Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 54

કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ – કર્મવા પૃષ્ટ ૫૪ પ્રબુદ્ધ જીવન ♦ કર્મવાદ વિશેષાંક - ઑગસ્ટ ૨૦૧૪ પાદ પુર્વ કર્મવાદ પુર્વ કર્મવાદ કર્મવાદ
છદ્મસ્થ ગમ્ય ન હોય તેવા વિષયમાં તમેવ સર્વાંગિસં નં નિષેતૢિ પવેડ્યું । જિનેશ્વરે જે પ્રરૂપ્યું છે તે જ સત્ય છે. આ પ્રકારની દૃઢ શ્રદ્ધા રાખવાથી કાંશાહનીય કર્મનો નાશ થાય છે અને દૃઢ શ્રદ્ધાપૂર્વક આરાધના ક૨ના૨ જીવ આરાધક બને છે. સાધક કોઈ પણ નિમિત્ત સમયે શ્રદ્ધાને દૃઢ ન રાખે તો ક્રમશઃ તે સમ્યગ્દર્શનનું વમન કરી, મિથ્યાત્વી બની જાય છે.
કરે છે તેનું વર્ણન છે. એક કે અનેક સમુચ્ચય જીવો તથા ૨૪ દંડકવર્તી જીવોમાં મૂળભૂત કારણરૂપ રાગ અને દ્વેષનું નિરૂપણ છે. તદ્ઉપરાંત ૨૫ પ્રકારના જીવો એકત્વ કે બહુત્વની અપેક્ષાએ આઠ કર્મોથી ક્યા ક્યા કર્મોનું વેદન કરે છે તેનું કથન છે. આઠ કર્મની વિપાક યોગ્ય પ્રકૃતિઓનું વર્ણન છે. આઠ કર્મોની મૂળ અને ઉત્તર પ્રકૃતિઓના ભેદ-પ્રભેદોનું નિરૂપણ છે અને ભેદ પ્રર્ભોની સ્થિતિનું વર્ણન છે. આ રીતે કર્મબંધના કારણ, કર્મ પરંપરા તથા આઠ કર્મની પ્રકૃતિ, સ્થિતિ અને અનુભાગ (વિપાક) બંધ વગેરે કર્મ સિદ્ધાંતોનું વિશદ વિશ્લેષણ છે.
કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ - કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ મૈં કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ - કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ પૂર્વ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ
‘સમવાયાંગ સૂત્ર’માં નામકર્મ બેતાલીસ પ્રકારે જણાવ્યા છે. કર્મવિપાક સૂત્ર (કર્મના શુભાશુભ ફળ બતાવનાર અધ્યયન)ના નતાલીસ અધ્યયન કહેલા છે. ત્રીસમાં સમવાયમાં મોહનીયકર્મ બાંધવાના કારણભૂત ત્રીસ સ્થાન કહેલ છે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્રના ત્રેવીસમાં પદમાં કર્મસિદ્ધાંતની સંખ્યા, ૨૪ દંડકવર્તી વોમાં તેના સદભાવની પ્રરૂપણા, સમુચ્ચય વ તથા ૨૪ દંડકવર્તી જીવો, આઠ કર્મોની પરંપરાનું સર્જન કેવી રીતે
ઉપમા સહિત કાયની સમજા
૧૬ પ્રકારના કષાયને ચાર વિભાગમાં વહેંચવામાં આવ્યા છે જે નીચે મુજબ છેઃ (૧) અનંતાનુબંધી– જેની સ્થિતિ જીવન પર્યંતની છે. ગતિ નરકની કરાવે અને સમકિત ન થવા દે (૨) અપ્રત્યાખ્યાની– જેની સ્થિતિ એક વર્ષની છે. ગતિ તિર્યંચની કરાવે અને શ્રાવક ન થવા દે. (૩) પ્રત્યાખ્યાની જેની સ્થિતિ ચાર મહિનાની છે. ગતિ મનુષ્યની કરાવે અને સાધુ ન થવા દે. (૪) સંજ્વલન
જેની સ્થિતિ ૧૫ દિવસની છે. ગતિ દેવની કરાવે અને વિતરાગી ન થવા દે. આ ચાર વિભાગના ૧૬ પ્રકાર છે જેને ઉપમા સહિત સમજાવ્યા છે.
