________________
પ્રશંસા કરવી એટલે તે ચીજ જીવનમાં લાવવાની ઈચ્છા કરવી. ખરેખર તો “મને ગમે છે.” એનો અર્થ જ એ થાય : “મને જોઈએ છે.' તમે કોઈ દાગીનાની પ્રશંસા કરો છો એનો અર્થ એ જ થાય કે મારે આવા દાગીના જોઈએ છે. કોઈનો બંગલો તમને ગમે છે, એનો અર્થ એટલો જ કે બંગલો તમને જોઈએ છે. ધર્મ ગમે છે એનો અર્થ એ જ થાય ? મારે ધર્મ જોઈએ છે.
ફળની આશાથી જ બીજ વવાય. મુક્તિરૂપ ફળની આશાથી જ ધર્મની પ્રશંસા થાય.
અહીં પાલીતાણામાં ચોમાસું કેમ થયું ? પહેલા પાલીતાણામાં ચોમાસું કરવું ગમ્યું. ગમ્યું ન હોત તો થાત નહિ.
આજે તમે કેમ ભણેલા છો? કારણકે પહેલા તમને ભણવાનું ગમેલું. આજે તમે પૈસાદાર કેમ છો ? કારણ કે પહેલા તમને પૈસા ગમેલા, પૈસાદાર થવું ગમેલું !
જે વસ્તુ ગમવા માંડે તે માટે જબરદસ્ત પુરુષાર્થ થવાનો જ.
ધર્મ ગમવા માંડે પછી સર્વ પ્રથમ તે કઈ રીતે મળે ? તેનું ચિંતન ચાલે. પછી ધર્મ-શ્રવણ થાય. પછી તેનું પાલન આવે. તેના ફળરૂપે દેવ-મનુષ્યરૂપ સદ્ગતિ મળે. આ જ ધર્મ-બીજના અંકૂર, થડ, ડાળ, ફૂલ વગેરે સમજવા.
આ બધા આનુષંગિક ફળ છે. મુખ્ય ફળ તો મોક્ષ જ છે. ખેડૂતને મન મુખ્ય ફળ ધાન્ય છે, ઘાસ નહિ.
ધર્મીને મન મુખ્ય ફળ મોક્ષ છે, સ્વર્ગાદિ નહિ. માટે જ પ્રધાન ફળરૂપ લક્ષ્ય કદી ચૂકાવું ન જોઈએ.
ધર્મનું ચરમ અને પરમ ફળ કેવળ પરમ-પદ છે, એ કદી ન ભૂલાવું જોઈએ. વિહારોમાં જેમ અમુક ગામ આદિ લક્ષ હોય તો રસ્તામાં ગમે તેટલી વિનંતિઓ થાય, આકર્ષણો આવે છતાં રોકાતા નથી, તેમ અહીં પણ પરમ પદ સિવાય ક્યાંય રોકાવાનું નથી.
માર્ગ એ માર્ગ જ કહેવાય; ભલે ગમે તેટલું આકર્ષણ હોય. માટે જ શાણો માણસ મંઝિલ પ્રાપ્ત કર્યા સિવાય વચ્ચે ક્યાંય રોકાતો નથી.
૧૪૦
* * * * * કહે, કલાપૂર્ણસૂરિ-૩
:
