Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ MHU2112 nizcaya ane vyavahAranI yAtrA yuvAcArya mahApraka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal ainelibrary.org
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ samacAra nizcaya ane vyavahAranI yAtrA yuvAcArya mahAprajJA bhAratI; Gisn " - '' 'anekAnta bhAratI prakAzana, amadAvAda-1pa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - --- - ---- hindI AvRtti saMpAdaka : muni dulaharAja tathA muni dhanaMjayakumAra ' gujarAtI AvRtti saMpAdaka : rohita zAha prabaMdha saMpAdaka : zubhakaraNa surANA anuvAda : naTavaralAla yAjJika prathama AvRtti dazerA : 1992 kimata trIsa rUpiyA prakAzaka : saMtoSakumAra surANA nirdezaka, prekSAdhyAna ekeDemI saMcAlita anekAnta bhAratI prakAzana IcArula, sahajAnaMda koleja pAse, DaoN. sarvapallI rAdhAkRSNanuM mArga, AMbAvADI, amadAvAda-380 015 lesara kaMpojha mArUti prinTarsa ena.Ara. esTeTa, abhaya esTeTa sAme, tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-4 phona : 312 312 - 345 pa59 mudraNa : suhAsa prinTeka prA. li. Isanapura, amadAvAda-380 043 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6) prastuti cetanAnA stara aneka che. moha dvArA prabhAvita cetanA padArthamAM Asakata bane che. Asati cetanAnA eka staranuM nirmANa kare che. tenuM nAma che : bahirAtmA, bAhya viSayomAM aTavAyelI cetanA. mohano vilaya athavA tenuM upazamana cetanAnA daSTipakSa-staranuM nirmANa kare che. tenuM nAma che : aMtarAtmA. cetanAnI gati badalAya che. te bahArathI aMdaranI tarapha thaI jAya che. mohavilaya athavA to tenA upazamananuM pramANa vadhu vikasatAM cetanAnA caritrapakSa-staranuM nirmANa thAya che. tenuM nAma che : paramAtmA. A kaheNI-karaNI vaccenA aMtaranI samAptinuM prAraMbhabindu che. samaya eTale AtmA. teno sAra eTale bahirAtmAnuM atikramaNa karIne aMtarAtmA ane paramAtmA tarapha prasthAna karavuM. A prasthAna e ja adhyAtma che. AcArya kundakunda adhyAtmanA mahAna pravakatA temaja mArgadarzaka hatA. temanuM mArgadarzana samayasAra'mAM pratibimbita ane pratidhvanita thaI rahyuM che. samayasAra'. adhyAtma kSetre viziSTa graMtha che. vizvasAhityamAM adhyAtma viSayaka je graMtho che, te paikInA prathama paMkitanA graMthomAM sthAna pAmato A graMtha che. tenA UMDANa sudhI pahoMcavuM saraLa nathI. kaThinane saraLa banAvavAnuM apekSita che. prAcIna bhASA ane paribhASAne navA saMdarbho maLe to te sahaja sugama ane supAcya banI zake che. prastuta graMthamAM teno eka prayoga jovA maLaze. III For Personal and Private Use Only Jain Educationa International
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ I.sa. 1987mAM elAcArya vidyAnaMdajI aNuvrata bhavanamAM padhAryA. teo dilhIthI prasthAna karIne dakSiNanI yAtrA mATe jaI rahyA hatA. AcAryazrInI sAthe saMvAda cAlI rahyo hato. temaNe kahyuM, AcArya kundakundanI dvisahasrAbdI ujavAI rahI che, tyAre samayasAra' upara kaMIka lakhavuM joIe. temanI A bhAvanA AcAryapravare svIkArI lIdhI. te svIkRtinuM pariNAma che prastuta graMtha : samayasAra : nizcaya ane vyavahAranI yAtrA. prastuta kRtimAM samayasAranI kramabaddha vyAkhyA ApI nathI, paraMtu tenAM keTalAMka padyonA hArdano sparza karavAmAM Avyo che. AjanA vAcako bhASA ane paribhASAnI jaTilatAthI dUra rahIne jANavA icche che. paribhASAthI, mukta bhAvAbhivyakti mATe vyApaka daSTikoNa, udAra bhAvanA ane UMDI DUbakI vagere Avazyaka che. aneka vidvAnoe AcArya kundakundane nizcayanayanI sImAmAM bAMdhavAno prayatna karyo che. temano daSTikoNa saMkucita che, evuM kahevAno mAro Azaya nathI paraMtu anekAntanI sImAnuM atikramaNa karI rahyA che ema kahevAmAM mane kAMI ja muzkelI nathI. AcArya kundakunda nizcaya ane vyavahAra banne nayone temanI potapotAnI sImAmAM avakAza Apyo che. mAtra sUkSma paryAya ja 'satya nathI, dhULa paryAya paNa satya che. ApaNo vyavahAra sthaLa paryAyonA AdhAre nabhe che. zuM satyanI eka bAjuno nakAra karIne, asatyane AmaMtraNa ApavAmAM AvI rahyuM nathI ? A viSaya upara carcA Avazyaka che. prastuta katimAM keTalAMka binduo upara sahaja-saraLa carcA thaI che. ciMtananAM navAM binduone rekhAmAM rUpAMtarita karavAno A nAnakaDo prayatna che. A prayatna kyAreka vizad ane vyApaka svarUpa dhAraNa karI zake che. muni dulaherAjajI sAhitya-saMpAdananA kAryamAM prAraMbhathI sakriya rahyA che. teo A kAryamAM kuzaLa che. A graMthanA saMpAdanamAM muni dhanaMjayakumAre niSThApUrvaka puruSArtha karyo che. - yuvAcArya mahAprajJA 9 eprila : 1991 grInahAusa, sI skIma, jayapura. - IV For Personal and Private Use Only Jain Educationa International
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - samayasAra : sarvotkRSTa paramAgama adhyAtma-paraMparAmAM AcArya kundakundanuM sthAna garimApUrNa che. "samayasAra" temano sarvotkRSTa paramAgama kahevAya che. sAMpratanA prakAMDa vidvAna, vidyAbhUSaNa elAcArya vidyAnaMdajInuM AcArya-paraMparAmAM viziSTa sthAna che. teozrInI preraNAthI amRta puruSa AcArya zrI tulasIe melApuraSa yuvAcAryazrI mahAprajJane samayasAra' vize vartamAna bhASAmAM vivecana karavAno saMketa karyo ane tenA phaLasvarUpa che : samayasAra, nizcaya ane vyavahAranI bhUmikA upara vizuddha AtmatattvanuM mULagrAhI vistRta vivecana. * prajJApuruSa yuvAcAryazrI mahAprajJajI dvArA prastuta samayasAra' graMthano gujarAtI anuvAda gUrjara sAhityano aNamola nidhi to banaze ja, sAthosAtha digaMbara-zvetAMbara matamatAMtaramAM aMtara mITAvanAro mAIlasTona paNa banaze temaja adhyAtma-sAdhanAnAM sAdhakone mATe prakAzastaMbha banaze. A avasare kIrtinikuMja AcArya kundakunda, siddhAMtacakravartI zrI vidyAnaMdajI, sahiSNutA ane samanvayanA mahAna udaghoSaka AcAryazrI tulasI tathA jaina AgamanI ati vANInuM vaijJAnika ane manovaijJAnika vizleSaNa karanAra alaukika prajJAvAna yuvAcArya mahAprajJanAM caraNomAM anekAnta bhAratI prakAzana parivAranI zatazata vaMdanA. tvarita ane suMdara anuvAda mATe zrI naTavaralAla yAjJikanA saujanyano svIkAra karIe chIe. zrI navanItabhAI sI. paTela prekSAdhyAna ekeDemInA upakrame AvA mUlyavAna graMthonA prakAzanamAM satata utsAha ane hUMpha ApatA rahe che, te bAbatano paNa svIkAra karIe chIe. vijayAdazamI : 1992 - zubhakaraNa surANA pribaMdha saMpAdaka] - rohita zAha __ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapAdakIyA ha. samayanuM mUlya AMkIe "samayasAra'nA saMdarbhamAM A ghoSa (nAda), pragaTAvI rahyo che eka navo udghoSa. samayanI sArthakatA che samayanA mUlyAMkanamAM jIvanano sAra che e taraphanA prasthAnamAM. A saccAI ane vyaktinuM jIvana-darzana e hetuthI prastuta che mahAprajJanuM ciMtana-maMthana e satya che - vyavahAra jarUrI che jIvanayAtrAnA nibhAva mATe, sAmAjikatA ane sAmAjika saMbaMdhone nibhAvavA mATe AthI paNa moTuM satya chenizcaya che vyavahArane pavitra banAvavA mATe, sAmAjika saMbaMdhonA saphaLa Ayojana mATe. samasyA A che : ApaNe vyavahAra-vizvathI ati-paricita chIe, - nizcayanI duniyAthI sarvathA aparicita chIe. samayasAra : vyavahAra ane nizcayanI yAtrA eka samAdhAna che. vyavahAra ane nizcayanA saMtulananuM anupama nidhAna che. AcArya kundukunda dvisahasrAbdI samArohano prasaMga AcAryazrI vidyAnaMdajInuM ciMtana AcArya zrI tulasIno nirNaya yuvAcAryazrI mahAprajJa dvArA tenI kriyAviti. prastuta che- samayasAra : nizcaya ane vyavahAranI yAtrA muni dhanaMjayakumAra 11 eprila, 1991 grInahAusa, sI-skIma, jayapura. V Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ rajatajayaMtI varSa nimitte Jain Educationa International artha saujanya terApaMtha mevADa maMDaLa 313, sahajAnaMda zopiMga senTara, zAhIbAga, amadAvAda-380 004. VII For Personal and Private Use Only ...taraphathI...
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja nuM $ 105 1. tamane potAne oLakho jJAna jIvanamAM navA pradezo ughADe che baMdhana aMte baMdhana che 4. divasa ane rAtrIno virodha 5. jAgRti ane nidrAno saMgharSa satyanI zodhanA be daSTikoNa karmaphaLa bhogavavAnI kalA 8. kuTuMbanI sAthe kema rahevuM ? 9. zAMtipUrNa sahavAsa kevI rIte thAya ? 10. sAmaMjasya kaI rIte vadhAravuM ? 11. sudhAro; laDo nahi 12. bAna zA mATe karavuM ? 13. mULabhUta manovRttio 14. vRtti sudhArano draSTikoNa 15. hiMsAnuM mULa kAraNa zuM che? 16. AtmAne kaI rIte jovo? 17. potAnA bhAgyano dora potAnA hAthamAM 118 121 129 187 145 158 161 187 18 ra VIII For Personal and Private Use Only Jain Educationa International
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ / saMjali -1 0 appANamayANato aNappayaM cAvi so ayANato / kaha hodi saMmadichi jIvAjIve ayANato / / (samayasA2-202) 0 jai jiNamayaM pavajjaha, mA vavahAraNicchayaM muyaha / vavahArassa uccheye, tityucchevo havaI vassaM / / 9 jo jIve vi na yANAi, ajIve vi na yANaI / jIvAjIve ayANanto, kahaM so nAhii saMjamaM / / 0 atyantaM bhAvayitvA viratimavirataM karmaNastatphalAcca praspaSTaM nATayitvA pralayanamakhilAjJAnasaMcetanAyAH / pUrNa kRtvA svabhAvaM svarasaparigataM jJAnasaMcetanAM svAM, sAnandaM nATayantaH prazamarasamitaH sarvakAlaM pibantu / / 9 bhAvayed bhedavijJAnamidamacchinnadhArayA / tAvad yAvat parAcchyutvA, jJAnaM jJAne pratiSThate / / (samayasA2 411-233, 130) 9 AcArya mukunda : adhyAtmanI vyAkhyA. nizcaya para bhAra zA mATe ? 0 45vidhA : 5vidhA. 0 traNa cetanAo zAna yetanA, rbha yetanA, isa yetanA. pahelo nirNaya : samyam daSTikoNano vikAsa. smys||2 .9 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. tamane potAne oLakho prekSAdhyAnano prayoga AraMbhAya tyAre pahelo A svara gUMje che H 'saMpikhae appagamappaeNaM'- potAnA vaDe (pote ja) potAne juo. | AvI dRSTi nirmANa nA karIe to prekSAdhyAnanI koI vAta samajAya nahi. prekSAdhyAnanuM eka samyag darzana che, te che pote potAne jANavo. padArthone jANanAra ghaNA che. dareka manuSya padArthane jANe che; paNa bahu ochA mANaso potAne jANanAra hoya che. potAne na oLakhavo eTale aneka praznone notaravA. bhAratIya aghyAtmanI paraMparAmAM evA ghaNA AcAryo thaI gayA che jemaNe aghyAtmanI vAtane mahattva ApyuM hoya. 'aghyAtma' e eka mahattvano zabda che. adhyAtma eTale AtmAnI aMdara pahoMcavuM, bahArathI aMdara AvI javuM. bahAra rahevuM e bhautikatA che ane aMdara AvavuM e aghyAtma che. bahAra ane aMdaramAM ghaNuMbadhuM aMtara che. mahattvano prazna H eka bhikhArI pharato hato. pharatAM pharatAM te zaheranI bahAra pahoMcyo. zaheranI bahAra eka maTha hato. bhikhArIe joyuM to maThanI bahAra pILA raMganI eka vastu camakatI hatI. enA manamAM pILA raMganuM ane camakanuM e beya vAtonuM AkarSaNa thayuM. ene thayuM. A sonuM hovuM joIe. jyAM sonAnI vAta Ave tyAM badhuMya AvI jAya. jagatamAM enAthI moTuM koI AkarSaNa nathI. te e tarapha gayo to ene sonAno vADako maLyo. ene thayuM. sonAno vADako koI ema ja pheMkI de ema to na bane. sAmAnya vastu pheMkI devAya, paNa sonuM ya pheMkI devAya e vAta ene na samajAI. e gUMcavAI gayo. eNe e vADako lIdho ane joyuM ke e sonAno ja vADako hato. bhikhArI AzcaryamAM paDI gayo. enA manamAM prazna thayo. zI vAta haze ? sonAno ja hato to A vADako pheMkAyo kaI rIte ? ane jo pheMkyo ja che to e sonAno kaI rIte hoya ? AkarSaNanuM kAraNa : rajavADAo mA sonAnuM AkarSaNa tyAM sudhI ja hoya, jyAM sudhI ApaNe bahAra jotA hoIe. eka che aMdaranuM jagata ane eka che bahAranuM jagata. AMtarika Jain Educationa International samayasAra 11 For Personal and Private Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagatamAM bAhya AkarSaNo samApta thaI jAya che (maTI jAya che). bahAranA jagatamAM AtmAbhimukhatAnuM evuM koI sAdhana nathI je bahAranA AkarSaNane maTADI zake. moha ane mUcchane ghaTADavAno koI upAya bahAranI duniyAmAM nathI. ene ghaTADavAno mAtra eka ja upAya che potAnA AtmAnI aMdara jatA rahevuM. jeo potAnA AtmAnI aMdara gayA che temanuM bAhya AkarSaNa chUTayuM che. adhyAtmamAM mahattvano zabda che samyam daSTi. samya darzananI prApti mATenuM sUtra che AtmAbhimukhI thavuM te. AtmAne jANyA vinA adhyAtmamAM praveza karyA vinA koI paNa manuSya samyam daSTi thaI zake nahi. AtmAnuM jJAna jyAM sudhI nahi hoya tyAM sudhI miththA daSTikoNa rahevAno. samyagadaSTi koNa samayasAramAM kahevAyuM che keappaannmyaannto, aNappayaM cAvi so ayANato / / kaha hodi sammadiThThi, jIvAjIve ayANato / / je koI AtmAne na jANe, anAtmAne na jANe te samyagadaSTi kaI | rIte thaI zake ? " daza vaikAlika sUtramAM paNa AvuM ja eka padya maLe chejo jIve vi na yANAi ajIve vi na yANaI / jIvAjIve ayANanto, kahaMso nAhii saMjamaM / / je koI jIvane na jANe, ajIvane na jANe, jIva ane ajIva e beyane na jANe te saMyamane zI rIte jANI zake ? jIva ane ajIvane na jANavo, AtmA ane anAtmAne na jANavo e to mAtra bahirmukhI hovuM ja kahevAya. bahirmukhI hovAno artha thAya mAtra bhautika jIvana jIvavuM te. (bahirmukhI hovuM eTale mAtra bhautika jIvana jIvavuM te.) bhautika ane AdhyAtmika manuSyanI vyAkhyA (oLakha)Ama che. je mANasa (bAhya) padArthamAM racyopacyo rahe che eno daSTikoNa bhautika (bAhya padArthane jANavA pUrato ja) hoya che. ane je vyakita AtmAno anubhava karatI jIve che eno daSTikoNa (vicAravAnI, jovAnI rIta) AdhyAtmika hoya che. AdhyAtmika vyakita (bAhya) padArthano upabhoga nathI karatI ema nathI. e padArthano upayoga kare che, paNa temAM Asakata thatI nathI, emAM phasAyelI rahetI nathI. enI cetanA (AMtarika jAgRti) padArtha [ karatAM ghaNI AgaLa hoya che. samayasAra o 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ je vyakita AtmAne jANatI nathI te mAtra padArthamAM ja magna thaI jAya che. e phakta bhautika ja hoya che, bAhya daSTi (sthUla daSTi) vALI ja hoya che. mULabhUta roga che rAga jenA manamAM thoDoka virAga pedA thayo hoya, je Asakita (rAga)nA jagatamAMthI chUTIne virAganA jagatamAM javA icchato hoya evA manuSya mATe AcArya kundakunda je daSTikoNa (vicAravAnI rIta)batAvyo che te ghaNo mUlyavAna che. e daSTikoNa mAtra tenA mATe ja nathI, paNa rAga (Asakti)nA jagatamAM jIvanArAo mATe paNa ghaNo ja mUlyavAna che. Aje to AsatinI adhikatAne lIdhe aneka mAnasika rogono janma thayo che. AyurvedamAM | Asaphitane aneka mAnasika rogonuM kAraNa mAnavAmAM Ave che. eno artha | e che ke mAnasika roganI pAchaLa kAma, bhaya, krodha vagere vagere kAraNo kAma karatAM hoya che. A badhAMya rAga (Asakita)nAM ja saMtAno che. mULamAM roga to eka ja che. te che rAga (Asaphita). rAga hoya to Sa. hoya. prema (priyatA) hoya to koI mATe apriyatA paNa hovI jarUrI che. apriya na hoya to koInA upara priyatAno bhAva na hoI zake. rAga hoya to dveSa paNa Avaze. roganuM mULa che rAga. rAgamAM ja jIvanAra loko mATe adhyAtmanI vAta bahu ja jarUrI che. adhyAtmanuM mahattvanuM sUtra : bheda-vijJAna : adhyAtmanI vyAkhyAmAM AcArya mukunda je sUtro ApyAM che te ghaNAM mahattvanAM che. e badhAmAM sauthI paheluM sUtra che- bhedavijJAna. AtmA ane zarIra eka nathI. AtmA judo che ane zarIra juduM che. sAmAnyapaNe vyakita mAne che ke padArtha ane huM- be (bhinna) nathI. zarIra ane huM-(bhinna) nathI. zarIra pratye mANasanI keTalI badhI Asakita che! ApaNo saghaLo vyavahAra zarIranA AdhAre cAle che. koI mANasa bIjA koI mANasane jue to sauthI pahelAM joze ke enuM kada kevuM che ? lAMbo che ke ThIMgaNo? goro che ke kALo ? pachI joze ke enI cAmaDI kevI che ? AMkho kevI che ? hAtha kevA che? A badhAmAM e gUMcavAI jaze. e phakata zarIrane ja joze. e nahi jue ke enuM mastiSka (bhajuM kevuM che? jo e mastiSkane jue to e adhyAtmamAM cAlyo jAya. aMdara UtarI jAya. mastiSka jovA mATe | paNa adhyAtmanI najara joIe. eTale ja ghaNA badhA loko raMga ane rUpane samayasAra 0 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja jue che, mAtra bahAranA dekhAvanuM ja darzana kare che, ane ene AdhAre ja nirNaya kare che. bahirdarzana e to mithyAdaSTi che. enuM pariNAma hoya che laDAI ane jhagaDo, kajiyo ane kheMcatANa, lUMTa-paDAvI levuM, hatyA ane bhaya. samAja jyAM sudhI Atmadarzana karanAra nahi thAya. aMdara jonAra nahi thAya, aMdara jaIne nahi jue tyAM sudhI hiMsAnI A samasyAone kadIya rokI zakAze nahi. e badhAM hiMsAnAM svAbhAvika pariNAmo che. aMtardarzana e hiMsAne aTakAvavAno upAya che ane hiMsAne vadhAravAno upAya che bAhya dRSTi. nizcayanaya : vyavahAra-naya : A badhAya praznone adhyAtmanA upadezaka AcAryoe be zabdomAM samAvI dIdhI che- bahAranuM darzana ane antardarzana ke Atmadarzana. emaNe kahyuM ke, jo tamAre praznonuM samAdhAna joItuM hoya to antardarzanamAM Avo. prazno vadhAravA icchA hoya to bahAranA darzanamAM jAo. AtmadarzananI vAta durbodha che. jo mANasa aMtardarzana tarapha vaLe to jIvana-yAtrAnA prazno kaI rIte ukale ? beya tarapha gUMcavaNabharyo prazna che. A praznanuM samAdhAna bhagavAn mahAvIre nizcayanaya ane vyavahArayanaya e zabdomAM ApyuM. AcArya kukunde paNa nizcayanaya ane vyavahAranayanA AdhAre A praznanuM samAdhAna ApyuM. niryukti sAhityamAM eka gAthA che. AcArya amRtacandra samayasAranI TIkAmAM paNa e TAMkI che jai jiNamayaM pavajjaha, mA vavahAraNicchayaM muyaha / vavahArassa uccheye, titthucchevo havaI vassaM / / jo tame vItarAgano mArga svIkAravA icchatA ho, jinamArga svIkAravA icchatA ho, aghyAtmano mArga svIkAravA icchatA ho to nizcaya ane vyavahAra e bemAMthI ekeya mArga choDazo nahi. jo nizcaya nahi hoya to saccAI jatI raheze. jo vyavahAra nahi hoya to tIrtha jatuM raheze. vyavahAra vinA tIrtha, zAsana ke saMgaThana na cAle. nizcaya vinA saccAI na maLe. saccAIne jANavA mATe nizcaya bahu ja jarUrI che. nizcaya vinA vAstavikatA sudhI javuM, aghyAtmamAM javuM, mULa vastu sudhI pahoMcavuM ane cheka aMdara sudhI javuM saMbhava nathI. vyavahAra calAvavA mATe tIrtha ane zAsana mATe vyavahAra jarUrI che. mAtra nizcayanA AdhAre koI zAsana na cAlI zake. eklo mANasa satyanI zodha karI zake paNa te bIjAone sAthe rAkhIne na cAlI Jain Educationa International samayasAra 14 For Personal and Private Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zake. vyavahAra ane nizcaya e be AMkho che. banneya vaDe jovAya e ja pUrNa- darzana che. nizvayanI sAthe vyavahAra : eka bhikhArI cauTAmAM beTho hato. eka mANasa tyAMthI pasAra thayo. bhikhArIe kahyuM, "zeThajI, A AMdhaLAne eka rUpiyo Apo. pelA mANase | bhikhArIne dhyAnathI joIne kahyuM, "are bhAI, tArI eka AMkha to sArI che." bhikhArIe kahyuM, 'kaMI vAMdho nahi. pacAsa paisA Apo." eka AMkhanA pacAsa paisA thAya, ane beya AMkhono eka rUpiyo thAya. A vicitra vAta che. nizcaya ane vyavahAra beya daSTio maLe tyAre pUrNatA Ave che. paripUrNatA mATe bannene sAthe rAkhavA jarUrI che. AcArya kundakunda nizcaya vize ghaNuM kahyuM, adhyAtmane samajavA upara ghaNo bhAra mUkayo. paNa sAthe sAthe emaNe nizcayanI sAthe sAthe vyavahArane paNa barAbara rAkhyo. emaNe vyavahAra choDyo nahi. saccAI jANavA mATe nizcayanI daSTi che. ane jIvanayAtrA calAvavA mATe vyavahAranI daSTi che. jIvanayAtrAno tyAga karIne, vyavahArane choDIne saccAI prApta karavAnI vAta karavI e havAI taraMga che. jIvana ja na hoya to saccAI kaI rIte maLe ? banneya vAto sAthe sAthe ja cAle che. parAvidhA : aparAvidhA adhyAtma zreSTha vidyA che. gItAmAM kahyuM che ke 'adhyAtmavidyA sarva vidyAomAM zreSTha vidyA che. upaniSaddamAM ene parA vidyA kahI che. be prakAranI vidyAo manAI che- aparA vidyA ane parA vidyA. vyAkaraNa, kAvya, gaNita, zikSA, chanda-zAstra vagere badhI laukika vidyAo che. aparA vidyAo che- AtmavidyA e parAvidyA che. pahelAM eka samatolapaNuM hatuM ke- aparA vidyA paNa bhaNAvAtI ane parA vidyA paNa bhaNAvAtI. upaniSadonAM prakaraNo juo. koI paNa vyakita bhaNIne Ave tyAre guru ke pitA ene sauthI paheluM e pUchatA ke, "tuM zuM bhaNyo ?" jo ene parAvidyA na AvaDatI to ene kahetA, tuM kazuM jANato nathI. jene je jANe che ene | na jANyuM to tuM bhaNyo zuM? keTalo mahattvano che A niyama - je jANe | che ene tuM jANato nathI. jANanAra che AtmA, jANanAra che ApaNI cetanA. badhuMya bhaNI lIdhuM paNa pelAM AtmA ane cetanA- je jANanAra che. A samayasAra (c) 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene ja na jANyAM eno artha kazuMya na jANyuM ema thAya. je jANavAnuM na hatuM te jANI lIdhuM, ane je jANavAnuM hatuM te na jANyuM. jJAtA ane daSTAne na jANyA. mAtra zeyane jANyuM, padArthane jANyo te to AMkho baMdhanI baMdha ja rahI. UghaDI nahi. parama : aparama jIvana calAvavA mATe che aparA vidyA ane parA vidyA che satyane jANavA mATe. jainadarzanamAM be zabdo che - aparama ane parama. AcArAMga sUtramAM parama zabdano prayoga maLe che. AcArya kundakunda paNa aparama ane parama zabdono ghaNo prayoga karyo che. mANaso be prakAranA hoya che. paramamAM sthita ane aparamamAM sthita. paramamAM sthita hovuM, paramane jovuM e vAstavika satyane jovuM kahevAya. aparamamAM ja rahI javuM e nIce rahI javuM che. vyavahAranI bhUmi para sthita thavuM che. paramano eka artha che nirvANa. eno eka artha che paramArtha. eno eka navo artha che pAriNAmika bhAva. bhAva pAMca che. temAMno eka bhAva che pariNAmika bhAva. eka bIjo bhAva che audayika. karmano udaya thAya ane tenA udayane lIdhe ApaNI aneka | avasthAo thAya. karmane lIdhe thatI avasthA audayika bhAva che. bIjo eka bhAva che kSAyopathamika bhAva. jyAre karmano udaya ocho thAya, prakRti kSINa thAya tyAre kSayopazamano bhAva hoya che. ethI thoDuM jJAna pragaTa thAya che, cetanA jAge che. ApaNA jJAnanI cetanA jAge che, darzananI cetanA jAge che. ApaNuM astitva : pAriNAmika bhAva audayika bhAva ane lAyopathamika bhAva e banne karmanI sAthe saMkaLAyelA che. audayika bhAva pUrNa karma sAthe saMkaLAyelo che ane kSAyopathamikabhAva paNa karma sAthe saMkaLAyelo che. pariNAmika bhAva eka evo bhAva che jemAM karmano koI saMbaMdha nathI. koI prayojana nathI. pAriNAmika bhAva e ApaNuM astitva che, arthAt 'huM chuM. mAro AtmA che." jo audayika bhAva hota to AtmA bilakula dabAI jAta. ApaNI | aMdara pariNAmika bhAvanI eka Aga saLagI rahI che, eka jyota jalI rahI che. te astitvane kadIya Ama tema thavA detI nathI. ene AdhAre ja ! ApaNuM astitva TakI rahyuM che. nahi to karmanA paramANuonuM sakhata AkramaNa AtmAne kayAranoya khatama karI nAkhata. ATalo lAMbo samaya vItI gayo. samayasAra ... 16 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ hajAro hajAro varSa, lAkho varSa vItI gayAM ane kahevAya che ke karmanA AdhAto sahetAM sahetAM, enI sAthe saMgharSa karatAM karatAM anaMta kALa vItI gayo. ATalo lAMbo samaya vItI javA chatAM astitvano dIvo olavAyo nathI. zAthI A astitvano dIpa olavAyo nahi ? astitvano A dIpa kaMpyA vinAno (sthira) zI rIte rahyo ? mATIno dIvo to thoDoka pavana Ave ke olavAI jAya. paNa A astitvano dIpa kema na bUjhAyo ? enuM kAraNa che pAriNAmika bhAva, eNe evI chatrachAyA banAvI rAkhI che ke emAM surakSita raheluM astitva badhAM vidgone sahI rahyuM che, tophAnone sahI rahyuM che, pavananA jhapATAone sahI rahyuM che. e potAnA | astitvanI surakSA ane abhivyakita karavAmAM samartha thayeluM che. ene koI bujhAvI zake nahi. je loko pAriNAmika bhAvane samajyA che teo potAnA astitvane samajI zakayA che. jeo pariNAmika bhAvane jANatA nathI te potAnA astitvane paNa jANatA nathI. bhamabharI vicArasaraNI : karmone lIdhe sudhare ke bagaDe evuM ApaNuM astitva nathI. ApaNI bhramapUrNa vicArasaraNIne kAraNe ApaNe badho bhAra karma upara nAkhI daIe chIe. IzvaravAdI darzanoe je mUlya IzvaranuM AM, tevuM ja mUlya jaina darzane karmanuM AMkyuM. phera mAtra eTalo ja paDyo ke ApaNe IzvaravAdanA sthAne karmavAdane besADI dIdho. mAtra vyakita ja badalAI, bAkI kaMI na | badalAyuM. Aja sudhI je pramukha hato ene dUra karyo ane ene sthAne navo pramukha lAvIne besADyo. eka navA mukhya maMtrIne cUMTI kADhayA ane mukhya pradhAnanA Asana para besADI dIdhA. ethI to phakta vyakita badalAI paNa bIjo kazo phera paDyo nahi. Atma kartutvavAda e jaina darzanano eka mahAna siddhAMta che. jainadarzane ene jeTalo vikasAvyo che eTalo, kadAca, bIjA koI darzane vikasAvyo nathI. aneka darzanoe karmanuM ghaNuM vadhAre mUlya AMkaDyuM che. jainadarzanane | mAnanArAo paNa A pravAhamAMthI potAne bacAvI zakayA nathI. ame kaMI | karmano ekadama asvIkAra karatA nathI. enuM jeTaluM yathArtha) mUlya hoya teTaluM ene ApI zakAya paNa ene ja sarvesarvA na mAnI zakAya. ApaNA | jIvananA banAvomAM karmanuM sthAna vIsa-pacIsa TakA hoI zake. paNa e banAvonuM soe so TakA kAraNa karmane ja mAnI levAya e ucita lAgatuM samayasAra o 17 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. ApaNo visvAsa kAma lAge che. ApaNA jIvana para prabhAva pADanArAM ghaTakatattvo aneka che. emAMnuM eka karma paNa che. paraMtu e ja sarvasva nathI. karma sivAya bIjAM paNa mahattvanAM aneka tattvo che, jeno ApaNA para prabhAva paDe che. jaina darzanamAM jIvananuM parivartana thavAmAM aneka tattvonuM mahattva svIkAryuM che. dareka ghaTanA sAthe kAlanuM paNa eka potAnuM tattva joDAyeluM che. adaSTa (bhavitavyatA)nuM paNa potAnuM AgavuM mahattva che. prakRtinuM paNa potAnuM mahattva che. svabhAvanuM paNa potAnuM mahattva che. puruSArtha (puraSa prayatna)nuM paNa potIkuM mUlya che. chatAM kaMIka evuM thayuM ke A sarvane ekadama asamatola banAvI devAyAM. badhAMne paDadA pAchaLa dhakelI devAyAM ane karmane badhAMno sarvopari netA banAvI devAyo. A eka moTI bhUla thaI gaI che. A kAraNe ja karmavAdIno sAva koro artha bhAgyavAdI ema thaI gayo. puruSArtha to kaMI che ja nahi. badhuMya bhAgyane bharose che. ghaNI Traka gADIo para lakheluM hoya che- rAma bharose. jyAre jyAre huM A vAkya jouM chuM tyAre manamAM thAya che ke rAma bharose kema lakhyuM ? mAre bharose evuM kema na lakhyuM? jo koI mANasa dArU pIne Traka na calAve to Traka sArI rIte cAlaze ane ene dArU pIne calAvaze to rAma bharosoye kAma nahi lAge ane potAno bharoso paNa chetarI jaze. bharoso to sauthI pahelo potAnI jAta para karavo joIe. bIjAone AdhAre pragati karavI e bhayajanaka che je mANasa potAnA upara vizrvAsa nathI karato tene bhagavAnano bharoso, guruno bharoso ane dharmano bharoso kaMI ja kAma lAgato nathI. A badhA bharosA paNa evA mANasane ja kAma lAge che je potAnI jAta para bharoso karI jANe che. AcAryazrI muMbaImAM cAturmAsa karI rahyA hatA. eka divasa temaNe kahyuM ke samudrASTaka lakho. samudra vize aSTaka (ATha pagho) lakho. me samudrASTaka lakhyuM. enI eka paMkita Ama che. anyAlambanato yadurdhvagamana tannAsti riphata bhayAtu bIjAone AdhAre je Urdhvagamana (pragati) thAya te bhaya vinAnuM hotuM nathI. bIjAno AdhAra levAnI vAta bIje naMbare che. pahelA naMbaranI vAta samayasAra 0 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ che- potAno AdhAra levo. potAno vizvAsa karavo, potAnI kAryazakti para vizvAsa karavo, potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM rAkhavI. AvI sthiti to tyAre ja hoya jyAre ApaNe aghyAtmane samajIe, AtmAne samajIe. saMpakSae appagamappaeNaM'- A satyane samajIe. 'AtmA dvArA AtmAne joIe' e sUtra samajyA vinA A sthiti na samajAya, ane tethI ja ghaNI gerasamaja thAya che. koI kahe che- mArA bhAIe mane ghaNo chetaryo. koI kahe che- mArI patnIe mane chetaryo. koNa jANe keTalIya vAra ApaNe AvI vAto sAMbhaLatA hoIe chIe. mANasa bIjA upara chetarAmaNI karavAno Aropa karI pote bacI javA mAge che. paNa ene evo vicAra nathI Avato ke sauthI moTI chetarAmaNI to meM mArI jAtanI karI che'. je mANasa potAnI jAtane chetarato nathI ene bIjo koI chetarI zakato nathI. je mANasa potAnI jAtane ja chetare ene bIjAo kema na chetare ? nizcaya para bhAra zA mATe ? ApaNe muddA upara AvIe. muddA upara AvavuM eTale AtmAne jANavo, AtmAne jANavo eno artha che- badhA praznone jANavA. AtmAne jANavo eTale potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM pakaDI rAkhavI. AtmAne jANavo eTale jagatanI badhI chetarAmaNIothI bacavuM, khoTAM chala ane prapaMcothI bacavuM. AtmAne jANavo eTale potAnI mithyA vicArasaraNIne sudhAravI. AcArya kukunde AtmAne jANavAnI vAta para vadhAre bhAra mUkayo. paNa eno artha e nathI ke e vyavahAranA satyathI ajANa hatA. e jANatA hatA ke vyavahAra vinA kAma zI rIte cAle ? e jANatA hatA ke mANasa vyavahAramAM ja jIvI hyo che. ene vyavahAra samajAvavAnI jarUra ja zI che ? e jene jIvI rahyo nathI e tarapha ene laI javAnI jarUra che. tethI ja kundakunde kahyuM ke tame nizcaya para Avo, AtmAne juo, AtmAne samajo ane AtmA sAthe saMvAda (vAtacIta) karo. jyAre tame AtmA sAthe saMvAda karavA lAgazo tyAre mauna enI meLe thaI jaze. jyAM sudhI ApaNe AtmA sAthe saMvAda karavAnuM jANatA nathI tyAM sudhI mauna barAbara thatuM nathI. jyAM sudhI ApaNane potAne jovAnuM AvaDyuM nathI tyAM sudhI dhyAna barAbara lAgatuM nathI. potAne jovuM, potAnI sAthe saMvAda karavo ane potAne kAmamAM levuM. eno artha che nizcayamAM jIvavuM. Jain Educationa International samayasAra 19 For Personal and Private Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetanAnA traNa prakAra AcArya kundakunde adhyAtmanuM je vivaraNa karyuM che tenuM mahattvanuM sUtra che- bhedavijJAna. aghyAtmanuM sauthI mahattvanuM sUtra che bhedavijJAna. ApaNI cetanA traNa prakAranI hoya che- jJAnacetanA, karmacetanA ane karmaphala cetanA. karmanI cetanAne AkhI duniyA jANe che, karmaphalanI cetanAne jANe che, paNa jJAnanI cetanAne jANatI nathI. jeTalI AsavanI cetanA che, rAga ane dveSanI cetanA che te badhI ya karmanI cetanA che. rAgapUrNa jIvana na jIvato hoya, dveSapUrNa jIvana na jIvato hoya evo koI mANasa che ? karmanI cetanA : ApaNI samagra jIvanayAtrA priya ane apriya e be saMvedanomAM cAle che. koI mANasa jamavA bese. jo bhojana sAruM banyuM hoya to kaheze, 'keTaluM sAruM khAvAnuM banyuM che ! svAdiSTa che, majA AvI gaI.' jo barAbara na thayuM hoya to kaheze kevI rasoI banAvI che ? keTalI kharAba che ! AvuM khAvAnuM na khAdhuM hota to sAruM thAta ! Ama bhojana sAthe be vAto joDAI- rAganI cetanA, dveSanI cetanA yAne ke karmanI cetanA. ene lIdhe saMskArano baMdha (saMskAranuM svarUpa baMdhAvuM) thaI gayo. sAruM makAna joI mANasa kaheze, 'kaiTaluM sarasa makAna thayuM che !' enI prazaMsA karatAM e thAkaze nahi. jo makAna na gamyuM to kaheze- 'keTaluM kharAba makAna bAMdhyuM che ! makAna banAvavAnuM jANato ja nathI. A makAna banAvanAra aNasamaju che' mAtra bhojana ke makAnanI ja vAta nathI. duniyAnA jeTalA padArtho che emane mATe kAM to rAganI vAta Avaze ane kAM to dveSanI vAta Avaze. koI mANasa koInuM svAgata sArI rIte kare to svAgata prApta karanAra mANasa kaheze,- keTalo sajjana che ! kevo sarasa satkAra karyo ! jo svAgata ke saMmAna sAruM na thayuM hoya to keTalIya TIkA thAya. duniyAno A badho ya vyavahAra rAga ane dveSanI cetanAnA AdhAre cAlI rahyo che. rAga ane dveSano bhAva dareka padArtha ane ghaTanA sAthe saMkaLAyelo che. A bannethI alaga karmanI cetanA karatAM AgaLa (para) je vItarAganI cetanA che te zuddha cetanA che. ene samajavI bahu kaThaNa che. kadAca thoDAka ja loko evA che je cetanAne samajatA hoya, karmalanI cetanA bIjI cetanA che karmaphalanI. dareka mANasa icche che ke sAruM khAvAnuM samayasAra * 20 For Personal and Private Use Only Jain Educationa International
