________________
: ૪૫૪ઃ સાત્વિક પ્રતિજ્ઞાની મહત્તા ઃ સાત્વિક પ્રતિજ્ઞાઓ સમજવી જોઈએ, લેવી વંકચૂલ ચાર ચાર ચાર વાર મરણુત આપજોઈએ અને સિંહની જેમ પાળવી જોઈએ. તિઓમાંથી બચે. ગુજરેશ્વર કુમારપાળે ઉચ્ચ જે પ્રતિજ્ઞાઓ લેવા છતાં આપણને સહેજ કેટીની પ્રતિજ્ઞાઓનું પાલન કરવામાં કદી પીઠ પણ મુશ્કેલી ન હોય અને લાભની સીમા ન દાખવી નથી. સાવિક પ્રતિજ્ઞાઓના પાલન હૈય, જે પ્રતિજ્ઞાઓમાં તકલીફ મામુલી હેય ખાતર જૈનાચાર્યોએ, જેન રાજવીઓએ પ્રાણુના પણ લાભ અપરંપાર હય, જે પ્રતિજ્ઞાઓમાં પણ બલિદાન આપ્યાં છે. સાત્વિક પ્રતિજ્ઞાઓ અણજાણી આફતમાંથી અચૂક બચી શકાતું તે ખરેખર માનવીને જીવાડનારી માતા છે. હોય, જે પ્રતિજ્ઞાઓમાં પરમપુરૂષ અરિહંતની
વ્યાવહારિક (નૈતિક) પ્રતિજ્ઞાઓ. આજ્ઞાના પાલનને મહાન લાભ મળતો હોય,
સંસારીઓ આ પ્રતિજ્ઞાનું પાલન કરે છે. નૈતિક શારીરિક માનસિક અને આત્મિક સ્વસ્થતા
દષ્ટિએ આ પ્રતિજ્ઞાઓ જગતમાં આદરપાત્ર અનુભવાતી હોય, તે એવી પ્રતિજ્ઞાઓ ગ્રહણ
બને છે. સાત્વિક પ્રતિજ્ઞાઓમાં સાંસારિક કરવામાં શા માટે મંદ ઉત્સાહવાળા બનવું
ઉંચામાં ઉંચા સુખને પણ સ્વેચ્છાએ ત્યાગ જોઈએ ?
કરવાનું હોય છે. વ્યાવહારિક પ્રતિજ્ઞામાં પિતાના પ્રથમ પકડાયેલા માછલાને નહિ મારવાની
સઘળાય લૌકિક સ્વાર્થને તિલાંજલિ અપાય નાનીશી પ્રતિજ્ઞા કરનાર હરિબળ મચ્છીમાર
છે. પિતાની પ્રતિજ્ઞા ખાતર રામચંદ્રજી રાજીતેજ ભવમાં મેટી અદ્ધિ સમૃધ્ધિ પામી, અનેક
ખુશીથી વનવાસ સ્વીકારે છે. પ્રતિજ્ઞાપાલન રમણીઓને વલ્લભ થાય છે. માંસભક્ષણ
માટે પાંડે રાજ્યપાટ ત્યજી વનવાસ જાય નહિ કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરનાર દામનક ગરીબ
છે. પ્રતિજ્ઞા કાજે નલરાજ પિતાના વિરાટ હેવા છતાં અકસ્માત ધન, કન્યા, રાજસન્માન
સામ્રાજ્યને ત્યાગ કરે છે. પ્રતિજ્ઞાપાલનના સવ કાંઈ પ્રાપ્ત કરે છે. છ માસ આયંબિલની
હિતુએજ રાવણે મહાસતી સીતા ઉપર બલા. તપશ્ચર્યા કરવાની પ્રતિજ્ઞા કરનાર ધમ્મિલને
કાર નથી કર્યો. તેજ ભવમાં અનેક વિદ્યાધર રમણી, સુખ, સૌભાગ્ય, બુદ્ધિ, બળ, અને રાજસમૃદ્ધિ આવી
આસુરી પ્રતિજ્ઞાઓઃ ઉત્કટ કેટિના મળે છે. અનાથીમુની અને નમિ રાજર્ષિને તપ કરી પ્રતિજ્ઞા કરે કે આ તપના પ્રભાવથી હું રેગ મટે તે સંયમ લેવાની દઢ પ્રતિજ્ઞા ઘણા બળવાળો થાઉં, રૂપવાન થાઉં, રૂપવતી કરવાથી તત્કાળ અશાતા વેદનીય કર્મ ખપી સ્ત્રીઓને પ્રાપ્ત કરનારે થાઉં. મારા દુમનને જાય છે. અને અસહ્ય દાહજવર પણ શમી હણનારે થાઉં. રાજદ્ધિ સુખ સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત જાય છે. કારણ કે પ્રતિજ્ઞાથી આત્માના પાપ કરનારે થાઉં. વાસુદેવે એવી પ્રતિજ્ઞા-નિયા. ખપવાની અને પુણ્યબંધની ક્રિયા ચાલુ થઈ ણાના બળે જ પ્રતિવાસુદેવને વધ કરનારા જાય છે. આપણે પ્રતિજ્ઞામાં થતી ઘેડી તકલીફને થાય છે. સંભૂતિ મુનિએ ચક્રવતીના સ્ત્રીરત્નની યાદ રાખીએ છીએ, પરિણામે થતા મહાન પ્રાપ્તિ માટે કરેલી આસુરી પ્રતિજ્ઞા અંતે એને લાભને જોઈ શકતા નથી. કુંભારના માથાની નરકગતિમાં રૂલાવનારી બની. આસુરી કે ટાલ જોવાની પ્રતિજ્ઞા કરનાર કમલને પણ વૈરાનુબંધવાળી પ્રતિજ્ઞાઓ સંસારભરમાં ત્રાસ અઢળક સેનામહ મળી. પ્રતિજ્ઞાના પ્રભાવે ફેલાવનારી આત્માને અધઃપાત કરનારી,
