Anekantvad

Author(s): Yughbhushanvijay
Publisher: Gitarth Ganga

Page 8

અનેકાન્તવાદ એટલે શું? ભગવાનની વાણીનું સર્વસ્વ, ક્રીમનું પણ ક્રીમ, સારનો પણ સાર, તત્ત્વનું પણ તત્ત્વ, જો કોઈ દોહન હોય તો આ અનેકાન્તવાદ છે. આખી જૈન ફિલોસોફી આના ઉપર છે. જો જૈનશાસ્ત્રમાંથી અનેકાન્તવાદને કાઢી લઈએ તો શાસ્ત્રોની વિશેષતા નામશેષ થઈ જાય. બધા પ્રભાવક ધર્માચાર્યોએ સ્યાદ્વાદની બે મોઢે સ્તુતિ કરી છે, તેનાં ગુણગાન ગાયાં છે. આ સિદ્ધાંતથી તેઓ ખૂબ પ્રભાવિત થયા છે.
અગિયાર ગણધરોને પ્રભુની વાણીનું બહુમાન થયું, તેમાં કારણ અનેકાન્તવાદ છે. તમે કલ્પસૂત્રમાં ગણધરવાદને સાંભળો છો. તે બધા ગણધરો જન્મથી બ્રાહ્મણ છે, જૈન નથી, પરંતુ પાછળથી તેઓ જૈન ધર્મને પામ્યા છે. સારા વિદ્વાનોમાં અગ્રણી ગણી શકાય તેવા પંડિતો છે.
આ બધા ઠાઠથી યજ્ઞ કરાવી રહ્યા છે. આ યજ્ઞમાં તેઓને બધાને પસંદ કરીને જ યજમાને બોલાવ્યા છે. એક એકથી ચઢે તેવા પંડિતો છે. હજારોની સંખ્યામાં સારા વિદ્વાનોને આમંત્રિત કર્યા છે. તેથી હજારો વિદ્વાનો આવેલા છે અને તેમાં આગળની હરોળના ગણી શકાય તેવા આ અગિયાર પંડિતો છે. હવે આવા વિદ્વાનોને જો પ્રભાવિત કરવા હોય તો કેવું જ્ઞાન જોઈએ? અને તેઓ પાછા પ્રભુ પાસે જ્યારે આવ્યા ત્યારે કાંઈ ભક્તિ કે સમર્પણ ભાવથી આવ્યા નથી. આવતી વખતે તેઓનો અભિગમ પણ કેવો છે! નકારાત્મક અભિગમથી આવ્યા છે. તેમને એમ જ છે કે “મારી હાજરીમાં બીજો કોઈ સર્વજ્ઞ હોઈ શકે જ નહિ”. તેમને બધાં શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ છે. તેમનું બૌદ્ધિક જ્ઞાન પણ ઘણું જ છે. ''
સભા:- તો તેમણે જૈનશાસ્ત્રોનો અભ્યાસ નહિ કરેલો હોય?
સાહેબજી - તેમણે જૈનશાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરેલો છે. માટે જ સમવસરણ ચઢતાં જ ઊહાપોહ કરતાં યાદ આવી ગયું કે જે ૨૪મા તીર્થંકરની વાત આવે છે તે જ આ હોવા જોઇએ. પરંતુ તેઓને જૈનધર્મનો મર્મવેધી અભ્યાસ નથી. નહિતર તો તે વખતે જ તેમની શ્રદ્ધા બદલાઈ ગઈ હોત. જન્મથી મળેલ ધર્મની ઈમેજ(છાપ) તેમના પર એટલી ઊભી થઈ ગઈ છે કે તેઓ બીજાં શાસ્ત્રોનું સાચું મૂલ્યાંકન ન કરી શકે, તટસ્થતાથી વિચાર ન કરી શકે. પાછો સાથે વિદ્વત્તાનો પાવર છે. જે શાસ્ત્રો ગુરુગમથી ભણવાં જોઈએ તે પ્રમાણે ભણ્યા નથી. આમ તો કયું શાસ્ત્ર તેઓ ભણ્યા નથી કે વિચાર્યું નથી તે આપણે વિચારવું પડે, અને આવા વિદ્વાન પણ પ્રભુની એક જ દેશનામાં પામી ગયા. તમને બધાને એમ જ કે આ બધા ગણધરોને ફક્ત આત્માની, પુણ્ય-પાપની, સ્વર્ગ-નરકની, મોક્ષની, વગેરેની શંકા હતી. જેમ આજના નાસ્તિકોની સામે મૂળભૂત તત્ત્વોની વાત આવે તો કહેશે કે “અમને આ બધુ દેખાતું નથી માટે અમે માનવા તૈયાર નથી,” અને અનેક કુતર્કો કરે છે. જયારે આ બધા * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * * * * * *
અનેકાંતવાદ