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ maLe, sAruM raheThANa maLe, badhI sagavaDo maLe, badhuMya maLe. A karmaphalanI cetanA che. mANasa Icche che ke karmanuM phaLa maLe. sAruM phaLa maLe. e icche | che ke puNyanuM phaLa maLe, bhAgya khIlI UThe. mANasa jayotiSI pAse jAya. ene kuMDaLI batAve, hAthanI rekhAo batAve ane pUche- mAruM bhAgya kevuM che? huM thaIza ? moTo zeTha thaIza ke karoDapati thaIza ke koI adhikArI thaIza ? A badhA prazno karmaphalanI cetanA sAthe joDAyelA che. parivAra niyojananA eka adhikArI eka zeTha pAse gayA. potAno paricaya ApatAM temaNe kahyuM, 'zeTha sAheba, Apane keTalAM saMtAna che ?' zeThe kahyuM, "sAta." 'to have Apa parivAra niyojana karAvI lyo." "nA." Apa parivAra niyojana kema karAvatA nathI? amAre enuM kAraNa | jANavuM che.' zeThe kahyuM, 'mAro navamo putra pradhAna banaze ema jyotiSIe kahyuM che. eTale huM parivAra niyojana kaI rIte karAvI zakuM ? karmaphalanI A cetanA bahu tIvra che. mANasa karmanI cetanA ane karmaphalanI cetanA e baMnemAM phasAyelo che. jJAnanI je cetanA che tyAM sudhI koI jatuM ja nathI. tyAM sudhI pahoMcavAno koI mANasa upAya ja karato nathI. jJAnanI cetanA mANasa jJAnanI cetanAmAM jyAre jaI zake ? AcArya amRtacaMdra enI bahu suMdara carcA karI che bhAvayed bhedavijJAnamidamacchinnadhArayA / tAvad yAvat parAcyyutvA jJAnaM jJAne pratiSThate / / bhedavijJAnanI bhAvanA avicchinna dhArAthI tyAM sudhI karavI ke jyAM sudhI jJAna padArthacetanAmAMthI chUTIne jJAnamAM sthira na thaI jAya. AtmA judo che ane zarIra juduM che eTaluM kahevA mAtrathI kazuMya thatuM nathI. huM judo chuM ane zarIra juduM che evI anubhUti jo thaI jAya to samajI levuM ke jJAnacetanAnuM dvAra UghaDI gayuM che. dazavaikAlika sUtramAM eka | vAtano ullekha che ke eka muni pahelAM paraNelA hatA, ane patnIne choDI sAdhu banI samayasAra 0 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ gayA. jo, have enA manamAM potAnI strI pratye rAga jAgI UThe to eNe zuM karavuM joIe ? eno pahelo niyama che- bhedavijJAna. rAga utpanna thAya tyAre munie vicAravuM ke- e mArI nathI ane huM teno nathI. A vicArano | abhyAsa karavAthI tene strI pratye je rAga (Asakita) che te aTakI jaze. jo A saMkalpa mAtra zabda bolavA pUrato ja maryAdita rahyo ane anubhavamAM na pariNamyo to viparIta pariNAma paNa AvI zake. eka munie Avo ja prayatna karyo hato. eNe bolavuM joItuM hatuM ke huM teno nathI ane te mArI nathI. paNa Asakitavaza e bolato gayo- e mArI che, ane huM teno chuM. A ja adhyAtma che lukhkhA zabdomAM mANasa phasAI jAya che. jo evI anubhUti jAgI che jAya ke te mArI nathI. ane huM teno nathI, to rAgAtmaka cetanAmAM parivartana thaI zake. bhedavijJAnano A niyama ghaNo saphaLa thaI zake che. bheda-vijJAnanI A dhArA (sAtatya) jo avicchinna thaI jAya, niraMtara AvI AtmAnubhUti jAgI jAya ke- A zarIra mAruM nathI ane huM eno nathI. A padArtha mAro nathI, ane huM teno nathI. A kAma mAruM nathI, ane huM teno nathI. makAna paDyuM raheze ane mANasa jato raheze. zarIra e zarIra ja che. zarIra paDyuM raheze ane mANasa jato raheze. A satyano anubhava karavo e ja bhedavijJAna che. jyAre A vicAradhArA avirata thaI jaze, tyAre ApaNuM jJAna padArthamAMthI chUTIne jJAnamAM ja pratiSThita (sthira) thaI jaze. evI sthitimAM jJAna mAtra jJAna raheze. rAganI cetanA nahi rahe, ke dveSanI cetanA paNa nahi rahe. ane A ja che adhyAtma. adhyAtma zabdano zAbdika artha che- aMdara javuM. paNa teno tAtparyArtha che- mAtra zuddha jJAna hovuM, padArtha jJAna chUTI javuM, karmanI cetanA ane karmaphalanI cetanA chUTI javI. atyantaM bhAvayitvA viratamavirataM karmaNastatphalAcca, praspaSTaM nATayitvA pralayanamakhilAjJAnasaMcetanAyAH / pUrNa kRtvA svabhAvaM svarasaparigataM jJAnasaMcetanAM svAM, sAnandaM nATayantaH prazamarasamitaH sarvakAlaM pibantu / / AcArya kundakundanuM pratipAdana : pahelo niSkarSa sokreTIsane mRtyudaMDa maLyo te vakhate kahevAmAM AvyuM ke 'tame jo | satyano pracAra karavo choDI do to tamane mApha karI devAmAM Avaze." A samayasAra << 22 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sokreTIse kahyuM, huM satyano tyAga karIne jIvavA icchato nathI. mRtyuno | svIkAra karavAnuM huM pasaMda karIza. satyane choDIza nahi. A che nizcayanI vAta, bheda-vijJAnanI vAta. paraMtu enI sAthe vyavahAra paNa che. sokreTIsanA ziSyoe ene (kArAvAsamAMthI) nasADI mUkavAnI badhI vyavasthA karI lIdhI. pachI ziSyo sokreTIsa pAse jaI kahe, 'ame badhI goThavaNa karI lIdhI che. ame Apane jelamAMthI nasADI laI javA icchIe chIe. emaNe kahyuM, 'huM maravuM pasaMda karIza paNa nAgarika pharajathI vimukha | thavAnuM pasaMda nahi karuM." A kahevAya vyavahAra. na to satyane choDavuM ane na to vyavahArane choDavo-A prakAranI vicArasaraNI samyagu daSTi che. samyagu daSTino vikAsa eTale adhyAtmano vikAsa. adhyAtmanA vikAsa vinA samyam daSTi vikasatI nathI ane samyagu daSTi vikasyA vinA adhyAtmano vikAsa thato nathI. samayasAra e 23 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMliSI - 7 0 a 0 paramANumittayaM pi hu rAgAdINaM tu vijjade jassa / / Na vi so jANadi appANayaM tu savvAgamadharo vi / / apariggaho aNiccho bhaNido, pANI ya Necchade dhamma / apariggahodu dhammassa jANago, teNa so hodi / / uppaNNodaya bhogo viyoga buddhie tassa so Nizca / kaMkhAmaNAgadassa ya udayassa Na kuvvade gANI || gANI rAgappajaho savvadavvesu kammamajjhagado / No lippadi rajaeNa du kadama majjhe jahA kaNayaM / / aNNANI puNa ratto savvadavvesu kammamajjhagado / lippadi kammaraeNa du kaddamamajhe jahA lohaM / / / (samayasA2-201, 210, 215, 218, 218) jJAnInI vyAkhyA jJAnI hovAno artha jJAnInuM lakSaNa upacAra buddhi anicchA alepa jJAna ane ajJAnanI bhedarekhA zAna mane dhyAnana maMta2. bha. 0 samayasA2. 25 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra. jJAna jIvanamAM navA pradezo ughADe che jJAna ane ghyAna A be zabdo bahu pracalita che. aghyAtma zAstra ane sAmAnya vyavahAramAM jJAnane caMcaLa (asthira) mAnavAmAM Ave che. ghyAna eTale mananI ekAgratA. saMskRtanuM eka prasiddha subhASita che. pataM vitta jJAna, sthira citta ghyAnam |(mana) je caMcala che te jJAna che. ane je (mana) sthira che te ghyAna che. jJAna ane ghyAnamAM eka prakAranuM aMtara che. AcArya kundakunde adhyAtmanA viSayamAM A aMtarane ochuM karI nAkhyuM. emanI bhASAmAM jJAna ane ghyAna be (judAM) nathI. je jJAna che te dhyAna che. je ghyAna che te jJAna che. jJAnI kone kahevAya ? badhAMya zAstro ane graMtho vAMcI lenAra jJAnI hoto nathI. koI mANasa badhAMya zAstrono zAtA hoya, paNa jo te rAgI (AsitavALo) hoya to te jJAnI nathI. jJAnI to te kahevAya, je AtmAne jANato hoya. rAgarahita mANasa ja AtmAne jANI zake che. paramANumittayaM pi hu rAgAdINaM tu vijjade jassa / Na vi so jANadi appANayaM tu savvAgamadharo vi / / adhyAtmamAM jJAnI ane ajJAnInI vyAkhyA badalAI jAya che. laukika bhASAmAM je bhaNyo-gaNyo hoya te zAnI gaNAya che. je abhaNa che te ajJAnI che. aghyAtmanI dRSTie jJAnI tene kahevAya je rAgarahita hoya, virAgI hoya ane ajJAnI te kahevAya je rAgamAM kharaDAyelo hoya. jJAnane mokSanuM eka kAraNa mAnyuM che. keTalAMka darzano kriyAvAdI che, karmakAMDavAdI che, ane keTalAMka darzano jJAnavAdI che. jJAnavAdI darzana kahe che ke jJAna ja mokSanuM sAdhana che. jJAna hovuM Avazyaka che. karmanuM kaMI mUlya nathI. jJAna mukhya che. karma mukhya nathI. AcArya kundakunde karmano asvIkAra na karyo, paNa jJAnane emaNe ghaNI pradhAnatA ApI. oLakhANanuM sAdhana Aje to jJAna padArthamAM AvIne aTakyuM che. e jJAnamAM pratiSThita nathI. be prasiddha zabdo che : AphUTa (padArtha) ane sabjekTa (AtmA). mANasanuM dhyAna objekTa 52, padArtha karma ke viSaya para aTakI gayeluM che. Jain Educationa International samayasAra * 27 For Personal and Private Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sajeTa para enuM dhyAna nathI. mANasano badhoya bodha padArtha sAthe saMkaLAyelo che. ApaNI badhI oLakhANa paNa padArtha dvArA thatI hoya che. A mANasa dhanavAna che ema kahevAya che. eTale ke dhana sAthe oLakhANa joDAI gaI. amuka mANasa sarakArI adhikArI che, prophesara che, vakIla che, vidvAna che ema kahevAya che. A badhA paricayo padArtha sAthe joDAyelA che. A jagatamAM ApaNe padArtha dvArA oLakhAIe chIe. ApaNI potAnI koI oLakhANa nathI. A mANasa kevo che? eno koI bodha nathI hoto. jo ke mANasanuM mUlya badhA karatAM caDhiyAtuM che. caitanyanuM mUlya sarvopari che, paNa enA dvArA ApaNI koI oLakhANa thatI nathI. ApaNI oLakhANanuM mAdhyama padArtha che ane e ja ApaNI potAnI oLakhANamAM moTuM vighna jJAna ane jIvanavyavahAra : ApaNI sAme e prazna udbhave che ke- jo jJAna eTaluM zuddha thaI jAya ane jJAna jJAnamAM pratiSThita thaI jAya to jIvanavyavahAra kaI rIte cAle ? jo rAga na rahe, AkarSaNa na rahe to jIvanano vyavahAra kaI rIte saMbhavita bane ? jJAnI AdamI zuM khAvAnuM nahi khAya ? zuM jJAnI AdamI mAMdo paDaze tyAre auSadhopacAra nahi karAve ? davA nahi khAya ? zuM jJAnI AdamI makAnamAM nahi rahe ? jo ene padArtha sAthe saMbaMdha na hoya, tenuM AkaNa na hoya ane e mAtra jJAnamAM ja pratiSThita hoya to to enA jIvananA badhA vyavahAra pUrA nahi thaI jAya ? - AcArye A praznanuM samAdhAna karatAM kahyuM ke- jJAnI jJAnamAM pratiSThita hoya to paNa enA jIvanavyavahAra pUrA nahi thaI jAya. jJAnI mANasa khAze paNa kharo, pANI paNa pIze ane mAMdo paDatAM davA paNa leze. AcArya kundakunda A satyane bahu spaSTapaNe samajAvyuM ke- jJAnI hovAno artha padArtha tajavA evo nathI, jJAnI mANasa padArthano upabhoga karaze paNa eno daSTikoNa badalAI jaze. ghaTanA eka ja, daSTikoNa be : jJAnIne bhUkha lAgaze tyAre te bhojana to karaze, paNa enA tarapha enI samajaNa mAtra aupacArika haze. e ema vicAraze ke bhUkha eka roga che. eno upacAra karavAmAM bhojana karavAnuM che. saMskRtamAM bhUkhanuM nAma jaTharAgninI pIDA (jaTharAgnine lIdhe thatI pIDA) ema che. bhUkha eka samayasAra che 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAdhi che, pIDA che, roga che. eno upacAra karavAno che. Ama eka sAdhaka ke jJAnI mANasano bhojana pratyeno daSTikoNa mAtra cikitsAtmaka haze. jyAre eka sAmAnya mANasa ke ajJAnI mANasano bhojana taraphano daSTikoNa racanAtmaka hoya che. e vicAre che- bhojana keTaluM svAdiSTa che, keTaluM mIThuM che ! Ama vAta eka ja hoya che paNa daSTikoNa be thaI jAya che. eka jJAnI paNa bhojana kare che ane ajJAnI paNa bhojana kare che, chatAM bhojana taraphano emano je daSTikoNa hoya che te bilakula bhinna hoya che. eka mANasano daSTikoNa svAdano, poSaNano, zarIrane puSTa karavAno hoya che, jyAre bIjAno daSTikoNa mAtra cikitsA karavAno ja hoya che. upacAra-buddhi chedasUtromAM. muni mATe vidhAna karAyuM che ke- zobhA vadhAravA sAru, zarIranuM saundarya vadhAravA sAru bhojana na karavuM joIe. to pachI prazna thayo ke- muni zA mATe bhojana kare ? bhojanano uddezya zo hovo joIe? | A praznanA uttaramAM kahevAyuM ke- mAtra zarIra TakAvavA mATe. zarIrano nirvAha thAya te mATe. saMyamapUrNa jIvananA nirvighna pAlana mATe ane vedanA zAMta karavA mATe. munie bhojana daSTikoNanuM AvuM parivartana jJAnanI pratiSThA (sthiratA)thI ja saMbhavita bane. parivartanano pahelo niyama che- upacArabuddhi. mANasamAM jyAre jJAna jAge che ane mANasa jJAnI thAya che tyAre tenAmAM je buddhi jAge che te upacArabuddhi hoya che. jJAnI mANasa makAnamAM rahe paNa enA vicAranI dizA haze jIvanamAM AvanArI takalIpho ochI karavAnI, sAdhanAno mArga nirvighna banAvavAnI. zarIramAM roga pedA thatAM te davA paNa le, paNa teno udezya hoya che- sAdhanA mATe zarIrane svastha rAkhavuM. taphAvata che mAtra daSTikoNano : AcArAMga sUtranuM eka mahattvanuM sUtra che- aNaNa hA Ne pAsaha pariharejjA je pazyaka che, daSTA che, jJAnI che te bhoga bhogave, khAvuM-pIvuM sUvuM vagere tamAma vyavahAro jIvanamAM karato hoya, paNa e badhA tarapha eno daSTikoNa kaMI judA prakArano hoya che. eka sAmAnya mANasa ke ajJAnI mANasa je pramANe varte che tethI judI ja rIte anyathA jJAnI mANasa varte che. AcArAMga sUtranA A subhASitamAMthI niSpanna thAya che te ja vAta AcArya kundakundanA A daSTikoNathI puravAra thAya che. A anyathAno samayasAra 0 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ daSTikoNa athavA upacArano daSTikoNa jJAna ane jIvana vyavahAramAM yogyatA (ucitapaNuM) sthApe che. jJAna ane vyavahAra vaccenuM aMtara maTADI de che. parigrahI kone kahevAya ? prazna thayo ke- zuM jJAnI mANasa parigraha nathI karato ? uttara hato. jJAnI mANasa parigraha karato nathI. bhojana e parigraha na kahevAya ? makAnamAM rahevuM e parigraha na kahevAya ? A prazno vize AcArya kukundanA vicAro bahu mahattvanA che. parigrahI te kahevAya jenA manamAM icchA hoya. jJAna ane ajJAna vacce bhedarekhA doratAM AcArye kahyuM- jenA manamAM icchA utpanna thatI hoya te ajJAnI che apariggaho aNiccho bhaNido, gANI ya Necchade dhamaM / apariggaho du dhammassa jANago teNa so hodi / / icchA ane ajJAna, anicchA ane jJAna e eka vicitra rekhA che. prazna e thAya ke- zuM jJAnI mANasa icchA karato nathI ? zuM jJAnI mANasane | bhUkha na lAge ? bhUkha lAge tyAre zuM te bhojananI IcchA nA kare ? mANasane jyAre icchA thAya tyAre ja te bhojana kare che. AcArya mukunda 'icchA' zabdane sAmAnya arthamAM prayojyo nathI. emanA kahevAnuM tAtparya e che ke te IcchA IcchA ja nathI. je icchA sAthe koI Asaphita na hoya, AkarSaNa na hoya. AkarSaNa ke Asakita sAthe je mAgaNI utpanna thAya te icchA kahevAya. IcchA - anicchA : A vAtane ApaNe udAharaNathI samajIe. buddhimAM mahela rahe te icchA ane mahelamAM mANasa rahe te anicchA. keTalo badho phera che. mANasa mahelamAM rahe e eka vAta ane buddhimAM mahela rahe e bilakula judI vAta che. dimAgamAM bhojana rahe e anicchA nathI, jJAna nathI. bhojana jo mAtra hAthathI moDhAmAM jAya to e jJAnInuM bhojana che ane bhojana dimAgamAM rahe to te ajJAnInuM bhojana che. mANasa keTalA manasUbA kare che ! e vicAre ke Aje Rtu bahu sArI che. zIro khAvo joIe. vaDAM-pakoDAM (bhajiyA) thavAM joIe. A thavuM joIe, te thavuM joIe. eno artha e ke enA bhejAmAM bhojana rahe che. koI koI vakhata mANasa upavAsa kare che. divasa jato jAya tema upavAsanI asara thavA mAMDe. rAtre UMgha na Ave, e pAraNAno vicAra kare ke- upavAsanAM pAraNAMmAM zuM khAIza ? pAraNAM vakhate samayasAra 0 80 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM zuM khAvuM joIe ? AvA badhA vicAra e upavAsanA divase kare che. te | mANasanuM A ajJAna che. vicitra prazna : icchA ane anicchAne AdhAre jJAnI ane ajJAnInI eka vyAkhyA | thaI gaI. koI koI vakhata vyAkhyAo paNa nizcita hoya che. eka DokaTare jamaNavAra goThavyuM. moTA moTA aneka nAgarikone e jamaNavAramAM nimaMtryA hatA. darekanI pleTamAM bhojana pirasAI gayuM. DokTare kahyuM, have ApaNe bhojana zarU karIe. mAre Apa saune eka prazna pUchavo che. Apa mANasanI jema bhojana karazo ke pazunI je khAzo ? badhAoe | kahyuM, DokaTara sAheba, Apano prazna ghaNo vicitra che. ame mANasa chIe, mANasanI jema khAIzuM. pazunI jema kaI rIte khAIe ? ApanA A praznano tAtpardhArtha zo che ? DokaTara sAhebe potAnI vAta spaSTa karatAM kahyuM ke- mANasa bhojana karavA bese ane sArI vAnagI sAme thALImAM hoya to te khAto ja jAya che. pazu paNa khAya che paNa te jeTalI bhUkha hoya teTaluM ja khAya che. have Ama vicAro ke bhojana pazunI jema karazo ke mANasanI jema ? mANasanI jema khAvuM e ajJAnInuM bhojana che ane pazunI je khAvuM e jJAnInuM bhojana che. A vAta UlaTI lAge. pazu (rasoI) banAvatuM nathI paNa te pazunI jema khAya che. pazunI A sArI vAta kema na levI ? sArI vAta game tyAMthI maLe te svIkArI levI joIe. jJAnIno vyavahAra (AcaraNa) : jJAnInuM AcaraNa sAva juduM hoya che, ajJAnInuM AcaraNa (tenAthI) sAva juduM hoya che. jyAre jJAna buddhi jAge che tyAre padArtha buddhi, ahaMkAra ane mamatanI buddhi ochI thatI jAya che. jIvanano Akho vyavahAra badalAI jAya che. eka sAdhaka pAse eka mANasa Avyo ane gALo devA lAgyo. eNe ghaNI gALo dIdhI. sAmAnyapaNe to ema bane ke- ITano javAba paththarathI apAya. sAmAnya mANasa gALa sAme gALano prayoga kare. lAkaDI ke patharAno prayoga paNa karI le, paNa eka jJAnInuM AcaraNa enAthI juduM hoya. pelA sAdhakane gALo sAMbhaLIne paNa duHkha na thayuM. e prasanna hato. potAnI mastImAM magna hato. pelA mANasane thayuM- A kaMI vicitra mANasa che ! samayasAra 35 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ me gALo dIdhI toya A to hasI rahyo che. ene gusso nathI Avato.] koI mANasa gALo de ane sAmA mANasane gusso na Ave to ene saMtoSa na thAya. koI gALo de ane sAmo mANasa gusse bharAI jAya, eno cahero lAla-pILo thaI jAya to tene majA Ave. pelA mANasathI rahevAyuM nahi. eNe kahyuM, mahAzaya, me gALo dIdhI ane tamArA upara koI asara na thaI ema kema ? sAdhake hasatAM kahyuM, 'tame gALo dIdhI paNa meM nathI lIdhI. jo | e gALo huM svIkAra karata to huM nArAja thAta. vyavahAramAM parivartana thavAnuM kAraNa ? have ApaNe joIe. jagatamAM jeTalA mahApuruSo thayA che. jeTalA moTA moTA mANaso thayA che temanuM AcaraNa sAmAnya mANasa karatAM kaMIka judu dekhAya che. enuM kAraNa che ke- je mANasamAM thoDA pramANamAM paNa jJAna jAge, jJAnanuM eka kiraNa Uge tenuM AkhuMya AcaraNa badalAI jAya che. ApaNane lAge ke e moTo mANasa che. enI niMdA karavA chatAMya eNe | sAro vyavahAra karyo. ene kaSTa ApyuM to paNa teNe sAro vyavahAra karyo. | ApaNane to A bahu moTI vAta lAge paNa Ama banatuM hoya che. jyAre ajJAna maTI jAya, jJAnano dIvo pragaTI UThe tyAre mANasa badalAI jAya | mahattvapUrNa sUtra : jJAnanuM mahattvanuM sUtra che- icchA parivartana, anicchA jAgavI te. anurAgavALI icchA na thavI te. to eka prazna thaI zake ke- ApaNe karmo karyA che. e karmonuM phaLa maLe che. ane ghaNA badhA padArtho ane sAmagrI | maLe che. A sthitimAM jJAnI zuM kare ? AcArye kahyuM- ajJAnI mANasa | vartamAnamAM e sAmagrI bhogavaze ane padArtha tarapha anurAga karaze ane | bhaviSya mATe icchA karaze ke- Aja mane ghaNuM sukha maLyuM che. AvatIkAle paNa AvuM ja sukha maLavuM joIe. Ama bhaviSya mATenI AkAMkSA ane vartamAna pratye anurAga karaze. jyAre je mANasa zAnI che te vartamAnamAM maLatA padArthane kAmamAM leze paNa enA tarapha anurAga nahi kare. A kAmamAM levuM" ane "anurAga na karavo' emAM ghaNo sUkSma bheda che. na to vartamAnamAM rAga ane na to bhaviSya mATenI AkAMkSA karavI. uppaNodaya bhoge viyogabuddhie tassa so NicvaM / / . kaMkhAyaNArAdassa ya, udayassa Na kubdade pANI / / samayasAra * 32 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlo tyAre, ApaNe adhyAtmanI bhASA ukelIe. be prakAranAM karma nAya che- lukhyuM ane cikaNuM karma. bIjuM eka che akarma. pravRtti sAthe karmanuM baMdhana hoya che. jo e baMdhana lukhkhA karmanuM hoya to eno udaya to thaze paNa eno vipAka (pariNAma) UMDo nahi hoya. jo padArtha tarapha anurAgavALI IcchA na hoya to karmanuM baMdhana halakuM haze. e enI meLe udayamAM AvIne kSINa thaI jaze. jo daDha rAgavAnI IcchAvRtti hoya to karmanuM baMdhane gADha haze, cikaNuM haze ane enuM gaMbhIra pariNAma bhogavavuM paDaze. anurAgane lIdhe karma vipAkamAM ghaNo phera paDI jAya che. vartamAnamAM maLela padArtha pratye anurAga na hovo temaja bhaviSya mATenI AkAMkSA na hovI e jJAnInuM lakSaNa che. alepa (aliptatA) jJAnInuM eka lakSaNa che. alepa (lepAvuM nahi te). jJAnIne lepa (Asaphita) hoto nathI. jJAnI alepa thaI jAya che. mATIno lepa thAya. kAdavano lepa thAya. khaMjanano lepa thAya. A ja paNa aneka prakAranA lepa ane copaDavAnA padArtho pracalita che je coMTI jAya che. jJAnIne lepa coMTato nathI (vaLagato nathI.) AcArya kundakunda A vAta bahu spaSTa karI che. eka jJAnI mANasa karmonI vacce rahe che paNa e temanAthI kharaDAto nathI. AcArya kukunda ghaNuM suMdara udAharaNa ApyuM che. NANI rAgappajaho, savva davyesu kammamajjhagado / No lippadi rajaeNa du kadamamajhe jahA kaNayaM / / aNNANI puNa ratto savvadavvesu kammamajjhagado / lippadi kammaraeNa du kaddamamajjhe jahA lohaM / / loDhuM ane sonuM bane kAdavamAM paDyo che. banneno svabhAva judo che. kAdavamAM paDelA sonAne kATa nahi lAge. e bilakula sApha raheze. paNa loDhA para kATa caDhI jaze. jema sonA ane loDhAno svabhAva bhinna che, tema jJAnI ane ajJAnIno svabhAva judo judo hoya che. ajJAnI mANasa karmanI vacce rahe to te emAM kharaDAI jAya che. jJAnI mANasa e ja ghaTanAmAM rahevA chatAM temAM kharaDAto nathI. ghaTanA eka ja che, paNa eka emAM kharaDAI jAya che ane bIjo alipta ja rahe che. yuddhanuM mULa kAraNa ? rAjarSi prasannacaMdra dhyAnanI mudrAmAM UbhA hatA. tyAM eka avAja | samayasAra ... 83 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhaLAyo- 'rAjapATa choDIne muni banI gayo. ghyAna kare che, tyAM putra para zatruoe AkramaNa karI dIdhuM che. e bicAro mAryo jAya che. A sAMbhaLatAM ja rAjarSinI jJAnacetanA aTakI gaI. ajJAna pragaTa thaI gayuM. dhyAna mudrAmAM UbhA UbhA muni yuddha karavA maMDI paDyA. e yuddha bhUmi para na gayA. moracA upara na gayA. paNa temanuM ghyAna yuddhanI bhAvanAmAM badalAI gayuM. kAyotsarganI sthitimAM rAjarSino yuddhabhAva vadhAre ne vadhAre tIvra thato gayo. e eTaluM to laDyA ke laDatAM laDatAM sAtamI nArakI sudhI jaI pahoMcyA, evI laDAI zarU karI dIdhI. jyAre ajJAna jAgI UThe che tyAre aMdaranI laDAI zarU thaI jAya che. aMtara (mana)mAM yuddha ane saMgharSa zarU thaI jAya che. jeTalA rASTrIya kalaho che, sAmAjika ane saMsthAkIya kalaho che te badhA vyaktinA aMtara manathI zarU thAya che. saMyukta rASTrasaMghanuM A kathana ke- "yuddhanI zarUAta mANasanA bhejAmAM thAya che." e navuM nathI. hajAro varSa pahelAM A vAta kahevAI hatI ke- yuddha pahelAM mANasanA mastiSkamAM utpanna thAya che ane pachI yuddhabhUmi para laDAya che. raNabhUmi para laDAtA yuddhanuM mULa kAraNa manuSyanA mastiSkamAM che. ajJAnI mANasanA bhejAmAM laDAIo, jhaghaDA, kalaha, AMtardrandra cAlyA ja karatAM hoya che. jJAnI mANasanA mastiSkamAM kaMI paNa hotuM nathI. e A badhAthI alipta rahe che. jJAnI zuSka hoya che H upacArabuddhi, anicchA ane alepa A traNa evAM tattvo che je jJAnInI jIvanayAtrAmAM ucitatA sthApe che, ane jJAnI tathA ajJAnI vacce bhedarekhA paNa dore che. prazna che ke- jJAnI thavuM e zuM badhA mATe jarUrI hoya che ? ajJAnInuM paNa jIvana cAle che. nirbhaya rIte cAle che. eka ajJAnI mANasa padArthane jeTalo bhogave che eTalo zAnI bhogavato nathI. ajJAnI mANasa jIvanano jeTalo rasa le che eTalo jIvanarasa zAnI leto nathI. mahAvIranI bhASAmAM jJAnI mANasa zuSka hoya che. eTalA mATe ja ajJAna tarapha jeTaluM AkarSaNa (lokone thAya) che teTaluM jJAna pratye thatuM nathI. paNa ajJAnI mANasa jIvanamAM samasyAo ghaNI Ave che. e samasyAothI chUTakAro meLavavA mATe vyaktinA manamAM jJAnI thavAnI icchA jAge che, eka aMtaHpreraNA jAge che ke jJAnI thavuM joIe. ajJAna maTADavuM joIe, jJAna meLavavuM joIe. Jain Educationa International samayasAra 34 For Personal and Private Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ akALa mRtyunA saMdarbhamAM : saMsAramAM jeTalI samasyAo che te badhI ajJAnajanita che. ajJAna ghaNI badhI samasyAo utpanna kare che. A satya ApaNe akALe thatA mRtyunA saMdarbhamAM joIe. je janme che te mare che e vAta nizcita che. paNa prazna e che ke je badhA mare che te sau svAbhAvika mRtyuthI mare che ke akAla mRtyuthI ? eno uttara che- thoDAka ja mANaso svAbhAvika motathI maratA hoya che. akAla mRtyuthI maranAra ghaNA che. ajJAnI mANasa akAla mRtyuthI kare che. bhagavAna mahAvIre akAla mRtyunAM sAta kAraNa batAvyAM che. emAMnuM paheluM kAraNa che, tIvra avyavasAya (nizcaya). nizcayanI tIvratA akAla mRtyunuM eka kAraNa che. je mANasamAM rAga-dveSanI tIvratA che te potAnA | mote marato nathI. svAbhAvika mote marato nathI. e akAla mRtyuthI mare che. lobha : pariNAma AyurvedamAM zarIranA samasta avayavonuM AyuSya batAveluM che. hAthanuM | AyuSya traNaso varSa, mUtrapiMDanuM AyuSya traNaso varSa ane hADakAnuM AyuSya tenA karatAMya vadhAre che. zarIranA avayavonuM AyuSya traNaso-cAraso varSa ane mANasa so varSa paNa na jIve, sittera varSa paNa pUrAM na karI zake eno artha e ke mANasa akAla mRtyune bolAve che. enuM kAraNa che adhyavasAyanI tIvratA, rAga-dveSanI tIvratA, bhaya ane AkAMkSAnI tIvratA. vaLI AjanA yugamAM lobha paNa khUba vadhyo che. pahelAMnA samayamAM lobha na hato ema | to na kahI zakAya. paNa lAge che ke Aje e vadhAre che. lobha vadhe to bhaya vadhe. bhaya vadhe to aneka prazno UbhA thAya. Ayurveda anusAra lobhanuM pariNAma che maMdAgni. je mANasamAM lobha vadhAre hoya teno jaTharAgni maMda thaI jAya che. ane bhUkha lAgavI ochI thaI jAya che. AcAryazrI eka moTA udyogapatinA ghare pravAsa (nivAsa) karI rahyA | hatA. pAMca-cha divasa thaI gayA. eka divasa AcAryazrIe kahyuM- kevuM che | ApanuM jIvana ? zAMtithI bhojana paNa karI zakatA nathI ! bhojana karatAM paNa dasa-dasa vakhata phona karo cho. rAta-divasa phonanI ghaMTaDIo vAgyA ja | kare che. nathI zAMtithI sUI zakatA ke nathI zAMtithI khAI zakatA. udyogapati bolyA- mahArAja Apa sAcuM kaho cho. huM kazuM ya khAI zakato nathI. huM | eka nAno phUlako-phAphaDo khAuM chuM. e paNa pUro khAI zakato nathI. mane samayasAra * 85 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUkha ja lAgatI nathI. lobha ghaNo baLavAna che duniyA ghaNI vicitra che. jemanI pAse dhananA DhagalA che emano agni maMda che. jemano agni tIvra che emane khAvAnuM maLatuM nathI. A jagatamAM AvA virodhAbhAso cAle che. AjakAla hArTapheIlathI maranArAonI saMkhyA vadhI rahI che. enuM sauthI moTuM kAraNa e ja lAge che- lobhanI prabaLatA. mANasano lobha bahu ja baLavAna che. e badhuMya dhana pacAvI levA icche che. paNa e badhuMya pacAvI zakAtuM nathI. lobha sAthe bhaya paNa vadhyo che. lobha ane bhaya vadhe to hArTaeTekanI saMbhAvanAo kema prabaLa na thAya ? enAthI svAbhAvika ja akAla mRtyune nimaMtraNa maLI jAya che. jo maranAra mANasono hisAba karAya to somAMthI eka mANasa paNa bhAgye ja evo maLe jeNe pUruM jIvana jIvyuM hoya ! dareka mANasa akAla mRtyuno koLiyo thaI rahyo che. A samasyA ajJAnane lIdhe UbhI thaI che. mANasa jo jJAnI na thAya to te pUruM jIvana jIvI zakato nathI. trikoNa : AcArya amRtacaMdre samayasAra kalazamAM ghaNI sarasa vAta karI che. 'ekamevahi tat svAdyaM vipadAmApadaM padaM / ajJAna vipattionuM sthAna che. badhIya vipattio ane Apattio ajJAnane lIdhe Ave che. jJAna e vipattiothI mukta che. emAM koI Apatti AvatI nathI. ajJAnane lIdhe utpanna thanArI pahelI Apatti che- aghyavasAya (nizcaya-saMkalpa)nI tIvratA. akAla mRtyu. bIjI Apatti che- lobha. trIjI Apatti che- svArtha, cothI Apatti che- krUratA. ajJAnI mANasa svArthI banI jAya che. e mAtra potAnI vAtano ja vicAra kare che. svArtha, lobha ane krUratA e eka trikoNa che, je lobhI hoya te svArthI hovAno. je svArthI che te lobhI hovAno. lobha ane svArtha e be joDAyelA che. je svArthI ane lobhI hoya te bIjAo tarapha krUra banI jAya che. e bIjAnI ciMtA karato nathI. enA AcaraNa ane vyavahArane lIdhe bIjAnI zI sthiti thaze e vAta tarapha e bilakula bedarakAra thaI jAya che. enAmAM prAmANikatAno abhAva thaI jAya che. anaitikatA ane aprAmANikatAnI je samasyA Aje che enuM kAraNa zodhavuM hoya to eka kAraNa maLaze- ajJAna. Jain Educationa International 36 samayasAra For Personal and Private Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAna e baLavAna rAga (Asakita) che. ajJAna zabdane paNa ApaNe samajI laIe. ajJAnano artha abhaNa evo nathI. je bhaNe te jJAnI ane na bhaNe te ajJAnI evI bhedarekhA zALAnA zikSaNane AdhAre dorAya che, paNa adhyAtmanI vyAkhyA enAthI taddana judI che. adhyAtmanI bhASAmAM ajJAna eTale prabaLa rAga (bahu majabUta Asakita). rAgane kAraNe ja anItino prazna vyApaka bane che. eka zeTha potAnI dukAne jaI rahyA hatA. rastAmAM eka bhikhArI maLyo. kaMIka ApavA mATe eNe zeThane vinaMtI karI. zeThe gajavAmAM hAtha nAkho, sonAnI eka gInI kADhI ane bhikhArInA hAthamAM dharI dIdhI. zeTha AgaLa nIkaLI gayA. bhikhArIe joyuM- A sonAnI gInI che. enI to kalpanAmAM ja AvatuM na hatuM ke bhikhArIne koI sonAnI gInI ApI zake. bhikhArI khoDaMgAto zeThanI pAchaLa gayo. dukAne pahoMcyo ane kahyuM, lyo zeTha, A ApanI gInI. kadAca bhUlathI Ape rUpiyAne badale gInI ApI dIdhI haze. A sAMbhaLI zeTha vismayacakita thaI gayA. emane vicAra Avyo ke A mANasa bhikhArI hovA chatAM keTalo ImAnadAra che ! emaNe bIjI eka gInI kADhIne bhikhArIne ApI dIdhI. bhikhArI to zeThanA A vyavahAra para mugdha thaI gayo ane zeTha bhikhArInI ImAnadArI para. jJAna ane dhyAna naitikatA ane ImAnadArI bhikhArI pAse paNa hoya. kayAreka bhikhArI | jeTalo ImAnadAra, jeTalo prAmANika hoya che eTalo eka saMpanna mANasa nathI hoto. jenA manamAM lobha ane svArtha prabaLa na hoya tevo dareka mANasa ImAnadAra ane naitika hoI zake. beImAna, anaitika ane aprAmANika to tevo mANasa ja hoya je svArthI ane lobhI hoya. svArtha ane lobhane lIdhe krUratA janme che. jenA manamAM kUratA rahelI che te samAjanA nirmANanuM nahi paNa saMhAranuM kAraNa banI zake che. A badhI samasyAonA mULamAM ajJAna che, tethI AcArye e vAta para bhAra mUkyo ke, jJAnI thAo. jJAna e eka ja evo mArga che jenAthI samasyAnuM samAdhAna karI zakAya che. A vAtane spaSTa rIte samajIe- jJAna | ane dhyAna e be judI vAto nathI. je samaye manamAM rAga ane dveSano bhAva hoto nathI te samaye jJAna thAya che, ane te vakhate ja dhyAna thAya che. rAga-dveSa rahita kSaNamAM jIvavuM enuM nAma jJAna. jJAna ane dhyAna samayasAra 9 37 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaccenuM aMtara maTADavuM e eka moTI AdhyAtmika bhUmikA che. AcArya kukunde emAM moTo phALo Apyo che. jJAna ane ghyAnanuM aMtara maTavuM e eka mahattvano lAbha che. jema jema A jJAna ane dhyAnanuM aMtara maTatuM jAya che tema te ajJAna maTatuM jAya che. caMcaLatA maTatI jAya che. jIvananI dizA badalAtI jAya che. A sthitimAM jIvanamAM aneka evA pradezo khUlatA jAya che, jenI ApaNe kalpanA paNa na karI zakIe ! Jain Educationa International samayasAra 38 For Personal and Private Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMHiI - 3 // paramaTTha bAhirA je te aNNANeNa puNNamicchaMti / saMsAragamaNaheduM vi mokkhaherdU ajANantA / / kammamasuhaM kusIlaM, suhakammaM cAvi jANaha susIlaM / kahaM taM hodi susIlaM jaM saMsAraM pavesedi || paramaTTho khalu samao, suddho jo kevalI muNI gANI / tamhi vidA sahAve, muNiNo pAvanti NivvANaM / / sammattapaDiNibaddhaM, micchattaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodaeNa jIvo, micchAdiTThi ti NAdavyo / / NANassa paDiNibaddhaM aNNANaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodaeNa jIvo, aNNAgI hodi NAdvvo / / cArittapaDiNibaddhaM, kasAyaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodaeNa jIvo acaritto hodi NAdavyo / / sovaNNiya pi NiyalaM bandhadi kAlAyasaM pi jaha purisaM / bandhadi evaM jIvaM suhamasuhaM vA kadaM karma / / tamhA du kusIlehi ya, rAgaM mA kuNaha mA va saMsaggaM / sAhINo hi viNAso, kusIlasaMsaggarAgeNa / / (samayasA2-154, 145, 151, 171-143, 147, 147) AkarSaNa : vikarSaNa savikalpa cetanA : nirvikalpa cetanA samasyAnA traNa hetu - mithyAtva ajJAna kaSAya samAdhAna : AtmAnubhUtinI dizAmAM prasthAna. . . . samayasA2 . 39 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. baMdhana aMte baMdhana che jIvananuM taNakhaluM : AkarSaNano pravAha AkarSaNa ane vikarSaNa- A be zabdonI vacce jIvananI yAtrA cAlI rahI che. koI eka vastu tarapha AkarSaNa janme che ane bIjI koI vastu tarapha vikarSaNa pedA thAya che, dhRNA ane dveSa jAge che. vikarSaNa eka samasyA (koyaDo) che, to AkarSaNa enAthIya vadhAre gaMbhIra koyaDo che. ekalA AkarSaNe aneka prazno UbhA karyA che. padArtha tarapha AkarSaNa, sattAnuM AkarSaNa, vastranuM AkarSaNa, vyaktinuM AkarSaNa, cAre bAju AkarSaNa ja AkarSaNa. koNa jANe keTalAM AkarSaNo che ! ema lAge che ke- jANe AkarSaNanA pravAhamAM jIvananuM taNakhaluM taNAtuM jAya che. mANasa vikarSaNane samajI jAya che ane tene choDavAno prayatna kare che, paNa AkarSaNane choDavuM bahu kaThaNa thaI paDe che. dharmazAstramAM A banne zabdonA pratinidhi zabdo che- puNya ane pApa. jo dhArmika mANasa pApa ane puNyanA cakkaramAM phasAyelo rahe to mAnI levuM ke e kharA arthamAM dhArmika nathI. mANasano aghyAtmanA kSetramAM jevo praveza thAya ke tarata pApa ane puNya paDadA pAchaLa jatAM rahe che. jo pApa ane puNya paDadA pAchaLa na jatAM rahe to kharA arthamAM dharmanuM avataraNa thatuM nathI. adhyAtnI cetanA jAgatI nathI. pudgala vijAtIya che AcArya kundakunde adhyAtma aMgeno eka mahattvano niyama Apyo chejema pApa tajavA yogya che tema ja puNya paNa hoya che. puNya ane pApa e banneya saMsAranA hetuo (kAraNo) che, mokSanA hetu nathI. paramaTTha bAhirA je te aNNANeNa puNNamicchati / saMsAragamaNahetuM vi, mokkhahetuM ajANatA / / puNya ane pApanA svarUpamAM aMtara che, hetumAM aMtara che, ane anubhavamAM paNa aMtara che. paNa banneya baMdhanakAraka che. azubha pariNAma e pApano hetu che ane zubha pariNAma e puNyano hetu che. kharAba phaLa ApavuM e pApano svabhAva che, ane sAruM phaLa ApavuM e puNyano svabhAva che. pApa ane puNyano anubhava judo judo hoya che. e banne vijAtIya che. Atma-sAkSAtkAra ane paramAtmAno sAkSAtkAra karavAnI icchA rAkhanAra Jain Educationa International samayasAra 41 For Personal and Private Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANasanI daSTimAM puNya ane pApa e banne ya vinarUpa che, vijAtIya che. e banneya tenAM sajAtIya thaI zakatAM nathI. sajAtIya to che jJAna, darzana | ane cAritra. pudgala vijAtIya che. puNya paNa pudgala che ane pApa paNa pudgala che. pudgala bhale puNyanA rUpamAM pragaTa thAya ke bhale pApanA rUpamAM pragaTa thAya, paNa pudgala e pudgala che. ane te AtmAne bAMdhanAra che, cetanAne chAI denAra (DhAMkI denAra) che. puNyano bhoga ane pApanuM baMdhana adhyAtmano mahattvano niyama che. mANasane puNyanA AkarSaNamAMthI mukta karavo. hajAro varSothI mANasanA manamAM puNya taraphanuM eka moTuM AkarSaNa rahyuM che. mANasa be vAto icche che. puNya vadhatuM jAya ane puNyanuM phaLa maLatuM jAya. A be vAtomAM e phasAyelo rahe che. mANasa jyAM sudhI A be vAtomAM phasAyelo rahe tyAM sudhI enAmAM bhayanI cetanA jAgaze, AtmAnI cetanA nahi jAge. je divase ene A vAta samajAze ke puNya paNa kAmanuM nathI ane puNyanA phalanI AkAMkSA paNa na karavI joIe te | divase adhyAtmanI kSaNa prApta thaze. je mANasa puNyanuM phaLa bhogavavA mAMDe che te vastutaH pApane ekaThuM kare che. puNya bhogavavAthI pApanA baMdhanamAM paDAya che, ane e saMsArano hetu che. evA mANasane suzIla kaI rIte kahevAya ? kammamasuhaM kusIlaM suhakammaM cAvi jANaha susIlaM / kahaM taM hodi susIlaM, jaM saMsAra pavesedi / / vicAranuM cakra cetanAnA be prakAra che- savikalpa cetanA (jJAna) ane nirvikalpa cetanA. jemAM eka pachI bIjo vikalpa jAgato rahe, eka pachI bIjo vicAra Avato rahe te che savikalpa cetanA. Akho divasa vicAro ane vikalponI hAramALA cAlyA kare che. vikalpa ja vikalpa UThatA rahe che. kayAMya vikalpono aMta ja Avato nathI. vicArono tAMtaNo aTakato ja nathI. eka divasamAM to koNa jANe keTalAya vicAra mANasanA mAnasapaTa para UtarI Ave che ! koI vakhata sAro vicAra, koI vakhata kharAba vicAra, koI vakhata lAbhadAyaka, koI vakhata hAnikAraka, koI vakhata harSa pedA karanAra ane koI vakhata zoka pedA karanAra vicAra utpanna thaI jAya che. vicAronuM eka cakra che. mANasanA vicAra badalAtA ja jAya che. jo savArathI sAMja sudhInA vicAronI noMdha samayasAra 0 42 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAya to saMbhava che ke, eka divasamAM eka pustaka bharAI jAya. A | vicAro kAM to pApanA hoya che, kharAba hoya che ke pachI pazyanA hoya che, sArA hoya che. mANasa puNya ane pApanA vicAro ane vikalpomAM gherAyelo rahe che. vikalpanI A cetanAe ja mANasanA vivekane paNa buDho banAvI | dIdho che. eka vakhata eka rAjA pharavA nIkaLyo. bahAra jatAM pahelAM eNe | maMtrIne pUchyuM, vacamAM kayAMya varasAda to nahi Ave ne ? maMtrIe kahyuM, 'mahArAja, varasAdanAM koI lakSaNa to dekhAtAM nathI.' A sAMbhaLIne rAjA chatrI vagere kazuMya sAthe lIdhA vinA pharavA nIkaLI paDyo. raste eka khetaramAM eka vRddha kheDUta vRkSa nIce beTho hato. rAjAe ene pUchyuM, tamane lAge che ke Aje pANI (varasAda) varasaze ? kheDUte kahyuM, mane to cokkasa lAge che ke aDadhA eka kalAkamAM ja | varasAda varasaze'. rAjA AgaLa vadhyo. ardhA kalAka pUro thayo na thayo tyAM | varasAda varasavA lAgyo. rAjA pAse varasAdathI bacavAnuM koI sAdhana na hatuM. e bhIMjAto bhIMjAto pAcho Avyo. rAjAe maMtrIne kahyuM, Apa maMtrIpada mATe sTejeya lAyaka nathI. tame eTaluM paNa batAvI zakatA nathI ke varasAda varasaze ke nahi. to pachI rAjanI AvaDI moTI javAbadArI kaI rIte saMbhALI zakazo ? Apa karatAM vadhAre buddhimAna to pelo kheDUta che. eNe mane varasAdanI barAbara mAhitI ApI. huM Apane sthAne ene pradhAna tarIke nimuM chuM." pachI rAjAe kheDUtane bolAvI kahyuM, te mane varasAda varasavAnI barAbara mAhitI ApI. tuM samayane pArakhI zake che. tethI huM tane pradhAna banAvuM chuM.' kheDUte kahyuM, 'mahArAja, mane to mArA gadheDAne lIdhe varasAda varasavAnI khabara paDI. jyAre varasAda varasavAno hoya che tyAre gadheDo enA kAna jhakAvI de che. meM gadheDAne joIne ja varasAda varasavAnI vAta kahI hatI." kheDUtanI vAta sAMbhaLIne rAjAe kahyuM, 'to to tAro gadheDo pradhAnapada mATe vadhAre yogya che. huM ene mAro maMtrI banAvuM chuM.' je mANasa vikalpomAM gUMcavAto jAya che tenI sAme gadheDAne pradhAna banAvavAno prasaMga paNa AvI paDe che. samayasAra 48 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvikalpa jJAna dharma ke aghyAtma e nirvikalpa jJAna che. emAM koI vicAra, ciMtana ke vikalpa hoto nathI. mAtra AtmAno anubhava hoya che. nirvikalpa jJAna hoya che. AcArya kukunde Atmadarzana para ghaNuM jora ApyuM che, emaNe kahyuM- 'mAtra AtmAne juo. AtmA ja samaya (kAla) che. AtmA ja zuddha che. AtmA ja kevalI che. AtmA ja muni che. AtmA ja jJAnI che. AtmAmAM sthira rahelA mANaso ja nirvANa prApta kare che. paramaTTho khalu samao, suddho jo kevalI muNI NANI / tamhi TThidA sahAve, muNiNo pAvanti NivvANaM / / mukitanA mArganI samasyA prazna thAya che ke AtmA upara ATalo bhAra kema ApavAmAM Avyo? AkhA jagatanI samasyAono abhyAsa karyo to khabara paDI ke- AtmA vinA A saMsAramAM A samasyAonuM koI samAdhAna nathI. AtmAne jANIne ja A samasyAonuM samAdhAna meLavI zakAya che. je mANasa AtmAne jANavAnI dizAmAM pagaluM bharato nathI e samasyAonA cakramAMthI chUTI zakato nathI. e eka samasyA maTADe che ane aneka samasyAo pedA kare che. AtmAnuM darzana ke AtmAno sAkSAtkAra eka evo mArga che jenA vaDe aneka samasyAo eka sAthe ukalI jAya che, maTI jAya che. AtmA vaDe AtmAne juo' e vAta upara ja bhAra mUkavAmAM Avyo che ema nathI. vicArapUrvaka ane buddhipUrvaka A vAta para bhAra mUkavAmAM Avyo che. kahevAyuM che ke- jo tamAre DhagalAbaMdha samasyAonuM samAdhAna joItuM hoya, jIvanamAM duHkha ane gUMcavaNothI chUTavA mAgatA ho to eno sIdho rasto che- Atmadarzana. jeNe potAnA AtmAne oLakhavAno prayatna karyo che e badhI samasyAono pAra pAmI jAya che. samasyAnAM traNa kAraNa samasyAonAM mukhyatve traNa kAraNo che- mithyAtva, ajJAna ane kaSAya. AcArya kukunde A saMbaMdhamAM ghaNuM suMdara mArgadarzana ApyuM che. emaNe lakhyuM che- mithyAtva samyakatvane rokanAra che. ajJAna jJAnanuM pratibaMdhaka che, ane kaSAya caritranuM pratibaMdhaka che. sammattapaDiNibaddhaM micchattaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodayeNa jIvo micchAdiTThi tti NAdavvo / / Jain Educationa International samayasAra 44 For Personal and Private Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ NANassa paDiNibaddhaM, aNNANaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodaeNa jIvo, aNNAgI hodi NAdvvo / / cArittapaDiNibaddhaM kasAyaM jiNavarehiM parikahiyaM / tassodaeNa jIvo, acaritto hodi NAdavyo / / mithyAtva, ajJAna ane kaSAya e traNa ApaNA jIvanamAM sauthI moTAM vighno che, samasyA ane duHkha janmAvanArAM che. jyAM sudhI mANasanuM | daSTibiMdu barAbara hotuM nathI tyAM sudhI samasyAnuM cakra satata pharatuM rahe che. jIvananI ghaNI badhI samasyAo mithyA daSTibiMdune kAraNe utpanna thAya che. | mANasanuM daSTibiMdu barAbara