________________
૨૩૬
દેદા શાહ નૃત્ય, સંગીત, વગેરે શાસ્ત્રો પાછળ ભૌતિક ભૂતાવળને પોષણ આપવાનો કોઈ હેતું હોય એમ મને નથી લાગતું. નૃત્ય, સંગીત માટે તે મેં સાંભળ્યું છે કે પ્રભુ સમક્ષ પોતાને ઉરભાવ વ્યક્ત કરવાનો અને આત્મ દર્શનની યોગ્ય ભૂમિકા પ્રાપ્ત કરવાને એમાં એક હેતું રહે છે. પણ ઘઉંના લોટમાંથી જેમ રોટલી બનાવી શકાય, લાડુ બનાવી શકાય, સુખડી બનાવી શકાય, પુરી બનાવી શકાય, એમ ઘણી વિવિધ સામગ્રીઓ બનાવી શકાય છે. પણ એ સહુનું મૂળ તો ઘઉ જ હોય છે. માનવી જયારે રૂચિને રમાડવામાં તલ્લીન બને છે, ત્યારે આધ્યામિક ધ્યાનના પાયા સમાન નૃત્યસંગીતને પણ પોતાના જ મનોવિકાર પ્રમાણે ઘડતો રહે છે. એમાં ઘઉં ને શ દોષ ? જ્યારે શું ગાર તો દેહને રળિયામણે બનાવવાની એક માત્ર કળા છે, આ કળા પરિવર્તનશીલ પણ છે દાખલા તરીકે ભૂતકાળમાં સ્ત્રી ઓ માથાનો અંબોડે કમળ જેવો અથવા શ્રીફળ જેવો બનાવતી...આજ ઊભા સેંથાને એટલો રાખે છે, આવતીકાલે વળી એનું કોઈ નવું રૂપ હશે. એજ રીતે વસ્ત્રાભૂષણે પણ પરિવર્તન પામતાં રહે છે. પરંતુ ઘર્મશાસ્ત્રો તે સ્પષ્ટ જણાશે છે કે આર્ય નારીએ પહેરવેશ, ભાષા, વાણી, વર્તન આદિમાં કોઈના રેયામાં વિકાર ન જાગે તેની કાળજી રાખવી. એટલે શૃંગાર એ શાસ્ત્ર નથી. પણ મનોવિકારમાં સહાયક થતી એક કળા છે. કામશાસ્ત્ર તો મેં કદી જોયું પણ નથી. પરંતુ મેં સાંભળ્યું છે તે પ્રમાણે સ્ત્રીપુરુષ સ્વસ્થ, સંયમી અને ઉત્તમ પ્રજા ઉત્પન્ન કરનારાં બને એ ઉચ્ચ હેતુના આધારે જ કામસૂત્રો લખાયા છે. આરોગ્ય અને તેજ જળવાઈ રહે છે તે તેનો આદર્શ હોય છે. જે નરનારનાં તેજ કે આરોગ્ય ન હોય તો આ કામસૂવો ને શુંગાર પ્રસાધને શું કરી શકે ? ”
મુનીમજી, નાગિની, અને કુંદનમણિ દેદા શાહને સાંભળીને સ્તબ્ધ થઈ ગયા. એક સાદો સીધો વેપારી કેટલું જાણે છે ? નથી તેણે કામશાસ્ત્ર જેવું કે વિયાવું, છતાં તેની ઉત્તરમાં કોઈ પ્રકારની
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
