Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 32

કર્મવીર F કર્મવીદ ર્ક કર્મવીદ કમેવા. પુષ્ટ હર
પ્રબદ્ધ જીવન
કર્મવાદ વિશેષાંક ૧ ઓગસ્ટ ૨૦૧૪
પાદ 5 કર્મવાદ 5 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક.
અંતરાય કર્મ |
અનંતવીર્ય, અનંતશક્તિ આત્માનો ગુણ છે. આત્મા દાન, લાભ, ભોગ અનંતરાયકર્મબંધના કારણે આદિ અનંતશક્તિનો માલિક છે. આત્માની આ અનંતશક્તિને ઢાંકનારા અંતરાયકર્મબંધના મુખ્ય પાંચ કારણો છે. (૧) રમ શું કાર્માસ્કંધોને અંતરાયકર્મ કહે છે. જીવને અંતરાયકર્મ તેની સંપત્તિરૂપી બીજાઓને દાન આપવામાં અંતરાય-વિન નાંખવાથી,
અનંત શક્તિ ભોગવવા દેતો નથી. તે સર્વે લબ્ધિ શક્તિનું વર્ગીકરણ કરીને દાનધર્મની નિંદા કરવાથી દાનાંતરાયકર્મ બંધાય છે. (૨) . છુ પાંચલબ્ધિમાં સમાવેશ કર્યો હોવાથી તેને ઢાંકનાર અંતરાયકર્મ પાંચ પ્રકારે બીજાને સુખ-સગવડના સાધનો મળતા હોય ત્યારે અંતરાય હું કહ્યું છે.
પાડવાથી લાભાંતરાયકર્મ બંધાય છે. (૩) એકવાર ભોગવી અંતરાયકર્મને રાજાના ભંડારીની ઉપમા આપી છે. જેમ કે રાજા ભંડારીને શકાય એવી વસ્તુ માટે બીજાના ભોગસુખમાં અંતરાય છે ૐ આદેશ આપે કે તું યાચકાદિને દાનાદિ આપજે. પરંતુ ભંડારી યાચકને કહી પાડવાથી ભોગાંતરાયકર્મ બંધાય છે. (૪) વારંવાર ભોગવી
દે કે અત્યારે મને સમય નથી, પછી આવજે, એમ બહાના બતાવી અંતે ના શકાય એવી વસ્તુ માટે પણ બીજાના ઉપભોગ સુખમાં મેં É પાડી દે છે. એવી જ રીતે અંતરાયકર્મ એ વિઘ્નકર્તા છે. દાન, લાભ આદિ વિઘ્ન નાંખવાથી ઉપભોગાંતરાયકર્મ બંધાય છે. (૫) તેમજ શ્રી * પ્રાપ્ત થયું હોય એમાં ભંડારીની જેમ વિઘ્ન નાંખવાનું કામ અંતરાય કર્મ બીજાની વીર્યશક્તિમાં અંતરાય પાડવો તથા પોતાની ન કરે છે. જેના કારણે જીવ સુખ સગવડ, શારીરિક બળ આદિ પ્રાપ્ત કરી શક્તિ હોવા છતાં આળસ વગેરે કરવાથી વીર્યંતરાયકર્મ છે * શકતો નથી. અંતરાયકર્મના ૧. દાનાંતરાય ૨. લાભાંતરાય ૩. ભોગાંતરાય ૪. બંધાય છે. 3 ઉપભોગાંતરાય અને ૫. વીર્યંતરાય એમ પાંચ ઉત્તપ્રકૃતિઓ છે.