na hoya to te dareka vAtane UlaTI jue che. khoTA daSTibiMdune lIdhe mANasa doraDIne sApa samajI bese che. e bhayabhIta thaIne nAsavA mAMDe che. bhayane lIdhe cIso pADavA mAMDe che. chIpalI upara sUryanAM kiraNo paDe tyAre te camakavA mAMDe che. ene mANasa cAMdIno TUkaDo samajI bese che ane ene meLavavAnA lobhamAM paDe che. kinArAnI bhInI retI upara sUryanAM kiraNo paDe che tyAre cAre tarapha pANI ja pANI che ema lAge che. taLAvanuM taLAva che ema lAge che. jo koI mANasa e (jhAMjhavA)nA | vizvAse musApharIe nIkaLe to zI dazA thAya ? jema jema mANasa AgaLa | vadhato jAya tema tema taLAva dUranuM dUra thatuM jatuM lAge. enuM nAma che mRga | marIcikA (mRgajaLa-jhAMjhavAnuM jaLa). bicAruM haraNa e retI para pANInI | AzAe doDe che, doDatuM ja jAya che. ane aMte tarasathI vyAkuLa thaIne te potAno jIva gumAve che, paNa pANInuM eka TIpuM paNa ene maLatuM nathI. sukha H temAM traNa vidgo. " jyAM sudhI daSTibiMdu barAbara na hoya tyAM sudhI A mRgajaLa mANasane | satAvyA kare che. e sukhanI lAlasAmAM nIkaLe che ane duHkha pedA karato jAya che. je mANasa potAnAmAM sthira thaI jAya che emAM koNa jANe zuMya | rAsAyaNika parivartana thAya che ke e sukha anubhavavA mAMDe che. je mANase potAnA zarIrane sthira karI lIdhuM hoya. vANIne sthira karI lIdhI hoya, | manane sthira karI lIdhuM hoya te sukhanI dizAmAM prasthAna karI gayo samajavo. jyAre A traNeya sthira hoya che tyAre aMdaranI cetanA jAgavA mAMDe che. | AtmA sAthe sAkSAtkAra thavo zarU thaI jAya che. sukhamAM traNa vighno chemananI caMcaLatA, vANInI caMcaLatA ane zarIranI caMcaLatA. jyAM sudhI A traNa vino TakayAM che tyAM sudhI kadIya sukhano anubhava thaI zake nahi. sukha samayasAra 0 45 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNI aMdara paDyuM che. jarUra che ene jagADavAnI. akathya sukha havAI yunivarsiTImAM paoNliTikala sAyansanA eka prophesara glenapeja che. te prekSAdhyAna zibiramAM bhAga laI rahyA hatA. eka divase temaNe rAtamAM dhyAnano prayoga karyo. prayoga karyA pachI tarata ja te mArI pAse AvyA ane kahe, Aje meM sukha ane zAMtino jevo anubhava karyo che evAM sukha ane zAMtinI kalpanA ane amerikana loko svapnamAM paNa na karI zakIe. meM pUchyuM, "Apane khAvA-pIvAmAM evo koI padArtha maLyo jene lIdhe tamane sukhano anubhava thayo ?' nA. meM pharI pUchyuM, "sukhanuM kAraNa zuM thayuM ?' (zuM thayuM je kAraNe tamane sukha thayuM ?) glenapeje kahyuM, dhyAna. kevI rIte maLyuM ?' dhyAnathI apUrva sukhe maLyuM che e satya che. paNa e kaI rIte maLyuM enuM vivaraNa huM karI zakato nathI. ApaNA zarIranI aMdara vidyuta che. jyAre te kAma karavA lAge tyAre mANasane bahu sukha maLe che. ApaNI suMdara vidyutanA aneka taraMgo che jyAre jyAre AlphA taraMgo (AlphAvejha) taraMgita thAya (taraMgomAM kSobhacaMcaLatA Ave) tyAre mANasane eTaluM badhuM sukha maLe che, jeTaluM jagatanA koI paNa padArthathI na maLI zake. ekAgratA dvArA, dhyAna dvArA, bhakita dvArA, AMtarika cetanAnA vikAsa dvArA evAM rasAyaNa utpanna thAya che. ane emanAthI sukha maLe tevuM sukha koI paNa padArthathI kayAreya paNa nathI maLatuM. padArtha ane sukha sUtrakRtAMga sUtranI cUrNi (TIkA)mAM lakhyuM che ke jyAre IryApathikI kriyA (kaSAyamaphata kriyA) vikase che tyAre anupama sukhano anubhava thAya che. kriyAo be prakAranI che. IryApathikI ane sAMparAyikI. IryApathikI kriyA kaSAyamukta hoya che ane sAmyarAyikI kriyA kaSAyayukta hoya che. IryopathikI kriyAmAM je sukha maLe che enA lIdhe ApaNe AMkho mIMcelI rAkhIe chIe. jyAM sukha nathI enI pAchaLa ApaNe doDyA jaIe chIe. samayasAra 0 46 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vicArasaraNI mithyA che. jyAM sudhI A daSTikoNa badalAya nahi tyAM! sudhI sukhanI kalpanA sAkAra banaze nahi. mANasane padArtha maLI zake che. dhana maLI zake che, sagavaDa maLI zake che. paNa sukha maLI zake che ke nahi e kahevuM ghaNuM kaThaNa che. ame evA mANaso joyA che jeo karoDapati che. paNa emanA duHkhano koI Aro nathI. meM mArI najare abajapati mANasane raDato, vilApa karato joyo che. jeno dRSTikoNa samyapha thayo nathI te sarva kaMI maLyA pachI paNa garIbano garIba ja rahe che. ane jene samyagu darzana prApta thaI jAya te bAdazAha banI jAya che. phakIra koNa che ? zaheramAM eka phakIra Avelo hato. sau koI enAM darzane jatA hatA. rAjAe phakIra vizenI vAta sAMbhaLI. e paNa phakIranAM darzana karavA gayo. eNe joyuM to phakIranA zarIra para pUrAM kapaDAM paNa na hatAM. rAjAe kahyuM, "mahArAja Apa ghaNI garIbImAM jIvo cho. mArA rAjyamAM ATalo garIba to koI mANasa nathI. huM Apane kaMI bheTa ApavA icchuM chuM. phakIra mUMgo rahyo. rAjAe soyAthI bharelA thALa phakIranI sAme mUkyA ane kahyuM, mahArAja, Apa mane evo AzIrvAda Apo jethI mAruM rAjya kAyama rahe, mAruM rAjya vadhatuM jAya, mAruM aizvarya sadA vadhatuM rahe.' phakIre kahyuM, 'mAre kaMI ja joItuM nathI. tuM mArI sAmethI jato rahe. tuM e kahe ke- je mAge e garIba kahevAya ke je na mAge te garIba kahevAya ?' A sAMbhaLIne rAjA to stabdha ja thaI gayo. duHkha-mukitano pahelo niyama : samyaga darzana : je vyakitamAM samyam daSTinuM bhAna jAgI jAya che te AkhA jagatano bAdazAha thaI jAya che. jeno daSTikoNa mithyA rahyA kare che. te badhuMya maLyA pachI paNa phakIra rahyA kare che. jyAM sudhI Atmadarzana thatuM nathI tyAM sudhI mithyA daSTikoNa badalAto nathI, ane A mithyA daSTikoNe ja samyagu darzananI daSTine bAMdhI rAkhI che. A ja ApaNA vikAsamAM vighnarUpa che. ApaNI daSTine viparIta (UlaTI) banAvI rAkhe che. jyAM sukha nathI tyAM sukha dekhAya che ane jyAM sukha bharyuM paDyuM che tyAM sukha dekhAtuM nathI. mANasamAM evI to mUccha utpanna thaI jAya che ke kazI khabara ja paDatI nathI. je potAno che ane e pArako mAnato jAya che ane je pArako che ene potAno mAnato jAya che. A bhrama koNa jANe keTalAMya duHkha utpanna samayasATa e 47 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI rahyo che. A samasyAno ane duHkhathI chuTakAro pAmavAno pahelo niyama che- samyak dRSTikoNa jAge ane mithyA daSTikoNa badalAya. je jevo hoya ene ApaNe evo ja samajIe. ApaNuM jJAna viparIta na thAya. jo AvuM bane to duHkhaktinI dizAmAM ApaNuM prasthAna thaI jAya che. ajJAnane lIdhe jJAna pratibaMdhita che A samasyAnuM eka kAraNa che-ajJAna. ApaNane potAne oLakhavAmAM ApaNuM ajJAna vidhnarUpa rahyuM che. eTaluM to gADha che ajJAna ke ApaNo potAno prakAza ApaNane dekhAto ja nathI. ApaNI aMdara keTalo prakAza che enuM ApaNane bhAna nathI. jyAre prajJA jAge tyAre enI khabara paDe ke ApaNI aMdara keTaluM jJAna che. hajI sudhI e pustakomAM bharAyeluM paDyuM che. mANasane lAge che ke vidyAlayamAM jaIzuM ane pustako vAMcIzuM to jJAna maLaze. jo vidyAlayamAM na jaIe ane pustako na vAMcIe to jJAna nahi maLe, ApaNe ajJAnI ja rahIzuM. koNa jANe keTalAya loka vidyAlayamAM, mahAvidyAlayamAM (kolejamAM) ane vizvavidyAlayamAM (yunivarsiTImAM) bhaNIne ajJAnI rahyA che ane evA loka AkhI duniyAne barabAda karI rahyA che. vastutaH jJAna ApaNI aMdara che. duniyAmAM jeTalA moTA moTA vaijJAniko thayA che, moTI moTI jeTalI zodho thaI che e badhIya aMtarnAnanI sphUraNAnI kSaNomAM saMbhavita banI che. emane pUchyuM ke Ape A kaI rIte karyu ? Avo vicAra kAMthI Avyo ?' to emano uttara hato- ame A vicAryu ja na hatuM. basa, akasmAta ja banI gayuM. kaI rIte thayuM enI khabara nathI. AInsTAIne kahyuM hatuM, 'A sApekSavAdano siddhAMta kyAMthI Avyo enI mane khabara nathI, paNa e maLI gayo. AnuM kAraNa che- aMtarbhrAna. AjanA mastiSkavijJAnI (mAnava magajanA niSNAta vijJAnIo) batAve che kemagajamAM jeTalI zikta che tenA pAMca ke dasa TakA bhAgano ja upayoga mANasa karI zake che. bAkInI ziktanuM ene ghyAna ja AvatuM nathI. jyAM sudhI AtmAnuM jJAna prApta thatuM nathI, aMdaranI cetanA jAgatI nathI tyAM sudhI mAtra bahAranA jJAnanA bharose jIvavuM paDe che. A ajJAne ApaNA jJAnane aTakAvI rAkhyuM che. ane e ja samasyAnuM kAraNa baneluM che. kaSAyathI caritra pratibaMdhita che samasyAnuM eka kAraNa kaSAya che. mANasanI pAse cAritranI, samyak AcaraNanI eka zikta che. samyak AcaraNa kaSAyathI aTakAvAyeluM che. krodha samayasAra Jain Educationa International 48 For Personal and Private Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAge eTale samyak AcaraNa enI nIce dabAI jAya. ahaMkAra jAge tethI samyak AcaraNa enI nIce dabAI jAya. mAyA ane lobha jAge ane enI nIce samyak AcaraNa dabAI jAya. mANasa anizcayomAM gherAI jAya che. vikalpo UbhA karavAmAM aham kaSAya bhAga bhajave che. jyAM sudhI krodha ane ahaMkAra prabaLa hoya, mAyA ane lobha jAgatA hoya tyAM sudhI vicAronI paraMparA rokI zakAtI nathI. je vicAra AvatA hoya temane AvavA devA. vicAro Ave che e ciMtAno viSaya na hoI zake. ApaNuM ciMtana evuM hoya ke ApaNe vicAronI sAthe vahI jaIe nahi. je mANasa vicAra ke vikalpanuM recana (kADhI nAkhavuM) karavuM na jANato hoya, emane potAnI aMdara ghara karavA de te vicArothI chUTakAro meLavI zakato nathI. mANasa potAnuM ja ghara bhADuAtane ApI de to tene enI pAsethI choDAvavuM muzkela thaI jAya che. koNa jANe keTalAya bhADuAtone ApaNe ApaNI aMdara rahevAnuM ApI dIdhuM che. ane e badhA ApaNA cAritrane rUMdhI rahyA che. jyAM sudhI kaSAyone ochA na karAya, krodha, mAna (abhimAna), mAyA ane lobhane dabAvI devAtA nathI (zAMta karI devAtA nathI), tyAM sudhI samyak AcaraNanI saMbhAvanA karI na zakAya, naitika ane prAmANika vyavahAranI AzA na karI zakAya. puNyanI vAMchanA paNa pApa che ApaNI pragatimAM traNa vighno che- mithyAtva, ajJAna ane kaSAya. emane je dUra karI zake te mANasa ja AtmajJAnanI vAta karI zake che. jyAM sudhI A traNeya vighnonuM astitva hoya tyAM sudhI AtmadarzananI vAta sArthaka thatI nathI. kahyuM che- puNyanI icchA na karo. ajJAnI puNyanI icchA kare che. pApanI icchA koI nathI karatuM, ke pApanuM phaLa meLavavA icchatuM nathI. sau puNyanI icchA kare che. AcArya bhikSue lakhyuM che ke, "puNyataNI icchA kriyAM lAge pApa ekAMta je puNyanI icchA kare che ene ekAMta (puSkaLa) pApa lAge che. eTale prazna thayo." konI icchA karavI ? tyAre kahevAyuM ke mAtra nirjarAnI icchA karo. paramArthanI icchA karo, AtmazuddhinI icchA karo puNyanI icchA na karo. aneka AcAryoe A vAta para ghaNu jora ApyuM che. A paraMparAmAM AcArya kundakundanuM nAma laI zakAya, AcArya bhikSunuM nAma laI zakAya. keTalAka evA AcAryo thayA che jemaNe zuddha samayasAra For Personal and Private Use Only Jain Educationa International 49
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhyAtmika cetanAnA vikAsa para jora dIdhuM che. emaNe puNya ane pApane baMdhananA rUpamAM rajU karyA che ane temanAthI vegaLA rahevAnI vAta prastuta karI che. sovaNNiyaM pi NiyalaM bandhadi kAlAyasaM pi jaha purisaM / bandhadi evaM jIvaM suhamasuhaM vA kadaM kammaM // tamhA du kusIlehi ya rAgaM mA kuha mA va sasaggaM / sAhINo hi viNAso kusIlasaMsaggarAgeNa / / zabdomAM varNavI na zakAya evI cetanAno vikAsa puNyanuM baMdhana ghaNuM gUMcavaNabharyuM che. je mANasa A baMdhana che ema samajato nathI te dharma ane aghyAtmanI dizAmAM vikAsa karI zakato nathI. ApaNe jo vartamAna jIvanamAM adhyAtma utAravuM hoya (lAvavuM hoya), samasyAone ukelavI hoya to eka abhyAsa karavo paDe- jIvananI yAtrAmAM puNya ane pApa e bannene bhogavavA chatAM paNa zabdAtIta cetanAno vikAsa karavo paDaze. AtmAnubhavanI dizAmAM prasthAna karavuM paDaze. A ja eka evo mArga che jyAM hajAro samasyAo eka sAthe UkalI jAya che. je divase nirvikalpa cetanAmAM jIvavAno mArga ApaNI sAme Avaze, te divase samasyAothI chUTakAro meLavavAno mArga ApaNA hAthamAM AvI jaze. puNya ane pApanA cakkaramAM phasAyelo mANasa AtmA ane paramAtmAnI vAta sAMbhaLe e ghaNuM muzkela che. je mANasa zabdo, vicAro ane vikalpothI upara UThavAno maMtra zIkhI le che te Atma-sAkSAtkAra ane AtmAnubhUtinI dizAmAM prasthAna karI jAya che. Jain Educationa International samayasAra 50 For Personal and Private Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ sNjli| - 4 0 / jamhA du jahaNNAdo NANaguNAdo puNo vi pariNamadi / aNNattaM NANaguNo teNa du so bandhago bhaNido / / dasaNaNANacarittaM jaM pariNamade jahaNNabhAveNa / NANI teNa du bajjhadi poggalakammeNa viviheNa || rAgo doso moho ya AsavA patthi sammadiTThissa / tamhA AsavabhAveNa viNA hedU Na paccayA hoti / / ___ (samayasA2-171, 172, 177) rAgadveSavimohAnAM jJAnino yadasambhavaH / tata eva na bandhosya te hi bandhasya kAraNam / / be kakSAo : sarAga vItarAga bhramapUrNa dRSTikoNa dhanya' : bha'tpano 106 jarUrI che AtmavizvAsa. jJAtAbhAva : draSTAbhAva dhane saNa na banAvazI. vi4yana 2425. 0 . 0 samayasAra 0 51 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. divasa ane rAtrIno virodha | sUrya Uge che ane divasa thaI jAya che. sUrya asta thAya che ane rAtrI thaI jAya che. A divasa ane rAtrInuM thavuM e kaMI sUryano DhoMga nathI. | e kudaratano eka anivArya niyama che. jIvanamAM paNa kayAreka divasa Ave | che ane kyAreka rAta Ave che. kayAreka prakAza Ave che ane kayAreka aMdhAruM Ave che. ene ApaNe pAkhaMDa zA mATe mAnavo? ApaNe evI AzA kema rAkhavI ke eka mANasa hamezAM eka jevo ja rahe ? ApaNe to icchIe chIe ke mANasa eka jevo rahe, enuM vartana prakAza jevuM rahe, aMdhakAra jevuM na rahe. paNa A icchAnI pAchaLa kudaratano niyama nathI. prakRtino niyama | kaMI judo ja che. emAM kazuMya eka jevuM hotuM ja nathI. je kaMI eka jevuM hoya che te bIjI kakSAmAM gayA pachI hoya che. | be kakSAo (zreNIo) adhyAtmanA kSetramAM be kakSAo (zreNIo) che- sarAga kakSA ane vItarAga kakSA. je mANasa vItarAga kakSAmAM pahoMcI jAya che te eka-jevo rahe che. divasa hoya ke rAta, prakAza hoya ke aMdhakAra. mANasa ekalo hoya ke pariSadamAM to paNa emAM kazo phera paDato nathI. enuM nAma che yathAvAta cAritra. yathApyAta'no artha che kahevA ane karavAnI samAnatA. A sthitimAM jevo aMdara hoya che tevo ja bahAra rahe che, ane jevo bahAra hoya che tevo ja aMdara rahe che. je bole che te ja kare che ane je kare che te ja kahe che. AvI saMpUrNa samAnatA vItarAga mATe ja zakya che. paNa je pahelI kakSA che- sarAganI kakSA che emAM Ama thavuM saMbhava nathI. emAM utAra-caDhAva AvyA ja kare che. judApaNuM (pheraphAra) AvatuM rahetuM hoya che. navI dizA prazna e thAya ke- jo Ama pheraphAra thato raheto hoya to mANase sAdhanA zA mATe karavI ? eka mANasa aDadho kalAka dhyAnano prayoga kare. ethI te zAMti ane samatAmAM rahe. vItarAga jevI sthitimAM rahe. dhyAnano prayoga pUro thAya ane te ghare jAya, dukAne ane ophise jAya ane sthiti badalAI jAya. to prazna e che ke- A zuM pAkhaMDa nathI ? mANasa aDadho kalAka vItarAga thAya, paNa te pachI badhIya rAga (Asakita)vALI sthitio samayasAra 0 53 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI jAya. A dvimukhI vyakitatva pAkhaMDa sivAya bIjuM kaMI ja nathI. thoDAka samaya mATe ekAgratAnI sAdhanA, bAkI Akho divasa viSamatAnI pravRttio! A praznamAM UMDA UtarI vicAratAM eka navI dizA sAme Ave che. eka navo prakAza sAme Ave che. e dizA te- jyAM sudhI ApaNuM jJAna, darzana ane cAritra nIcI kakSAmAM che tyAM sudhI Ama thavuM svAbhAvika che. A eka niyama che. AcArya kundakundanuM kathana AcArya kundakunda lakhyuM ke - nIcI kakSAnA jJAna, darzana ane cAritramAM karmano daMDa thAya che. jamhA du jahaNNAdo NANaguNAdo puNo vi pariNAmadi / ___ aNNataM gANaguNo teNa du so bandhago bhaNido / dasaNaNANacarittaM jaM pariNamade jahaNNabhAveNa / NANI teNa du vajjhadi poggalakammeNa viviheNa / / bIjI tarapha emaNe kahyuM ke- jJAnI ane samyapha-daSTine karmano baMdha thato nathI. rAgo doso moho ya, AsavA patthi sammadivissa / tamhA AsavabhAveNa viNA, hedU Na paccayA hoti / / rAgadveSavimohAnAM jJAnino yadasambhavaH / / tata eva na bandhosya, te hi bandhasya kAraNama / / jo mANasa jJAnI thaI jAya, samyagu-daSTi thaI jAya to tene karmanuM baMdhana thaze nahi. eno artha thAya ke e game te kare. A eka prazna che. keTalAka lokoe eka evo mithyAvAda phelAvyo che. paNa ema lAge che ke evA lokoe AcArya kundakundanI bhASAne enA samagrarUpe vAMcI nathI. AcArya kundakundanI bhASAmAM tevo mANasa ja samyapha-daSTi ane jJAnI kahevAya jenuM cAritra yathApyAta thaI gayuM hoya. jene kevalajJAna prApta thaI gayuM hoya, kevala darzana prApta thaI gayuM hoya ene karmano baMdha thato nathI, kaSAyajanita karmano baMdha thato nathI. A vAta to samajAya. paNa mANasa eka zabdane pakaDIne gUMcavAI jAya ane vicAre ke-huM samyapha daSTi thaI gayo chuM. have huM game te karuM, karmano baMdha to mane thavAno ja nathI. A moTo bhrama che. samayasAra 0 54 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikAsano prazna eka tarapha kahevAyuM ke jJAnI ane samyapha-daSTi manuSyane karmano baMdha thato nathI. e nirAzrava hoya che. ene Asrava hoto nathI. pachI bIjI tarapha kahevAyuM ke jenAM jJAna, dhyAna ane cAritra jaghanya hoya, utkRSTa na hoya te mANasa koI vakhata dhyAnanI sAdhanA kare che, koI vakhata samatAnI sAdhanA kare che, koI vakhata tapasyA kare che ane koI vakhata enAthI UlaTuM ja AcaraNa karavAnuM zarU karI de che. enuM kAraNa e che ke- jyAM sudhI jaghanya jJAna hoya tyAM sudhI ApaNe nirvikalpa ke samatAnI sthitimAM ke dhyAnanI eka dhArAmAM 48 miniTa karatAM vadhAre samaya rahI zakatA nathI. 48 miniTa pachI ApaNAM pariNAmono prakAra badalAI jAya che. dhyAnamAM beThelo mANasa 48 miniTa sudhI eka pavitra dhArA (pravAha)mAM rahI zake che. tyAra pachI dhyAnanI sthiti badalAI jAya che. jo e pahelAM nirvikalpa avasthAmAM hoya to temAMthI savikalpa avasthAmAM AvI jAya che. ApaNe vikAsanI yAtrA karavAnI che. ApaNe evuM na mAnI levuM joIe ke ApaNe kayAMka (ThekANAsara) pahoMcI gayA chIe. jeNe dasa varSathI sAdhanA zarU karI hoya te hajIya vikAsanI yAtrAmAM che. ApaNA magaja para koNa jANe keTalAya saMskArono bhAra paDelo che. tethI eka kUdake ApaNe siddha banI jaIe, sarAgamAMthI vItarAga thaI jaIe. evuM thavAno koI saMbhava nathI. dhAraNA badalo. jyAre koI sAdhaka kayAMka bhUla kare tyAre lokone Azcarya thAya che. paNa e loko e vAtane bhUlI jAya che e sAdhaka hajI siddha thayo nathI, vItarAga thayo nathI. e hajI sarAga che. enI sAdhanA rAga-dveSayukata cetanAvALI sAdhanA che. e sthitimAM evuM paNa bane ke e sAdhaka cAlatAM cAlatAM koI vakhata lathaDI jAya, koI vakhata paDI jAya, koI vakhata Ubho thaI jAya ane pharIthI sAvaceta thaI jAya. jIvanamAM koNa jANe keTalIya vakhata AvuM bane che ane koNa jANe keTalAya janmothI A krama cAlato rahyo che. Ama karatAM karatAM ja eka divasa te vitarAganI kakSAmAM pahoMce che, jyAM pahoMcatAM badhI sthitio pUrI thaI jAya che, badhI viSamatAo pUrI thaI jAya che. jo koI mANasa pahele divase ja ema dhArIne besI jAya ke- huM to evI sAdhanA karIza ke jemAM kaMI takalIpha na Ave. ane huM samayasAra 0 55 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIdho ja vItarAga thaI jAuM. to evo mANasa kadI sAdhanA karI zakaze nahi. sAdhanAnA AraMbhamAM vighno Ave ane mANasa e vinone pAra karato AgaLa cAle to e vighnone pAra karatAM karatAM eka divasa evI sthiti Ave ke badhAM vino pUrAM thaI jAya ane mANasa sarAga sthitine pAra karI vItarAga banI jAya. dhAraNAnuM pariNAma mane lAge che ke sAdhanA vizenI ApaNI dhAraNAo barAbara nathI. jyAre daSTikoNa sAco hoto nathI tyAre ghaNI bhrAMtio janme che. ane dhAraNAmAM bhrAMti hoya tyAre AkhI sthiti badalAI jAya che. eka mANase seMkaDo mANasone jamaNavAramAM AmaMtrita karyA. temAM eka mANasanuM peTa kharAba hatuM. AMtaraDAM kharAba hatAM. e jamaNavAramAM jato hato tyAM rastAmAM vaidyarAjajI maLI gayA. pelA mANase kahyuM, 'vaidyajI mahArAja ! huM jamaNavAramAM jAuM chuM." "khAzo ?' lADu." lADu to jhera che !' bIjAo je tyAM jaI rahyA hatA temaNe sAMbhaLyuM ke- 'lADu to jhera che.' eka mANase bIjAne kahyuM, je mANasa jamaNavAra karI rahyo che enA lADumAM to jhera che !' A vAta evI to phelAI ke jamaNavAra ApanAra to rAha ja joto rahyo ! koI paNa mANasa jamavA Avyo nahi ! dhAraNAmAM keTalo phera paDI gayo ! rogIne mATe lADu jhera hoI zake paNa badhA mATe nahi. khoTI dhAraNAo rAkhanAra mANasa AgaLa vadhI zake ja nahi. loko ghaNIvAra vicAre che ke- A vAta patI jAya to ame jaIe, nahi to nahi jaIe. paNa e loko ema vicAratA nathI ke koI kAma zarU ja na thAya to enA pUrA thavAno prazna ja kaI rIte Ave ? asaphaLatAnuM kAraNa AcArya kundakunda jaghanya zabda vAparIne eka moTI samasyA ukelI che. jJAnano vikAsa, darzanano vikAsa ane cAritrano vikAsa eka kUdake na thAya, ekasAthe na thAya. koI alpajJAnI ekasAthe kevalI na thaI zake. eka rAgI mANasa ekasAthe yathApyAta cAritravALo vItarAga nahi bane. sAdhanA karatAM karatAM ja jJAna, darzana ane cAritrano vikAsa thAya che. jema jema samayasAra 0 56 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaSAya ochA thatA jAya tema tema ApaNuM cAritra AgaLa vadhaze, paNa e kramekrame thaze. puruSArthanI sAdhanA dvArA thaze. sAdhanAnA kSetramAM jo koI mANasa ema vicAre ke, huM A kAma to karuM chuM paNa enuM zuM thaze ? Avo mANasa kadI saphaLa na thaI zake. rAjanItinA AcArya cANakya ane somadevasUrie AvA saMdehane asaphaLatAnuM bahu moTuM kAraNa mAnyo che. eka mANase kheDUtane pUchyuM- 'khetI nathI karatA ?' kheDUte kahyuM- zuM karuM ? khetI karuM to haraNAM bagADI nAkhe ane varasAda thaze ke nahi e koNa jANe che?' saphaLatAno niyama je khetI na kare te kadIya anAja pedA karI zake nahi. je mANasa bhayane svIkArI le che, AtmavizvAsapUrvaka potAnuM kAma kare che, niSThA ane daDha vizvAsa sAthe AgaLa vadhe che te kyAMka vighna Ave to paNa saphaLa thaI jAya che. jenAmAM nizcaya zakti hoya, niSThA hoya te badhAM vighnone pAra karI AgaLa vadhI jAya che. je mANasa vighnonA bhayathI paDyo rahe te sUtelo ne sUtelo ja rahI jAya che. ApaNe jaghanya jJAnamAMthI uttama jJAna sudhI, mati-zrutathI kevalajJAna sudhI, jaghanya darzanathI utkRSTa jJAna sudhI, cakSu ane acakSu darzanathI kevala darzana sudhI pahoMcavAnuM che. ApaNe pahoMcavuM che utkRSTa cAritra sudhI, je sAmAyikanI sAmAnya sAdhanA che tyAMthI vItarAga cAritra sudhI, sarAga cAritrathI vItarAga cAritra sudhI. tyAM sudhI pahoMcavA mATe eka nizcaya, sAtatya ane AzA hovAM jarUrI che. je mANaso nirAza thaI jAya che te jIvanamAM saphaLa thatA nathI. jemaNe sAdhanA zarU karI hoya ane temAM saphaLa tA na maLe ane nirAza thaI jAya teo kadIya sAdhanAmAM saphaLa thayA nathI. jenAmAM dRDha zraddhA hoya te ja saphaLa thaI zake che. AzAvAdIpaNuM : vidhAyaka daSTikoNa eka vRddha sAdhaka sAdhanA karI rahyo hato, nAradajI tyAMthI nIkaLyA. sAdhake pUchyuM, 'Apa kacAM jaI rahyA cho ?' nAradajIe kahyuM, huM bhagavAna pAse jAuM chuM. kaMI kAma hoya to kaho.' sAdhake kahyuM- 'bhagavAnane pUchajo ke keTalA janmo pachI mane mukti maLavAnI che ? mArI sAdhanA jotAM vicAra karatAM mane lAge che ke A janmamAM ja huM mukta thaI jaIza.' nArade kahyuM, 'bhale.' e AgaLa cAlyA. raste eka navA saMnyAsIe paNa namaskAra karatAM potAno prazna rajU karyo, 'meM mukti mATe sAdhanA zarU karI che. have samayasAra che 57 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAre e jANavuM che ke mArI mukti kyAre thaze ?' nAradajI cAlyA gayA. bIje divase pAchA AvyA ane vRddha sAdhakane maLyA. sAdhake kahyuM, 'mAruM kAma karI dIdhuM ?' 'hA.' 'kaho tyAre, mArI mukti kayAre thaze ?' 'bhagavAne kahyuM che, traNa janma pachI tArI mukti thavAnI che.' 'traNa janma !!' sAdhaka gussAmAM bolyo- 'bhagavAna jUTho che.' nArada AgaLa vadhyA. navA saMnyAsI pAse gayA. enA praznanuM samAdhAna rajU karyuM- bhagavAne kahyuM che ke je vaDanI nIce tame sAdhanA karo cho enAM jeTalAM pAMdaDAM che eTalA janmo pachI tamArI mukti thaze.' A sAMbhaLatAM ja saMnyAsI nAcavA lAgyo, khuzIthI DolI UThyo. eNe kahyuM, kaivI sarasa vAta bhagavAne kahI che ! Apa keTalA sArA samAcAra lAvyA ! huM to dhanya thaI gayo.' nAradajI AzcaryamAM paDI gayA. pelo vRddha saMnyAsI rovA lAgyo hato ane A yuvAna saMnyAsI khuzIthI DolI UThyo- nAradajIe navA saMnyAsIne pUchyuM- 'tame nAcI rahyA cho ? kaMI gAMDA to nathI thaI gayA ne ?' 'nA. prabhunI moTI kRpA che. duniyAmAM hajAro vaDanAM vRkSa che. A eka vRkSanuM ja bhagavAne kahyuM e sArI vAta thaI. jo AkhI duniyAnAM vRkSonI vAta hota to huM marI jAta.' AzAno bhAva manovijJAnanI bhASAmAM A eka vidhAyaka dRSTikoNa che ane aghyAtmanI bhASAmAM AzAvAditA che. AzAno bhAva eka evo bhAva che jene kAraNe mANasa dareka vastusthitine vidhAyaka dRSTinA rUpe svIkAre che. zreNikane khabara paDI ke eNe maryA pachI narakamAM javAnuM che. e dhaNo nirAza thayo. pachI ene bIjI vAta jANavA maLI ke- naraka pachI zreNika tIrthaMkara thaze. zreNike kahyuM, 'kaMI vAMdho nahi. jo ke A narakamAM javAnuM e thoDI takalIpha che, paNa huM ene pAra karI jaIza.' AvanAra duHkha ane kaThaNAIne e bhUlI gayo ane harSathI nAcI UThyo. je mANasamAM AzA hoya, vidhAyaka bhAva hoya te ja sAdhanAnA kSetramAM saphaLa thAya che. je nirAza thAya che te kadIya sarphaLa thato ja nathI. Jain Educationa International samayasAra 58 For Personal and Private Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmavizvAsa jAgavo joIe. pahelI vAta e che ke sarAgamAMthI vItarAganI bhUmikA sudhI pahoMcavA mATe ApaNA manamAM eka prakArano AtmavizvAsa hovo joIe. eka saMkalpa jAgavo joIe ke mAre kayAM javAnuM che. duniyAmAM vidhvarahita mANasa to koI nathI. sarAgamAMthI vItarAga banavA mATe, savicAramAMthI | nirvicAra banavA mATe, savikalpamAMthI nirvikalpa banavA mATe sauthI pahelAM AsthA utpanna karavI joIe, AzAvAdI vicArasaraNI utpanna karavI | joIe, ane vacce je vighno Ave temane pAra karavAM joIe. je koI mANasa Aje sarAga che te potAnI sAdhanA ane ArAdhanA dvArA vItarAga thaI zake che, kevalajJAnI thaI zake che, mukta thaI zake che. A sthiti vize jo ApaNe vicArIe to A divasa ane rAtrInuM tattva ApaNA mATe vighnarUpa thatuM nathI. koI vakhata divasa AvI zake koI vakhata rAta AvI zake. ApaNe dhyAnamAM besIe chIe. temAM kayAreka paga sUI zake che, koI vakhata hAtha sUtelo hoI zake ane koI vakhata kamaramAM duHkhAvo paNa, AvI zake, koI vakhata koI vicAra paNa AvI zake, sAro vicAra paNa Ave ane kharAba vicAra paNa Ave. paNa e badhA ApaNe mATe koI takalIpharUpa nathI banatA. jJAtA-daSTA banIe ApaNane eka ja sUtra maLyuM che. je koI vicAra Ave tene jANavo ane dekhavo. kahevAyuM che ke- jo kevaLajJAnI thavuM hoya to jJAtA thAo, kevaladarzanI thavuM hoya to daSTA thAo. jJAtA ane daSTA thayA vinA koI | kevalajJAnI nahi thaI zake, kevaladarzanI nahi thaI zake. jo roga hoya to rogane jANo (oLakho), eno pratikAra na karo, mAtra jJAtA thayelA raho. je mANasa jJAtA thayelo rahe che te cokkasa eka divasa kevalajJAnanI bhUmikAmAM pahoMcI jaze. ApaNI aMdara badhAya saMskAro bharyA paDyA che. te ubharAtA rahe che. ApaNe emane dekhatA rahIe, jANatA rahIe. kahevAyuM che ke- jo krodha Ave to krodhane juo. adhyAtmanuM eka bahu ja aTapaTuM sUtra che ke- krodha Ave to krodha na karo, krodhane juo, jANo. tyAre evo prazna paNa thaI zake ke- krodhane kaI rIte javo? e kaMI pUchIne Ave che? A jJAtAbhAva abhyAsa dvArA siddha thAya che. je mANase jJAtA ane daNa thavAnI sAdhanA samayasAra 0 59 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI che te krodhane joI zake che, rAgane joI zake che, magajamAM udbhavatA pratyeka taraMgane joI zake che, paNa ene sakriya karato nathI. krodhane saphaLa na karazo sAdhanAnA sAhityamAM be zabda Ave che. krodhane saphaLa banAvavo, ane krodhane niSphaLa banAvavo. krodha Avavo e eka vAta che, ane krodhane saphaLa banAvavo e judI vAta che. krodhanA saMskAro jAgyA tyAre mANase saMkalpa karyo ke- huM dasa miniTa sudhI bolIza nahi to krodha saphaLa thaze nahi. bIjA koI mANasane krodha Avyo ane e gALo bakavA lAgyo. tyAM krodha saphaLa thayo. krodha Ave tyAre mANasa mauna dhAraNa karI le, ekAMtamAM jato rahe, khecarI mudrAno prayoga karI le to krodha saphaLa na bane. ApaNA manamAM keTalAya vicAronA taraMgo UThe che. ApaNe jo emane saphaLa thavA daIe to ApaNe amuka bhUmikA para pahoMcI jaIe chIe. je vyakti jJAtA ane daSTA thaI jAya che te lAgaNIone saphaLa thavA detI nathI. | cittamAM jeTalA bhAvo jAge temane te jANI leze paNa tene amalamAM nahi mUke. koI vicAra Ave- krodhano vicAra Ave, kAmano vicAra Avyo, | vAsanAno vicAra Avyo. jo e vicArane joI lIdho, jANI lIdho to vAta pUrI thaI jAya. vicAra Ave ane tenI sAthe taNAI jaIe to tene phaLa AvI jaze. cogya sAdhanAnI pasaMdagI paraMparA zAthI bane che ? koI vicAra Ave ane ApaNe ene amalamAM mUkI daIe to paraMparA AgaLa vadhe. vicArane joI laIe ane eno amala na karIe to eno taMtu tUTI jaze. pharIthI vicAra Ave tyAre vicArane paNa thaze ke- A nakAmo mANasa che. mane e amalamAM mUkaze nahi. pAMca-dasa vAra Ama thaze to vicAra Avavo ja baMdha thaI jaze. eka yogya sAdhanAnI pasaMdagI karI levI e jIvanamAM saphaLa thavAnuM bahu moTuM sUtra che. eka bahu moTA senApatine lokoe pUchyuM- ApanI saphaLatAnuM rahasya zuM che? Apa haMmeza jIto cho enuM rahasya zuM che ? eNe kahyuM, huM nava guptadUta ane eka rasoIo rAkhuM chuM, ane mAro je zatru che te nava rasoIyA ane eka guptacara rAkhe che. mahattvano zabda sAdhano jyAM khoTAM hoya tyAre mANasa hArI jAya che. sAdhanasAmagrI samayasAra 0 60 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo barAbara hoya to vijaya maLavAmAM kazI zaMkA rahetI nathI. je mANase vItarAganI sthitie pahoMcavuM hoya eNe jJAtAbhAvanI, daSTAbhAvanI, pasaMdagI karavI joIe. jJAtA ane daSTA e be zabdo adhyAtmamAM ghaNA mahattvanA che. jJAtA ane daSTA thavuM e cikitsAzAstrano paNa mahattvano niyama che, mananI zAMtino paNa bahu moTo niyama che. je mANasa A niyamanI barAbara sAdhanA kare che ane pachI... eka divasa evo Ave che ke rAtrI ane aMdhakAra maTI jAya che. mAtra divasa, mAtra prakAza ja rahe che. rAta ane divasano virodha maTI jAya che. samayasAra 0 61 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - pi 10 uvaoge uvaogo kohAdisu Natthi ko vi uvaogo / koho kohe ceva hi uvaoge Natthi khalu koho / / aTThaviyappe kamme Nokamme cAvi Natthi uvaogo / uvaogamhi ya kammaM NokammaM cAvi No asthi / / suddhaM tu viyANaMto suddhaM cevappayaM lahadi jIvo / jANato du asuddhaM asuddhamevappayaM lahadi / / (samayasAra - 181, 182, 186) samasyAo zAthI che? 0 lobhano sAkSAtkAra : mRtyuno sAkSAtkAra. azuddha cetanAnAM pariNAma ciMtananA be daSTikoNa 0 zuddha cetanAnuM nidarzana 0 zuddha cetanA : anveSaNanI upayogitA vartamAna peDhI : asaMyamanuM pariNAma. samAdhAna - sUtra U samayasAra 0 68. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa jAgRti ane nidrAno saMgharSa mANasa divase jAge che ane rAtre nidrA kare che. jAgaraNa ane nidrAnI sAthe dina-rAtano saMbaMdha joDAyelo che. dareka kSetramAM jAgaraNa phAyadAkAraka manAya che. jAgatA rahevuM e saphaLatA mATe anivArya che. adhyAtmamAM jAgaraNano eka vizeSa artha che- zuddha cetanAmAM hovuM te. ane nidrAno artha che azuddha cetanAmAM hovuM te. je mANasa azuddha cetanAmAM jIve che te nidrAmAM che. je mANasa zuddha cetanAmAM jIve che te jAgRtinI avasthAmAM che. samasyAnuM mULa kharekhara, jAgaraNa ghaNuM kImatI che. jAgaraNanA abhAve ja ghaNI badhI samasyAo utpanna thAya che. mANasa jAgRta thAya to aneka gUMcavaNo ukalI jAya. AkhA samAjanuM ApaNe aghyayana karIe to ApaNe e nirNaya para AvIzuM ke samAja samasyAothI gherAyelo che. anaitikatAnI samasyA che, aprAmANikatA ane bhraSTAcAranI samasyA che, kajiyAnI samasyA che. kauTuMbika, sAmAjika ane saMsthAkIya jIvanamAM evI aneka samasyAo Ave che. rASTrIya ane AMtararASTrIya jIvana paNa samasyAothI aspRzya rahyuM nathI. prazna e thAya che ke A samasyAo utpanna kema thatI hoya che ? ApaNe samasyAnuM mULa ja pakaDIe. A samasyAo azuddha cetanAmAMthI upajelI samasyAo che. azuddha cetanA A samasyAone utpanna karI rahI che. cetanA jo zuddha hota to A sasyAo pedA na thaI hota. upayoga ane krodha AcArya kundakunde lakhyuM che ke- upayogamAM mAtra cetanAno ja upayoga thAya che. upayogamAM krodha nathI hoto ane krodhamAM upayoga hoto nathI. krodhanI cetanA hoya tyAre zuddha jJAnanI cetanA hotI nathI. jyAre zuddha jJAna-cetanA hoya tyAre krodha-cetanA na hoya. zuddha jJAna-cetanA ane krodha-cetanA e be ekasAthe na hoI zake. zuddha cetanAnI kSaNamAM nathI hoto krodha ke nathI hotAM mAna ke kapaTa, lobha ke kAmavAsanA. upayoganI avasthAmAM ATheya karma hotAM nathI. Jain Educationa International samayasAra For Personal and Private Use Only 65
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ uvaoge uvaogo kohAdisu Natthi ko vi uvaogo / koho kohe ceva hi uvaoge Natthi khalu koho / / aTThaviyappe kamme Nokamme cAvi Natthi uvaogo / uvaogamhi ya kammaM NokammaM cAvi No atthi / / samasyAmAMthI mukita meLavavAno AraMbha zuddha cetanAmAM mAtra cetanA ja hoya che. mAtra jJAna ja hoya che. jyAre cetanA azuddha thAya che tyAre badhI vikRtio pedA thAya che. zuddha cetanAmAM rahevAno abhyAsa e samasyAmAMthI mukti meLavavAno AraMbha che. kevalajJAnanuM kArya che mAtra jANavuM, mAtra anubhava karavo te. e sthitimAM jo ApaNe rahIe to mAnasika sthiti badalAI zake ane sAmAjika praznomAM paNa sudhAro thaI zake. je mANasa kevalajJAnanI sthitimAM raheto hoya te koInuM aniSTa karI zakato nathI. koIne anyAya karI zakato nathI. jyAre jyAre ApaNe jJAna-cetanAmAMthI khasIne bhaya, krodha, lobha ane kAmanI cetanAmAM praveza karIe chIe tyAre tyAre ApaNI mAnasika sthiti vikRta thaI jAya che ane ApaNA vicAro dUSita thaI jAya che. vyaktinI jijJAsA ane tapasvIe kareluM tenuM samAdhAna traNa mANaso vanamAM jaI rahyA hatA. tapa karatA eka tapasvI emanA jovAmAM AvyA. traNee tapasvIne praNAma karyA ane temanI samIpa besI gayA. tapasvInuM ghyAna pUruM thayuM. pachI eka mANasa bolyo, 'mahArAja, Aje mArA manamAM eka prazna UThyo che. Apa enuM samAdhAna batAvazo?' 'hA, tamAro prazna zo che ?' tapasvI mota zuM che ? amAre ene pratyakSa karavuM che.' zuM kharekhara mota pratyakSa karavA iccho cho ?' 'hA.' e mANasonI cetanAmAM koI vikAra na hato, mAtra manamAM eka jijJAsA hatI. e satya jANavA icchatA hatA. mRtyune pratyakSa jovA icchatA hatA. - tapasvIe sAmenA DuMgara tarapha AMgaLI cIMdhIne kahyuM, 'pelA DuMgaramAM je guphA dekhAya che emAM jAo, tyAM mota beThuM che. e pratyakSa dekhAze.' kAM che mRtyu ? tapasvInA e uttarathI te khuza thaI gayA. mRtyuno sAkSAtkAra karavAno samayasAra 66 For Personal and Private Use Only Jain Educationa International
