________________
: ૩૭૪ : મનન માધુરી
મન
ટુંકમાં સપ્રવૃત્તિ, સયમ અને ચારિત્રથી મનને મલાય બનાવેા. એવું ખળવાન સિંહ જેવુ... નિય અને રાજવી બનશે. પશુ સિંહની એક ટેવ પણ તેને જોઇશે, અને તે સિંહાવલેાકનની. સિહની જેમ લૉંગ મારીને આગળ ભલે વધે, પણ સિંહની જેમ પાછળ જોવાનુ... ચૂકતા નહિ, તમે તમારી આવક-જાવકના હીસાબ રાખે છે? તમે તમારા અનુભવેાની રાજનિશી લખે છે? તમે તમારા વહી જતાં જીવન કાળની પળે પળ ક્યાં વપરાય છે, તે રાંધે છે ? જો તમે એ નહીં કરતા હા તે કેવી રીતે સિ‘હાવલેાકન કરશે ? તમારા નાણાં અગ્ય માગે ખર્ચાઇ જશે અને તમને તેનું ભાન પણ નહિ રહે. તમારા અનુભવે વેરાઇ જશે અને સ્મરણેાની તાજગી રહેશે નહિ. તમે વૃદ્ધ થઇ જશે અને તમારૂ યૌવન કયાં ગયુ, તેના પત્તો પણ લાગશે નહિ માટે વારજાર સિ‘હાવલાકન કરવા માટે તમારા ખર્ચીના, તમારા અનુભવના અને તમારા સમયના હીસાબ રાખેા. વારંવાર પુરાંત નહિ મેળવે, તે પસ્તાશે, સિંહુ બનતા અને સિંહાલાન કરતા શીખે.
સમાનતાના સાચા ઉપાય
વિશ્વની કોઇ એ વસ્તુઓ સંપૂર્ણ રીતે સમાન નથી. આપણે સૌ રૂપ, રગ, શક્તિ અને શક્તિત્વની દૃષ્ટિએ ભિન્ન અને અસમાન છીએ. દરેકનું સ્થાન જુદું, ગુણુ ધ જુદી, અધિકાર જુદો. વિવિધતા અને ભેદ એ તે પ્રકૃતિનું પ્રગટ સ્વરૂપ છે, આ હકીકત ભૂલી જઈને આપણે બધા સમાન છીએ'નુ ં પ્રચલિત સૂત્ર અણુસમયે ચલાવવામાં આવે છે, અને તે પ્રમાણે ચાલવાના પ્રયાસેા કરવામાં આવે છે.
કોલેજના વિદ્યાથી લે, કે મીલના મજૂર લે, સરકારી અમલદાર લે કે તેના પટ્ટાવાળા લે, કારખાનાના માલિક લા કે તેના કારકુન લે, બધા સમાનતાની વાત કરે છેઃ આ જગતમાં કોઇ ઊંચુ નથી અને કેઈ નીચું નથી, જાતિ જાતિમાં, વણુ વ માં, પ્રજા પ્રજામાં, સ્ત્રી પુરુષમાં સત્ર સમાનતા રહેલી છે' આથી વાતેા કરનારા તે કયાં રહેલી છે ? અને કેવી રીતે રહેલી છે, અને કેમ દેખાતી નથી, તેને વિચાર ભાગ્યે જ કરે છે.
પવન વાય તે ખાજી પીઠ કરીને ચાલવાનું લોકોને ઠીક પડે છે. પ્રજાતંત્રના આ જમાનામાં, ઋતંત્રતાના આ યુગમાં, સમાજવાદના ભણુકારા સભળાયા કરે છે તે કાળમાં, સમાનતાના ગીત ગાવાની તેમને કાઇ ના પાડી શકતું નથી. સમાનતાને પાકાર કરવાનું શીખી લઇને અનેક પ્રકારની મૂર્ખાઈ થાય છે, તેને ખ્યાલ સુધ્ધાં પણ આવતા નથી. લેકે બીચારા સમાનતાના કલ્પિત સ્વમાં વિહરે છે અને તેની ઇંદ્રજાળમાં ફસાઇ પડે છે, સમાનતાના નામે પેાતામાં રહેલી વિશેષતાને વિકસાવતા નથી અને ખીજાએમાં રહેલી વિશેષતાઓને આદર કરતા નથી, ‘હિંદુ અને મુસલમાન સમાન છે,' સત્તાધીશે પણ આપણા જેવા એક માનવી જ છે” ‘આપણે બધા એક જ પિતાના સંતાન છીએ' આવુ' આવું કયાંકથી શીખી લાવી ભ્રમિતપણાના ચશ્મામાંથી આખા જગતને જુએ છે, ધીમે ધીમે તેમાંથી દેખાદેખી જન્મે છે, બુધ્ધિહીન બુધ્ધિમાન જેવુ' કરવા લલચાય છે, અશક્ત સશક્તને ચાલે ચાલવા જાય છે, રક ધનવાનની પેઠે રહેવા જાય છે, ઉલટ પક્ષે બુધ્ધિમાન નિભુદ્ધિક જેવા કાર્ય કરવા તૈયાર થાય છે, સશક્ત અશક્તની જેમ વવા જાય