| ઢંઢણ મુનિનું દષ્ટાંત | શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવના સમયની આ વાત છે. શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવના આથી તેમણે પ્રભુ પાસે અભિગ્રહ લીધો કે, આજથી હું મારી લબ્ધિ પુત્ર ઢંઢણકુમારને શ્રી નેમિનાથની ધર્મદેશના સાંભળી વૈરાગ્યભાવ દ્વારા જ ભોજન મળશે તો તે વાપરીશ. પરલબ્ધિથી અથવા તો કોઈએ જાગ્યો. આથી તેમણે શ્રી નેમિનાથ પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી. સાધુ લાવેલી ગોચરી વાપરીશ નહિ. આ રીતે આહાર ન મળતાં | જીવનને અનુકૂળ હોય તે પ્રમાણે જે ગોચરી આદિની ગવેષણા કરી ઢંઢણમુનિના છ મહિના વીતી ગયા. આહાર ગ્રહણ કરતા. આમ જે કાંઈ કાસુક આહાર મળે તેનો આહાર એકવાર શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવે ભગવાન નેમિનાથને પૂછ્યું કે, તમારા * કરતા. પણ પૂર્વ ભવમાં બાંધેલ અંતરાયકર્મનો ઉદય થયો એટલે સર્વ સાધુઓમાં દુષ્કર કાર્ય કરનાર કોણ છે? ત્યારે પ્રભુએ કહ્યું, ૬
જ્યાં જ્યાં ગોચરી માટે જાય ત્યાં ત્યાં શુદ્ધ ભિક્ષા મળે નહિ, એટલું બધા જ મુનિ દુષ્કર કાર્ય કરે છે. પણ ઢંઢણમુનિ સર્વથી અધિક છે. | જ નહીં પણ એમની સાથે જો કોઈ સાધુ હોય તો તેમને પણ ગોચરી ત્યારબાદ શ્રીકૃષ્ણ પ્રભુને વંદન કરી પાછા ફરતા હતા ત્યારે તેમને મેં ન મળે એવું બનવા લાગ્યું. સમય વીતતો ગયો ત્યારે બીજા સાધુઓએ માર્ગમાં ઢંઢણમુનિને ગોચરીએ જતા જોયા. આથી શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવે શ્રી નેમિનાથ ભગવાનને પૂછ્યું કે, હે પરમાત્મા! તમારા શિષ્ય, તેમને ભક્તિપૂર્વક વંદન કર્યા. ત્યારે એક ગૃહસ્થને ઢંઢણમુનિ માટે | શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવના પુત્ર, ધાર્મિક, ધનાઢ્ય અને ઉદાર ગૃહસ્થવાળી માન ઉપર્યું. આથી તે મુનિ કેવા મહાન ચારિત્રશીલ હશે, એમ દ્વારકા નગરી છતાં શ્રી ઢંઢણમુનિને ગોચરી કેમ મળતી નથી? ત્યારે વિચારી પોતાના આવાસે લઈ જઈ બહુમાનપૂર્વક મોદક વહોરાવ્યા. રૃ. શ્રી નેમિનાથ ભગવાને તેમના પૂર્વભવનો વૃત્તાંત કહેતાં કહ્યું કે, ઢંઢણમુનિ પણ ગોચરી લઈ સ્વસ્થાનકે પાછા આવી પ્રભુને પૂછયું ઢંઢણ મુનિનો આત્મા પૂર્વજન્મમાં મગધ દેશનો પારાસર નામનો કે, આજે મને ગોચરી મળી છે. શું મારો અભિગ્રહ પૂરો થયો? બ્રાહ્મણ હતો. તે ગામના લોકો પાસેથી રાજ્યના ખેતરો ખેડાવતો ત્યારે નેમિનાથ પ્રભુએ જવાબ આપ્યો કે, હે ઢંઢણ! આ આહાર હતો. દરરોજ ભોજન વેળા થાય અને બધાની ભોજન સામગ્રી આવી તો શ્રીકૃષ્ણ વાસુદેવની લબ્ધિને લીધે મળ્યો છે. તમારી સ્વલબ્ધિનો જાય તો પણ તે ભોજન કરવાની બધાને રજા આપતો ન હતો. પણ નથી. લોકો પાસેથી વધુ કામ કરાવવાના આશયથી ભૂખ્યા લોકો અને આ જવાબ સાંભળી ઢંઢણમુનિ કે જેઓ રાગ આદિથી રહિત ભૂખ્ય બળદો પાસેથી હળ ખેડાવી ખેતરોમાં વધુ કામ કરાવતો. આ થયેલા છે, આ પરલબ્ધિનો આહાર છે, મને ન ખપે, એમ વિચારી કાર્યથી પરાસર બ્રાહ્મણે અંતરાયકર્મ બાંધી લીધું હતું અને તે આ જંગલમાં મોદક આદિ આહાર પરઠવા ગયા. લાડુનો ભુક્કો કરતાં ભવમાં ઢંઢણમુનિને ઉદયમાં આવ્યું છે જેથી તેમને ગોચરી-પાણી કરતાં વિચારવા લાગ્યા કે, મારા આત્માએ કર્મ કરતાં કેમ વિચારી સુઝતા મળતા નથી.
| ન કર્યો ? પૂર્વોપાર્જિત કર્મનો ક્ષય થવો મુશ્કેલ છે. એમ વિચારતા ક આ વાત બધા સાધુઓની સાથે ઢંઢણમુનિએ પણ સાંભળી. અને ધ્યાનમાં મગ્ન થઈ જતાં ઢંઢણમુનિને કેવળજ્ઞાન થયું.
કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ | કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ પૂર્વ
કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ક કર્મવાદ ક કર્મવાદ કર્મવાદ
કર્મવાદ " કર્મવાદ 4 કર્મવાદ ન કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્વ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ક્ર કર્મવાદ " કર્મવાદ " કર્મવાદ | કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