Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 || zrI vItarAgAya namaH // ||zrI jainavrata kathAsaMgraha (40 vrata-kathAoM kA saMgraha) --: saMzodhaka, saMgrahakartA aura lekhaka :-- sva. dharmaratna paM. dIpacaMda varNI (narasiMhapura) -: prakAzaka :zaileza DAhyAbhAI kApaDiyA digambara jaina pustakAlaya gAMdhIcauka, sUrata-3 TAIpa seTIMga evaM oNphaseTa prinTIMga jaina vijaya lesara pinTsa khapAriyA cakalA, gAMdhIcauka, sUrata-3.1 (0261) 7427621 / mUlya : rU. 30-00 ra mUlya : rU. 30-0deg . .-
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA jaina dharmameM vrata upavAsa karanekA rivAja va prabhAva bahuta hai kyoMki isase apane jIvanameM va svAsthyase bahuta lAbha hotA hai| gujarAtameM to vrata upavAsa karanekA adhika rivAja hai| 10-10 upavAsa karanevAle bahuta hote haiN| vrata va parva aneka haiM va unakI kathAeM zAstroM meM pracalita haiM jo pustakAkAra chapanekI baDI AvazyakatA thI jisako hamane Ajase 65 varSa pUrva kI thI arthAt marAThI, hindI padma vrata kathAeM saMgraha kara hamane vidvAna lekhaka paM. dIpacaMdajI varNI narasiMhapura ni. se 28 jainavrata-kathAeM pragaTa kI thI jo bahuta lokapriya huI va Aja taka usakI 15 AvRttiyAM far at re ranIbAra isakI 16 AvRtti 40 jaina vrata kathAeM sahita pragaTa kI jAtI haiM tathA sAthameM 144 vrata kathAoMkI sUcI bhI de dI gaI haiN| ye jaina vrata kathAeM prAcIna va saccI haiN| koI bhI vrata karanA ho to usakI vidhi va kathA jAnanekI bahuta jarUrata hotI hai ataH yaha vrata kathA saMgraha hI sAre bhAratameM bahuta upayogI ho gayA hai| koI bhI vrata kareM taba usake udyApanake upalakSameM yaha jaina vrata kathA saMgraha sage sambandhI va maMdiroMmeM bATanA cAhie jisase vratoMkA vizeSa pracAra ho ske| AzA hai ki yaha paMdrahavI AvRttikA bhI zIghra pracAra ho jaaygaa| sUrata vIra saM. 2528 kArataka sudI 15 nivedaka - sva. mUlacaMda kisanadAsa kApaDiyA zaileza DAhyAbhAI kApaDiyA prakAzaka /
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 3 ] paM. bArelAlajI jaina rAjavaidya paThA dvArA saMgrahIta 144 prakArake vratoMkI sUcI aSTAnhikA SaTarasI samakita cauvIsI bhAdravanasiMhaniH krIDita dharmacakravrata zrutakalyANaka jJAnapaccIsI ekAvalitapavrata vajramadhyavrata nirdoSasaptamIvrata tInacauvIsIvrata karmacurakhata esodazavrata gandhaaSTamIvrata nirvANakalyANakabelA vIrajayantIvrata manacintI aSTamIvrata phaladazamI ratnatraya NamokAra paitIsI takSatramAlA bArahasai cautosI laghujinendra guNasampatti madhyakalyANaka solahakAraNa jyeSTha jinavara bhAvanA paccIsI laghusiMhaniSkriDIta bRhadadharmacakravrata 'catu: kalyANaka bRhadaratnAvalivrata dvikAvalitrata merupaktivrata candanaSaSThIvrata jinasukhAvalokana karmakSayatrata kajikavrata nandIzvarapaMktivrata bRhadpaMcakalyANaka rakSAbandhanavrata saubhAgyadazamI dIpadazamI puSpAMjali navakoranata labdhividhAna sarvatobhadra bRhatsukhasampatti zrutaskandha dazalakSaNa ravivrata - palyavidhAna triguNasAra bRhadjineMdraguNa saMpatti laghukalyANaka madhyaratnAvali laghuDikAvalivrata akhainidhivata sugandhadazamIvrata mukTasasamIvrata zrutipaMcamIvrata anastamIvrata vimAnapaMktivrata dhanakalaza dIpamAlIkA dazamInimAnI dhUpadazamI manuSThividhAna cauvIsItIrthakara saptakumbha mahAsarvatobhadra laghusukhasampatti zrutajJAna
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ laghuratnAvali bRhadkanakAvalivrata meghamAlAvrata anantacaturdazIvrata navanidhivata nirjarApaMcamIvrata kRSNapaMcamIvrata parameSTiguNavata kAlIcaturdazI kSamAvaNI camakadazamI jJAvadazamIvrata saMkaTa haraNa karmacuravrata duHkhaharaNavrata zolakalyANaka laghumuktAvala muraMjamadhyavrata zIlavrata karmanirjarAvrata idhara sIvrata laghupaMcakalyANaka candanaSaSThI phUladazamI [ 4 ] bRhamuktAvali laghukanakAvalivrata sukhakaraNavrata zravaNadvAdazIvrata azokarohiNI vrata kavalacAMdrAyaNNavrata zalya aSTamI zivakumArakhelA mokSasabhI laghunAvaNI ahAradazamItrata nyonadazamI nityarasa madhyasiMhani: krIDita jinapUjApurandara zrutijJAnatapa ekAvali AkAzapaMcamIvrata sarvArthasiddhivrata bArahavijIrAvrata madhyamuktAvali bRhadamRdaMgamadhyavrata samavazaraNavrata zvetapaMcamIvrata kokilApaMcamIvrata nirAtri lakSaNapaMkti tIrthaMkara belA roTatIjavrata vrata tandola dazamIvrata daNDadazamI trepanakriyAvrata bRhatsiMhani:krIDita rUdrabasanta paMcazrutajJAna laghumRdaMDavrata akhedavrata rUkamaNivrata esonavata maunavrata bAraIvrata zIlasasamI komArasaptamI bArasudazamIvrata inameMse 40 vratoMkI kathAeM to pragaTa kI gaI haiM aura anya kathAeM milegI to ve bhI prakaTa karanekA prayAsa kiyA jAyegA / vIrazAsana jayaMtI pAnadazamI bhaNDAradazamI Talra
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 5 ] 00 vrata kathA - sUcI naM. nAma kathA * * * PH + + pIThikA ratnatraya vrata kathA dazalakSaNa vrata kathA ...! 3. ... ... ghoDapakArASata kazA :. ......... zrutaskandha vrata kathA trilokatIja vrata kathA mukuTasaptamI vrata kathA akSaya (phala) dazamI vrata kathA zravaNa-dvAdazI vrata kathA rohiNI vrata kathA AkAzapaMcamI vrata kathA kokilApaMcamI vrata kathA ghandanaSaSThI vrata kathA nirdoSasaptamI vrata kathA niHzalyaaSTamI vrata kathA sugandhadazamI vrata kathA 16. jinarAtrI vrata kathA jinaguNasampatti vrata kathA 18. meghamAlA vrata kathA zrI labdhividhAna vrata kathA 20. mauna ekAdazI vrata kathA 10, * ..... .....
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] naM. nAma kathA pRSTha MP MM ..... Jad garUDapaMcamI vrata kathA dvAdazI vrata kathA ananta vrata kathA aSTAntikA (nandIzvara) vrata kathA ravivAra vrata (AdityavAra) vrata kathA puSpAMjali vrata kathA bArahasau cautIsa vrata kathA auSadhidAna vrata kathA paradhana lobhakI kathA kavalacAMdrAyaNa vrata kathA jyeSTha jinavara vrata kathA NamokAra paitIsI vrata bRhat siMhaniSkrIDita vrata laghu siMhaniSkrIDita vrata mahAsarvatobhadra vrata sarvatobhadra vrata muktAvali vrata karmanirjarA vrata zivakumAra belA vrata akSayatRtIyA vrata kathA a. Aau 145
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ // OM namaH siddhebhyaH // vazrI jainavrata-kathAsaMgraha pIThikA / praNami deva arhantako, guru nirgrantha manAya / nami jinavANI vrata kathA, kahU~ svapara sukhadAya // anantAnanta AkAza ( lokAkAza) ke ThIka madhyabhAgameM 343 dhana rAjU pramANa kSetraphalavAlA anAdi nidhana yaha puruSAkAra lokAkAza hai jo ki tIna prakArake vAtavalayoM arthAt vAyu (ghanodadhi dhana aura tanuvAtayalaya ) se ghirA huA apane hI AdhAra Apa sthita haiN| yaha lokAkAza urdhya, madhya aura adholoka, isa prakAra tIna bhAgoM meM baMTA huA haiN| isa ( lokAkAza) ke bIcoMbIca 14 rAjU UMcI aura 1 rAjU cauDI lambI caukora staMbhavata eka trasa nADI haiN| arthAt isake bAhara trasa jIva (do indriya, tIna indriya, cAra indriya aura pAMca indriya jIya) nahIM rahate haiN| paraMtu ekendriya jIva sthAvara nigoda to samasta lokAkAzameM trasa nADI aura usase bAhara bhI vAtavalayoM paryanta rahate haiN| isa trasa nADIke urdhva bhAgameM sabase upara tanuvAtavalayake aMtameM samasta kAryoMse rahita anantadarzana, jJAna, sukha aura vIryAdi ananta guNoMke dhArI apanI2 avagAhanAko liye huye anaMta siddha bhagavAna virAjamAna haiN| usase nIce ahamindroMkA nivAsa hai, aura phira solaha svargIke * yaha pIThikA Adise anta taka pratyeka kathAke prAraMbha meM paDhanA cAhiye / aura isake paDhaneke pazcAt ho kathAkA prAraMbha karanA cAhiye /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** deyokA niyAsa haiN| svargAke nIce madhyalokake Urdhva bhAgameM sUrya candramAdi jyotiSI deyoMkA niyAsa haiM (inhIMke calane arthAt nitya sudarzana Adi meruoMkI pradakSiNA denese dina, rAta aura RtuokA bheda arthAt kAlakA vibhAga hotA hai| phira nIceke bhAgameM pRthvI para manuSya triryaca pazu aura cyantara jAtike devoMkA nivAsa hai| madhyalokase nIce adholoka (pAtAla loka) haiN| isa pAtAla lokake UparI kucha bhAgameM vyantara aura bhavanavAsI deya rahate hai aura zeSa bhAgameM nArakI jIyoMkA niyAsa hai| Urthya lokavAsI deva indrAdi tathA madhya ra pAtAladamI (cAroM prakArake) indrAdi deya to apane pUrva saMcita puNyake udayajanita phalako prApta hue indriya viSayoMmeM nimagna rahate haiM, athavA apanese bar3e RddhidhArI indrAdi deyoMkI vibhUti va aizvaryako dekhakara sahana na kara sakaneke kAraNa ArtadhyAna (mAnasika duHkhoMmeM) nimagna rahate haiM, aura isa prakAra ve apanI Ayu pUrNa kara yahAMse cayakara manuSya va triryaca gatimeM apane apane karmAnusAra utpanna hote haiN| isI prakAra pAtAlavAsI nArakI jIva bhI niraMtara pApake udayase paraspara mAraNa, tADana, chedana, Sadha bandhanAdi nAnA prakArake du:khoMko bhogate hue atyanta Arta va raudadhyAnase Ayu pUrNa karate marate haiM aura sva sya karmAnusAra manuSya va triryaca gatiko prApta karate haiN| tAtparya-ye donoM (deya tathA naraka) gatiyAM aisI haiM ki inameMse vinA Ayu pUrNa hue na to nikala sakate haiM aura na yahAMse sIdhe mokSa hI prApta kara sakate hai, kyoMki ina donoM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThikA ******* [3 ********* ** **** gatike jIvoMkA zarIra vaikriyaka hai, jo ki atizaya puNya va pApake kAraNa unako usakA phala sukha kiMvA duHkha bhoganeke lie hI prApta huA hai| isalie inase ina paryAyomeM cAritra dhAraNa nahIM ho sakatA, aura cAritra binA mokSa nahIM hotA hai| isaliye ina gatiyoM se vahAMse nikalakara manuSya yA triryaMca gatiyoMmeM AnA hI par3atA hai| 4 triryaMca gatimeM bhI ekendriya, do indriya, tIna indriya, cau indriya aura asainI paMcendriya jIvoMko to manake abhAvase samyagdarzana hI nahIM ho sakatA hai aura binA samyagdarzanake samyagjJAna tathA samyakcAritra bhI nahIM hotA hai| tathA binA samyagdarzana, jJAna aura cAritrake mokSa nahIM hotA hai| rahe sainI paMcedviI ko maha jAne para apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake kSayopazama honese ekadeza vrata ho sakatA hai, paraMtu pUrNa vrata nahIM, taba manuSya gati hI eka aisI gati ThaharI, ki jisameM yaha jIva samyaktva sahita pUrNa cAritrako dhAraNa karake avinAzI mokSa sukhako prApta kara sakatA hai| manuSyoMkA nivAsa madhyaloka hI meM hai, isaliye manuSya kSetrakA kucha saMkSipta paricaya dekara kathAoMkA prAraMbha kreNge| lokAkAzake madhya meM 1 rAjU cauDA aura 1 rAjU laMbA madhyaloka haiM, jisameM trasa jIvoMkA nivAsa 1 rAjU lambe aura 1 rAjU cauDe kSetra hIM meM hai - madhyalokakA AkAra isa rAjU madhyalokake kSetrameM jambUdvIpa aura lavaNa samudra Adi asaMkhyAta dvIpa aura samudrake cUDIke AkAravat eka dUsareko ghere hue dvIpase dUnA samudra aura samudra se dUnA dvIpa isa prakAra dUne 2 vistAra vAle haiN|
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************** wi ina asaMkhyAta dvIpa samudroMke madhyameM thAlIke AkAra go eka lAkha mahAyojana* vyAsavAlA jambUdvIpa hai| isake Asa pAsa lavaNa samudra, phira ghAtakI khaNDadvIpa, phira kAlodadhi samudra aura phira puSkara dvIpake bIcoMbIca eka gola bhItake AkAravAle parvatase (jise mAnuSosara parvata kahate hai ) do bhAgoM meM baTA huA hai / isa parvatake usa ora manuSya nahIM jA sakatA hai| isa prakAra jambU ghAtakI aura puSkara AghA (DhAIdvIpa) aura lavaNa tathA kAlodadhi ye do samudra milakara 45 lAkha mahAyojana* vyAsavAlA kSetra manuSyaloka kahalAtA hai aura itane kSetrase manuSya ratnatrayako dhAraNa karake mokSa prApta kara sakate hai| jIva karmase mukta hone para apanI svAbhAvika gatike anusAra Urdhvagamana karate hai isalie jitane kSetrase jIva mokSa prApta karake Urdhvagamana karake loka-zikharake antameM jAkara dharma dravyakA Age abhAva honeke kAraNa adharma dravyakI sahAyatAse Thahara jAte haiM utane (lokake antavAle) kSetrako siddhakSetra" kahate haiN| isa prakAra siddhakSetra bhI paitAlIsa lAkha yojanakA hI tthhraa| "J isa DhAIdvIpameM pAMca meru aura tIna saMbaMdhI vIsa videha tathA pAMca bharata aura pAMca airAvata kSetra haiN| ina kSetroMmeMse jIva ratnatrayase karma nAza kara sakate hai| isake sivAya aura kucha kSetra aise haiM, jahAM bhogabhUmi (yugaliyoM) kI rIti pracalita hai| arthAt vahAMke jIva manuSyAdi, apanI sampUrNa Ayu viSayabhogoM hI meM bitAyA karate hai| ye bhogabhUmiyAM uttama, madhyama aura jadhanya 3 prakArakI hotI haiM, aura inakI kramase tIna, do aura eka palyakI baDI * mahAyojana cAra hajAra mIlakA hotA hai|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThikA [5 ******************************** baDI Ayu hotI haiN| AhAra bahuta kama hotA haiN| ye saba samAna (rAjA prajAke bheda rahita) hote haiN| unako saba prakArakI sAmagrI kalpavRkSo dvArA prApta hotI haiM, isaliye vyApAra dhaMdhA Adiko jhaMjhaTase bace rahate haiN| isa prakAra ve vahAMke jIva Ayu pUrNa kara maMda kaSAyoMke kAraNa devagatiko prApta hote haiN| bharata aura airAyata kSetroMke Arya khaNDoMmeM utsarpiNI ya avasarpiNI (kalpa kAla) ke cha: kAla (sukhamA sukhamA. sukhamA, sukhamA duHkhamA, duHkhamA sukhamA, duHkhamA aura duHkhamA duHkhamA) kI pravRtti hotI hai, so inameM bhI prathamake tIna kAloMmeM * to bhogabhUmi kI hI rIti pracalita rahatI haiN| zeSa tIna kAla karmabhUmike hote hai, isaliye ina zeSa kAloMmeM cauthA (duHkhamA sukhamA) kAla hai, jisameM vesaTha zalAkA Adi mahA puruSa utpanna hote haiN| pAMcave aura chaThaveM kAlameM kramase Ayu kAya, bala, vIrya ghaTa jAtA hai aura ina kAloMmeM koI bhI jIva mokSa prAsa nahIM kara sakatA hai| videha kSetroMmeM aisI kAlacakrakI phirana nahIM hotI hai| yahAM to sadaiva cothA kAla rahatA hai aura kamase kama 20 tathA adhikase adhika 160 zrI tIrthaMkara bhagavAna tathA anekoM sAmAnya kepalI aura muni zrAvaka Adi vidhamAna rahate haiM aura isaliye sadaiva hI mokSamArgakA upadeza va sAdhana rahanese jIya mokSa prApta karate rahate haiN| jina kSetroMmeM rahakara jIya Atma dharmako prApta hokara mokSa prApta kara sakate haiM athayA jinameM manuSya asi, masi, kRSi, yANijya, zilpa va vidhAdi dvArA AjIvikA karake jIvana nirvAha karate haiM, ve karmabhUmija PLE. / ..
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******* ** **** isa manuSya kSetrake madhya jo jambUdvIpa hai, usake bIcoMbIca sudarzana meru nAmakA stambhAkAra eka lAkha yojana UMcA parvata _hai| isa parvata para solaha akRtrima jina maMdira haiN| yaha vahI parvata hai ki jisapara bhagavAnakA janmAbhiSeka indrAdi devoM dvArA kiyA jAtA hai| isake sivAya 6 parvata aura bhI daNDAkAra (bhItake samAna) isa dvIpameM haiM, jinake kAraNa yaha dvIpa sAta kSetroMmeM baMTa gayA hai| yaha parvata sudarzanameruke uttara aura dakSiNa kI dizAmeM ADe pUrva pazcima taka samudase mile hue haiN| ina sAta kSetroM meM se dakSiNakI orase sabake antake kSetrako bharatakSetra kahate haiN| 6] **** isa bharatakSetrameM bhI bIcameM vijayArddha parvata par3a jAnese yaha do bhAgoMmeM baMTa jAtA hai aura uttarakI ora jo himavat parvata para padmadraha hai| usase gaMgA aura sindhu doM mahA nadiyAM nikalakara vijayArddha parvatako bhedatI huI pUrva aura pazcimase bahatI huI dakSiNa samudrameM milatI haiN| isase bharata kSetrake chaH khaNDa ho jAte haiM, ina cha: khaNDoMmeMse sabase dakSiNake bIca vAlA khaNDa Arya khaNDa kahalAtA hai aura zeSa 5 mleccha khaNDa kahalAte haiN| isI Arya khaNDameM tIrthakara tIrthaMkarAdi mahApuruSa utpanna hote haiM / yahI AryakhaNDa kahAtA hai| isa AryakhaNDa meM magadha nAmakA eka pradeza hai, jise Ajakala bihAra prAMta kahate haiN| isI magadhadezameM rAjagRhI nAmakI eka bahuta manohara nagarI hai aura ina nagarIke samIpa vipulAcala, udayAcala Adi paMca pahADiyAM haiM tathA pahAr3iyoMke nIce kitaneka uSNa jalake kuNDa bane haiN| ina pahADiyoM va jharanoMke kAraNa nagarIkI zobhA vizeSa bar3ha gaI hai| yadyapi kAladoSase aba yaha nagara ujAr3a ho rahA
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThikA ******************************** hai paraMtu usake AsapAsake cihna dekhanese prakaTa hotA hai ki kisI samaya yaha nagara avazya hI bahuta unnata hogaa| Ajase DhAI hajAra varSa pahile aMtima caubIsaveM tIrthakara zrI varddhamAna svAmIka samayameM isa nagarameM mahAmaNDalezvara mahArAjA zreNika rAjya karate the| vaha rAjA baDA pratApI, nyAyI aura prajApAlaka thaa| yaha apanI kumAra avasthAmeM pUrvopArjita karmaka udayase apane pitA dvArA dezameM nikAlA gayA thA aura bhramaNa karate hue eka bauddha sAdhuke upadezase bauddhamatako svIkAra kara cukA thaa| yaha bahuta kAlataka bauddha matAvalambI rhaa| jaba yaha zreNikakumAra nija bAhu tathA buddhibalase videzoMmeM bhramaNa karake bahuta vibhUti ya aizvarya sahita svadezako lauTA to yahAMke nivAsiyoMne inheM apanA rAjA banAnA svIkAra kiyaa| isa samaya inake pitA upazreNika rAjAkA svargavAsa ho cukA thA, aura inake eka bhAI cilAta nAmake apane pitA dvArA pradatta rAjya karate the| inake rAjya-kAryameM anabhijJa hone tathA, prajA para atyAcAra karane ke kAraNa prajA aprasanna ho gaI thI, isIse saba prajAne milakara rAjyacyuta kara diyA thaa| ThIka hai, rAjA prajAphara atyAcAra nahIM kara sktaa| vaha eka prakArase prajAkA rakSaka (naukara) hI hotA hai, kyoMki prajAke dvArA dravya milatA hai, arthAt usakI jIvikA prajAke Azrita haiM, isaliye yaha prajApara nItipUrvaka zAsana kara sakatA hai na ki svecchAcArI hokara anyAya kara sakatA hai| usakA kartavya hai ki vaha prajAkI bhalAI ke liye satata payatna kare, tathA usakI yathAsAdhya rakSA va unnatikA upAya karatA rahai, tabhI vaha rAjA kahalAneke yogya ho sakatA haiN|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** aura prajA bhI tabhI usakI AjJAkAriNI ho sakatI haiN| rAjA aura prajAkA saMbaMdha pitA aura putrake samAna hotA hai, isaliye jaba jaba rAjAkI orase anyAya va atyAcAra baDha jAte haiM taba taba prajA apanA nayA rAjA ghuna liyA karatI hai, aura usa atyAcArI anyAyI rAjAko rAjyacyuta karake nikAla detI hai| isI niyamAnusAra rAjagRhIkI prajAne anyAyI cilAta nAmaka rAjAko nikAlakara mahArAja zreNikako apanA rAjA banAyA aura isa prakAra zreNika mahArAja nItipUrvaka putravat prajAkA pAlana karane lge| pazcAt inakA eka aura vyAha rAjA ceTakakI kanyA ghelanAkumArIse huaa| celanArAnI jainadharmAnuyAyI thI aura rAjA zreNika bauddhamatAnuyAyI the| isa prakAra yaha kerabera (kelA aura berI) kA sAtha bana gayA thA, isaliye inameM nirantara dhArmika yAdavivAda huA karatA thaa| donoM pakSavAle apane apane pakSake maNDana tathA parapakSake khaNDanArtha prabala prabala uktiyAM diyA karate the| paraMtu "satyameva jayate sarvadA" kI ukti ke anusAra aMtameM rAnI ghelanA hI kI vijaya huii| arthAt rAjA zreNikane hAra mAnakara jainadharma svIkRta kara liyA aura usakI zraddhA jainadharmameM atyaMta dRDha ho gii| itanA hI nahIM kintu yaha jainadharma, deya yA guruoMkA parama bhakta bana gayA aura nirantara jaina dharmakI unnatimeM satat prayatna karane lgaa| eka dina isI rAjagRhI nagarake samIpa udyAna (vana) meM vipulAcala parvatapara zrImad devAdhideva parama bhagavAna zrI 1008 parddhamAnasyAmIkA samayazaraNa AyA, jisake atizayase vahA~ke pana upasanoMmeM chahoM RtaoMke phUla phala eka hI sAtha phUla
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ pIThikA [9 ******* ***** **** gaye tathA nadI sarovara Adi jalAzaya jalapUrNa ho gye| vanacara, nabhacara va jalacara Adi jIva sAnanda apane apane sthAnoMmeM svataMtra nirbhaya hokara vidharane aura krIDA karane lage, dUra dUra taka roga marI va akAla AdikA nAma bhI na rahA, ityAdi anekoM atizaya hone lage taba dhanamAlI una phUla aura phaloMkI DAlI lekara yaha AnandadAyaka samAcAra rAjAke pAsa sunAneke liye gayA aura vinayayukta bheTa karake saba samAcAra kaha sunaaye| rAjA zreNika yaha sunakara bahuta hI prasanna huA aura apane siMhAsana se turaMta hI utara kara vipulAcalakI ora muMha karake parokSa namaskAra kiyA / pazcAt banapAlako yatheccha pAritoSika diyA aura yaha zubha samvAda saba nagarameM phailA diyaa| arthAt yaha ghoSaNA karA dI ki mahAvIra bhagavAnakA samavazaraNa vipulAcala paryata para AyA hai, isaliye saba naranArI vandanAke liye cale aura rAjA svayaM bhI apanI vibhUti sahita harSita mana hokara bandanA ke liye gayA / jAte jAte mAnastambha para dRSTi par3ate hI rAjA hAthIse utara kara pAMca pyAde cala samavazaraNameM rAnI Adi svajana purajanoM sahita pahuMcA aura saba ora yathAyogya vandanA stuti karatA huA gandhakuTike nikaTa upasthita huA, aura bhaktise namrIbhUta stuti karake manuSyoMkI sabhAmeM jAkara baiTha gayA aura saba loga bhI yathAyogya sthAnoMmeM baiTha gaye / taba mumukSu (mokSAbhilASI) jIvoMke kalyANArtha zrI jinendradevake dvArA meghokI garjanAke samAna OMkArarUpa anakSarI pANI ( divyadhvani) huI / yadyapi isa vANIko saba upasthita samAja apanI apanI bhASAmeM yathAsaMbhava nija jJAnAvaraNa karmake
