________________
१६०
भीयं दुयमुप्पिच्छं, उत्तालं च कमसो मुणेयव्वं । काकस्सरमणुणासं, छद्दोसा होंति गीयस्स ॥५॥
भीतं द्रुतं उप्पिच्छ, उत्तालं च क्रमश: ज्ञातव्यम् । काकस्वरमनुनासं, षड्दोषाः भवन्ति गीतस्य ॥५॥
पुण्णं रत्तं च अलंकियं च वत्तं च तहेव मविघटळं। महुरं समं सुललियं, अट्ठ गुणा होंति गीयस्स ॥६॥
पूर्ण रक्तञ्च अलंकृतञ्च व्यक्तञ्च तथैव अविघुष्टम् । मधुरं सम सुललितं, अष्ट गुणाः भवन्ति गीतस्य ॥६॥
अणुओगदाराई ५. गीत के छह दोष होते हैं, इन्हें क्रमशः जानना चाहिएभीत-भयभीत होते हुए गाना । द्रुत-शीघ्रता से गाना। उप्पिच्छ – श्वास मुक्त गाना । उत्ताल-ताल से आगे बढ़कर या ताल के अनुसार न गाना। काक स्वर---कौए की भांति कर्ण कटु स्वर से गाना। अनुनास-नाक से गाना। ६. गीत के आठ गुण होते हैंपूर्ण-स्वर के आरोह, अवरोह आदि से परिपूर्ण होना। रक्त-गाए जाने वाले राग से परिष्कृत होना। अलंकृत-विभिन्न स्वरों से सुशोभित होना । व्यक्त-स्पष्ट स्वर वाला होना । अविघुष्ट-नियत या नियमित स्वर युक्त होना। मधुर--मधुर स्वर युक्त होना । सम-ताल, वीणा आदि का अनुगमन करना। सुललित-ललित, कोमल और लय युक्त होना। ७. गीत के ये आठ गुण और हैं---
उरो विशुद्ध-जो स्वर वक्ष में विशाल होता है। कण्ठ विशुद्ध-जो स्वर कण्ठ में नहीं फटता। शिरो विशुद्ध जो स्वर सिर से उत्पन्न होकर भी नासिका से मिश्रित नहीं होता। मृदु-जो राग कोमल स्वर से गाया जाता
उर-कंठ-सिर-विसुद्ध, च गिज्जते मउय-रिभिय-पदबद्ध। समतालपदुक्खेवं, सत्तस्सरसीभरं गीयं ॥७॥
उरः कण्ठ-शिरो-विशुद्धं, च गीयते मृदुक-रिभित-पदबद्धम् । समतालपदोत्क्षेपं, सप्तस्वरसीभरं गीतम् ॥७॥
रिभित-घोलना-बहुल आलाप के कारण खेल सा करते हुए स्वर । पदबद्ध-गेय पदों से निबद्ध रचना । समताल पदोत्क्षेप-जिसमें ताल, झांझ आदि का शब्द और वर्तक का पाद-निक्षेप -ये सब सम हों- एक दूसरे से मिलते
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org