Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 96

કર્મવાદ 5 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ર્ક કર્મવા
પૃષ્ટ ૯૬ : પ્રબુદ્ધ જીવન કર્મવાદ વિશેષાંક ૯ ઑગસ્ટ ૨૦૧૪
માદ " કર્મવાદ કર્મવાદ ક કર્મવાદ
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ ન
કર્મયોગનું વિજ્ઞાન
'ભાણદેવજી [ અધ્યાત્મપથના પથિક વિદ્વાન લેખક યોગાચાર્ય છે. યોગ અને તત્ત્વજ્ઞાનના પ્રચાર અર્થે વિદેશ ભ્રમણ કર્યું છે.
લગભગ ૩૫ પુસ્તકોના કર્તા છે. સૌરાષ્ટ્રમાં મોરબી પાસે તેમના આશ્રમમાં સ્થાયી છે.] ૐ ૧. પ્રસ્તાવ
તેમ તેમ સૃષ્ટિમાં પરમાત્મા વધુ ને વધુ અભિવ્યક્ત થતો જાય છે. कर्मणोह्यपि बोद्धव्यं बोद्धोव्यं च विकर्मणः ।
આખો સર્ગક્રમ કર્મની જ પ્રક્રિયા છે તેથી મૂલત કર્મ મહાચૈતન્યની अकर्मणश्च बोद्धव्यं गहनी कर्मणो गतिः ।
અભિવ્યક્તિની ઘટના છે. સામાન્યત: આપણે કર્મના યથાર્થ સ્વરૂપના | -શ્રીમદ્ વત્ ગીતા 4-17. અનુસંધાનને ચૂકી જતા હોઈએ છીએ પણ એ અનુસંધાન પુનઃ ‘કર્મનું સ્વરૂપ જાણવાયોગ્ય છે. વિકર્મનું સ્વરૂપ પણ જાણવાયોગ્ય છે જોડી શકાય તેમ છે અને એ જ કર્મયોગની ચાવી. કર્મમાત્ર ચૈતન્યના ક્ર % અને અકર્મનું સ્વરૂપ પણ જાણવાયોગ્ય છે. કર્મની ગતિ ગહન છે. ધક્કાથી પ્રગટે છે. અચેતન દ્વારા કર્મ પ્રગટી શકે નહિ, તેથી કર્મનું
જે શબ્દ સતત કાને પડતો હોય. જેના સંપર્કમાં આપણે સતત ચૈતન્ય સાથે અનુસંધાન છે જ. કર્મ કરતી વખતે કર્મ જે મહાચૈતન્યના ક રહેતા હોઈએ તેની ગહનતા અંગે આપણે બેપરવાહ બની જઈએ ધક્કાથી પ્રગટે છે તેની સાથેના અનુસંધાન અંગે જાગૃત રહી શકાય
છીએ. અતિ પરિચયને લીધે તેની ગહનતા તરફ આપણું ધ્યાન તો કર્મનું કર્મયોગમાં રૂપાંતર થાય છે. કર્મયોગનું આ રહસ્ય છે. ૬ ક જતું નથી. કર્મ આપણા જીવન સાથે ગાઢ રીતે એકરસ થઈ ગયું (૩) કર્મનાં સ્વરૂપો છે. જીવવું અને કર્મો કરવા બન્ને સાથે સાથે જ છે.
(૧) સાધન કર્મ : દરેક અધ્યાત્મ પ્રણાલિમાં બહિરંગ સાધનપદ્ધતિ ન દિ શશિક્ષTHfપ ના તિષ્ઠત્યકર્મ (ગીતા-3-5) હોય છે. તેને જ સાધનકર્મો કહે છે. તેને જ ક્રિયાકાંડ, ક્રિયાયોગ કે “કોઈ પણ જીવ ક્ષણ માટે પણ કર્મ કર્યા વિના રહેતો નથી. બહિરંગ યોગ પણ કહે છે. યજ્ઞયાગ, પૂજાપાઠ, નામજપ, પ્રાણાયામ, R
કર્મ માનવજીવન સાથે આટલું ઓતપ્રોત થયેલું છે. છતાં આપણે પ્રણવોપાસના, સ્તોત્રપાઠ આદિ સાધનકર્મો છે. સાધનકર્મોને વુિં કર્મના યથાર્થ સ્વરૂપને ન જાણતા હોઈએ એમ બની શકે; એટલું કર્મયોગનું સ્વરૂપ આપવું, તેમને અધ્યાત્મપ્રેરક રૂપ આપવું સરળ છે ક જ નહિ પણ તેને લીધે આપણને કર્મના રહસ્ય અંગે જાણવાની છે. કેમકે તેવા કર્મો મૂલત: અધ્યાત્મના સાધનો છે. તેમનું સ્વરૂપ જ ર્ક | { ઈચ્છા પણ ન થાય એમ પણ બની શકે ! કર્મની ગહનતાનો ખ્યાલ એવું છે કે તેમનું મુખ મહાચૈતન્ય તરફ છે. સાધનકર્મના અનુષ્ઠાનથી ૬ પણ ન આવે!