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha **** kSayopazanake anusAra samajha se hai, syApi (gaNeza joki muniyoMkI sabhA zreSTha cAra jJAnake dhArI hote haiM) ukta vANIko dvAdazAMgarUpa kathanakara bhavya jIvoMko bhedabhAva rahita samajhAte hai so usa samaya zrI mahAvIrasvAmIke samavazaraNameM upasthita gaNanAyaka zrI gautamasvAmIne prabhukI vANIko sunakara sabhAjanoMko sAta tattva, nava padArtha, paMcAstikAya ityAdikA svarUpa samajhAkara ratnatraya (samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra rUpa mokSamArga) kA kathana kiyA aura sAgAra (gRhastha ) tathA anagAra (sAdhu) dharmakA upadeza diyA, jise sunakara nikaTa bhavya (jinakI saMsArasthiti thoDI raha gaI hai arthAt mokSa honA nikaTa raha gayA hai) jIvoMne yathAzakti muni athavA zrAvakake vrata dhAraNa kiye tathA jo zaktihIna jIva the aura jinako darzanamohakA upazama va kSaya huA thA so unhoMne samyaktva hI grahaNa kiyA / isa prakAra jaba ve bhagavAna dharmakA svarUpa kathana kara cuke, taba usa sabhA meM upasthita parama zraddhAlu bhakta zreNikane vinayayukta namrIbhUta ho zrI gautamasvAmI gaNadharase prazna kiyA ki "he prabhu!* vratakI vidhi kisa prakAra hai aura isa vratako kisane pAlana kiyA tathA kyA phala pAyA ?" so kRpAkara kaho tAki hIna zakti dhArI jIva bhI yathAzakti apanA kalyANa kara sake aura jinadharmakI prabhAvanA hove / 10] *** yaha sunakara zrI gautamasvAmI bole-rAjA! tumhArA yaha prazna samayocita aura uttama hai, isaliye dhyAna lagAkara suno| isa vratakI kathA va vidhi isa prakAra hai- ( iti pIThikA) * yahAM zUnya sthAnameM jo kathA yAMcanA hove usIkA nAma uccAraNa karanA cAhiye /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** O zrI ratnatraya vrata kathA ***** zrI ratnatraya vrata kathA [11 ***** dAtA samyak ratnatraya, guruzAstra jinarAya / kara praNAma varaNUM kathA, ratnatraya sukhadAya // 1 // samyagdarzana jJAna vrata, juna bina mukti na hoya / tAsoM prathama hi ratnannaya, kathA sunoM bhavitoya // 2 // jambUdvIpake videha kSetrameM eka kakSa nAmakA eka deza aura vItazokapUra nAmakA eka nagara hai| yahAM eka atyanta evAna vaizravaNa nAmakA rAjA rahatA thA. jo ki putravat apanI prajAkA pAlana karatA thaa| eka dina vaha (vaizravaNa) rAjA vasaMta RtumeM krIDAke nimitta udyAnameM yatra tatra sAnaMda vicara rahA thA ki itane hI meM usakI dRSTi eka zilApara virAjamAna dhyAnastha zrI munirAja para paDI / so turaMta hI harSita hokara vaha rAjA zrI munirAjake samIpa AyA aura vinayayukta namaskAra karake baiTha gyaa| zrI munirAja jaba dhyAna kara cuke to unhoMne dharmavRddhi kahakara AzIrvAda diyA aura isa prakAra dharmopadeza dene lage yaha jIva anAdikAlase mohakarmavaza mithyA zraddhAna, jJAna aura AcaraNa karatA huA punaH punaH karmabandha karatA aura saMsArameM janma maraNAdi aneka prakAra duHkhoMko bhogatA hai isaliye jaba taka isa ratnatraya (jo ki AtmAkA nija svabhAva hai ) kI prApti nahIM ho jAtI taba taka yaha (jIva ) duHkhoMse chuTakara nirAkulatA svarUpa sacce sukha va zAMtikI prApti nahIM ho sakatI, jo ki vAstavameM isa jIvakA hitakArI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha **** hai| isaliye bhagavAnane samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH arthAt samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrako mokSamArga kahA hai aura saccA sukhaM mokSa avasthAhImeM milatA hai, isaliye mokSamArga meM pravRtti karanA mumukSu jIvoMkA parama kartavya hai| 12] ****** *************** ( 1 ) pudgalAdi pradravyaMse bhinna nija svarUpakA zraddhAna ( svAnubhava) tathA usake kAraNasvarUpa sapta tattvoM aura satyArtha deva guru va zAstrakA zraddhAna honA so samyagdarzana haiN| yaha samyagdarzana aSTa aMga sahita aura 25 mala doSa rahita dhAraNa karanA cAhiye arthAt jina bhagavAnake kahe hue vacanoMmeM zaMkA nahIM karanA, saMsArake viSayoMkI abhilASA na karanA, muni Adi sAdharmIyoMke malIna zarIrako dekhakara glAni na karanA, dharmaguruke satyArtha coMkI yathArtha pahicAna karanA arthAt kuguru ( rAgadveSI bheSI parigrahI sAdhu gRhastha ) kudeva ( rAgadveSI bhayaMkara deva kudharma hiMsApoSaka kriyAoM) kI prazaMsA bhI na karanA, dharmapara lagate hue mithyA AkSepoMko dUra karanA aura apanI bar3AI va paranindAkA tyAga karanA, samyak zraddhAna aura cAritrase Digate hue prANiyoMko dharmopadeza tathA dravyAdi dekara kisI prakAra sthira karanA aura dharma aura dharmAtmAomeM niSkapaTa bhAva se prema karanA aura sarvopari sarva hitakArI zrI digambara jainAcAryo dvArA batAye hue zrI pavitra jinadharmakA yathArtha prabhAva sarvopari prakaTa kara denA ye hI aSTa aMga hai| inase viparIta zaMkAdi ATha doSa, 1 jAti, 2. kula, 3. bala, 4 ezvarya, 5 dhana, 6 rUpa 7. vidyA aura 8. tapa ina AThake Azrita ho garva karanA so ATha mada, kuguru, kudeva, kudharma aura kuguru sevaka, sudeva AdhAraka tathA kudharma
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnatraya vrata kathA [13 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * dhAraka, ye cha: anAyatana aura 1 loka mUDhatA (laukika camatkAroMke kAraNa lobhameM phaMsakara rAgI dveSI deyoMkA pUjanA) aura tIna pAkhaNDI mUr3hatA (kulIna ADambaradhArI guruoMkI sevA karanA) isa prakAra ye paccIsa samyaktva ke dUSaNa haiN| isase samyaktyakA ekadeza ghAta hotA hai isaliye inheM tyAga denA caahiye| (2) padArthoke yathArtha svarUpako saMzaya, viparyaya ya anadhyayasAya Adi doSoMse rahita jAnanA so samyagjJAna hai| (3) AtmAko nija pariNati (jo vItarAga rUpa hai) meM hI ramaNa karatA, arthAt rAgadveSAdi vibhAya bhAyoM krodhAdi kaSAyoMse AtmAko alaga karane va bacAne ke liye prata, saMyama tapAdika karanA so samyakcAritra hai| isa prakAra isa ratnatraya rUpa mokSa mArgako samajhakara aura use svazakti anusAra dhAraNa karake jo koI bhavyajIya bAhya tapAcaraNa dhAraNa karatA hai vahI sacce (mokSa) sukhako prApta hotA hai| isa prakAra ratnatrayakA svarUpa kahakara aba bAhya vrata pAlanekI vidhi kahate hai -- bhAdo. mAgha aura caitra mAsake zukla pakSameM, terasa caudasa aura punama isa prakAra tIna dina yaha vrata kiyA jAtA hai aura 12 ko pratakI dhAraNA tathA pratipadAko pAraNA kiyA jAtA haiM, arthAt 12 ko zrI jina bhagavAnakI pUjanAbhiSeka karake ekAzana (ekabhukta) kare aura phira madhyAhnakAlakI sAmAyika karake usI samayase cAroM prakArake (khAdya, svAdha, lehya aura peya) AhAra tathA vikathAoM aura saba prakArake
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** ArambhokA tyAga kreN| isa prakAra terasa, caudasa aura punama tIna proSadha dina (proSaha upavAsa) kare aura pratipadA (paDayA) ko zrI jinadevake abhiSeka pUjanake anantara sAmAyika karake tathA kisI atithi yA duHkhIta bhUkhitako bhojana karAkara bhojana kare, isa dina bhI ekabhUkta hI karanA caahiye| ina pratoMke pAMcoM dinoMmeM samasta sAvadha (pApa bar3hAnevAle) Arambha aura vizeSa parigrahakA tyAga karake apanA samaya sAmAjika, pUjA syAdhyAyAdi dharmadhyAnameM vitaaye| isa prakAra yaha vrata 12 varSa taka karake pazcAt udyApana kare aura yadi udyApanakI zakti na hoye to dUnA vrata kare, yaha utkRSTa vratakI vidhi hai| yadi itanI bhI zakti na hoye to belA kare yA kAMjI AhAra kare tathA ATha varSa karake udyApana kare yaha madhyama vidhi hai| aura jo itanI zakti na hove to ekAsanA karake kare aura tIna hI varSa yA pAMca varSa taka karake udyApana kare, yaha jaghanya vidhi haiN| so svazakti anusAra vrata dhAraNa kara pAlana kre| nitya pratidinameM trikAla sAmAyika tathA ratnatraya pUjana vidhAna kare aura tInavAra isa vratakA jApya jape arthAt OM hrIM samyagdarzanajJAnacAritrebhyo namaH, isa maMtrakI 108 bAra jApa jape, taba eka jApya hotI hai| isa prakAra prata pUrNa honepara udhApana kre| arthAt zrI jinamaMdirameM jAkara mahotsava kre| chatra, ghamara, jhArI, kalaza, darpaNa, paMkhA, dhvajA aura ThamanI Adi maMgala dravya caDhAve, thandoyA baMdhAve aura kamase kama tIna zAstra maMdirameM padharAveM. pratiSThA kare, udyApanake harSameM vidyAdAna kare, pAThazAlA.
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ratnatraya vrata kathA ********* [15 ******* **** chAtrAvAsa, anAthAlaya, pustakAlaya, Adi saMsthAeM dhobyarUpase sthApita kare aura nirantara ratnatrayakI bhAvanA bhAtA rhe| isa prakAra zrI munirAjane rAjA vaizravaNako upadeza diyA so rAjAne sunakara zraddhApUrvaka isa vratako yathA vidhi pAlana kara kiyA pUrNa avadhi hone para utsAha sahita udyApana kiyA / pazcAt eka dina vaha rAjA eka bahuta bar3e var3ake vRkSako jar3ase ukhar3A huA dekhakara vairAgyako prApta huA aura dIkSA lekara anta samaya samAdhimaraNa kara aparAjita nAma vimAnameM ahamiMdra huA, aura phira vahAMse cayakara mithilApurImeM mahArAjA kumbharAyake yahAM, suprabhAvatI rAnIke garbhase mallinAtha tIrthakara huye so paMcakalyANakako prApta hokara aneka bhavya jIvoMko mokSamArgameM lagAkara Apa parama dhAma (mokSa) ko prApta huye / isa prakAra vaizravaNa rAjAne vrata pAlanakara svargake manuSyoMke sukhako prApta hokara mokSapada prApta kiyA, aura sadAke liye janma maraNAdi duHkhoMse chuTakara avinAzI svAdhIna sukhoMko prApta huye| isaliye jo naranArI mana, vacana, kAyase ina vratakI bhAvanA bhAte hai| arthAt ratnatrayako dhAraNa karate hai| ve bhI rAjA vaizravaNake samAna svargAdi mokSa sukhako prApta hote haiN| mahArAja vaizravaNane, ratnatraya vrata pAla / aat rent faafrha, doSa namai traikAla //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** ( zrI dazalakSaNa vrata kathA) uttamakSamA, mArdaya, Arjaya, satya, zauca. saMyama, tapa, jaan| 8 9 10 tyAga, AkiMcanya, brahmacarya, mila ye dazalakSaNa dharma ykhaan|| ye svAbhAvika Atamake guNa, je nara dharai sudhI gunnvaan| tina pada vandya kathA dazalakSaNa, vratakI kahU~ sUno mana Ana / ghAtakI khaNDa dvIpake pUrva videha kSetrameM vizAla nAmakA eka nagara hai| yahAMkA priyaMkarA nAmaka rAjA atyaMta nitinipuNa aura prajAvatsala thaa| rAnIkA nAma priyaMkara thA, aura isake garbhase utpanna huI kanyAkA nAma magAMkalekhA thaa| isI rAjAke maMtrIkA nAma matizekhara thaa| isa maMtrIke usakI zaziprabhA strIke garbhase kamalasenA nAmakI kanyA thii| isI nagarake guNazekhara nAmaka eka seThake yahAM usakI zIlaprabhA nAmakI seThAnIse eka kanyA madanayegA nAmakI huyI thii| aura lakSabhaTa nAmaka brAhmaNake ghara candrabhAgA bhAryAse rohiNI nAmakI kanyA huI thii| ye cAroM (mRgAMkalekhA, kamalasenA, madanayegA aura rohiNI) kanyAeM atyaMta rUpayAna, guNayAna tathA buddhimAna thI! he sadaiva dharmAdharaNameM sAvadhAna rahatI thii| eka samaya yasaMtaRtu meM ye cAroM kanyAeM apane apane mAtA pitAkI AjJA lekara panakrIDAke liye nikalI, so bhramaNa karatI karatI kucha dUra nikala gyii| jabaki ye banakI svAbhASika zobhAko dekhakara AlhAdita ho rahI thI ki usI samaya unakI dRSTi usa yanameM virAjamAna zrI mahAmunirAja
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazalakSaNa vrata kathA [17 ******************************** para par3I aura ye vinayapUrvaka unako namaskAra karake vahAM baiTha gii| aura dharmopadeza sunane lgii| pazcAt muni tathA zrAyakoMkA dvividha prakAra upadeza sunakara ve cAroM kanyAeM hAtha joDakara pUchane lagI - he nAtha! yaha to hamane sunA, aya dayA karake hamako aisA mArga batAiye ki jisase isa parAdhIna strI paryAya tathA janma maraNAdika duHkhoMse chuTakArA mile| taba zrI guru bole-yAlikAo! suno - yaha jIva anAdikAlase mohabhAyako prApta huA viparIta AcaraNa karake jJAnAyaraNAdi aSTakarmoko bAMdhatA hai aura phira parAdhIna huyA saMsArameM nAnA prakArake duHkha bhogatA hai| sukha yathArthameM kahIM bAharase nahIM AtA hai na koI bhinna padArtha hI haiM, kiMtu vaha (sukha) apane nikaTa hI AtmAneM, apane hI AtmAkA svabhAva haiM. so jaba tIdra udaya hotA haiM, usa samaya yaha jIva apane uttamakSamAdi guNoMko (jo yathArthameM sukha-zAMti syarUpa hI hai) bhUlakara inase viparIta krodhAdi bhAvoMko prApta hotA hai aura isa prakAra svaparakI hiMsA karatA hai| so kadAcita yaha apane sparUpakA vicAra karake apane cittako uttamakSamAdi guNoMse raMjita kare, to niHsaMdeha isa bhaya aura parabhayameM sukha bhogakara paramapada (mokSa) ko prApta kara sakatA hai| strI paryAyase chUTanA to kaThina hI kyA haiM? isaliye putriyoM! tuma mana, vacana, kAyase isa uttama dazalakSaNa rUpa dharmako dhAraNa karake yathAzakti yata pAloM, to ni:saMdeha manavAMchita (uttama) phala paaogii| bhagavAnaneM uttamakSamAbhArdapArjayasatyazaucasaMyamatapastyAgAkiMcanya brahmacaryANi dharma : arthAt uttama samA, uttama mArdava, uttama Arjava, uttama satya, uttama zauca, uttama saMyama, uttama sapa, uttama tyAga, uttama AkiMghanya aura uttama brahmacarya, isa
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] zrI jainavrata-kathAsarAva ******************************** prakAra ye dharmake daza lakSaNa batAye haiN| ye vAstayameM AtmAke hI nijabhAva haiM jo krodhAdi kaSAyoMse Dhaka rahe haiN| uttama kSamA, krodhake upazama yA kSaya honese pragaTa hotI hai| isI prakAra uttama mArdava, mAnake upazama, kSayopazama, va sayase hotA hai| uttama Arjaya, mAyAke nAza honese hotA hai| satya, mithyAtya (moha) ke nAzase hotA haiN| zauca, lobhake nAzase hotA hai| saMyama, viSayAnurAga kama yA nAza honese hotA hai| tapa, icchAoMko rokane (mana yaza karane) se hotA hai| tyAga, mamatya (rAga) bhAva kama cA nAza karanese hotA hai| AkiMcanya, nispRhatAse utpanna hotA hai aura grAhmacarya kAma vikAra tathA unake kAraNoMko choDanese utpanna hotA hai| isa prakAra ye dazoM dharma apane prati ghAtaka doSoMke kSaya honese pragaTa ho jAte haiN| (1) samAyAn prANI kadApi kisI jIyarsa para virodha nahIM karatA haiM aura na kisIko yUrA bhalA kahatA haiN| kintu dUsaroMke dvArA apane upara lagAye huye doSoMko sunakara athapA Aye huve upadrayoMpara bhI vicalita citta nahIM hotA hai, aura una duHkha denevAle jIyoM para ulTA karUNAbhAva karake kSamA detA hai, tathA apane dvArA kiye huye aparAdhoMko samA mAMga letA hai| isa prakAra yaha kSamAvAn puruSa sadA nirbera huA, apanA jIvana sukha zAMtimaya banAtA hai| (2) isI prakAra mArdava dharmadhArI narake samA to hotI hai kintu jAti, kula, aizvarya, vidyA, tapa aura rUpAdi samasta prakArake madoMke nAza honese vinayabhAva prakaTa hotA hai, arthAt yaha prANI apanese bar3oMmeM bhakti va vinayabhAva rakhatA hai aura choTemeM karUNA va namratA rakhatA hai, sabase yathAyogya miSTravacana
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazalakSaNa vrata kathA *********************** [19 **** bolatA hai aura kabhI bhI kisIse kaThina zabdoMkA prayoga nahIM karatA hai| isIse yaha miSTabhASI vinayI puruSa sarvapriya hotA hai| aura kisIse dveSa na honese sAnanda jIvana yAtrA karatA hai| (3) Arjava dharmadhArI puruSa, kSamA aura mArdava dharmapUrvaka hI Arjavadharma (saralatA) ko dhAraNa karatA hai| isake jo kucha bAta manameM hotI hai, so hI vacanase kahatA aura kahI huI bAtako purI karatA hai| isa prakAra yaha sarala pariNAmI puruSa niSkapaTa honeke kAraNa nizcita tathA sukhI hotA hai| (4) satyavAna puruSa sadaiva jo bAta jaisI hai, athavA vaha jaiso use jAnatA samajhatA hai, vaisI hI kahatA hai, anyathA nahIM kahatA, kaheM huye yacanoMko nahIM badalatA aura na kabhI kisIko hAni va duHkha pahu~cAnevAle vacana bolatA hai / vaha to sadaiva apane vacanoM para dRDha rahatA haiN| isake uttama kSamA, mArdaya, Arjava ye tInoM dharma avazya hI hote hai| vaha puruSa anyathA pralopI na honese vizvAsa pAtra hotA hai aura saMsAra meM sammAna va sukhako prApta hotA hai| (5) zaudhavAna nara uparyukta cAroM dharmoko pAlatA huA apane AtmAko lobhase bacAtA hai aura jo padArtha nyAyapUrvaka udyoga karanese usake kSayopazamake anusAra use prApta hote hai yaha usameM saMtoSa karatA hai aura kabhI svapna meM bhI paradhana haraNa karaneke bhAva inake nahIM hote hai| yadi azubha karmake udayase ise kisI prakArakA kabhI ghATA ho jAya athavA aura kisI prakArakA davya calA jAya to bhI yaha duHkhI nahIM hotA aura apane karmoMkA vipAka * samajhakara dhairya dhAraNa karatA hai, paraMtu apane ghATekI pUrtike liye kabhI kisI dUsareko hAni pahu~cAnekI ceSTA nahIM karatA hai|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20] ****** zrI jainavrata-kathAsaMgraha **** ***** *** isako tRSNA na honeke kAraNa sadA AnaMdameM rahatA hai, aura isIliye kabhI kisIse ThagAyA bhI nahIM jAtA haiN| (6) saMyamI puruSa bhI ukta pAMcoM vratoMko pAlatA huA apanI indriyoMko unake viSayoMse rokatA haiN| aisI avasthAmeM ise koI padArtha iSTa va aniSTa pratIta nahIM hote haiN| kyoMki viSayAnurAgatAke hI kAraNa apane grahaNa yogya padArtha iSTa aura Arocaka va grahaNa na karane yogya aniSTa mAne jAte haiM, so iSTAniSTa kalpanA na rahaneke kAraNa unameM heyopAdeya kalpanA bhI nahIM rahatI hai, taba samabhAva hotA haiN| isIse yaha samarasI AnaMdako prApta karatA haiN| (7) tapasvI puruSa indriyoMko yaza karatA huA bhI manako pUrNa rItise yaza karatA hai aura use yatra tatra dauDanese rokatA haiN| kisI prakArakI icchA utpanna nahIM hone detA hai| jaba icchA hI nahI rahatI to AkulatA kisa bAtakI ? yaha apane upara AnevAle saba prakArake upasargoko dhIratA pUrvaka sahana karanemeM udyamI va samartha hotA hai| vAstavameM aisA koI bhI suranara yA pazu saMsArameM nahIM janmA hai, jo isa parama tapasvIko usake dhyAnase kiMcitmAtra bhI DigA ske| isaliye hI isa mahApuruSake ekAgraciMtAnirodha rUpa dharma va zukla dhyAna hotA haiM jisase yaha anAdise lage huye kaThina karmokA alpa samayameM nAza karake sacce sukhoMkA anubhava karatI hai| (8) tyAgI puruSake ukta sAtoM vrata to hote hI hai kintu usa puruSakA AtmA bahuta udAra ho jAtA hai| yaha apane AtmAse rAgadveSAdi bhAvoMko dUra karane tathA svapara upakArake nimitta AhArAdi cAroM dAna detA haiM, aura dAna dekara apane
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dazalakSaNa vrata kathA ******************************** Apako dhanya va svasampatiko saphala huI samajhatA haiN| yaha kadApi svapna meM bhI apanI khyAti va yaza nahIM cAhatA aura na pAna dekara use smaraNa malA adhayA / kabhI kisI para pragaTa hI karatA hai| vAstavameM dAna dekara bhUla jAnA hI dAnIkA svabhAva hotA hai| isase yaha puruSa sadA prasannacita rahatA hai | aura mRtyukA samaya upasthita honepara bhI nirAkula rahatA hai| isakA citta dhanAdimeM phaMsakara Arsa raudrarUpa kabhI nahIM hotA aura usakA AtmA sadgatiko prApta hotA hai| (9) AkiMcanya-bAhya AbhyaMtara samasta prakArake parigrahoMse mamatva bhAyoMko choDa denevAlA puruSa sadaiva nirbhaya rahatA hai, use na kucha samhAlanA aura na rakSA karanI par3atI hai| yahAM taka ki yaha apane zarIra takase nispRha rahatA hai, taba aise mahApuruSako kauna padArtha Akulita kara sakatA hai, kyoMki yaha apane AtmAke sivAya samasta parabhAvoM yA yibhAyoMko heya arthAt tyAjya samajhatA haiN| isIse kucha bhI mamatya zeSa nahIM raha jAtA aura samaya samaya asaMkhyAta va anantaguNI karmokI nirjarA hotI rahatI hai, isIse yaha sukhI rahatA hai| (10) brahmacaryadhArI mahAbalavAna yoddhA sadaiva ukta naya vratoMko dhAraNa karatA huA, niraMtara apane AtmAmeM hI ramaNa karatA hai yaha bAhya strI Adise virakta rahatA hai usakI dRSTimeM saba jIya saMsArameM eka samAna pratIta hote haiM aura strI puruSa, ca napusaMkAdikA bheda karmakI upAdhi jAnatA hai| yaha socatA hai ki yaha deha, hADa, mAMsa, mala, mUtra, rudhIra, pIya Adi rAgI jIyoMko suhAyanAsA lagatA hai| yadi yaha ghAmakI cAdara haTA dI jAya athavA vRddhAvasthA A jAya to phira isakI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22] zrI jainanta-kathAsaMgraha ****************** * * * * * * * * * * * * * * ora dekhaneko bhI jI na ghAhe ityAdi, aise ghRNita zarIrameM krIDA karanA kyA hai? mAnoM viSTA (mala) ke krIDAyata usameM apane Apako phaMsAkara cartugatike du:khoMmeM DAlatA hai| isa prakAra yaha subhaTa kAmake dujaya kileko toDakara apane anaMta sukhamaI AtmAmeM hI vihAra karatA hai| aise mahApuruSoMkA Adara saba jagaha hotA hai aura taba koI bhI kArya saMsArameM aisA nahIM raha jAtA hai ki jise vaha akhaNDa brahmacArI na kara sake! tAtyarpa yaha saba kucha karaneko samartha hotA hai| isa prakAra ina daza dharmokA saMkSipta svarUpa kahA so tumako nirantara ina dharmoko apanI zakti anusAra dhAraNa karanA caahie| aba isa dazalakSaNa tatakI vidhi kahate haiM - bhAdo, mAgha aura caitra mAsake zukla pakSameM paMcamIse caturdazI taka 10 dina paryaMta prata kiyA jAtA hai| dazoM dina trikAla sAmAyika, pratikramaNa, vandanA, pUjana, abhiSeka, stayana, syAdhyAya tathA dharmacarcA Adi kara aura kramase paMcamIko OM hrIM arhanmukhakamala samudgatAya uttamakSamAdharmAGgAya nmH| isa maMtrakA 108 bAra eka eka samaya isa prakAra dinameM 324 bAra tIna kAla sAmAyikake samaya jApya kare aura isa uttama kSamA guNakI prAptike liye bhAvanA bhAve tathA usake svarUpa yAraMvAra cintayana kre| isI prakAra chaThamIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamamArdavadharmAGgAya nmH| kA jApa kara bhAvanA bhaaye| phira saptamIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamaArjavadharmAGgAya namaH, aSTamIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamasatyadharmAGgAya namaH, navamIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamazaucadharmAGgAya namaH, dazamIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamasaMyamadharmAGgAya namaH, ekAdazIko
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [23 zrI dazalakSaNa vrata kathA ******************************** OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttamatapadharmAzAya nama:, dvAdazako OM hIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttama tyAgadharmAmAya namaH, ayodazIko OM hrIM ahamukhakamalasamudgatAya uttama AkiMcanyadharmAGgAya namaH, caturdazIko OM hrIM arhanmukhakamalasamudgatAya uttama brAhmacaryadharmAGgAya namaH, ityAdi maMtroMkA jApa karake bhAvanA bhaaye| samasta dina syAghyAya pUjAdi dharmakAryomeM bitAye, rAtriko jAgaraNa bhajana kare, saba prakArake rAgadveSa 4 krodhAdi kaSAya tathA indriya viSayoMko bar3hAnepAlI vikathAAkI tathA vyApArAdi samasta prakArake AraMbhoMkA sarvathA tyAga kreN| dasoM dina yathAzakti proSadha (upavAsa), belA, telA Adi kare athayA aisI zakti na ho to ekAzanA, unodara tathA rasa tyAga karake kare, paraMtu kAmottejaka, sacikaNa, miSTagariSTha (bhArI) aura syAdiSTa bhojanoMkA tyAga kara, tathA apanA zarIra svaccha khAdIke kapaDoMse hI Dhake / baDhiyA vastrAlaMkAra na dhAraNa kare, aura rezama, Una tathA phensI paradezI va miloMke bane vastra to chuye bhI nahIM, kyoMki ve anaMta jIvoMke ghAtase banale hai aura kAmAdika vikAroMko baDhAnevAle hote haiN| isa kAraNa yaha grata daza varSa taka pAlana karaneke pazcAt utsAha sahita udyApana kre| arthAt chatra, camara Adi maMgala dathya, japamAlA, kalaza, vastrAdi dharmopakaraNa pratyeka daza daza zrI maMdirajImeM padharAnA cAhiye, tathA pUjA, vidhAnAdi mahotsaya karanA caahiye| dukhita bhukhitoMkA bhojanAdi dAna denA caahiye| yAMcanAlaya, vidyAlaya, chAtrAlaya, auSadhAlaya, anAthAlaya, pustakAlaya tathA dIna prANIrakSaka saMsthAe Adi sthApita karanA caahiye| isa prakAra dravya kharca karanemeM asamartha ho to zakti
