્ગણા જે સમયે ચાલુ છે અને પૂર્વે બાંધેલા પુણ્યકર્મનું ફળ ભોગવાઈ રહ્યું છે અને હું ચોંટે છે તે સમયથી માંડીને આત્માની સાથે જ્યાં સુધી રહે છે તેને ધર્મી હમણાં જે દુ:ખ ભોગવે છે તે પણ પૂર્વકૃત જ છે. હમણાંનો રં 3 સત્તા કહે છે. અર્થાત્ કર્મ બંધાયા પછી સિલકમાં હોવું કર્મનું આત્મા ધર્મ ત અબાધામાં છે જે પાછળથી ઉદયમાં આવશે. ૬ ઉપર રહેવું. સત્તાનો અર્થ છે હોવાપણું. આત્માની બેંકમાં કર્મનું આપણે પણ અનેક જન્મોના કર્મો લઈને અહીં આવ્યા છીએ. 8
હોવાપણું. દા. ત. આપણી પાસે કરોડો રૂપિયા છે પણ બેંકમાં એમાંય કોઈ અબાધા કાળમાં હશે તો કોઈ ઉદયમાં આવી રહ્યા છે. છું જમા છે. હમણાં આપણા હાથમાં નથી. એમાંથી આપણે ભોગવવા (૪) ઉદયજે હોય એટલા જરૂરિયાત મુજબ ઉપાડતા જઈએ છીએ. એમ કર્મો કાલમર્યાદાથી કર્મોનું સ્વતઃ ફળ દેવું. કર્મપુગલ કાર્ય કરવામાં 5 છે હમણાં ઉદયમાં ન હોય પણ આપણી આત્મબેંકમાં જમા (બેલેન્સ) જ્યારે સમર્થ થઈ જાય તેને ઉદય કહે છે અર્થાત્ કર્મોનો અબાધાકાળ ? પડ્યા હોય અને યથાસમયે ઉદયમાં આવતા જાય.
પૂરો થતા કર્મની ભોગવવાની અવસ્થા. ઉદય બે રીતે થાય છે. (૧) સત્તા બે પ્રકારની છે–સ્વરૂપ સત્તા અને પરરૂપ સત્તા. પ્રાપ્તકાળમાં કર્મનો ઉદય એટલે અબાધાકાળ વિત્યા પછીનો ઉદય, ૐ
સ્વરૂપ સત્તા–જે કર્મો પોતાના બંધ વખતે નક્કી થતાં મૂળ જેને શુદ્ધોદય કહે છે. (૨) અપ્રાપ્તિકાળનો ઉદય-અબાધાકાળ 5 કર્મવાદ # કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ ન કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ન