Prabuddha Jivan 2014 08 Karmvad Jain Darshan ane Anya Darshan

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 23

| 3]pts
કર્મવાદ 3 કર્મવાદ પૂરૂં કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ઑગસ્ટ ૨૦૧૪ ૭ પ્રબુદ્ધ જીવન ♦ કર્મવાદ વિશેષાંક
સંક્રમણના ચા૨ પ્રકાર છે-પ્રકૃતિ-સ્થિતિ-અનુભાગ અને પ્રદેશ
| 3ples i uples i pyas i 3ges i pts i pjesi pjes i alpjes
સંક્રમણ.
(૧)પ્રકૃતિ સંક્રમઠ્ઠા-એક સજાતીય પ્રકૃતિનું બીજી સજાતીયમાં સંક્રમા થવું.
થાય.
(૮) પ્રવર્તતા
(૨)સ્થિતિ સંક્રમણા-દીર્ઘકાલીન કર્મસ્થિતિનું અલ્પકાીન અને અલ્પકાલીન કર્મસ્થિતિનું દીર્ઘકાલીન રૂપે પરિવર્તન થયું. (૩)અનુભાગ સંક્રમણ-આત્માના ભાવોમાં પરિવર્તન થયું. કર્મોની અપ ઘટાડો, વર્તના વર્તમાન કર્મપ્રકૃતિની નિર્ષક રચના. ફળ આપવાની તીવ્ર શક્તિનું મંદ શક્તિમાં અને મંદ શક્તિનું વર્તમાન કર્મપ્રકૃતિની થયેલ નિર્ષક રચનામાં આત્મપ્રયત્ન દ્વારા તીવ્ર શક્તિમાં પરિવર્તન થવું. અનુભાગ અને સ્થિતિમાં ઘટાડો કરવો તે અપવર્તના. વિપાક આશ્રી (૪)પ્રદેશ-સંક્રમણ-બહુપ્રદેશનું અલ્પપ્રદેશ રૂપે અને અલ્પપ્રદેશનું અધિક શક્તિવાળા કર્મ દલિકોને હીનશક્તિવાળા ક૨વા. સ્થિતિ અને બહુપ્રદેશ રૂપે પરિવર્તન થયું તે પ્રદેશ સંક્રમશ કહેવાય. રસની અપવર્તના તે કર્મના બંધ સાથે સંબંધિત નથી. જે કર્મ પ્રકૃતિની સંક્રમણને મનોવિજ્ઞાનની ભાષામાં માર્યાંતરીકરણ (Subli-સ્થિતિ કે રસની અપવર્તના થાય, તે પ્રકૃતિ બંધાતી હોય કે ન બંધાતી mation of Mental Energy) તથા ઉદ્દાતીકરણ કહેવામાં આવે હોય તો પણ થાય છે.
છે.
સંમાનો સિદ્ધાંત પ્રત્યેક વ્યક્તિ માટે એક આશાસ્પદ એવમ્ પુરૂષાર્થનો પ્રે૨ક છે. મનુષ્ય ભલે ૧. પાર્ષોથી ઘેરાયેલી હોય પણ વર્તમાનમાં ભાવનાસવૃત્તિથી યુક્ત થાય તો કર્મોના દુઃખદ ફળોથી છૂટકારો પા
મેળવી શકે છે.
(૭) lilll
ઉદ્-વધારો, વર્તના–વર્તમાન
કર્મપ્રકૃતિની નિર્ષક રચના (કર્મોની ઉદયમાં આવવા માટેની ગોઠવણ). વર્તમાન કર્મપ્રકૃતિની થયેલી નિષે રચનામાં આત્મપ્રયત્ન દ્વારા અનુભાગ અને સ્થિનિમાં વધારો કરવો તે ઉદવર્તનો તે જે કર્મપ્રકૃતિની હોય, તે પ્રકૃતિ
છૂ, કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ
૨.
૩.
૪.
૫.
૬
૭,
૮,
પૃષ્ટ ૨૩ વાદ ૬ કર્મવાદ 5 કર્મવાદ કર્મવાદ વિપાક આશ્રીત હીન શક્તિવાળા કર્મદલિકોને અધિક શક્તિવાળા કરવા તે ઉદ્ધર્તના કહેવાય છે. તે શુભ અશુભ બંને પ્રકૃતિમાં થઈ શકે. આત્મા માટે હિતકારી અને અહિતકારી પણ બની શકે. આયુષ્ય કર્મમાં ઉર્તના ન થાય. પ્રદેશ અને પ્રકૃતિમાં પણ ઉર્તના ન
૯.
અપવર્તના શુભ કે અશુભ બંને પ્રકૃતિમાં થઈ શકે છે. આત્મા માટે હિતકારી અને અહિતકારી પણ બની શકે છે.