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAya jANIne te guphA tarapha cAlI nIkaLyA. emanA manamAM adamya utsAha hato. emanI cetanA nirmaLa ane zuddha hatI. thoDAka ja vakhatamAM e guphAnA bAraNe pahoMcI gayA. guphAnI aMdara peThA. tyAM emaNe joyuM to guphAnI aMdara DhagalAbaMdha sonuM paDeluM. eno koI rakhavALa nathI. mAlika nathI. emanuM mana AzcaryathI avApha thaI gayuM. emano avAja ruMdhAI gayo. vicAra rokAI gayA. teo ekanajare sonAnA DhagalAne joI rahyA. emanI | AMkho aMjAI gaI. emane thayuM." ATaluM badhuM sonuM AvyuM kayAMthI ? A svapna to nathI ? A praznonuM koI samAdhAna na maLyuM. tapasvIe kahyuM hatuM ke mota pratyakSa dekhAze. tyAre ahIM to mota nahi paNa sonuM pratyakSa dekhAI rahyuM che ! emaNe AgaLa vicAra karyo. "mRtyune pachIthI joI laIzuM. sonuM jyAre maLI gayuM che to pachI motane zA mATe jovuM?' e badhA to motanI vAta bhUlI gayA ane sonAnA AkarSaNamAM DUbI gayA. traNeyanA manamAM lobhanI cetanA jAgI gaI ane jijJAsAnI cetanA, jJAnanI cetanA tenI nIce dabAI gaI. ane lobha pUrNa cetanA ubharAI AvI. traNe mANasonA manamAM eka vicAra Avyo ke A badhuM sonuM mane kaI rIte maLe ? dareka vyakti A vicAramAM DUbI gaI. traNemAM je sauthI moTo hato teNe kahyuM, 'bhAI, ApaNane vagara mahenate apAra dhana maLyuM che. dhana ApaNe laI javuM che. paNa ApaNe bhUkhyA chIe. ATalo bhAra uThAvI zakIzuM nahi." ane pachI eka mANasane kahyuM, tuM AjubAjunA koI gAme jaIne thoDA roTalA laI Ava." pachI bIjAne kahyuM, "tuM paNa bahAra koI jaLAzayamAMthI pANI laI Ava. tyAM sudhI huM ahIM cokI karIza. motano sAkSAtkAra jyAre cetanA vikRta thAya che tyAre badhuMya vikRta thaI jAya che. vicAranA dUSita paramANu eTalA to cepI hoya che ke te koIpaNa mANasanA mastiSkane asara karI de che. traNe mANasonI cetanA vikRta thaI gaI. pahelo mANasa najIkanA gAmamAM gayo ane thoDAka vakhatamAM roTalA laI Avyo. jevo te guphAnI aMdara pesavA gayo tevo ja aMdara beThelA mANase tenA upara talavArano ghA karyo. talavAranA joradAra prahArathI tenuM gaLuM kapAI gayuM ane mAthuM dhaDathI juduM thaI gayuM. thoDAka vakhata pachI bIjo mANasa pANI laI Avyo. tenA upara paNa Ama ja banyuM. talavAra cAlI ane mota dekhAI gayuM. samayasAra 0 67 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ banne jaNA marI gayA. trIjAe vicAryuM, "cAlo, ghaNuM sAruM thayuM. khAvAnuMya maLyuM, pANI maLyuM ane dhana paNa maLyuM. eNe peTa bharIne khAdhuM, pANI pIdhuM ane sonuM bheguM karavAnI taiyArI karato hato, paNa ema karatAM te paNa DhaLI paDyo. khAvAmAM ane pANImAM banneyamAM jhera hatuM. eke dhAryuM hatuM ke khAvAmAM jhera bheLavI dauM. pilA banneya jaNa khAze ane mArI jaze. jo mane khAvAnuM kaheze to kahIza ke huM khAIne Avyo chuM. mane bhUkha nathI. tame khAI lo.' bIjAe dhAryuM hatuM ke huM pANImAM jhera bheLavI laI jAuM. pelA banne pANI pIze ane beya marI jaze. badhuMya ghana mane maLI jaze." Avo eka ja vicAra traNeyamAM pesI gayo. dhana koIne ya na maLyuM paNa badhAne mRtyu dekhAI gayuM. mArmika bhASA jyAre jyAre cetanA azuddha bane che tyAre AvI ja sthiti thAya che. eka mANasa bIjAnuM dhana pacAvI pADavA icche che, koI vyakita bIjAnA dhana para kabajo karavA icche che, koI mANasa bIjAne nIco pADavA icche che, mAravA icche che. AvI hiMsAnI ghaTanAo, apaharaNa ane aparAdhanI ghaTanAo cetanAnI vikRta avasthAmAM banatI hoya che. zuddha cetanAnI sthitimAM | AvI ghaTanAonI saMbhAvanA na karI zakAya. AcArya kundakunda bahu ja, mArmika bhASAmAM kahyuM che ke- zuddha cetanAne jANanAra zuddha cetanAmAM pahoMce che, ane azuddha cetanAne jANanAra azuddha cetanAmAM pahoMce che suddhaM tu viyANato suddhaM cevappayaM lahadi jIvo / jANato du asuddhaM asuddhamevappayaM lahadi / / AtmAnAM be rUpa ApaNA AtmAnAM be rUpa thayAM- azuddha AtmA, ane zuddha AtmA. kharekhara to zuddha cetanAno anubhava hoto nathI tethI badhA anartho thayA kare che. zuddha cetanAno anubhava karavo e mAtra adhyAtmano ja niyama nathI paNa samAjanoye mahattvano niyama che, naitikatAno paNa mahAna niyama cheAje naitikatAnI samasyA ghaNI vikaTa banI che. anaitikatAnI eka jALa, jANo, patharAI che. eka mANase kahyuM, "mahArAja, meM dilhImAM makAna banAvaDAvyuM. myunisipala korporezanamAM ene pramANita karAvavuM hatuM. kalArka kahyuM, huM tamArI phAIla barAbara karI daIza, paNa eka lAkha rUpiyA lAgaze. meM eka lAkha rUpiyA ApI dIdhA. makAnano nakazo pramANita thaI gayo. samayasAra 0 68 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ meM pUchyuM, 'ATalA nAnA kAma mATe eka lAkha rUpiyA kema ApyA?" teNe kahyuM, "jo huM eka lAkha na Apata to te mArI phAIla kharAba karI nAkhata. makAna barAbara nathI. ene toDAvavuM paDaze." emAM to keTalAya lAkha thaI jAta. A to eka lAkhamAM ja kAma thaI gayuM. AvI samasyAo kema pedA thAya che ? eka mANasa hospiTalamAM paDyo che. maravA jevI sthiti che. paNa jyAM sudhI pravezanI prakriyA pUrI na thAya tyAM sudhI eno IlAja karavo saMbhava banato nathI. A badhI prakriyAnI vacce ruzvata ane anaitikatAnuM cakra cAlatuM rahe che. adhyAtmano pahelo niyama prazna thAya che ke AvuM kema bane che? cetanA azuddha na hoya to AvuM thavAno saMbhava nathI. jo mANasa divasamAM aDadho kalAka paNa zuddha | cetanAnI avasthAmAM rahevAnuM zIkhI jAya to A sthitimAM pheraphAra thaI zake. jeNe aDadho kalAka zuddha cetanAmAM rahevAno abhyAsa karyo hoya te | kadIya moTo anyAya na karI zake. e sAmAnya bhUlo karI zake, paNa gaMbhIra gunA na karI zake. koInuM gaLuM na kApI zake. koInuM zoSaNa na karI zake. zuddha cetanAno anubhava thAya tyAre anyAya, aparAdha, zoSaNa jevI sthitiono aMta AvI jAya che. adhyAtmano pahelo niyama che- zuddha cetanAno anubhava. je mANase zuddha cetanAne jANavA ane jIvavAno prayatna (abhyAsa) karyo nathI, tene na to dhArmika kahI zakAya ke na to AdhyAtmika kahI zakAya. adhyAtmano artha thAya- rAga-dveSa rahita cetanAmAM jIvavuM, zuddha cetanAmAM jIvavuM. Ane ja dhyAna kahevAya, ahiMsA-samatA ane dharma kahevAya. bhagavAna mahAvIre adhyAtmanA A vicArane khUba baLapUrvaka rajU karyo che. AcArya kundakunda paNa A ja vAta para jora dIdhuM- "ApaNe zuddha AtmAno anubhava karavo joIe, jJAnamAM jIvavuM joIe, jJAna anubhavavuM joIe. jJAnanA svabhAvane na bhUlavo joIe. . cetanA azuddha che cetanAnuM nirmaLa jaLa vikAranA maLane lIdhe gaMduM thaI jAya che. vartamAnapatramAM vAMcavAmAM AvyuM ke- "dilhInuM pANI dUSita thaI gayuM che. dUSita thavAnuM kAraNa batAvyuM hatuM ke pANIno naLa (pAIpa) ane maLano naLa (gaTara) sAthe sAthe cAle che. jyAre koI vakhata e naLIomAM kharAbI samayasAra 0 69. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI jAya ke koI pAIpa tUTI jAya tyAre maLanA pAIpano mela pANInA naLamAM bhaLI jAya che. ethI dUSita thayeluM pANI lokonAM gharomAM pahoMce che. ema lAge che ke ApaNI cetanAno pravAha zuddha rahyo nathI. emAM azuddhino pravAha bhaLI gayo che. emAM rAga ane dveSa, priyatA ane apriyatAnI gaMdI naLIo bhaLI gaI che. A bannee cetanAnA zuddha pravAhane azuddha banAvyo che. ethI ja e (cetanA) koI vakhata krodhabharI thaI jAya che, koI vakhata abhimAna, mAyA ane lobhabharI thaI jAya che. rAga ane dveSanA cakkaramAM phasAyelI cetanA azuddha cetanA che. moTe bhAge | mANasane A samasyAo game che tethI te azuddha cetanAmAM jIvavuM pasaMda kare che. kAma, krodha ane bhayathI muphata cetanA ene pasaMda nathI. aneka loko e vAta para vizvAsa kare che ke- e te kevo sAmAjika prANI kahevAya ke jemAM gussoya na hoya ? evo mANasa zuM karaze? ghara paNa calAvI zakaze nahi. eka bhAIe mane kahyuM, "taMtra calAvavuM hoya to krodha karavo jarUrI che." meM kahyuM, 'moTethI bolavuM to jarUrI hoI zake, paNa krodha karavo jarUrI | zA mATe ? kayAMka kayAMka Aveza batAvavo jarUrI hoI zake paNa krodha karavo jarUrI nathI. paNa evI mAnyatA ja thaI gaI che ke krodha vinA to gharanuM kAma paNa na cAlI zake !" mAnyatA ane pariNAma lobhanA viSayamAM paNa A ja vAta che. mANasa vicAre che ke- lobha vinA kAma ja na thaI zake. jo lobha na hoya to vikAsano vega maMda thaI jAya, rokAI jAya. A mAnyatA nakkI thaI gaI ke lobha karavo atyaMta anivArya che. ApaNe ema mAnI laIe ke- sAmAjika prANIo mATe krodha paNa jarUrI che, lobha paNa jarUrI che, bhaya paNa jarUrI che ! koI kavie AvuM lakhyuM paNa che- "maya vitu horpha prIta - bhaya vinA prIti na thAya." kAma to jarUrI che ja. A badhAMya jarUrI che. jo ApaNe A badhAMne jarUrI mAnI laIe to pachI emanAM pariNAmothI zuM kAma gabharAvuM ? krodha karAya to krodhathI utpanna thanArI samasyAo paNa Avaze. A sthitimAM jo eka bhAI bIjA bhAInuM dhana pacAvI pADavA icche to ene kharAba kaI rIte manAya ? jo lobha jarUrI hoya to emAM kharAba mAnavAnI vAta ja zI che? lobha jyAre puSkaLa baLavAna thAya tyAre mANasa badhI maryAdAone samayasAra ... 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ oLaMgI jAya che. lobhano prazna gUMcavADAbharyo che e vAta samajI zakAya tema che ke sAdhanA vinA cetanAne zuddha banAvI zakAtI nathI. vicAravAnAM be daSTibiMdu ApaNI sAme che. eka daSTibiMdu che- sAdhanA sivAya krodhathI dabAyelI cetanAne maTADI zakAya nahi, lobhathI chuTakAro meLavI zakAya nahi. bIjuM daSTibiMdu che. krodha karavo jarUrI che, lobha jarUrI che. A be daSTibiMduomAM ghaNuM aMtara che. prekSAdhyAna dvArA krodhane zAMta karavAnA keTalAka upAya zodhI kaDhAyA. emanA prayoga paNa saphaLa thayA bhayathI mukta thavAnA paNa upAya zodhAyA. prekSAdhyAnanI zibiromAM evA ghaNA mANaso AvyA jene satata bhaya satAvato hato. vagara kAraNe ja bhaya lAgato hato. dhyAnanA prayogane lIdhe emano bhaya maTI gayo. abhimAna maTADavAnI yukitao paNa zodhI kADhI. paNa lobha maTADavAnI cAvI zodhavAmAM AsudhI saphaLa thayA nathI. A sauthI moTI samasyA che. enAthI mukta thavAnI cAvInI zodha Aje paNa cAlu che. lobhano prazna ghaNo gUMcavADAbharyo che. lobha eka evo bhayaMkara roga che jene mATeno koI acUka upAya maLyo nathI. jo ke keTalAka niyamo maLyA che paNa ene amalamAM mUkanAra paNa maLavA kaThaNa che. rogI che, davA paNa che paNa mANasa davA levAnI IcchA karato nathI. mANasanuM mAnasika valaNa ja evuM baneluM che ke e ema icche che ke A davA na lau emAM ja mAruM bhaluM che. zuddha cetanA A samasyA azuddha cetanAnI che, ane e badhI samasyAone poSI rahI che. enA upara vidheyAtmaka (hakArAtmaka) daSTithI ApaNe vicAravuM joIe. hiMdustAna ane samagra vizvamAM saMtonI eka mahAna paraMparA rahelI | che. emAM keTalAya hajAra evA mANaso thayA che, jemaNe potAnI zuddha cetanAno anubhava karyo che ane zuddha cetanAvALuM jIvana jIvyA che. jeo zuddha cetanAnA Azraye jIve che temane mATe koI samasyA praznarUpa rahetI nathI. eka saMta gAmamAM praveza karI rahyA hatA. aneka bhakto emanI sAthe hatA. saMtanI sAme eka mANasa Avyo. enA hAthamAM eka vAsaNa hatuM. emAM kolasA-rAkha bhayAM hatAM. saMtanI pAse jaIne tarata eNe e rAkha samayasAra 0 71 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane kolasA saMtanA zarIra para pheMkyAM. je bhakto saMtanI sAthe cAlI rahyA hatA te badhA A dazya joIne gusse thaI gayA. e bolyA, 'keTalo avinayI che A mANasa !' keTalAka loka ene mAravA AgaLa vadhyA. saMte kahyuM, 'zAMta raho.' loka bolyA, 'mahArAja Apa rokazo nahi. A mUrkha mANasane mAravo ja yogya che.' saMte zAMta svaramAM kahyuM, keTalo sAro mANasa che A ? eNe saLagatA kolasA na pheMkyA. bujhAyelA kolasA nAkhyA. emAM ApaNuM zuM bagaDyuM ? eka vakhata nAhI laIzuM eTale badho mela sApha thaI jaze. vighna che vyastatA A zuddha cetanA kahevAya. jyAM zuddha cetanA hoya che tyAM koI prazna Ubho thato nathI. badhA prazno maTI jAya che. eka tarapha ApaNe azuddha cetanAne pALI rahyA chIe, ene poSaNa ane protsAhana ApI rahyA chIe; to bIjI tarapha azuddha cetanAnAM pariNAmothI bhayabhIta rahIe chIe. A bamaNI mUrkhatA che. jo kharekhara ApaNe samasyAothI chuTakAro icchatA hoIe to ApaNe cetanAne zuddha banAvavAno abhyAsa karavo joIe. Ajano mANasa praznothI chuTakAro to icche che, paNa zuddha cetanA jAgRta karavA mATe enI pAse samaya nathI. jo koI mANasane kahIe ke- tame ghyAna karatA jAo, thoDo vakhata AtmaciMtanamAM paNa kADho. to teno uttara maLaze. huM ghaNo vyasta chuM. mArI pAse pAMca miniTano paNa samaya nathI. huM mAnuM chuM ke atyaMta vyasta rahevuM eTale motane jaladI bolAvavuM. je mANasa potAnI jAtane vyasta rAkhe che, potAnA magajane kadI khAlI karato nathI te kadAcit mRtyune ghaNo game che. mRtyu ene jaladI potAne ghare bolAvavA Icche che. samatolatAno niyama khAlI thavuM e jIvavAnI kalA che. je mANasa satata vyasta hoya te samajadAra na kahevAya, e aNasajabharyu jIvana jIvI rahyo che. je mANasa jIvananuM mUlya samajato hoya, jIvanano artha samajato hoya te potAne vyasta paNa rAkhe che ane khAlI paNa rAkhe che. khAlI rahevuM ane vyasta rahevuM e bemAM svastha jIvananuM rahasya chupAyeluM che. khAvuM ane na khAvuM e banneno meLa e svastha (nIrogI) jIvananuM lakSaNa che. jo koI mANasa sUraja UgavAnI sAthe khAvAnuM zarU kare ane pachInA divase sUryodaya sudhI samayasAra Jain Educationa International 72 For Personal and Private Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAto jAya to tenuM pariNAma zuM Ave ? bIje divase sUraja Ugaze ke nahi ? mANasa kaMI khAvAthI ja nathI jIvato. na khAvAthI paNa jIve che. ema paNa kahI zakAya ke mANasa khAvAthI nahi paNa pacAvavAthI jIve che. khAvAnI sAthe sAthe pacAvavA mATe paNa samaya joIe. jo mANasa khAto ja jAya, to pacAvavAno prazna ja na rahe. mANasa divasamAM be-cAra vAra khAya che. moTe bhAge be kalAkathI vadhAre khAto nathI, tethI ja e jIve che. bhojana ane abhojananuM eka samatolapaNuM che.. pravRtti ane nivRtti mANasa pravRtti kare che. pravRttinI sAthe sAthe te nivRtti kare che. | jApAnI lokone ame pUchayuM- Apa sau dhyAna karo cho ?' to javAba maLyo- ame kAryamagna rahIe chIe. jo dhyAna na karIe to jIvavuM muzkela thaI jAya. ane pravRttinI sAthe nivRttino niyama zIkhyA chIe ! emaNe kahyuM- jApAnanA loko ghaNA sakriya (udyamI) che, paNa teo niSkriya rahevAnuM paNa jANe che. paMDita naherane pUchavAmAM AvyuM- Apa eka divasamAM ghaNAM bhASaNa karI nAkho cho. kayAreka ahI ane kayAreka tyAM ApanAM bhASaNa cAlatAM ja rahe che. Apa ATaluM pravRttizIla jIvana kaI rIte jIvI zako cho ? naherue kahyuM, 'tame mArI pravRttizIlatA ja juo cho, paNa huM niSkriya rahevAnuM paNa jANuM chuM.' pravRttizIlatAmAM niSkriyatA zodhavI, vyastatAmAM khAlIpaNuM zodhavuM, pravRttimAM nivRttinI zodha, asthiratAmAM sthiratAnI zodha e badhI zuddha cetanAnI zodha che. je mANasa A cetanAne zodhI le che te potAnI samasyA ukelI le che. upayogitAno praSnA prazna upayogitA (jarUriyAta)no paNa che. zuddha cetanA zodhavAnI zI jarUra che ? ApaNe dhyAna karIe, zuddha cetanAno anubhava karavAnI pravRtti karIe. tyAre ema bane ke Aje enI upayogitA ApaNane na samajAya. paNa enA (zuddha cetanA)nA prabhAvavALuM jIvana enI upayogitA batAvI deze. zuddha cetanAno jene sparza thayo che te mANasanA jIvanamAM je pharaka Ave che tenI mAtra tene ja nahi paNa bIjAone ya khabara paDI jAya che. enI asara mAtra vartamAnamAM ja nahi, sudUra bhaviSyamAM paNa jaNAtI rahe che. zuddha cetanAnA prabhAvavALo mANasa mAtra potAne mATe ja nahi, samayasAra 0 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAja mATe paNa kalyANakArI bane che. pahelAMnA samayanI vAta che. eka rAjA veza badalIne nagaramAM pharato hato. pharatAM pharatAM te eka bagIcAmAM pahoMcI gayo. tyAM mALI akharoTanuM vRkSa vAvI rahyo hato. rAjAe pUchavuM- are bhAI, tame akharoTanuM jhADa to vAvo cho, paNa ene to ghaNAM varSo pachI phaLa Avaze. e phaLa zuM tane kAma lAgaze ? A vRkSa vAvavAno zo phAyado ? mALIe uttara Apyo,tame hoziyAra lAgo cho, paNa kaMIka bhoLAya cho. jo mArA pUrvajo AvI ja vAta vicAratA hota to Aje A bAgamAM eka paNa choDa hota nahi. pUrvajoe vAvelAM vRkSonAM phaLa huM jAuM chuM. ane mArAM vAvelAM vRkSo bhaviSyanI peDhInA kAmamAM Avaze. Ane upayogitA na kahevAya ? AjanAM kAmonAM phaLa bhaviSyanI peDhIne maLe e ghaNI moTI upayogitA che. ekavIsamI sadInuM citra vartamAna badalAI jAya to bhaviSya paNa badalAI jAya. AjanI peDhI jo badalAI jAya to bhAvi peDhI paNa badalAI jAya. AjanI peDhIno saMyama bhAvi peDhI mATe kalyANakArI bane ane teno asaMyama bhAvi peDhI mATe akalyANakArI bane. vartamAna peDhI jo na sudhare to enuM pariNAma paNa bhAvi peDhIe bhogavavuM paDe che. samAcArapatramAM paryAvaraNa vidgo eka | lekha vAMcyo ke- Ajano mANasa ane vartamAna peDhI jamIna ane pANIno atizaya upayoga karI rahyAM che. AgalI peDhI enAM pariNAma bhogavaze. kadAca ema bane ke ekavIsamI sadImAM kalakattA, muMbaI, dilhI, mosko jevAM moTA nagaronA lokoe gaMdI gaTaronAM pANI sApha karI pIvAM paDe. vartamAna peDhI pANIno je khoTo vyaya karI rahI che, enuM pariNAma e Avaze ke AgaLanI peDhIne pANInuM gaMbhIra saMkaTa bhogavavuM paDaze. bolacAlanI bhASAmAM dAdA-pautrane eka gaNavAmAM Ave che. dAdA ane pautra- vartamAna ane bhAvi peDhInA pratIkanA rUpamAM prayojI zakAya. dAdAjInI mUrkhatAnuM phaLa pautre bhogavavuM paDe che ane temanI samajadArInuM phaLa paNa tene | ja maLe che. jIvanamAM vaLAMka Avavo joIe. ApaNe vartamAnanI vAtano vicAra karatA nathI tethI gUMcavAI jaIe chIe. ApaNI zuddha cetanAno anubhava mAtra ApaNA mATe ja nahi paNa | AgaLanI peDhI mATe paNa aneka samasyAonuM samAdhAna banI zakaze, e samayasAra ... 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAta ApaNe bhUlI jaIe chIe. Aja ApaNe naitika samasyAno bhoga | banyA chIe. e mAtra vartamAna peDhInAM ja karatUta che ema na kahI zakAya. pahelAMthI ja kaMI evo prabhAva cAlyo Ave che jenuM pariNAma ApaNe bhogavavuM paDe che. A vAta jo Aje paNa ApaNA dhyAnamAM AvI jAya ane zuddha cetanAmAM jIvavAnI Teva zarU thaI jAya to jIvananuM vAtAvaraNa badalAI jAya ane samasyAono cakravyuha (koTho) tUTI jAya. jo ApaNe dararoja eka kalAka zuddha cetanAmAM rahIe, kAma krodha ane bhayanI cetanAthI aLagA thaIne AtmAnubhUtimAM rahIe. evo abhyAsa eka varSa sudhI karatA rahIe to anubhava thaze ke ApaNe kayAM hatA ane kayAM pahoMcI gayA chIe. ApaNA jIvanamAM eka navo vaLAMka Ave. ApaNo bharoso ja kAma lAgaze ApaNe Akho divasa vicAronA gherAmAM keda rahIe chIe. kayAreka krodhano vicAra Ave che to kayAreka abhimAna, mAyA ke lobhano vicAra Ave che. to koI vakhata ghaNA ane dveSano vicAra Ave che. jo A ja vicAromAM satata jIvatA rahIe to svAthyanI ciMtA karavAnI jarUra na rahe ke prasannatA ke dIrdhAyuSyanI ciMtA karavAnI jarUra rahe. A sthitimAM ApaNe ApaNI jAtane nasIbane bharose, rAmabharose choDI daIe. ema ja mAnI laIe ke je thavAnuM bhAgyamAM lakhyuM haze te ja thavAnuM che. paNa rAmabharosAthI vadhAre mahattvano che ApaNo bharoso. ApaNe ApaNI jAta para bharoso karIe, ApaNI AtmAnubhUtine jAgRta karIe, zuddha cetanAno anubhava karIe. adhyAtmanI A ghaNI UMDI vAta lAge, paNa A eka satya che. AcArya kundakunda jevA aneka AcAryoe adhyAtmanI anubhUti karI A satyane spaSTa karyuM che. ApaNe A dizAmAM AgaLa vadhavuM joIe. zuddha cetanAnI zodha karavAmAM samarpita thaIe to ApaNuM bhaviSya ApaNA hAthamAM haze. samayasAra 0 75 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ ] m ] ]] ] saMkalikA vatyuM paDucca jaM puNa, ajjhavasANa tu hodi jIvANaM / Naya vatyudo du baMdho, ajjhavasANeNa baMdhotthi / / savve karedi jIvo, ajjhavasANeNa tiriya gaNeraie / devamaNue ya savve, puNNaM pAvaM ca NeyavihaM / / (samayasAra 265, 268) sarIramAhu nAvotti, jIvo vuccaI nAvio / saMsAro aNNao kutto jaM taraMti mahesiNo / / be dRSTikoNa - nizcayanaya vyavahAranaya nizcayanaya vRttagrAhI daSTi paryAyagrAhI daSTi vyavahAranaya nizcayanaya : abhedagrAhI draSTi - - vyavahAranaya : bhedagrAhI daSTi satyanA be prakAra Jain Educationa International - sUkSma satya sthULa satya sthULa satya : vyakta satya sUkSma satya : avyakta satya vyAvahArika satya : naizcayika satya baMdhanuM kAraNa che adhyavasAya adhyavasAya che cetanAnuM pariNAma duHkha muktino mArga. samayasAra www 77 6 For Personal and Private Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. satyanI zodhanA be daSTikoNa | satya ane mithyA- e be zabdothI ApaNe khUba paricita chIe. eka evI mAnyatA che ke satyane lIdhe samasyA gUMcavAya che. bIjI mAnyatA evI che ke satyane lIdhe samasyA ukale che. eka nyAyadhIze gunegArane kahyuM, bola, sAcesAcuM kahIza?' gunegAra | gUMcavADAmAM paDyo. nyAyAdhIze kahyuM- "jUThuM bolavAnuM zuM pariNAma Avaze te tuM jANe che?' teNe (gunegAre) kahyuM - naraka' nyAyAdhIze pUchyuM- sAcuM bolavAnuM pariNAma jANe che ?' teNe kahyuM, "sAcuM bolavAnuM pariNAma haze jela." sAcuM bolanAra jelamAM jAya e (paNa) eka mAnyatA che. A vahevAra mAnyatAthI barAbara viparIta (UlaTI) mAnyatA che ke jeTalo mithyA daSTikoNa cAla rahe eTalo ja mANasa duHkhI thAya che. badhAMya duHkho maTADavAno eka ja upAya che- satyanI zodha, satyanI samakSa cAlyA javuM. satyanA be prakAra satyane samajavuM ghaNuM kaThaNa che. satya eTaluM sUkSma che ke tyAM sudhI pahoMcavuM kaThaNa che. bhagavAna mahAvIre satyane zodhavAnA be daSTikoNa batAvyA. satya be prakAranuM hoya che- sthUla satya ane sUkSma satya. kAgaDo kALo hoya che. e kALo che e satya che, paNa skUla satya che. haMsa sapheda hoya che, e satya kharuM paNa skUla satya. e sUkSma satya nathI. sUkSma satya to chekAgaDo kALo ya che, sapheda paNa che, pILo paNa che, lAla paNa che, bhUro paNa che. emAM pAMceya raMga che. A pAMceya raMgane ekasAthe samajavA e sUkSma satya che ane mAtra eka ja raMga pakaDavo e sthUla satya che. skUla satya grahaNa karanArI daSTi vyavahAranaya kahevAya ane sUkSma satyane samajanArI daSTi nizcayanaya kahevAya. lImaDo ane goLano saMbaMdha koIne pUchIe ke goLa kevo che ? lImaDAnuM pAMdaDuM kevuM che ? to javAba maLe ke goLa madhura che ane lImaDAnuM pAMDuM kaDavuM che. lImaDo kaDavo ja hoya che ? zuM goLa madhura ja hoya che? skUla satya to che ke goLa samayasAra, 9 79 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhura che ane lImaDo kaDavo che. paNa sUkSma satya e che ke- goLa kaDavo paNa che, ane lImaDo madhura paNa che. khATo, madhura, kaDavo, tIkho ane tUro e jeTalA rasa che e badhA goLamAM che ane lImaDAmAM paNa che. mATImAMthI sAkara kADhavAmAM Ave che. kolaTAra dravyamAMthI sAkara kaDhAya che. ema kahevAya che ke AdikALamAM ApaNI mATImAM eTalI madhuratA hatI ke AjanI sAkara karatAM e hajAro gaNI vadhAre hatI. mATImAM madhuratA paNa che ane kaDavApaNuM ya che. sthUla daSTi ane sUkSma daSTi sthUla daSTivALo mANasamAtra vyakta (dekhAtuM) paryAyane pakaDe che (samaje che). je kaMI vyakta thaI gayuM, pragaTa thaI gayuM e ja ApaNI najara sAme Ave che. je kaMI vyakti hoya, pragaTa hoya tene ja AMkha jue che. ' avyaktane ApaNI AMkha pakaDI zakatI nathI. kAgaDAno kALo raMga dekhIto che, paNa pILa, bhUro, lAla ane sapheda e badhA raMgo avyakata (adITha) che. sthUla daSTi avyakatane pakaDatI nathI. je kaMI dekhItuM hoya ene ja pakaDe che. jyAre sUkSma daSTi, prajJA jAge, atIndriya cetanA jAge tyAre ja te avyakta (adITha)ne paNa pakaDI zake. je kaMI aMdaramAM chupAyeluM che tene paNa joI zake che. sthUla satya e vyakta (dekhItuM) satya che, sUkSma satya avyakata (adITha) satya che. prazna che kSamatAno ApaNA jJAnanI zakita maryAdita che. ApaNI daSTi ekAda aMzane ja grahaNa karanArI che. ApaNe eka aMzane ja grahaNa karI zakIe chIe samagra grahaNa karI zakatA nathI. dhAro ke- eka saMtaruM che. koIe joyuM kesaMtaruM paDyuM che. AMkhoe joyuM ke A saMtaruM che. ahIM prazna e thAya ke | AMkhe kaI vAta pakaDI ? AMkhe enA raMga-rUpa, AkAra joyAM ane batAvI | dIdhuM ke A saMtaruM che. paNa e khATuM che ke mIThuM ? e vAtanI khabara AMkhathI na paDe. e kAma jIbhe karyuM. Ama AMkha ane jIbha banneno yoga maLyo tyAre ApaNane khabara paDI ke A saMtaruM che, khATuM che ke mIThuM che. koIe aMdhArAmAM saMtaruM rAkhyuM hoya to ApaNe nAkathI suMdhyuM tyAre khabara paDI ke A saMtaruM che. nAka, AMkha ane jIbha e badhI Indriyo potapotAnuM kAma kare che. eka aMzane grahaNa kare che. AMkhe tenuM rUpa ane AkAra batAvyAM, jIbhe cAkhIne svAda batAvyo, nAke gaMdha batAvI. ApaNe saMtaruM samayasAra 0 80 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ hAthamAM lIdhuM, hAtha vaDe sparza karI batAvI dIdhuM ke A saMtaruM che. sparzendriyanuM paNa potAnuM eka kAma che. sparza karIne ghaNI badhI vAto batAvI zakAya. jenA kAna vikaselA hoya teo sUkSma dhvani paNa pakaDI batAve che. kuzaLatAnuM pradarzana bhAratamAM evA evA Indriya-kuzaLa mANaso thayA che. Aje ApaNe Indriya-jJAnane bhUlI gayA chIe. yaMtro ane anya sAdhanoe ApaNI IndriyonI zaktine bahu ja ochI karI nAkhI che. Aje padArthonA pRthakkaraNano prakAra badalAI gayo che. vaijJAnika yaMtro vaDe padArthanuM parIkSaNa karavAno, enuM rAsAyaNika pRthakkaraNa karavAno tyAra pachI e kahe ke emAM amuka amuka dravyo che. prAcInakALamAM te (vaijJAnika) AvAM kAma potAnI Indriya kuzaLatAthI karI leto. eka videzI samrATe bhAratanA koI rAjAne suramo mokalyo. e suramAthI AMdhaLo mANasa dekhato thaI jato hato. suramAnI DabImAM bahu thoDo suramo hato. te eka mANasanI AMkhomAM AMjI zakAya teTalo ja hato. rAjAne vicAra Avyo. suramo kevo che te jovuM joIe. eno eka vRddha maMtrI AMdhaLo hato. rAjAe ene bolAvI kahyuM- A suramo AMkhomAM AMjI do. tamArI dRSTi pharIthI Avaze. vRddha maMtrIe eka AMkhamAM suramo AMjyo. enI dRSTi AvI gaI. e tarata ja joI zakavA lAgyo. eNe suramo bIjI AMkhamAM na nAkhyo paNa jIbha para mUkavA icchayuM. rAjAe kahyuM, 'zuM karI rahyA cho Apa ? ApanI eka AMkha sArI thaI gaI, to have bIjI AMkhamAM nAkho to e paNa jovA mAMDaze. emAM nahi nAkho to kANA rahI jazo.' maMtrIe kahyuM, 'mahArAja ! huM kANo nahi rahuM, paNa have huM badhAno aMdhApo maTADI daIza.' maMtrIe jIbha para suramo mUkIne enuM parIkSaNa karyuM ane bIje divase evo ja suramo rAjAnI sAme dharI dIdho. pachI kahyuM, mahArAja ! je suramo meM eka AMkhe AMjyo hato tevo ja A suramo che. have Apa hajA2-hajA2 lokonI dRSTi pAchI lAvI zakazo. videzI samrATano dUta to maMtrInuM A kauzala joIne vismita thaI gayo. vyavahAranaya ane nizcayanaya A kevaDo moTo camatkAra che ! zuM AvuM pRthakkaraNa karI zakAya ? prayogazALA vinA Avo nirNaya tAravI zakAya kharo ? ApaNI IndriyomAM Jain Educationa International samayasAra 81 For Personal and Private Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhastha paNa A ja vAta kahe- mAruM zarIra che. paNa A na banI zake. | zarIra mAruM che e vyavahAranuM satya che. e kaMI vAstavika satya nathI. zarIra mAruM che ema mAnavuM upayogI che ke ke zarIrane potAnuM mAnyA vinA koI kAma cAlatuM nathI. mANasa zarIranA AdhAre bole che. zarIranA AdhAre vicAre che. zarIrane potAnuM mAnavuM e eka upayogitA che. tethI bhagavAna mahAvIre kahyuM, jyAM sudhI samudrane pAra karIe nahi tyAM sudhI nAvane choDavI nahi. zarIra eka nAva che. e kinAre na pahoMce tyAM sudhI ApaNe ene |choDI zakIe nahi. zarIramAhu nAvotti, jIvo vuccaI nAvio / saMsAro aNNao kutto, jaM taraMti mahesiNo || zarIra nAva che, jIva nAvika che, saMsAra samudra che. jyAM sudhI sAme kinAre pahoMcI na jaIe tyAM sudhI nAva choDI zakAya nahi. zarIra mANasanI eka jarUriyAta che tethI mANasa kahe che ke zarIra mAruM che. paNa zarIrane potAnuM mAnIne mANase duHkho paNa keTalAM pedA karyA che ! je zarIrane potAnuM mAne che te zarIra mATe zuM zuM nathI karato ! mANasa zarIra mATe hiMsA paNa kare che, jUThuMya bole che, parigraha paNa kare che, ane te zarIra mATe bIjAone takalIphamAM paNa mUkI zake che. e zarIranuM bharaNa-poSaNa paNa kare che ane lAlana pAlana paNa kare che. zarIra zuM duHkha ApatuM nathI? roga paNa zarIra ja utpanna kare che. vRddhatva paNa A ja zarIramAM Ave che. eka tarapha joIe to zarIra ghaNuM upayogI che to bIjI tarapha moTuM duHkha ApanAruM paNa che. zarIra mAruM che' e eka skUla satya che. A dhAraNAne toDavI e sUkSma satya che. nizcayAtmaka satya (nizcayanuM satya) mANase ema anubhavavuM joIe ke zarIra mAruM nathI. huM caitanyapUrNa chuM, caitanya svarUpa chuM. anubhava e mAruM svarUpa che. jJAna mAruM svarUpa che. vitarAgapaNuM mAruM svarUpa che. eka avAja evo Ave che (koI bole che) ke zarIra mAre che bIjo svara kahe che ke zarIra acetana che, prANI cetana che. cetana acetanane potAnuM mAne e to kevaDI moTI mUrkhatA kahevAya ! A beya svaro judA judA che paNa beya sAcA che. zarIra mAruM che' e | vyavahAranuM satya che ane zarIra mAruM nathI" e nizcayanuM satya che. jyAM sudhI nizcayanuM jJAna jAgRta na thAya tyAM sudhI zarIranuM ajJAna tUTaze nahi, samayasAra 0 83 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhastha paNa A ja vAta kahe- mAruM zarIra che. paNa A na banI zake. zarIra mAre che e vyavahAranuM satya che. e kaMI vAstavika satya nathI. zarIra mAruM che ema mAnavuM upayogI che ke ke zarIrane potAnuM mAnyA vinA koI kAma cAlatuM nathI. mANasa zarIranA AdhAre bole che. zarIranA AdhAre vicAre che. zarIrane potAnuM mAnavuM e eka upayogitA che. tethI bhagavAna , mahAvIre kahyuM, jyAM sudhI samudrane pAra karIe nahi tyAM sudhI nAvane choDavI nahi. zarIra eka nAva che. e kinAre na pahoMce tyAM sudhI ApaNe ene choDI zakIe nahi. zarIramAhu nAvotti, jIvo buccaI nAvio / saMsAro aNNao kutto, jaM taraMti mahesiNo / zarIra nAva che, jIva nAvika che, saMsAra samudra che. jyAM sudhI sAme kinAre pahoMcI na jaIe tyAM sudhI nAva choDI zakAya nahi. zarIra mANasanI eka jarUriyAta che tethI mANasa kahe che ke zarIra mAruM che. paNa zarIrane potAnuM mAnIne mANase duHkho paNa keTalAM pedA karyA che ! je zarIrane potAnuM mAne che te zarIra mATe zuM zuM nathI karato ! mANasa zarIra mATe hiMsA paNa kare che, jUThuMya bole che, parigraha paNa kare che, ane te zarIra mATe bIjAone takalIphamAM paNa mUkI zake che. e zarIranuM bharaNa-poSaNa paNa kare che ane lAlana pAlana paNa kare che. zarIra zuM duHkha ApatuM nathI? roga paNa zarIra ja utpanna kare che. vRddhatva paNa A ja zarIramAM Ave che. eka tarapha joIe to zarIra ghaNuM upayogI che to bIjI tarapha moTuM duHkha ApanAruM paNa che. zarIra mAruM che' e eka skUla satya che. A dhAraNAne toDavI e sUkSma satya che. nizcayAtmaka satya (nizcayanuM satya) mANase ema anubhavavuM joIe ke zarIra mAruM nathI. huM caitanyapUrNa chuM, caitanya svarUpa chuM. anubhava e mAruM svarUpa che. jJAna mAruM svarUpa che. | vItarAgapaNuM mAruM svarUpa che. eka avAja evo Ave che (koI bole che) ke zarIra mAre che bIjo svara kahe che ke zarIra acetana che, prANI cetanA |che. cetana acetanane potAnuM mAne e to kevaDI moTI mUrkhatA kahevAya ! A beya svaro judA judA che paNa beya sAcA che. zarIra mAruM che' e | vyavahAranuM satya che ane zarIra mAruM nathI" e nizcayanuM satya che. jyAM sudhI nizcayanuM jJAna jAgRta na thAya tyAM sudhI zarIranuM ajJAna tUTaze nahi, samayasAra 0 88 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmanuM jJAna jAgaze nahi. aghyAtmamAM pahelAM zarIra vizenA ajJAnane toDavuM che. 'zarIra mAruM nathI' e anubhava karavo paDe che. jainadarzanamAM ene bheda-vijJAna kahevAmAM Ave che. vedAMta darzanamAM ene dehAdhyAsathI mukti kahevAI che. dehAdhyAsathI chuTakAro pAmyA sivAya koI sAdhanA karI zakatuM nathI. bheda-vijJAna vinA koI sAdhanA karI zakatuM nathI. jo ApaNe vyavahAranA satyamAM ja aTakI jaIzuM to dharmanI cetanA sudhI pahoMcI zakIzuM nahi. saMbaMdha : gharano A satyane bIjA saMdarbhamAM joIe. zarIra sAthe mANasano najIkano saMbaMdha che. eno bIjo saMbaMdha ghara sAthe che. AtmA rahe che zarIramAM ane zarIra rahe che gharamAM. 'ghara mAruM che'. e vyavahAranuM satya che. jo e satya na hota to mANasa ghara na banAvata. paNa nizcayanuM satya che- ghara mAruM nathI.' muni rAjarSi dIkSA laI rahyA hatA. tyAM Indra brAhmaNa rUpe AvyA. eNe vinaMtI karI, 'rAja, Apa hamaNAM ja dIkSA laI rahyA cho ? Ape to ghaNAM mahAlayo banAvavAnAM bAkI che. Apa moTA moTA mahelo banAvo ane eka prAsAda banAvo. tyArapachI dIkSAnI vAta karo', rAjarSie kahyuM, 'brAhmaNa' teM ghaNo vicitra upadeza Apyo ! tane khabara nathI ke ahIM mAruM ghara banI zake tema nathI. Aje je ghara banAvAze te kAle tUTI jaze. huM evuM ghara banAvavA icchato nathI. huM to evuM ghara banAvavA icchuM chuM je banAvyA pachI kadIya tUTe nahi, jUnuM na thAya, khaMDiyera na bane. ane evuM ghara banAvavA mATe ja huM prasthAna karI rahyo chuM. navo ja dRSTikoNa Avyo ke- A ghara mAruM nathI. mAruM ghara che mAruM caitanya, mAruM ghara che mAro AtmA- jyAM pahoMcyA pachI pAchA pharavuM paDatuM nathI. duHkhanuM kAraNa duHkhI mANasa ghaNIvAra kahe che ke- mane mAruM karma du:kha thaI rahyuM che. zani duHkha daI rahyo che, rAhu duHkha daI rahyo che, pADozI duHkha daI rahyo che. karma duHkha daI rahyuM che e vAta paNa sAcI che. sUryakiraNonI paNa eka asara hoya che. e paNa mANasa para asara kare che. koI mANasa kahe ke 'amuka mANasa mane duHkha Ape che.' ene paNa jUThuM kema manAya ? pADozI dararoja gALo de che. e vAtane ApaNe jUThI kaI rIte mAnIe ? je Jain Educationa International samayasAra 84 For Personal and Private Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyakSa hoya ene jUThuM kaI rIte mAnI zakAya ? paNa jo A satyamAM ApaNe phasAI jaIzuM to duHkhathI chuTakAro kadIya nahi meLavI zakIe. paNa A satya paNa samajavuM jarUrI che ke nathI graho duHkha detA, na to pADozI duHkha de che ke na to karma duHkha de che. duHkha to de che ApaNo vicAra. bIjo duHkha de che e vyAvahArika satya che, paNa naiyika satya che ApaNo potAno vicAra duHkha de che. adhyavasAya (nizcaya-vicAra) e cetanAnuM pariNAma che adhyavasAyano artha che- cetanAnuM pariNAma. adhyavasAye ja karmano daMDa dIdho che. e mULa (kha) kAraNa che. ApaNe to mAtra nimitta sudhI jaIne aTakI jaIe chIe. mULa sudhI pahoMcI zakatA nathI. adhyavasAya ja karmanuM baMdhana kare che. adhyavasAya hoya to ja karmanuM baMdhana hoya. A sthitimAM duHkha ApanAra koNa gaNAya ? adhyavasAya ke karma ? duHkha athavA baMdhananuM kAraNa adhyavasAya che. jIva potAnA aghyavasAyane lIdhe tiryaMca, deva, manuSya ane naraka gatinuM baMdhana kare che. puNya ane pApanuM kAraNa paNa adhyavasAya ja che. vatyuM paDucca jaM puNa, ajjhavasANaM tu hodi jIvANaM / Naya vatthudo du baMdho ajjhavasANeNa baMdhotthi / / savve karedi jIvo, ajjhavasANeNa tiriya jeraie / devamanu ya savve, puNNaM pAvaM ca NeyavihaM / / adhyavasAya kAraNa che (manamAM karelo saMkalpa kAraNarUpa che) ApaNe UMDANathI vicArIe. eka prANI (jIva) pazu thayo, gAya, ghoDo ke kUtaro thayo. ene (pazu) koNe banAvyo ? naraka, tiryaMca, manuSya ane deva e cAra gati (jIvanI) che. eka jIva narakamAM gayo. eka pazu yonimAM gayo, eka manuSya thayo ane eka deva thaI gayo. pelA eka prANIne narakamAM koNe mokalyo ? koI eka prANIne manuSya koNe banAvyo? ane eka prANIne deva koNe banAvyo ? eno uttara hoya ke- mANasa enA adhyavasAya (saMkalpa)thI evo bane che. karma bicAruM koNa che je ene evo banAve ? jo mANasano saMkalpa narakamAM javA jevo na hota to te kadIya narakamAM na jAta. bhagavAn mahAvIre pratyeka gatinAM cAra-cAra kAraNa batAvyAM che. ochAM tola-mApa vAparanAro, vahepAramAM garabaDa karanAro pazu yonimAM Jain Educationa International samayasAra . 85 For Personal and Private Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ janme che. A vAta sArI to nahi lAge paNa A ja satya che. eno svIkAra paNa karavo paDaze, evuM bhagavAn mahAvIre pote kahyuM che. jarUra che jAgratapaNAnI pazu thavAno je adhyavasAya (saMkalpa) che, te pazuyoninuM kAraNa bane che. jyAre saMkalpa chetarapiMDIno hoya, tola-mApamAM jUTha ke kapaTa hoya tyAre mANasa tiryaMca yonimAM javA yogya karmo kare che. have prazna thAya ke tiryaMca | koNe banAvyo ? zuM karse banAvyo ? pADozIe banAvyo ? ame evI vArtAo sAMbhaLI che jemAM koI mANasane kabUtara banAvI devAmAM Ave che. koIne gheTuM-bakaruM banAvI devAmAM Ave che. ema kahevAya che ke tAMtrika zaktithI Ama thAya che. paNa A badhI daMtakathAo hoI zake. koI mANasane ghare gAya-bheMsa hoya te zuM e mANase temane gAya-bheMsa banAvyAM ? to koNe banAvyAM ? darekano saMkalpa ja tene pazu banAve che. banAvanAra che potAno ja saMkalpa. tethI jAgRta rahevAnI jarUra che. ApaNe eTalA jAgRta rahIe ke dUSita bhAva, duSTa pariNAma ane duSTa kAmothI bacatA rahIe. bIjA upara doSAropaNa. jo nizcayanayanI A vAta mANasanI sAme na hota to te hamezAM bIjA upara doSa DhoLato raheta. vyavahAranaya pAsethI eTaluM badhuM kAma lIdhuM ane ethI daSTikoNa evo banI gayo ke- bIjAne juo, potAne na juo. potAne bacAvI rAkho. potAne kyAMya garama havA na lAgI jAya, lU na lAgI jAya. kAlU gaNi kahetA ke- mArA DhIMcaNa nabaLA rahI gayA. bahu nAnI umaramAM emaNe hAthamAM ghoDI laI lIdhelI. e kahetA-mArI mAtA chogAjIno huM ekano eka lADakavAyo dIkaro hato, tethI mAtA mane kayAMya ghara bahAra na javA detI. emane bIka rahetI ke- mAro dIkaro kayAMka jaze. to tene Thesa lAgI jaze. vAgI jaze. bALaka jo rame kare nahi, bIjA bALako sAthe kayAMya na jAya, gharamAM ja beTho rahe to enA DhIMcaNa nabaLA ja raheze. ApaNe paNa jAtane bacAvI rAkhIe chIe. rakhene kayAMka vAgI jAya ! ApaNe ApaNI AsapAsa surakSAnAM eTalAM to kavaca banAvI dIdhAM che ke bahAranI havA ja na lAge. dareka vAtamAM mANasa sAmI vyakita upara doSa DhoLIne potAno bacAva karI le che. amuka mANase Ama karyuM, amuka mANase tema karyuM. vyavahAra karavAnI A rIta jyAM sudhI ApaNe badalazuM nahi tyAM sudhI ApaNo daSTikoNa AdhyAtmika nahi bane, nizcayano samayasAra ... 