Gyansara Prakaran Part 02

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust

Page 7

પણ કાંઈ નથી. કારણ કે સ્વગુણો અપાતા નથી અને પર ગુણો ગ્રહણ કરાતા નથી. જેની જરૂર છે તે તેમની પાસે છે અને પર વસ્તુઓ તો સર્વથા નિરર્થક છે. આત્માને તેની સાથે કોઈ સંબન્ધ નથી. અજ્ઞાનમૂલક મમત્વને લઈને આપવા-લેવાની પ્રવૃત્તિ છે. પૂ. મુનિભગવન્તોને એવું મમત્વ હોતું નથી કે જેથી કોઈને કાંઈ આપવું પડે. પોતાના ગુણો પોતાની પાસે છે. તેને પ્રગટ કરવાનું કાર્ય પોતે જ કરવાનું છે. બીજાઓ તો તેમાં નિમિત્તમાત્ર છે.
પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ ભયથી વ્યાપ્ત સંસારનું સુખ પરમાર્થથી દુઃખરૂપ જ છે. જ્ઞાનસ્વરૂપ જ સુખ વાસ્તવિક સુખ છે; જે છુપાવવાયોગ્ય નથી, આરોપિત નથી, આપી શકાતું નથી કે છોડી શકાતું નથી. તેથી જ્ઞાનાત્મક સુખને પ્રાપ્ત કરવાથી માત્ર શેય પદાર્થોને જોનારા પૂ. મુનિભગવન્તોને ક્યાં ય ક્યારે ય ભય રહેતો નથી. ‘કોઈ જોઈ જશે, કોઈ જાણી જશે, કોઈને આપવું પડશે અને કોઈવાર છોડી દેવું પડશે...’ ઇત્યાદિ પ્રકારની ચિંતા વિષયજન્ય સુખના વિષયમાં સતત રહેલી હોય છે. પરન્તુ જ્ઞાનસ્વરૂપ સુખના વિષયમાં એવી ચિંતા સહેજ પણ ન હોવાથી મુનિભગવન્તોને ભય સાથે જીવવાનું કઈ રીતે બને ? વિવેકપૂર્ણ જ્ઞાનથી જ્ઞેય(સ્વ-પર પદાર્થ)ને જોનારા મહાત્માઓ માત્ર દ્રષ્ટા બની રહે છે. મોહને આધીન બનીને સ્વકલ્પનાથી કલ્પિત સ્વરૂપે જ્ઞેયને જોવાથી અનેક વિકલ્પો પેદા થાય છે. જેથી ભયનું સામ્રાજ્ય સર્જાય છે. તેથી પોતાની નિર્ભય અવસ્થાને પ્રગટ કરવા કે જાળવી લેવા એ પૂ. મહાત્માઓ મોહસેનાને જે રીતે હણે છે : તે જણાવાય છે –
एकं ब्रह्मास्त्रमादाय, निघ्नन् मोहचमूं मुनिः । बिभेति नैव सङ्ग्राम- शीर्षस्थ इव नागराट् ।।१७-४।।
‘‘એક બ્રહ્મસ્વરૂપ શસ્ત્રને ગ્રહણ કરીને મોહની સેનાને હણતા મહામુનિમહાત્મા સગ્રામના મોખરે રહેલા હાથીની જેમ ભય પામતા નથી.’’ આશય એ છે કે મોહને લઈને આત્માથી ભિન્ન એવા શરીરાદિ પરપદાર્થોમાં આત્મા (સ્વ) અને આત્મીય (સ્વકીય) પણાની બુદ્ધિ થાય છે. જેથી આત્મા વિવેકહીન બની આ સંસારમાં ભટક્યા કરે છે. વિવેકસમ્પન્ન મહામુનિ એક આત્મજ્ઞાન સ્વરૂપ શસ્ત્રને ગ્રહણ કરીને મોહની સેનાને હણી નાંખે છે.
૪