________________
3 કહરઃ પર્વાધિરાજ : કેણ ચૂકે?
બની જાય છે. શક્તિસંપન્ન મેટાં મોટાં સાધર્મિક ખુદ તીર્થંકર પરમાત્માઓએ તે જ ભાવમાં વાત્સલ્ય કરીને એ કર્તવ્ય સેવે.
મુક્તિમાં જવાની ખબર છતાં ઘેર તપશ્ચર્યા ધનહીન, અલ્પ ધનવાન યથાશક્તિ એક, કરીને દિવ્ય જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું. બે, ત્રણ, ચાર પણ શ્રાવક શ્રાવિકા જમાડીને શું કર્તવ્ય : પરસ્પર ક્ષમપાના! મુખવાસ વગેરે અર્પણ કરીને પણ આ કર્ત
ક્ષમાપનામાં કે હર્ષ ! વ્ય તે જરૂર સેવે જ.
જાણે હર્ષને સાગર ઉછળે! યુવાનીમાં વ્રત ગ્રહણ કરવું, શક્તિ છતાં
ખરા ભાવથી ક્ષમાપના કરવા જનારના ક્ષમાં ધારણ કરી સહવું, દીન અવસ્થામાં અલ્પ
હૃદયના શુભ ભાવનું માપ કાઢવું કઠીન છે. પણ દાન દેવું, તે મહાલાભને માટે થાય છે. જે ખમાવે તે આરાધક અને ન ખમાવે - સાધમિકની આપત્તિને ધનવ્યય કરીને, તે વિરાધક.
- પરિચયમાં આવતા મિત્ર-સ્વજનાદિ સાથે નાશ કરે તે સાધમિની મહાન ફરજ છે.
જાણતાં-અજાણતાં અપરાધે થયા હોય, દુઃખ દીન-દુઃખી અપંગ વગેરેને પણ ધમ જ લાગ્યું હોય તેની ક્ષમાપના કરવી. માફી માંગવી, નેએ દ્રવ્ય ભેજન આદિ આપીને અનુકંપા એ જ આ કર્તવ્ય. કરવી જોઈએ.
ક્ષમાપના વેર-વિષનું મારણ છે. અનુકંપા એ ધર્મનું ભૂષણ છે.
ક્ષમાપના દ્વિર અગ્નિનું શમન છે. ત્રીજુ કતવ્ય: અઠ્ઠમ તપ! ક્ષમાપના વિરની પરંપરાને અટકાવે છે,
ત્રણ દિવસના ઉપવાસ! તે ન બને તે આત્માને નિર્મળતા પ્રાપ્ત કરાવે છે, મૈત્રીછૂટાં છૂટ પણ થઈ શકે, શક્તિના અભાવે છ ભાવની લહેર પ્રગટાવે છે. આયંબિલ યા નવ નિવિ યા બાર એકાસણું ઉદાયન રાજવી, આર્યાં મૃગાવતીજી, યા ચેવિસ બયાસણા કે છ હજાર સ્વાધ્યાય આર્યા ચંદનબાલાજી વગેરેએ ક્ષમાપના કરી યા સાઈઠ બાધી નવકારવાળી ગણને પણ ઉત્તમ ઉદાહરણે આપણી સમક્ષ મૂકયાં છે. કરી શકાય.
કપટ કરીને ક્ષમાપનાને ડેળ કરનાર રાજા આ તપ અવશ્ય સૌએ કરવું જોઈએ, ચંડપ્રદ્યોતને દાખલે પણ આપણી સામે છે.
દર રહેનારાને જિનઆજ્ઞા ઉલ્લંઘનને સાચી ક્ષમાપના કરી આત્માને નિર્મળ દોષ આવે.
બનાવવું જોઈએ. - અઠ્ઠમ તપ કરનાર નાગકેતુ તે જ પાંચમું કર્તવ્ય ચિત્ય પરિપાટી! ભવમાં શિવગામી બન્યા હતા.
ચેય પરિપાટી એટલે શાસનની પ્રભાવના કેવા - સમતા એ તપનું ભૂષણ છે. કે એ સુંદર ભાવ! કેવા સુંદર વાજિંત્ર! એ સાથે દૂષણ છે.
શહેરમાં રહેલા જિનમંદિરે દર્શન માટે જવું. તપથી અસાધ, દુઃસાધ્ય કાર્યો પણ સાચ જેનારને ય અનુમોદના કરવાનું મન થાય.