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24!InA:-mare ******************************** pramANa prabhAyanAMgako baDhAneyAlA utsaya kareM athavA saryathA asamartha ho to dviguNita varSo pramANa (20 varSa) grata kre| isa pratakA phala svarga tathA mokSakI prApti hotI haiN| yaha upadeza va pratakI vidhi suna una cAroM kanyAoMne munirAjakI sAkSI pUrvaka isa atake svIkAra kiyA, aura nijagharoMko gii| pazcAt daza varSa taka unhoMne yathAzakti vrata pAlakara udyApana kiyA so uttamakSamAdi dharmokA abhyAsa ho jAnese una cAroM kanyAoMkA jIvana sukha aura zAMtimaya ho gyaa| ye cAroM kanyAeM isa prakAra sarva strI samAjameM mAnya ho gyii| pazcAt ve apanI Ayu pUrNa kara aMta samaya samAdhi maraNa karake mahAzukra nAmaka daza svargameM amaragiri amaracUla devaprabhu aura padmasArathI nAmaka mahadika deva hue| yahAMpara aneka prakArake sukha bhogate aura akRtrima jina caityAlayoMkI bhakti vandanA karate hue apanI Ayu pUrNakara vahAMse cale so jambUdvIpake bharatakSetrameM mAlayA prAMtake ujjaina nagarameM mUlabhadra rAjAke ghara lakSmImatI nAmakI rAnIke garbhase pUrNakumAra, devakumAra, guNacaMdra aura padmakumAra nAmake rUpayAna 4 guNadAna putra hue aura bhale prakAra bAlyakAla vyatita karake kumArakAlameM saba prakArakI vidyAoMmeM nipuNa hue| pazcAt ina cAroMkA vyAha nandanagarake rAjA iNa tathA unakI patnI tilakasundarIke garbhase utpanna kalAyatI, grAmI, indugAtrI aura kaMkU nAmakI cAra atyaMta rUpayAna tathA guNayAna kanyAoMke sAtha huA, aura ye dampati premapUrvaka kAla kSepa karane lge| eka dina rAjA mUlabhadane AkAzameM bAdaloMko bikhare dekhakara saMsArake vinAzIka svarUpakA cintavana kiyA aura dvAdazAnuprekSA bhaayii| pazcAt jyeSTha putrako rAjyabhAra sauMpakara
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI SoDazakAraNa vrata kathA [25 ***** Apa parama digambara muni ho gye| ina cAroM putroMne yathAyogya prajAkA pAlana va manuSyocita bhoga bhogakara koI eka kAraNa pAkara jinezvarI dIkSA lI, aura mahAna tapazcaraNa karake kevalajJAnako prApta ho, aneka dezoMmeM vihAra karake dharmopadeza diyA / phira zeSa aghAtiyA karmokA bhI nAza kara Ayuke aMtameM yoga nirodha karake paramapada (mokSa) ko prApta ho gye| ******************** isa prakAra ukta cAroM kanyAoMne vidhipUrvaka isa vratako dhAraNa karake strIliMga chedakara svarga tathA manuSya gatike sukha bhogakara mokSapada prApta kiyaa| isI prakAra jo aura bhavya jIva mana, vacana, kAyase isa vratako pAlana kareMge ye bhI uttamottama sukhoMko prApta hoNge| mRgAMkalekhAdi kanyAyeM dazalakSaNa vrata dhAra / 'dIpa' laho nirvANa pada, vandU bArambAra // 1 // 3 zrI SoDazakAraNa vrata kathA SoDazakAraNa bhAvanA, jo bhAI cita dhaar| kara tina padakI vandanA, kahUM kathA sukhakAra // jambUdvIpa saMbaMdhI bharatakSetrake magadha (bihAra) prAMtameM rAjagRhI nagara hai| yahAMke rAjA hemaprabhu aura rAnI vijayAyatI thii| isa rAjAke yahAM mahAzarmA nAmaka naukara thA aura unakI strIkA nAma priyavaMdA thaa| isa priyavaMdAke garbhase kAlabhairavI nAmaka eka atyaMta kurUpI kanyA utpanna huI ki jise dekhakara mAtApitAdi sabhI svajanoM taka ko ghRNA hotI thiiN| "
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26] ** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ********** ** eka dina matisAgara nAmaka dhAraNamuni AkAzamArgase gamana karate hue usI nagarameM Aye, to usa mahAzarmAne atyaMta bhakti sahita zrI muniko par3agAha kara vidhipUrvaka AhAra diyA aura unase dharmopadeza sunaa| pazcAt jugalakara joDakara vinayayukta ho pUchA- he nAtha! yaha merI kAlabhairavI nAmakI kanyA kisa pApakarmake udayase aisI kurUpI aura kulakSasI utpanna huI haiM, so kRpAkara kahiye ? taba avadhijJAnake dhArI zrI munirAja kahane lage, vatsa! suno -- ujjaina nagarImeM eka mahipAla nAmakA rAjA aura usakI vegAyatI nAmakI rAnI thii| isa rAnIse vizAlAkSI nAmakI eka atyanta suMdara rUpavAna kanyA thI, jo ki bahuta rUpavAna honeke kAraNa bahuta abhimAninI thI aura isI rUpake madameM usane eka bhI sadguNa na sIkhA / yathArtha hai ahaMkArI (mAnI) naroMko vidyA nahIM AtI hai| 1 eka dina vaha kanyA apanI citrasArImeM baiThI huI darpaNa meM apanA mukha dekha rahI thI ki itanemeM jJAnasUrya nAmake mahAtapasvI zrI munirAja usake gharase AhAra lekara bAhara nikale, so isa ajJAna kanyAne rUpake madase muniko dekhakara khiDakIse munike upara thUka diyA aura bahuta harSita huii| paraMtu pRthvIke samAna kSamAvAna zrI munirAja to apanI nIcI dRSTi kiye huye hI cale gye| yaha dekhakara rAjapurohita isa kanyAkA unmattapanA dekha usa para bahuta krodhita huA, aura turaMta hI prAsuka jalase zrI munirAjakA zarIra prakSAlana karake bahuta bhaktise vaiyAvRtya kara stuti kii| yaha dekhakara vaha kanyA bahuta lajjita huI, aura apane kiye huye nIca kRtya para pazcAtApa karake zrI munike pAsa gaI aura namaskAra karake apane
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ghoDazakAraNa vrata kathA [27 ******************************** aparAdhakI kSamA maaNgii| zrI munirAjane usako dharmalAbha kahakara upadeza diyaa| pazcAt vaha yA ela narabAra re dara yaha kAla bhairavI nAmakI kanyA huI haiN| isane jo pUrvajanmameM munikI nindA va upasarga karake jo ghora pApa kiyA hai usIke phalase yaha aisI kurUpA huI hai, kyoMki pUrva saMcita karmokA phala bhoge binA chuTakArA nahIM hotA haiN| isaliye aba ise samabhAvoMse bhoganA hI kartavya hai aura Ageko aise karma na bandhe aisA samIcIna upAya karanA yogya hai| aba punaH yaha mahAzarmA bolAhe prabho! Apa hI kRpAkara koI aisA upAya batAiye ki jisase yaha kanyA aba isa duHkhase chUTakara samyak sukhoMko prApta hoye taba zrI munirAja bole - vatsa! suno - saMsArameM manuSyoMke liye koI bhI kArya asAdhya nahIM hai, so bhalA yaha kitanAsA duHkha hai? jinadharmake sevanase to anAdikAlase lage hue janma maraNAdi du:kha bhI chUTakara sacce mokSasukhakI prApti hotI hai, aura duHkhoMse chUTanekI to bAta hI kyA hai? ve to sahajahImeM chUTa jAte haiN| isaliye yadi yaha kanyA SoDazakAraNa bhAvanA bhAye, aura yata pAle, to alpakAla meM hI strIliMga chedakara mokSa-sukhako paayegii| taba vaha mahAzarmA bolA he svAmI! isa pratakI kauna kauna bhAvanAyeM hai aura vidyA kyA? so kRpAkara khiye| taba munirAjane ina jijJAsuoMko nimna prakAra SoDazakAraNa vratakA svarUpa aura vidhi btaaii| ve kahane lage (1) saMsArameM jIyakA zatru mithyAspa aura mitra samyaktva hai| isaliye manuSyakA kartavya hai ki sabase prathama mithyAtva (atAca zraddhAna yA viparIta zraddhAna) ko vamana (tyAga) karake samyaktvarUpI amRtakA pAna kreN| satyArtha (jina) deva, sacce
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28] . zrI jainavrata-kathAsaMgraha ********************** ***** *** (nirgrantha) guru aura sacce (jina bhASita) dharma para zraddhA (vizvAsa) laayeN| pazcAt sapta satyoM tathA puNya pApakA svarUpa jAnakara inakI zraddhA karake apane AsmAko para padArthose bhinna anubhava kareM aura inake sivAya anya mithyA deva guru va dharmako dUra hI se isa prakAra choDa de jaise totA avasara pAkara piMjarese nikala bhAgatA hai| aise samyaktvI puruSoMke prazama (maMda kaSAya svarUpa samabhAva arthAt sukhI va duHkhameM samudra sarIkhA gambhIra rahanA, ghabarAnA nahIM), saMvega (dharmAnurAga sAMsArika viSayoMse virakta ho dharma aura dharmAyatanoMmeM prema baDhAnA), anukaMpA (karuNA duHkhI jIyoM para dayAbhAya karake unakI yathAzakti sahAyatA karanA) aura Astikya (zraddhA-kaisA bhI avasara kyoM na Aye, to bhI apane nirNaya kiye hue sanmArgameM dRr3ha rahanA) ye cAra guNa prakaTa ho jAte haiN| unheM kisI prakArakA bhaya ba cintA vyAkula nahIM kara sktii| ye dhIravIra sadA prasannacita hI rahate haiM, kabhI kisI cIjakI unheM prabala icchA nahIM hotI, cAhe ye cAritramoha karmake udayase prata na bhI grahaNa kara sakeM to bhI prata aura pratI saMyamI janoMmeM unakI zraddhA bhakti va sahAnubhUti avazya rahatI haiM jo ki mokSamArgakI prathama sopAna (sIDhI) hai isaliye ise hI 25 maladoSoMse rahita aura aSTa aMga sahita dhAraNa kro| isake binA jJAna aura cAritra saba niSphala (mithyA) haiM, yahI darzanavizuddhi nAmakI prathama bhAvanA hai| (2) jIya (manuSya) jo saMsArameM sayakI dRSTi se utara jAtA hai, usakA pradhAna kAraNa kepala ahaMkAra (mAna) hai| so kadAcit vaha mAnI apanI samajhameM bhale hI apane Apako baDA mAne paraMsu kyA kauA maMdirake zikhara para baiTha jAnese garuDa pakSI ho sakatA hai? kabhI nhiiN| kintu sarva hI prANI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI SoDazakAraNa vrata kathA ********************* [21 ** ** unake ghRNA hI karate haiM aura kadAcit unake pUrva puNyodayase use koI kucha na bhI kaha sakeM, to bhI vaha kisIke manako badala nahIM sakatA hai| satya hai- jo uparako dekhakara calatA hai, yaha avazya hI nIce giratA haiN| aise mAnI puruSako kabhI koI vidyA siddha nahIM hotI haiM, kaphi viha dina jAtI hai| bAdI puruSa cittameM sadA khedita rahatA hai, kyoMki yaha sadA sabase sammAna cAhatA haiM, aura aisA honA asambhava hai, isaliye nirantara sabako apane se bar3oM meM sadA vinaya, samAna ( barAbarIvAle) puruSoM meM prema aura choToMmeM karuNAbhAvase pravartanA caahiye| sadaiva apane doSoMko svIkAra karaneke liye sAvadhAnatA pUrvaka tatpara rahanA cAhiye, aura doSa batAnevAle sajjanakA upakAra mAnanA cAhiye, kyoMki jo mAnI puruSa apane doSoMko svIkAra nahIM karatA, unake doSa nirantara baDhate hI jAte haiM aura isaliye vaha kabhI unase mukta nahIM ho sakatA / isaliye darzana, jJAna, cAritra, tapa aura upacAra ina pAMca prakArakI vinayoMkA vAstavika svarUpa vicAra kara vinayapUrvaka pravartana karanA, so vinaya sampannatA nAmakI dUsarI bhAvanA haiN| (3) vinA maryAdA arthAt pratijJAke mana vaza nahIM hotA jaisA ki vinA lagAma ( bAga rAsa) ke ghoDA yA binA aMkuzake hAthI, isaliye Avazyaka hai ki mana va indriyoMko vaza karaneke liye kuza pratijJArUpI aMkuza pAsameM rakhanA caahiye| tathA ahiMsA ( kisI bhI jIvakA athavA apane bhI dravya tathA bhAva prANoMkA ghAta na karanA arthAt unheM na satAnA), satya ( yathArtha vacana bolanA, jo kisIko bhI pIDAjanaka na hoM), acaurya ( vinA diye hue para vastukA grahaNa na karanA), brahmacarya -
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 ] ***** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ************* ***** ( strImAtrakA athavA svadAra vinA anya striyoMke sAtha viSayamaithuna sevanakA tyAga ) aura sthapara AtmAoMkA viSaya kaSAya utpanna karAnevAle bAhya Abhyantara parigrahokA tyAga yA pramANa (sampUrNa parigrahAMcA tyA thA apanI yogya yA zakti anusAra Avazyaka vastuoMkA pramANa karake anya samasta padArthose mamatvabhAva tyAga karanA, ise lobhako rokanA bhI kahate haiM), isa prakAra ye pAMca vrata aura isakI rakSArtha saptazIloM ( 3 guNavratoM aura 4 zikSAvratoM) kA pAlana kareM tathA ukta zIla aura vratoMke atIvAroM (doSoM) ko bhI bcaayeN| ina vratoMke nirdoSa pAlana karanese na to rAjyadaMDa kabhI hotA hai aura na paMcadaNDa hotA hai aura aisA vratI puruSa apane sadAcArase sabakA Adarza bana jAtA hai| isake viruddha sadAcArI janoMko isa bhayameM aura parabhayameM aneka prakAra daNDa va duHkha sahane par3ate haiM, aisA vicAra karake isa vratoMmeM nirantara dRDha honA cAhiye, yaha zIlavateSyanaticAra bhAvanA hai| (4) mithyAtvake udayase hitAhitakA svarUpa binA jAne yaha saMsArI jIva sadaiva apane liye sukha prAptikI icchAse viparIta hI mArga grahaNa kara letA hai, jisase sukha milanA to dUra rahA, kintu ulTA duHkhakA sAmanA karanA par3atA haiN| isaliye nirantara jJAna sampAdana karanA paramAvazyaka haiN| kyoMki jahAM carmacakSu kAma nahIM de sakate haiM vahAM jJAnacakSu hI kAma dete haiN| jJAnI puruSa netrahIna honepara bhI ajJAnI AMkha vAlose acchA hai| ajJAnI na to laukika kAryoMhImeM saphala manoratha hote haiM, aura na paralaukika hI kucha sAdhana kara sakate haiN| ye Thaura Thaura ThagAye jAte hai, aura apamAnita hote haiM, isaliye jJAna upArjana
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI SoDazakAraNa vrata kathA *** ************ karanA Avazyaka hai, aisA vicAra karake vitta viSa karanA va karAnA, so abhIkSNa jJAnopayoga nAmakI bhAvanA haiN| [31 *** ( 5 ) ina saMsArI jIvoMmeMse pratyeka jIvake viSayAnurAgatA itanI bar3hI huI hai ki kadAcita isakI tIna lokakI samasta sampatti bhoganeko mila jAye to bhI usakI icchAke asaMkhyAtayeM bhAgakI pUrti na ho, so jIva saMsArameM anantAnanta haiM, aura lokake padArtha jitane hai utane hI haiM so jaba sabhI jIvoMkI abhilASA esI hI baDhI huI hai| taya yaha lokakI sAmagrI kisa kisako kitane kitane aMzoMmeM pUrti kara sakatI hai ? arthAt kisIko nhiiN| aisA vicAra kara uttama puruSa apanI indriyoMko viSayoMse rokakara manako dharmadhyAnameM lagA dete haiN| isIko saMvega bhAvanA kahate hai / " (6) jabataka manuSya kisI bhI padArthameM bhamatva arthAt yaha vastu merI hai aisA bhAva rakhatA haiM taba taka vaha kabhI sukhI nahIM ho sakatA haiM kyoMki padArthoMkA svabhAva nAzavAna haiM, jo utpanna hue so niyamase nAza hoMge, aura jo mile haiM, so vichuDeMge isaliye jo koI ina padArthoMko (jo ise pUrva puNyodayase prApta hue haiM) apane ApahI isako chor3a jAnese pahile hI choDa deye, tAki ye (padArtha) use na chor3ane pAyeM, to nisandeha duHkha AnekA avasara hI na AvegA aisA vicAra karake jo AhAra, auSadha, zAstra (vidyA) aura abhaya ina cAra prakArake dAnoMko muni, ArjikA, zrAvaka zrAvikAoM (cAra saMghoM) meM bhaktise tathA dIna duHkhI nara pazuoMkA karuNAbhAvoMse detA hai tathA anya yathAvazyaka kAryo (dharmaprabhAvanA va paropakAra) meM dravya kharca karatA hai use hI dAna yA zaktitastyAga nAmakI bhAvanA kahate haiN|
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** *** i ( 7 ) yaha jIva sya svarUpa bhUlA huA isa ghRNita dehameM mamatva karake isake poSaNArtha nAnA prakArake pApa karatA hai, to bhI yaha zarIra sthira nahIM rastA, dinoM se sAta karate karate kSINa hotA jAtA hai aura eka dina AyukI sthiti pUrNa hote hI chor3a detA hai, so aise nAzavanta aura ghRNita zarIrameM mamatya (rAga) na karake vAstavika sacce sukhakI prAptike artha isako lagAnA (utsarga karanA) cAhiye tAkI isakA jo jIvake sAtha anaMtAnanta vAra saMyoga tathA viyoga huA karatA haiM, so phira aisA viyoga ho ki phira kabhI bhI saMyoga na ho sake arthAt mokSapadako prApti ho jaaye| isameM yahI sAra hai, kyoMki svarga narka yA pazu paryAyameM jo samyak aura uttama tapazcaraNa pUrNa ho hI nahIM sakatA hai, isaliye yahI manuSya janmameM zreSTha avasara prApta huA hai aisA samajhakara apanI zakti va dravya, kSetra, kAla, bhAvoMkA vicAra karane anazana, Unodara, vrataparisaMkhyAna, rasaparityAga, vivakta zayyAzana aura kAyakleza ye cha: bAhya aura prAyazcita, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, vyutsarga aura dhyAna ye cha: amyantara, isa prakAra bAraha tapoMmeM pravRtti karanA so sAtavI zaktitastapa nAmakI bhAvanA kahalAtI haiN| [32] **** (8) jIva mAtrake kalyANa karanevAle samyak dharmakI pravRtti dharmAtmAoMse hotI haiM aura dharmAtmAoMse sarvottama samyakratnatrayake dhArI parama digambara sAdhu hai, isalie sAdhu vargo para Aye hue upasargoko yathAsambhava dUra karanA so sAdhu samAdhi nAmakI bhAvanA hai| ( 9 ) sAdhusamUha tathA anya sAdharmIjanoMke zarIrameM kisI prakArakI rogAdika vyAdhi A jAnese unase pariNAmoM meM zithilatA va pramAda A jAnA saMbhava hai isaliye sAdharmI (sAdhu
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI SoDazakAraNa vrata kathA ***** [33 ******* **** va gRhastha ) janoMkI bhaktibhAvase unako darzana tathA cAritrameM sthira rakhane tathA dIna duHkhI jIvoMko dharma mArgameM lagAkara unake duHkha dUra karaneke liye unakI sevA tathA upacAra karaneko vaiyAvRtyakaraNa bhAvanA kahate haiN| (10) arahanta bhagavAnake dvArA hI mokSamArgakA upadeza milatA hai, kyoMki ve prabhu kevala kahate hI nahIM hai kintu svayaM mokSake sannikaTa pahu~ca gaye haiM, isaliye unake guNoMmeM anurAga karanA unakI bhakti pUrvaka pUjana, stavana tathA dhyAna karanA sau arhadbhakti bhAvanA hai| (11) binA guruke sacce jJAnakI prApti nahIM hotI, isaliye sacce nirapekSa aura hitaiSI upadezaka samasta saMghake nAyaka dIkSA - zikSAdi dekara nirdoSa dharmamArga para calanevAle AcArya mahArAjake guNoMkI sarAhanA karanA va unameM anurAga karanA so AcAryabhakti nAma bhAvanA haiN| ( 12 ) alpazruta arthAt apUrNa Agamake jAnanevAle puruSoMke dvArA sacce upadezakI prApti honA durlabha kyA ? asambhava hI hai / isaliye samasta dvAdazAMgake pAragAmI zrI upAdhyAya mahArAja kI bhakti tathA unake guNoMmeM anurAga karanA so bahuzrutabhakti nAma bhAvanA haiN| (13) sadA arhanta bhagavAnake mukhakamalase pragaTita mithyAtya ke nAza karane tathA saba jIvoM hitakArI, vastu svarUpako batAnevAlA zrI jaina zAstroMkA paThanapAThanAdi abhyAsa karanA, so pravacanabhakti nAma bhAvanA hai| (14) mana, vacana, kAyakI zubhAzubha kriyAoMko yoga kahate haiN| ina hI yogoMke dvArA zubhAzubha karmokA Azraya hotA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** haiN| isaliye yadi ye Azrayake dvAra (yoga) roka diye jAya, to saMyara karmAzraya banda ho sakatA hai aura saMvara karanekA uttamottama upAya sAmAyika pratikramaNa Adi SaDAvazyaka haiN| isaliye inheM nitya pratipAlana karanA caahiye| padmAsana yA ardhAsanase yaiThakara yA sIdhe nIceko hAtha jor3akara khaDe hokara mana, vacana, kAyase samasta vyApAroMko rokakara, cittako ekAgra karake eka jJeya (AtmA) meM sthira karanA so samAdha rupa 5sAmAyika haiN| apane kiye hue doSoMko smaraNa karake una para pazcAtApa karanA aura unako mithyA karaneke liye prayatna karanA so 2-pratikramaNa hai| Ageke liye doSa na hone deneke liye yathA zakti niyama karanA aura (doSoMko tyAga karanA) sauM 3-pratyAkhyAna hai| tIrthaMkarAdi arhanta Adi paMca parameSThiyoM tathA caubIsa tIrthaMkaroke guNa kirtana karanA so 4-stavana hai| mana, vacana, kAya zuddha karake cAroM dizAoM meM cAra zironati aura pratyeka dizAmeM tIna Avarta aise bAraha Avarta karake pUrva yA uttara dizAmeM aSTAMga namaskAra karanA tathA eka tIrthaMkarakI stuti karanA soM 5-vandanA hai| aura kisI samaya vizeSakA praNAma karake utane samaya taka ekAsanase sthita rahanA tathA utane samayake bhItara zarIrase moha choDa denA, usapara Aye hue samasta upasarga va parISahoMko samabhAyoMse sahana karanA so 6-kAryotsarga hai| isa prakAra vicAra kara ina chahoM AvazyakoMmeM jo sAvadhAna hokara pravartana karatA hai so parama saMbarakA kAraNa AvazyakAparihANi nAmakI bhAvanA hai| (15) kAla-doSake athayA upadezake abhAvase saMsArI jIyoMke dvArA satya dharmapara anekoM AkSepa hone ke kAraNa usakA lopa sA ho jAtA hai| dharmake lopa honese jIya bhI dharma sahita hokara saMsArameM nAnA prakArake du:khoMko prApta hote haiN| isaliye
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI SoDazakAraNa vrata kathA [35 / ******************************** aise aise samayoMmeM yena kena prakAreNa samasta jIvoMpara satya (jina) dharmakA prabhAva pragaTa kara denA, so mArgaprabhAvanA haiN| aura yaha prabhAvanA jina dharmake upadezoMke pracAra karane zAstroMke prakAzana va prasAraNase, zAstroMke adhyayana yA adhyApana karane karAnese, vidvAnoMkI sabhAyeM karAne, apane Apa sadAcaraNa pAlane lokopakArI kArya karane, dAna dene, saMgha nikAlane pa vidyAmaMdiroMkI sthApanA va pratiSThAdi karane, satya vyavahAra karane saMyama va tapAdika karanese hotI haiM, aisA samajhakara yathAzakti prabhAvanotpAdaka karmomeM pravartanA so mArgaprabhAyanA nAmakI bhAvanA hai| (16) saMsArameM rahate hue jIvoMkI paraspara sahAyatA va upakArakI AvazyakatA rahatI haiM, aisI avasthAmeM yadi niSkapaTa bhAyase athavA premapUrvaka sahAyatA na kI jAya, to paraspara yathArtha lAbha pahu~canA durlabha hI hai| itanA hI nahIM kintu parasparake virodhase anekAneka hAniyAM va du:kha honA sambhava hai, jaise ho bhI rahe haiN| isaliye yaha paramAvazyaka kartavya haiM ki prANI paraspara (gAyakA apane bachaDe para jaisA ki niSkapaTa aura pragAr3ha prema holA hai paisA hI) niSkapaTa prema kreN| vizeSakara sAdharmiyoMke saMga to kRtrima prema kabhI na kre| aisA vicAra kara jo sAdharmiyoM tathA prANI mAtrase apanA niSkapaTa vyavahAra rakhate haiM use pravacana-vAtsalya nAmakI bhAvanA kahate haiN| ina 16 bhAvanAoMko yadi kevalI zrutakevalIke pAdamUlake nikaTa anta:karaNase cintayana kI jAyeM tathA tadanusAra pravartana kiyA jAya to inakA phala tIrthaMkara nAmakarmake AzrayakA kAraNa haiM AcArya mahArAja isa prakAra solaha bhAvanAoMkA svarUpa kahakara aba pratakI vidhi kahate haiM --
