________________
ભરતક્ષેત્રમાં હસ્તિનાપુર નગરમાં પ્રજાપાલનમાં કુશલ એ સુયોધન નામે રાજા હતે. લક્ષ્મી જેવી રૂપસંપત્તિને ધારણ કરતી કમળ જેવા મુખવાળી અંતપુરમાં પ્રસિદ્ધ પ્રાણથી પણ પ્રિય એવી કમળા નામે તેની પત્ની હતી. સૌભાગ્યવાન એ ગુણપાલ નામે તેમને પુત્ર હતા. નાને હેવા છતાં પણ તેજસ્વીપણાથી તે રત્નની જેમ પ્રશંસનીય હતે.
સ્વતંત્ર રીતે રાજકાર્યને કરતે બલિ બ-ધનમાં નિષ્ણાત અને (પત્ની) સત્યભામાથી મુક્ત એ પુરૂષોત્તમ નામે શ્રેષ્ઠ મંત્રી હતા. સારા આચારવાળે ઘણા ઉદયવાળે, શાંતિકર્મમાં તત્પર અને રાજાને હિતકર એ કપિલ નામે પુહિત હતે. પ્રચંડ એવા સકુરાયમાન બલવાલે યમદણ૭ નામે કોટવાલ હતું, જેનાથી ત્રાસ પમાડાયેલા ચેરેને અવાજ ફક્ત શાસ્ત્રોમાં હિતે. (એટલે તેના બળે ત્યાં ક્યાંય પણ ચોરને ઉપદ્રવ ન હતે.) ઘણું પુણ્યવાળે એ તે રાજા ઘણુ ન્યાયથી યુક્ત સુખ ભરપૂર એક છત્રી સામ્રાજ્યને કરતે થે.
એકદા સભામંડપને ભાવતાં રાજાને ગુપ્તચરેએ આવીને આ રીતે કહ્યું. હે દેવ! મત્ત હાથી જેમ જંગલને ઉપદ્રવ કરે તેમ પુણ્યના સ્થાનરૂપ આપના દેશને શત્રુ રાજા ઉપદ્રવ કરે છે. તે વિભે ! સુખ સાગરમાં મગ્ન એવા આપ દેશભંગ અને પ્રજાની પીડાને ગણકારસ્તા નથી તે કયારેય યોગ્ય નથી. દેહથી–ઘરથી–રૂપથી કે લીલાથી નહી પણ કેવળ પ્રજાના રક્ષણથી જ રાજા શોભે છે. ભાગીદારની જેમ પ્રજા પાસેથી ધન લઈને નિર્લજજ એ જે સુખે સૂવે છે, સુખે ખાય છે અને લીલાથી સુખ પૂર્વક રમે છે એ તેજથી રહિત જે રાજા દેશના ભંગને અને પ્રજાના વંસને જુવે છે તેને માટે રૌરવથી અધિક બીજ કોઈ સ્થાન નથી.
ચરપુરૂષેની વાત સાંભળીને મદથી ઉદ્ધત એ રાજા બે પ્રમાદ નિદ્રાથી ઘેરાયેલે પરાક્રમવાળો હું જ્યાં સુધી રહું છું ત્યાં સુધી જ હરણ જેવા શત્રુઓ વૈરપણે ચરે છે. પણ જાગેલા સિંહની
::
esseeee
e
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee
( ૨૩.