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ | daSTikoNa nahi bane. puruSArthano prazna nizcayano daSTikoNa jAgyA vinA potAno puruSArtha jagADavAnI vAta saMbhavita banatI nathI. ane jyAM sudhI ApaNA puruSArthane jagADIe nahi, ApaNI zakitane jagADIe nahi tyAM sudhI koI paNa ApaNane madada karavA Avaze nahi. vedomAM eka mahattvanuM vacana che- je akarmaNya hoya che teno devo paNa sahakAra karatA nathI. devatAo teno ja sahakAra kare che je puruSArthI hoya. ApaNe mAtra nimittonA vizrvAse rahI pAMgaLA jevA banI gayA chIe. gatizUnya banI gayA chIe. ApaNI puraSArtha karavAnI cetanA sUtelI che. jyAM sudhI nizcayanaya para pahoMcIe nahi tyAM sudhI gati ane ! puruSArthanI vAta Ave ja nahi. ApaNo AtmA ja sukhano karanAra che, ApaNo AtmA ja duHkhano karanAro che. e satya para ApaNe pahoMcavuM joIe. vyavahAramAM AropaNa ahaMtu vaMdanAmAM eka mahattvano pATha che-maMA vattA vistAra kuhANa 2 suhAga ra | AtmA ja sukha-duHkhano karanAra che ane AtmA ja sukha-duHkhano nAza karanAra che. gUMcavADo e thayo che ke ApaNe AtmAne bhUlI gayA ane bIjAone enA sthAne besADI dIdhA. dareka vAtamAM ApaNe bIjAne ja joIe chIe. ghaNA loko pAsethI ame sAMbhaLIe chIe keamuka mANase evuM kaMI TUcakuM karAvI dIdhuM ke mArI sthiti ja paDatI gaI, mAro vahepAra asta-vyasta thaI gayo. keTalAya loko kahe che ke- mArA gharanA ja mANase mArA upara Ama karI dIdhuM jethI mArI sthiti dayApAtra banI gaI. Ama dareka kAmamAM mANasa bIjAonI bhUmikA jue che. potAnI nirbaLatAo para dhyAna Apato nathI. mANasanI potAnI paNa ghaNI badhI nirbaLatAo hoya che paNa te e joto nathI ane potAnI paristhiti bIjAo para DhoLI de che, AropI de che. vyavahAra nayamAM AvuM AropaNa cAle che. jyAM sudhI A Aropa karavAnI vRttithI nahi chUTAya tyAM sudhI ApaNe samasyAonuM samAdhAna karI zakIzuM nahi, ane duHkhothI chuTakAro paNa meLavI zakIzuM nahi. duHkhamukitano mArga duHkhothI chuTakAro meLavavAno rasto che- vAstavikatA sudhI pahoMcavuM, samayasAra ... 87. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ AropaNa na karavuM. je sthAne je kaMI hoya tene samajavAno ane jANavAno prayatna karavo. kharuM satya che- dareka mANasa potAnAM zubha-azubha karmonAM pariNAmathI- potAnA saMkalpathI narakamAM jAya che, pazu bane che, manuSya bane che, deva bane che. mANase potAnA saMkalpane zuddha rAkhavo joIe. potAnA bhAvo, potAnI vicAradhArAne pavitra banAvI rAkhavI, paNa e to vyavahAranI | vAtomAM phasAI gayo ane teNe bIjAo para doSAropaNa karavAnuM zarU karI dIdhuM. AvI sthitimAM nizcayanayano vikAsa na thaI zake. nItizAstramAM kahevAyuM che ke- je pitA potAnA putrane yogya banAvI le che te ghaNo sAro pitA che. ane je pitA potAnA putra mATe puSkaLa saMpatti mUkI jAya che, paNa putrane yogya banAvato nathI te potAnA putrano sauthI moTo zatru che. vicAranuM milanabiMdu nItizAstrano eka prasiddha zloka che- mAtA zatru. pitA verI, cena vAto patiH | nItizAstramAM kahevAyuM che ke- e mAtA zatru che, pitA duzmana che jemaNe potAnA putrane bhaNAvyo na hoya, yogya banAvyo na hoya, taiyAra na karyo hoya. A ghaNI sAcI vAta che. jeo putrane taiyAra karatAM nathI, ane mAtra dhana ja ApI de che teo vastutaH e (putra)nI sAthe duzmanapaNAnA bhAvathI varte che. videzomAM chokarAnI taiyArI para bahu ja dhyAna apAya che. potAnI saMpatti potAnA chokarAne ApatA nathI. evo rivAja che ke nokaranA nAma | vasiyatanAmuM karI de che. prAIvaranA nAme vIla lakhI de che. potAnA putranA nAme vIla karavAnI prathA kadAca ghaNI ochI haze. putra paNa evI apekSA rAkhatA nathI ke pitAnI saMpatti emane maLe. hindustAnamAM ghaNA badhA putro nakAmA thaI jAya che. emanA manamAM hoya che ke dhana to maLI ja javAnuM che. Avo vicAra ane daSTi AropaNanI prakriyAmAMthI nIkaLe che. mahatvanI vAta vyavahAranaya ane nizcayanaya satyane zodhavAnI be daSTio che ane bane sAcI che. paNa vyavahAranA satyane ApaNe aMtima satya na mAnI levuM joIe. ApaNe vyavahAra uparathI nizcayanayanA satya sudhI javAnuM che. e eka mahattvanI vAta che. A vAta para AcArya kundakunda je bhAra mUkyo che ene huM bahu mahattvano mAnuM chuM. jo nizcayanaya para ATalo bhAra na devAto samayasara 0 88 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ hota to dharmanA viSayamAM ApaNe pUla banI gayA hota. mAtra uparanI vAtomAM ja rokAI gayA hota. koI sAmAnya mANasa je dharmane mAnato na hoya te jo kahe kephalANAe mAruM kAma bagADI nAkhyuM to e vAta to samajAya. paNa eka dhArmika ane AdhyAtmika mANasa AvI vAta kare to te samajavuM kaThaNa thaI paDe che. samatolapaNuM banAvo ApaNe ApaNI jAtane toLavI joIe ke- kaI daSTi jAgRta thaI che : vyavahAranI daSTi jAgI che ke nizcayanI daSTi jAgI che ? je koI mahAvIrano ziSya hoya temAM nizcayanayanI daSTi jAgavI joIe. pratyeka mANase vicAravuM joIe ke mAro adhyavasAya (saMka95) kevo rahyo che ? je mANasa potAnA adhyavasAya sudhI pahoMcI jAya che te bIjAo para AropaNa karato nathI. je potAnA kAryanuM bIja potAnAmAM ja khoLavAno prayatna kare che te bacI jAya che. bIjAonI UNapo jonAra kadIya bacI zakato nathI. AzA che ke ApaNe jIvanamAM samatolapaNuM sthApIe. eka page na cAlIe, eka AMkhe na joIe, eka ja hAtha UMco na karIe. be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna barAbara (sAthesAthe) kAma kare to vyavahAra ane nizcayanayanA satyanuM samatolapaNuM thaI jAya. A samatolapaNuM ja ApaNuM rakSAkavaca banaze ane vikAsanI dizAne spaSTa karaze. * * * samayasAra ... 89 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - | | D S T 0 vedaMto kammaphalaM suhido duhido ya havadi jo cedA / so taM puNo vi baMdhadi vIyaM dukkhassa aTThavihaM / / (samayasAra - 389) gharmanI kaLAH karmaphaLa bhogavavAnI kaLA a duHkha zAthI Ave che? duHkhamAM duHkhI na banIe sukhamAM sukhI na banIe puNyanuM phaLa : rAga pApanuM phaLa : TheSa baMdhananI sAMkaLa 9 cakravartI bharatanuM udAharaNa sanatakumAranI ghaTanA dharmano marma samatA parama AcaraNa che sukhI thavuM eTale duHkhane AmaMtraNa ApavuM. vidhAyaka daSTi jAgavI. US 0 0 D samayasAra o 9] Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 7. karmaphaLa bhogavavAnI kaLA bhAratIya sAhityamAM puruSo mATenI 46 kalAo ane strIo mATenI 72 kalAo manAI che. svastha jIvana jIvavA mATe klAonuM moTuM mUlya che. je mANasa kalAnuM mUlyAMkana karavuM jANato nathI te sarasa jIvana jIvavAnuM | mUlyAMkana karI zakato nathI. hurti, AnaMda, prasannatA e badhA mATe kalA Avazyaka manAya che. eka AcArye evuM vidhAna karyuM che ke- je mANasa sarva kalAo jANato hoya paNa dharmanI kalAne na jANe tenI badhIya kalAo nirarthaka che. A dharmanI kalA e zuM che jene jANyA vinA badhI kalAo vyartha ane arthahIna banI jAya che ? A gharma-kalA ne eka ja vAkyamAM kahevI hoya to te kahevAya-karmaphala bhogavavAnI kalA. dharmanI klA je mANasa karma-phaLa bhogavavAnI kalA jANe che te dharmanI kalAne jANe che. je karmanuM phaLa bhogavavAnuM jANato nathI te dharmanI kalA jANato nathI. bIjA zabdomAM kahIe to- je mANasa baMdhanamAMthI mukti prApta karavAnI kalA jANe che te dharmanI kalA jANe che. karmanuM baMdhana (saMbaMdha) rAga ane | Sa sAthe hoya che. jo puNyanuM phaLa udayamAM Ave (utpanna thAya) to rAga pedA thavAno ane jo pApanuM phaLa udayamAM Ave to TheSa pedA thavAno. rAga, dveSa, puNya, pApa e zRMkhalA (sAMkaLono aMta kadI Avato nathI. puNyanuM phaLa bhogavatAM mANasa unmatta (abhimAnamAM cakacUra) thaI jAya che ane pApanuM phaLa bhogave to dhRNA kare che. puNyanuM phaLa bhogave tyAre rAga (Asakita)ne baLa maLe che ane pApanuM phaLa bhogavatAM dveSane bala maLe che. ema lAge che ke rAga ane dveSanuM astitva TakAvI rAkhavA mATe keTalAMka evAM mAdhyamo maLyAM che. tethI ja puNya ane pApa mANasane barAbara baMdhanamAM bAMdhI rAkhe che. jyAM sudhI mANasa karmaphaLa bhogavavAnI kalA na zIkhe tyAM sudhI e baMdhananI beDIne toDI zakAtI nathI. jIvananAM be ghaTaka tatvo ApaNA jIvananA be mukhya ghaTako che. sukha ane duHkha. mANasane sukha joIe, duHkha nahi. ene sarasa jIvana joIe, nIrasa nahi. tyAre ApaNI sAme e prazna che ke koI mANasa evuM jIvana jIvyo che jemAM sukha samayasAra o 93 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja sukha AvyuM hoya, duHkha AvyuM ja na hoya ? kadAca duniyAmAM evo mANasa nahi maLe. eka paNa mANasa evo nahi maLe jeNe jIvanamAM mAtra sukha ja bhogavyuM hoya, duHkhano anubhava ja na karyo hoya. ane evo mANasa paNa nahi maLe jene duHkha ja duHkha AvyAM hoya, sukha na AvyuM hoya. tyAre prazna e thAya che ke mANasa sukha ja icche che to pachI duHkha kema Ave che ? A praznano sIdho saraLa uttara che- je sukha icche che te duHkha paNa icche che. A nizcita vAta che. eka vinA bIjuM hoI ja na zake. baMdhanamAMthI mukita pAmavAno prasta prazna e che ke baMdhanane kaI rIte toDI zakAya ? AcArya uttara Apyo che. je mANasa karmanuM phaLa bhogavatAM puNyanuM phaLa bhogavavAnA samaye sukhI thato nathI ane pApanuM phaLa bhogavavAnA samaye duHkhI thato nathI tene mATe A baMdhananI zRMkhalA toDavAno mArga khullo thaI jAya che. sukha vakhate sukhI na thavuM ane duHkha vakhate duHkhI na thavuM e baMdhanathI mukita meLavavAnI kalA che, ane A ja dharmanI kalA che. jyAre duHkhanuM pariNAma ane duHkhanuM phaLa maLe tyAre mANase duHkhI na thavuM e vAta sArI hoI zake, paNa sukhanuM phaLa maLe ane mANasa sukhI na thAya e vAta ThIka lAgatI nathI. dareka mANasa sukhI thavA icche che, sukhI jIvana jIvavA icche che. sukhI jIvana icchanAra mANase duHkhI jIvana jIvavAnI taiyArI paNa rAkhavI joIe. duHkha ane pIDAno anubhava ApaNe UMDe UtarIne joIe. asat karmanuM phala maLe che tyAre mANasa duHkhI thaI jAya che. zarIramAM roga thAya. asAtavedanIya karmano udaya thAya ane tyAre mANasa duHkhI thaI javAno. roga thatAM manamAM saMtApa thAya. duHkhanI rekhAo mukha para upasI Ave, samasyAo nIkaLI Ave che. A badhuM zuM che ? lIvarano roga, kensarano roga, hRdayaroga vagere koNa jANe keTalAya prakAranA bhayaMkara rogo che. A rogothI pIDAtAM manane moTo AghAta lAge che. jyAre rogajanita pIDA thAya tyAre mANasa ekadama duHkhI na thAya evuM bane kharuM ? uttaramAM kahevAyuM- evuM thaI zake. ane A ja dharmanI kalA che. A eka evI klA che jene jANavAthI AvI sthiti hoI zake ke- kaSTa Ave tyAre paNa mANasa duHkhI na thAya. asat karmanuM phala samayasAra ... 94 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogavatAM paNa mANasa duHkhI na thAya. cakravartInuM saundarya cakravartI sanatakumAranI vAta jANItI che. e ghaNI nATakIya rIte muni thayA. emane emanI suMdaratAnuM. moTuM abhimAna hatuM. e garvapUrvaka kahetA ke A duniyAmAM mArA karatAM vadhAre suMdara bIjo koI nathI. suMdaratAno paNa ahaMkAra hoya che. kharekhara to zarIranI aMdara maLa ja maLa bharyo paDyo che. A jANavA chatAM paNa mANasa suMdaratAnA ahaMkAramAM DUbelo rahe che. cakravartI sanatakumAranI suMdaratAnI kIrti samasta jagatamAM phelAI gaI. kahevAya che ke eka deva vRddha brAhmaNanuM rUpa laI cakravartInI suMdaratA jovA Avyo. eNe cokIdArane kahyuM- huM cakravartInuM darzana karavA icchuM chuM. cokIdAre kahyuM- atyAre emano khAnagI samaya che tethI cakravartInAM darzana nahi thaI zake. kAle rAjasabhAmAM emanAM darzana thaze. brAhmaNe kahyuM- mArI icchA pUrI karavAmAM tame mane madada karo. mArI vAta cakravartI sudhI pahoMcADI do ke ApanAM darzananI abhilASAthI eka brAhmaNa enI yuvAvasthAmAM dUra dezathI nIkaLyo hato ane cAlatAM cAlatAM have te vRddha thaI gayo che. kone khabara e jIvaze ke nahi ! ahaMkAranI bhASA cokIdAranuM mana pIgaLI gayuM. eNe brAhmaNanI vinaMtI cakravartIne pahoMcADI dIdhI. cakravartInA manamAM paNa ghaNI dayA AvI. tarata ja emaNe brAhmaNane bolAvI maMgAvyo. brAhmaNe cakravartInA oraDAmAM praveza karyo. cakravartInuM saundarya jotAMveMta e stabdha thaI gayo. e ekI najare cakravartIne joI rahyo. cakravartIno sUtelo ahaMkAra jAgI gayo. sanatkumAre brAhmaNane kahyuM- are tame atyAre to mAruM saundarya zuM juo cho. kAle jyAre snAna karI rAjAne yogya vastro paherI, alaMkAro dhAraNa karI rAjyasabhAmAM ratnajaDita siMhAsana para besuM tyAre mAruM saundarya jojo. tame tRpta thaI jazo. cakravartInA kahevAthI brAhmaNanA rahevA jamavAnI vyavasthA thaI gaI. bIje divase cakravartIe vadhAre taiyArI karI. sAja sajAvaTa para vizeSa dhyAna ApyuM. anekavAra e darpaNamAM potAnuM saundarya jotA rahyA ane tapAsatA rahyA, garvathI unmatta banatA rahyA. mANasa jyAre jyAre darpaNanI sAme jAya che tyAre tyAre te aDadho gAMDA jevo banI jAya che. Jain Educationa International samayasAra 95 For Personal and Private Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahaMkAranuM pariNAma pUrI veSabhUSA sAthe cakravartI rAjasabhAmAM pahoMcyA ane rAjasiMhAsana para beThA. pachI emaNe sanmAna sAthe brAhmaNane bolAvyo. brAhmaNe cakravartIne joyo ane enuM mana dhRNAthI bharAI gayuM. cakravartI brAhmaNano cahero joIne daMga thaI gayo. emaNe brAhmaNane pUchyuM- Aje mArI suMdaratA jovA jevI che. zuM tamane e sAruM na lAgyuM ? rAjan ! kAlavALuM saundarya jatuM rahyuM. kAla Apa bahu suMdara hatA. Aje e badhuM saundarya adazya thaI gayuM che. cakravartIne vicAra Avyo ke vRddhAvasthA sAthe buddhi paNa sAThI buddhi nAThI thaI jAya che. kAle jyAre huM sAmAnya sthitimAM hato tyAre Ane huM suMdara lAgato hato. ane Aje jyAre sajI-dhajIne Avyo chuM tyAre A kahe che ke rUpa cAlyuM gayuM, saundarya jatuM rahyuM. cakravartIe kahyuM- brAhmaNa, thoDA najIka AvIne juo. dhyAnathI juo. rAjan ! zuM jouM ? have e rUpa rahyuM nathI. kema nathI rahyuM ?' Apa ghUMkadAnI maMgAvo ane emAM ghUMkI juo. sanatakumAra ghUMkadAnImAM thUkyA. tyAM emaNe joyuM to AMtaraDAMnA kIDA ane bIjA bIDA emAM khadabadI rahyA che. sanatakumAre kahyuM- A zuM thayuM ? mahArAja ! je soLa bhayaMkara rogo manAya che, te badhAya ekasAthe ApanA zarIramAM pedA thaI gayA che. ApanuM saundarya naSTa thaI gayuM che. zreSTha AcaraNa che samatA cakravartI stabdha thaI gayA. emano ahaMkAra cUrecUrA thaI gayo. manamAM vairAgya ubharAI Avyo. rAjapATa choDIne e muni thaI gayA. kaThora sAdhanA karIne potAnI jAtane zuddha karI lIdhI. (pote zuddha thaI gayA.) koI mANasa pacAsa divasa bhUkhyo rahI zake che, paNa samatAnI sAdhanA na karI zake. samatAnI sAdhanA sauthI kaThora sAdhanA che. AcArya somadeve nItivAkayAmRtamAM lakhyuM che- "kSamatA para bhAra -' samatA parama ucca AcaraNa che. sukha-duHkha vagere sarva sthitiomAM sama rahevAnI sAdhanA sahelI nathI. sanatakumAra samatAnI sAdhanAmAM magna thaI gayA. eka bAju rUpano garva naSTa thaI gayo ane bIjI tarapha samatAnI sAdhanAmAM vRddhi samayasAra ( 96 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI. dharmanI klA kahevAya che ke pelo e ja vRddha brAhmaNa vaidyanuM rUpa laIne muninI sAme Avyo ane eNe munine nivedana karyuM, munivara huM kuzaLa vaidya chuM. dUrathI ja Apane joIne huM jANI gayo chuM ke Apa rogagrasta cho. Apane kuSTha jevo bhayaMkara roga thayo che. Apa AjJA karo to huM ApanI davA karIne ApanI kAyAne kaMcana jevI banAvI daIza. muni sanatakumAra bolyA, - vaidyarAja, mane davAnI jarUra nathI. vaidya pharI davAno Agraha karyo. munie enA Agrahano asvIkAra karyo ane kahyuM, vaidyarAja Apa zuM cikitsA karavAnA hatA ? munie potAnA mukhamAM AMgaLI nAkhI ane jyAM kuSTha karI rahyo hato enA upara thuMkanAM thoDAMka TIpAM nAkhyAM, jotajotAmAM tyAMnuM rUpa kaMcana jevuM thaI gayuM. muni kaSTa sahana karatA jatA hatA. emanAM azubha karmo pAkyAM paNa e duHkhI na thayA. A che dharmanI kalA. samasyAnuM kAraNa azubha karmono vipAka thatAM ane duHkha AvI paDatAM duHkhI na thavuM ane samatApUrvaka karmaphaLa bhogavavuM e dharmanI kalA jANyA vinA saMbhavita banatuM nathI. Ajano manuSya e kalAthI paricita nathI tethI ja samasyAo vadhAre bhayAnaka banI jAya che. thoDuMka mAthuM dukhe to mANasa mAtra gharanAMonI ja nahi paNa pADozIonI UMgha paNa uDADI de che. rela gADIne lIdhe eka mANasano aMgUTho kapAI gayo. e bUmo pADavA lAgyo, royo. pAse beThelA eka adhikArIe kahyuM, keTalo adhIriyo ane nabaLo che tuM ? kAle eka mANasanuM mAthuM phUTI gayuM, paNa eNe uhakAro paNa na karyo. ane te heja aMgUTho kapAyo temAM to bUmAbUma karIne badhAne herAna karI rahyo che? mANasanI manodazA. keTalAka mANaso evA hoya che jemane karmaphaLa bhogavatAM AvaDatuM nathI. je mANasa azubha karma-vipAkane bhogavavAnI kaLA jANI le che, te dharmanI kalAne jANI le che. je mANasa e samajI le ke karmanuM phaLa kema bhogavavuM tenI mahattA ane udAratA-banneya adbhuta thaI jAya che. prazna samayasAra 0 97 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ to e che ke karma-phaLa bhogavatI vakhate mANasa potAnA vivekano upayoga karato nathI. puNyano udaya Ave tyAre mANasa ahaMkArathI chalakAI jAya che. mANasane paNa te mANasa samajato nathI. A keTalI tucchatA kahevAya ! puNyanuM phaLa bhogavavAmAM je aviveka che tene lIdhe mANasanA mananI sthiti AvI thAya che. AcArya kudakundano daSTikoNa A saMbaMdhamAM AcArya kukunda je niyama batAvyo che te bahu mahattvano vedaMto kammaphalaM suhido dudiho ya havadi jo cedA / so tama puNo vi baMdhadi vIyaM dukhassa aTThavihaM / / je mANasa karmaphaLane bhogavatAM sukhI ane duHkhI bane che te AgaLa upara ATha prakAranAM karma bAMdhI le che. dharmano marma evo mANasa ja jANI zake che je sukha ane duHkhanI sthitimAM paNa sukhI ke duHkhI na bane. jyAre puNyanuM phaLa Ave che tyAre mANasane sagavaDa ane sAmagrI maLI jAya che. paNa emAM sukhI hovAno garva na karavo e sauthI moTI kalA che. bharata cakravartInuM udAharaNa bharata cakravartI bahu moTA rAjyano vahIvaTa karatA hatA. emanI pAse apAra vaibhava ane zakti hatAM. enI pAse alabhya evAM cauda ratna hatAM. eka ratna evuM hatuM jemAM savAre bIja vavAtAM ane sAMje pAka laNI levAto. eka divasamAM pAka taiyAra thaI jato. sahelAIthI anAja maLI jatuM. eka ratna carmaratna hatuM. nadIne pAra karavI hoya to nAvanI jarUra na paDatI. carmaratna pAtharatAM ja nadI para pula jevuM thaI jatuM. sainiko enA upara besIne nadI pAra karI letA. eka hatuM ejAra ratna. makAna banAvavAnI jarUra paDatI tyAre cUjArA ratnano upayoga karAto. jotajotAmAM te moTAM moTAM makAna taiyAra karI detuM ane hajAro sainiko e makAnomAM rahetA. evAM cauda ratno bharata cakravartInI pAse hatAM. vaibhava ane vikAsanI puSkaLa sagavaDonA svAmI hovA chatAM cakravartI bharata mokSa pAmyA. mokSa koNa pAmaze ? eka mANase bhagavAn RSabhane pUchavuM- bhagavana, A pariSadamAM mokSamAM janArA koNa koNa che ? samayasAra o 98 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAne tarata ja uttara Apyo- cakravartI bharata'. pelo mANasa to e uttarathI khaLabhaLI UThyo. eNe kahyuM, bhagavAnane ghare paNa pakSapAta cAle che. ATalA moTA tapasvIo ane tyAgIo beThA che, to paNa bharatane ja mokSanA adhikArI batAvyA che. e mANase pariSadanI vacce ja bhagavAna para AkSepa karI dIdho. e mANasane bharatanI AjJAthI adhikArIoe pakaDI lIdho. bIje divase ene rAjyasabhAmAM hAjara karavAmAM Avyo. bharate pUchyuM, teM bhagavAnanuM apamAna karyuM che ? bharatanA A praznathI e gabharAI gayo. eNe koI uttara na Apyo. jyAM daMDazakti hoya tyAM mANasa mUgo thaI jAya che. cakravartIe sajA saMbhaLAvI ene phAMsI ApavI. e mANasa gabharAI gayo. kaThaNa zarata cakravartIe vAtane vaLAMka ApatAM kahyuM- A sajAthI bacavAno eka upAya che. jo tela bharelo eka kaToro laI, ayodhyAnAM badhAM bajAromAM pharo. ane emAMthI eka TIpuMya tela na paDe ane AkhA nagaramAM pharI ahIM sudhI AvI jAo, to tane mukti apAze, kSamA apAze. bacavA mATe A kaThaNa vikalpa svIkAryA vinA teno chUTako na hato. eNe telathI bharelo eka vADako lIdho ane zaheramAM pharavAnuM zarU karyuM. enI sAthe khullI talavArovALA sipAI cAlI rahyA hatA. cakravartI bharatanI AzA hatI ke eka paNa TIpuM paDe to tenuM mastaka kApI nAkhavuM. eka bAju te mANasa motanI chAyAmAM cAlI rahyo che. bIjI tarapha cakravartInI AjJAthI nagaramAM gAna-vAgha ane raMga-rAga cAlI rahyAM che. e mANasa AkhA nagaramAM pharIne sahI salAmata pahoMcI gayo. vADakAmAMthI eka TIpuMya nIce na paDyuM. cakravartIe pUchyuM- zahera joyuM ? zuM zuM joyuM ? zuM zuM sAMbhaLyuM ? eNe kahyuM- huM to mAtra motane ja joI rahyo hato. mAtra motano ja avAja sAMbhaLyo. meM kaMI joyuM nathI ke kaMI sAMbhaLyuM nathI. ApanI zarata pUrI karIne ApanI pAse pahoMcyo tyAre lAgyuM ke huM amara thaI gayo. cakravartIe kahyuM- ATalAM sarasa nATaka thaI rahyAM hatAM ane teM nATaka na joyAM ? Jain Educationa International samayasara 99 For Personal and Private Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ nATakane jou ke jIvatarane jou ? mota ja mota dekhAI rahyuM hatuM. cakravartIe kahyuM- jA, tuM chuTTo che. bharata koIne mAravA icchato nathI. tArA praznano uttara ApavA mATe ja meM ATalI moTI yojanA karI hatI. tuM zuM samajyo ? huM to kaMI ja samajI zakyo nahi. bheda kholyo cakravartI bharate kahyuM- tArI sAme eka mAtra motano ja prazna hato, chatAMya tane na to gAyanamAM rasa hato ke na nAcamAM rasa hato ane nATakamAMya rasa na hato. tAro badhoya rasa motamAM joDAI gayo hato. evI ja sthiti mArI che. huM ATalo moTo cakravartI chuM, ATaluM moTuM rAjya calAvuM chuM, paNa mAro rasa nathI to bhogamAM ke nathI rAjyamAM ke koI bIjA padArthamAM. je kaMI puNyanuM phaLa bhogavI rahyo chuM emAM mane kaMI ja rasa nathI. mAro rasa che mAtra baMdhanamAMthI mukta thavAmAM. rAta-divasa mArA magajamAM baMdhana ane mukitano prazna ghUmyA kare che. tethI badho jIvanavyavahAra calAvavA chatAMya huM temAM lapaTAto nathI. A ghaTanA sAthe joDAyeluM satya A ghaTanAmAM A satya abhivyakta thayuM che- puNyanuM phaLa bhogavatI vakhate je mANasano rasa bhogo sAthe joDAto nathI, ane pApanuM phaLa bhogavatI vakhate dukho ane kaSTo sAthe pIDA, taraphaDATa, phariyAda ane bhayano bhAva joDAto nathI te mANasa dharmanI kalAne jANe che, baMdhanathI chuTakAro meLavavAnI kalAne jANe che. lokamAnyatA che ke- mANasa mANasanuM jIvana jIvato hoya tyAre teNe sukhanuM jIvana jIvavuM joIe. badhA padArthono upabhoga teNe karavo joIe. e mATe evI dalIla karAya che ke- bhagavAne badhA padArtho banAvyA zA mATe che ? keTalAka loko vadhAre paDatI dalIlamAM paNa UtarI jAya che. emane kahIe ke- mAMsa na khAvuM joIe. to uttara maLe ke - bhagavAne mAMsa banAvyuM zA mATe che ? saMta puruSo tyAgano upadeza Ape tyAre je loko bhogomAM kharaDAyelA che te A upadezanI mazkarI karatAM kahe che ke- Ano | tyAga karo, teno tyAga karo, tyAga karo. e badho saMtono upadeza mAnI laIe to A bhogavavA jevA padArthonuM zuM thAya ? jo amAre A badhA bhoga na bhogavavAnA hoya to A padArtho banAvAya che zA mATe ? A samayasAra * 100 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ dalIla sAthe A tathya paNa jANavuM jarUrI che- puNyanI sAthe sAthe pApanuM ! phaLa paNa joDAyeluM che. jo puNyanuM ghaNuM phaLa bhogavavuM hoya to sAthe pApanuM phaLa bhogavavAnI taiyArI paNa hovI joIe. DAbe hAthe ghoDo hoya to jamaNe hAthe gadheDo paNa hoI zake. ApaNI duniyAno kaMI evo niyama nathI ke ghoDo ja hAthamAM Ave ane gadheDo na Ave. sukha bhogavavA mATe jeTalo talasATa che eTalI taiyArI duHkha bhogavavAnI paNa rahevI joIe. sukhI hovuM e duHkhone nimaMtraNa ApavA jevuM che. eka suMdara mArga batAvyo che. jyAre puNyano vipAka Ave che, udaya thAya che tyAre sagavaDa paNa maLe che. mANasa ene bhogave che. paNa teNe emAM eTalA Asakata na thavuM, sukha bhogavavAmAM lepAI na javuM jethI puNyanA phaLano upabhoga gADha pApanuM kAraNa na bane. ghaNA mANaso evA hoya che ke mAtra moTA sukhane ja nahi paNa khAvA-pIvA jevA nAnA sukhane paNa choDI zakatA nathI. sukha choDI zakAtuM nathI. paNa sukhano upabhoga karatI vakhate jo evI cetanA jAgI jAya ke- puNyanA sukhane bhogavI sukhI thavuM te duHkhane AmaMtraNa ApavA barAbara che. Avo bodha thavo jarUrI che. puNyano udaya thatAM ApaNe sukha bhogavIe ja nahi ane pApanuM pariNAma Ave to tene paNa na bhogavIe. azubha karma kaI rIte bhogavavuM ? mANasane krodha Ave che. krodha e azubha karmano vipAka (pariNAma) che. bahAranuM koI nimitta maLe ane krodha caDhI Ave. koI nimitta banyuM, koIe gALa dIdhI, thappaDa mArI ane krodha caDhI Avyo. enuM mULa kAraNa che- mohanIya karmano vipAka. krodha bhale koI nimittathI thAya ke upAdAnathI thAya. ene na bhogavavo e dharmanI kalA che. azubha karmano vipAka Ave ane chatAMya krodha na thAya e krodhane na bhogavyo kahevAya, azubha karmane na bhogavyuM kahevAya. azubha karmanuM pariNAma Ave ane krodha thayo e azubha karmane bhogavyuM kahevAya. hRdayaroga : bhAvAtmaka kAraNa Aje aneka navA navA viSayo para vijJAnanAM saMzodhano thAya che, je joIne Azcarya thAya che. hRdayaroganA viSayamAM keTalAMka tathyo jANavA maLyAM che. hRdayaroga paNa azubha karmonA vipAkane bhogavavAthI thAya che. krodha, Akramaka, harIphAIo e hRdayaroganAM mukhya kAraNo bane che. hRdaya samayasAra * 101 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ roganAM bIjAM aneka kAraNo che, paNa bhAvanAtmaka kAraNomAM A mukhya kAraNa hoya che. enuM eka kAraNa che asahiSNutA. koIe kazI apriya vAta kahI dIdhI, ke tarata mANase manamAM gAMTha vALI lIdhI, ane teNe sAmevALA mANasane kSamA na karI, AjanI A mukhya samasyA che ke kSamA karavAnuM koI jANatuM ja nathI. pahelAMnA samayamAM kSamA karavI e dharmanuM tattva gaNAtuM. Aje e cikitsAtmaka tattva thaI paDyuM che. je koI hRdayaroga ke kensara jevA rogothI bacavA icchato hoya teNe kSamA karatAM zIkhavuM . joIe. jo mANasa kSamA karatAM na zIkhe ane manamAM gAMTha vALe to enuM pariNAma koIne koI roganA rUpe phUTI nIkaLe. jIvananI kalA puNyanI sthitimAM kevuM jIvana jIvavuM joIe. ane pApanuM pariNAma AvI paDe tyAre kevuM jIvana jIvavuM joIe e bAbatamAM jaina AcAryoe mahattvanuM mArgadarzana ApyuM che. sukha ane duHkha e banne sthitiomAM je mANasa sama rahevAnuM jANato nathI, Asakita ane pIDAthI mukta rahevAnuM jANato nathI te nathI to jIvananI kalA jANato ke nathI to dharmanI kalA jANato, ane baMdhanamAMthI mukta thavAnI kalA paNa jANato nathI. karma-phaLa. bhogavavAnI kalA e ja dharmanI kalA che. je A kalAne zIkhI le che te ghaNAM duHkhomAMthI bacI zake che. jIvanamAM kaThaNAIo AvI zake, roga | AvI zake, paNa A badhIya paristhitiomAM paNa mANasa prasanna rahI zake che. samayasAra : jIvana jIvavAno daSTikaNa. page laMgaDo eka bhikhArI hameza prasanna ane khuza raheto hato. eka mANase tene pUchayuM- are bhAI ! tuM bhikhArI che, laMgo paNa che. tArI pAse kazuMya nathI. chatAMya tuM ATalo khuza che, te zI vAta che ? bhikhArI | bolyo, "bAbujI, bhagavAnanI eTalI maherabAnI che ke huM AMdhaLo nathI. huM cAlI zakato nathI paNa dekhI to zakuM chuM ne !' jene takalIphone bhogavavAnI vidhAyaka daSTi maLI jAya che te khare | ja, dharmanI kalAne jANI le che, karma-phaLa bhogavavAnI kalA jANI le che. sukhanI avasthAmAM kevI rIte abhimAna rahita rahevuM ane duHkhanI sthitimAM kevI rIte prasanna rahevuM, dIna-hIna na banavuM e nAnI zI vAta samajaNamAM AvI jAya to samajI levuM ke jIvana jIvavAnI sauthI moTI kalA AvaDI gaI. jIvana jIvavAno A daSTikoNa AcArya kundakundanA racelA "samayasAramAMthI sahaja rIte phalita thAya che. * * * samayasAra che 100 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - [8] 0 D D D D ahamekko khalu suddho, NANadasaNasamaggo / tamhi Thido taccitto, sabbe edekhayaM Nemi / / (samayasAra - 73) ego me sAsao appA gANadaMsaNalakhaNo / sesA meM bAhirA bhAvA savve saMjogalakhaNA || prazna zAMta sahavAsano cetanAno pariSkAra cetanAnAM be rUpa vyakti cetanA sAmudAyika cetanA vyakita cetanAnA be artha - adhyAtma cetanA : paramArthI cetanA svArtha cetanA sAmAjika cetanAnI maryAdA adhyAtma cetanAnI maryAdA saMyukta kuTuMba : judA thavAnuM kAraNa ke zAMtipUrNa sahavAsanuM sUtra : adhyAtma cetanAno vikAsa D 0 samayasAra 0 103 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 8. klabanI sAthe kema rahevuM ? | zAMta sahavAsano prazna manuSya sAmAjika prANI che. te samAjanI sAthe jIve che. samAjano sauthI nAno ekama che kuTuMba. parivAra e sumeLano eka prayoga che. jo | mANasa be-cAra vyakitao sAthe zAMtipUrNa jIvana vitAvI zakato hoya to moTA samUhanI sAthe paNa te zAMtipUrNa jIvana vitAvI zake. jo kuTuMbamAM laDAI-jhaghaDA, rovuM-rovaDAvavuM e badhuM cAlatuM hoya to tenuM jIvana narakasamuM thaI jAya che. zAMtipUrNa jIvana jIvavuM hoya to mANase kuTuMba sAthe zAMtipUrNa | rIte rahevuM jarUrI che. eTalA mATe ja zAMtipUrNa sahaastitvano niyama karAyo ke eka rASTra bIjA rASTra sAthe zAMtipUrNa rIte rahe, ane sahaastitvano svIkAra kare. jo kuTuMbamAM ja zAMtimaya saha-astitva na hoya to pachI samAjamAM ke rASTrIya ke antarASTrIya kSetramAM e kayAMthI saMbhave ? eTale prazikSaNa (TreIniMga)no pahelo pATha e che ke- mANase kuTuMba sAthe zAMtipUrNa rIte rahevuM. dareka mANasa AvuM icche che, paNa icchavA chatAMya te Avo thaI zakato nathI. tyAre prazna thAya ke AvuM kema thatuM nathI ?' jIvana zAMtipUrNa kema thatuM nathI ? enuM zuM kAraNa che ? azAMtinuM kAraNa ApaNe kAraNo para vicAra karIe. kAraNanI parIkSA karyA vinA A | samasyAne maTADI zakAya nahi. azAMtinuM kAraNa che. cetanAnuM aNaghaDa hovuM. mANasa zarIra, vANI ane manane laIne jIve che. A badhAmAM sauthI pahelI | che ApaNI cetanA. jyAM sudhI cetanAmAM sudhAro thato nathI tyAM sudhI | zarIra paNa gaMdA-gaMdA jevuM rahe che. vANI paNa apavitra ane gaMdI jevI rahe che. mana paNa nirmaLa thatuM nathI. A badhAnuM saMcAlana cetanAthI thatuM hoya che. cetanA jo sudharelI hoya to A sau nirmaLa thaI jAya che. jo cetanA sArI na hoya to A sau paNa sArAM thatAM nathI. cetanAno pariSkAra na thayo hoya to viveka jAgRta na thAya, buddhi eTalI badhI vikasita nathI ke jethI ApaNe satyane sArI rIte samajI na zakIe. ane tethI ja kuTuMbamAM | saMbaMdhono sumeLa-kumeLa cAlato rahe che. samayasAra9 105 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetanAnAM be varUpa cetanAnAM be rUpa che- vyakita cetanA ane sAmudAyika cetanA. vyakitacetanAnA paNa be artha che. eno eka artha che- adhyAtma-cetanA, paramArthanI cetanA ane teno bIjo artha che- svArtha-cetanA. paramArtha-cetanA che huM ekalo chuM, ekalo jabhyo chuM, ekalo sukha-duHkha bhogavuM chuM, ekalo ja Avyo chuM, ekalAe ja javAnuM che, mAro AtmA ekalo ja che, koI sAthIdAra ke saMgAthI nathI. A saghaLuM ciMtana vyaticetanAmAMthI janme che. vastutaH satya paNa A ja che ke- koI koInA sukha-duHkhamAM bhAga paDAvI | zakatuM nathI. mANasa koInA mATe samabhAva pragaTa karI zake che, paNa te koInA duHkhamAM bhAga paDAvI zakato nathI. pIDA e vyakticetanA sAthe joDAyeluM satya che. te vyakitagata hoya che. vyakticetanAne eka arthamAM ApaNe adhyAtmacetanA kahI zakIe chIe. sukha, duHkha, janma-maraNa e badhI vAto AtmA sAthe saMbaMdha rAkhanArI che. vyakita-cetanA AcArya kundakunda vyakitacetanAnuM bahu suMdara varNana karyuM che. ahamekko khalu suddho Nimmamao NANadasaNasamaggo / tamhi hido taccitto, sabve ede khayaM Nemi / / huM ekalo chuM, zuddha AtmA chuM, mamatvarahita chuM, jJAnadarzanathI paripUrNa chuM, mArA A svarUpamAM sthita rahI, lIna rahIne ja AtmA Azrava-kSayane prApta kare che. huM ekalo chuM, bilakula zuddha AtmA chuM. kazuMya mAruM nathI. ghana, ghara, kuTuMba, sagAM-saMbaMdhI, mitra-emAMnuM kazuMya mAruM nathI. eno artha thAya- bAhya jagatano asvIkAra. vyavahAranA jagatamAM A moTI aTapaTI hoya evI vAta lAge che. kema ke badhIya jAtanA saMbaMdho vyavahAra-jagatamAM baMdhAya che. mANasanA manamAM thAya ke- A mAruM ghara che, mArAM mA-bApa che. kuTuMba, ghana, makAna, khetI-jamIna e badhuMya mAruM che. samAjano artha che- mArApaNAnI bhAvanA. mArApaNAnI bhAvanAthI ja samAja bane che. mArApaNAnI bhAvanA jyAM pUrI thAya che tyAMthI vyaktigata cetanA, adhyAtma cetanAnI hada zarU thAya che. vyakita-cetanAnuM bIjuM svarUpa , sAmudAyika cetanA ane vyakitagata cetanA- e be virodhI vAto che. samayasAra ... 106 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ | eka che mArApaNAmAM kharaDAyeluM jIvana ane bIjuM che mArApaNAthI mukta jIvana. jyAM na to huM koIno chuM ane na to koI mAruM che. badhAya saMbaMdho pUrA thaI jAya che. adhyAtmacetanA athavA paramArtha cetanAne lIdhe jIvanano vyavahAra cAlato nathI. paNa enI sAthe A satya paNa saMkaLAyeluM che ke jo A cetanA na hoya to jIvanano vyavahAra sAro cAlato nathI. vyakita-cetanAnuM bIjuM rUpa je samAjamAM vikaseluM hoya che te che svArthacetanA. Ama vyakita-cetanAnAM be rUpa thaI gayAM. adhyAtmacetanA paNa vyakticetanA che, ane svArtha-cetanA paNa vyakitacetanA che. svArtha-cetanAvALo mANasa mAtra potAno ja vicAra kare che. huM sukhI rahuM, mAruM bhaluM thAya, mAruM kalyANa thAya, mAruM A thAya, mAruM te thAya, mane badhuMya maLe- mArI sagavaDa, mAruM sukha, mAro svArtha. AvI svArtha cetanAnI bhAvanA kuTuMbamAM samasyAo pedA karI rahI che. parivAramAM jeTalo kalaha thAya che temAM A vyakti paraka svArtha-cetanA mukhya bhAga bhajave che. kuTuMbanuM judA paDavuM ane kuTuMba-kalaha svArthane kAraNe ja thAya che. vartamAna samasyA AjanI samasyA kaI che? kuTuMbanI samasyA zI che? (uttara che ke) mAtA-pitA zarUAtathI ja bALakone svArtha-cetanAnI dizAmAM laI jAya che. evo ja upadeza apAya che ke- kamAo ane ghara bharo. AthI parigraha, saMgraha ane lobhanI manovRtti pedA thAya che, ane enuM pariNAma Ave che svArtha-cetanAnI prabaLatAnuM. vyakita-cetanAnuM je prazaMsanIya rUpa adhyAtmacetanAno vikAsa che e dizAmAM koI prayatna karatuM nathI. A tathya tarapha te dhyAna ApatA nathI ke ApaNe kuTuMba calAvavuM che, kuTuMbamAM rahevuM che, to bALakamAM adhyAtmanA saMskAro paNa hovA joIe. tenAmAM AdhyAtmika vikAsa paNa hovo joIe. paNa A paristhitimAM AdhyAtmika cetanA jAgatI nathI, mAtra svArtha-cetanA jAge che. ane te evI to jAge che ke mANasa badhuMya gaLI janAro, sarvabhakSI thaI jAya che. pote ja badhuM pacAvI pADavA lAgI jAya che. saMyukta kuTuMbano saMdarbha saMyukta kuTuMbanuM ApaNe pRthakkaraNa karIe to asatya ApaNI samakSa vadhAre spaSTa thaze. saMyukta kuTuMbamAM ghaNA bhAIo ekasAthe rahe che. keTalAMka varSa sudhI to temanuM ThIka cAle che, paNa pachI svArthanI cetanA eTalI UMDI samayasAra ... 107 Jain Education International For Personal and Private Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI jAya che ke dareka bhAInA manamAM thAya che ke A badhoya dhana-vaibhava mArA hAthamAM AvI jAya to ThIka thAya. ame joyuM che ke je bhAIomAM rAma-lakSmaNa jevo prema hato te paNa svArtha cetanAmAM evA to kharaDAI gayA ke jenI kalpanA paNa na thaI zake. AvuM kema thAya che ? jyAre svArtha-cetanA puSkaLa prabaLa thaI jAya che tyAre AvI sthiti utpanna thAya che. magaja sAmudAyika (vicAravALuM) banavuM joIe sAmudAyika jIvana jIvavuM hoya to sAmudAyika cetanAno vikAsa jarUrI che. ane sAmudAyika cetanAnuM jAgavuM tyAre ja saMbhave jyAre ApaNuM magaja sAmudAyika (vicAravALuM) thAya. jo magaja AvuM na hoya to sAmudAyika cetanA kadI jAgI zake nahi. sAmudAyika cetanA jagavavI hoya to vyakti-cetanAmAM sudhAro karavo paDe. vyakti-cetanAne AghyAtmika-cetanA dvArA ja sudhArI zakAya. jyAre 'mAruM kazuMya nathI' evI cetanA jAgI UThe to svArtha cetanA prabaLa nahi thAya. dareka bALakamAM A prakAranI cetanA jagAvI devI joIe ke- huM ekalo chuM, mAro AtmA ekalo che. mAro AtmA jJAnamaya, darzanamaya che, mAro AtmA cetanAmaya che. enA sivAya mAruM kazuMya nathI. huM kazuMya sAthe lAvyo nathI. kazuMya mArI sAthe AvavAnuM nathI. je kaMI maLyuM che e mAtra saMyoga ja che. ego me sAsao appA, nANadaMsaNalakho / sesA me bAhirA bhAvA, savve saMjogalakkhaNA / / jyAre aghyAtmanI cetanA jAge che tyAre svArtha paramArthamAM badalAI jAya che. aghyAtma-cetanAnI jAgRti eTale - 'huM ekalo chuM' e satyano anubhava thaI javo. A sthitimAM svArtha-cetanA maMda thatI jAya che. vyaktinA manamAM-bIjAno hakka lUMTI levo, bIjAno bhAga pacAvI pADavo. evI bhAvanA jAgatI nathI. zAMtipUrNa jIvananuM rahasya jo ApaNe bIjAonI sAthe rahevA mAgatA hoIe to ApaNI sauthI pahelI jarUra hovI joIe- aghyAtnI cetanAno vikAsa. 'ApaNe ekalA chIe', 'ekalA AvyA chIe', 'ekalA javAnuM che'. A saMskAra, A bhAvanA ApaNI aMdara jeTalAM pirapakva haze eTalA ApaNe kuTuMba ke samUhanI sAthe zAMtipUrNa jIvana jIvI zakIzuM. samayasArano A niyama zAMtipUrNa sahavAsano paNa mahattvano niyama che. adhyAtmanI upekSA karIne samayasAra For Personal and Private Use Only Jain Educationa International 108