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** bhAdoM, mAgha aura caitra (gujarAtI zrAyaNa, pauSa aura phAlguna) vadI 1 se kuMvAra, phAlguna aura vaizAkha yadI 1 (gujarAtI bhAdoM, mAgha, caita vadI 1) taka (eka varSameM tIna bAra) pUre eka eka mAsa taka yaha vrata karanA caahiye| ina dinoM telA belA Adi upavAsa kareM athavA nIrasa vA eka Adi do tIna rasa tyAgakara Unodara pUrvaka atithi yA dIna duHkhI nara yA pazuoMko bhojanAdi dAna dekara ekabhukta kare aMjana, maMjana, yastyAlaMkAra vizeSa dhAraNa na kare. zIlbhata (brahmacarya) rakkhe nitya SoDaza kAraNa bhAyanA bhAve aura yaMtra banAkara pUjAbhiSeka kare, trikAla sAmAyika kre| aura (OM hIM darzana-vizuddhi vinayasampannatA, zIlagrateSyanatidhAra abhIkSNa, jJAnopayoga, saMvega, zaktitastyAga, zaktitastapa, sAdhusamAdhi, vaiyAvRtyakaraNa, arhadbhakti, AcAryabhayita, upAdhyAyabhakti, pravacanabhakti, AvazyakAparihANi, mArga prabhAvanA, pravacanayAtsalyAdi SoDazakAraNebhyo nmH)| isa mahAmaMtrakA dinameM tIna bAra 108 eka so ATha yAra jApa kreN| isa prakAra isa vratako utkRSTa solaha varSa, madhyama 5 athayA do varSa aura jadhanya 1 varSa karake yathAzakti udyApana kre| arthAt solaha solaha upakaraNa zrI maMdirajImeM bheTa deM aura zAstra va vidhAdAna kare, zAstra bhaNDAra khole, sarasvatI maMdira banAve, pavitra jinadharmakA upadeza kare aura karAye ityAdi yadi dravya kharca karanekI zakti na ho to vrata dviguNita kre| isa prakAra RSirAjake mukhase vratakI vidhi sunakara kAlabhairavI nAmakI usa brAhmaNa kanyAne SoDazakAraNa vrata svIkAra karake utkRSTa rItise pAlana kiyA, bhAvanA bhAyI aura vidhipUrvaka udyApana kiyA, pIche yaha Ayuke aMtameM samAdhimaraNa
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37 *** dvArA strIliMga chedakara solahaveM (acyuta) svargameM deva huii| vahAMse bAisa sAgara Ayu pUrNakara vaha deva, jambUdvIpake videhakSetra saMbaMdhI amarAvatI dezake gaMdharva nagarameM rAjA zrImaMdirakI rAnI mahAdevIke sImandhara nAmakA tIrthaMkara putra huA so yogya avasthAko prApta hokara rAjyocita sukha bhoga jinezvarI dIkSA lI aura ghora tapazcaraNa kara kevalajJAna prApta karake bahuta jIvoMko dharmopadeza diyA tathA Ayuke aMtameM samasta aghAti karmoMkA bhI nAza kara nirvANa patha prApta kiyaa| P zrI zrutaskandha vrata kathA ********************** isa prakAra isa vratako dhAraNa karanese kAlabhairavI nAmakI brAhmaNa kanyAne suranara bhake sukhoMko bhegakara akSaya aniza svAdhIna mokSasukhako prApta kara liyA, to jo anya bhavyajIva isa vratako pAlana kareMge unako bhI avazya hI uttama phalakI prApti hovegI / SoDazakAraNa vrata dharo, kAlabhairavI sAra / suranarake sukha 'dIpa' laha, laho mokSa adhikAra // 1 // O zrutaskandha vrata kathA 4 zrI zrutaskandha vandraM sadA, mana vaca zIza navAya / jA prasAda vidyA lahU~, kahU~ kathA sukhadAya // 1 // jambUdvIpake bharatakSetra meM eka aMga nAmakA deza haiM, usake pATalIputra (paTanA) nagarameM rAjA candrarucikI paTTarAnI caMdraprabhA ke zrutazAlinI nAmakI eka atyaMta rUpavAna kanyA thI, so rAjAne isa kanyAko jinamati nAmakI AryA (gurAnI) ke pAsa par3hAneko biThAI jisase vaha thoDI hI dinoMmeM vidyAmeM nipuNa
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** ho gii| eka dina kanyAne apanI hI buddhise caukIpara zrutaskaMdha maNDala bnaayaa| ise dekhakara gurAnIko Azcarya huA aura kanyAkI bahuta prazaMsA kI tathA samajhA ki aba yaha vidhAmeM nipuNa ho cukI hai, isaliye use saharSa rAjAke pAsa ghara jAnekI AjhA dii| rAjA kanyAko viduSI dekhakara bahuta harSita huA aura murAnIko bhUra bhUri prazaMsA ko tathA ucita puraskAra (bheMTa) bhI diyaa| eka dina isI nagarake udyAnameM zrI 108 yarddhamAna muni Aye! yaha samAcAra sunakara rAjA apane parivAra tathA purajanoM sahita utsAhase vandanAko gye| aura bhaktipUrvaka vandanA karake muni caraNoMke nikaTa baitthaa| munirAjane dharmavRddhi kahakara dharmakA svarUpa samajhAyA, jise sunakara logoMne yathAzakti pratAdika liye| pazcAt rAjAne kanyAkI ora dekhakara pUchA hai RSirAja! yaha kanyA kisa puNyase aisI rUpayAna aura viduSI huI hai? taba munizrI bole isI jambUdvIpake pUrva videha saMbaMdhI puSkalAyatI dezameM puNDarIkanI nagarI hai| yahAMkA rAjA guNabhadra aura rAnI guNapatI thii| so eka samaya yaha rAjA rA" saparivAra zrImandharasvAmIkI yaMdanAko gaye aura yathAyogya pakti vaMdanA karake nara koThemeM baitthe| pazcAt sapta tatya aura puNya pApakA svarUpa sunakara zrI 'guruse pUchA-he prabhu! kRpAkara zrutaskandha vratakA kyA svarUpa hai, so smjhaaye| taya gaNadhara mahArAjane kahA-zrI jinendra bhagavAnakI divyadhyani sAtizaya nirakSarI (vANI) meghakI garjanA ke samAna OMkArarupa bhavyajIyoMke hitArtha unake puNya atizaya ke kAraNa aura bhagavAnakI badhana vargaNAke udayase khiratI hai| ise sarva sabhAjana apanI apanI bhASAoM meM samajha lete haiN| isa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zrutaskandha vrata kathA **** ************* vANIko cAra jJAnadhArI gaNanAyaka muni alpajJAnI jIvoMke saMbodhanArtha ( AcArAMga, sUtrakRtAMga, samavAyAMga, vyAkhyAprajJapti, jJAtRkathAMga, upAsakAdhyayanAMga, antakRddazAMga, anuttaropapAdakadazAMga praznavyAkaraNAMga, kAra aura isa prakAra dvAdazAMga rUpase kathana kii| phira inhIMke AdhArase aura muniyoMne bhI bhedAbheda pUrvaka dezabhASAoMmeM kathana kI haiN| yaha jinendrayANI samasta lokAlokake svarupa aura trikAlavartI padArthoMko pradarzita karanevAlI samasta prANiyoMke hitarUpa mithyAmatokI utthApaka, pUrvAparake virodhase rahita anupameya hai, so jo bhavyajIva isa vANIko sunakara hRdayarUpa karatA athavA usakI bhAvanA bhAkara vrata saMyama dhAraNa karatA hai, vaha bhI aneka zAstroMkA pAragAmI ho jAtA hai| isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki bhAdoM mAsameM nitya zrI jina caityAlaya meM zrutaskaMdha maNDala mAMDakara zrutaskandha pUjana vidhAna kare aura eka mAsameM utkRSTa 16, madhyama 10 aura jaghanya ATha upavAsa kre| pAraNA ke dina yathAzakti nIrasa va eka do Adi rasa chor3akara ekabhukta kre| isa prakAra yaha vrata bAraha varSa taka athavA pAMca varSa taka kare, pIche udyApana kare bAraha bAraha upakaraNa ghaNTA, jhAlara, pUjAke vartana, chatra, ghamara, candovA, caukI veSTanAdi maMdirameM bheMTa kare zAstra likhAkara jinAlayameM padharAve, tathA zrAvakoMko bheTa deve aura zAstra - bhaNDAroMkI samhAla kare, navIna sarasvatI bhavana banAye, sarvasAdhAraNajanoMko zrI jinavANIkA upadeza kare aura kraaye| isa prakAra yaha vrata dhAraNa karanese anukramase kevalajJAnakI prApti hokara siddhapada prApta hotA haiN| * [39 ******** jApya nitya dinameM tIna bAra jape - OM hrIM zrI jinamukhodbhUtasyAdvAdanayagarbhitadvAdazAMga zrutajJAnebhyo namaH' aura bhAvanAM bhAve / isa prakAra rAjA guNabhadra aura guNavatI rAnIne pratakI vidhi
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 ] zrI jainavrata-kathAsaMgraha *************** *** **** sunakara bhAva sahita dhAraNa kiyA aura bhAvanA bhAI so antasamaya samAdhimaraNa kara acyutaravargameM indra indrANI hue| vahAMse yaha rAnIkA jIva (indrANI) cayakara yaha tere zrutazAlinI nAmakI kanyA huii| isa prakAra gurunuase bhakatara sunakara usa kanyAne puna. zrutaskaMdha vrata dhAraNa kiyA aura cAritrake prabhAvase viSayakaSAyoM ko atizaya maMda kiyA, pazcAt aMta samaya meM samAdhise maraNa kara strIliMgako chedakara indrapada prApta kiyA aura vahAMke anupama sukha bhogakara aparavideha kumudavatI dezake azokapurameM padmanAbha rAjAkI paTTarAnI jitapadmAke garbhase nayandhara nAma tIrthaMkara huaa| sAtha hI cakravartI aura kAmadevapadako bhI suzobhita kiyaa| bahuta samaya saka nItipUrvaka prajAkA pAlana kiyA / pazcAt eka dina indradhanuSako AkAzameM vilIna hote dekha vairAgya utpanna huaa| so anitya, azaraNa, saMsAra, ekatva, anyatya, azucitya, Azrava, saMvara, nirjarA, loka, bodhidurlabha aura dharma vairAgyako dRr3ha karanevAlI ina bAraha bhAvanAoMkA ciMtavana kara dIkSA grahaNa kI, aura kitaneka kAlataka utkRSTa saMyama pAlakara zukladhyAnake yogase kevalajJAna prApta kiyA, taba devoMne samavazaraNa kI racanA kii| isa prakAra aneka dezoM meM vihAra karake bhavya jIvoMko vastusvarupakA upadeza diyA aura Ayuke anya samayameM aghAti karmoko nAza karake avinAzI siddhapada prApta kiyaa| isa prakAra aura bhI jo naranArI bhAva sahita isa vratakA pAlana kareMge to avazya hI uttama padako prApta hoveNge| zrutazAlinI kanyA kiyo, zrutaskandha vrata sAra / 'dIpa' karma saba nAza kara, laho mokSa sukhakAra / /
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI triloka tIja vrata kathA [41 ******************************** (5) zrI triloka tIja vrata kathA) vandoM zrI jinadeva pada, bandaM guru gnnaar|. vandaM mAtA sarasvatI, kathA kahUM hitkaar|| jambUdvIpake bharatakSetra saMbaMdhI kurujAMgala dezameM hastinApura nAmaka eka ati ramaNIka nagara hai| yahAMkA rAjA kAmaduka aura rAnI kamalalocanA thI, aura unake vizAkhadatta nAmakA putra thaa| usa rAjAke yaradatta nAmakA eka maMtrI thA, jisakI vizAlAkSI patnIse vijayasundarI nAmaka eka kanyA bahuta sundara thI, jisakA pANigrahaNa rAjaputra vizAkhadattane kiyA thaa| kitaneka dina bAda rAjA kAmadukakI mRtyu hone para yuvarAja vizAkhadatta rAjA huaa| eka dina rAjA apane pitAke viyogase vyAkula ho udAsa baiThA thA ki usI samaya usa ora vihAra karate hue zrI jJAnasAgara nAmake munivara edhaare| rAjAne unako bhaktipUrvaka namaskAra karake uccAsana diyA, taba munizrIne dharmavRddhi kaha AzISa dI aura isa prakAra saMbodhana karane lage--- ___ rAjA! suno, yaha kAla (mRtyu), sura (deva), nara pazu Adi kisIko bhI nahIM chor3atA haiN| saMsArameM jo utpanna hotA hai so niyamase nAza hotA hai| aisI vinAzIka vastuke saMyoga thiyogameM harSa viSAda hI kyA? yaha to pakSiyoM ke samAna raina (rAtrI) baserA hai| jahAjameM deza dezAMtarake aneka loga A milate haiM, paraMtu avadhi pUrI hone para saba apanera dezako cale jAte haiN| isI prakAra ye jIya eka kula (paMza-parivAra) meM aneka gatiyoMse A Akara ekatrita hote haiM aura apanI apanI Ayu pUrNa kara saMcita karmAnusAra yathAyogya gatiyoMmeM cale jAte haiN| kisIkI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainabata-kathAsaMgraha ******************************** yaha sAmarthya nahIM ki kSaNamAtra bhI Ayuko bar3hA sake / yadi aisA hotA to bar3e bar3e tIrthaMkara, cakravatI Adi puruSoMko kyoM koI marane denA? mRtyuse satApi piyoganina napa apaza hI mohake vaza mAlUma hotA haiM, tathApi upakAra bhI bahuta hotA haiN| yadi mRtyu nahIM hotI to rogI rogase mukta na hotA, saMsArI kabhI siddha na ho sakatA, jo jisa dazAmeM hotA usImeM raha jaataa| isaliye yaha mRtyu upakArI bhI hai, aisA samajhakara zoka tjo| isa zokase (ArtadhyAnase) azubha karmokA bandha hotA hai jisase anekoM janmAMtarI taka ronA paDatA haiN| ronA bahuta duHkhadAI haiN| munike upadezase rAjAko kucha dhairya bandhA / ye zoka tajakara prajApAlanameM tatpara hue aura munirAja bhI vihAra kara gye| eka dina rAnIne saMyamabhUSaNa ArjikAke darzana karake pUchA-mAtAjI! mere yogya koI vrata batAIye jisase merI ciMtA dUra hove aura janma sudhare taba ArjikAjIne kahA-tuma trailokya tIja vrata kro| bhAdoM sudI 3 ko upavAsa karake caubIsa tIrthaMkaroMke 72 koThekA maMDala mAMDakara tIna cauvIsI pUjA vidhAna karo aura tInoM kAla 108 jApa (OM hIM bhUtavartamAnabhaviSyatkAlasaMbaMdhicaturvizatIrthakarebhyo namaH) jape, rAtriko jAgaraNa karake bhajana va dharmadhyAnameM kAla vitaaye| isa prakAra tIna varSa taka yaha prata kara pIche udyApana kare, athavA dviguNita kre| ise dUsare loga roTa tIja bhI kahate haiN| udyApana karaneke samaya tIna cauvIsIkA maNDala mAMDakara bar3A vidhAna pUjana kare aura pratyeka prakArake umakaraNa tIna tIna zrI maMdirajImeM bheTa kare cartusaMghako cAra prakArakA dAna dekheN| zAstra likhAkara baaNtte| isa prakAra rAnIne pratakI vidhi sunakara vidhipUrvaka ise dhAraNa kiyaa| pazcAta Ayuke antameM samAdhimaraNa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI triloka tIja vrata kathA ****** *********** karake solahaveM svarga meM strIliMga chedakara deva huI vahAM nAnA prakArake devocita sukha bhoge, tathA akRtrima jina caityAlayoMkI vandanA Adi karate huye yathA sAdhya dharmadhyAnameM samaya bitaayaa| [ 43 ***** pazcAt vahAMse cayakara magadhadezake kaMcanapura nagarameM rAjA piMgala aura rAnI kamalalocanAke sumaMgala nAmakA ati rUpavAna tathA guNavAna putra huaa| so vaha rAjaputra eka dina apane mitroM sahita vanakrIDAko gayA thA ki vahAMpara parama digambara muniko dekhakara use moha utpanna ho gayA, so munikI vandanA karake pAda nikaTa baiThA aura pUchane lagA- he prabho! Apako dekhakara mujhe moha kyoM utpanna huA ? taba zrI guru kahane lage-vatsa! suna, yaha jIva anAdikAla se mohAdi karmose lipta ho rahA hai, aura yathA jAne isake kisa kisa samayake bAMdhe hue kauna kauna karma udayameM Ate hai jinake kAraNa yaha prANI kabhI harSa va kabhI viSAdako prApta hotA haiN| isa samaya jo tujhe moha huA hai isakA kAraNa graha haiM ki isake tIrase bhavameM tU hastinApurake rAjA vizAkhadattakI bhAryA vijayasundarI nAmakI rAnI thI, so tujhe saMyamabhUSaNa AryikAne sambodhana karake trailokya tIjakA vrata diyA thA, jisake prabhAvase tu strIliMga chedakara svargameM deva huA, aura vahAMse cayakara yahAM rAjA piMgalake zumaMgala nAmakA putra huA hai aura vaha saMyamabhUSaNa ArthikAkA jIva vahAMse samAdhimaraNa karake svargameM deva huaa|. yahAMse cayakara yahAM maiM manuSya huA hU~, so koI kAraNa pAkara dIkSA lekara vihAra karatA huA yahAM AyA huuN| isaliye tujhe pUrya snehake kAraNa yaha moha huA hai|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44] **** zrI jainamrata kathAsaMgraha ******* *** he vatsa ! yaha moha mahAduHkhakA denevAlA tyAgane yogya haiN| yaha sunakara sumaMgalako vairAgya utpanna huA, aura usane isa saMsArako viDambanArUpa jAnakara tatkAla jinezvarI dIkSA dhAraNa kii| aura kitaneka kAla taka ghora tapazcaraNa karake kevalajJAnako prApta hokara mokSapada prApta kiyaa| isa prakAra vijaya sundarI rAnIne trailokya tIja vratako pAlana kara devoM aura manuSyoMke uttama sukhoMko bhogakara nirvANa pada prApta kiyaa| so yadi aura bhI bhavya jIva zraddhA sahita yaha vrata pAleM to ve bhI aisI uttama gatiko prApta hoyeMge / vijayasundarI vrata kiyA, tIja triloka mahAna / suranarake sukha bhogakara, 'dIpa' lahA nirvANa // 1 // 6) zrI mukuTa saptamI vrata kathA paMca paramapada praNama kari, zArada mAta namAya / mukuTamI vrata kathA, bhASA kahU~ banAya // jambUdvIpake kurujAMgala dezameM hastinApura nagara hai| vahAMke rAjA vijayasenakI rAnIM vijayAvatIse mukuTazekharI aura vidhizekharI nAmakI do kanyAeM thii| ina donoM bahinoM meM paraspara aisI prIti thI ki eka dUsarIke binA kSaNabhara bhI nahIM raha sakatI thii| nidAna rAjAne ye donoM kanyAeM ayodhyAke rAjaputra trilokamaNiko byAha dii| eka dina buddhisAgara aura subuddhisAgara nAmake do cAraNaRSi AhArake nimitta nagarameM aaye| so rAjAne unheM vidhipUrvaka paDagAhakara AhAra diyA, aura dharmopadeza zravaNa karaneke anaMtara rAjAne pUchA- he nAtha! merI ina donoM putriyoM meM paraspara itanA vizeSa prema honekA kAraNa kyA hai ?
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI makaTa sazamI vrata kathA ******************************** taba zrI RSirAja bole-isI nagarameM dhanadatta nAmaka eka seTha thA, unake jinavatI nAmakI eka kanyA thI aura yahIM eka mAlI kI yanamatI kanyA bhI thI so ina donoM kanyAoMne munike dvArA dharmopadeza sunakara mukuTasasamI vrata grahaNa kiyA thaa| eka samaya ye donoM kanyAeM udhAname khela rahI thI, (manoraMjana kara rahI thIM) kiinheM sarpane kATa khAyA so navakAra maMtrakA ArAdhana karake devI huyIM aura vahAMse cayakara sumhArI putrI huI hai| so inakA yaha sneha bhavAMtarase calA A rahA haiN| isa prakAra bhayAMtarakI kathA sunakara donoM kanyAoMne prathama prAvakake paMca aNuvrata, tIna guNagrata aura cAra zikSAdrata isa prakAra bAraha vrata liye, aura punaH mukuTasaptamI vrata dhAraNa kiyaa| so prativarSa zrAvaNa sudI saptamIko proSadha karatI aura -- OM hrIM vRSabhatIrthakaregyo namaH isa maMtrakA jApya karatI, tathA aSTadravyase zrI jinAlayameM jAkara bhAva sahita jinendakI pUjA karatI thii| isa prakAra yaha vrata unhoMne sAta varSa taka vidhipUrvaka kiyA pazcAt vidhipUrvaka udyApana karake sAta sAta upakaraNa jinAlayameM bheTa kiye| isa prakAra unhoMne grata pUrNa kiyA aura aMtameM samAdhimaraNa karake solaveM svargameM strIliMga chedakara indra aura pratindra huii| vahAM para devocita sukha bhoge aura dharmadhyAnameM vizeSa samaya bitaayaa| pazcAt vahAMse cayakara ye donoM indra pratyendra manuSya hokara karma kATake mokSa jaaveNge| isa prakAra seThajI tathA mAlI kI kanyAoMne vrata (mukuTasaptamI) pAlakara svargAke apUrva sukha bhoge| aba yahAMse cayakara manuSya hI mokSa jaaveNge| dhanya hai! jo aura bhayya jIya, bhAva sahita yaha vrata dhAraNa kare, to ve bhI isI prakAra sukhoMko prApta hoyeNge| zreSThI aru mAlI sUtA, mukuTasaptamI vrata dhaar| bhaye indra pratindra dvaya, aru huI haiM bhava pAra / /
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] ** zrI jainavrata-kathAsagraha ** *** 7 akSaya (phala) dazamI vrata kathA OMkAra hRdayaM dharUM sarasvatiko ziranAya / akSayadazamI vrata kathA, bhASA kahU~ banAye // 1 // isI rAjagRhI nagarameM meghanAda nAmake rAjAkI rAnI pRthvIdevI atyanta rUpa aura zIlavAna thI, paraMtu koI pUrva pApake udayase putravihIna honese sadA duHkhI rahatI thii| eka dina ati Atura ho yaha kahane lagI he bhartAra ! kyA kabhI maiM kulamaNDana svarUpa bAlakako apanI goda meM khilAUMgI? kyA kabhI aisA zubhodaya hogA ki jaba maiM putravatI khaauuNgii| ahA ! dekho, saMsArameM striyoMko putrakI kitanI abhilASA hotI hai? ye isa hI icchAse dinarAta vyAkula rahatI anekoM upacAra karatI aura kitanI hI to (jinheM dharmakA jJAna nahIM hai) apanA kulAcaraNa bhI choDakara dharma takase gira jAtI haiN| yaha sunakara rAjAne rAnIse kahA- priye! cintA na karo, puNyake udayase saba kucha hotA hai| hama logoMne pUrva janmoMmeM koI aisA hI karma kiyA hogA ki jisake kAraNa niHsaMtAna ho rahe hai| isa prakAra ke rAjA zanI paraspara dhairya bandhAte kAlakSepa karate the| eka dina unake zubhodayase zrI zubhaMkara nAma munirAjakA zubhAgamana huA, so rAjA rAnI unake darzanArtha gye| unakI vandanA karaneke anantara dharma zravaNa karake rAjAne pUchA he prabhu! Apa trikAla jJAnI hai, Apako saba padArtha darpaNavrata pratibhASita hote haiM, so kRpAkara yaha batAIye ki kisa kAraNase mere ghara putra nahIM hotA haiM? taba zrI gurune bhavAMtarakI kathA
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 47 **** zrI akSaya (phala) dazamI vrata kathA ** ******* vicAra kara kahA- he rAjA ! pUrva janmameM isa tumhArI rAnIne munidAnameM antarAya kiyA thA, isI kAraNa se tumhAre putrakI antarAya ho rahI haiN| taba rAjAne kahA-prabhu! kRpayA koI yatna batAIye ki jisase isa pApakarmakA anta Ave / ' yaha sunakara zrI munirAja bole- vatsa ! tuma akSaya (phala) dazamI vrata karo | zrAvaNa sudI 10 ko proSadha karake zrI jinamaMdirameM jAkara bhAva sahita pUjana vidhAna karo, paMcAmRtAbhiSeka karo aura 'OM namo RSabhAya' isa maMtra kA jApya kro| yaha vrata daza varSa taka karake udyApana karoM, daza daza upakaraNa zrI maMdirajImeM bheTa karo, daza zAstra likhAkara sAdharmiyoMko bheMTa karo, aura bhI dInaduHkhI jIvoM para dayA dAna karo, vidyAdAna deyo, anAthoMkI rakSA karo jisase zIghra hI pApakA nAza ho sAtizaya puNya lAbha ho ityAdi vidhi sunakara rAjA rANI Ae aura vidhipUrvaka vrata pAlana karake udyApana kiyaa| so isa vratake mahAtmya tathA pUrva pApake kSaya honese rAjAko sAta putra aura pAMca kanyAeM huii| isa prakAra kitaneka kAlataka rAjA dayA dharmako pAlana karate hue manuSyocita sukha bhogate rhe| pazcAt samAdhimaraNa karake pahile svargameM deva hue aura vahAMse cayakara manuSya bhava lekara mokSapada prApta kiyaa| isa prakAra aura bhavya jIva yadi zraddhA sahita yaha vrata pAleMge to unheM bhI uttamottama sukhoMkI prApti hovegI / akSaya dazamI vrata thakI, meghanAda nRya sAra / 'dIpa' rahIM' paMcama gatI namUM triloka samhAra //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** (8 zrI zrAvaNa dvAdazI vrata kathA) praNamUM zrI arahanta pada, praNamUM zArada maay| zrAvaNa dvAdazI vrata kathA, kahUM bhavya hitdaay|| mAlayA prAMtameM panAyatIpura nAmaka eka nagara thA, yahA~kA rAjA narabrahmA aura rAnI vijayayabhA thii| inake zIlayatI nAmakI eka ati kurUpA. yAnI kubaDI kanyA utpanna huii| jyoM jyoM vaha kanyA baDI hotI thI tyoM tyoM mAtA-pitAko ciMtA bar3hatI jAtI thii| eka dina ye rAjA rAnI isa prakAra ciMtA kara rahe the ki isa kurupA kanyAse pANigrahaNa kauna karegA? ki puNya yogase unheM yanamAlI dvArA yaha samAcAra milA ki udhAnameM zravaNottama nAma yatIzvara dezadezAMtaroMmeM vihAra karate hue Aye haiN| soM rAjA utsAha sahita syajana aura purajanoMko sAtha lekara zrI gurukI vandanAke liye vanameM gayA aura tIna padakSiNA dekara prabhuko namaskAra karake yathAyogya sthAnameM baitthaa| ___ zrI gurune dharmavRddhi kahakara AzIrvAda diyA aura muni Avakake dharmakA upadeza dekara nizcaya vyavahAra va ratnatraya dharmakA svarupa smjhaayaa| pazcAt rAjAne natamastaka ho pUchA-he prabho! yaha merI putrI kisa pApake udayase aisI kurupA huI haiM? taba zrIgurune kahA-ayaMtI dezameM pAMDalapura nAmakA nagara thaa| vahAMkA rAjA saMgrAmamalla aura rAnI vasundharA thii| usI nagarameM devazarmA nAmaka purohita aura usakI kAlasurI nAmakI strI thii| isa prAhmaNake atyanta rupavAna eka kapilA nAmakI