કર્મનું નેટવર્ક સમજાવતું આંશિક રૂપક બંધ : રમેશભાઈને શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘના મંત્રીના ટેલિફોન નંબર સેવ કરવા હતા. તે તેમણે મોબાઈલ નેટવર્ક
એક્ટીવ કરી કીપેડ દ્વારા સેવ કર્યાં. તે બંધ,
સત્તા : એ નંબર મેમરી કાર્ડમાં જમા થયા તે સત્તા. અબાધાકાળ : જ્યાં સુધી એ નંબરનો ઉપયોગ ન થઈ શકે ત્યાં સુધી અબાધાકાળ એટલે કે સેવ કરેલાં નંબર રાત્રે ઑફિસ બંધ હોતા ન જોડી શકાય તે અબાધાકાળ.
ઉદય : બીજે દિવસે ઑફિસ સમયે નંબર જોડીએ તે ઉદય. ઉદીરણા : પરંતુ મંત્રીશ્રીનું અર્જન્ટ કામ હતું માટે એમના ઘરનો નંબર મેળવીને સમય પહેલાં સંપર્ક કર્યો તે ઉદીરણા સંક્રમણ : પછી ખબર પડી કે એમના કાર્ય માટે મંત્રીની નહિ પણ પ્રમુખશ્રીની જરૂર છે માટે એ નંબરની જગ્યાએ પ્રમુખશ્રીના નંબર સેવ કર્યા તે સંક્રમણ. વર્તના : પ્રમુખશ્રીના બીજા પણ બે નંબર સેવ કર્યા તે
ઉદવર્તના.
અપવર્તના : પછી ખ્યાલ આવ્યો કે આ નંબર પણ કામના નથી, એટલે તેમાંથી એક નંબર રાખી બીજા નંબર ડિલીટ કર્યા તે અપવર્તના.
બંધાતી હોય ત્યારે જ થઈ શકે છે. દા. ત. મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મની ઉદવર્તના મતિજ્ઞાનાવરણીય કર્મ
જ્યાં સુધી બંધાતું હોય ત્યાં સુધી જ થઈ શકે છે. બંધ સમયે એકાદ માસ કે તેથી ઓછા સમયમાં ફ્ળ આપવાની યોગ્યતાવાળા ગાંઠવાયા કર્મલિકો
નિશ્ચંત : પ્રમુખશ્રીના નંબર ન લાગતાં ઑફિસ મારફત કૉન્ફરન્સ દ્વારા કોન્ટેક (સંપર્ક) કર્યો, પણ તેમણે જાતે મળવાનું કહ્યું તે નિશ્ચંતા. ૧૦. નિકાચિત : જાતે જ મળીને કોન્ટેક્ટ કરવો પડે તે નિકાચિત...
૧૧. ઉપરામન : એ નંબરને બ્લોક કર્યા તે ઉપશમન. ૧૨. લોપામ : એમાંથી કેટલાંક નંબર ડીલીટ કર્યા અને કેટલાંક
બ્લોક કર્યાં તે ક્ષયોપશમ.
(કર્મપ્રદેશો)ને એકાદ વર્ષ પછી ૧૩, થય - હવે તેમના નંબર જરૂરી ન હતા માટે ડીલીટ કર્યાં તે થય.
ફળ આપે તેવા ક૨વા. એટલે
ઉર્તના અને અપવર્તના એટલે જે સ્વરૂપે કર્મ બાંધ્યા હોય એ સ્વરૂપે હૃદયમાં ન આવતો જીવના પરિણામનું નિમિત્ત પ્રાપ્ત કરીને એની સ્થિતિ અને અનુભાગમાં પરિવર્તન થઈ જવું. (૯) ઉપશમન–
ઉપ-આત્મા સમીપે (આત્મા દ્વારા), શમન-ઢીંકવું આવરણ કરવું, જેમકે અંગારા પર રાખનું આવ૨ણ ક૨વું. તેમ સત્તામાં હોવા છતાં અભાષાકાળ પૂરો થતાં પ્રયત્ન વિશેષ કરીને કર્મને
ઉદયમાં ન લાવવાની પ્રક્રિયાને
ઉપશમન કહે છે. કર્મોની ઉદય, ઉદીરણા, નિદ્વત અને નિકાચીન
એ ચારે ક્રિયાઓને નિષ્ફળ કરી દેવી તે, કર્મની ફળ આપવાની શક્તિને થોડા સમય માટે દબાવી
દેવી તે ઉપરામન ઉપશમનથી કર્મનીસના નષ્ટ થતી નથી. માત્ર
થોડા સમય માટે ફળ આપવામાં
કર્મવાદ
કર્મવાદ કર્મવાદ
અક્ષમ બની જાય છે. ઉપશમનનો સીધો સંબંધ મોહનીય કર્મ સાથે છે માટે ઉપશમ માત્ર મોહનીય કર્મનો
કર્મવાદ – કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૪ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૪ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ : કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ કર્મવાદ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ ૬ કર્મવાદ