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke dharmanI upekSA karIne koI paNa mANasa zAMtipUrNa jIvana jIvI zake nahi. sAmudAyika jIvanano prayoga sAmyavAdIoe karyo, paNa te niSphaLa gayA. jo emaNe adhyAtmane sAthe rAkhyuM hota to te niSphaLa na jAta. A satyanA prakAzamAM ApaNe adhyAtmanuM mUlyAMkana karIe, adhyAtmamaya jIvana jIvavAno prayoga karIe to zAMtipUrNa kauTuMbika ane sAmudAyika jIvana jIvavAnuM rahasya ApaNA hAthamAM Ave. * * * samayasAre che 409 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 9i] | kohuvajutto koho, mANavajutto mANamevAdA / mAuvajutto mAyA. lohuvajutto havadi loho / / (samayasAra-125) te mUlyavAna zabda : zAMti krodha ane krodhI krodhanI samasyA vyApaka che vighaTana thavAnAM ghaTaka tattvo krodhano Aveza ahaMkArano Aveza lobhano Aveza samasyA che amaryAda lobha Aveza zAMta karavAno upAya saMzleSaNa nahi paNa vizleSaNa karo. vizleSaNanI prakriyA 0 dIrghazvAsanI kiMmata 0 zAMta sahavAsa : mananI zAMti samayasAra c lil Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ la, zAMtimaya sahavAsa kaI rIte thAya ? ApaNA jIvananA zabdakoSamAMno sauthI mUlyavAna zabda che- zAMti. | jo e zabda kADhI nAMkhavAmAM Ave to ApaNuM jIvana paNa bacaze nahi. ane jo bace to evuM bace ke jene jIvavAnuM koI pasaMda na kare. paisA ane bhojananuM, ghara ane kapaDAMnuM ke bIjA padArthonuM mUlya tyAre ja hoya jyAre manamAM zAMti hoya. zAMti na hoya to badhAMya mUlyo nirarthaka thaI jAya. thoDAka divaso pahelAM huM eka parivAra sAthe vAtacIta karI rahyo hato. mAtAe putra tarapha AMgaLI karIne kahyuM- mahArAja ! mArA dIkarAne gusso khUba Ave che. e ocho kaI rIte thAya ? jyAre krodhano Avega Ave che tyAre te kAbU bahAra jato rahe che. behAla thaI jAya che. jyAre jyAre Ane gusso Ave che tyAre AkhA kuTuMbanuM vAtAvaraNa azAMta thaI jAya che. mANasane jyAre Avega Ave tyAre ene potAne kadAca sAruM lAgatuM hoya, paNa bIjAone e bilakula sAruM lAgatuM nathI. khare ja, zAMti na hoya to kuTuMbanI sthiti garabAmAM paDI jAya che. krodha ane kodhI A be zabdo juo- krodha ane krodhI. krodha eka Aveza che. ane krodhI eTale krodha karanAra. jyAre krodha bhayajanaka sthitie pahoMce te samaye mANasa krodhI nahi balba pote krodha ja banI jAya che. samayasAranuM eka sUtra chekohuvjutto koho, mANavajuto mANamevAdA / mAuvajutto mAyA, lohuvajutto havadi loho / / krodhamAM Avelo AtmA krodha che. abhimAnamAM Avelo AtmA abhimAna che. mAyAmAM rahelo AtmA mAyA che ane lobhamAM paDelo AtmA lobha che. jyAre AtmA krodhamAM AvI jAya tyAre te pote ja krodha banI jAya che. koI koI vakhata krodhanuM evuM bhayAnaka rUpa Ave che ke mANasanuM AkhuM | zarIra krodhamaya (krodhabharyuM) banI jAya che. rAjasthAna polIsa ekeDemImAM | prekSAdhyAna zibira cAlI rahI hatI. temAM polIsa khAtAnA aneka ucca adhikArIo bhAga laI rahyA hatA. temAM eka saba-InspekaTara hatA. te krodhanI samasyAthI herAna thaI rahyA hatA. emane jotAM lAgatuM ke jo koIe samayasAra ... 118 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ tANa jovI hoya to A adhikArIno cahero jovo. tANa (taLAva)nI vyAkhyA karavAnI jarUra nahi hoya. A krodhano prazna ghaNo vyApaka che. huM mAnuM chuM ke A eka janmajAta- janmagata (astitva)mAM rahelI samasyA ahaMkAra toDe che. jema kauTuMbika judAImAM krodhanA Aveza mukhya kAraka tattva bane che. te ja pramANe ahaMkArano paNa pArivArika vighaTanamAM ocho hisso nathI. eka vyakitano ahaMkAra AkhA kuTuMbanI sthitine asthira banAvI de che. ahaMkArI mANasa bIjAonI vAta sAMbhaLatoya nathI ke mAnatoya nathI. e potAnI ahaMkArI manovRttine ja poSato rahe che. ane potAnA manamAM je | phAve te ja te kare che. sAMbhaLavA pramANe mANasa ahaMkAramAM bIjA lokone tyAM sudhI kahe che ke te jeTaluM anAja khAdhuM che eTaluM to meM mIThuM (luNa) khAdhuM che. mane zuM samaje che tuM? ahaMkArano A Aveza ghaNo bhayaMkara hoya che. ahaMkArI mANasamAM puruSArthanuM pramANa ochuM hoya che ane akarmaNyatA vadhAre hoya che. bekArapaNuM vadhAre hoya che. jyAre ahaMkAra jAge che tyAre mANasanuM udyamIpaNuM sUI jAya che. krodha ane ahaMkAra e beya prakAranA Aveza mANasane ghaNo nIco pADe che. Aveza kadIya sAMdhato nathI paNa toDe che. ahaMkArI mANasa potAne ja zreSTha mAnI vyavahAra kare che. e zI rIte joDe ? jyAM huM ja zreSTha chuM ane bIjAo nIcA che, hIna che evuM hoya tyAM bIjA loko zI rIte joDAya ? akaDupaNuM ane pakaDa (haTha) A Avezo kauTuMbika ane sAmudAyika jIvana jIvavAmAM ghaNI khalela pADe che. sAmudAyika temaja sAru kauTuMbika jIvana evo mANasa ja jIvI zake jenAmAM namratA hoya, ane ahaMkArano Aveza na hoya. je mANasa moTo hovA chatAMya namra hoya enuM jIvana ja zAMtimaya hoya che. rAjasthAna akaDupaNAmAM jANItuM rahyuM che. mAravADa paNa akaDupaNAmAM prasiddha che. akaDa ane pakaDa bane ahIMnA lokonA svabhAvanAM aMga banelAM che. e loko je vAtane pakaDI le che tene choDatA nathI. rAjasthAnI bhASAno eka prasiddha duho chetum Avo Daga eka to hama AeM aTTha | tuma hamase karar3e raho to hama haiM karar3e laTTha / / samayasAra * 114 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobhano Aveza - trIjo che lobhano Aveza. sAmudAyika cetanA na jAgavAmAM ane kauTuMbika bhAgalAmAM lobhano hAtha paNa ocho nathI. eka vyaktinA manamAM | lobha jAge eTale pachI badhuMya tUTavA-vikharAvA mAMDe che. lobhane kAraNe | mANasa badhI saphaLatAothI paNa vaMcita rahI jAya che. bIjA koInuM AgaLa AvavuM tene gamatuM nathI. e pote ja badhuM meLavI levA icche che. lobhanI A vRtti potAno seharo badhAyathI UMco rAkhavA mAge che. sAmudAyika cetanAnA jAgavAmAM A lobhano Aveza eka bahu ja moTuM vighna che. kuTuMbanA bhAgalAmAM paNa e ghaNuM moTuM kAraNa bane che. pAMca-dasa mANaso sAthe kAma karI rahyA hoya. kAma ThIka cAlatuM hoya, kamANI sArI hoya. paNa eka mANasanA manamAM eka dhUna AvI jAya che. ane e chAnomAno potAnuM ghara bharavuM zarU karI de che, ane ahIMthI ja visarAvAnuM zarU thaI jAya che, laDAI-jhaghaDA zarU thaI jAya che. koI phAyadAmAM rahetuM nathI. A lobha lAbhane paNa gumAve che. jyAM lobha vadhe tyAM lAbhanuM nukasAna zarU thaI jAya che. svAmI vivekAnaMde kharuM kahyuM hatuM ke amerikana lokone kaMpanI banAvIne kAma karavAnuM AvaDe che. hindustAnI lokone kaMpanI | banAvI kAma karavAnuM AvaDatuM nathI. A ja kAraNe hindustAnanAM moTAM moTAM kuTuMbo je audyogika parivAra kahevAtAM hatAM emanAmAM jhaghaDA thavA lAgyA. bhAgalA ane veravikhera zarU thaI gayAM. AnuM kAraNa che lobhano Aveza, amaryAda lobha. enuM samAdhAna che adhyAtma-cetanA jyAM sudhI ApaNe A traNa prakAranA Aveza-krodhano Aveza, ahaMkArano Aveza ane lobhanA Avezane ochA karavAnuM na jANIe tyAM | sudhI sAmudAyika jIvananI vAtano vicAra na karI zakAya. krodhanI sAme krodha karIe tethI zuM krodha ocho thaI jAya ? dUdhamAM ubharo Ave tyAre cUlAmAM eka lAkaDuM vadhAre nAkhIe to ubharo maTe kharo ? e ja pramANe jo ahaMkAranI sAme ahaMkAra AvI jAya to te kadI zAMta na thAya. e vadhAre phUMphADA mAravA mAMDe. eka mANasa lobha kare te ja pramANe bIjo paNa lobha karavA lAge to tethI lobha zAMta thaze kharo ? ema banavuM saMbhavita ja nathI. enA zAMta thavAno mAtra eka ja upAya che. AdhyAtmika cetanA vikasAvavI te. jema jema adhyAtmacetanA jAgatI jAya tema tema Avezo samayasAra 0 115 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zAMta thatA jaze. eka bAju che AvezanI cetanA ane bIjI bAju che , zAMtinI cetanA, upazamananI cetanA. eTale ke krodhanuM upazamana, ahaMkAranuM upazamana ane lobhanuM upazamana. ubharAtA dUdhamAM pANIno chAMTo nAkhyo ke upazamana thaI jAya. pANIno A chAMTo adhyAtmanI cetanA che, dharmanI cetanA che. samasyAnuM kAraNa muzkelI e che ke Aje bALakomAM dharma ane adhyAtmanI cetanA jAgRta karavAno koI prayatna ja karAto nathI. ane moTA mANasomAM paNa ene jAgRta karavAno prayatna thato nathI. A AvezonuM zamana kaI rIte thAya enI ApaNane khabara paNa nathI. AvegonA zamananI paddhatinI ApaNane khabara nathI. dharma paNa jo cAlato hoya to te mAtra rUDhinA rUpe ja cAle che. maMdira, masjida, sthAnaka vagere banelAM che temAM jAo ane rUDhi pramANe kriyAkAMDa karo, paNa potAnI vRttio kaI rIte badalAya? A Avezane kema karI ochA karAya ? e mATe zo upAya che ? e vAta nathI to batAvAtI ke nathI to ene jANavAno prayatna thato. koI mANasa dharma karatAM karatAM 50-60 varSano thaI jAya, paNa jyAre ene pUchIe ke, bhAI! tamArAmAM zo phera paDyo ? to eno uttara hoya che. pahelAM huM javAna hato tyAre gusso ocho Avato hato. have gharaDo thaI gayo chuM tethI saMyama karavAnI zakti paNa rahI nathI tethI vadhAre gusso Ave che. meM e paNa joyuM che ke gharaDA mANasomAM lAlaca ane lobhanI vRtti paNa ghaNI hoya che. e mAnatA hoya che ke jeTaluM bheguM thAya eTaluM karI lo. pachI maravAnuM to che ja. tema je nADIonuM taMtra zithila thatuM jAya che tema tema saMyamanI zakti paNa ochI thatI jAya che. Avezo vadhAre jorathI vadhatA jAya che. dIrtha glAsano prayoga e Ano upAya che A Avezone ochA karavAno rasto karavo joIe. jo ApaNI pAse cAvIo hoya to ApaNe tALuM kholI zakIe. dIrgha zvAsano prayoga Ano upAya che. lAMbo zvAsa laIe to Aveza zAMta thaI jaze. krodha, ahaMkAra ane lobhanA A Avezo dIrghazvAsanA prayogathI zAMta thAya che. mANasa TUMkA zvAsa le tyAre ja krodha Ave che, athavA jyAre krodha Ave che tyAre te svAsa TUMkA karI nAkhe che. sAdhAraNa saMyogomAM zvAsanI je saMkhyA 15/16 hovI joIe te krodhanI sthitimAM vadhatI jaIne eka sekaMDamAM samayasAru o 116 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30/50 sudhI pahoMcI jAya che. Aveza Ave ke zvAsanI saMkhyA vadhI jAya. Aveza zAMta thAya eTale zvAsanI saMkhyA ghaTI jAya che. jyAre ApaNe lAMbA zvAsa laIe tyAre ApaNI cetanA zvAsanI sAthe maLI jAya che, eno artha e ke cetanA krodhanI sAthe nahi joDAya, ane krodhanuM upazamana thaI jaze. e rIte cetanA ahaMkAranI sAthe nahi joDAya ane ahaMkAranuM upazamana thaI jaze, cetanA lobhanI sAthe nahi joDAya ane lobhanuM upazamana thaI jaze. jyAre jyAre ApaNI cetanA A AvezonI sAthe joDAya che tyAre ApaNI cetanA pote ja krodha banI jAya che, ahaMkAra banI jAya che, lobha banI jAya che. pRthakkaraNa karavuM joIe ja eno eka upAya che- pRthakkaraNa. saMzleSaNa nahi paNa vizleSaNa karavuM. krodha ane cetanAne judAM judAM karI devAM. mATIne judI pADavI, ane sonuM alaga pADavuM. chAsane judI pADavI ane mAkhaNane juduM tAravI levuM. jo ApaNe AvuM pRthakkaraNa satata karatA rahIe to Avezo zAMta thaI zake. A prakriyAmAM dIrghazvAsanuM kAma valoNuM karavAnA kAma jevuM ja che. jo chAzane judI pADavI hoya ane mAkhaNane juduM tAravavuM hoya to valoNAnI kriyA karavI ja paDe. jema jema ravaiyo pharato jAya tema tema mAkhaNa upara AvatuM jaze ane chAza nIce besatI jaze. A ja kAma dIrghazvAsanI prakriyAnuM che jema jema dIrghazvAsano prayoga thato jaze tema tema Avezo nIce besatA jaze ane cetanA upara AvatI jaze. dIrghazvAsano prayoga nAno lAge kharo, paNa cetanAnA rUpAntarano e mahattvano prayoga che, cetanAnA saMskArano eka zakitazALI prayoga che. je mANasa dIrghazvAsano AdhAra le che te moTe bhAge aneka samasyAono pAra pAmI jAya che. mahatvanI che mananI zakita | muzkelI e che ke mANaso zvAsa levAnuM jANatA ja nathI. zvAsa kema levo e zikhavADAtuM ja nathI. A paristhitimAM zAMtipUrNa sahavAsa zI rIte saMbhave ? A mATe, bALakone AraMbhathI zikhavADavAnI pravRtti cAle e jarUrI che. A satya ApaNe samajI levuM joIe. jema jema A satya jIvanamAM AvatuM jaze tema tema jIvanano mArga saraLa ane svaccha banato jaze, ane zAMtipUrNa saha-astitvanI vAta enI meLe phalita thaze. ApaNA jIvananI sauthI mahattvanI vAta che- mananI zAMti, zAMti na hoya to AkhuM jIvana lUkhuM-sUkuM ane niSphaLa jevuM lAge. jIvanane ApaNe mAtra paisA sAthe ja na joDIe. jo ApaNI sAme zAMtinuM dhyeya haze to zAMtipUrNa sahavAsano | maMtra prApta thaI jAya che. samayasAra e iia | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMjali - 10 0 tamhA Na kovi jIvo vadhAdao atyi amha uvadese / jamhA kammaM ceva hi kamma, dhAdedi idi bhaNidaM / / evaM saMkhuvaesaM je du parUveti erisaM samaNA / tesiM payaDi kuvvadi appA ya akAragA savve / / ahavA maNNasi majjhaM apmA apmANamappaNo kuNadi / eso micchasahAvo, tumha evaM muNaMtassa // jaM bhAvaM suhamasuhaM karedi AdA sa tassa khalu kattA / taM tassa hodi kammaM so tassa du vedago appA / / uvaogassa aNNAI pariNAmA tiNNi mohajuttassa / micchattaM aNNANaM aviradi bhAvo ya NAdavyo / / edesu ya uvaogo tiviho suddho NiraMjaNo bhAvo / jaM so karehi bhAvaM uvaogo tassa so kattA / / (samayasAra - 338 - 341, 102, 88) vighna che Agraha cetanA mithyA daSTikoNa : be prakAra jarUrI che. vaijJAnika daSTikoNano vikAsa rUDhivAdanuM kAraNa sAmaMjasyanuM sUtra : anAgraha - DDDD smys||2 . 119 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmaMjasya kaI rIte vadhAravuM ? kauTuMbika jIvanano eka mahattvano niyama che- sAmaMjasya (ekarUpatA, samatA). samatA vinA sAthamAM rahI paNa na zakAya ane sAthamAM rahevAno koI khAsa artha paNa raheto nathI. jo samatA na hoya to navo cUlo paNa saLagAvavo paDe, gharamAM bhIMto paNa caNI levI paDe che. A badhuM parasparapaNAnA abhAvamAM thatuM hoya che. sAmaMjasya : vighna sAmaMjasyanuM bahu ja moTuM vighna che- Agraha-cetanA. vyakti je vAta pakaDI le tene choDavA mAgatI nathI. aNasamaja ane Agraha banneya sAthe sAthe cAle che. Agrahano artha che chokaravAda, bALakamAM jida ghaNI hoya che. bAlahaTha ane strIhaTha jANItAM che. bALakane e khabara nathI hotI ke A vAtamAM lAbha che ke hAni che. paNa e je vAtane pakaDI le che ene daDhapaNe pakaDI le che, choDato nathI. AgrahanI AvI vRtti sAmaMjasya (samatA)mAM ghaNAM vighno nAkhe che. eka kuTuMbamAM dasa-vIsa mANaso sAthe rahetA hoya che. emAM keTalAka evA paNa hoya jemanAmAM pakaDa majabUta hoya che. te potAnI pakaDelI vAta choDavA mAgatA nathI. AvI AgrahI manovRttine lIdhe sAmaMjasyamAM vighna UbhuM thaI jAya che. bAdhA che- mithyA daSTikoNa 10 sAdhanAnA kSetramAM sauthI paheluM vighna che- mithyA daSTikoNa. enA be prakAra hoya che- AbhigrAhika ane anAbhigrAhika. koI mANasa jANato hoya ke amuka eka vAta barAbara nathI. paNa e tene AgrahapUrvaka pakaDI le che, choDato nathI. A AbhigrAhikI manovRtti che. bIjI eka pakaDa ajJAnane kAraNe thAya che. Ama karavuM sAruM nathI ema koI eka mANasa jANato na hoya tethI te ema karato jAya che. A Agraha ajJAnajanita che, anAbhigrAhikI manovRtti che, ghaNA lokone e khabara hotI nathI ke khAMDa khAvAthI zuM nukasAna thAya che. tethI te khAMDa khAtA ja hoya che. khAMDa khAvAnAM pariNAmonI khabara hoya evA loko paNa che chatAM te khAMDa khAtA ja hoya che. khAMDa khAvAthI pitta (esIDITI) vadhaze ane aneka takalIpho thaze e vAtanI emane khabara hoya che. Ama chatAM te khAMDa choDavA mAgatA Jain Educationa International samayasAra 121 For Personal and Private Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. A Agraha-cetanA che. sau jANe che ke jardI ke tambAku khAvI e taMdurastI mATe phAyadAkAraka nathI. e zarIra ane mana mATe nukasAnakAraka che. chatAMya ghaNA loko jaI ke tamAkunuM vyasana poSatA hoya che. Agraha ane samajaNa A Agraha-cetanA ghaNI bhayaMkara hoya che. mANasa emAM gUMcavAI jAya che. A eka hakIkata che ke saumAM samajaNa sarakhI hotI nathI. badhAnuM jJAna sarakhuM hotuM nathI. badhAmAM samAna vicAradhArA vikasatI nathI. keTalAka evA mANasa paNa hoya che jemanuM magaja avikasita hoya che, ke bahu ja thoDuM vikasita hoya che. AvI sthitimAM jIda hoya ke jiddI svabhAva hoya e svAbhAvika che. moTe bhAge evuM jovA maLe che ke je mANasa jeTalo vadhAre aNasamaju hoya, jeTalo vadhAre vicAra-zUnya hoya, jeTalo vadhAre ajJAnI hoya temAM eTalo ja vadhAre Agraha hoya che, pakaDa ane jida hoya che. jema jema mANasa samaju thato jAya tema tema tenAmAM buddhi ane ciMtanano vikAsa thAya che. samajavAnI zakita vadhe che tema tema AgrahanI vRtti chUTatI | jAya che ane anAgrahano bhAva vikasato jAya che. anAgraha : vaijJAnika daSTikoNano vikAsa satyanI zodha karavAnuM sauthI moTuM sAdhana che- anAgraha. jenAmAM anAgrahanI vRtti na hoya te satyanI zodhamAM kadIya AgaLa vadhI zakto nathI. koIpaNa vaijJAnika kadIya koI eka vAtane pakaDI rAkhIne ke mAnI laIne besI jato nathI. te e vAtano AdhAra jarUra le paNa te pachI saMzodhana kare, parIkSaNa kare ane enuM je pariNAma Ave e vinA saMkoce svIkArI le che. koI vaijJAnika ema nahi kahe ke huM Ama mAnuM chuM, huM mArI mAnyatA kadIya choDIza nahi. vaijJAnikamAM potAnI vAta pakaDI rAkhavAnI vRtti hotI nathI, ke Agraha hoto nathI. enuM kAraNa che enAmAM vaijJAnika daSTikoNano vikAsa. Aje to ghArmika mANasomAM paNa vaijJAnika draSTikoNanA vikAsanI ghaNI jarUra che. potAne ghArmika kahevaDAvanAra loko paNa evA hoya che ke jo teo eka vAta pakaDI le to pachI pakaDI ja rAkhe che. ene choDavA mAgatA nathI. teo navI vAtano svIkAra karavA taiyAra ja hotA nathI. AgrahanI samasyA satya keTaluM anaMta ane keTaluM virATa hoya che! jaina darzananI daSTie samayasAra o 122 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ | vicArIe to eka paramANunA anaMta paryAyo hoya che. varNamAlAno prathama akSara "a" che. jo koI pache ke "a"nA keTalA paryAya hoya che ? to jaina darzana anusAra eno uttara che eka a'nA anaMta paryAya hoya che, anaMta avasthAo hoya che. emAMnA ApaNe keTalA paryAya jANIe chIe ? ApaNe be-cAra dasa-vIsa paryAya jANI laIe chIe. ane sUMThano gAMgaDo pAse rAkhIne ja gAMdhI thavAno Agraha rAkhIe chIe. thoDIka vAtone jANIne ApaNe dharmano dAvo karanAra ke IjAradAra thaI besIe chIe. ema mAnI laIe chIe ke A ja satya che. bIjuM badhuM jUTha che. ApaNuM A ajJAna ane Agraha sauthI moTuM toDaphoDa karanAruM tattva che. sAmAjika veravikheranuM paNa A ghaNuM moTuM kAraNa che. kuTuMbamAM ane samAjamAM Avo Agraha bahu cAlato hoya che. je vAta pakaDI levAya che enA saMbaMdhamAM bIjI koI vAta sAMbhaLavAne loko taiyAra hotA nathI. A che AgrahanI samasyA. artha vinAno rUDhivAda zA mATe ? A vaijJAnika yugamAM paNa aneka rUDhio cAlI rahI che. A badhI rUDhionA cAlavAnuM kAraNa zuM che ? rUDhino potAno eka artha hoya che. tenA potAnA samayamAM eno upayoga hoya che. paNa deza-kALanuM parivartana thaI gayA pachI paNa e ja enuM e ja karye rAkhavuM e kayAM sudhI tarkasaMgata gaNAya ? je paraMparA ke praNAlIno upayoga rahyo na hoya ene pakaDI rAkhavI ucita gaNAya kharI? artha vinAnI paraMparAone vaLagI rahevuM e ja rUDhi. A arthahIna rUDhivAdane lIdhe ghaNI samasyAo UbhI thatI hoya che che. mANasa rUDhiothI eTalo to baMdhAI gayo che ke enA vicAro spaSTa rahetA nathI. e kadIya ema vicArato nathI ke deza-kALa badalAya eTale paraMparAo paNa badalavI joIe. AnuM kAraNa che Agraha, evI to ghaNI sthitio ApaNI pAse che. maraNa pAchaLanI ujANIonI paraMparA, daheja vagereno rivAja koI vakhate cAlato haze. koI vakhate enI upayogitA svIkArAI haze. paNa Aje to emane mAtra rUDhi ja mAnavAmAM Ave che. chatAM emanI pakaDa eTalI badhI che ke samAjanA agraNI loko paNa ene badalavA mAgatA nathI, choDavA mAgatA nathI. AtmAno saMdarbha dharmanA kSetramAM paNa ghaNA badhA Agraho cAlI rahyA che. eka vicArane samayasAra ... 123 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakaDI lIdho, pachI ene badalavA ja mAgatA nathI. ApaNe AtmAnI ja vAta karIe. dareka Astika mANasa AtmAno svIkAra kare che, paNa ene vize ApaNI mAnyatAo sarakhI nathI hotI. eka darzana kahe che ke AtmA sukha-duHkhano kartA che. bIjA eka darzanano mata che ke AtmA bilakula alipta che, zuddha buddha ane akartA che. samayasAramAM evA ghaNA mato jaNAvyA che, je uparathI jaNAya che ke AtmAnA viSayamAM aneka prakAranA vicAro ane daSTibiMduo astitvamAM che. A Agraha-cetanA tarapha IzAro karanArI keTalIka gAthAo che tamhA Na ko vi jIvo vadhAdao atthi amha uvadese / jamhA kammaM ceva hi kammaM dhAdedi idi bhaNidaM / / evaM saMkhuvaesaM je du parurveti erisaM samaNA / tesiM payaDi kuvvadi, appA ya akAragA savve / / ahavA maNNasi majjhaM, apmA apmANa mappaNo kuNadi / eso micchasahAvo, tumha eyaM muNaMtassa / / koI paNa jIva upadhAtaka nathI, kema ke karma ja karmane mAre che. A | prakArano sAMkhya matano upadeza je zramaNo kare che emanA matamAM prakRti ja kartA che, AtmA akartA che. jo tame mAnatA ho ke- mAro AtmA mArA AtmAno kartA (utpAdaka) che to Ama samajanAra mANasano e mithyA svabhAva che. sAmaMjasyano niyama eka tarapha AtmA akartA che ema manAya che to bIjI tarapha ene | sukha-duHkhano kartA mAnavAmAM Ave che. A che darekanI potapotAnI pakaDa ane potapotAnA matano Agraha. jo meLa besADavo hoya to Agraha choDavo paDe. AtmA kartA paNa che ane akartA paNa che. te potAnA bhAvono kartA che, paNa bhAvano kartA nathI. jaM bhAvaM sahumasuhaM karedi AdA sa tassa khalu kattA / taM tassA hodi kamma, so tassa du vedago appA || AtmA kartA che e vAta e daSTie sAcI che ke AtmA potAnA zubha-azubha bhAvono kartA che. AtmA akartA che e paNa barAbara che kema ke te para-bhAva (bIjAnA bhAva)no kartA nathI. te koI bAhya vastunuM sarjana samayasAra 124 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI karato. jo A pramANe kartA-akartA e be vAtono meLa besADI laIe | to A prazna ukalI jAya, ane AgrahanI vAta pUrI thaI jAya. AtmA zuddha che ke azuddha ? prazna e che ke- AtmA zuddha che ke azuddha ? baddha che ke mukta ? A prazna aMge eka ja prakArano daSTikoNa nathI. keTalAka mAne che ke | AtmA zuddha buddha ane alipta che. ane keTalAka mAne che ke AtmA zuddha nathI. te baMdhAyelo che. A be vacce meLanuM sUtra zodhIe. AtmA zuddha buddha ane alipta che, sukha-duHkhanAM baMdhanothI mukta che. paNa A to tyAre ja hoya jyAre AtmA paramAtmA banI jAya. AtmA potAnA svarUpanI daSTie zuddha hoI zake paNa hajI te zuddha nathI, baMdhanamAM baMdhAyelo che. karmanuM baMdhana, mohanuM baMdhana, mithyApaNAnuM baMdhana- A badhAM baMdhanothI baMdhAyelo AtmA zuddha nathI aNNAI pariNAmA tiNi mohajutassa / / micchattaM annANaM aviradibhAvo ya NAdabyo / / edesu ya uvaogo tiviho suddho NiraMjaNo bhAvo / jaM so karehi bhAvaM uvaogo tassa so kattA / / gaMgAnuM pANI nirmaLa ane pavitra che. paNa emAM phekaTarIono gaMdo, kacaro maLI gayo. e pANI zuM nirmaLa hoya ? jyAM sudhI e pANI zuddha na karAya tyAM sudhI e nirmaLa na thaI zake. ApaNe mAnI levuM joIe ke | ApaNo AtmA tenA svarUpe ja zuddha che, paNa atyAre te zuddha nathI. emAM | | moha ane ajJAnanuM gaMduM pANI maLeluM che. anAgraha cetanA sAmaMjasya (maLa)nuM sUtra (niyama) che anAgraha (Agrahane pakaDI na rAkhavo te). pakaDa na hoya to meLa thavAno saMbhava rahe. ApaNe Ama vicAravuM joIe ke- nizcayanayanI daSTie AtmA nirmaLa che, paNa vyavahAranayanI daSTie AtmA nirmaLa nathI. jo AtmA nirmaLa hoya to mANasano badhoya nirNaya ja judo hoya. pavitra AtmAmAMthI vikata daSTi, vikRta ciMtana ane vikata nirNaya na Ave. apavitra AtmAmAMthI ja e | Ave. jyAM apavitratA ke malinatA hoya tyAM judo ja nirNaya hoya. jyAM lobha hoya, krodha hoya tyAM cetanA malina thaI jAya che. jyAM cetanA malina thAya tyAM nirNaya ane niSkarSa badalAI jAya. prazna A che ke krodha cetanA, samayasAra 0 125 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ lobha-cetanA vagere vagere cetanAo jAgatI rahe tethI AtmAnuM ciMtana, nirNaya. niSkarSa badhuMya khoTuM ane vikRta thatuM jAya che. AtmA zuddha ja che ke AtmA azuddha ja che evA ekapakSIya AgrahathI ApaNe A vAtane na svIkAravI joIe. ekapakSIya Agrahane choDIe to ja samatA sthApita karI zakAya. A che anAgrahanI cetanA, sAmaMjasyanI cetanA ke svarUpanI daSTie AtmA zuddha che paNa vartamAna avasthAnI daSTie ene zuddha na mAnI zakAya. jIvana vyavahAra sumeLa jo ApaNe ApaNA jIvana vyavahAramAM sumeLanI vAtane mahattva nahi ApIe to zAMtipUrNa sahavAsanI vAta saMbhavita banI zakaze nahi. jo ApaNe sAthe rahevuM hoya, sahaciMtana, saha-citta, saha-vAsa ke saha-astitva | IcchatA hoIe to sumeLanuM sUtra apanAvavuM ja paDaze. Agrahane choDavA sivAya sumeLa thavo saMbhava nathI. AgrahacetanA sumeLa Ubho karavAmAM bahu moTuM vighna che. ApaNAM jJAna, vicAra ane samajaNanI zaktine vadhArIe, bIjAnI vAta samajavAno prayatna karIe ane ema mAnIne cAlIe kesatya anaMta che. huM jANuM chuM eTaluM ja e nathI, enI vyApakatAno ApaNe svIkAra karavo joIe. ene maryAdita karavAno prayatna na karavo joIe. Agraha cetanA nirmaLa banavI joIe ? - satyane koI sImA nathI. ene sImita karavAnA prayatnamAMthI Agraha janme che. A siddhAMtane samajIne pakaDanI dorIne thoDI DhIlI karavI joIe. AgrahanI graMthi ekadama ja khUlaze ema to na mAnI zakAya, paNa Ane lIdhe AgrahacetanA kaMIka nirbaLa banI jaze, ane AgrahanI graMthi dhIre-dhIre khUlavA mAMDaze. jyAM Agraha nathI tyAM samasyA nathI. jyAM AgrahamAMthI chuTakAro thayo ke samasyAnuM samAdhAna thaI jAya. Agraha choDavo joIe, jIvanamAM anAgraha-vRtti vikasAvIe to sumeLanuM sUtra maLI jAya. AcArya kundakunda adhyAtmanA kSetramAM je sAmatya (sumeLa)no niyama rajU karyo che, te jIvana-vyavahAranA saMbaMdhamAM paNa ghaNo mUlyavAna che. samayasAra o 126 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 11 sudaparicidANubhUdA, savvassa vi kAmamArobaMdhakahA / eyattassuvalaMbho Navari Na sulaho vihattassa / / (samayasAra - 4) samasyAnA hetuorucibheda, vicArabheda ciMtanabheda jarUrI che niyamana ane pariSkAra bIjAne sahevAnuM zIkho. jIvatA samAjanuM lakSaNa vicArabheda pratye sahiSNu thavuM mRta samAjanuM lakSaNa vicArone TUMpavA, kacaDavA ke daMbAvavA jIvana nirmANa ane AjIvikA vikAsanuM lakSaNa 0 sahiSNutAno vikAsa : kAryasiddhi 1 jIvananirmANanuM sUtra : dhyAna samayasAra 9 i27 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. sudhAro; laDo nahi manuSya kaMI ITa nathI, koI noMdhavahI ke pena nathI jene eka yaMtramAM DhALIne hajAro eka sarakhA mANasa banAvI zakAya. jaDa vastunuM nirmANa yaMtra dvArA thAya. manuSya to cetanAvAna prANI che. enuM utpAdana yaMtra vaDe na thaI | zake. jyAM cetanA hoya tyAM ciMtana hoya smRti hoya ane kalpanA hoya, kaMI navuM karavAnI bhAvanA hoya. jyAM A badhAM hoya tyAM ekarUpatA hovI | kaThina che eTaluM ja nahi, asaMbhavita paNa che. sAmUhika jIvana mATe A eka moTo prazna che. prazna che rucino sauthI pahelo prazna che rucinA bhedano. eka kuTuMbamAM dasa mANaso ekasAthe rahe che. e darekanI potapotAnI ruci hoya che. badhAyanI ruci eka sarakhI hotI nathI. eka vyaktine kaMI joIe ane bIjI vyakitane kaMIka juduM ja joIe. Ama thAya che rucibhedanA kAraNe. manuSyamAM ruci hoya che, prIti hoya che, AkarSaNa hoya che. sacino prazna ghaNo mahattvano che. moTA bhAganA mANasonI rucino saMbaMdha eka dizA sAthe ja joDAyelo hoya che. A saMsAramAM jIvanAra vyakitanI ruci moTebhAge kAma-bhogamAM vadhAre hoya che. enA badhA gamAonuM kendrabiMdu A ja che. A satya tarapha nirdeza karatAM AcArya kundakure kahyuM,- kAma-bhogane lagatI baMdhananI vAtathI badhAya paricita che. enA tarapha darekanI ruci che, paNa kAma-bhoganI vAtanI pele pAranI vAta karanArA viralA hoya che. evA bahu ja ochA mANaso che je kAma-bhogathI AgaLanI cetanAmAM jIvavAnI vAta karatA hoya sudaparicidANubhUdA, savvassa vi kAmabhogabaMdhakahA / eyattassuvalaMbho Navari Na sula ho vihattassa / / racibhedanI samasyA : kauTuMbika jIvana joIe to temAM jeTalA rucibheda najare paDe che enI pAchaLa kAma ke vAsanAno bhAva balavAna hoya che. saci-bhedane laIne kauTuMbika jIvanamAM ghaNI vAra jhaghaDA thaI jAya che. bhojananI vAta ja lyo. badhAnI bhojana aMgenI ruci paNa eka jAtanI hotI nathI. koIne miThAI samayasAra ... 129 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ khAvI game koIne namakIna khAvuM game, to koIne khATuM khAvuM gamatuM hoya, che. A gamavAnA bhedanI vAta ghaNI vicitra hoya che. koI mANasane khUba ghareNAM-vastrAbhUSaNo paheravAnI ane pradarzana karavAnI ruci hoya. e mANasa potAnI jAtanuM pradarzana karavA icchato hoya che. ghaNIvAra A pradarzananI ruci moTI samasyA UbhI karI de che. Aje sAmAjika jIvanamAM je keTalIka rUDhio cAle che enI pAchaLa pradarzananI ruci ja che. mANasanI pAse badhuMya kaMI hotuM nathI. to paNa te potAne ghaNuM badhuM batAvavA icche che. tarkazAstramAM eka nyAya yAcitamaMDanakam kahevAyo che. koI mANasa pAse | ghareNAM nathI. to e bIjA pAsethI mAgIne paheraze ane ema batAvavA prayatna karaze ke- mArI pAse ATaluM ghareNuM che. samAdhAnanuM sUtra A rucibhedanI paristhiti che. A sthitimAM je sumeLa karavAnuM | jANato nathI te sAmUhika jIvanamAM kalaha, laDAI-jhaghaDAthI bacI na zake. rucine vyavasthita karavI e bahu moTI kalA che. Aje TI.vI. tarapha ghaNI ruci vadhatI jAya che. AjakAlanAM bALakone TI.vI. tarapha jeTaluM AkarSaNa che eTaluM bIjA kazAya tarapha nathI. jo A samasyA tarapha dhyAna ApavAmAM nahi Ave to eka evI peDhI thaze ke jemAM javAbadArInI bhAvanA nahi hoya. kartavyanI cetanA nahi hoya, samayane anukULa samajaNa nahi rahe. bALakone parANe rokavA muzkela che. e paNa eka hakIkata che. Ano eka ja upAya che ke bALakonI rucine sudhAravI. jarUrI che pariSkAra (sudhAro) Aje briTana, jarmanI, amerikA vagere samRddha dezomAM TI.vI.nA virodhamAM AMdolana cAlI rahyuM che. kahevAya che ke- briTanamAM A be varSo | daramiyAna eTalAM to cazamAM vecAyAM jeTalAM pAchalAM keTalAMya varSomAM vecAyAM | na hatAM. bALakonI AMkho nabaLI paDavAnI TakAvArI vadhI gaI ane tethI | caLavaLa zarU thaI gaI. loko kahe che ke- Ane baMdha karo. enAthI AMkho | kharAba thAya che. sAthe sAthe emAMthI (TI.vI.mAMthI) je kiraNo nIkaLe che | te AsapAsa phelAI jAya che. e kiraNonI Arogya para paNa kharAba asara paDe che: ruci maryAdita thAya ane sudhare e jarUrI che. jyAM sAmAjika ke kauTuMbika sahavAsano prazna che tyAM laDI jhaghaDIne ruci badalAvI zakAya nahi. | samayasAra 0 130 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ene mATe evo koI niyama zodhI kADhavo joIe ke jethI ruci sudhare paNa kharI ane laDAIno prazna paNa na rahe. vicAra-bhedanI samasyA bIjI samasyA vicArabhedanI. badhAyanA vicAra sarakhA hotA nathI. je rIte sahavAsamAM rucibhedanI samasyA hoya che te ja rIte vicArabhedanI samasyA paNa sahavAsamAM eka moTI samasyA che. saunI vicAravAnI rIta judI judI hoya che. mANasane thAya ke jemanI sAthe ApaNA vicAro maLatA nathI enI sAthe kaI rIte rahevuM ? AnA samAdhAna mATe prazikSaNanI jarUra che. A satya ApaNe samajI levuM joIe ke vicArabheda hovo ane virodha hovo e be eka nathI. thoDoka vicArabheda hoya eTale vyakti ema mAnI le ke amuka mANasa mAro duzmana che. kharekhara to Ama mAnavAnI jarUra nathI. vicAra-bheda e zatrutAnuM lakSaNa nathI paNa svataMtratAnuM lakSaNa che. vicAra-bheda : samAja-vikAsanuM eka ghaTaka tattva vicAronI bhinnatA e manuSyanI svataMtratAnuM sauthI moTuM lakSaNa che. jo badhAya eka rIte ja vicAratA hota to samAja bahu vAmaNo thaI jAta. judI judI rIte vicAravuM e ja samAjanA vikAsanuM sAdhana che. ciMtananI bhinnatA e samAjanA vikAsanuM eka mukhya ghaTaka tattva rahyuM che. badhAya jo eka ja prakAre vicAratA hota to A vaividhya na hota. ane jyAM vaividhya na hoya, anekapaNuM na hoya tyAM saundarya na hoya. vicArabheda sAmAjika saundaryane vadhAravAmAM ghaNuM kAma kare che. satyaM zivaM sundaranI vAta kahevAya che. eTale ke mAtra satya hoya e ja pUratuM nathI. e kalyANakArI paNa hovuM joIe. Ama thAya tyAre ja saundarya pragaTa thAya che. jIvatA samAjanuM lakSaNa eka bAju jyAM vicArabhedane lIdhe saundarya abhivyakta thAya che, to bIjI bAju vicArabhedane lIdhe laDAIo paNa ochI nathI thatI. mANasa potAnAthI judA vicAra rAkhanArane sahI zakato nathI. A zatAbdImAM evA paNa netAo thayA che, evA Apakhuda mANaso thayA che jemaNe potAnAthI judA vicAra rAkhanArAone kadIya sahana karyA nahi. je mANasa temanAthI judA vicAra dharAvato enuM jIvana ja samApta karI devAtuM. vicAra-bhedane sahana na karavo e kauTuMbika ane sAmAjika jIvanano mukhya prazna che. samayasAra 131 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharekhara to vicAromAM bheda hoya e svAbhAvika che. vicAranI svataMtratA hovI ghaNI jarUrI che. vicArone cagadI nAkhavA, dabAvavA ke kacaDavA e muDadAla samAjanuM lakSaNa che. vicAra-bheda pratye sahiSNu hovuM e jIvanta samAjanuM lakSaNa che, adhyAtma cetanAnI jAgRti che. jyAM sudhI adhyAtmacetanA na jAge tyAM sudhI mANasa potAnAthI bhinna vicArane sahI zakato nathI. bhinna vicAra rAkhanAra mANasane te virodhI mAnI laI ene zatru samajI bese che. je mANasamAM thoDI paNa naitika ke AdhyAtmika cetanA jAgatI hoya te vicArabhedane kAraNe koIne virodhI na mAne. asahanazIlatAno yuga sAmAjika ane kauTuMbika jIvana mATeno mahattvano niyama che-sahiSNutA. jo sahiSNutA haze to rucibheda sahI zakAze ane sudhArI zakAze, paNa ene kAraNe zatrutAno bhAva nahi janma. jo sahiSNutAnI cetanA jAgRta hoya to vicArabhedane paNa sahana karI levAze. zAMta sahavAsanuM saphaLa sUtra chesahiSNutA. vartamAna yuganI sauthI moTI samasyA che- asahiSNutA. AjanA yugane eka zabdamAM samajAvavo hoya to kahevAya ke A asahiSNutAno yuga che. mANasa sahI levAnuM ja jANato nathI. bhUtakALamAM evuM kayAreya banyuM che jemAM eka vidyArthI adhyApakane mAre ? AcArya ke prinsipAlane gherAva karI ene oraDAmAM pUrI de ? itihAsamAM kayAM evo prasaMga Avyo che ? bhUtakALamAM AvuM kaMI thatuM na hatuM, paNa atyAre badhuMya thaI rahyuM che. e vakhate evA saMskAra hatA ke- gurune sahI lezo to vidyA vadhaze. vidyA dadAti vinaya" e prakAranI mAnyatA hatI. Aje evI sthiti che ke jo praznapatra paNa manamAM dhAryA karatAM UlaTuM AvI jAya to vidyArthIo zikSakane pITe che. jIvanapaddhati ja badalAI gaI che jamAno keTalo badalAI gayo che ! jo A badalAyelA yugamAM ApaNe mAtra laDavAnI ja vAta karazuM to samAjanuM kalyANa nahi thAya. sudhArAnuM sUtra ApaNe svIkAravuM paDaze, athavA koI navo rasto zodhavo paDaze. ame ema nathI kahetA ke Ajano vidyArthI kharAba thaI gayo che. paNa eTaluM to cokkasa kahI zakAya ke AjanA vidyArthIne zarUAtathI ja sArA saMskAro ApavAmAM AvatA nathI. jIvavAnI AkhI paddhati ja badalAI gaI che. ema lAge che ke vidyArthIne zarUAtathI ja uddhatAInA saMskAro pADavAmAM samayasAra 0 132 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave che. vidyArthIne vAraMvAra uddhatAI ane uzruMkhalatAnA svaro ja | | saMbhaLAya che. ane tethI ja prasaMga paDyuM teo emano ja upayoga karI le che. jo AraMbhathI ja rucine sudhAravAnI vAta- magajane keLavavAnI vAta zarU karAya to mANasa ATalo asahanazIla na bane, enAmAM sahiSNutAnI cetanA jAgI jAya. prazna che uddezyano sahiSNutA vikasAvavAno saMbhava che paNa te keLavaNI dvArA ja saMbhavita bane. sahiSNutAnA vikAsanuM eka sAdhana che- kAyasiddhi. jo ApaNe Asana vagerethI zarIrane sAdhavAnI keLavaNI laIe to asahiSNutAnI samasyAmAMthI bacI zakIe. eka bALaka asahanazIla hoya enuM kAraNa bALaka ekalo ja nathI, paNa enA pAlako paNa che. jo zarUAtathI ja bALakane sahiSNutAnuM zikSaNa ApavAmAM Ave, zarIrane siddha karavAnuM (taiyAra karavAnuM) zikhavADAya to te kadIya asahiSNu na bane. pAlako to eTaluM ja vicAre che ke chokarAne sArI rIte bhANavI daIe jethI te sArI kamANI karI zake. paNa emane e vicAra nathI Avato ke zuM paisA kamAvA e ja jIvanano uddezya che ? e to varadAna ja nahi paNa moTo zApa paNa banI jaI zake ! bALakanuM jIvana na ghaDyuM ke jIvana jIvavAnI kalA na zIkhavI to samajavuM ke- vAMdarAnA hAthamAM talavAra pakaDAvI dIdhI che ! je mANasa potAnA bALakanA jIvana-ghaDatara para dhyAna Apato nathI ane ene AjIvikA kamAInI talavAra ja pakaDAvI de che to e talavAra koI koI vakhata enA ja gaLA upara paNa pharI vaLe che. jIvana-nirmANanuM sUtra ApaNe jIvana ghaDatara para dhyAna ApavuM joIe. jIvana-ghaDatarano niyama che-dhyAna. dhyAnano prayoga AjIvikA mATe nathI paNa jIvanaghaDatara mATe che. jIvananuM ghaDatara thAya tyAre AjIvikAnI vAta paNe pAchaLa rahI jatI nathI. dhyAna karavAthI dakSatA vadhe che, zakti vadhe che, smRti vadhe che, caturAI Ave che, paNa A badhAya karatAM vadhAre mahattvano je phAyado dhyAnane lIdhe thAya che te che- jIvana-nirmANa. jo jIvana-nirmANa thAya to zAMta sahavAsanA prazno, Agraha ane saci-bhedanA prazno, vicAra-bheda ane virodhAbhAsanA prazno, niSedhAtmaka bhAvanA prazno ukalI jAya che. dhyAnathI vidhAyaka vicAro jAge che, maitrIbhAvanAnA, sau pratye saMmAnanI samayasAra >> 188 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAnA ane sumeLa pUrNa cetanAnA vicAro jAge che. jyAre cetanAnI che AvI sthiti thAya tyAre kauTuMbika ane sAmAjika jIvana ghaNuM sukhada banI jAya che. A badhuMya prApta karavA mATe dhyAna keLavavuM jarUrI che. dhyAna mAtra AdhyAtmika jIvana mATe ja nahi, paNa kauTuMbika ane sAmAjika jIvana mATe paNa anivArya che. A eka satya che. A satyane samajanAra dareka mANasa | sudhArAnAM sUtro zodhI kADhaze. ane potAnA jIvana-nirmANa tarapha dhyAna Apaze. je sudhArAnI vAta vicAre che te abhayano maMtra zIkhI jAya che. cisudhArano niyama che kAmanAone sudhAravI. kAma-pariSkAra thayA pachI ja ruci-pariSkAranuM sUtra hAthamAM Ave, ane ruci-bhedane lIdhe thatA vigrahane aTakAvI zakAya. * * * samayasAra 0 184 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 1ra 0 . saMjogAviSpamukkassa aNagArassa bhikhuNo / jaNa NAma ko vi puriso, Nehabmatto du reNubahulammi / ThANammi ThAi dUNa ya karedi satyehiM vAyAma / / jo so du NehabhAvo, tamhi pare teNa tassa rayabaMdho / picchayado viNNeyaM Na kAyaceTThAhiM sesAhiM / / evaM micchAdiTThI, vaTuMto bahuvihAsu ciTThAsu / rAyAdi uvaoge kuvvato lippadi raga / / (samayasAra - 237, 240, 241). sAmAnya vyakitatvanI traNa kasoTIoAtmika AnaMda, mAnasika kAryakSamatA, saMbaMdhonuM saphaLa Ayojana sAmAnya vyaktitva : AtmavijJAnanI kasoTIatItanA bhArathI mukata thavuM atItanA saMgrahathI mukta thavuM nirgatha thavuM sAmAnya ane asAmAnyanI vyAkhyA dhArmikanI kasoTI : saMvedanazIlatA mAnavIya saMbaMdha : dhyAna samayasAra o 185 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. ghyAna zA mATe karavuM ? sAmAjika prANI samUhamAM jIve che. samUhano sauthI nAno ekama che ApaNuM potAnuM kuTuMba. pahelAM ApaNe ApaNI jAtanI tapAsa karIe ke kuTuMba sAthe ApaNA saMbaMdho kevA che ? ApaNe evuM AtmanirIkSaNa paNa karIe ke ApaNI potAnI sAthe ApaNA saMbaMdho kevA che ? A bahu moTo gUMcavaNabharyo prazna che. mANasa potAnI sAthe paNa sAro saMbaMdha rAkhI zakato nathI. tethI ja te khaMDita vyaktitva jIve che. akhaMDa vyaktitvamAM jIvavuM eTaluM saheluM nathI. mANasa kuTuMba sAthe kevo saMbaMdha rAkhe che e vAtamAM dharma, ghyAna ane aghyAtmanI kasoTI thAya che. darzananuM jJAna hovuM, siddhAMtane samajavo e eka vAta che. ane tene jIvanamAM utAravo e bilakula judI vAta che. jyAM sudhI darzana ane siddhAMta pramANe jivAya nahi tyAM sudhI te mAtra kalpanAnA rUpe ja rahe che. vAstavikatAnI bhUmi para enI bahu kiMmata thatI nathI. jo vAstavikatAnuM jIvana jIvavuM hoya to A saMbaMdho upara ApaNe vicAra karavo paDaze. saMbaMdhonuM jIvana sAmAjika jIvanano artha che- saMbaMdhonuM jIvana. muni-jIvanano artha che saMbaMdhonI pAranuM jIvana. jyAM saMyoga ane saMbaMdhano svIkAra thAya che te che sAmAjika jIvana. jyAM mAtra ekalApaNAno svIkAra thAya che te che tyAgI, saMnyAsI ane muninuM jIvana. tethI kahevAyuM che ke saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhuNo / muni saMyogothI mukta hoya che ane gRhastha saMyogonuM jIvana jIve che. mANasa ekalo janme che. mAtA-pitAno eka saMyoga thayo, eka saMbaMdha thaI gayo. bhAI-bahena, kAkA-bApA evA saMbaMdho baMdhAtA gayA. vyaktinA moTA thayA pachI sAsarA pakSano eka bIjo saMbaMdha joDAya che. Ama e saMbaMdhonI agaNita zRMkhalAothI e joDAya che. kevA che saMbaMdho ? saMbaMdhonuM jIvana kevuM jivAya che e eka moTo prazna che. dareka vyakti A pRthakkaraNa karI zake ke- "mAre mArAM mAtA-pitA, bhAI ke patnInI sAthe kevo saMbaMdha che, e mITho che ke kaTutAbharyo che ? bIjA 137 Jain Educationa International samayasAra For Personal and Private Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ | Azrita saMbaMdhIo sAtheno saMbaMdha kevo che? dhyAnathI jotAM khabara paDe che ke- jevo hovo joIe evo saMbaMdha to ghaNo ocho che. zarUzarUmAM thoDo mITho saMbaMdha hoya che. pachI dhIme dhIme saMbaMdhomAM kaTutA AvatI jAya che. jema jema svArthavRtti vistaratI jAya che tema tema saMbaMdho kaDavA thatA jAya che ane eka vakhata evo Ave che ke A saMbaMdha eka jokhama banI jAya che, bhaya banI jAya che. mAnasika tANanuM kAraNa banI jAya che. sAmAnya vyakitatvanI kasoTI : arnesTa jonsa sAmAnya vyaktitvanI traNa kasoTIo batAvI cheAtmika AnaMda mananI kAryakSamatA sAmAjika saMbaMdhonuM saphaLa Ayojana- sAmAjika saMbaMdhomAM sArI rIte sumeLa besADI levo. je koI AvuM jIvana nathI jIvato te asAmAnya (Abnormal) jIvana jIvato hoya che. sAmAnya (Normal) vyakitatva A traNa kasoTIonA AdhAre jANI zakAya. Atma-vijJAna anusAra joIe to sAmAnya vyakitatvanI pahelI kasoTI che- bhUtakALanA bhArathI mukta hovuM te. je vyakita bhUtakALanA bhArathI vadhu paDatI ladAyelI nathI te sAmAnya vyakita che. pote karelAM kAryonA bhAranI gAMThaDI evI to bhAre hoya che ke mANasa enAthI dabAto jAya che, asAmAnya thato jAya che. jene mAthe bhUtakALano bhAra ocho hoya che te sAmAnya vyakti hoya che. dareka vyakitamAM saMskAro hoya che. koI paNa mANasa evo nathI ke je saMskArothI para jIvana jIvato hoya. mAtra vItarAga ja evo mANasa hoI zake. vItarAga eka evI UMcAIe pahoMcelI cetanA che, jyAM pahoMcyA pachI badhA saMskAro pUrA thaI jAya che (dhovAI jAya che). AvI avasthAmAM bhUtakALano koI saMskAra raheto nathI ane vartamAnamAM koI navo saMskAra banato nathI. je kaMI bahArathI Ave che te cAlyuM jAya che. pAribhASika zabdomAM ApaNe ene IryApathikI kriyA kahI zakIe. eno artha thAya- reta AvI ane nIce paDI gaI. vaLagI zakI nahi. e to tyAre vaLage, jo cIkaNAza hoya ke mATI bhInI hoya to te coMTI jAya che. samayasAra ... 138 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ | baMdhanuM kAraNa AcArya kundakunda lakhyuM che : eka mANasa zArIrika ceSTA karato hoya. pahelAM te zarIra para khUba tela lagAve che. pachI akhADAmAM jaIne vyAyAma kare che, eTale dhULa vaLagI jAya che. jaNa NAma ko vi puriso Nehanmato du reNubahulammi / ThANammi ThAidUNa ya karedi satthehiM vAyAmaM / / jo so du NehabhAvo tamhi gare teNa tassa rayabaMdho / Nicchayado viNNeyaM Na kAyaceTThAhiM sesAhiM / / evaM micchAdiTThI vaTThato bahuvihAsu ciTThAsu / rAyAdi uvaoge kuvvaMto lippadi raeNa / / dhULa kema vaLagI ? e prazna thAya to spaSTa vAta che ke jo tela copaDeluM na hota to dhULa na vaLagata. dhULa Avata ane kharI paData. AtmavijJAna pramANe dareka mANase tela lagADeluM che. e tela che rAga ane 'SanuM. kaSAyanI evI to mAlIsa karI che ke mANasa kASAyika banI gayo che. ane eNe khulluM nimaMtraNa ApyuM che. 'dhULa Ava, coMTI jA." jyAre ATalA thara coMTayA hoya ane mastaka para ATalo bhAra hoya tyAre mANasa sAmAnya kaI rIte rahI zake ? manovijJAnanI bhASA. AtmavijJAnanI bhASA manovijJAnamAM sAmAnya ane asAmAnyanI eka nizcita vyAkhyA che. AtmavijJAnanI daSTie vicAra karIe to kadAca koIneya sAmAnya kahevo kaThaNa paDe. jenAmAM pUrepUruM samya darzana jAgI gayuM hoya, vItarAga-cetanAnI pUratI jhalaka AvI gaI hoya te sAmAnya vyakita che. manovijJAna anusAranI sAmAnya vyakita AtmavijJAnanI bhASAmAM bilakula asAmAnya thaI jaze. koIe eka paNa aNagamatI vAta kahI hoya to mANasa tenI sAthe kajiyo karavA taiyAra thaI jaze. koIe gamatI vAta kahI to rAganuM uddIpana thaI jaze. patnIe jo bhojana sAruM banAvyuM hoya to mANasa ene rasapUrvaka khAvAno, ane bhUkha karatAM vadhAre khAvAno. A rAganuM uddIpana kahevAya. jo rasoI svAda vinAnI thaI to krodhanuM uddIpana thAya. mANasa thALIne Thokara mAre. AvuM kema thatuM haze ? enuM kAraNa che- e vyakti sAmAnya nathI. mIThuM vadhAre hoya to gusso Ave, ane mIThuM ochuM hoya to paNa gusso AvI jAya. banne tarapha krodhano saMbhava hoya che. AvA mANasane samayasAra ... 139 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApaNe sAmAnya kaI rIte mAnI zakIe? A eka moTI samasyA che. jyAM kaSAyanuM ATaluM badhuM udIpana hoya tyAM sAmAnyanI vAta kaI rIte karavI ? saMbaMdhomAM sAmaMtya sAdhIne emane mIThA rAkhavA e kaThaNa vAta che. kaSAyono cUlo jyAM satata saLagato raheto hoya e sthitimAM saMbaMdhonI mIThAza kaI rIte sacavAI rahe ? moTo prazna e che ke ApaNuM vyaktitva sAmAnya kaI rIte baneluM rahI zake ? jo bhUtakALano bhAra ocho hoya to kaMI phera paDI zake. rUTa mAnyatAo zA mATe ? sAmAnya vyakitatvanI bIjI kasoTI che- bhUtakALano saMgraha ocho hoya che. ApaNe magajane keTaluM bharI rAkhyuM che ! dhAraNAo, mAnyatAo ane kalpanAono moTo Dhagalo thaI gayo che. samAjamAM keTalI badhI rUDha mAnyatAo cAlI rahI che ! patinuM mRtyu thAya ane patnI ne rue to loko zuM kaheze ? samAja kaheze ke- A to mAravA ja mAgatI hatI. ene kazuMya duHkha ja nathI. samAjanI A mAnyatAthI DarIne paNa loko rahetA hoya che. e rovuM kaMI duHkhanuM rovuM nathI. e to che dhAraNAonuM rudana, sAmAjika mAnyatAonuM rudana. jo na rovAya to ThIka na lAge ! AvI aneka sAmAjika rUDhio ApaNe banAvI rAkhI che. pradarzana karavAnI bhAvanA zA mATe ? pradarzana karavAnI bhAvanA kema cAle che? samAjamAM moTAInA keTalAka mApadaMDa banelA che. e mApadaMDo anusAra badhuM thatuM hoya to vyakti moTo mANasa gaNAya che. A na thatuM hoya to mANasa sAdhAraNa gaNAya. A moTAInA mApadaMDa ane ene AdhAre pradarzana ane sAmAjika kucetanAo | barAbara cAlI rahI che. eka bhAIe emanA thanAra vevAIne kahyuM- "huM daheja levAnA pakSamAM nathI. paNa jo Apa kaMI nahi Apo to emAM | halakAI ApanI ja jaNAze. A kAraNe ja eka sAmAjika mAnyatA thaI | gaI che. ane enI sAthe sAthe vyakitanI aMdarano lobha paNa bolato hoya che. A badho bhUtakALano saMgraha, vicArono saMgraha, dhAraNAono saMgraha eTalo bhAre thaI gayo che ke mANasa enI nIce dabAto jAya che. A sthitimAM ApaNuM vyakitatva sAmAnya che ema ApaNe kaI rIte mAnIe? bhUtakALanAM saMgrahane ocho karyA vinA sAmAnya vyaktitvanI kalpanA saMbhavatI nathI. samayasAra 0 140 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ nircathatA - sAmAnya vyakitanI trIjI kasoTI che- nirgatha thavuM te. jo sAmAnya vyaktitvanuM nirmANa karavuM hoya to nigraMtha thavuM ja paDe. jaina AgamomAM mahAvIra mATenuM eka vizeSaNa Ave che. nirgAthe rAyaputte - nigraMtha jJAtaputra , mahAvIra. nigraMthano konsepTa (vicAra, kalpanA) bahu mahattvano che. mANasa | je divase nigraMtha thavAnI dizAmAM pagalAM mAMDaze te ja divase sAmAnya jIvana jIvavAno, sAmAnya vyakitatvanA vikAsano krama zarU thaI jaze. jyAM sudhI ekalI gAMTho ja bharelI paDI hoya tyAM sudhI suMdaratA kayAMthI Ave ? | nigraMthano artha che- na to krodhanI graMthi, na ahaMkAranI graMthi ke na to lobhanI graMthi. nigraMthapaNAnuM rahasya che- moha-mUrchAthI janmanArI jeTalI graMthio hoya te badhI chUTI jAya. je vyakita nigraMtha jIvana jIvavuM zarU kare | che te sAmAnya banI zake che. graMthi ane vyavahAra eka mahattvano prazna che ke- mAnavIya saMbaMdhomAM sudhAro zI rIte Ave ? bhayaMkara gunA, hatyAo, corI, lUMTa-phATa ane baLAtkAranI ghaTanAo vartamAna samAjamAM cAlI rahI che. A badhuM kema thAya che? jeTalI | jAtanA gunAo che eTalA ja prakAranI graMthio che. gaNitanI bhASAmAM ApaNe kahI zakIe ke ApaNA hajAro vyavahAro che to ApaNAmAM hajAro graMthio che. jyAM sudhI A gAMTho ukale nahi tyAM sudhI mANasa sAmAnya bhUmikA para AvI zakato nathI. dareka vicAra ane AcaraNa sAthe ApaNI aMdara eka gAMTha baMdhAI jAya che. ApaNo koI paNa vicAra evo nathI je eka gAMTha pAchaLa na mUkato jAya. nirgatha thavuM e sAmAnya vyakitatva tarapha javAnI dizA che. saMbaMdhonuM saphaLa Ayojana bhUtakALanA bhArane ocho karavo, bhUtakALanA saMgrahane ocho karavo, ane gAMThone choDavI A traNa parIkSAomAMthI kharuM Utare te vyakitatva sAmAnya vyaktitva bane che. jo bhUtakALano bhAra vadhAre hoya to Atmika AnaMdanA sthAne viSAda prApta thAya, avasAda thAya- kaMkAsa thAya. mananI kAryakSamatA vadhAravI hoya to manane virAma Apavo paDe. bhUtakALanA bhArane halako karavo paDe. sAmAnya vyakitatvanI cothI parIkSA che- saMbaMdhonuM saphaLa Ayojana. samayasAra ... 141 -- - - ----- - -- --- ---- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM sudhI aMdara bhayaMkara krodha bharyo hoya tyAM sudhI Ama banavAno saMbhava nathI. jo krodha prabaLa hoya, kaSAya prabaLa hoya to ghara naraka banI jAya che. jyAre A badhA upazAMta thAya tyAre ghara svarga bane che. jyAM sudhI aMdaranI A gAMTho ukale nahi tyAM sudhI sAmAjika saMbaMdhone sAmAnya banAvavA ane saphaLa rIte temanuM Ayojana karavuM saMbhavita na bane. tethI | manovijJAnane samajavAnI sAthe sAthe AtmavijJAnanI bhUmikA sudhI pahoMcavuM | jarUrI che. dhArmikanI parIkSA gAMTho kema ukale ? e prazna che. eno zo upAya che? mAse kahyuM che ke- jyAM vargo thayelA che tyAM saMgharSa jarUra thavAnA. kemake badhAyanAM potapotAnAM hita hoya che. ane emAM sumeLa sAdhavo e ghaNuM kaThaNa che. jeTalo svArtha hoya eTalI ja krUratA hovAnI. jeTalo lobha haze teTalI ja kUratA hovAnI. karuNAnI bhAvanA jyAre marI jAya che tyAre krUratA pAMgare che. jenAmAM karuNA na hoya e dhArmika hoI zake kharo ? saMvedanA hovI e dhArmikanI pahelI kasoTI che. saMvedanAne jagADavAnI vAta Ave tyAM ApaNI sAme dhyAnanI vAta Ave che. dhyAna zA mATe ? bhUtakALano boja halako karavA mATe, bhUtakALanA saMgrahane ocho karavA mATe ane gAMThone ukelavA mATe dhyAna jarUrI che. jo ApaNane bhUtakALano boja na lAgato hoya, atItanA saMgrahano anubhava na thato hoya to dhyAnano upayoga ApaNane samajAze nahi. ApaNe traNa guptionI sAdhanA karavI joIe. ApaNe jo manogupti, kAyagupti ane vAphagupti karIe to bhUtakALanA saMgharAno bhAra ApaNA mastaka para TakI zakaze nahi.. dhyAna karanAra vyaktinA manamAM maitrI ane karuNA jAge che. A badhI vAto apravRttimAMthI nIkaLelI pravRtti che, ane te samAja mATe ghaNI kalyANakArI hoya che. A badhAnA saMdarbhamAM ApaNe vicArIe ke dhyAna zA mATe karavuM? AnuM samAdhAna enI meLe ja maLaze ane e samAdhAna haze- aMdara je mela bhego thayo che tenA recana mATe dhyAna che, gAMThone ukelavA mATe che dhyAna, bhUtakALano bhAra halako karavA mATe che dhyAna. * * * samayasAra, 142 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 13 OD DODO bhAvo rAgAdijudo jIveNa kado du baMdhago bhaNido / rAgAdi vippamukko, abaMdhago jANago pavari / / rAgamhi dosamhi ya kasAya kammesu ceva je bhAvA / tehiM du pariNamaMto rAgAdI baMdhade cedA || (samayasAra - 167, 282). vaoNTsananuM kathana paristhitinuM mUlya AnuvaMzikI vijJAna ane karmavAda be mULa pravRttiojIvanamUla pravRtti H mRtyumULa pravRtti rAganI vRtti : 8SanI vRtti vRtti ane baMdha pravRttinI preraNA che vRtti rAga, dveSa ane moha sAthe saMkaLAyeluM ajJAna : mithyA AcaraNa rAga, dveSa ane mohathI mukta jJAna H samyaguM AcaraNa jJAna : baMdhana caitasika pariNatinAM traNa svarUpa vardhamAna hiyamAna avasthita pariSkArano mArga samayasAra che 148 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. mULabhUta manovRttio mAnasika cikitsAnI ekaso pacAsa paddhatio che. emAMnI eka chevyavahAravAdI paddhati. A paddhati anusAra koI paNa mANasa sAro paNa hoto nathI ane kharAba paNa hoto nathI. bALaka janme tyAre e sAruMya hotuM nathI ke kharAba paNa hotuM nathI. ene jevuM vAtAvaraNa maLe, jevI paristhiti maLe ene anurUpa te sAruM ke kharAba thaI jAya che. vyavahAravAdI paddhatino mata vaoNTsane kahyuM che ke- jo mane vAtAvaraNa upara pUro kAbU maLI jAya to huM dhAruM tevuM vyakitatva nirmANa karI zakuM. A mata vyavahAravAdI paddhatino che. jo ApaNe AtmavijJAnanI daSTie vicArIe to koI navI ja vAto ApaNane jaNAze. jo mANasa janmathI sAro ke kharAba na hoya to bhUtakALanA bhAra ane saMgrahanI AkhI vAta vyartha thaI jaze. bhUtakALa sAthe | ApaNo koI saMbaMdha ja nahi rahe. jevuM vartamAnanuM vAtAvaraNa haze, jevI vartamAnanI paristhiti haze evuM ApaNuM nirmANa thaze. jo evuM vyakitatva astitvamAM AvI jAya ke je sAruM ke khoTuM kazuMya na hoya to e duniyAnuM eka moTuM Azcarya thaI jAya. paNa evuM banatuM nathI. paristhitio uddIpana karI zake, vAtAvaraNa nimitta banI zake paNa mULakAraNa na hoya to eno koI prabhAva paDe nahi. nimitta ane mULa kAraNa uddIpana ane nimitta hoya e eka vAta che, ane mULa kAraNa hovuM e bilakula bhinna vAta che. jo mULa kAraNa ja na hoya to uddIpana konuM thAya ? konuM vAtAvaraNa hoya ? A paristhitimAM AtmAnA astitvano prazna paNa Ubho thaze. AtmAnuM potAnuM kartApaNuM paNa kaMI nahi rahI zake. vyaktinA hAthamAM kazuMya nahi hoya. nahi AtmA hoya ke AtmAnuM kartutva hoya. badhuMya paristhitinA hAthamAM haze. sAMkhya darzana AtmAne mAne che paNa ema manAya che ke baMdha ane mokSa badhuMya prakRtimAM thAya che. AtmA to bilakula zuddha, buddha ane mukta rahe che. jo sAMkhya darzananI A vAta svIkArIe to vaoNTsananI vAta mAtra bhautika jagatane ja lAgu paDaze. AtmAne lAgu paDaze nahi. jo ApaNe samayasAra o 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAne pariNAmI mAnIe to vaoNTsananI vAta nahi samajAya. jo ApaNuM kaMI paNa na hoya to ApaNe paristhitinA hAthanuM pUtaLuM ja rahyA ! jevI paristhiti maLI hoya evA ja ApaNe banI jaIe, eTale ApaNuM koI astitva ja nahi. A vAta na samajAya evI che. AnuvaMzikI vijJAnanuM anumodana (svIkAra) koIpaNa mANasa vRtti vinAno hoto nathI. pratyeka vyaktimAM janmathI ja sArI ke khoTI koI ne koI vRtti avazya hoya. dareka mANasa potAnI vRttio sAthe ja janme che. AjanA AnuvaMzikI vijJAna (jeneTika sAyansa)mAM A ja vAta kahevAI che ke- dareka mANasa potAnA paitRka saMskAro laIne janme che, guNasUtra ane jIna sAthe janme che. vartamAna vijJAne paitRka guNonI vAtane svIkRti ApI che. jo ApaNe karma-siddhAMtane AdhAre cAlIe to AnAthI AgaLanI vAtane svIkRti maLaze. bhUtakALanI vAtane svIkRti maLaze. je koI vyakti janma le che te sArApaNAnI ke bUrAInAM bIjonI sAthe janme che e vAta pramANasiddha lAge che. potAnI thAtI, potAnI paraMparA, potAnI virAsata, potAnI paitRka saMpatti sAthe laI Ave che ane enI sAthe potAnA jIvanano AraMbha kare che. jIvanamUlaka pravRtti : mRtyumUlaka pravRtti bhalAI ane bUrAI e beya prakAranI vRttio dareka vyaktinI pAse rahe che e vAta sAcI che. vRttio be ja che- eka bhalAInI ane eka bUrAInI. A vAtane A bhASAmAM paNa kahI zakAya- eka che rAganI vRtti ane eka che dveSanI vRtti. manovijJAnamAM je vRttio vistRta rUpe batAvI che te sApekSa vAta che. apekSA anusAra vRttionA game teTalA prakAra karI zakAya che. phroIDe khUba pRthakkaraNa karyA pachI potAnI pRthakkaraNavAdI paddhatimAM batAvyuM che ke vAstavamAM be ja vRttio che- jIvanamUlaka pravRtti ane mRtyumUlaka pravRtti. bAkInI badhI pravRttio A benA vistAra rUpe ja che. bhUkha, kAmavRtti, tRSA vagere vagere jIvana-mUlaka pravRttio che. virodha, jhaghaDo, kajiyo vagere vagereno mRtyu-mUlaka pravRttiomAM samAveza thaI jAya che. rAga bhAvane lIdhe baMdha thAya che mULabhUta pravRttio che- jIvitAzaMsA ane maraNAzaMsA, karmazAstranI Jain Educationa International samayasAra 146 For Personal and Private Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ | daSTie ApaNe joIe to vRttio be ja che- rAgavRtti ane keSavRtti. | Ano game teTalo vistAra karI zakAya AnA karatAM vadhAre bheda paNa thaI | zake. A badhuM vargIkaraNa amuka apekSAne AdhAre thAya che. bIjI bhASAmAM kahIe to mULa manovRttio be ja che- priyatA ane apriyatAnI manovRtti. samayasAramAM kahevAyuM che ke- je bhAvo rAgane lIdhe thAya che temane lIdhe jIva baMdha kare che. je bhAva rAga vagerethI mukta che te baMdhanakAraka nathI. bhAvo rAgAdijudo, jIveNa kado du baMdhago bhaNido / rAgAdi vippamukko, abaMdhago jANago Navari // vRtti e ja che baMdha ja vRttio kaI rIte bane che?- A eka prazna che. eka che Asrava | ane eka che baMdha. rAga ane dezanI vRttio utpanna thAya che. enI sAthe mohanIya karma joDAyeluM hoya che, AmravathI ene poSaNa LatuM rahe che ane tethI mANasa baMdhAto cAlyo jAya che. vastutaH vRtti e baMdhana che ane e che rAgAtmaka pariNati ane dezAtmaka pariNati. baMdha be prakArano hoya che? rAgane lIdhe thato baMdha ane dveSane lIdhe thato baMdha. Amravane lIdhe emane | niraMtara poSaNa maLatuM rahe che, saMcaya thato jAya che, vRttio banatI jAya | che. ApaNA jeTalA prabhAvita vyavahAro che te badhAya A vRttione lIdhe thAya che. rAgamhi dosamhi ya kasAya kammesu ceva je bhAvA / tehiM du pariNamaMto rAgAdI baMdhade cedA / / / pravRttinI preraNA vRttine lIdhe thAya che pravRtti. jo rAga ane dveSa na hoya to ApaNI pravRttio keTalI maryAdita thaI jAya ! koI mANasa ghaNI pravRtti kare che. prazna e thAya ke- enI preraNA kayAMthI Ave che ? (to uttara che ke) vRttio ja preraNA che. emane AdhAre rAgAtmaka ane dveSAtmaka pravRttio thAya che. jyAre jyAre rAga ane dveSa tIvra bane che tyAre mANasanI buddhi karI jAya che. magaja kharAba thaI jAya che. bhAva jyAre rAga, dveSa ane mohanA saMparkamAM ajJAnamaya thAya che tyAre mANasa mithyA AcaraNa kare che. jyAre teno bhAva rAga, dveSa ane mohathI chUTo paDe che tyAre AcaraNa samyapha thAya che. samyaka cAritra ane miththA cAritra e bannenI pAchaLa mULa kAraNarUpe samayasAra 6 147 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ che jJAna ane ajJAna. je ajJAna rAga, dveSa ane moha sAthe saMkaLAyeluM hoya te ApaNuM mithyA AcaraNa bane che. ane je jJAna rAga, dveSa ane | mohathI juduM paDeluM hoya che te ApaNuM samyapha AcaraNa bane che. samyaka AcaraNa mATe jJAna temaja samyapha daSTikoNanuM hovuM atyaMta anivArya che. enuM samyapha hovuM tyAre ja saMbhave jyAre rAga, dveSa ane moha ochA hoya. jJAna paNa baMdhananuM kAraNa che. dareka mANasa Icche ke te kaMI paNa kharAba AcaraNa na kare. paNa tenAthI kharAba AcaraNa thaI jAya che. eTale prazna thAya ke AvuM kema bane che ? A moTo prazna che. AcArya kundakunda eno sAro uttara Apyo che emaNe kahyuM che ke- atihIna jJAna hoya to te sthitimAM jJAna paNa baMdhanakAraka thaI jAya che. to prazna thAya ke- ajJAna baMdhanano hetu thaI zake, paNa jJAna | baMdhanano hetu kaI rIte banI zake? jo ApaNe UMDANamAM jaI tapAsIe, to A vAta barAbara lAgaze. jadhanya (hIna) jJAna ane jaghanya cAritrano artha che kSAyopazamika jJAna ane kSAyopathamika cAritra. jyAM sudhI kSAyika jJAna ane kSAyika cAritra na hoya, vItarAganuM cAritra na hoya tyAM sudhI kSAyopathamika jJAna ane cAritranuM astitva rahe che. A sthitimAM mANasano bhAvapravAha ekasarakho raheto nathI. tenuM vipariNamana thaI jAya che.jyAre sAyika bhAva Ave, kSAyika jJAna ane cAritra Ave tyAre ekasarakhI pariNAma-dhArA vahevA mAMDe che. caitasika pariNatinAM traNa rUpa ApaNA caitasika pariNAmanAM traNa rUpa bane che- vardhamAna, hIyamAna ane avasthita. jyAM sudhI jJAna jadhanya hoya, cAritra jadhanya hoya tyAM sudhI hIyamAna ane vardhamAnanuM astitva niraMtara rahyA kare che. ene TALI zakAtI nathI. A sthitimAM ogaNapacAsa miniTa sudhI ja eka jevI pariNAmadhArAmAM rahI zakAya che.tyAra pachI sthiti badalAvA mAMDe che. kadAca Ane lIdhe sAmAyikano samaya ogaNapacAsa miniTano rakhAyo che. kharuM jotAM dhyAna ane sAmAyika be judAM nathI. sAmAyikane karmakAMDanuM svarUpa ApI devAyuM che tethI dhyAnanI vAta judI vicAravI paDe che. dhyAnamAM paNa ogaNa pacAsa miniTa pachI pariNAma-pravAha badalAI jAya che. A kAraNe ja rAga-dveSanA vikalpo vAraMvAra AvatA rahe che, baMdha thato rahe che. Ane lIdhe jaghanya jJAna ane cAritrane baMdhanuM kAraNa mAnyuM che. jyAre jyAre baMdha samayasAra ... 148 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che tyAre tyAre ApaNI vRttione poSaNa maLe che. ApaNe karmasiddhAMtanI daSTie vicArIe to karmanA jeTalA baMdha, karmanuM jeTaluM astitva ApaNI aMdara hoya eTalI ja vRttio ane saMskAronAM kendro ApaNA magajamAM hoya che. karmanuM je spaMdana Ave che te ApaNA magajane asara kare che, ane vRttio utpanna thatI jAya che. A vRttione be mULa vRttiomAM paNa samAviSTa karI zakAya ane jarUra paDe to vistAra paNa karI zakAya che. pariSkArano mArga ApaNe rAga ane dveSanA pariSkAra (sApha karavA-dUra karavA) mATe | dhyAna karIe chIe. paNa ekasAthe emano pariSkAra karavo kaThaNa che. pariSkAranI kriyA satata cAlatI rahe e jarUrI che. ApaNe jANIe chIe ke vRttio che, Asrava che, emane poSaNa maLI rahyuM che, ane ochuM kema karavuM ? kaI rIte baMdha karavuM ? eno rasto che saMvara. zarIra, mana ane vANI poSaNa maLavAnAM mAdhyamo che. ApaNe e traNeyane baMdha karavAM joIe. kAyotsarga karIe. ethI zarIranI sthiratA vadhaze ane baMdha ocho thavA mAMDaze. vRttione poSaNa maLavuM baMdha thaze. maunano abhyAsa karIe. tethI vANIno saMyama thaze. vRttione poSaNa pUruM pADanAra bIjo rasto baMdha thaze. manogupti karIe, jyoti kendra para dhyAna karIe. ethI mana ekAgra thaze. mananuM saMvaraNa thaI jaze. vRttinuM poSaNa karanAra trIjo mArga paNa baMdha thaI jaze. zarIra, vANI ane mana e traNeya mArga baMdha thaI javAthI vRttione poSaNa maLavuM baMdha thaI jAya che. vRttionA pravAha sUkAvA mAMDe che ane emano pariSkAra thaI jAya che. * * * samayasAra o 149 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ - O O O O 0 saMkalikA 14 AUdaeNa jIvadi jIvo, evaM bhaNanti savvaNhU / AuM ca Na desi tumaM kahaM tae jIvidaM kadaM tesiM / / AUdaeNa jIvadi jIvo evaM bhaNanti savvaNhU | AuM ca Na diti tuhaM kahaM Nu te jIviMda kadaM tehiM jo maNNadi hiMsAmi hisijjAmi ya parehiM sattehiM / so mUDho aNNANI NANI eto du vivarIdo / / jo maNNadi jIvemi ya, jivijjAmi ya parehiM sattahiM / so mUDho aNNANI, NANI etto du vivarIdo 11 AukkhaeNa maraNaM jIvANaM jiNavarehiM paNNattaM / AuM Na haresi tumaM kaha te maraNaM kadaM tesiM // / AukkhaeNa maraNaM jIvANaM jiNavarehiM paNNattaM / AuM Na harati tuhaM kaha te maraNaM kadaM tehiM / / ( samayasAra 247 - 252 ) jIva jIve te dayA nahIM mare te hiMsA mata jANa ! mAraNavALAne hiMsA kahI, nahIM mAre te dayA guNa khANa // be draSTikoNa AghyAtmika bhautika - jIvana-maraNano saMbaMdha laukika draSTikoNa teNe mane mArI nAkhyo. AghyAtmika draSTikoNa - AyuSyakarmano kSaya thavAthI mRtyu. vRtti parivartana : AzaMsA (AzA) nuM yaha Jain Educationa International samayasAra 151 For Personal and Private Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. vRtti sudhArano draSTikoNa parivartanano niyama parivartanano pahelo niyama che - daSTikoNa badalavo te. jyAM sudhI dRSTikoNa na badalAya tyAM sudhI kaMI ja badalAya nahIM. jyAM sudhI draSTikoNa AghyAtmika nathI hoto tyAM sudhI amuka eka prakAranuM ciMtana, eka prakArano vyavahAra ane eka prakAranI kriyA cAle che ane jyAre dRSTikoNa AghyAtmika thAya che tyAre ciMtana, kriyA, vyavahAra judA prakAranAM thaI jAya che. eka che AghyAtmika dRSTikoNa ane eka che mUrchAno draSTikoNa, bhautika athavA padArthavAdI dRSTikoNa. bhautika draSTikoNanA prabhAvavALuM ciMtana ane niSkarSa bilakula bhinna hoya che. ApaNe rAga ane dveSa e be vRttiono vicAra karIe. phraoNMIDanI bhASAmAM jIvanamUlakavRtti ane mRtyumUlakadraSTinI vAta karIe. jyAM sudhI jIvana ane maraNa taraphano ApaNo daSTikoNa AghyAtmika na hoya tyAM sudhI kaMI ja badalAI zake nahIM. pahelAM to ApaNe jIvana ame maraNa vizeno ApaNo daSTikoNa AghyAtmika banAvavo joIe. jIvana rAgane pedA kare che ane mRtyu dveSane pedA kare che. jIvanane AdhAre rAganA choDane pANI maLe che. mRtyunA AdhAre dveSanA choDane pANI maLe che. jyAM sudhI A pANI maLatuM rahe tyAM sudhI vRttio ucharatI rahe ane ApaNe mUrchAbharyu jIvana jIvatA rahIe. kukundanI bhASA draSTikoNane AghyAtmika banAvyA vinA AghyAtmika jIvana jIvI zakAya nahIM. sAmAnyapaNe sau vicAre che ke- dareka mANasa jIvana jIvavA cAhe che, ane bIjAone paNa jIvADavA icche che. paNa A AdhyAtmika dRSTikoNa nathI. daSTikoNa jyAre AghyAtmika bane che tyAre eka navuM satya samajAya che ke huM bIjAone jIvADato nathI ke bIjA mane jIvADatA nathI. AcArya kukundanA zabdomAM-je Ama vicArato nathI te mUDha che, ajJAnI che. kukunde tarkanI bhASAmAM samajAvyuM ke mANasa potAnA AyuSyanA AdhAre jIve che. tame bIjAone jIvADo cho eno artha e thayo ke tame tamAruM potAnuM AyuSya tene Apo cho. jo mANasa potAnuM karma bIjAne Jain Educationa International samayasAra 153 For Personal and Private Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ' ApavA mAMDe, athavA potAnuM karma bIjAne ApI zakAtuM hoya to enuM ! | potAnuM ja rahevA na pAme. koI paNa mANasa bIjA koI mANasane potAnuM AyuSya-karma Apato nathI. mANasa potAnA AyuSyakarmanA udayathI jIve che. tethI bIjAo ene jIvADe che ke e bIjAone jIvADe che e vAta kaI rIte saMbhave ? AUdaeNa jIvadi jIvo, evaM bhaNanti savvaNha / AuM ca NaM desi tumaM kahaM tae jIvidaM kadaM tesiM / / AUdaeNa jIvadi jIvo, evaM bhaNanti savvaNha / / AuM ca Na diti tuhaM, kahaM Nu te jIviMda kadaM tehiM jIvanano hetu - rUpiyA-paisAno viniyama thaI zake, vastrono viniyama thaI zake, paNa zuM karmano viniyama thaI zake kharo ? ApaNe jo ApaNuM AyuSya koIne ApIe to kahI zakIe ke ame amuka mANasane jIvaDayo che. satya | e che ke dareka mANasa potAnA AyuSyabaLe jIve che. bIjAonA AyuSyanA AdhAre te kadI jIvato nathI. A daSTikoNa AdhyAtmika kahevAya. jyAre A satya samajAya tyAre jIvana pratyeno ApaNo daSTikoNa badalAI jAya che. AcArya kundakunda lakhyuM che ke - je koI ema mAne ke huM bIjAone jIvANuM chuM ke bIjA mane jIvADe che; huM bIjAone mAruM chuM ke bIjA mane mAre che, te mUDha ane ajJAnI che. je mANasa ema mAne ke huM mArA AyuSyanA baLe jIvuM chuM te samyagudazI ane jJAnI che. - jo maNNadi hiMsayAmi ya hisijjAmi ya parehiM / / se mUDho aNNANI gANI etto du vivarIdo / / jo maNNadi jIvemi ya, jivijjAmi ya parehiM sattehiM / so mUDho aNNANI gANI etto du vivarIdo / / vyakita pote ja javAbadAra che - A vAta sAmAnya mANasanI samajaNa bahAranI che, paNa jyAre ApaNe AdhyAtmika nirNayo para pahoMcIe chIe tyAre laukika daSTikoNathI | bilakula judI vAta hoya che. AdhyAtmika dRSTikoNa eTale - mANasa potAnuM karma kare che ane potAnA karmane bhogave che. bIjo koI mANasa emAM bhAga paDAvato nathI. sattaDe guNe - duHkha potAnuM kareluM che. e bIjAnuM kareluM ke ubhayakRta (ApaNe ane bIjAe - bannee kareluM) nathI. ApaNe A samayasAra , o 164 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ satya samajI levuM joIe ke- huM je karma karyuM che eno javAbadAra huM ja chuM. ! mAruM kareluM karma mAre ja bhogavavuM paDaze. jo A satya samajamAM UtarI jAya to ApaNo daSTikoNa Akhoya badalAI jAya che. jIvana pratyeno A adhyAtmano daSTikoNa nizcita thaI jAya to nirNaya ja badalAI jaze. mANasa bIjA upara koI Aropa ja nahIM kare. adhyAtmanI bhASA jIvananI bAbatamAM A vAta muzkelIthI samajAya. mRtyunI bAbatamAM . paNa mANasa A ja vicAre che ke - amuke mane mAryo. A laukika daSTikoNa che. jyAre ApaNe adhyAtmanI bhASAmAM vicArIe tyAre Akho daSTikoNa ja badalAI jAya. adhyAtmanI bhASA eTale - koI paNa mANasa mare to te potAnuM AyuSya pUruM thavAthI mare che. koNa koIne mAranAra che ? zuM koInA mAravAthI zuM koI mare che ? jenuM AyuSya kSINa na thayuM hoya te koInA mAravAthI nahIM mare. jyAre bhUkaMpa thAya che tyAre mANaso daTAI jAya che. hajAro mANaso mare che, paNa keTalAka mANaso je nIce daTAI gayA hoya che te pAMca sAta divaso pachI paNa jIvatA bacI jAya che. AvuM kema thatuM haze? to tarkanI bhASAmAM ApaNe kahIzuM ke emanuM AyuSya lAMbuM hatuM tethI te bacI gayA. A Akhoya AyuSyano khela che. AyuSya jyAM sudhI | khUTayuM na hoya tyAM sudhI koI koIne mArI zakatuM nathI. huM koIne mAruM chuM, ke mane koI mAre che' evo vicAra mUDhatAbharyo vicAra che. huM koIne mArI zakato nathI ane bIjo koI mane mArI zakato nathI. mAtra nimitta | banI zake' e ja sAcuM che. samayasAramAM kahyuM che ke - jIva AyuSyano kSaya | thavAthI maraNa pAme che ema jinendradeve kahyuM che. bIjo koI tamAruM AyuSya | kaI rIte harI zake ? ane tame bIjAnuM AyuSya kaI rIte karI zako ? AukhayeNa maraNaM jIvANaM jiNadarehiM paNNataM / AuM Na haresi tumaM kahaM te maraNaM kadaM tesiM / / Au kukhayeNa mahaNaM jIvANaM jiNavarehiM paNNattaM / AuM Na harati tuhaM kahaM te maraNaM kadaM tehiM / / mUla kAraNa karyuM che ? jIvana ane maraNa taraphano A AdhyAtmika daSTikoNa che. jyAM sudhI daSTikoNa rAga-dveSathI prabhAvita rahe che, ahaMkAra ane lobhathI prabhAvita rahe che, tyAM sudhI ApaNA vicAro ane nirNayo amuka prakAranA hoya che. samayasAra 0 156 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre ApaNo daSTikoNa emanA prabhAvamAM nathI hoto tyAre vicArono Akho pravAha badalAI jAya che. jyAM sudhI jIvana taraphanI AkAMkSAno | daSTikoNa rahe ane nimitta kAraNane mULa kAraNa mAnavAno daSTikoNa hoya tyAM sudhI ApaNe satyane nyAya ApI zakIe nahIM. to ApaNe jIvIe chIe enuM upAdAna (mULa kAraNa) zuM che ? e prazna thAya. nimitto ghaNAM hoI zake. ApaNe roTalA khAIe chIe tethI jIvIe chIe. havA-pANI laIe chIe tethI jIvIe chIe. A badhAM nimitta che. mULa upAdAna nathI. upAdAna to AyuSakarma ja che. jo mANasanuM AyuSya pUruM thaI jAya to ene koNa jIvADI zake ? vizvanA moTA moTA DaoNkTaro ke ane bhAre kiMmatanI davAo ene jIvADI deze ? A rIte jo mANasa bacI zake to dhanavAna mANasa kadI marata ja nahIM. garIba AdamIo jarUra maratA hota paNa karoDapati ane lakhapati mANaso amara | thaI jAta. satya to e che ke jyAre prANazakti pUrI thaI jAya che tyAre koI paNa zakti jIvADI zakatI nathI. upAdAnane badalavuM joIe jIvana ane maraNanA mULa kAraNane ApaNe samajavuM joIe. ApaNe badhA nimittamAM gUMcavAI jaIe chIe. nimitta kAraNonuM kaMIka mUlya hoya che ja. paNa badhuMya nimitta kAraNo che ema mAnI levuM e ApaNuM ajJAnIpaNuM che. pahelAM ApaNe upAdAnane joIe. ApaNe jo vRttione badalavA mAgIe ane mULa kAraNane sparza na karIe to vRttiomAM parivartana thavAnuM kadIya saMbhavita bane. AjakAla vaijJAniko evI davAnI zodha karavAmAM | paDyA che jene lIdhe mANasanI vRttio badalI zakAya. paNa jyAM sudhI davAnI asara rahe tyAM sudhI parivartana TakI zake. jevI davAnI asara pUrI thAya ke enI e ja hAlata thaI jAya. jyAM sudhI ApaNe mULa kAraNane | halAvIe nahIM mULa kAraNamAM sudhAro na karIe tyAM sudhI parivartananI vAta che saMbhavita nahIM thaI zake. AcArya bhikSanuM vacana AcArya bhikSue ghaNI suMdara vAta lakhI che - jIva jIva te dayA nahIM, marai to hiMsA mata jANa / mAraNavAlAne hiMsA kahI, nahIM mAre te dayAguNa khANa / / koI jIva jIve e kaMI dayA nathI. koI jIva mare e kaMI hiMsA samayasAru o 156 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ | nathI. mAravuM e hiMsA che. nahIM mAravuM e dayA che. koI vyakti jIvADavAmAM nimitta banI zake to koI mAravAmAM nimitta banI zake che, paNa koInuM jIvavuM ke maravuM e tenA AyuSya para AdhAra rAkhe che. mULa prazna upAdAnano che. upAdAna badalyuM ke na badalyuM ? jo | upAdAna na badalyuM to jIvADavAthI zuM thAya ? mAravAthI zuM thAya ? nimittone AdhAre ja ApaNe badhAM pariNAmo na meLavIe. jo ApaNe upAdAna para dhyAna na ApIe to vRttione sudhAravAnI vAta kadIya samajAze nahIM. vRttione badalavA mATe upAdAnane badalavuM jarUrI che. jyAM mUrchA thatI hoya; rAga, dveSa, moha ane lobha pedA thatA hoya tyAM dhyAna kendrita karavuM paDe. mahAvIre munine mATe vidhAna karyuM ke- teNe jIvavAnI AzA na karavI joIe ke maravAnI AzA na karavI, ke motathI na DaravuM. jyAM sudhI jIvavAnI AzA maTaze nahIM, mRtyuno bhaya maTaze nahIM tyAM sudhI vRtti parivartananI vAta mUrta nahIM thAya. vRttipariSkArano niyama vRtti parivartana mATe AzAnA cakrane toDavuM jarUrI che. dhyAna karavAno artha zo che ? zuM mAtra zvAsane ja jovAno che ? zarIrane ja jovAnuM che? dhvAsa ane zarIra e to eka AlaMbana (AdhAra) ja che. dhyAnamAM ApaNe jovAnuM e che ke ApaNI samagra cetanA zvAsamAM ja lAgelI rahe. temAM na to rAgano vikraya Avavo joIe ke na to deSano vikalpa. rAga ane DhiSanA vikalpothI bacavA mATe zvAsano AdhAra levAya che. jyAM lagI rAga ane dveSano vikalpa badalAya nahIM tyAM sudhI vRttio badalAze nahIM. prekSAno artha A ja che ke - ApaNI cetanA mAtra zuddha AlaMbana para TakI rahe, enI sAthe rAga-dveSano koI vikalpa na janme. prekSA karavAno artha che - ApaNe vRttionA mULa para AghAta karavAnuM zarU karI dIdhuM che. jyAre emane poSaNa maLavuM baMdha thaI jAya che tyAre e kyAM sudhI TakI zake ? vRttionA parivartana ane sudhArano niyama che ke - rAga ane dveSanA upAdAna kAraNathI mukta rahI jIvavuM. ATalI ja vAta jo samajAI jAya to vRtti-pariSkArano niyama ApaNA hAthamAM AvI jAya. samayasAra 0 157 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 15]. 