જીવનમાં જ્ઞાનભક્તિ પ્રગટે છે. સાધનકર્મો ચિત્તશુદ્ધિ અને 5 હું ૨. કર્મ એટલે શું?
અધ્યાત્મપ્રાગટ્યના ઉત્તમ સાધનો બની શકે તેવી તેમાં ક્ષમતા છે. ' ક કર્મનો શાબ્દિક અર્થ તો સૌ જાણે છે. કર્મકુ (કરોતિ) કરવું તે (૨) સેવાકર્મ : કોઈ પણ વ્યક્તિ કે સમૂહના કલ્યાણ માટે, કૃ $ = To do. પણ આટલાથી કર્મનો અર્થ જાણી ગયા એવું નથી. કર્મના બદલાની અપેક્ષા વિના થતા કર્મને સેવાકાર્ય કહે છે. સેવા માનવી ૬ [ પર્યાયવાચક શબ્દો જાણવા, તેની વ્યુત્પત્તિ જાણવી અને તેના યથાર્થ કે માનવેતર પ્રાણીની પણ હોઈ શકે છે. સેવાકાર્યો પણ ચિત્તશુદ્ધિનું | હું રહસ્યને આત્મસાત્ કરવું તે બંને અલગ અલગ બાબતો છે. સાધન બની શકે છે. સેવાકર્મોને પણ સાધનાનું સ્વરૂપ આપી શકાય છે કર્મ એટલે મહાચૈતન્યની અભિવ્યક્તિ (Manifestation)ની તેમ છે. નિષ્કામભાવે અન્યને ઉપયોગી થવા માટે થતાં કર્મો વ્યક્તિના હું ઘટના. સૃષ્ટિના પ્રારંભે મૂલ પ્રકૃતિ (ગતિહીન શાંત પ્રકૃતિ) તરફ વિકાસનું માધ્યમ બની શકે તેમ છે.
મહાચૈતન્યની દૃષ્ટિ પડતાં મૂલ પ્રકૃતિમાં ચૈતન્ય પ્રગટે છે. મૂલ (૩) ભગવસ્ત્રીત્યર્થકર્મ : એક એવી અવસ્થાએ સાધક પહોંચે છે ૬ પ્રકૃતિની ત્રિગુણાત્મિકા સમુતાલાનો ભંગ થાય છે. ગતિહીન જ્યાં તેના બધા કર્મો ભગવત્રીત્યર્થ થાય છે. તે અવસ્થામાં કોઈ ૪ પ્રકૃતિમાં ગતિ પ્રગટે છે. આ પ્રથમ ગતિ એ જ આદિ કર્મ છે. પણ કર્મ તેના માટે ભાગવત સેવાકાર્ય બની જાય છે. આ અવસ્થામાં ૬ કર્મની આ સકળ ચાલુ જ રહે * ગી અયોગતિ પણ થવા માટે પહેલી આવશ્યકતા એ "
સાધકના ચિત્તમાં કર્મનું મૂળ દે છે. સર્ગ પ્રક્રિયા એટલે શું?
અનુસંધાન પ્રગટે છે અને તેના સર્ગ એટલે ચૈતન્યની છે કે કર્મો ઓસક્તિયુક્ત ન હોવાં જોઈએ. આસક્તિથી કરેલું.
ચિત્તમાં કર્મના યથાર્થ સ્વરૂપનું આ અભિવ્યક્તિની પ્રક્રિયા. જેમ કર્મ બાંધે છે અને તેવું કર્મ મુક્તિમાં સહાયક બની શકે નહિ,
ઉદ્ઘાટન થાય છે. છુ જેમ સર્ગક્રમ વિકસતો જાય છે તેથી તેથી કર્મયોગનિષ્પન્ન થવા માટે કોમનામાંથી મુક્ત થવું જોઈએ. .
(૪) ભાગવતકર્મ : વિરલ જે
કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ
કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ન ખ
કર્મવાદ !
કર્મવાદ 5 કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ " કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