Gyansara Prakaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 8

યુદ્ધમાં મોખરે રહેલો હાથી જેમ શત્રુઓના બાણોના પ્રહારને સહન કરે છે અને શત્રુની સેનાનો કચ્ચરઘાણ કાઢી નાંખે છે તેમ મહામુનિ મોહના પ્રહારોને સહન કરીને આત્મજ્ઞાન સ્વરૂપ બ્રહ્મના અચિત્ય સામર્થ્યથી મોહની સેનાને હણી નાંખે છે. પરમાર્થના જ્ઞાતાને માટે મિથ્યાત્વ, વિષયો, કષાયો કે હાસ્યાદિ નોકષાયો... વગેરે મોહની સેના છે. તેનાથી પરાભવ પામેલા જીવો આ સંસારમાંથી ક્યારે પણ મુક્ત થઈ શકતા નથી. સંસારથી મુક્ત થવા માટે મોહની સેનાને જીત્યા વિના ચાલે એવું નથી. સામાન્યથી પ્રથમ ગુણસ્થાનકે મોહને હણવાની શરૂઆત થાય છે. ઠાસાતમા ગુણસ્થાનકે મોહની સેનાને હણવાનો પુરુષાર્થ પ્રબળ બને છે. આઠમા ગુણસ્થાનકે એ પુરુષાર્થ પ્રબળતમ બને છે અને દશમા ગુણસ્થાનકે મોહનો નાશ થાય છે. આત્મજ્ઞાનથી મોહ-અજ્ઞાનનો નાશ થાય છે. તાત્વિકજ્ઞાન થવાથી મોહ પરાસ્ત થાય છે. અગ્નિ બાળે છે વિષ મારે છે અને પાણી ડુબાડે છે. ઈત્યાદિ જ્ઞાનની જેમ મિથ્યાત્વ વગેરે સંસારના કારણ છે – એવું જ્ઞાન થઈ જાય તો મિથ્યાત્વાદિના પરિણામાદિથી દૂર રહેવાનું ખૂબ જ સરળ છે. સંસારની નિર્ગુણતાનું જ્ઞાન થઈ જાય તો સંસારથી મુક્ત થવા માટેનો અધ્યવસાય જાગ્યા વિના નહિ રહે. અગ્નિ બાળે છે.. ઇત્યાદિ જ્ઞાન અને સંસાર નિર્ગુણ છે, અસાર છે... ઈત્યાદિ જ્ઞાનમાં ઘણો જ તફાવત છે : એ સમજાવવાની આવશ્યકતા નથી. આપણું મન જાણે છે જ. શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં એ સમજવું હોય તો જ્ઞાન અને સંવેદનમાં જે વિશેષતા છે તેટલી વિશેષતા એ બંન્ને જ્ઞાનમાં છે – એની વિચારણા કરવી જોઈએ.
આ રીતે એક બ્રહ્મસ્વરૂપ શસ્ત્રના કારણે મોહની સેનાનો નાશ કરનારા મહામુનિ સદા નિર્ભય હોય છે. કારણ કે અજ્ઞાનીને ભય હોય છે. જ્ઞાનીને ભય નથી - આ વાત જ દષ્ટાન્તથી જણાવાય છે :
मयूरी ज्ञानदृष्टिश्चेत्, प्रसर्पति मनोवने । वेष्टनं भयसर्पाणां, न तदाऽऽनन्दचन्दने ॥१७-५॥
- “આત્મજ્ઞાનદષ્ટિ સ્વરૂપ મયૂરી (ઢેલ) મનસ્વરૂપ વનમાં ફરતી હોય તો આનન્દ સ્વરૂપ ચંદનનાં વૃક્ષોને ભયસ્વરૂપ સર્પો વીંટળાતા નથી.” લોકપ્રસિદ્ધ વાત છે કે જંગલમાં ચંદનનાં વૃક્ષો ઉપર સર્પો વીંટળાય છે. પરન્તુ એ જંગલમાં મોર કે ટેલ ફરતા હોય તો તેના ભયથી સર્પો ભાગી જાય છે. તેમ અહીં પણ વિવેકસહિત આત્મજ્ઞાનની દષ્ટિ મનમાં હોય તો મનમાં રહેલા આનંદને કોઈ જ ભય નથી. અર્થા ભયો દૂર જતા રહે છે.