________________
ઃ કલ્યાણ : ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર ઃ ૧૯૫૮: કરઢઃ જડ જગત સાથે પ્રવેગ કરનાર વૈજ્ઞાનિક આજ ડાયરીમાં શું લખું? છે, જ્યારે ભાવજગતના પ્રત્યે આરાધક કરે છે. શું મારે ઉકળાટ લગીરેય સહાનુભૂતિને
આરાધક એટલે જેને હૈયે ધર્મ ઓત- પાત્ર છે? શું મારા કામના બેજા તળે અન્ય પ્રત થયે છે આરાધક એટલે મોક્ષ જેનું ધ્યેય પ્રત્યે પ્રેમ, સહાનુભૂતિ, દયા, ઉપયોગી થવાછે. આરાધક એટલે જીવમાત્રની કરૂણ જેને પણું સાવ કચડાઈ ગયા છે? હૈયે વસી છે.
જીવનમાં નાના મોટા એવા કઈ આરાધકનું ગૌરવ ઘણું ઊંચું છે. અવસરે નથી જેમાં હું ધારું તે સત્કાર્ય
કારણ કે આરાધકની જવાબદારીઓ ઘણી કરી શકું? મેટી છે.
હા કેટલાય સત્કાર્યો એવા છે કે જેમાં ભાઈ, જે ધર્મ આપણું સાધન છે, અને વિશેષ સમયની આવશ્યકતા નથી. સત્કાર્ય મોક્ષ આપણું ધ્યેય છે, તે આપણે જીવનના કરવા માટેની ઇચ્છા હોય તે બસ! વ્યવહારમાં કઈ સમજણ કેળવવી પડશે! કેટલે કેટલાય પ્રસંગે યાદ કરું છું. પ્રવાસમાં લેગ આપ પડશે! કેટલે ત્યાગ કરે પડશે! એક વાર પિસાનું પાકિટ ખેરવાઈ ગયું હતું, નિત્ય જીવનમાં સતત વિચાર અને આચારને ત્યારે જેણે મને મુંબઈની ટિકિટ કઢાવી આપી કેટલા નિર્મળ રાખવા પડશે!
હતી તે ભાઈ, બનારસમાં જ્યારે ભૂલે પડયે કેટ-કેટલે જ્વલંત સ્વાર્થયાગ કેળવે ત્યારે વાંકાચૂંકા રસ્તાઓમાંથી મારે ઉતારે પડશે!
મૂકી જનાર વૃધ્ધ; અંધારી રાતે સાયકલની હડફેડમાં આવતા જ્યારે વાગ્યું હતું ત્યારે
ગાડીમાં સાથે આવી મને ઘેર મૂકી જનાર ડાયરીના કેટલાક પાના:
જુવાન; આવી કેટલી ય વ્યક્તિઓ જેમની એક મિનિટની ય પુરસદ કયાં છે ! ઉપગિતા મને તે તે સમયે અમૂલ્ય લાગી કેટલું કામ છે ! કેટલીય વ્યક્તિઓને મલવાનું હતી, તેમના ચહેરા ય આજે યાદ નથી. કેઈ છે! કેટલા પત્રના ઉત્તર લખવાના છે ! શું લાલચ સિવાય બદલાની કેઈ અપેક્ષા સિવાય કરૂં! કેટલા કાર્યોને બેજે મારા ઉપર છે ! તેમણે તે કર્યું હતું. શ્વાસ લેવાની ય પુરસદ નથી. દિવસ અને આ પ્રસંગે આજે યાદ આવે છે. જેમણે રાત હું કેટલું ય રોકાયેલે રહુ છું. કેઈનું ધર્મ પ્રત્યે ભાવ જગાડે, જેમણે લેખનની કામ તો હું શું કરી શકું? - પ્રેરણા આપી, જેમની પાસેથી એકાદ સદુવિચાર
વિચારના આ ઉકળાટમાં હું આ ડાયરી પ્રાપ્ત થયે, જેમના પરિચયથી દુર્ભા પ્રત્યે લખવા બેસું છું.
ધ્રુણા જાગી, શું આ સઘળાને હું ત્રણ નથી? પિતાના એક કાર્ય માટે એક પરિચિત શું હું કૃતજ્ઞ છું? જેમણે યત્કિંચિત્ ઉપકાર ડીવાર પહેલાં આવ્યા હતા. આવા તે કેટ- મારા ઉપર કર્યો છે, તે ઉપકાર શું મને લાય આવે છે, પરંતુ તેમના કામ કરવા માટે સ્પર્શે છે? મને એક મિનિટની ય પુરસદ હેવી જોઈએ ને? આ અણુ હું કઈ રીતે વાળી શકું?