0 ahamedaM edamahaM ahamedassa mhi atyi mama edaM / aNNaM jaM paradavvaM saccittAcittamissaM vA / / Asi mama puvamedaM edassa ahaM pi Asi puvvaM hi / hohidi puNo mamedaM edassa ahapi hossAmi / / eyaM tu asabdaM AdaviyappaM karedi saMmUDho / bhUdatthaM jANanto Na karedi du taM asaMmUDho / / . (samayasAra - 20, 22) kAraNaH pratyeka kAryanI pRSThabhUmimAM. arthaparyAya : sahaja pariNamana 2 hiMsA eka kArya che. 2 kAraNa che rAga. 0 hiMsA zAthI thAya che ? 0 rAganI upaja che dveSa. 0 laDAInI preraNA che - rAga. 0 dharmane mATe paNa rAga. 0 rAganA hetu zarIra, kuTuMba, dhana vagere. 0 mithyA avadhAraNA 0 ghA kayAM karavo ? te pahelo ghA rAganA mULamAM bheda vijJAnanI bhUmikAno sparza karIe. samayasAra 0 159 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 hiMsAnuM mULa kAraNa zuM che ? | huM pravacana karavA mATe pravacanakhaMDamAM Avyo. tyAM meM ghaNA lokone joyA, temanI hilacAla joI. koI rUmAla khoLI rahyuM hatuM. koI naoNTa-pena saMbhALI rahyuM hatuM. mArA manamAM prazna UThyo ke - AnuM zuM kAraNa che? Ama karanArAoe to kAraNa para dhyAna nahIM dIdheluM. kemake A badhI eTalI to svAbhAvika pravRttio che ke temanA kAraNa para dhyAna ApavAnI jarUra ja lAgatI nathI. paNa enI pAchaLa koI kAraNa nathI hotuM ema to na kahI zakAya. jo ApaNe vizleSaNa karIe to pratyeka pravRtti pAchaLa koInuM koI kAraNa jarUra maLe. e mANasa moTuM lUchavA mATe rUmAla khoLI rahyo hato ane noTabuka tathA paMna saMbhArI rahyo hato- pravacanamAM AvanArI navI vAtonI noMdha karavA mATe. Ama dareka pravRttinuM koI ne koI kAraNa, jarUra hatuM. jeTalA mANaso che, jeTalI pravRttio che emanI pAchaLa eTalAM ja kAraNo che. kAraNano saMbaMdha ApaNI sthUla pravRttionI sAthe kAraNa joDAyeluM hoya che. keTalAMka kAma | evA paNa hoya che jemanI pAchaLa koI kAraNa hotuM nathI. je svAbhAvika pariNAma hoya che enI pAchaLa koI kAraNa hotuM nathI. arthaparyAyanI pAchaLa koI kAraNa hotuM nathI. jeTalA vyakta thanAra paryAyo che, sthUla paryAyo che emanI pAchaLa kAraNa hoya che. ApaNe haMmezAM kAraNa tarapha dhyAna detA nathI paNa kAraNa avazya hoya che. abhyAsa eTalo thaI jAya che ke sahaja rIte ja badhuM kAma thaI jAya che. ApaNuM kaMDIzaniMga mAInDa hoya che. eka Teva paDI jAya che ane enI meLe kAma thatuM jAya che. paNa jo ApaNe enA kAraNano vicAra karIe to kAraNa maLI zake. hiMsAnuM kAraNa A kArya-kAraNa siddhAntane AdhAre jyAre ApaNe hiMsA, anaitikatA, aprAmANikatA, asatya vagere-vagere AcaraNo ane vyavahAro para vicAra karIe to thoDI navI vAto jaNAI Ave che. hiMsA karanAra kadI kAraNa tarapha dhyAna Apato nathI. paNa hiMsA eka kArya che eTale enI pAchaLa kAraNa paNa che. hiMsAthI dUra to evo mANasa ja rahI zake je hiMsAnA kAraNa pratye jAgRta hoya. hiMsAnuM kAraNa zuM ? e prazna che. jo ApaNe sthULa daSTie, laukikabhAvanAthI vicArIe to hiMsAnAM ghaNAM badhAM kAraNo AvI maLaze. praznavyAkaraNa ane AcArAMga sUtramAM emanuM vargIkaraNa paNa maLe che. mANasa rojI-roTI mATe hiMsA kare che. paisA kamAvAnAM sAdhano mATe hiMsA kare che. zarIrane suMdara banAvavA mATe hiMsA kare che. evAM aneka kAraNo che. kasUrI meLavavA mATe mANasa kasturI mRgone samayasAra ... 161 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI nAkhe che. sarasa cAmaDuM meLavavA mATe vAdhane mArI nAkhe che. aneka pazuone mArI nAkhe che. dAMta mATe hAthIone mArI nAkhe che. paNa A badhAM hiMsAnAM mULa kAraNa nathI. mULa kAraNa che rAga hiMsAnuM mULa kAraNa rAga che. mANasa rAgane lIdhe hiMsA kare che. dveSa hiMsAnuM mULa kAraNa nathI. eka cora hiMsA kare, eka AtaMkakArI hiMsA kare, eka DAku hiMsA kare e badhA dveSane kAraNe hiMsA nathI karatA. eka sainika hiMsA kare che te kaMI dveSane kAraNe hiMsA karato nathI, kemake ene potAne koI zatrutA hotI nathI. A vAta samajavA mATe ApaNe UMDANamAM UtaravuM paDe. A eka saMskAra thaI gayo che ke manamAM dveSa ane dhRNA hoya to mANasa hiMsA kare. paNa e mULa kAraNa nathI. koI eka mANasa bheLaseLa kare ane tene lIdhe hajAro mANaso pakSAdhAtano zikAra thaI jAya che. A badhAnI sAthe zuM e mANasano dveSa hato ? kazoya dveSa na hato. bheLaseLa karavAnuM kAraNa che - rAga. huM dhanavAna thaI jAuM, moTo mANasa banI jAuM, dhanano Dhagalo thaI jAya. marajImAM Ave tema karI zakuM. Avo aMdara rahelo rAga che te bheLaseLa karAvI rahyo che, manuSyane anaitika banAve che, hiMsA karAve che. rAgamAMthI janme che dveSa mULamAM dveSa hoto nathI. dveSa rAgamAMthI upaje che. jo ApaNA zarIra tarapha ke parivAra tarapha rAgano bhAva nA hoya to dveSa pedA na thAya. ekane bacAvavo hoya to bIjA upara dveSa karavo paDe, potAnA rASTra para prema hoya to bIjA rASTra para dveSa karavo paDe che. vyaktigata koI dveSa hoto nathI. jo A mULa kAraNa ApaNI samajamAM Ave to vAta ghaNI spaSTa thaI jAya che. Aje samagra saMsAramAM AtaMkavAdanuM cakra cAlyuM che. zuM kAraNa che ? enuM kAraNa dhRNA nathI. dhRNAne AdhAre hiMsA na cAlI zake. dveSane AdhAre koI yuddha nathI laDAtuM. jyAM sudhI sainikonA manamAM rASTraprema pedA na karIe tyAM sudhI yuddha laDAze nahIM. 'rASTra mATe balidAna ApavuM e sauthI moTo dharma che' evI keLavaNI apAya che. jite ca labhyate lakSmIH mRte cApi surAMganA / kSaNabhaMgurako dehaH, kA cintA maraNe raNe / / anaitikatAnuM kAraNa jyAre A prakArano prema pedA karAya tyAre mANasa koI vakhata jIva paNa ApI de. koIpaNa kAma karavA mATe moTAmAM moTI preraNA che - tenA pratye prema pedA karavo. dharmane calAvavA mATe paNa deva ane gurupratye prema pedA karavo paDe che. Jain Educationa International . samayasAra 162 For Personal and Private Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhAnA anusaMdhAnamAM ApaNe vicArIe ke hiMsAnuM mULa kAraNa zuM che? | bheLaseLa ane anItinuM mULa kAraNa zuM che? AcAryazrIe aNuvrata Andolana zarU karyuM. ene zarU thaye 40 varSa thaI gayAM. ghaNo prayatna karAyo ke ApaNA dezamAMthI | bhaSTAcAra, anaitikatA, aprAmANikatA, bheLaseLa vagere maTI jAya. paNa ema lAge che ke e maTI rahyAM nathI. enuM kAraNa spaSTa che ke jyAM sudhI A rAganI vAta samajAvaze nahIM, tyAM sudhI A badhAMnuM maTavuM zakaya nahIM bane. | rAgano hetu rAgane vadhAravAno sauthI moTo hetu che potAnuM zarIra. ahIMthI rAganI zarUAta thAya che. bIjo hetu che parivAra. jo potAnA ke kuTuMbanA pratye rAga na hoya to mANasa bIjAone chetaraze nahIM. jyAre A vAta samajAya che tyAre eka prazna UThe che. rAgane pakaDavo kaI rIte ? evI kaI sAdhanA karIe ke rAga ocho thAya ? kAyotsargano je prayoga che te mAtra zithilIkaraNano ja prayoga nathI. rAganA mULa para prahAra karavAno e prayoga che. jyAM sudhI bhedavijJAnano anubhava na thAya tyAM sudhI ApaNo rAga ocho nahIM thAya. "AtmA judo che, zarIra juduM chuM." A vAta samajAya tyAre ja rAganA mULa para prahAra thaI zake. zarIra ane AtmAne eka mAnI levAthI ja badho rAga utpanna thAya che. bhedavijJAnano prayoga AcArya kundakunda lakhyuM che ke - je koI para dravyane potAnuM svarUpa mAne che, ane vicAre che ke - huM A dravya) chuM, A dravya mAruM svarUpa che, huM eno chuM, A mAruM che. A pahelAM paNa mAruM hatuM, bhaviSyamAM paNa A mAruM thaze - | Avo Atmavikalpa karanAra vyakti mUDha ane ajJAnI che. ahamedaM edamahaM ahamedassa mhi atyi mama edaM / aNNaM jaM paradavvaM saccittAcittamissaM vA / / Asi mama puvamedaM edassa ahapi Asi puvvaM hi / hohidi puNo mamedaM edassa ahapi hossAmi || eyaM tu asanmadaM AdaviyappaM karedi saMmUTho / bhUdatyaM jANato Na karedi tu asaMmUDho || zarIra ane AtmAne eka mAnI levAM mUDhatA che, ajJAna che. A bindu para prezAdhyAna ane vipazyanAno bheda samajI zakAya che. prekSAdhyAnanI AdhArabhUmi che AtmavAdaje loko AtmAnA astitvano svIkAra nathI karatA temanA mATe prekSAdhyAna nathI. (prekSAdhyAna evA lokonA kAmanuM nathI jeo AtmAnA astittvane na svIkAratA hoya) kAyotsarga mULamAM bhedavijJAnano prayoga che. je divase ApaNe spaSTapaNe samajIzuM ke AtmA judo che ane zarIra juduM che. te ja divase rAganA mULamAM pahelo ghA thaze. samayasAra 163 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - mahattvano prazna aneka vAra ema pUchavAmAM Ave che ke pahelo prahAra karyA karavo ? A ! bahu mahatvano prazna che. eka dhanavAna mANasa moTarakAramAM jaI rahyo hato. rastAmAM kAra bagaDI. te eka mistrInI pAse gayo ane ene bolAvI lAvyo. mistrIe kArane joI ane kahyuM - so rUpiyA laIza. gADI ThIka karI daIza, mAlike tene so rUpiyA ApyA. mistrIe eka ThekANe hathoDI ThokI ane gADI cAlu thaI gaI. kAranA mAlike kahyuM - te nyAya na karyo. hathoDInA eka phaTakAnA so rUpiyA ? mistrIe kahyuM - mahAzaya, phaTako mAravAno phakta eka rUpiyo ja che. phaTako kyAM mAravAno che enI jANakArInA navANu rUpiyA che. mahAvIrano saMkalpa rAgano vikaTa prazna ApaNI sAme che. ene kAraNe ja hiMsA, corI, saMgraha, asatya, krodha vagere vagere pedA thaI rahyAM che. ahIM prazna e che ke e mULa samasyAne pakaDavA mATe pahelo phaTako kaye sthAne karavo ? mahAvIre A praznano ukela batAvyo. zarIrano vyutsarga karo. zarIrano tyAga karo. sAdhanAno A ja pahelo niyama che. mahAvIre jyAre dIkSA lIdhI tyAre temaNe saMkalpa lIdho - huM siddhone namaskAra karIne AjathI sarva sAvaghayoganuM pratyAkhyAna karuM chuM. mahAvIre saMkalpa lIdho. huM zarIrano vyutsarga karIne, tyAga karIne vihAra karIza. emanI sAdhanA kAyotsargathI zarU thaI ane kAyotsargamAM ja pUrI thaI. jyAM kAyotsarga hoya tyAM rAganuM mULa DhIluM paDI jaze. jyAM lagI ApaNe A vAta na samajIe tyAM sudhI vratanI vAta samajAze nahIM, ke adhyAtma ane dharmanI vAta paNa samajamAM AvI zakaze nahIM. jyAM sudhI zarIrano moha, kuTuMbano moha ane rAgAtmaka bhAva hoya tyAM sudhI anaitiktA, bhraSTAcAra vagere pravRttio kadI aTakaze nahIM. rAga para prahAra karavo joIe A satya ApaNe barAbara grahaNa karavuM joIe ke kAyotsarga karyA vinA mukhya mULa para ghA thaI zakaze nahIM. kAyotsarga karanAre ane karAvanAre e dhyAna rAkhavuM joIe ke - kAyotsarga mAtra zithilatA sudhImAM na aTake paNa te bhedavijJAnanI bhUmikA sudhI jAya. kemake e sthitie ja rAga para prahAra thAya. jyAre rAga para prahAra thavA zarU thAya tyAre kAyotsarga AgaLa vadhaze. enuM pariNAma e Ave ke ApaNe potAnA poSaNa mATe bIjAnuM zoSaNa karI zakIzuM nahIM, koInuM gaLuM dabAvI zakIzuM nahIM. prekSAdhyAna jIvananuM darzana che, AdhyAtmika sAdhanAnI prakriyA che. kAyotsargathI adhyAtma zarU thAya che. kAyotsarga para khAsa dhyAna ApavAthI ja ApaNe mULa kAraNane pakaDI zakIe. kAyAmAMthI utpanna thanAro rAga ocho thavA lAgaze tyAre praznonuM samAdhAna enI meLe maLI jaze. jema jema A rAgabhAva ocho thaze tema tema cetanAnuM rUpAMtara thatuM jaze ane A badhA doSonI utpatti thavI asaMbhavita | thaI jaze. * * * samayasAra 9 164 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMkalikA - 1 10 arasamarUvamagaMdhaM avvataM cedaNAguNamasadaM / jANa aliMgaggahaNaM, jIvamaNiTisaTThANaM / / jIbassa patthi vaNNo, Na vi gaMdho Na raso Na vi ya phAso / Na vi rUvaM Na sarIraM pa vi saMThANaM Na saMhaNaNaM / / (samayasAra 49, 10) |a AtmAnuM svarUpa : IndriyonI maryAdA. a cetanAnI dizA badalAvI joIe. a tarkazAstranI bhASA. Indriyo sAthe cetanA na joDAvI joIe. 2 juo paNa rAgadveSa na karo. te jJAtA-draSTAbhAvano artha. 7 aMtarmukhatAno mArga AkarSaNa ochuM kaI rIte thAya. 2 mUcha-kendra niSkriya thavuM joIe. 2 aMtaryAtrA : Atmadarzanano prayoga. samayasAra 0 165 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. AtmAne kaI rIte jovo ? prekSAghyAnano dhyeyamaMtra che AtmA dvArA AtmAne jovo joIe. A moTI virodhIbhAsa vAta lAge che. AtmA amUrta che ane ApaNI pAse zakti che indriyonI. A sthitimAM ApaNe joIe kaI rIte ? A eka prazna che. vaLI A bIjo prazna che ke ApaNe ghyAna karIe chIe ke virodhAbhAsane poSI rahyA chIe ? ame je kaMI kahIe chIe e mAtra popaTiyAvANI che ke enAmAM koI sArthakapaNuM che ? zuM ApaNI pAse evo koI vidhi che jenA dvArA ApaNe AtmAne joI zakIe ? - AtmAnuM svarUpa AtmAnuM svarUpa che azabda, agaMdha, arasa ane arUpa, jemAM nathI koI zabda, nathI koI gaMdha, nathI koI rasa ane nathI koI sparza, e mAtra jJAna ane cetanamaya sattA che. arasamarUvamagaMdhaM, avvattaM cedaNAguNamasaddaM / jANa aliMgaggahaNaM, jIvamaNiddiTaThThANaM / / jIvassa Natthi vaNNo Na vi gaMdho Na raso Na vi ya phAso / Na vi rUvaM Na sarahiM Na vi saMThANaM Na saMhaNaNaM / / ApaNI Indriyo jANe che zabdane, rUpane, gaMdha, rasa ane sparzane. ane ApaNo AtmA to che azabdAtmaka, arUpAtmaka. ene ApaNe kaI kaI rIte joI zakIe ? A praznano uttara paNa maLe che - ApaNe evI kSaNono anubhava karavo je kSaNomAM ApaNe arUpa thaI jaIe. AMkha khullI che, rUpane joI rahyA chIe, paNa AMkha baMdha karI ke rUpa dekhAvuM baMdha thaI gayuM. kAna paNa baMdha karyo ke tarata te azabda thaI gayo. nAkane baMdha karyu ke te agaMdha thaI gayuM. jIbha para kaMI ja mUkyuM nahIM ethI arasa sthiti thaI gaI. koIne aDakyA nahIM, ekAntamAM rahyA, asparzayoga thaI gayo. cetanAnI dizA badalI joIe prazna udbhave che ke - zuM koIne mATe AvI sthiti AvavI saMbhavita che ? mANasa pAMceya indriyonAM dvAra baMdha karI de ane bAhya jagata sAtheno saMbaMdha kApI nAkhIne jIvI zake e kaI rIte saMbhave ? thoDIka kSaNo mATe Jain Educationa International samayasAra 167 For Personal and Private Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama saMbhavI zake paNa AkhA jIvanamAM e saMbhavita nathI. adhyAtmanA AcAryoe A samasyAno paNa upAya zodhyo che. pahelo upAya A che. indriyonAM dvAra thoDAka samaya mATe baMdha rAkhavAM. thoDA samaya mATe AMkho baMdha rahe, eka kalAka dhyAnamAM gALavo. tethI arUpanI sthitino anubhava thAya ane badhAM rUpa maTI jaze. A arUpanI anubhUti te AtmAnI anubhUti che. enI sAthe cetanA joDAyelI che ane cetanAnI anubhUti paNa. prazna thAya ke - eka kalAka A sthitimAM rahevAthI zuM vaLe ? chevaTe e ja duniyAmAM pAchA javAnuM che jemAM dRzya ane rUpa ja bharyAM che. to teno upAya zodhI kADhyo. AMkha baMdha karavI ja e jarUrI nathI. AMkha khullI rAkho ane arUpa raho. pachI to kAna khullA raheze ane chatAMya azabda rahezo. khAvAnuM jIbha para Avaze chatAM tame arasa rahezo. sparza thaze chatAMya asparza rahezo. A badhuM kaI rIte saMbhave ? A badhuMya cetanAnI dizAne badalavAthI saMbhava bane che. ghyAna eka evI prakriyA che je cetanAnI dizAne badalI nAkhe che. cetanA na joDAvI joIe cetanAne indriyo sAthe na joDAvA devI. jo A vAta samajAI jAya to dizAparivartananuM rahasya maLI jAya. jo cetanA indriyo sAthe nahIM joDAya to indriya-viSayonuM grahaNa nahIM thAya. tarkazAstranI bhASAmAM A anaghyavasAya kahevAya. eka mANasa bajAramAM garyo. ene sonuM kharIdavuM che. bajAramAM hajAro dukAno che. emAM hajAro prakAranI vastuo maLe che. pelo mANasa e badhuM joto cAlyo jAya che. chevaTe te sonAnI dukAne sonuM jue che ane tene kharIdI le che. sonA sivAya paNa eNe aneka vastuo joI, paNa e jovuM na jovA barAbara rahyuM. jenI sAthe eno adhyavasAya joDAyo hato te joyuM ane bAkInuM vaNajoyuM rahI gayuM. aMtarmukhapaNuM koI eka vastune jANavA mATe jarUrI hoya eTalI ja cetanA ApaNe te padArtha sAthe joDavI joIe. enI sAthe mUrchAnI cetanA na joDavI joIe. Ama thaze to AMkhanI sAme koI suMdara rUpa AvI jAya ke jIbha para koI svAdiSTa miSTAnna AvI jAya tenuM ApaNe mATe koI mahattva raheze nahIM. ApaNe arUpa ane arasanI sthitimAM rahyA karIzuM. AcArAMga 168 Jain Educationa International samayasAra For Personal and Private Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtramAM kahevAya che ke - rUpa na dekhIe ke zabda na sAMbhaLIe e saMbhava nathI. saMbhava e che ke rUpa joIe paNa enA tarapha rAga-dveSa na karIe, khAvuM nahIM e ApaNe mATe saMbhava nathI. paNa A saMbhava che ke - je khAIe enA tarapha rAga-dveSa na karIe. ApaNe evI sAdhanA karavI joIe jethI jJAna jJAna rahe ane enI sAthe je moha joDAya che ene judo pADI devo, enuM pRthakkaraNa karI devuM. AnuM ja nAma che aMtarmukhatA. AnuM tAtparya che - indriyo potapotAnuM kAma karavAnI paNa tenI sAthe mUrchA nahIM hoya. moTAM zaheromAM sIvarejanI vyavasthA hoya che. pANInuM nALuM ane maLanuM nALuM baneya sAthe sAthe jAya che. koI koI vakhata sIvarejanI vyavasthAmAM gaDabaDa thaI jAya che. pANI ane maLanuM mizraNa thaI jAya che. A gaDabaDa lokonA svAthya mATe bhayajanaka thaI jAya che. AvuM jaLa ane maLanuM mizraNa na thavA devuM joIe. pANInuM nALuM juduM vahe ane maLanuM nALuM juduM vahe. enuM ja nAma che sAdhanA, dhyAna ane adhyAtma. ene AdhAre ja ApaNe AtmadarzananI sthitie pahoMcIe chIe. upabhoga karavo, rAga-dveSa na karavA ApaNe jJAtAbhAva-daSTAbhAvanI vAta karIe chIe paNa eno artha zo che ? eno artha eTalo ja ke ApaNe indriyo sAthe cetanAne na joDavI. huM khAuM chuM chatAM arasa banelo rahyo chuM, huM jouM chuM chatAM huM arUpa thayelo rahyo chuM. AnuM nAma kahevAya jJAtA-draSTAbhAva. ApaNI A cetanA jAgavI joIe. abhyAsa dvArA A cetanAne jagADavI saMbhava che. indriyone covIseya kalAka baMdha rAkhavI saMbhava nathI. jo bArIo ane bAraNAM covIseya kalAka baMdha rAkhIe to prakAza kyAMthI Avaze? indriyonI upalabdhi karmanA kSayopazamathI thAya che. ene ApaNe baMdha zuM kAma rAkhavI ? ApaNe evo abhyAsa karavo joIe jethI ApaNe indriyono mAtra upabhoga ja karIe. enI sAthe rAga-dveSa na joDAya. have prazna che ke abhyAsa kaI rIte karavo ? khAIe ane rasa na Ave e zI rIte saMbhave ? Ama karavAmAM zuM chalanA (ThagAI) ane pravacanA (chetarapiMDI) nathI ? aMtarmukhatAnI A dizAmAM prayANa karanAra mANasa A sthitine pahoMcI zake che. ene mATe A sthiti svAbhAvika rIte ja saMbhava banI jAya che. aMtaryAtrA e ja mArga che. ' je mANasa aMtarmukha thavA icche che tene mATe sauthI pahelo prayoga che samayasAra 0 169 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMtaryAtrAno. cetanAne ApaNe nIcethI upara tarapha laI javI joIe. jyAM sudhI cetanA nAbhinI AsapAsa pharyA karaze tyAM sudhI ApaNe jJAtA-draSTA banI zakIzuM nahIM, arUpa ane arasanI sthitino anubhava karI zakIzuM nahIM. ghaNA loko pUche che - huM koNa chuM ? emane huM kahuM chuM - A prazna pUcho ke huM kazAM chuM ? mArI cetanA kyAM che ? jo ApaNI cetanA nAbhinI nIce hoya to e vadhAre jokhamakAraka che. aMtarmukhatAno artha che - cetanAne nIcethI upara laI javI. bahArathI aMdara laI javI, padArthomAMthI choDAvIne potAnA svarUpamAM sthira karI devI. A sthiti prApta karavAno mArga che aMtaryAtrA, suSumnAnI yAtrA. A aMdara javAno mArga che. jyAM sudhI ApaNI cetanA A madhya mArgathI upara nahIM jAya tyAM sudhI ApaNuM bahAranuM AkarSaNa ochuM nahIM thAya. saMvedanAkendrane niSkriya banAvo prazna che saMvedanAkendrane niSkriya banAvavAno, pagamAM kAMTo vAge tyAre pIDA korne thAya ? zuM pagane darda thayuM ? pagamAM kAMTo vAgyo eno saMdezo jyAM sudhI magaja sudhI na pahoMce tyAM sudhI pIDAno anubhava na thaI zake, jyAre saMvedanakendra sudhI sUcanA pahoMcI jAya tyAre pIDAno anubhava thAya che. enestheziyAno prayoga e zuM che ? koI vyaktinuM oNparezana karavuM che tyAre ene mUrchita karI devAya che. tethI ene pIDAnI khabara paDatI nathI. A ja vAta mUrchAnI che. jyAre mUrchAkendra niSkriya banI jAya che tyAre mAtra jJAna ja rahe che. padArtha ke ghaTanAnI sAthe cetanA joDAtI nathI. aMdaranA sukhano anubhava karo . aMtaryAtrA e cetanAne upara laI javAno prayoga che, jJAtA-daSTA thavAno prayoga che. temAM abhyAsanuM sAtatya jarUrI che. jyAre ApaNI cetanA upara jAya che, vAITala enarjI upara jAya che tyAre eTalAM badhAM sukhada prakaMpano pedA thAya che jenI kalpanA paNa na karI zakAya. e vAta cokkasa che ke jyAM sudhI aMdaranuM sukha na pragaTe tyAM sudhI bAhya sukha chUTI zakaze nahIM. ApaNe evA sukhano anubhava karavo che jene lIdhe bAhyasukhane tajanArI cetanA pragaTa thaI jAya. eno mArga che - aMtaryAtrA. jo ApaNe A prayogamArgane apanAvI zakIe to 'AtmA dvArA AtmAne juo' e sUtra virodhAbhAsI raheze nahIM, vAstavika banI jaze. Jain Educationa International samayasAra 170 For Personal and Private Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. - ] saMkalikA jo appaNA du maNNadi dukkhidasuhide karedi satte ti / so mUDho aNNANI, NANI etto du vivarIdo / / ]] D sukhaduHkhano saMdarbha samyag AcaraNano AdhAra. mithyA dRSTikoNa esA du jA madI de dukkhadasuhide karedi satte ti / esA de mUDhamadI, suhAsuhaM ba~dhade kammaM / / (samayasAra 253, 260) anya sukhI ke duHkhI banAve che. samyag daSTikoNa - sukha-du:khano kartA huM pote chuM. Q duHkhanuM mUla che caMcaLatA caMcaLatA sAthe joDAyelI sthitio duHkha daurmanasya aMgamejayatva zvAsa-prazvAsa duHkhanI sthitiH duHkhano anubhava ghyAnano prayoga zA mATe ? svadarzanano artha : potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM pakaDI levI. Jain Educationa International 17 samayasAra 171 For Personal and Private Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. 10. potAnA bhAgyano dora potAnA hAthamAM jUnA samayanI vAta che. biradAvalI gAnAra eka cAraNa, koI zeThane ghare eNe zeThanI biradAvalI (prazaMsA gIto gAI. zeTha ghaNo khuza thayo. cAraNane lAgyuM, Aje ghaNuM dhana maLaze. zeThe cAraNane puraskAramAM eka rUpiyo Apyo. cAraNe kahyuM. A zuM ? ATalI badhI kaMjUsAI? zeThe javAba Apyo - mAro niyama che ke jyAre koIne dAna devAnuM hoya tyAre dADhI para hAtha pheravuM chuM, ane jeTalA vALa hAthamAM AvI jAya eTalA rUpiyA ApI dauM chuM. cAraNe kahyuM - zeThajI, mArA bhAgyano nirNaya mane ja karavA do. Apa hAtha pheravazo nahIM. micyA dhAraNA e ja vighna che ApaNe paNa ApaNA potAnA bhAgyano nirNaya bIjAo upara choDI daIe chIe. ApaNe pote potAnA bhAgyano nirNaya karatA nathI. ApaNe ApaNA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM pakaDI rAkhatA nathI. ene bIjAonA vizvAsa choDI daIe chIe. sukha ane duHkhanI ja vAta lyo. vastutaH sukhI ke duHkhI thavuM vyakitanA potAnA hAthamAM che. bIjo mANasa nimitta banI zake. eka DaoNkTara paNa nimitta banI zake. eka dhanavAna paNa nimitta banI zake. paNa te koIne sukhI ke duHkhI banAvI na zake. nimitta e nimitta che. enAthI vadhAre koI zakita tenA hAthamAM nathI. potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM tyAre ja rahI zake jyAre ApaNI mithyA dhAraNAo badalAI jAya. mANasa jyAM sudhI mithyA dhAraNAone paMpALato rahe tyAM sudhI te potAnA bhAgyanI lagAmane potAnA hAthamAM pakaDI zakato nathI. sukhaduHkhanI vAta eka mithyA dhAraNA mANasamAM hoya che ke - huM koIne sukhI karuM chuM. huM koIne duHkhI karuM chuM. AcArya mukunda lakhyuM che ke - je koI ema mAne ke huM jIvone sukhI ke duHkhI karuM chuM te mUDha che, ajJAnI che. __jo appaNA du maNNadi dukhidasuhide karedi sate ti / so mUDho aNNANI pANI eto du vivarIdo || AcArya kundakunTe kahyuM che ke - huM jIvone sukhI ke duHkhI karuM chuM - evI je tamArI mati che e mUDha mati che. AnAthI zubha azubha karmano bodha thAya che. esA du jA madI de dukhidasuhide karemi satteti / . esA de mUDhamadI suhAsahaM bandhade kammaM / / bIjo mANasa mAtra nimitta che sukha ane duHkhanI bAbatamAM A eka mithyA avadhAraNA che. jyAre A mithyA dhAraNA maTI jAya che tyAre mANasa, kharekhara potAnA bhAgyanI lagAma samayasAra 178 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ potAnA hAthamAM pakaDI le che. ane jyAM sudhI A dhAraNA TakI rahe che tyAM sudhI potAnuM bhAgya bIjAonA vizvAse rahe che. A sthitimAM AtmavizvAsa ke Atma-kartavyanI vAta pUrI thaI jAya che (vAta thatI nathI.) bIjAnA vizvAse besI rahevA jevuM jokhamI koI kAma A duniyAmAM nathI. mANasa tyAre ja sAruM AcaraNa kare jyAre e jANe ke-mArA AcaraNanuM phaLa mane maLavAnuM che. rogI pote sAvadha hoya to tene DaoNkaTaranI madada maLI zake. jo e pote ja sAvadha na hoya to DaoNkTara zuM kare ? jyAM sudhI Avo dRSTikoNa nahIM thAya ke - kharekhara to sukha-duHkhano kartA huM pote chuM bIjo mANasa mAtra nimitta ja banI zake. tyAM sudhI potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM na AvI zake. ApaNe pote ja upAdAna chIe A vAtano ApaNe vicAra karIe ke - sukhaduHkhanuM upAdAna (mULa kAraNa) koNa che ? zuM vyakti pote ja mULa kAraNa nathI ? jyAre upAdAnathI dUra nimitto para ApaNI dhAraNA aTakI jAya che tyAre ApaNo dRSTikoNa mithyA bane che. je mANasano dRSTikoNa mithyA hoya enA duHkhane bhagavAna paNa maTADI zake nahIM. ghyAnano artha e che ke - sAmAnya mANasa je satya sudhI pahoMcI zakato nathI e satyo sudhI ApaNe pahoMcIe. tyAM sudhI pahoMcavAmAM ghaNAM AvaraNo che, aneka avarodho che. sAmAnya mANasa emane pAra karI zakato nathI. sAmAnya mANasa sukha-duHkhanuM AropaNa bIjA upara kare che. paNa eka sAdhakano dRSTikoNa enAthI bhinna hovo joIe. duHkhanuM mULa A prazna para aghyAtmanA AcAryoe paNa gaMbhIra vicAra karyo che. adhyAtmavidoe kahyuM che duHkhanuM mULa che caMcaLatA. maharSi pataMjalie paNa A ja satya vyakta karyuM che-tuhavIryanaT- menavatva svAsa-pravAsAH vikSepasaddadhruvaH / mananI caMcaLatAnI sAthe ATalI badhI sthitio joDAyelI che. jo caMcaLatA na hoya to duHkhano anubhava nahIM thAya. mANasa duHkhanI sthitithI duHkhI thato nathI paNa ene duHkhanI khabara paDe tyAre duHkhI thAya che. jenuM mana zAMta thaI gayuM hoya, jenI caMcaLatA ghaNI ochI thaI gaI hoya te duHkhanI khabara paDe toye duHkhI thato nathI. AvI sthitimAM mANasa ghaTanAne samajI jAya che. tene bhogavato nathI. e duHkhanI anubhUtithI dUra cAlyo jAya che. asAdhAraNa banAva : asAdhAraNa sahiSNutA saradAra zaheranA eka vikhyAta nAgarika zrI sumeramalajI dugaDa thaI gayA che. emanA yuvAna putranuM Akasmika avasAna thayuM. e putra paNa evo hato je koI bhAgyavAnane ja maLe. enA mRtyu para AkhuM zahera royuM, hajAro lokonI AMkho bhInI thaI gaI. samagra samAjanA utthAnanI vAtano vicAra karanAra vyaktinuM cAlyA javuM e koI sAdhAraNa ghaTanA na hatI. potAnA AvA yuvAna putranA samayasAra 174 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyunI kSaNomAM paNa pitAnI AMkhamAM AMsu na hatAM. lokoe kahyuM, zeTha sAheba Apano honahAra putra cAlyo gayo. zrI sumeramalajI dugaDa kahe - bhAI ! eTalo ja yoga (meLo) hato. AvavAno niyama che to javAno paNa niyama che. e Avyo tyAre mane pUchIne nahoto Avyo, ane gayo tyAre paNa mane kahyA vinA ja cAlyo gayo. sAmAnya mANasa kahI zake ke - e pitA kevo ke putranuM mRtyu thaI javA chatAMya jenI AMkhomAM AMsu na hoya ! AnuM kAraNa ApaNe zodhIe ke duHkhanI bhayaMkara sthiti hovA chatAMya duHkhano anubhava kema na thayo ? enuM kAraNa A ja che. mananI caMcaLatA eTalI to ochI thaI gaI, mana eTaluM to zAMta thaI gayuM ke ghaTanA, niyama ane satyane jANI lIdhAM paNa ene bhogavyAM nahIM. jeTalo vikSepa eTaluM duHkha A vAta nakkI che ke - manano vikSepa jeTalo jeTalo vadhAre thAya teTaluM teTaluM duHkha vadhAre thAya. jeTalo jeTalo manano vikSepa ocho thAya teTaluM teTaluM duHkha ochuM thAya. pratikULatA ke duHkhanI sthiti hovA mAtrathI duHkha thAya che e ApaNI dhAraNAne ApaNe badalavI joIe. vAstavamAM duHkha thAya che. mananI caMcaLatAne lIdhe. jeTalI caMcaLatA hoya eTaluM duHkha hoya. jo caMcaLatA na hoya to duHkha paNa na hoI zake. terApaMthanA Adyapravartaka AcArya bhikSanuM jIvana kaThinAIothI bharyuMbharyuM jIvana hatuM. pAMca varSa sudhI emane pUruM khAvAnuM paNa na maLyuM. koI mANase AcArya bhikSune pUchyuM, "mahArAja, gocarImAM koI vakhata ghI, goLa Ave che ? AcArya bhikSue uttaramAM kahyuM, 'pAlInagaranA bajAramAM vecAtAM jouM chuM." je mANase manane ATaluM sAdhI lIdhuM pachI ene duHkha kayAMthI Ave ? zrImathyAcArye e sthitinuM marmasparzI citraNa karyuM che - ...pAMca varSa laga pekha, anna piNa pUro nA milyo / ..bahulapaNe sapekha, dhI caupar3a to kihAM rahyo / / keTalAya hajAro sAdhakone AvAM keTalAMya duHkha khamavAM paDyAM che. paNa koI sAdhakane koI du:khI banAvI zakazuM ? sAdhanAzIla sAdhaka duHkha AvavA chatAMya duHkhI thato nathI. duHkhI thavuM ApaNI caMcaLatA para AdhAra rAkhe che e vAtano ApaNe gADha anubhava karavo joIe. dhyAnano prayoga e mATe karAvAya che ke tethI mananI caMcaLatA ochI karI zakAya. mananI caMcaLatA jeTalI ochI haze eTaluM ja zAMtimaya jIvana jIvI zakAze. AjanI bhASAmAM kahI zakAya ke mananI tANa jeTalI hoya eTaluM ja duHkha che. ghaNA badhA loko vagara kAraNe duHkhI thAya che. A Diprezana e zuM che ? mAnasika udAsI zuM che? koI kAraNa sAme AvyuM na hoya chatAMya beThe beThe duHkha UtarI Ave che. jyAre mananI caMcaLatA vadhe che tyAre vagara nimitte ja duHkha UtarI Ave che. thaRATe ..175 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikSepanuM pariNAma duHkhanuM mukhya kAraNa che vikSepa. jeTaluM vaimanasya dekhAya che, paraspara aNabanAva ane khaTapaTa cAle che e badhuM vikSepane kAraNe ja cAle che. jo manano vikSepa na hoya to kalaho ane khaTapaTono prazna ja Ubho thavA na pAme. koI mANasa kaDavI vAta kahI de, tyAre jo mana zAMta hoya to e vAtathI kalaha ke khaTapaTanI sthiti pedA nahi thAya. jo mana caMcaLa hoya to mANasa manamAM gAMTha vALI leze, ane vicAraze ke - jyAM sudhI huM Ano badalo nahIM lauM tyAM sudhI sukhe besIza nahIM. A na bagaDavAnuM kAraNa che mananI caMcaLatA. zarIranI caMcaLatA paNa mananI caMcaLatA sAthe joDAyelI che. mananI, caMcaLatA sAthe zarIranI caMcaLatAno gADha saMbaMdha che, zvAsocchavAsano saMbaMdha paNa (mananI) caMcaLatA sAthe joDAyelo che, jo mana caMcaLa hoya to dhvAsocchavAsanI ! saMkhyA vadhatI jaze. Aje eka amerikana ane yuropiyana vyakti sAmAnya rIte pacIsa-trIsa zvAsa le che. mananI caMcaLatA vadhAre hovI e tenuM kAraNa che.. samasyAmAMthI mukta thavAnuM sUtra samasyAmAMthI mukti meLavavAnuM sUtra che - caMcaLatAmAM kamI lAvavI. ciMcaLatA kamI karavI). samasyA A che - ApaNe caMcaLatAne ochI karavAno prayatna karatA nathI. samasyAnA A aMdaranA kAraNa para ApaNe dhyAna ApatA nathI. ApaNuM badhuMya dhyAna bahAranAM nimittone dUra karavAmAM parovAyeluM che. ApaNI zakita e nimittone dUra karavAmAM lAgelI che. jyAM sudhI mANasa dhyAnanI avasthAmAM na jAya, tenI potAnI aMdara jyAM sudhI DokiyuM na kare tyAM sudhI enuM dhyAna mAtra bahAranuM bahAra ja aTakeluM raheze. dhyAnane jIvananuM darzana karyuM che. dhyAna eTalA mATe karAya che ke tethI badhI dhAraNAo badalAI jAya. koI ghaTanA bane to ApaNe vicArIe ke - AmAM mAruM potAnuM zuM che? mArI bhUla kayAM che ? huM AmAM zuM karI zakuM? jo ApaNI vicAradhArA A dizAmAM vahevA mAMDe to samasyAnI gaMbhIratA enI meLe ja ochI thaI jAya. muzkelI e che ke ApaNo daSTikoNa badalAyo nathI. ApaNe ApaNo potAno daSTikoNa badalatA nathI paNa bIjAno daSTikoNa badalavA mAgIe chIe. Ane lIdhe ApaNI AdhyAtmikadaSTi jAgatI nathI. mAtra bIjAne ja joyA karavo ane potAne na jovo e sauthI moTo rAga che. jyAM sudhI svane jovAno daSTikoNa nahIM vikase tyAM sudhI mAnasika ane bhAvAtmaka svAthyano upAya maLaze nahIM. AcArya kundakunda svadarzananuM je mahattva batAvyuM che ene to svadarzananI sAdhanA pratye samarpita thaIne ja samajI zakAze. svadarzananI sAdhanAno artha che - potAnA bhAgyanI lagAma potAnA hAthamAM laI levI, duHkha ane samasyAnA mukhya mULa para prahAra karavo. samayasAru 176 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jain Educationa International T anekAMta bhAratI prakAzana dvArA gujarAtI bhASAmAM prakAzita yogasaMbaMdhI pU. yuvAcArya mahAprajJajInI mahattvanI kRtio 1. prekSAghyAna: AdhAra ane svarUpa 2. prekSAghyAna : kAyotsarga 3. prekSAghyAna : zvAsaprekSA 4. prekSAghyAna H zarIraprekSA 5. prekSAghyAna : caitanya kendra prekSA 6. prekSAghyAna : lezyAghyAna 7. prekSAghyAna : yaugika kriyAo 8. prekSAghyAna : prANavijJAna 9. prekSAghyAna H zaktinI sAdhanA 10. prekSAghyAna H anuprekSA 11. prekSAghyAna : AhAra ane vijJAna 12. prekSAghyAna H eka vizleSaNa 13. jaya anuzAsana 14. anekAMta trIjuM netra 15. vicAravuM kema 16. eso paMca NamokkAro 17. kAyAkalpa mananuM 18. karmavAda 19. AbhAmaMDaLa 20. samasyA samAdhAna 21. koNe kahyuM mana caMcaLa che 22. mana jIte jIta 23. saMbodhi 24. jainayoga 25. cetanAnuM UrghArohaNa 26. amUrta ciMtana ra7. citta ane mana 28. sUryakiraNa cikitsA 29. zramaNa mahAvIra 30. samaya-sAra AvaraNa : suhAsa prinTeka prA.li. gra For Personal and Private Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya eTale AtmA. teno sAra eTale bahirAtmAnuM atikramaNa karIne aMtarAtmA ane 52mAtmA tarapha prasthAna karavuM. A prasthAna e ja adhyAtma che. AcArya kundakunda adhyAtmanA mahAna pravaktA temaja mArgadarzaka hatA. temanuM mArgadarzana 'samayasAramAM, - pratibismita ane pratidhvanita thaI rahyuM che. samayasAra' adhyAtmakSe tre viziSTa graMtha che. vizva sAhitya mAM adhyAtmaviSayaka je graMtho che, te paikInA prathama paMktinA graMthomAM sthAna pAmato A graMtha che. tenA UMDANa sudhI pahoMcavuM saraLa nathI, kaThinane saraLa banAvavAnuM apekSita che. prAcIna bhASA ane paribhASAne navA saMdarbho maLe to te sahaja saMgama ane supAcya banI zake che. prastuta graMtha mAM teno eka prayoga jovA maLaze. bhAratI GICK anekAnta bhAratI prakAzana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only