અનંતાનુબંધી ક્રોધ-પર્વતમાં પડેલી તિરાડ સમાન-જે ક્યારેય પૂરાય નહિ એમ આ ક્રોધ કોઈપણ રીતે શાંત ન થાય. અનંતાનુબંધી માન–પથ્થરના સ્તંભ સમાન–સેંકડો ઉપાય કરવા છતાં વળે નહિ–એમ આ માનવાળો ક્યારેય નમે નહિ. અનંતાનુબંધી માયા-વાંસના મૂળ સમાન-અત્યંત વકતા અગ્નિમાં બળે છતાં છૂટે નહિ એમ કોઈ પણ ઉપાયથી સરળતા આવે નહિ. અનંતાનુબંધી લોભ-કરમજીના રંગ સમાન–વસ્ત્ર ફાટે તો પણ રંગ નીકળે નહિ એમ અનેક પ્રયત્નથી પણ દૂર ન થાય એવો લોભ. અપ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ-તળાવની તિરાડ સમાન-દુષ્કાળમાં સુકાયેલ તળાવમાં વર્ષ પછી વરસાદ પડતા તિરાડ પૂરાઈ જાય એમ મહામુશ્કેલીથી શાંત થાય એવો ક્રોધ, વર્ષભર રહે એવો ક્રોધ.
અપ્રત્યાખ્યાની માન-હાડકાના સ્તંભ સમાન-મહામુશ્કેલીથી વાળી શકાય એમ વર્ષ ભર રહે એવો માન અપ્રત્યાખ્યાની માયા-ઘેંટાના શિંગડા સમાન-મહામુશ્કેલીથી સીધા થાય એમ વર્ષ ભર રહે એવી માયા. અપ્રત્યાખ્યાની લોભ-નગરની ગટરના કાદવ સમાન મુશ્કેલીથી કેમિકલ વગેરેથી ડાઘ દૂર થાય એમ વર્ષ ભર રહે એવો લોભ પ્રત્યાખ્યાની ક્રોધ-રેતીમાં પડેલી લીટી સમાન-રણના વળાંકવાળા ઢુવાને કારણે જે લીટીઓ દેખાય છે તે ચાર મહિને પવનની દિશાથી બદલાઈ જાય એમ થોડા પ્રયત્ને શાંત થતો ક્રોધ.
(૧)
(૨)
(૩)
(૪)
(૫)
આ રીતે જુદાં જુદાં આગમોમાં કર્મ સંબંધી માહિતી પ્રાપ્ત થાય છે. વિશાલ એપાર્ટમેન્ટ, ‘એચ’ બિલ્ડિંગ, ફ્લેટ નં. ૪૦૨, ચોથે માળે, સર એમ.વી. રોડ, અંધેરી (પૂર્વ), મુંબઈ-૪૦૦ ૦૬૯, ફોન ઃ ૨૬૮૩૬૦૧૦, મોબાઈલ : ૮૮૭૯૫૯૧૦૩૯,
(૬)
(૭)
(૮)
(૯)
કર્મવાદ પૂર્ણ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ 6 કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદઃ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ
(૧૦) પ્રત્યાખ્યાની માન-લાકડાના સ્તંભ સમાન-પાણીમાં પલાળીને મુશ્કેલીથી વાળી શકાય એમ થોડા પ્રયત્ને નમે.
(૧૧) પ્રત્યાખ્યાની માયા-ગોમુત્રિકા સમાન-રસ્તામાં ચાલતી ગાયની વાંકીચૂકી પડતી મૂત્રરેખા તડકાદિથી દૂર થઈ જાય એમ થોડા પ્રયત્નથી માયા દૂર થઈ સ૨ળતા આવી જાય.
(૧૨) પ્રત્યાખ્યાની લોભ-ગાડાના ખંજન (ગ્રીસ) સમાન- એના ડાઘ સાબુથી દૂર થાય એમ થોડા પ્રયત્ન દૂર થાય એવો લોભ. (૧૩) સંજ્વલનનો કોંધ- પાણીની લીટી સમાન ભરતીથી કિનારે પાણીની લીટી રહી જાય જે પંદર દિવસે ફરીથી ભરતી આવે ત્યારે દૂર થાય એમ જલ્દીથી શાંત થાય એવી ક્રોધ.
(૧૪) સંજ્વલનનો માન-નેતરના સ્તંભ સમાન-સહેલાઈથી વળી જાય, એમ જલ્દીથી દૂર થાય એવો માન
(૧૫) સંજ્વલનની માયા-વાંસની છોઈ સમાન-જે સરળતાથી સીધી થઈ જાય એમ જલ્દીથી દૂર થાય એવી માયા.
(૧૬) સંજ્વલનનો લોભ-હળદરના રંગ સમાન-જે ધોવાથી નીકળી જાય એમ જલ્દીથી નાશ પામે એવો લોભ. સંપાદિકાઓ કર્મવાદઃ કર્મવાદ . કર્મવાદ – કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ 9 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ
55
કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ! કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ – કર્મવાદ