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4 *** ** kanyA thI / eka dina yaha kapilAkumArI apanI sakhiyoMke sAtha aThakheliyAM karatI huI yanakrIDAke liye nagarake bAhara gaI, so vahAM zrI parama digambara sAdhuko dekhakara unakI atyaMta niMdA kI aura ghRNAkI dRSTise vaha sakhiyoMse kahane lagIdekhorI bahanoM, yaha kaisA nirlajja pApI puruSa hai ki pazuke samAna nagna phirA karatA hai, aura apanA aMga striyoMko dikhAtA hai| logoM ko Thaganeke liye laMghana karake vanameM baiThA rahatA hai, athavA kabhI kabhI aisA naMgA vanase vastImeM phiratA rahatA hai / dhikkAra hai isake narajanma pAneko ityAdi aneko kuvacana kaha kara munike mastaka para dhUla DAla dI aura thUka bhI diyaa| zrI zrAvaNa dvAdazI vrata kathA *************** so anekoM upasarga Anepara bhI munirAja to dhyAnase kiMcitamAtra bhI vicalita na hue aura samabhAvoMse upasarga jItakara kevalajJAna prApta kara parama padako prApta hue, paraMtu yaha kapilA jisane madonmatta hokara zrI yogIrAjako upasarga kiyA thA, marakara prathama narakameM gii| vahAMse nikala kara gadhI huI phira hathinI, phira billI, phira nAgina, phira cAMDAlanI huI aura vahAM se marakara tumhAre ghara putrI huI hai| so he rAjA ! isa prakAra muni niMdAke pApase isakI yaha durgati huI hai| rAjAne yaha bhayAMtarakA vRttAMta sunakara pUchA- he nAtha! isakA yaha pApa kaise chUTe so kRpAkara kahiye ? taba svAmIne kahA- rAjA! suno, saMsArameM aisA konasA kArya haiM ki jisakA upAya na ho| yadi manuSya apane pUrva karmokI AlocanA niMdA va garhanA karake Ageko una pApoMse parAGgamukha hokara punaH na karanekI pratijJA kare aura pUrva pApoMkI nirjarArtha pratAdika kare to pApoMse chUTa sakatA haiN|
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** isaliye yaha putrI samyaktapUrvaka zrAvaNa zuklA dvAdazI vratako dhAraNa kare to isa kaSTase chUTa sakatI hai| isa pratakI vidhi nimna prakAra hai-prAvaNa sudI ekAdazIko prAta:kAla snAnAdi karake zrI jina pUjA kare aura pakSAt bhojana karake sAmAyikake samaya dvAdazI vratake upayAsakI dhAraNA (niyama) kre| isI samayase apanA kAla dharmadhyAnameM bitAyeM aura dvAdazI ko bhI niyamAnusAra uThakara nitya kriyAse nivRtta ho zrI jinamaMdirameM jAkara utsAha sahita paMcAmRtA tinakA kara udagAra ghaData kare arthAt pATha aura maMtroMko spaSTa bolakara prAsuka aSTadravya ghaDhAye aura NamokAra maMtra (35 asara) kA puSpoM dvArA 108 bAra jApa kre| sAmAyika svAdhyAyAdi dharmadhyAnameM kAla bitaaye| phira trayodazIko isI prakAra abhiSeka pUrvaka pUjanAdi karane ke pazcAt kisI atithi vA dIna duHkhIko bhojana dAna karaneke bAda bhojana kre| isa prakAra eka varSameM eka bAra kare| so bAraha varSa taka kare| pazcAt utsAha sahita udhApana kre| __ arthAt cAramukhI pratimAkI pratiSThA kraaye| athavA jahAM maMdira ho yahAM cAra mahAn graMtha likhAkara jinAlayameM padharAye veSTana, caukI, chatra camarAdi upakaraNa caDhAye, paropakArameM dravya kharca kre| vyApAra rahitoMko vyApArArtha pUMjI lagA de| paThanAbhilASiyoMko chAtravRtti dekara paDhaneko bheje, rogIko auSadhi, niHsahAya dInoMko anna vastra auSadhAdi deve, bhayabhIta jIvoMko bhayarahita kare, marateko bayAve ityaadi| aura yadi udyApana kI zakti na ho to dUnA vrata kre| isa vratake phalase yaha terI kanyA yahAMse maraNa karake tere hI ghara arkaketu nAmakA putra hogA aura unake choTA candraketu hogA so candraketu yuddhameM marakara pIche arkaketukA putra hogA pazcAt arkaketu kitane kAla rAjya karake aMtameM
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rohiNI vrata kathA [51 / / ******************************** mAtA sahita jinadIkSA legA so samAdhimaraNa karake bAraha svargameM mahardika deya hogA, aura phira manuSya bhava lekara tapake yogase kevalasAnako prApta ho mohaNa pA raMgA! isakI mAtA vijayayAmabhA prathama svargameM dekhI hogii| candrakettukA jIva bhI ayasara pAkara siddhapadako prApta kregaa| isa prakAra rAjA vratakI vidhi aura usakA phala sunakara ghara AyA aura usakI kanyAne yathAvidhi prata pAlana karake zrI guruke kathanAnusAra uttamosama phala prApta kiye| isa prakAra aura bhI jo strI puruSa praddhA sahita isa vratako pAlana kareMge ye bhI isI prakAra phala paayeNge| zrAvaNa dvAdazI vrata kiyo, zIlavatI vita dhaar| kiye aSTa vidhi naSTa saba, lahyo siddhapada saar| (9 zrI rohiNI vrata kathA) vandUM zrI arhanta pada, mana baca zIza nmaay| kahU~ rohiNI vrata kathA, duHkha dAridra naza jaay| aMga dezameM campApurI nAma nagarIkA svAmI mAdhayA nAma rAjA thaa| usakI parama sundarI lakSmImatI nAmakI rAnI thii| usake sAta guNavAna putra aura eka rohiNI nAma kI kanyA thii| eka samaya rAjAne nimittajJAnIse pUchA ki merI putrIkA para kauna hogA? taba nimittajJAnI vicAra kara kahA ki hastinApurakA rAjA vAtazoka aura usakI rAnI vidyutazravAkA zutra azoka terI putrIke sAtha pANigrahaNa kregaa|
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52] *** zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** ** yaha sunakara rAjAne svayaMvara maNDapa racAyA aura saba dezoMke rAjakumArako AmaMtraNa patra bheje| jaba niyata samaya para rAjakumAragaNa ekatrita hue to kanyA rohiNI eka sundara puSpamAlA liye hue sabhAmeM AI aura saba rAjakumAroMkA paricaya pAneke anantara aMtameM rAjakumAra azokake galemeM varamAlA DAla dii| rAjakumAra azoka rohiNIse pANigrahaNa kara use ghara le AyA aura kitaneka kAla taka sukhapUrvaka jIvana vyatIta kiyA / eka samaya hastinApurake vanameM zrI cAraNa munirAja aaye| yaha samAcAra sunakara rAjA nija priyA sahita zrI gurukI vaMdanAko gayA, aura sIna pradakSiNA de daNDavata karake baiTha gyaa| pazcAt zrI guruke mukhase tattvopadeza sunakara rAjA harSita mana ho pUchane lagA - svAmI! merI rAnI itanI zAMtacita kyoM hai ? taba zrI gurune kahA- suno, isI nagarameM vastupAla nAmakA rAjA thA aura usakA dhanamitra nAmakA mitra thA / usa dhanamitra ke durgandhA kanyA utpanna huI / so usa kanyA ko dekhakara mAtA pitA nirantara ciMtAvAna rahate the ki isa kanyAko kauna varegA ? pazcAt jaba vaha kanyA sayAnI huI taba dhanamitrane usakA byAha dhanakA lobha dekara eka zrISeNa nAmake laDake (jo ki usake mitra sumitrakA putra thA) se kara diyaa| yaha sumitrakA putra zrISeNa atyanta vyasanAsakta thaa| eka samaya vaha juAmeM saba dhana hAra gayA, taba corI karaneko kisI ke gharameM ghUsA / use yamadaNDa nAma kotavAlane pakar3a liyA aura dRDha bandhanase bAMdha diyaa| isI kaThina avasarameM dhanamitrane zrISeNase apanI putrIke byAha karanekA vacana le liyA thA / isIlie zrISeNane usase byAha to kara liyA, paraMtu vaha svastrIke zarIrakI atyanta durgandhase pIDita hokara eka hI mAsameM use
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rohiNI vrata kathA [53 ******************************** parityAga karake dezAMtarako calA gyaa| nidAna yaha durgandhA atyanta vyAkula huI aura apane pUrva pApoMkA phala bhogane lgii| isI samaya amRtasena nAmake munirAja isI nagarake vanameM vihAra karate hue aaye| yaha jAnakara sakala nagaraloka yandanAko gaye aura dhanamitra bhI apanI durgandhA kanyA sahita vandanAko gyaa| so dharmopadeza sunaneke anantara usane apanI putrIke bhayAMtara pUche taba zrI gurune kahA soza de giranAra paryata ke nikaTa ekA sAra hai! yahAM bhUpAla nAmaka rAjA rAjya karatA thaa| usake sindhumatI nAma kI rAnI thii| eka samaya vasantaRtumeM rAjA rAnI sahita vanakrIDAko calA so mArgameM zrI munirAjako dekhakara rAjAne rAnIse kahA ki tuma ghara jAkara zrI guruke AhArakI vidhi lgaao| ___ rAjAjJAse yadhapi rAnI ghara to gaI tathApi vanakrIDA samaya viyoga janita saMtApase tapta usa sanIne isa viyogakA sampUrNa aparAdha munirAjake mAthe mar3ha diyA, aura jaba ye AhArako vastImeM Aye to paDagAhakara kI tumbIkA AhAra diyA, jisase munirAjake zarIrameM atyanta vedanA utpanna ho gaI, aura unhoMne tatkAla prANa tyAga kara diye| nagarake loga yaha vArtA sunakara Aye, aura munirAjake mRtaka zarIrakI aMtima kriyA kara rAnIkI isa dRSkRtyakI nindA karate hue nija nija sthAnako cale gye| rAjAko bhI isa dRSkRtyakI khabara laga gaI to unhoMne rAnIko turanta hI nagara se bAhara nikAla diyaa| isa pApase rAnIke zarIrameM usI janmameM kor3ha utpanna ho gayA, jisase zarIra gala galakara girane lagA tathA zIta, uSNa
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] ** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ************* ******* aura bhUkha pyAsakI vedanAse usakA citrA vihvala rahane lagA / isa prakAra vaha raudra bhAvoMse marakara narka meM gii| vahAMpara bhI mArana, tAr3ana, chedana, bhedana, zUlIrohaNAdi ghorAnghora duHkha bhoge| yahAMse nikalakara gAyake peTameM avatAra liyA aura aba yaha tere ghara durgandhA kanyA huI hai| yaha pUrva vRttAMta sunakara dhanamitrane pUchA- he nAtha! koI vrata vidhAnAdi dharma kArya batAiye jisase yaha pAtaka dUra hove, taba svAmIne kahA - samyagdarzana sahita rohiNI vrata pAlana karo, arthAt prati mAsameM rohiNI nAmakA nakSatra jisa dina hove, usa dina cAroM prakArake AhAkA yA kare aura zrI jiya caityAlayameM jAkara dharmadhyAna sahita solaha pahara vyatIta kare arthAt sAmAyika, svAdhyAya, dharmacarcA, pUjA, abhiSekAdimeM kAla bitAve aura svazakti anusAra dAna kre| isa prakAra yaha vrata 5 varSa aura 5 mAsa taka kre| pazcAt udyApana kre| arthAt chatra, camara, dhvajA, pATalA Adi upakaraNa maMdirameM caDhAve, sAdhujanoM va sAdharmI tathA vidyArthiyoMko zAstra deve, veSTana deve, cAro prakArake dAna deve aura jo dravya kharca karanekI zakti na ho to dUnA vrata kare / durgandhAne munizrIke mukhase vratakI vidhi sunakara zraddhApUrvaka use dhAraNa kara pAlana kiyA, aura Ayuke antameM sanyAsa sahita maraNa kara prathama svargameM devI huI yahAMse Akara madhyA rAjAkI putrI aura terI paramapriyA strI huI hai| isa prakAra rAnIke bhavAMtara sunakara rAjAne apane bhavAMtara pUche taba svAmIne kahA- tU prathama bhavameM bhIla thaa| tUne munirAjako ghora upasarga kiyA thaa| so tU vahAMse marakara pApake phalase
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI rohiNI vrata kathA ******************************** sAtaveM narka gyaa| yahAMse tetIsa sAgara duHkha bhogakara niklaa| so aneka kuyoniyoM meM bhramaNa karatA huA tUne eka yaNikake ghara janma liyaa| so atyanta ghRNita zarIra paayaa| loga durgandhake mAre tere pAsa na Ate the| taba tUne munirAjake upadezase rohiNIvata kiyA, usake phalase tU svargameM deva huaa| aura phira vahAMse cayakara videha kSetrameM arkakIrti cakravartI huA vahAMse dIkSA le tapa karake devendra huaa| aura svargase Akara tU azoka nAmaka rAjA huA hai| rAjA azoka yaha vRttAMta sunakara ghara AyA aura kucha kAlataka sAnanda rAjya bhogaa| pazcAt eka dina yahAM vAsupUjya bhagavAnakA samavazaraNa AyA sunakara rAjA bandanA ko gayA aura dharmopadeza sunakara atyanta vairAgyako prApta ho zrI jina dIkSA lii| rohiNI rAnIne bhI dIkA grahaNa kii| so rAjA azokane to usI bhayameM zukladhyAnase ghAtiyA karmokA nAza kara kevala jJAna prApta kiyA aura mokSa gaye aura rohiNI AryA bhI samAdhimaraNa kara strIliMga cheda svargameM deya huii| aba yaha deva vahAMse ghayakara mokSa prArU kregaa| isa prakAra rAjA azoka aura rAnI rohiNI, rohiNIvratake prabhAvase sthargAdika sukha bhogakara mokSako prApta hue va hoMge isI prakAra anya bhaSya jISa bhI zraddhAsahita yaha prata pAleMge ye bhI uttamottama sukha paaveNge| vrata rohiNI rohiNI kiyo, aru azoka bhuupaal| svarga mokSa sampati lahI, 'dIpa' navAvata bhaal||
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ***** (10 // zrI AkAza paMcamI vrata kathA) dvAdazAMgavANI namU, dharUM hradaya zubha dhyaan| kathA''kAza paMcamI tanI, kahUM svapara hita jAna / / Arya khaNDake soraTha dezameM tilakapura nAmakA eka vizAla nagara thaa| vahAM mahIpAla nAmakA rAjA aura vicakSaNA nAmaka rAnI thii| usI nagarameM bhavazAla nAmakA vyApArI rahatA thA usakI nandA nAmakI strI se vizAlA nAmakI putrI utpanna huii| ___ yadyapi yaha kanyA atyanta rUpayAna thI, tathApi isake mukhapara sapheda kor3ha ho jAnese sArI sundaratA naSTa ho gaI thii| isaliye usake mAtA pitA tathA vaha kanyA svayaM bhI royA karatI thI, paraMtu karmose kyA yaza hai? nidAna mAtAkA upadezase putrI dharma dhyAnase rata rahane lagI, jisase kucha duHkha kama huaa| eka dina eka caidha AyA aura usane siddhacakra kI ArAdhanA karake auSadhi dI jisase usa kanyAkA roga dUra ho gyaa| taba usa bhadrazAlane apanI kanyA usI vaidyako vyAha dii| pazcAt vaha piMgala vaidya usa vizAlA nAmakI paNika putrIke sAtha kitane hI dina pIche dezATana karatA huA, citor3agar3hakI ora AyA, yahAM para bhIloMne use mArakara saba dhana lUTa liyaa| nidAna vizAlA yahAMse pati aura dravya rahita huI nagarake jinAlayameM gaI aura jinarAjake darzana karake vahAM tiSThe hue zrIguruko namaskAra karake bolI-prabhu! maiM anAthanI hU~, merA sarvasva kho gayA, pati bhI mArA gayA aura dravya bhI lUTa gyaa| aba mujhe kucha nahIM sUjhatA hai ki kyA karUM, kRpAkara kucha kalyANakA mArga btaaiiye|
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kAzI vrata kathA * [419 ***************** taba munirAjane kahA- beTI suno, yaha jIva sadaiva apane hI pUrvakRta karmo kA zubhAzubha phala bhogatA haiN| tU prathama janmameM isI nagarameM vezyA thI tU rUpavAna to thI hI, paraMtu gAyana vidyAmeM bhI nipUNa thI / eka samaya somadatta nAmake munirAja yahAM aaye| yaha sunakara nagaraloka vaMdanAko gaye aura bahuta utsAhase utsava kiyA so jaise sUryakA prakAza ulmuko acchA nahIM lagatA, usI prakAra kucha mithyAtvI vidharmI logoMne munise vAdavivAda kiyA aura antameM hArakara vezyA ( tujhe hI ) ko munike pAsa Thaganeke lie (bhraSTa karaneko) bhejA to tUne pUrNa strI caritra phailAyA, saba prakAra rijhAyA, zarIrakA AliMgana bhI kiyA, paraMtu jaise sUrya para dhUla phekanese sUryakA kucha bigar3atA hI nahIM kintu phaikanevAle hIkA ulTA bigADa hotA hai usI prakAra munirAja to acala meruvata sthira rahe aura tU hAra mAnakara lauTa aaii| isase ina mithyAtvI adharmiyo ko bar3A duHkha huA, aura tujhe bhI bahuta pazcAtApa huA / antameM tujhe kor3ha ho gayA so duHkhita avasthAmeM marakara tU cauthe narka gii| vahAMse Akara tU yahAM vaNikake ghara putrI huI haiN| yahAM bhI tujhe sapheda kor3ha huA thaa| so piMgala vaidyane tujhe acchA kiyA aura usIse terA pANigrahaNa bhI huA thA / pazcAt pUrva pApake udayase coroMne use mAra DAlA aura tU usase bacakara yahAM taka AI hai| aba yadi tU kucha dharmAcaraNa dhAraNa karegI, to zIghra hI isa pApase chUTegI isaliye sabase prathama tU samyagdarzanako svIkAra kara arthAt zrI arhanta deva, nirgrantha gurU aura dayAmayI jinaM bhagavAnake kahe hue dharmazAstrake sivAya anya mithyA deva, guru aura dharmako chor3a jIvAdika sAta tattvoMkA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainadrata-kathAsaMgraha * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * zraddhAn kara aura samyagdarzanake nizaMkita Adi ATha aMgoMkA pAlana karake usake 25 mala doSoMkA tyAgakara, taSa nirmala samyagdarzana sadhegA | isa prakAra samyaktapUrvaka Ayakake ahiMsA, satya, asteya brahmacarya aura parigraha parimANa Ati 12 vratako pAlana karate hue A panI prasako a. gAlana kr| yaha prata bhAdoM sudI 5 ko kiyA jAtA hai| isa dina cAra prakArakA AhAra tyAgakara 'upavAsa dhAraNa kare, aura aSTa prakArake draSyase zrIjinAlayameM jAkara bhagavAnakA abhiSeka pUrvaka pUjana kre| pazcAt rAtrike samaya khule maidAnameM yA chata (agAsI) para baiThakara bhajanapUrvaka jAgaraNa kre| tathA vahAM bhI siMhAsana rakhakara zrI cauvIsa tIrthaMkaroMkI pratimA sthApana kare aura pratyeka praharameM abhiSeka karake pUjana kare, aura yadi usa samaya usa sthAna para varSA Adike kAraNa kitane hI upasarga Ave to saba sahana kare paraMtu sthAnako na choDe / tInoM samaya mahAmaMtra navakArake 108 jApa kre| isa prakAra 5 varSa taka kre| jaba vrata purA ho jAye to utsAha sahita udyApana kre| chantra, namara, siMhAsana, toraNa, pUjanake bartana Adi pratyeka 5 (pAMca) naMga maMdirameM bheTa kare, aura kamase kama pAMca zAstra padharAye! cAra prakArake saMghako cAro prakArakA dAna deye| aura bhI vizeSa prabhAvanA kre| isa prakAra vizAlA kanyAne zraddhApUrvaka bAraha vrata svIkAra kiye, aura isa AkAzapaMcamI vratako bhI vidhi saMhita pAlana kiyaa| pazcAt samAdhimaraNa kara vaha cauthe svargameM maNibhadra nAmakA deva huaa| yahAM usane deyA~ganAoM sahita krIjA karate hue aneka tIrthoke darzana, pUjA, yaMdanA tathA samozaraNa AdikI vaMdanA kii|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** utpanna huI so karmayogase ina donoM vara kanyA (dhanabhadra aura jinamatI) kA pANigrahaNa saMskAra bhI ho gyaa| taba jinamatI apane patike sAtha sasurAla gaI aura gRhasthIkI rItike anusAra apane patike sAtha nAnA prakArake sukha bhogane lagI, paraMtu pUrva karma saMyogase jinamatI aura isakI sAsameM anAnAvanA rahane lagA! kucha kAlake anantara dhanapAla seTha kAlayaza huA, taba jinamatIne sAsuse kahA mAtAjI! patikA, kriyA karma kIjiye aura dAnAdika zubha karma kriye| isa para sAsune dhyAna nahIM diyA, kintu ulTA usane bahuse rIsa karake pUjA homa AdikA sAmAna jo bahune ikaTThA kara rakhA thA rAtriko uThakara bhakSaNa kara liyA so tila Adi padArthoke bhakSaNa karanese use ajIrNa ho gayA aura yaha udIrNA maraNase apane hI gharameM kokilA (gRhagAdhA) huii| jinamatI apane pati dhanabhadra sahita sukharsa kAlakSepa karane lgii| usakI sAsu jo kokilA huI thI, so hara samaya apane pUrva vairake kAraNa jinamatIke upara vITa (mala) kara diyA karatI thI, isa kAraNa jinamatI bahuta duHkhI rahane lgii| eka dina bhAgyodayase zrI munirAja vihAra karate hue yahAM A gaye so jinamatI snAna kara pavitra vastra pahina kara zrI guruke darzana ko gii| aura bhaktipUrvaka vaMdanA karake zAMtipUrSaka satyArtha deva guru dharmakA vyAkhyAna sunA| pazcAt natamastaka hokara bolii| he prabhu! yaha kokilA nAmakA na jAne kauna dRSTa jIvadhArI hai, jo hamako nizadina du:kha detA hai| taba zrI gurune kahA-yaha terI sAdhu dhanamatI kA jIva hai| isane pUrvabhavameM pUjA homa AdikA sAmAna naivedya, tila Adi bhakSaNa kiyA jisase yaha ajIrNa rogase
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kokilA paMcamI vrata kathA [61 / ******************************** AyukI udIraNA kara marI aura kokilA huI hai, so usI bhavake bairake kAraNa yaha tujhe kaSTa pahu~cAtI hai| taba jinamatIne kahA syAmIjI! yaha pApa kaise chUTa sakatA hai? zrI munirAjane uttara diyA-beTI! saMsArameM kucha bhI kaThina nahIM hai| yathArthameM saba kAma parizramase sarala ho jAte haiN| tuma arhatadeva, nimrantha guru aura dayAmayI dharma para zraddhA rakhakara, kokilA paMcamI prata pAlana karo to ni:saMdeha yaha upadrava dUra ho jaaygaa| isake liye tuma ASADhayadI paMcamIse 5 mAsa taka pratyeka kRSNa pakSakI 5 ko, isa prakAra eka varSakI pAMca pAMca paMcamI pAMca varSa taka kro| arthAt ina dinoM meM proSadha dhAraNa kara abhiSekapUrvaka jina pUjA karo aura dharmadhyAnameM dhAraNA pAraNA sahita solaha prahara vyatIta kro| supAtroMmeM bhakti tathA dIna duHkhI jIvoMko karuNApUrvaka dAna devo, pazcAt udyApana kro| pAMca jinabiMba padharAo, pAMca zAstra likhAo, pAMca varNakA paMcaparameSThIkA maNDala mAMDakara zrI jinapUjA vidhAna kro| pAMca prakArakA pakavAna banAkara cAra saMghako bhojana kraao| pAMca gAgara pAMca prakArake meghoMse bharakara prAyakoMko bheTa do| pAMca dhyajA caityAlayameM caDhAo, pAMca dhandovA. pAMca achAra, pAMca chatra, pAMca ghamara Adi pAMca pAMca upakaraNa banayAkara maMdirameM bheMTa caDhAo, vidyAlaya banavAvo, prAvikA zAlAyeM kholo, rogI jIvoMke roga nivAraNArtha auSadhAlaya niyata karo, isa prakAra zakti pramANa caturvidha dAnazAlAeM kholakara svapara hita karo, tathA zraddhAsahita vrata upavAsa kro| ___ yaha sunakara jinamatIne muniko namaskAra karake vrata liyA aura usakI sAsu jo kokilA huI thI, usane bhI apane
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62] * zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** *** bhavAMtara kI gurumukhase sunakara apanI AtmanindA kI aura zubha bhAvoMse marakara svargameM deva huii| jinamatI aura dhanabhadra bhI vratake prabhAvase svargameM deva hue| aba vahAMse Akara videha kSetrameM janma lekara mokSa jaayeNge| isa prakAra jinamatI aura dhanabhadane kokilApaMcamI vrata pAlana kara uttama gatikA bandha kiyaa| jo anya naranArI yaha vrata kareM to kyoM na uttama padako prApta hoyeNge| avazya hI hoyeNge| dhanabhadra aru franai, kokilA paMcamI sAra / kiyo vrata zubha bandha kara, jAse mukti maMjhAra // 444 ^^^^ 12 zrI candanaSaSThI vrata kathA deva namo arahanta nita, vItarAga vijJAna / candarSaSThI vrata kathA, kahU~ svapara hita jAna // kAzI dezameM banArasa nAmakA prasiddha nagara hai| jisako teisaveM tIrthaMkara zrI pArzvanAtha bhagavAnake apane janma dhAraNa karanese pavitra kiyA thaa| usI nagarameM kisI samaya eka sUrasena nAmakA rAjA rAja karatA thaa| usakI rAnIkA nAma padmanI thA / eka dina vaha rAjA sabhAmeM baiThA thA ki vanapAlane Akara cha: RtuoMke phala phUla lAkara rAjAko bheMTa kiye| rAjA isa zubha bheTase kevalI bhagavAnakA zubhAgamana jAnakara svajana aura purajana sahita vaMdanAko gayA aura bhaktipUrvaka pradakSiNA karake namaskAra karake baiTha gyaa| 1 zrI munirAjane prathama hI munidharmakA varNana karake pazcAt zrAvaka dharmakA varNana kiyaa| usameM bhI sabase prathama saba dharmokA
