Dravya Sangraha Prashnottari Tika

Author(s): Manohar Varni, Mukundbhai Soneji
Publisher: Gujarat Prantiya Sahajanand Sahitya Mandir Ahmedabad

Page 386

गाथा ४०
નિમિત્ત કારણ જિનસૂત્રને ઉપદેશ છે. ઉપચરિત બાહ્ય કારણ જિનસૂત્રના યથાર્થજ્ઞાતા પુરૂષે છે જેમનાથી સારો ઉપદેશ પ્રાપ્ત થાય છે, જિનબિંબના દર્શન તપસ્વી, ધ્યાની સાધુઓના દર્શન વગેરે કારણે પણ છે.
પ્રશ્ન : સમ્યગાન કયા ગુણની પર્યાય છે?
ઉત્તર : સમ્યગજ્ઞાન આત્માના જ્ઞાન ગુણની પર્યાય છે. ક્ષાનપર્યાય પિતાના સ્વરૂપથી નથી તે મિથ્યા કે નથી તે સમ્યગ, પરંતુ દર્શનમેહના ઉદયના નિમિત્તથી થવાવાળા વિપરીત અભિપ્રાયના સંબંધથી જ્ઞાન પણ મિથ્યા કહેવાય છે તથા દર્શન મેહના ઉપશમ, ક્ષયપશમ કે ક્ષયના નિમિત્તથી થવાવાળી સમ્યગ પ્રતીતિના સંબંધથી જ્ઞાન પણ સમ્યગુ કહેવાય છે.
પ્રશ્ન ૫ : સમ્યગ ચારિત્ર કયા ગુણની પર્યાય છે? ઉત્તરઃ સમ્યગ ચારિત્ર આત્માના ચારિત્ર ગુણની પર્યાય છે.
પ્રશ્ન ૬ ઃ સમ્યકત્વ, જ્ઞાન અને ચારિત્ર ગુણ આત્મામાં જ કેમ હોય છે?
ઉત્તરઃ એ આત્માને સ્વભાવ જ છે કે તે તે ગુણેના પંજરૂપ આત્મદ્રવ્ય છે. આત્મા તે એક સ્વભાવવાના છે પરંતુ વ્યવહારનયથી તે સ્વભાવને સમજાવવાવાળી આ શક્તિઓ છે.
પ્રશ્ન ૭ : એક આત્મા ત્રિત્રયાત્મક કેવી રીતે છે?
ઉત્તર : હું આ આત્મા પિતે જ પિતામાં નિરાકુળ સહજ આનંદ સ્વરૂપ છું એવી પ્રતીતિના ભાવથી વર્તવું સમ્યગ્દર્શન છે, નિરાકુળ આનંદના સંવેદનથી વર્તવું સમ્યગ્રગાન છે અને એવી જ સ્થિતિના સ્થિતિકરણરૂપે રહેવું સમ્યગું ચારિત્ર છે આ ત્રણેય અભેદનયથી જોતાં એક શુદ્ધ આત્મદ્રવ્ય જ થયું.