________________
• કલ્યાણ : ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર : ૧૯૫૮ : ૪૧ :
પ્રાપ્ત થાય છે, એ કેવળજ્ઞાન કહેવાય છે. નાનાવરીયના ઉદયથી આંશિક અજ્ઞાનાવસ્થા તે બારમા ગુણુસ્થાનક સુધી કહી શકાય છે. અને સમકિતના અભાવહેતુક અજ્ઞાનદશા ત્રીજા ગુઠાણા સુધી ગણાય છે, અહિં અજ્ઞાનને અ સકિતના અભાવની અવસ્થાવાળું અજ્ઞાન કરવાના છે, તેમાંય અહી ઔયિક ભાવના અર્થમાં તા જ્ઞાનાવરણીયના ઉયથી ઉત્પન્ન થયેલ ભાવ તે અજ્ઞાન એમ સમજવાનું છે. ૨ અસિધ્ધત્વઃ- આત્માના સહુજ ગુણ તે કરહિત નિષ્કલંક અવસ્થા છે. એ અવસ્થા સિધ્ધત્વ છે. સજીવેમાં સિદ્ધત્વ, સંગ્રહનયની અપેક્ષાએ રહેલુ છે. એ ગુણુ આઠે કર્મના ઉદયથી અવરાઈ ગયેàા છે, એ ગુણુના અવરાવાથી આત્માના અસિદ્ધતા નામે પર્યાય કહેવાય છે. ભાવ અને પર્યાયના એક જ અ છે. આ અસિધ્ધતા સંસારના સર્વાં જીવાને હાય છે. ચૌદમે ગુણુઠાણું પણ ચાર કખાકી હેવાથી તે જીવ પણ અસિધ્ધ કહેવાય છે.
ક્રના
પશમ અને વિપાકાય સાથે હાઇ શકે છે, એથી અજ્ઞાનવાળી અવસ્થામાં પણુ મતિજ્ઞાનાવરણ અને શ્રુતજ્ઞાનાવરણના ક્ષયે પશમ કાયમ એા વધુ અંશમાં કોઈ જીવને હાય છે જ, પણ મિથ્યાત્વના ઉદયની સાથે એ ક્ષયે પશમથી પમાયેલ જ્ઞાન પણ અજ્ઞાન રહેવાય છે.
અહી” અજ્ઞાન શબ્દના અર્થ સર્વથા જ્ઞાનને અભાવ એવા નથી, પણ મિથ્યાવથી દુષિત જ્ઞાન તે અજ્ઞાન એવા અર્થ સમજવાને છે. આ અજ્ઞાન પહેલાં ત્રણ ગુણુઢાણે હોય છે. એમાં ખીજા ગુણઠાણે સાસ્વાદન સમકિત હાવાથી એને જ્ઞાન હાય એમ પણ કહેલ છે. ત્રીજા ગુણુઠ।ણે પણ જ્ઞાન અને અજ્ઞાન અને અવસ્થા કહી છે. ચેાથાથી ઉપર જ્ઞાન કહેલ છે. સમિતિના અભાવથી અને મતિશ્રુત જ્ઞાનના મલિન ક્ષયે પશમને લઈને પહેલા ત્રણ ગુણુઠાણા વાળાનું જ્ઞાન એ અજ્ઞાન કહેવાય છે. અહી જ્ઞાનના અભાવ એ જ્ઞાનાવરણીયના ઉદયથી છે, અને જ્ઞાનાવરણીયને મલિન ક્ષયે પશ્ચમ એ મિથ્યાત્વના ઉદયથી, છે, એમ સમજવુ. જ્ઞાનને અભાવ એટલે તિરસાવ સમજવા, કારણ કે જ્ઞાનને અભાવ જીવને કોઈપણુ કાળે હાતા નથી, કારણ સાન એ જીવનુ સ્વરૂપ છે, જીવ ત્રણે કાળમાં જ્ઞાન વિના વ્હાય જ નહિ. અને જ્ઞાન પણ કાઇ કાળમાં જીવને છેડીને ખીજા કોઇ પદાર્થમાં રહેતું નથી. ક્ષયે પશમ અવસ્થા સાથે ઔયિક અવસ્થા નિર ંતર રહેતી હવાથી અ ંશે આવિ ભાવ અને અંશે તિભાવ હેાય છે. ક્ષાયિક અવસ્થા વખતે ઉદ્દયના અંશ પણ ન હેાવાથી સ.પૂ. વિોવ હાય છે. જ્ઞાનની સપૂ આવિર્ભાવ અવસ્થા જીવને તેરમા ગુણુઠાણે
૩ અસયમઃ- ચારિત્રાવરણીય એવું જે મેાહનીય ક, તેના અનંતાનુબંધી, અપ્રત્યાખ્યાનાવરણ અને પ્રત્યાખ્યાનાવરણુ આ ત્રણે જાતિના ધાદિ ચાર ચાર કષાયે મળી બાર કષાયના ઉદયથી આ અસયમ હાય છે. એ પહેલા ચાર ગુણુઠાણા સુધી સ જીવને હેય છે, પાંચમા ગુણુઠાણું ખાર પ્રકારની અવિરતિમાંથી એક અવિરતિ ન હાય. અગીયાર હાય. એ માર અવિરતિ આ પ્રમાણે છેઃ- પૃથ્વીકાયાદિ છ કાય જીવના વધના પચ્ચક્ખાણુ ન કરવા તે, અને પાંચ ઇંદ્રિય તથા મનને અંકુશમાં ન રાખવા તે. આ બાર પ્રકારની અવિરતિમાંથી એક ત્રસકાયના વધના પચ્ચક્ખાણુ પાંચમા ગુઠાણુા વાળાને
