Mantri Karmchandra Vanshavali Prabandh

Author(s): Jinvijay
Publisher: Bharatiya Vidya Bhavan

Page 19

मत्रिकर्मचन्द्रवंशावलीप्रबन्ध ।
[४०-४४ व्याख्या-अथेति मङ्गलार्थोऽनन्तरार्थो वा । 'अथ समुच्छये, मङ्गले संशयारम्भाधिकारानन्तरेषु च ।' इत्यनेकार्थः।
तत्र (ख)डिनगरे, राज्ञी रत्नावती, सुतैः समधरादिभिश्चतुर्भिः पुत्रैः सहिता, ससुखं यथा समाधानं, पितुर्गृहे कुलगृहे, तस्थौ स्थितवती। हि विशेषे। विशेषेण चत्वारोऽपि पुत्राः, क्रमतः क्रमेण वयाकलादिपरिपाट्या, परामतिशायिनी वृद्धि वर्धनं प्रापुरासेदिवांसः । 'हि हेताववधारणे विशेषे पादपूर्ती च' इति । 5 'वृद्धिः कलान्तरे हर्षे, वर्धने भेषजान्तरे । श्रद्धाऽऽस्तिक्येऽभिलाषे च' इति ॥ ३९
खरतरसूरिजिनेश्वरगुरवो बहुसाधुवन्धुरास्तत्र ।
समवसृताः पुण्यवशात् पवित्रयन्तो धरापीठम् ॥ ४० व्याख्या-तत्र (ख)डिनगरे, पुण्यवशात् पूर्वकृतसुकृतवशाद् , बहुसाधुबन्धुरा यतिसमुदायसुन्दराः, खरतरसूरिजिनेश्वरगुरवः श्रीखरतरगच्छाधीश्वरश्रीजिनेश्वराचार्याः, धरापीठं महीमण्डलं, पवित्रयन्तः शुचीकुर्वन्तः, समवसृताः प्राप्ताः ॥ ४०
शुभशकुनराशिसूचितभाविमहालाभनिश्चयाः तत्र] ।
विजिहीर्षवोऽप्यकार्युर्वर्षावासं खतस्तेऽपि ॥ ४१ व्याख्या-ते श्रीजिनेश्वरसूरयस्तत्र (खे)डिनगरे, शुभशकुनराशिना प्रवेशार्हशकुनसमूहेन, सूचितो दर्शितो, भाविमहालाभनिश्चयो भविष्यत्कुमारप्रतिबोधादिमहालाभनिर्णयो येषां ते शुभशकुनराशिसूचितमाविमहालाभनिश्चयाः, विजिहीर्षवोऽप्यन्यत्र विहारं कर्तुमिच्छवोऽपि, खतोऽपि न केवलं श्राद्धाग्रहेणैव किन्तु खरसेनाऽपि, वर्षावासं वर्षासु प्रावृषि वासो " वर्षावासस्तं वर्षाचतुर्मास्यवस्थानमकार्षुर्विदधिरे ॥ ११
शिष्टजनः सन्तुष्टः पुष्टः समभूदिने दिने धर्मः।
शासनसुरी निशायामथान्यदाऽख्याद् गुरोः स्वमे ॥ ४२ व्याख्या-तत्र गुरूणां व्याख्यानश्रवणसम्यगाचरणदर्शनादिना शिष्टजनः साधुलोकः, सन्तुष्टः सम्यग्जहर्ष । तथा दिने दिने प्रतिदिनं, धर्मोऽर्हत्प्रणीतः श्राद्ध-साध्वाचारः, पुष्टो विधिमार्गोद्दीपनेनापुष्यत् । अथानन्तरमन्यदाऽन्यस्मिन् काले, ७ शासनसुरी जिनशासनदेवता, निशायां रात्रौ, खमे सुप्तज्ञाने, गुरोः श्रीजिनेश्वराचार्यस्य, वक्ष्यमाणमिदमाख्यात् कथयामास । 'खामः खापे सुप्तज्ञाने' इत्यनेकार्थः । सुप्तस्य ज्ञानं बोधो दर्शनं वा सुप्तज्ञानं तत्रेति तद्वृत्तौ ॥ ४२ अथ शासनदेवतोक्तमाह
- युष्माकमवस्थानं स्थानेऽस्मिन् धर्मलाभतः स्थाने ।
धनविद्यागसुखानां लाभाभावे न तत्कार्यम् ॥ ४३ व्याख्या-हे गुरवो ! युष्माकमस्मिन् स्थाने सन्निवेशे, धर्मलाभतो धर्मप्राप्तेः, अवस्थानमवस्थितिः, स्थाने युक्तम् । यतो धनविद्याङ्गसुखानां द्रव्यविद्याशरीरसमाधीनां, लाभाभावे प्राप्त्यभावे, तदवस्थानं न कार्य न करणीयम् । उक्तं च
'यत्र विद्यागमो नास्ति यत्र नास्ति धनागमः । शरीरे च सुखं नास्ति न तत्र दिवसं वसेत् ॥१ गुणिनः सूनृतं शौचं प्रतिष्ठा गुणगौरवम् । अपूर्वज्ञानलाभश्च यत्र तत्र वसेत् सुधीः ।। २ । इति । 'स्थाने तु कारणे युक्त साम्येऽपि' इत्यनेकार्थः ॥ ४३
प्रतिबोधमवाप्स्यन्ति श्रीमजिनशासनोन्नतिप्रवणाः ।
नूनं राजकुमारा युष्मन्मुखदेशनाश्रवणात् ॥ ४४ . व्याख्या- नूनं निश्चितं, हे गुरवो ! युष्मन्मुखदेशनाश्रवणाधुष्मद्वदनारविन्दविनिर्गतव्याख्यानश्रवणात् , श्रीमज्जिनशासनोन्नतिप्रवणाः श्रीमज्जिनशासनस्य योन्नतिरुदय उद्भासनमित्यर्थस्तत्प्रवणास्तत्परायणाः, राजकुमाराः समधरायाः, प्रतिबोध सम्यक्त्वादिलाभम् , अवाप्स्यन्ति लप्स्यन्ते । राजकुमाराः प्रतिभोत्स्यन्त इत्यर्थः॥४४