________________
યોગવિંશિકાનો સંપૂર્ણ સાર જ્ઞાનસારના યોગાષ્ટકમાં માત્ર આઠ શ્લોકોમાં બતાવ્યો છે.
તેમાં લખ્યું : ચેત્યવંદન આદિમાં સ્થાનાદિનો ઉપયોગ કરવો. સ્થાન, વર્ણ – ક્રિયાયોગ. અર્થ, આલંબન, અનાલંબન જ્ઞાનયોગ છે.
અર્થ આદિનું ભાવન કરીએ તો જ ચૈત્યવંદન ભાવ ચૈત્યવંદન થઈ શકશે.
સ્થાન-વર્ણમાં પ્રયત્ન અને અર્વાદિમાં વિભાવન કરવાનું છે.
આ પાંચ [સ્થાન આદિ] માં ધ્યાન રાખવું ક્યાં ? એવું નહિ વિચારતા. મનનો એટલો શીધ્ર સ્વભાવ છે કે એક સાથે ચારેયમાં પહોંચી વળે.
મનના બાળકને છુટ આપી દેવાની ઃ આ ચારમાં ગમે ત્યાં જા. છુટ છે.
સ્થાનમાં કાય. વર્ણમાં વાણી.
અર્થાદિમાં મનને જોડવાનું છે. મનને જોડવું જ કઠણ છે. મન જોડો. કદાચ છટકી જાય તો ફરી ત્યાં જોડો. નામું લખતી વખતે મન બે ધ્યાન બને તો ફરી મનને ત્યાં જોડો છો ને? તેમ મનને અહીં પણ ફરી ફરીને જોડો. ટ્રેનિંગ આપો તો આ થઈ શકે તેમ છે. મન સાવ બેવફા નથી. થોડુંક તો માનશે જ.
રસગુલ્લામાં મન એકાગ્ર થઈ શકતું હોય તો આવા અનુષ્ઠાનમાં કેમ એકાગ્ર ન થાય ?
અશુભમાં એકાગ્રતા માટે તો પ્રયત્ન કરવો જ નથી પડતો, શુભ માટે જ કરવો પડે છે. | મન જો તમે કહો ને કરવા માંડે તો જ તે તમારો સેવક ગણાય. મન ઈચ્છા પ્રમાણે કર્યા કરે ને તમે લાચારીપૂર્વક જોયા કરો તો તેમાં તમારી સ્વામિતા નથી.
- ભગવતીમાં ઉલ્લેખ આવે છેઃ શિવરાજર્ષિને ૭ દ્વીપ-સમુદ્રનું
કહે, કલાપૂર્ણસૂરિ-૩
* * * * * * * * * *
૧૮૭
