Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 31

કમેવીદ ર્ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 5 કર્મવા
ઑગસ્ટ ૨૦૧૪
પ્રબદ્ધ જીવન, કર્મવાદ વિશેષાંક , પુષ્ટ ૩ ૧
વાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર
ગોત્ર કર્મ
અગુરુલઘુ આત્માનો ગુણ છે. જેમાં આવી છે. જેમ કુંભાર એક જ માટીમાંથી ઘડા ગોત્રકર્મ બંધના કારણે * ઊંચ-નીચનો ભેદ ન હોય તેને અગુરુલઘુ બનાવતો હોવા છતાં કેટલાક ઘડા એવા સરસ ઉચ્ચકુળમાં જન્મેલાં હોય છતાં તેમને 3 કહેવાય. દરેક વ્યક્તિનું આત્મત્વ એક સરખું બનાવે છે કે તે ઘડા મંગળ-કલશ આદિ તરીકે જાતિ અને કુળનો મદ ન હોય, અદ્ભુત રૂપ * જ છે. કોઈ પણ શુદ્ધ આત્મા ભારે નથી કે વપરાય છે. જ્યારે કેટલાક ઘડા એવા બનાવે
બનાવે હોય છતાં રૂપનો ગર્વ ન હોય, અજય બળ કે કું હલકો નથી, મોટો નથી કે નાનો નથી. છે કે તેનો ઉપયોગ મદિરાદિ ભરવા તરીકે
હોય છતાં બળનું અભિમાન ન હોય, ઇચ્છિત
વસ્તુ મળે છતાં લાભનો ગર્વ ન હોય, અગાઢ * ઊંચનીચના ભેદ નથી. અગુરુલઘુ ગુણવાળો વપરાય છે. આ રીતે ઉચ્ચ અને નીચ ઘડાની
શ્રુતજ્ઞાન હોવા છતાં શ્રુતનું અભિમાન ન ૩ છે. આત્માના આ ગુણને ઢાંકનારા કાર્મણ- શ્રેણીની જેમ ગોત્રકર્મ પણ જીવને ઉચ્ચ-નીચ કહો
ચિ હોય, તપનું અભિમાન ન હોય અને ઐશ્વર્યનું ક કંધોને ગોત્રકર્મ કહે છે. ગોત્ર એટલે નામ ગોત્રમાં લઈ જાય છે. કોઈને રાજકુળમાં જન્મ અભિમાન ન હોય તે ઉચ્ચગોત્રકર્મ બાંધે છે. $ ઉપરાંત વિશેષ જેનાથી ઓળખી શકાય છે મળે છે તો કોઈને ચમાર આદિ કુળમાં જન્મ તેવી જ રીતે જે જાતિ, કુળ, બળ, રૂપ, જ્ઞાન, ક તે ગોત્ર છે. જેમ કોઈ શાહ, ઝાલા, ગોહિલ મળે છે. ઉચ્ચ ગોત્ર પૂજનીય ગણાય છે તો ત૫, લાભ અને ઐશ્વર્યનો મદ કરે છે, જે કુ વગેરે અટકથી ઓળખાય છે તેમ જીવ ઉચ્ચ નીચ ગોત્ર નિંદનીય ગણાય છે. ગોત્રકર્મની અભિમાન કરે છે તે નીચગોત્રકર્મ બાંધે છે. દ્ર ગોત્રથી અને નીચ ગોત્રથી ઓળખાય છે. (૧) ઉચ્ચ ગોત્રકર્મ અને (૨) નીચ ગોત્રક્રમ તેમ જ સારી જાતિ મળવાથી જીવો ઉદ્ધતાઈથી ગોત્રકર્મને કુંભારની ઉપમા આપવામાં એમ બે ઉત્તરપ્રકૃતિ છે.
માનના માર્ગે જાય તો નીચગોત્રકર્મ બંધાય.
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ
| હરિકેશી મુનિનું દષ્ટાંત કોઈ એક સમયે મથુરા નગરીના શંખરાજાએ સંસારથી વિરક્ત જેના કારણે તેમણે નીચગોત્રકર્મ બાંધ્યું. ચારિત્રપાલનના કારણે શું બની દીક્ષા ગ્રહણ કરી, ચારિત્ર ધર્મની આરાધના કરતા હતા. તેઓ આયુષ્યકર્મ સમાપ્ત થયા બાદ સ્વર્ગમાં ગયા. * એકવાર તેઓ વિહાર કરતાં કરતાં હસ્તિનાપુર પધાર્યા. ભિક્ષા દેવ આયુષ્યપૂર્ણ કરી સોમદેવ મુનિ જાતિમદના કારણે બાંધેલાક
માટે વિચરતા શંખમુનિ એક ગલીની નજીક આવ્યા. ત્યાં સૂનકાર નીચગોત્ર કર્મના કારણે ગંગાને કિનારે હરિકેશ ગોત્રીય ચાંડાલોના ૐ જોતાં નજીકમાં રહેતાં સોમદત્ત પુરોહિતને માર્ગ પૂક્યો. તે ગલીનું અધિપતિ ‘બલકોટ્ટ' નામના ચાંડાલની પત્ની ‘ગોરી’ના ગર્ભમાં # નામ “હુતવહ-રા’ હતું. તે ગ્રીષ્મઋતુના સૂર્યના તાપથી તપેલા પુત્ર રૂપે ઉત્પન્ન થયા. તેનું નામ બલ રાખવામાં આવ્યું. વળી રૂપમદના મેં લોઢાની સમાન અત્યંત ગરમ રહેતી હતી. જેથી આ માર્ગ ઉપર કારણે એમનું શરીર સોભાગ્ય રૂપરહિત હોવાને લીધે તેમના 5 ઉઘાડા પગે ચાલવું કોઈપણ પુરુષ વ્યક્તિ માટે શક્ય ન હતું. પરંતુ સગાંસંબંધીમાં ધૃણાપાત્ર તેમ જ હાસ્યનું કારણ બનતું. જેમ જેમ ?
સોમદત્તને મુનિઓ પ્રત્યે દ્વેષ હતો એટલે તેણે દ્વેષવશ સંતમુનિને મોટા થતા ગયા તેમ તેમ તેમનો સ્વભાવ ક્રોધી અને ઝઘડાખોર ક તે જ હુતવહ રચ્યાનો ઉષ્ણમાર્ગ બતાવી દીધો. શંખમુનિ નિશ્ચલ થતો ગયો. આથી તેમની સાથે કોઈ રમતું નહિ.
ભાવથી ઈર્ષા સમિતિપૂર્વક તે માર્ગ ઉપર ચાલ્યા. પરંતુ તેમના એકવાર બલ એકલો લાચાર અને દુ:ખી થઈ બેઠો હતો. એટલામાં 3 તપોબળના પ્રભાવથી જ ઉષ્ણમાર્ગ એકદમ શીતળ બની ગયો. ત્યાં એક કાળો વિષધર સાપ નીકળ્યો. ત્યારે ચાંડાલોએ તે દુષ્ટસર્પક ૬ શંખમુનિ ધીરે ધીરે તે માર્ગને આનંદપૂર્વક પાર કરી રહ્યાં હતાં. છે એમ કહી તેને મારી નાખ્યો. થોડીવાર પછી અલશિક જાતિનો ૬
આ જોઈને સોમદત્ત બ્રાહ્મણના આશ્ચર્યનો પાર ન રહ્યો. તે જ સમયે નિર્વિષ સાપ નીકળ્યો. લોકોએ તેને વિષરહિત છે કહીને છોડી દીધો. પણ તેઓ નીચે આવ્યા અને એ જ માર્ગ ઉપર ઉઘાડા પગે ચાલ્યા. આ બંને ઘટના દૂર બેઠેલાં બલે (ચાંડાલપુત્ર) જોઈ. આ દૃષ્ય જોઈ
ત્યારે ગલીનો ચંદન સમાન શીતળ સ્પર્શ અનુભવી તેમના મનમાં તેણે ચિંતન કર્યું કે મારા બંધુજનો મારા દોષયુક્ત વ્યવહારને લીધે આ ઘણો જ પશ્ચાતાપ થયો. શંખમુનિ પાસે આવી, તેમના ચરણોમાં જ મને વિષસર્ષની જેમ ધુત્કારે છે. જો હું પણ અલશિકની જેમ
પડી પોતાના અનુચિત કાર્ય બદલ ક્ષમા માગી. ત્યારે શંખમુનિએ દોષરહિત હોત તો સહુનો પ્રિયપાત્ર હોત. આ પ્રકારની વિચારધારામાં તેમને ધર્મોપદેશ આપ્યો. ધર્મનો ઉપદેશ સાંભળીને સોમદેવ નિમગ્ન થતાં તેને જાતિસ્મરણ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. ત્યારે તેને પૂર્વભવમાં બ્રાહ્મણને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયો અને એમણે શંખમુનિ પાસે દીક્ષા બાંધેલ જાતિમદના ફળ સ્વરૂપે હમણાં પ્રાપ્ત થયેલ નીચગોત્ર તેમ જ
ગ્રહણ કરી, સોમદત્ત મુનિએ ઘણાં વર્ષો સુધી ચારિત્ર તો પાળ્યું ભોગવી આવેલ દેવોચિત સુખોની વિનશ્વરતાના વિચારો આવ્યા. ૨ પણ તેઓ હંમેશાં બોલતાં કે હું બ્રાહ્મણ પુરોહિત છું, અમારી આવા આવા વિચારો આવતાં તેણે આ સંસારને તુચ્છ સમજીને આ જાતિ જ શ્રેષ્ઠ ગણાય. બીજી બધી જાતિ તો હલકી ગણાય. હું વૈરાગ્યપૂર્વક દીક્ષાવ્રત અંગીકાર કરી લીધું અને એ હરિકેશબલના ૬ ઉિત્તમ કુળ જાતિવાળો છું. આમ જાતિમદ, રૂપમદ કરતા રહ્યા, નામથી સંસારમાં વિખ્યાત થયા.
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ન કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ન કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ન કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ન કર્મવાદ કર્મવાદ
કર્મવાદ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ન કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ # કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