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candanaSaSThI vrata kathA [63 ******************************** mUla samyagdarzanakA upadeza diyA ki-vastusvarUpakA yathArtha zraddhAna hue vinA saba jJAna aura cAritra niSphala hai, aura yaha vastusyarUgagA jazAna gArtha deva kaI sArtha guru (nirgrantha aura) dayAmayI (jina praNIta) dharmase hI hotA hai| ataeva prathama hI inakA parIkSApUrvaka zraddhAna honA AvazyakIya hai| tatpazcAt ahiMsA, satya, asteya brahmacarya aura parigraha tyAga ye pAMca prata ekadeza pAlana kare tathA inhIMke yathocita pAlanArtha satazIloM (tIna guNAta va cAra zikSAvratoM) kA bhI pAlana kareM, ityAdi upadeza diyA, taba rAjAne hAtha joDakara pUchA-he prabhu! sanIke prati merA adhika sneha honekA kyA kAraNa hai? yaha sunakara zrI gurudevane kahA rAjA! suno, avantI dezameM eka ujjaina nAmakA nagara hai vahAM vIrasena nAmakA rAjA aura rAnI usakI vIramatI thii| isI nagarameM jinadatta nAmaka eka seTha the usakI jayAvatI nAma seThAnIse IzvaracaMdra nAmakA putra bhI thA jo ki apanI mAmAkI putrI caMdanAse pANigrahaNakA sukhase kAlakSepa karatA thaa| eka samaya seTha jinadatta aura seThAnI jayApatI kucha kAraNa pAkara digambarI dIkSA grahaNa kara muni-AryikA ho gye| aura sapake mahAtmyase apanI apanI Ayu pUrNa kara svargameM deya-devI hue| aura pitAkA pada prApta karake IzvaracaMda seTha bhI vandanA sahita sukhase rahane lgaa| eka dina atimuktaka nAmake munirAja mAsopacAsake anantara nagarameM pAraNA nimitta Aye so IzvaracaMdrane bhakti sahita muniko paDagAha kara apanI strIse kahA ki zrI guruko AhAra deo| taba candanA bolI
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64] zrI jainanata-kathAsaMgraha ******************************** sthAmI! maiM RtuyatI hU~, kaise AhAra duuN| IzvaracaMdrane kahA ki gupadhupa raho, hallA mata karo, gurujI mAsopayAsI haiM isaliye zIgha pAraNA kraao| caMdanAne patike vacanAnusAra munirAjako AhAra de diyA so zrI munirAja to AhAra karake yanameM cale gaye aura yahAM tIna hI dina pazcAt isa gupta pApakA udaya honese pati patnI donoM ke zarIrameM galita kRSTa ho gayA so atyanta duHkhI hue aura pATase hi bitAne jAne eka dina bhAgyodayase zrImada munirAja saMgha sahita udyAnameM padhAre so nagarake loga yandanAko gaye, aura IzvaracaMdra bhI apanI bhAryA sahavaMdanA ko gayA, so bhakti pUrvaka namaskAra kara baiThA aura dharmopadeza sunA pazcAt pUchane lagA-- hai dInadayAla! hamAre yahAM kauna pApa kA udaya AyA hai ki jisase yaha vithA utpanna huI haiN| taba munirAjane kahAtumane gupta kapaTa kara pAtradAnake lobhase atimuktaka syAmIko RtuvatI honekI avasthAmeM bhI AhAra pAna ya mana, vacana, kAya zuddha hai kahakara AhAra diyA hai| arthAt tumane apavitratA ko bhI pavitra kahakara cAritrakA apamAna kiyA hai so isI pApake kAraNase yaha asAtAvedanI karmakA udaya AyA hai| yaha sunakara ukta dampati (seTha seThAnIne) apane ajJAna kRtya para bahuta pazcAtApa kiyA aura pUchA prabhu! aba koI upAya isa pApase mukta hone kA batAiye saba zrI gurune kahA-he bhada! suno-Acina padI SaSThI (gujarAtI bhAdoM yadI 6) ko cAro prakArake AhArakA tyAga karake upavAsa dhAraNa karo tathA jinAlayameM jAkara paMcAmRtase abhiSeka
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI candarSThI vrata kathA ********** 7 [ 65 ******* ***** pUjana karo, arthAt cha prakArake uttama aura prAsuka phaloM sahita aSTadravyase cha: aSTaka thaDhAyo, arthAt chaH pUjA kro| ekasau ATha 108 bAra NamokAra maMtrakA phalo phUloM dvArA jApa karo, ghAro saMghako cAra prakArakA dAna devo / isa prakAra vrata kro| tInoM kAla sAmAyika, vrata, abhiSeka pUjana karo, gharake AraMbha va viSayakaSAyoM kA upavAsake dina aura rAtribhara ATha prahara tathA dhAraNA pAraNAke dina 4 prahara aise solaha praharoM taka tyAga karo / isa prakAra cha: varSa taka yaha vrata kro| pazcAt udyApana karo arthAt jahAM jinamaMdira na ho vahAM cha: jinAlaya banavAo, cha: jinabiMba padharAvo, cha: jinamaMdiroMkA jIrNoddhAra karAvo, chaH zAstroMkA prakAzana kro| cha: cha: saba prakArake upakaraNa maMdirameM caDhAo, chAtroMko bhojana karAyo / cAra prakArake ( AhAra, auSadha, zAstra aura abhayadAna ) dAna devo / isa prakAra daMpatine vrata kI vidhi sunakara munirAjakI sAkSIpUrvaka vrata grahaNa karake vidhi sahita pAlana kiyaa| kucha dinameM azubha karmakI nirjarA honese unakA zarIra bilakula niroga ho gayA, aura Ayuke antarameM sanyAsa maraNa karake ye dampati svargameM ratnacUla aura ratnamAlA nAmaka deva devI hue so bahuta kAla taka sukha bhogate aura nandIzvara Adi akRtrima caityAlayoMko pUjA vandanA karate kAlakSepa karate raheM / antameM Ayu pUrNakara vahA~se cayakara tuma rAjA hue ho aura vaha ratnamAlAdevI tumhArI paTTarAnI padminI huI haiN| so yaha tuma donoMkA pUrvabhavoMkA sambandha honese hI prema vizeSa huA hai| yaha vArtA sunakara rAjAko bhavabhogoMse vairAgya utpanna huA so unhoMne apane jyeSTha putrako rAjya dekara Apane dIkSA le
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] zrI jainavrata-kathAsaMgraha *** ***** ******* ****** lI aura ghora tapazcaraNa kiyA aura tapake prabhAvase thor3e hI kAlameM kevalajJAna prApta karake ye siddha padako prApta hue, aura rAnI padminI jIvane bhI dIkSA lI, so vaha bhI tapake prabhAvase strIliMga chedakara solahaveM svargameM deva huA vahAMse cayakara manuSya bhava lekara mokSapada prApta kregaa| isa prakAra Izvaradatta seTha aura caMdanAne isa caMdanaSaSThI vratake prabhAvase narasurake sukha bhogakara mokSa prApta kiyA aura jo naranArI yaha vrata pAleMge ye bhI avazya uttama pada pAveM / paNa yaSTIkRta I sujAna / aru fre nArI candanA, pAyA sukha mahAna / AM MA 13 zrI nirdoSa saptamI vrata kathA sahita ATha aru vIsa guNa, namUM sAdhu nirgrnth| saptamI vrata nirdoSakI, kathA kaha guNa grantha // magadha dezake pATalIputra (paTanA) nagarameM pRthvIpAla rAjA rAjya karatA thA / usakI rAnIkA nAma madanAvatI thaa| usI nagarameM arhadAsa nAmakA eka seTha rahatA thA jisakI lakSmImatI nAmakI strI thI aura eka dUsarA seTha dhanapati jisakI strIkA nAma nandanI thA, nandanI seThAnIke murArI nAmakA eka putra thA, so sAMpake kATane se mara gayA isaliye nandanI tathA usake gharake loga atyanta karuNAjanaka vilApa karate the arthAt saba hI zokameM nimagna the / nandanI to bahuta zokAkula rahatI thii| use jyoM jyoM samajhAyA jAtA thA tyoM tyoM adhikAdhika zoka karatI thii| eka dina nandanIke rUdana (jisameM putrake guNagAna karatI huI rotI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI nirdoSa saptamI vrata kathA [67 ******************************** thI) ko sunakara lakSmImatI seThAnIne samajhA ki nandanIke ghara gAyana ho rahA hai, taba vaha socane lagI ki nandanIke ghara to koI maMgala kArya nahIM haiM arthAt vyAha ya putra janmAdi utsaya to kucha bhI nahIM hai taba kisa kAraNa gAyana ho rahA hai? acchA calakara pUrvI to sahI kyA bAta hai? | aisA vicAra kara lakSmImatI sahaja svabhAvase haMsatI huI nandanIke ghara gaI aura nandanIse haMsate haMsate pUchA-ai bahina! tumhAre ghara koI maMgala kArya hai aisA to sunA hI nahIM gayA, taba yaha gAyana kisa lie hotA rahatA hai, kRpayA btaao| ___ taba nandanI rIsa karake bolI-arI bAI! tujhe haMsIkI par3I hai aura mujhapara duHkhakA pahAr3a tUTa par3A hai, merA kulakA dIpaka pyArA, AMkhoMkA sArA putra sarpake kATanese mara gayA hai. isIse merI nIMda aura bhUkha pyAsa saba calI gaI haiM. mujhe saMsArameM aMdherA lagatA hai| duHkhiyoMne duHkha royA, sukhiyoMne haMsa diyaa| mujhe ronA AtA hai aura tujhe haMsanA / jA jA! apane ghara! eka dina tujhe bhI atula duHkha AvegA, taba jAnegI ki dUsarekA duHkha kaisA hotA hai? isa para lakSmImatI apane ghara calI gaI aura nandanI usase ni:kAraNa pairakA sAMpa maMgAyA, aura eka ghar3e meM ghara jAkara lakSmImatIke ghara bhijayA diyA, aura kahalA diyA ki isa ghaDemeM sundara hAra rakhA hai so tuma phiro| nandanIkA abhiprAya thA ki jaba lakSmImatI gharDameM hAtha DAlegI to sAMpa ise kATegA aura vaha du:khiyoMkI haMsI karanekA phala paayegii|
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAma 68] zrI jainabata-kathAsaMgraha ******************************** jaya dAsI lakSmAmatI ke ghara vaha viSalA sAMpakA ghaDA lekara gaI aura yathA yogya suzrUSAke vacana kahakara ghaDA bheTa kara diyA, taba lakSmImatI dAsIko pAritoSika dekara vidA kiyaa| aura apane ghaDeko ughADakara usameM se hAra nikAlakara pahira liyaa| (lakSmImatIke puNyake prabhAyase sAMpa kA hAra ho gayA hai) aura harSa sahita jinAlayakI yandanA nimitta gii| so madanAvatI rAnIne use dekha liyA aura rAjAse lakSmImatI jaisA hAra maMgA deneke liye haTha karane lgii| isapara rAjAne arhadAsa seThako yulAkara kahA-hai seTha! jaisA hAra tumhArI seThAnIkA hai vaisA hI rAnIke liye banavA do, aura jo dayya lage bhaNDArase le jaao| taba arhadAsa zreSThine seThAnIse lekara vahI hAra rAjAko diyA, so rAjAke hAtha pahuMcate hI hArakA punaH sarpa ho gyaa| isa prakAra yaha sAMpa arhadAsake hAthameM hAra aura rAjAke hAthameM sAMpa ho jAtA thaa| yaha dekhakara rAjA aura sabhAjana sabhI AkSaryayukta ho hArakA vRttAMta pUchane lage paraMtu seTha kucha bhI kAraNa na batA skaa| bhAgyodayase yahAM muni saMgha AyA so rAjA aura prajA sabhI yandanAko gye| vandanA kara dharmopadeza sunA aura antameM rAjAne yaha hAra aura sAMpavAlI AzcaryakI bAta pUchI taba munirAjane kahAhe rAjA! isa seThane pUrva bhavameM nirdoSa sAtamakA vrata kiyA hai, usIke puNya phalase yaha sAMpakA hAra bana jAtA hai| aura to bAta hI kyA hai, isa vratake phalase svarga aura anukramase mokSapada bhI prApta hotA hai, aura isa vratakI vidhi isa prakAra hai so suno
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI nirdoSa saptamI vrata kathA ******************************** bhAdo sudI 7 ko Avazyaka vastrAdi parigraha rakha zeSa samasta Arambha ya parigrahakA tyAga karake zrI jinamaMdirameM jAye aura prabhukA abhiSeka Arambha kre| arthAt yahAM para dUdhakA kuNDa bharake usameM pratimA sthApana kare, aura paMcAmRtakA snAna karAne ke pazcAt aSTadravyase bhAva sahita pUjana kare aura svAdhyAya kre| isa prakAra dharmadhyAnameM bitaaye| pakSAt dUsare dina harSotsava sahita jinadevakA pUjana arcana karake atithiko bhojana karAkara aura dIna duHkhiyoMko yathAvazyaka dAna dekara Apa bhojana kare | isa prakAra sAta varSa taka yaha vrata karake pazcAt vidhipUrvaka udyApana kare aura yadi udyApanakI zakti na ho, to dUne varSoM taka vrata kre| udyApana isa prakAra kare-bAraha prakArakA pakavAna aura bAraha prakArake phala tathA mevA zrAvakoMko baaNtte| bAraha bAraha kalaza, jhArI, jhAlara, candoyA Adi samasta upakaraNa jina maMdirameM cddhaaye| bAraha zAstra likhAkara padharAye aura caturvidha dAna kre| rAjAne yaha saba vrata vidhAna sunakara spazakti anusAra zraddhA sahita isa vratako pAlana kiyA aura antameM Ayu pUrNa kara (samAdhimaraNa kara) sAtaye svargameM deva huaa| aura bhI jo bhavya jIya addhA sahita isa pratako pAleMge to ye bhI uttamottama sukhoMko prApta hoNge| narapati pRthvI pAla aru, aradAsa gunnvaan| vrata sAtama nirdoSa kara laho svarga sukhadAna / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha 70 ] 14 zrI niHzalya aSTamI vrata kathA van nemi jinendra pada, bAIsaveM avatAra | kathA niHzalya AThama tanI, kahU~ sukhadAtAra // bharatakSetrake AryakhaNDameM soraTha nAmaka deza hai (vartamAnameM kAThiyAvADa kahate haiM) isa dezameM dvArakA nAmakI sundara nagarI hai yahAM para zrI neminAtha bAIsaveM tIrthaMkarakA janma huA thaa| jisa samaya bhagavAna neminAtha dIkSA lekara giranAra parvata para tapazcaraNa karate the aura dvArakAmeM zrI kRSNacaMdrajI navameM nArAyaNa rAjya karate the, ye trikhaNDI nArAyaNa the / inakI mukhya paTTarAnI satyabhAmA thI so satyabhAmAke dvArA eka bAra nAradakA apamAna huA, isapara nArada krodhavaza ise daNDa deneke abhiprAyase rukmiNI nAmakI rAjakanyAse nArAyaNakA vivAha karAkara satyabhAmAke sirapara sautakA vAsa karA diyaa| niHsaMdeha sautakA striyoMko bahuta bar3A duHkha hotA hai| eka samaya jaba bhagavAna neminAthako kevalajJAna pragaTa ho gayA to zrI kRSNa rAniyoM aura purajanoM sahita vandanAko gaye aura vandanA karake dharmopadeza sunakara anantara rUkmiNI nAmaka rAnIke bhavAntara pUche ? taba bhagavAna ne kahA ki magadhadezameM rAjagRhI nagara hai vahAM para rUpa aura yauvanake madase pUrNa eka lakSmImatI nAmakI brAhmaNI rahatI thI / eka dina eka munirAja kSINa zarIra digambara mudrAyukta AhArake nimitta isa nagara meM pdhaare| unheM dekhakara brAhmaNIne unakI bahuta nindA kI aura durvacana kahakara upara thUka diyaa|
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI niHzalya aSTamI vrata kathA ************************* [ 71 muni-nindAke kAraNase isako triryaMtha AyukA bandha ho gayA aura usI janmameM usako kor3ha Adi aneka vyAdhiyAM bhI utpanna ho gyii| pazcAt vaha Ayuke antameM kaSTase marakara bhaiMsa huI phira marakara sUkarI huI, phira kuttI huI, phira dhIvaranI huI / so machalI mArakara AjivikA karatI huI jIvanakAla pUrA karane lgii| *** eka dina vaTavRkSa tale zrImuni dhyAna lagAye tiSThe the ki yaha kurUpA aura duSTa cittA dhIvarI jAla lie hue yahAM AI aura machalI pakar3aneke liye nadImeM jAla DAlA / yaha dekha zrI gurune use duSTa kAryase rokA aura usake bhavAMtara sunAkara kahA ki tU pUrva pApake phalase aisI duHkhI huI hai aura aba bhI jo pApa karegI to terI atyanta durgati hogii| isa dhIvarIko muni dvArA apane bhavAMtara sunakara murchA A gii| pazcAt saceta ho prArthanA karane lagI- he nAtha! isa pApase chUTane kA koI upAya ho to batAiye / taba zrI gurune dayA karake samyagdarzana va zrAvakoMke pAMca aNuvratoM (ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura parigraha pramANa ) kA upadeza diyaa| aSTamUlaguNa (paMca udambara aura tIna makAroMkA tyAga karanA) dhAraNa karAye, isa prakAra vaha dhIvarI zrAvakake vrata grahaNa kara Ayuke aMtameM samAdhimaraNa kara dakSiNa dezameM supArAnagarake nanda zreSThike yahAM nandA seThAnIke lakSmImatI nAmakI kanyA huI / so yadyapi vaha kanyA rUpavAna to thI tathApi azubha AcaraNake kAraNa sabhI usakI niMdA karate the|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. - 72] - - . - . zrI jainavata-kathAsaMgraha ******************************** eka samaya isI nagarakta nareM naMda muni padhAre! saya loga munike vandanAko gye| rAjA Adi sabhI janone stuti vandanA kara dharmopadeza sunaa| pazcAt nanda zreSThine pUchA-he prabho! yaha merI kanyA uttama rUpavAna hokara bhI azubha lakSaNoMse yukta hai jisase sabhI isakI nindA karate haiN| taba zrI gurune kahA ki isane pUrva janmameM munikI niMdA kI thI jisase bhaiMsa, sUkarI, kUkarI, dhIyarI Adi huii| dhIvarIke bhayameM munike upadezase paMcANu prata dhAraNa karake sanyAsase marI to tere ghara putrI huii| abhI isake pUrNa asAtA karmakA bilakula saya na honese, hI aisI avasthA huI hai so yadi yaha samyakapUrvaka ni:zalya aSTamI vrata pAle to ni:saMdeha isa pApase chUTa jaayegii| isa vratakI vidhi isa prakAra hai___ bhAdo sudI aSTamIko cAroM prakArake AhAroMkA tyAga karake zrI jinAlayameM jAkara pratyeka paharameM abhiSeka pUrvaka pUjana kre| trikAla sAmAyika aura rAtriko jina bhajana karate hue jAgaraNa kare, pakSAt navamIko abhiSekapUrvaka pUjana karake atithiyoMko bhojana karAkara Apa pAraNA kre| cAra prakArake saMghako auSadhi, zAstra, abhaya aura AhAra dAna deve| __ isa prakAra yaha vrata solaha varSa taka karake udyApana kare solaha solaha upakaraNa maMdiroM meM bheMTa caDhAye, abhiSekapUrvaka vidhAna pUjana kre| kamase kama solaha zrApakako miSThAna bhojana premayukta ho kasaye, du:khila bhukhitoMko karANAyukta dAna deye aura dhAro prakArake saMdharbha yAssalyabhAva prakaTa kreN| yadi udyApanakI zakti na hove so dUnA vrata kreN|
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI niHzalya aSTamI vrata kathA ********************** [ 73 isa prakAra isa zreSThi kanyAne vidhi sunakara yaha vrata dhAraNa kiyA aura vidhiyukta pAlana bhI kiyA, zrAvakake bAraha vrata aMgIkAra kiye tathA samyagdarzana jo ki saba vratoM aura dharmokA mUla hai, dhAraNa kiyaa| vrata pUrNa hone para udyApana kiyA aura anta samayameM zIlazrI AryikAke upadezase cAra prakArake AhAroMkA tyAga tathA Arta, raudra bhAvoMko chor3akara samAdhimaraNa kiyA so solahaveM svargameM devI huii| * yahAM para pacapana palya (55) eka nAnA prakAra sukha bhoge aura Ayu pUrNa kara vahAMse cayI so yaha bhISma rAjAke yahAM rUkmiNI nAmakI kanyA huI hai| aba anukramase strIliMga chedakara paramapadako prApta karegI / isa prakAra rAnI rUkmiNI apane bhavAMtara sunakara saMsAra deha bhoga se virakta ho saharSa rAjamatIke nikaTa gayI aura dIkSA lekara tapazcaraNa karane lgii| so vaha anta samaya sanyAsa maraNa kara svargameM deya huii| yahAMse Akara manuSya bhava le mokSa jAvegI isa prakAra rUkmiNIne vratake phalase apane pUrvabhavoMke samasta pApoMko nAzakara uttama pada prApta kiyA aura jo bhavya jIva zraddhA sahita isa vratako pAleMge, ye isI prakAra uttamottama sukhoMko prApta kreNge| niHzalya'STamI vrata thakI, lakSmImatI triya sAra / sakala pApako nAzakara, pAyo sukha adhikAra / / AM M
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] ** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ****** 15 zrI sugandha dazamI vrata kathA aratih pada praNami, praNami jinezvara vAna / kathA sugandha dazamI tanI, kahUM parama sukhadAna // jambUdvIpake vijayArddha parvatakI uttarazreNImeM ziva maMdira nAmakA eka nagara hai| yahAMkA rAjA priyaMkara aura rAnI manoramA zrI somaNa Arthike ecarya madonmatta hue jIvana ke dina pUre karate the| dharma kise kahate haiM, vaha unheM mAlUma bhI na thA / eka samaya sugupta nAmake munirAja kRza zarIra digambara mudrAyukta AhArake nimitta bastImeM Aye unheM dekhakara rAnIne atyaMta ghRNApUrvaka unakI nindA kI aura pAnakI pica munipara yUMka dii| so muni to antarAya honeke kAraNa binA hI AhAra liye pIche vanameM cale gaye aura karmokI vicitratA para vicAra kara samabhAva dhAraNa kara dhyAnameM nimagna ho gye| paraMtu thoDe dina pazcAt rAnI marakara gadhI huI phira sUkarI huI, phira kUkarI huI, phira vahAMse marakara magadha dezake vasaMtatilaka nagarameM vijayasena rAjAkI rAnI citralekhAkI durgandhA nAmakI kanyA huI / so isake zarIrase atyanta durgandha nikalA karatI thii| eka samaya rAjA apanI sabhAmeM baiThA thA ki dhanapAlane Akara samAcAra diyA ki he rAjana! Apake nagarake vanameM sAgarasena nAmake munirAja caturvidha saMgha sahita padhAre haiN| yaha samAcAra sunakara rAjA prajA sahita yandanAko gayA aura bhaktipUrvaka natamastaka ho rAjAne stuti vandanA kii| pazcAt
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ [4 **** muni tathA zrAvakake dharmokA upadeza sunakara sabane yathA zakti pratAdika liye kisIne kevala samyaktva hI aMgIkAra kiyaa| isa prakAra upadeza sunaneke anantara rAjAne namratApUrvaka pUchA he munirAja ! yaha merI kanyA durgandhA kisa pApake udayase aisI huI hai so kRpAkara khiye| taba zrI gurune usake pUrva bhavoMkA samasta vRttAMta munikI nindAdikA kaha sunAyA, jisako sunakara rAjA aura kanyA sabhIko pazcAtApa huA / nidAna rAjAne pUchA- prabho! isa pApase chUTanekA kaunasA upAya hai? taba zrI gurune kahA zrI sugandha dazamI vrata kathA ******************* samasta dharmokA mUla samyagdarzana haiM, so arhantadeva, nirgrantha guru aura jinabhASita dharmameM zraddhA karake unake sivAya anya rAgI -dveSI deva-bheSI guru, hiMsAmaya dharmakA parityAga kara ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura parigraha pramANa ina pAMca vratoMkA aMgIkAra kare aura sugandha dazamIkA vrata pAlana kare jisase azubha karmakA kSaya hove / isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki bhAdoM sudI dazamIke dina cAroM prakArake AhAroMkA tyAgakara samasta gRhArambhakA tyAga kare aura parigrahakA bhI pramANakara jinAlayameM jAkara zrI jinendrakI bhAva sahita abhiSeka pUrvaka pUjA kre| sAmAyika svAdhyAya kre| dharma kathAke sivAya anya vikathAoMkA tyAga kare rAtrimeM bhajanapUrvaka jAgaraNa kre| pazcAt dUsare dina cauvIsa tIrthaMkaroMkI abhiSekapUrvaka pUjA karake atithiyoM (muni va zrAvaka) ko bhojana karAkara Apa pAraNA kre| cAroM prakAra dAna dethe| isa prakAra daza varSa taka yaha vrata pAlana kara pazcAt udyApana kre|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** arthAt camara, chatra, ghaNTA, jhArI, dhyajA Adi daza daza ..upakaraNa jina maMdiroM meM bheMTa dene aura daza prakArake zrIphala Adi phala daza dharake zrAyakoMko yaaNtte| yadi udyApanakI zakti na hove, to dUnA vrata kre| uttama prata upavAsa karanese, madhyama kAjI AhAra aura jaghanya ekAsana karanese hotA hai| isa prakAra rAjA prajA sabane vratakI vidhi sunakara anumodanA kI aura svasthAnako gye| durgandhA kanyAne mana, vacana, kAyase samyaktapUrvaka vratako pAlana kiyaa| eka samaya dasaveM tIrthaMkara zrI zItalanAtha bhagavAnake kalyANakarka samaya deva tathA indroMkA Agamana dekhakara usa durgandhA kanyAne nidAna kiyA ki merA janma svargameM hove, so nidAnake prabhAvase yaha rAjakanyA svargameM apsarA huI aura usakA pitA rAjA marakara dasaveM svargameM deva huaa| yaha durgandhA kanyA apsarAke bhavase Akara magadha dezake pRthvItilaka nagarameM rAjA mahipAlakI rAnI madanasundarIke madanAyatI nAmakI kanyA huI, so atyanta rUpavAna aura sugaMdhita zarIra huii| aura kauzAmbI nagarIke rAjA aridamanake putra puruSottamake sAtha isa madanAthatIkA vyAha huaa| isa prakAra ve dampati sukhapUrvaka kAlakSepa karane lge| eka samaya panameM sugusAcArya nAmake AcArya saMgha sahita Aye so vaha rAjakumAra puruSottama apanI strI sahita yandanAko gayA tathA aura bhI nagarake loga vandanAko gaye so stuti namaskAra Adi karaneke anantara zrI guruke mukhase jIyAdi tatvoMkA upadeza sunA! pazcAt puruSottamane kahA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI sugandha dazamI vrata kathA ********************** [ 77 ******* he svAmI! merI yaha madanAvatI strI kisa kAraNase aisI rUpavAna aura ati sugandhita zarIra hai| taya zrI gurune madanAvatIke pUrva bhavAMtara kahe aura sugandhadazamIke vratakA mahAtmya batAyA to puruSottama aura madanAvatI donoM apane bhavAMtarakI kathA sunakara saMsAra dehabhogoM se virakta ho dIkSA lekara tapazcaraNa karane lge| isa prakAra tapazcaraNake prabhAvase madanAyatI strIliMga chedakara solahaveM svargameM deya huii| vahAM bAIsa sAgara sukhase Ayu pUrNa karake anta samaya cayakara magadha dezake vasundhA nagarImeM makaraketu rAjAke yahAM devI paTTarAnIke kanakaketu nAmakA sundara guNavAna putra huA / pitAke dIkSA le jAne para kitaneka kAla rAjya karake yaha bhI apane makaradhvaja putrako rAjya de dIkSA lekara tapazcaraNa karake aura deza videzoM meM vihAra karake aneka jIvoMko dharmake mArgameM lagAne lge| isa prakAra kitaneka kAla kanakaketu muninAthako kevalajJAna huA aura bahuta kAla taka upadezarUpI amRtakI vRSTi karake zeSa aghAti karmokA nAzakara parama pada mokSako prApta hue| isa prakAra sugandha dazamIkA vrata pAlakara durgandhA bhI anukramase mokSa prApta huI to bhavya jIva yadi yaha vrata pAle to avazya hI uttamottama sukhoMko pAveM / sugandha dazamI vrata kiyo, durgandhAne sAra / suranarane sukha bhogameM, anukrama gaI bhava pAra // MMM ^^^
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] ** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ***** 16 zrI jinarAtri vrata kathA vadUM RSabha jinendra pada, mAtha nAya hita heta / kathA kahU~ jinarAtri vrat, ajara amara pada deta // *** jaba tIsare kAlakA anya AyA, taba kramase karmabhUmi pragaTa huI aura kalpavRkSa bhI manda paDa gaye, aise samayameM bhogabhUmike bhole jIva bhUkha pyAsa Adi prakArake duHkhoMse pIr3ita hone lge| taba karmabhUmikI ritiyAM batalAne vAle 14 kulakara (manu) utpanna hue| unhIM meM se 14 veM manu zrI nAbhirAja hue| nAbhirAjake marudevI nAma zubhalakSaNA rAnI thii| isake pUrva puNyodayase tIrthakara padadhArI putra RSabhanAthakA janma huaa| ye RSabhanAtha prathama tIrthakara the, isIse inheM AdinAtha bhI kahate haiN| * AdinAthane nandA sunandA nAmakI do striyoMse byAha kiyA aura unase bharata bAhubalI Adi 101 putra tathA brAhmI aura sundarI do kanyAyeM huI / so ye kanyAeM kumAra kAlahI meM dIkSA lekara tapa karane lgii| isa prakAra RSabhadevane bahuta kAla taka rAjya kiyaa| jaba AyukA kevala caurAsIvAM bhAga arthAt 1 lAkha pUrva zeSa raha gayA, taya indrane prabhuko vairAgya nimitta lagAyA / arthAt eka nIlAMjanA 'nAmakI apsarA jisakI Ayu alpa samaya (kucha miniToM ) hI raha gaI thI, prabhuke sanmukha nRtya karaneko bheja dii| so nRtya karate karate apsarA vahAMse vilupta ho gaI aura usI kSaNa usI palameM vaisI apsarA hI Akara nRtya karane lagI /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinarAdhI vrata kathA ******************************** isa bAtako sivAya prabhuke aura sabhAjana koI bhI na jAna sake, paraMtu prabhu to tIna jJAnasayukta the, so turaMta hI unhoMne jAna liyaa| Apa saMsAramA aNaguru jAna nugametAoMkA ciMtavana karane lge| usI samaya lokAMtika deya Aye, aura prabhuke vairAgya bhAvoMkI sarAhanA karake unheM pairAgyameM stutipUrvaka dRDha karake cale gye| pazcAt indAdi devoM va narendoMne utsAhapUrvaka tapa kalyANakakA samAroha kiyaa| bhagavAna RSabhanAthane siddhoMko namaskAra karake svayaM dIkSA lI, aura bhaktivaza unake sAtha 1000 rAjAoMne bhI dekhAdekhI dIkSA le lI, so durddhara tapa karaneko asamartha hokara nAnA prakArake bheSa dhAraNa kara 363 pAkhaNDa mata ghalA die| ina dIkSA lenevAloMmeM bharatajIkA putra mArIca bhI thaa| so jaba kevalajJAna huA aura bharatajI usa samaya vandanAko ghale gaye, aura vandanA karake manuSyoMke koThe (sabhA) meM baiThakara dharmopadeza sunane lge| dharmopadeza sunaneke anantara bharatajIne pUchA-he RSinAtha! hamAre vaMzameM aura bhI koI Apake jaisA dharmopadeza pravartaka athavA cakravartI hogA? taba prabhune kahA___ mArIcakA jIya nArAyaNa hokara phira tIrthakara bhI hogA mArIca samavazaraNameM hI baiThA thA, so yaha bAta sunakara harSonmatta ho dIkSA tyAga karake yaha aneka prakArake pApakarmomeM pravRtta ho gayA, aura paMcAgni tapakara anta samaya prANa choDakara pAMcaveM sthargameM deya huaa| yahAMse mithyAtya ayasthAmeM prANa choDakara aneka asa sthAvara yoniyoMmeM janma maraNa karaneke anantara rAjagRhI nagarake rAjA vizvabhUtikI rAnI jayaMtike vikSanaMdI nAmakA putra huaa| eka
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** **** samaya vizvabhUti rAjA koI nimitta pAkara vairAgyako prApta ho gaye aura apane putrako bAlaka jAnakara apane laghu bhrAtA vizAkhabhUtiko rAjya aura apane putra vizvanaMdiko yuvarAja pada dekara Apa dIkSA lekara tapa karane lge| 80 ] ******* yuvarAjadArtha eka jaga taiyAra karAyA, so usa bAgameM nitya prati apanA citaraMjana kiyA karatA thA / vartamAna rAjA vizAkhabhUtine bAga dekhakara atyaMta Azcarya kiyaa| aura isase unako vizvanaMdi para dveSabuddhi utpanna ho gii| isaliye usane vizvanaMdiko kisI prakAra yahAMse nikAla denekA dRDha nizcaya kara liyA, aura usane yuvarAjako AjJA dI, ki tuma amuka deza paryaTana karaneke liye jAo / yuvarAja vizvanaMdi rAjAjJAse deza paradezako gayA, aura usake kriDA karanekA jo bAga thA so rAjAne svaputrako de diyA ! kitaneka kAla jaba yuvarAja deza bhramaNakara lauTA to, apane kriDA karanekA bAga apane kAkAke putrake hAthoMmeM gayA jAnakara kupita ho use mArane ke liye claa| so vaha vizAkhabhUtikA putra bhayake mAre vRkSa para caDha gyaa| vizvanaMdIne usa vRkSako hI ukhAr3a diyaa| yaha dekhakara yaha rAjaputra yuvarAjake caraNoMmeM mastaka jhukAkara kSamA mAMgane lagA / yuvarAjane apane bhAIko kSamA karake uThAyA, aura Apa saMsArako asAra jAnakara kAkA sahita dIkSA le lii| kAkA vizAkhabhUti bAraha prakArake dUrddhara tapa karake dazayeM svargameM deva hue| yuvarAjane vizvanaMdi aneka prakArake dUrddhara tapa karate hue mAsopavAsake antara bhikSAke arthe nagarameM padhAre so kisI pazune unheM apane sIgoMse prahAra kara bhUmipara girA diyaa| 8
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinarAdhI vrata kathA ******************************** isa samaya rAjA vizAkhanaMdi apane mahaloMmeM baiThA yaha saba dRzya dekha rahA thA so avicArI, munikA apahAsa karake kahane lagA ki saba bala aba kahAM gayA? ityaadi| munirAja vizAkhanaMdI rAjAke vacana sunakara aura antarAya ho jAnese panameM cale gaye aura unhoMne nidAna karake Ayuko antameM prANa choDakara daza svargameM deyapada prApta kiyaa| kucha kAlake bAda vizAkhanaMdi bhI dIkSA le, tapa kara dazayeM syargameM deva huA / so ye donoM deya deyocita sukha bhogane lage aura anta samaya yahAMse cayakara vizAkhabhUtikA jIva, sauramyadeza podanapura nagarIke prajApati rAjAkI mRgAvatI rAnIke garbhase vizvanaMdikA jIya dasa svargake cayakara tripRSTha nAmakA nArAyaNa padadhArI putra huaa| sthanapurake rAjA jyalanajaTIkI prabhAvatI nAmakI kanyAke sAtha nArAyaNakA vyAha huaa| so vizAkhanaMdikA jIva jo vijayAIgirikA rAjA azvagrIva prati nArAyaNa huA thA ukta vyAhakA samAcAra sunakara bahuta kupita huaa| aura bolA ki kyA jvalanajaTIkI kanyA tripRSTha jaisA raMka vyAha kara sakatA hai? calo, isa duSTako isakI isa ghRSTatAkA phala pkhaaveN| yaha vicArakara turanta hI sasainya tripuSTha rAjA (jo ki honahAra nArAyaNa the) para jA caDhA, aura ghora saMgrAma Arambha kara diyA jisase pRthvI para hAhAkAra maca gayA paraMtu anyAyakA phala bhI acchA nahIM huA, na hogaa| aMtameM tripRSTha nArAyaNakI hI vijaya huI aura apanIya apane kiyekA phala pAkara vizeSa duHkha bhoganeko narkameM calA gyaa| kyA koI kisIkI mAMga yA vivAhita strIko le sakatA hai yA lekara sukhI ho sakatA hai|
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** dekho parastrIkI icchA mAtrase azvagrIya pratihara tripRSTha dvArA mArA gayA aura tripRSThako nArAyaNa padakA udaya huA so saMpUrNa tIna khaNDa, vinA hI prayAsa tripRSThake hAtha A gye| yarthAt hai, puNyase kyA nahIM ho sakatA hai? isa prakAra kitaneka kAlataka tripRSTha nArAyaNane saMsArake vividha prakArake sukha bhoge aura anta samaya raudradhyAnase maraNakara sAtaye narka gyaa| yahAM 33 sAgara taka ghora duHkha bhogakara nikalA, so siMha huaa| yahAMse aneka jIyoMko mAra mArakara khAyA, jisase ghora hiMsAke kAraNa marakara puna: prathama narako gmH| yahAMse nikalakara puna: siMha huaa| so ghAraNa muni amitakirtine use dharmopadeza dekara sambodhana kiyaa| usa samaya munikI zAMta mudrA aura sarala upadezakA usa siMhapara bahuta bar3A prabhAva pdd'aa| usane hiMsA tyAga dI aura anazana vrata dhAraNa karake phAlguna vadI caturdazIko prANa tyAgakara prathama svargameM haridhvaja nAmakA deva huaa| vaha deva puNyake prabhAvase aneka prakArake sukha bhogatA aura nirantara dharma sevana karatA huA vahAMse cayakara ghAtakI khaNDa dvIpake sumerugirike pUryadizAmeM sItA nadIkI uttara dizAmeM jo kakSAvatI deza hai usa dezakI hemaprabha nagarImeM kanakaprabha nAma rAjAkI kanakamAlA paTTarAnIke garbhase hemadhvaja nAmakA putra huaa| yaha hemadhyaja rAjA eka samaya akRtrima caityAlayoMkI vaMdanA stutikara dharma pravaNa karaneke anaMtara apane bhayAMtara pUchane lgaa| taba zrI gurune kahA tU isase tIsare bhayameM siMha thA so munike upadezase hiMsA tyAga kara jina rAtri vrata dhAraNa kiyA aura anazana pratake prabhAkse prathama svargameM deva huaa| aba yahAMse
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinarAtrI vrata kathA *** ************ cayakara tuma hemadhvaja nAmakA rAjA huaa| yaha sunakara rAjAne vratakI vidhi puuchii| [ 83 ****** taya zrI gurune batAyA ki phAlguna vadI 14 (gujarAtI bhAgha vadI 14) ko upavAsa kare, zrI jinAlaya meM jAyeM aura paMcAmRta abhiSekapUrvaka aSTadravyoMse bhagavAnakI trikAla pUjana sAmAyika aura svAdhyAya kare | rAtriko bhI dharmadhyAnapUrvaka bhajana va ArAdhanA kreN| dUsare dina atithiko bhojana karAkara Apa bhojana kareM supAtroMko cAra prakArakA dAna deye| isa prakAra 14 varSa yaha vrata karake pazcAt udyApana kreN| atIta, anAgata aura vartamAna cauvIsIkA vidhAna (pATha) racAve, caudaha graMtha (zAstra) maMdiroMmeM padharAye tathA anya upakaraNa saba caudaha caudaha maMdiroM meM bheTa kreN| kamase kama caudaha zrAvaka aura caudaha zrAvikAoMko zraddhA bhaktipUrvaka sAdara miSThAnnAdi bhojana karAve, navIna vastra pahirAve, kumakumakA tilakakara unakA bhale prakAra sammAna kreN| caudaha vijaurA deve| caturvidhi dAna zAlAeM khole ityAdi utsava kareM aura jo zakti na hove to dUnA vrata kre| isa prakAra rAjA hemadhvajane vratakI vidhi sunakara bhaktibhAvase vrata dhAraNa kiyA aura use yathAvidhi pAlana bhI kiyaa| phira anta samayameM jina dIkSA lekara bAraha prakArake tapa karate hue Ayu pUrNa kara AThaveM svargameM deva huA / vahAMse cayakara avantI dezakI ujjaina nagarImeM vajrasena rAjAke suzIlA rAnIke hariSeNa nAmakA putra huA / so yogya vaya honepara paMcANuvrata pAlana karate hue kitaneka kAla taka rAjya kiyA / pazcAt dIkSA le ugra tapa kara sanyAsa pUrvaka prANa tyAga kara darzAyeM svarga meM deya huA /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 84] zrI janavrata-kathAsaMgraha * * * yahAMse cayakara jamyUdvIpake pUrvavidehake kakSAyatI dezakI kSemapurI nagarImeM dhanaMjaya rAjAkI prabhAyatI paTTarAnIse priyamitra nAmakA putra huaa| so puNya phalase cakravartI padako prApta ho ghaTkhaNDakA rAjya kara aneka sukha bhoge| punaH jinarAtri vrata kiyA aura anta samaya kSemaMkara syAmIke nikaTa dIkSA lekara durddhara tapa kiyaa| so aMtameM Ayu pUrNa kara bArahaveM svargameM sUryaprabha deva huaa| yahAMse cayakara bharatakSetrake zvetachApura nAmake rAjA nandivarddhanakI vIramatI rAnIke zrInaMdana nAmakA putra huA, so priyaMkara nAma rAjakanyAse vyAha kara sAnanda rahane lagA. punaH jinarAtri vrata kiyA aura kitaneka kAla rAjya kara aMtameM putrako rAjya dekara Apane mahAvrata dhAraNa kiyA aura solaha kAraNa bhASanA bhAyIM jisase tIrthakara nAma karmaprakRtikA bandha kara prANa tyAga solahaveM puSpottara vimAnameM deya huaa| phira yahAMse cayakara bharatakSetrake AryakhaNDa magadha dezakI kuNDalapura nagarIke rAjA siddhArthakI rAnI zilAdevIke paMcakalyANakoMke dhArI zrI yarddhamAna nAmake cauthIsake tIrthaMkara hue| prabhukA janma caitra sudI trayodazIko huA thaa| Apane kumAra avasthAmeM hI mArgazIrSa vadI dazamIko dIkSA dhAraNa kara lI aura bAraha varSa ghora tapazcaraNa karaneke anansara vaizAkha sudI 10 ko kevalajJAna prApta kiyA aura aneka dezoM meM vihArakara dharmopadeza de bhavya jIyoMko kalyANakA upadeza diyaa| pazcAt kArtika kRSNA amAvasyAko prAtaHkAla pAyApurIke vanase zeSa aghAti karmoko bhI nAza karake parama pada (mokSa) ko prApta kiyaa| isa prakAra isa pratake prabhAvase siMha bhI aneka uttama bhaya lekara aMtima tIrthakara ho lokapUjya siddhapadako prApta huA,
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinaguNasampatti vrata kathA [85 ******************************** so yadi anya bhavya jIva bhAya sahita isa vratako pAlana kare to avazya hI uttama phalako prApta hoyeNge| yAlana kara jinarAti yata. siMha para dala jiit| anukrama tIrthaMkara bhayo, pAyo mokSa sdiiv|| (171 zrI jinaguNasampatti vrata kathA) bandUM Adi jinendra yada, mana vaca zIza nvaay| jinaguNasampatti vrata kathA, kahU~ bhavya sukhdaay|| ghAtakI khaNDa dvIpake pUrva meru saMbandhI-apara videha kSetrameM gAMdhila deza aura pATalIputra nAmakA nagara hai| yahAM nAgadatta nAmakA eka seTha aura usakI sumati nAmakI seThAnI rahatI thI so nirdhana honeke kAraNa atyanta pIDita citta rahate aura yanase lakaDIkA bhArA lAkara becate the| isa prakAra udarapUrti karate the| eka dina vaha sumati seThAnI bhUkha-pyAsa kI vedanAse vyAkula hokara eka vRkSake nIce thakakara baiThI thI ki itane hI meM kyA dekhatI hai ki bahutase naranArI aSTa prakArakI pUjanakI davya liye hue baDe utsAhase harSa sahita kahIM jA rahe haiN| taba sumatine Azcaryase una AgantukoMse pUchA-kyoM bhAI! Apa loga kahAM jA rahe haiM aura kAhekA utsava hai? taba uttara milA ki aMbaratilaka parvata para pihatAzraya nAmake kevalI bhagayAna padhAre haiM aura yaha aSTa prakArakI dravya pUjArtha liye jAte haiN| sumati seThAnI yaha zubha samAcAra sunakara saharSa saba logoMke sAtha hI prabhukI yandanAke nimita cala dii|
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ****************** isa prakAra jaba saba loga pihalAzraya svAmIke nikaTa pahu~ce to mana, vacana, kAyase bhaktipUrvaka bhagavAnakI yandanA pUjA kI, aura phira ekAgra citta kara dharmopadeza sunaneke liye baiTha gye| svAmIne devapUjA, gurusevA, svAdhyAya, saMyama, tapa aura dAna ina gRhasthake SaTkarmokA upadeza kiyaa| pazcAt ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya (svadAra saMtoSa) aura parigrahapramANa ina paMcANuvratoM tathA inake rakSaka 4 zikSAvrata aura 3 guNavrata ina sAta zIloMko aise bAraha vratoMkA upadeza kiyA aura sabase prathama kartavya samyagdarzanakA svarUpa smjhaayaa| 86] ***** isa prakAra upadeza sunakara naranArI apane apane sthAnako pIche lautte| taba sumati seThAnI jo atyanta daridratAse pIDita thI, avasara pAkara zrI bhagavAnase apane duHkhakI yArtA kahane lagI he svAmI! dInabandhu, dayAsAgara bhagavAna! maiM abalA daridratAse pIr3ita ho nItAMta vyAkula huI kaSTa pA rahI huuN| kauna kAraNase sampatti (lakSmI) mujhase dUra rahatI haiM aura vara kaise mujhase mile, jisase merA duHkha dUra hokara merI pravRtti dAna pUjAdi rUpa ho / kisI kavine ThIka hI kahA hai-'bhUkhe peTa na bhakti hoya dharmA dharma na sUjhe koy|' isI kahAvatake anusAra aba saba loga dharmopadeza suna rahe the, taba vaha daridra sumati seThAnI apane dAridraya rUpI tattvake vicArameM hI nimagna thI jo ki avasara milate hI jhaTase kaha sunaayaa| svAmIne jinakI dRSTimeM rAjA aura raMka samAna haiN| usa seThAnIse cittako aura prasanna karane vAle zabdoMmeM isa prakAra samajhAyA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 87 ai beTI sumati ! suna, palAsakUTa nAmaka nagara meM divilaha nAmaka grAmapati rahatA thaa| usakI bhAryA sumatI aura putrI dhanazrI rUpa yauvana sampanna thI / *** zrI jinaguNasampatti vrata kathA ************************ eka samaya dhanazrI pAMca sAta sakhiyoMko lekara vanakrIDAke liye nagarake udyAnameM gaI, jahAMpara eka vRkSake nIce samAdhigupta nAmake munirAja dhyAna rahe the to munirAjako dekhakara nindAyukta vacana kahane lagI aura ghRNAkara munirAjake Upara kutte chor3a diye, isase munirAjako bar3A upasarga huA, paraMtu ye dhIravIra jinaguru apane dhyAnase kiMcitmAtra bhI cyuta na hue| kintu isa mahApApake kAraNa vaha dhanazrI marakara siMhanI huI aura siMhanI marakara tU dhanahIna daridratA nArI utpanna huI hai| so koI mUDha naranArI zrI guruko upasarga karate haiM, ye aisI hI kathA isase bhI nIca gatiko prApta hote haiN| sumati seThAnI apane pUrva bhavAMtara sunakara bahuta duHkhI aura pazcAtApa karake rone lagI | pazcAt kucha dhairya huI dharakara hAtha joDakara pUchane lagI- he svAmI! merA yaha mahApApa kisa prakAra chUTegA ? taba bhagavAna ne kahA ki yadi tU samyagdarzanapUrvaka jinaguNa sampatti vrata pAlana kare to terA duHkha dUra hokara manavAMchita kArya siddha hogaa| isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki prathama hI solahakAraNa bhAvanAeM jo tIrthakara prakRtike AzrayakA kAraNa hai, unake 16. paMcaparameSThike pAMca aSTa prAtihAryake ATha aura 34 atizayoMke 34, isa prakAra kula 63 upavAsa yA proSadha kare / aura ina upavAsake P
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainatata- kathAsaMgraha *** **************** ****** dinoM meM samasta gRhAraMbhako tyAga kara zrI jinendra bhagavAnakA abhiSeka aura pUjana vidhAna kare, dinameM tInavAra sAmAyika yA svAdhyAya kare aura udyApanakI zakti na hove to dUnA vrata kre| udyApanakI vidhi nimna prakAra hai-Ama, jAma, kelA, nAraMgI, bijaurA, zrIphala, akharoTa, khAraka, bAdAma, drAkSa ityAdi pratyeka prakArake 63 tresaTha phala aura bhAMti-bhAMtike uttama pakadAnoM sahita aSTa dravyase bhagavAnakI mahAbhiSekapUrvaka pUjana kare, aura jinAlaya meM candovA, caMvara, chatra, jhAlara dhaNTAdi upakaraNa bheMTa kare, tathA tresaTha graMtha likhAkara zrAvaka zrAvikAoMmeM jJAnAvaraNa karmake kSaya honeke lie bAMTe va jinAlayake sarasvatI bhaMDArameM graMtha padharAve, khUba utsava kare, atithiyoMko bhojana deve va dIna duHkhIkA yathA sambhava duHkha dUra kare, ityAdi / sumati roThAnI isa prakAra vratakI vidhi sunakara ghara AI aura zraddhA sahita yaha vrata pAlana karake zakti anusAra udyApana bhI kiyA, so Ayuke aMtameM sanyAsa maraNa karake dUsare svargameM lalitAMga devako paTTarAnI devI huii| 8] puNyake prabhAvase yaha svayaMprabhA devI nAnA prakArake sukhoMko bhogatI huI / pazcAt Ayu pUrNakara vahAMse cayakara isI jambUdvIpake pUrvavideha sambandhI puSpakalAvatI dezakI puNDarIkanI nagarIseM yajJadatta cakravartIke lakSmImatI nAmakI rAnIke garbhase zrImatI nAmakI putrI huI, so vajajaMgha rAjAke sAtha byAhI gii| eka dina ye dampati vanakrIDAko gaye the, so vahAM sarpasarovara ke taTapara Aye hue cAraNa muniko AhAra dAna diyA aura muni dAnake prabhAvase ye dampati bhogabhUmimeM utpanna hue| phira vahAMse cayakara zrImatIke jIvane jambUdvIpa avatAra lekara
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinaguNasampatti vrata ka **************************** [49 ** Arthika ke vrata dhAraNa kiye aura sanyAsapUrvaka maraNa kara strIliMga chedakara dUsare svargameM deva huA / phira yahAMse cayakara jambUdvIpake pUrvavideha vatsakAyatI dezakI susImA nagarImeM subudhi nAma rAjAkI manoramA rAnIke kezava nAma putra huA, so usane bahuta kAla taka apane pitA dvArA pradatta rAjya sukha nyAyanItipUrvaka bhoge / pazcAt kAraNa pAya vairAgyako prApta huA aura zrImandharasvAmIke nikaTa jina dIkSA dhAraNa karake durddhara tapazcaraNa kiyaa| so tapake prabhAvase sanyAsa maraNakara solahaveM svargameM deva huA / yahAMse bAvIsa sAgarakI Ayu sukhake pUrNa karake gayA so jambUdvIpake videha kSetrameM puSpakalAyatI dezakI puNDarIkanI nagarImeM kuberadatta seThakI anantamatI seThAnIke dhanadeva nAmakA putra (cakravartI bhaNDArI) huA / eka dina vaha dhanadeva cakravartIke sAtha munirAjakI vandanAko gayA, svAmIkA upadeza sunakara usane vairAgyako prApta hokara jinadIkSA dhAraNa kI aura tapa karake sanyAsa bharaNa kara sarvArthasiddhimeM ahamiMda huaa| phira vahAMse cayakara bharatakSetrake kurujAMgala dezakI hastinApura nagarImeM zreyAMsa nAmakA rAjA huA so kitaneka kAla rAjyasukha bhoge pazcAt zrI RSabhadeva bhagavAnako AhAra dAna diyA, jisake kAraNa dAniyoMmeM prasiddha prathama dAnavIra kahalAyA, jisakI kathA Aja taka prakhyAta hai aura loga usa dAnake dina (vaizAkha sudI 3) ko akSaya tRtIyA yA akhAtIja kahate haiM aura utsava manAte haiM kyoMki sabase prathama dAnakI prathA inhIMke dvArA pracalita huI hai|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90] zrI jainAta-kathAsaMgraha ******************************** pazcAt ve prasiddha dAnI rAjA zreyAMsa bhagavAna RSabhadeyake mukhase dharmopadeza sunakara jina dIkSA lekara tapa karane lage aura apane zukla dhyAnake prabhAyase kevalajJAnako prAsa hokara mokSapada prApta kiyaa| isa prakAra sumati nAmakI daridra seThAnIne jinaguNasampatti prata samyagdarzana sahita pAlana kara anukramase mokSapada prApta kiyA to aura bhavya jIya yadi isa pratako pAleM to kyoM nahIM uttama phala pAveMge? avazya hI paaveNge| jinaguNa sampatti vrata karo, sumati vaNika nara naar| nara surake sukha bhogakara, phera huI bhava paar| (184 zrI meghamAlA vrata kathA) mahAvIra pada praNAma kara, gautama guru sira naay| kathA meghamAlA tanI, kahU~ sabahi sukhdaay|| vatsadeza kauzAmbIpurImeM jaba rAjA bhUpAla rAjya karate the, taba yahAM para eka vatsarAja nAmakA zreSTha (seTha) aura usakI seThAnI padmazrI nAmakI rahatI thii| so pUrvakRta azubha karmake udayase usa seThake gharameM daridratAkA vAsa rahA karatA thA isa para bhI isake solaha (16) putra aura bAraha (12) kanyAeM thiiN| garIbIkI avasthAmeM itane bAlakoMkA lAlana-pAlana karanA aura gRhasthIkA kharca calAnA kaisA kaThina ho jAtA hai, isakA anubhava unhIMko hotA hai jineM kabhI aisA prasaMga AyA ho yA jinhoMne apane AsapAsa rahanevAle dIna dukhiyoMkI ora kabhI apanI dRSTi DAlI ho| para sneha karane vAle mAtApitA hI aise samayameM apane pyAre
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI meghamAlA vrata kathA ******************************** [ 91 bAlakoMko anucita aura kaThora zabdoMmeM kevala sambodhana hI nahIM karane lagate haiN| kintu unheM binA mUlya yA mUlya meM beca taka dete haiN| prANoMse pyArI saMtAna ki jisake lie saMsArake anekAneka manuSya lAlAyita rahate haiM aura aneka yaMtra maMtrAdi karAyA karate haiN| hAya, usa daridrAvasthAmeM yaha bhI bhArarUpa ho par3atI hai / vatsarAja seTha isI ciMtAmeM ciMtita rahatA thA / jaba ye bAlaka kSudhAtura hokara mAtAse bhojana mAMgate to mAtA kaThoratAse kaha detI - jAo maro, laMghana karo, ghAheM bhIkha mAMgo tumhAre liye maiM kahAMse bhojana de dUM? yahAM kyA rakhA hai jo de dUM? so ye nanheM nanheM bAlaka jhiDakI khAkara jaba pitAjIke pAsa jAte, taba vahAMse bhI nirAza hI palle paDatI hAya, usa samayakA karuNA krandana kisake hRdayako vidIrNa nahIM kara detA hai| eka dina bhAgyodayase eka cAraNa RddhidhArI muni vahAM aaye| unheM dekhakara vatsarAja seThane bhaktisahita paDagAhA aura gharameM jo rUkhAsUkhA bhojana zuddhatAse taiyAra kiyA gayA thA. so bhakti sahita munirAjako diyA / munirAja usa bhaktipUrvaka diye hue svAda rahita bhojanako lekara vanakI ora sidhAra gaye / tatpazcAt seTha bhI bhojana karake jahAM zrI munirAja padhAre, vahAM khojate khojate pahu~cA aura bhaktipUrvaka vaMdanA karake baiThA / zrI gurune isa samyaktAdi dharmakA upadeza diyA / pazcAt seThane pUchA- he dayAnidhi ! mere daridratA honekA kAraNa kyA hai ? aura aba yaha kaise dUra ho sakatI haiM ? taba zrI guru bole- e vatsa, suno! kauzala dezakI ayodhyA nagarImeM devadatta nAmaka seThakI devadattA nAmakI seThAnI rahatI thii| vaha dhana, kaNa aura rUpa lAvaNya kara saMyukta to thI
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12] ******** zrI jainavata kathAsaMgraha ******* *** paraMtu kRpaNa honeke kAraNa dAna dharmameM dhana lagAnA to dUra hI rahe kiMtu ulTA dUsarekA dhana haraNa karaneko tatpara rahatI thii| eka dina kahIMse eka gRhatyAgI brahmacArI jo atyanta hIna zarIra thA so bhojanake nimitta usake ghara A gye| use dekha seThAnIne aneka durvacana kahakara nikAla diyaa| yaha kRpaNA kahane lagI- are jA jA yahAMse nikala, yahAM to gharake bacce bhUkhoM mara rahe haiM, phira dAna kahAMse kareM? jo cAhe so yahI hI calA AtA hai| " 7 itane hImeM usakA svAmI seTha bhI A gayA aura usane apanI strIkI hAM meM hAM milA dii| nidAna kucheka dinoMmeM yahI huA, jaisI banatA jI dazA ho gii| arthAt usakA saba dhana calA gayA aura ve yathArthameM bhUkhoM marane lge| ati tIvra pApakA phala kabhI kabhI pratyakSa hI dIkha jAtA hai| ye seTha seThAnI Arta dhyAnase mare so eka brAhmaNake ghara mahiSa (bhaiMsa) ke putra ( pADA - pADI ) hue / so vahAM bhI bhUkha pyAsakI vedanAse pIDita ho pAnI pIneke lie eka sarovarameM ghuse the ki kIca ( kAdava) meM phaMsa gaye aura jaba taDaphaDAkara maraNonmukha ho rahe the, usI dayAla zrAvakane Akara unheM NamokAra maMtra sunAyA aura miSTa zabdoMmeM saMbodhana kiyaa| so ye pADApADI vahAMse marakara NamokAra maMtrake prabhAvase tuma manuSya bhavako prApta hue, paraMtu pUrva saMcita pApakarmIkA zeSaza raha jAnese aba taka daridratAne tumhArA pIchA nahIM chor3A hai| ai vatsa! yaha dAma na dene aura yati Adi mahAtmAoMse ghRNA karanekA phala haiN| isalie pratyeka gRhasthako sadaiva yathAzakti dAna dharmameM avazya hI pravartanA cAhiye /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI meghamAlA vrata kathA ******************************** aba tuma satyArtha deSa ahaMta, guru nigraMtha aura dayAmayI dharmameM zraddhAna karo aura zraddhApUrvaka meghamAlA pratakA pAlana karo to saba prakAra isa loka aura paraloka saMbaMdhI sukhoMko prApta hoveNge| yaha yata bhAdoM sudI pratipadAse lekara Adhina sudI pratipadA taka prati varSa eka eka mAsa karake pAMca varSa taka kiyA jAtA hai arthAt bhAdoM sudI paDimAse Asoja sudI paDimA taka (eka mAsa) zrI jinAlayake AMgaNa, (cauka meM) siMhAsanAdi sthApana kare aura usa para zrI jinabiya sthApana. karake mahAbhiSeka aura pujana nitya prati kare, veta vastra pahine, kSeta hI caMdoyA baMdhAye megha dhArAke samAna 1008 kalazoMse mahAbhiSeka karake pazcAt pUjA kre| pAMca parameSThikA 108 pAra jApa kare pakSAt saMgItapUrvaka jAgaraNa bhajana ityAdi kre| bhUmizayana va brahmacarya vrata pAlana kare| yathAzakti cArI prakAra dAna deye, hiMsAdi pAMca pApoMkA tyAga kare tathA eka mAsa paryanta brahmacaryapUrvaka eka bhukta upavAsa, velA telA Adi zakti pramANa kre| nirantara SaTrasI vrata pAle arthAt nitya eka rasa choDakara bhojana kre| isa prakAra jaba pAMca varSa pUrNa ho jAveM saba zakti pramANa bhAva sahita udyApana kare arthAt pAMca jinabiMboMkI pratiSThA karAye pAMgha mahAna graMtha likhAve, pAMca prakAra pakayAna banAkara zrAyakoMke pAMca ghara deve| pAMca pAMca ghaNTA, jhAlara, caMdovA, camara, chantra, achAra Adi upakaraNa deve| pAMca zrAvakoM (vidyArthiyoM) ko bhojana karAve, sarasvatIbhavana banAye, pAThazAlA calAye ityAdi aura anekoM prabhAvanA baDhAne vAle kArya kre|
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainAta-kathAsaMgraha ******************************** isa prakAra pratakI vidhi sunakara seTha seThAnI zraddhApUrvaka isa vratako pAlana kiyA, so pratake prabhAvase unakA saba dAridraya dUra ho gayA aura ye strI-puruSa sukhase kAla vyatIta karate hue Ayuke aMtameM sanyAsapUrvaka maraNa kara dUsare svargameM deva hue| phira vahAMse cayakara ve podanapurameM vijayabhadra nAmake rAjA aura vijayAyatI nAmakI rAnI huI, so pUrNa puNyake prabhAvase dhana, dhAnya, putra, pautrAdi sampattike adhikArI hue| Ayuke aMtima bhAga (vRddhAvasthA) meM donoM rAjA aura rAnI apane putrako rAjyakA adhikAra dekara Ae jine bhI dii| le tapa karane lage sI tapake prabhAvase Ayu pUrNakara rAjA to sarvArthasiddhi vimAnameM ahamindra huA aura rAnI bhI strIliMga chedakara solahaveM sthargameM mahaddhika deva huii| vahAMse cayakara ye donoM prANI mokSa pada prApta kreNge| isa prakAra medhamAlA pratake prabhAvase devadatta aura devadattA nAmake kRpaNa seTha aura seThAnI bhI mokSa pada pAyeMge so yadi aura naranArI zraddhAsahita yaha prata pAleM to avazya uttama phala paaveNge| meghamAlA vrata dhArakara, seTha seThAnI saar| laho svarga aru laheMge, mokSa sukha adhikAra / /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI labdhividhAna prata kathA [15 ******************************** (19X zrI labdhividhAna vrata kathA) prathama namU jina vIra pada, puni gurU gautama yaay| labdhi vidhAna kathA kahU~, zArada hohu shaay|| kAzI dezameM yArANasI nAmakI nagarIkA mahApratApI vizvasena rAjA thaa| usakI rAnIkA nAma vizAlanayanA thA. eka dina rAjAne kautukapUrNa hRdayase nATakakA khela krvaayaa| nATaka ke pAtroMne rAjAko prasannatArtha aneka prakAra gIta, nRtya, kAlA, nimAnika pUrvaka nATakakA khela khelanA Arambha kara diyA, so rAjA rAnI aura saba purajana apane yogya AsanoM para baiThakara saharSa abhinaya dekhane lge| una nATakakA pAtroMke vividha bheSa aura hAvabhAvoMse sanIkA citta paMdhala ho uThA, aura yaha camarI aura raMgo nAmakI apanI do sakhiyoM sahita gharase nikala pddii| tathA kusaMgameM par3akara apanA zIladharmarUpI bhUSaNa kho baitthii| vaha grAmogrAma bhramaNa karatI huI vezyA karma karane lgii| jIyoMke bhAva tathA karmokI gati vicitra hai| dekho rAnI, ranavAsake sukha choDakara galI galIkI kuttI ho gii| satya hai, ina nATakoMse kitane ghara nahIM ujaDe? rAnI jaisIko yaha dazA huI to anya janoMkA kahanA hI kyA hai? ___ rAjA bhI apanI priyatamAke piyogajanita duHkhako na saha sakaneke kAraNa putrako rAjya dekara vanameM calA gyaa| aura iSTaviyoga (ArtadhyAna) se marakara hAthI huA, so panameM bhaTakate bhaTakate eka samaya kisI puNya saMyogase zrI munirAjakA darzana ho gayA aura dharmavodha bhI milA, jise vaha hAthI samyaktvako prApta
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96] **** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ********* ** karake aNuvrata pAlana karane lagA aura Ayuke aMtameM cayA pATalIputranagarameM mahIcaMdra nAmakA rAjA huA / yaha mahIcaMdra rAjA eka dina vanakIkara puNyodaya se yahAM (udyAnameM ) zrI munirAjake darzana ho gye| taba savinaya sASTAMga namaskAra kahake rAjA dharmazravaNakI icchAse vahAM baiTha gayA / itanemeM kAnI, kubaDI aura kor3hI aisI tIna kanyAeM atyanta duHkhita huI vahAM aaii| unheM dekhakara rAjA mahIcaMdrako moha utpanna huA, taba rAjAne zrI guruse apane moha utpanna honekA kAraNa pUchA taba zrI gurune inake bhavAMtarakA saMbaMdha kaha sunAyA ki rAjan ! tU abase tIsare bhayameM banArasakA rAjA vizvasena thA aura rAnI terI vizAlanayanA thI, so nATakakA abhinaya dekhate hue nATakakAra pAtroMke hAvabhAvoMse caMcalita hokara terI rAnI apanI raMgI aura ghamarI nAmakI do dAsiyoM sahita nikala kara kupathagAminI ho gaI / so ye tInoM vaizyAkarma karatI huI eka samaya kisI rAjAke pAsa kucha yAcanAko jA rahI thI ki rAstemeM parama digambara munirAjako dekhakara apane kAryake sAdhanameM apazukana mAnane lagI aura rAtri samaya munirAjake pAsa Akara apane ghRNita svabhAvAnusAra hAvabhAva dikhAne aura munirAjake dhyAnameM vighna karane lagI, paraMtu jaise koI dhUla pheMkakara sUryako malIna nahIM kara sakatA hai, usI prakArase ve kulaTAaiM zrI munirAjako kiMcit bhI dhyAnase na calA skiiN| satya haiM kyA pralayakI pavana kabhI acala sumeruko calA sakatI hai? strI caritrake sAtha sAtha striyoMkI pyArI rAtri bhI pUrNa huii| prAtaHkAla huaa| sUrya udaya hote hI ve duSTanI viphalamanoratha hokara vahAMse calI gayIM aura yahAM munirAjake nizcala dhyAnake kAraNa devoMne jaya jayakAra zabda karake paMcAzcarya kiye|
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI labdhividhAna vrata kathA [97 ******************************** nidAna ve tInoM muniko upasarga karaneke kAraNa galita kor3hako prApta huI, rUpa, kalA, saundarya saba naSTa ho gayA, aura Ayuke aMtameM marakara pAMcaveM naraka gii| bahuta kAla taka vahAMse duHkha bhogakara rajjainIke pAsa grAmapalAsa nAmake eka gRhasthakI putriyAM huI haiM, so choTI avasthAmeM mAtA pitA mara gye| pUrva pApake kAraNa ye tInoM prathama kurupAM kAnI. kubaDI, kor3hI aura tisapara bhI mUMDa vacana bolanevAlI hai, isaliye grAmase bAhara nikAla dI gaI hai| vahAMse bhaTakatI huI yahAM AI haiM aura tU apanI paTTarAnIke viyogase du:khita hokara marA, so hAthI huA. taba zrI munirAjake upadezase samyaktya sahita paMcANugrata pAlana karake marA, so svargameM deva huaa| aura deya paryAyase Akara yahAM mahIcaMdra nAmakA rAjA huA hai| so inakA terA pUrvajanmoMkA saMbaMdha honese tujhe yaha moha huA hai| taba rAjAne kahA-mahArAja! kyA koI upAya aisA hai ki jisase ye kanyAyeM pApoMse chUTe? / __ taba zrI gurune kahA-rAjana! suno, yadi ve zraddhApUrvaka labdhividhAna prata kareM to sahaja hI isa pAparsa chUTakArA paayeNgii| isa vratakI vidhi isa prakAra hai bhAdo, mAdha aura caitra sudI ekamase tIja taka yaha vrata eka varSameM aise 5 varSa taka kreN| pazcAt udyApana kareM athavA dugunA prata kre| vratake dinoMmeM yA to telA kare yA ekAMtara upayAsa kare yA ekAsanA hI nitya kreN| aura zrI mahAvIra syAmIkI pratimAkA paMcAmRtAbhiSekapUrvaka pUjanArdhana kreN| tInoM kAla sAmAyika kareM- OM hrIM mahAvIrasthAmIne namaH' yaha 108 jApa kreN| jAgaraNa aura bhajana kreN|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** udyApanakI vidhi--hA grata pUrNa ho jAyegAsa saMghako . bhojana karAye, aura saMghameM cAra prakArakA dAna kreN| zAstroMkA pracAra kareM, pUjanake upakaraNa va zAstra bhI jinAlayameM padharAyeM ityaadi| isa prakAra pratakI vidhi aura phala sunakara una tInoM kanyAoMne rAjAkI sahAyatAse prata pAlana kiyaa| aura samAdhimaraNa kara pAMcaveM svargameM deva huii| rAjA mahIcaMdra bhI dIkSA dhara tapa karake svarga gyaa| vizAlanayanA nAma rAnIkA jIya jo deya huA thA, so magadhadezake vADavanagarameM kAzyapa gautrIya sAMDilya nAma brAhmaNakI sAMDilyA strIke gautama nAmakA putra huA thA tathA camarI va raMgIke jIva bhI deva paryAyase cayakara manuSya ho tapa kara uttama gatiko prApta hue| jaya zrI mahAvIra bhagavAnako kevalajJAna huA paraMtu pANI nahIM khIrI isakA kAraNa indrane jAnA ki gaNadhara binA vANI nahIM khiratI hai, so indra gautama brAhmaNake pAsa 'traikAlyaM dravya SaTakaM' ityAdi navIna zloka banAkara sAdhAraNa bheSameM gayA aura usakA artha pUchA jaba gautama usakA artha lagAnemeM gaDabaDAyA taba indra use bhagavAnake samavazaraNameM le AyA, so mAnastambha dekhate hI gautamakA mAna bhaMga ho gayA aura unhoMne prabhuke sammukha jAkara namaskAra karake dIkSA lii| so jinakathita cAritrake prabhAvase use cAroM jJAna ho gayA aura vaha bhagavAnake gaNadharoM meM prathama gaNadhara hue, kitaneka kAla jIvoMko saMbodhana kiyA aura mahAvIra prabhuke pazcAt kevalajJAna prApta karake nirvANapadakI prApti huaa| una gautamasvAmIko hamArA namaskAra ho| labdhi vidhAna vrata phala thakI, vizAlanayanA maar| gaNadhara ho laha mokSapada, kiye karma saba kSAra / /
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mauna ekAdazI vrata kathA [19... ******************************** (20 zrI mauna ekAdazI vrata kathA) ghAti yAta kevala laho, laho catuSka anNt| sarala mokSa maga jina kiyo, bandUM so arht|| jambUdvIpake bharatakSetrameM kauzalya deza haiN| usameM yamunA nadI kaTAra kauzAMtI nAnakI nagI ... esI nagarameM paramapUjya chaThaveM tIrthaMkara zrI padmaprabhukA janmakalyANaka huA thaa| eka samaya isI nagarameM harivAhana nAmakA rAjA aura usakI zaziprabhA paTTarAnI thii| rAjaputrakA nAma sukauzala thaa| yaha rAjakumAra sarva vidyA aura kalAoMmeM nipUNa hone para bhI nirantara khela tamAzoM Adi krIDAoMmeM nimagna rahatA thaa| aura rAjakAjakI ora bilakula bhI dhyAna na detA thaa| isaliye rAjAko nirantara ciMtA rahane lagI ki rAjaputra rAjyakAryameM yoga nahIM detA hai, taba bhaviSya meM kArya kaisA ghalegA? eka samaya bhAgyodayameM somaprabha nAmake mahAmunirAja saMgha sahita vihAra karate hue isI nagarameM udyAnameM pdhaare| rAjAne vanamAlI dvArA ye zubha samAcAra sunakara purayAsiyoM sahita harSita hokara zrI guruke darzanoMko prayANa kiyaa| aura vahAM pahuMcakara bhaktibhAvase vaMdanA stuti karake dharmazravaNakI icchAse natamastaka hokara baiTha gyaa| zrI gurune prathama mithyAtvake chuDAnevAle aura saMsArameM bhaya utpanna karAnevAle aise mokamArgakA vyAkhyAna sunAyA, muni aura zrAyakake dharmako pRthakkara karake samajhAyA aura yaha bhI paramparA mokSakA kAraNa samajhanA caahie| yathArthameM to bhavya jIvoMko munidharma hI pAlana karanA cAhie, paraMtu yadi zaktihInatAke kAraNa ekAeka munidharma na dhAraNa kara sakeM, to kamase kama
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100] ***** zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** ***** pratimArUpa zrAvakakA dharma hI dhAraNa kare aura nirantara apane bhAvoMko baDhAtA aura zarIrAdi indriyoM tathA manako vaza karatA jAye, taba hI abhISTa sukhako prApta ho sakatA hai| zrAvaka dharma kevala abhyAsa hI ke liye hai| isaliye isImeM raMjAyamAna hokara iti nahIM kara denA caahie| kintu munidharmako bhAvanA bhAte hue usake liye tatpara rahanA caahie| rAjAne upadeza suna svazakti anusAra vrata dhAraNa kiyA aura vizeSa bAtoMkA zraddhAna kiyaa| pazcAt avasara dekhakara pUchane lage he nAtha! merA putra vidyAdimeM nipuNa hone para bhI bAlakrIDAoMmeM anurakta rahatA haiM aura rAjyabhoga meM kucha bhI nahIM samajhatA hai| ataH isakI ciMtA hai ki bhaviSya meM rAjyasthiti kaise rahegI ? rAjAkA prazna sunakara zrI gurune kahA-isI dezake kUTa nAma nagarameM rAjA raNavIrasiMha aura usakI trilocanA nAmakI rAnI thii| isI nagarameM eka kuNabI rahatA thaa| usakI putrI tuMgabhadrA thii| isa bhAgyahIna kanyAke pApodayase zaizava avasthAmeM hI mAtA pitA Adi bandhu bAMdhava saba kAlavaza ho gaye aura yaha anArthinI akelI anna vastrase vaMcita huI, juThana para gujAra karatI samaya bitAne lgii| vaha jaba ATha varSakI huI, eka dina ghAsa kATaneko vanameM gaI thI vahAM pihatAzraya munirAjake darzana ho gye| vaha bAlikA bhI logoMke sAtha zrI guruko namaskAra karake dharmazravaNa karane lagI, paraMtu bhUkhakI vedanAse vyAkula huii| isake kucha bhI samajhameM nahIM AtA thA, taba isa duHkhita kanyAne duHkhase kAtara hokara pUchA- he dayAnidhAna gurudeva ! maiM
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI mauna ekAdazI vrata kathA [101 ******************************** janmase anAthinI anna yastra takakA kara pA rahI hU~, isaliye kRpAkara aisA koI upAya batAiye ki jisase merA duHkha dUra hoye| taba zrI gurune kahA hai putrI! yaha saba tere pUrvajanmake pApakA phala haiN| aba ta sI jinomona nitha guru dayAmayI dharmapara zraddhA karake bhAva sahita mauna ekAdazI vratako pAlana kara jisase tere pApakA kSaya hoye aura saMsArakA anta aaye| suna, isa vratakI vidhi isa prakAra hai pauSa yadI ekAdazIko solaha praharakA upavAsa kara aura ye solaha prahara jinAlayameM dharmakathA pUjAbhiSekAdi dharmadhyAnameM vyatIta kara, tInoM kAla sAmAyika kara, solaha prahara maunase raha, arthAt muMhase na boleN| hAtha, nAka, AMkha Adise saMketa bhI na kreN| isa prakAra jaba solaha prahara ho jAvaM taba dvAdazIke dopaharako pUjAbhiSeka karake sAmAyika yA svAdhyAya kare aura phira atithi (muni, gRhasyAgI) zrAvaka tathA sAdharmI gRhastha va dIna dukhita bhUkhitako bhojana karAkara Apa pAraNA kre| jo koI vratI puruSa hoM unako nAriyala yA khAraka, bAdAma Adi baaNtte| isa prakAra gyAraha varSa taka yaha vrata karake phira udyApana kre| aura udyApanakI zakti na hove to dUnA vrata kre| udyApana vidhi isa prakAra hai ki AvazyakatA hoye to zrI jinamaMdira bnvaaye| 24 mahArAjakI pratimAkI pratiSThA karake pdhraave| ghaNTA, jhAlara, caukI, candoyA, chatra, camara, zAstrAdi 24-24 jinAlayameM padharAve / zAstrabhaMDArakI sthApanA kareM, graMtha vitIrNa kare, vidyArthIyoMko bhojana karAve, yathAzakti Avazyaka saMghako jimaaye| nAriyala Adi sAdharmiyoMko yAMTe, mahApUjA vidhAna kare, duHkhI apAhijoMko bhojana, vastra auSadhi Adi dAna kre| bhayabhIta
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ***************************** * * * jIyoMko abhayadAna de, ityAdi vidhi suna, usa daridra kanyAne bhAvasahita prata pAlana kiyA aura anta samaya sanyAsa sahita NamokAra maMtrakA smaraNa karate hue zarIra chor3akara tere ghara yaha putra huA hai| yaha putra caramazarIrI hai, isIse rAjyabhogameM isakA citta nahIM lagatA hai, yaha bahuta hI thoDe samaya ghara rhegaa| rAhA isa mA. zrIguhA dhase jarane putrakA vRttAMta sunakara ghara AyA yaha saMsAra, deha, bhogoMse virakta hokara usane apane putrako rAjyatilaka kiyaa| pazcAt pihatAzraya AcAryake pAsa dIkSA le lii| isake sAtha aura bhI bahutase rAjAoMne dIkSA lii| aura rAjA sukozala rAjya karane lgaa| so vaha alpasaMsArI rAjanItikI kuTilatAko na jAnatA aura sukhapUrvaka kAlakSepa karane lgaa| eka samaya matisAgara nAma bhaNDArIne atasAgara nAma maMtrIse maMtra kiyA ki rAjA rAjanItise anabhinna hai, isaliye ise kaida karake maiM tumheM rAjA banAye detA hU~, aura maiM maMtrI hokara rhuuNgaa| paraMtu yaha vArtA matisAgarake putra aura rAjAke bAlasakhA dvArA rAjAke kAna taka pahU~ca gii| rAjAne matisAgara ko isa kuTilatA va ghRSTatAke badale apamAna sahita dezase nikAla diyA aura zrutasAgarako rAjyabhAra soMpakara Apa apane pitAke pAsa gaye aura dIkSA le lii| yaha matisAgara bhaNDArI bhramaNa karate hue du:khane (ArtabhAyoMse) maraNakara siMha huA, so vikarAla rUpa dhAraNa kiye aneka jIvoMko ghAta karatA huA vicaratA thA ki usI yanameM vihAra karate huye the hariyAhana aura sukauzalasvAmI A phuNce| siMhane inheM dekhakara pUrva pairake kAraNa krodhita hokara zarIrako vidIrNa kara diyaa| ye munirAja upasarga jAnakara nizcala
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI garur3a paMcamI vrata kathA ********************** [ 103 hI zukladhyAnako dhAraNakara AtmAmeM nimagna ho gaye taba siMha bhI upazAMta hokara vahAMse calA gayA aura ye muni aMtakRta kevalI hokara siddhapadako prApta hue aura siMha munihatyA ke kAraNa marakara narakameM ghora duHkha bhoganeko calA gyaa| tuMgabhadra kanyA kiyo, mauna vrata cita dhAra / pAyo avicala siddha pada, kiye kAma saba chAra // *** prANI niHsaMdeha apane hI kiye hue zubhAzubha karmokA phala sukha va duHkha bhogA karate haiN| isa prakAra eka doreMdrA kanyAne bhI mauna ekAdazI vrata zraddhA ya bhaktipUrvaka pAlana kiyA jisase phalase vaha sukauzala svAmI hokara sakala karmIkA kSaya kara siddhapadako prApta huii| to aura jo koI bhavyajIva jJAna va zraddhApUrvaka yaha vrata kare to avazya hI uttamottama sukhoMko paaveNge| MAA ww 21 zrI garuDa paMcamI vrata kathA vItarAga pada vaMdake, guru nirgrantha manAya / resiant vrata kathA, kahUM sabahi sukhadAya // jambUdvIpa saMbaMdhI bharatakSetrake vijayArdha parvatakI dakSiNa dizAmeM ratnapura nAmakA nagara hai| vahAM garur3a nAmakA vidyAdhara rAjA apanI garuDA nAmakI rAnI sahita sAnaMda rAjya karatA thaa| vaha rAjA ati zraddhA aura bhaktipUrvaka sadaiva akRtrima caityAlayoMkI pUjA vaMdanA karatA thaa| eka dina mArgameM isake pUrvabhavake vairIne apanA badalA lene ke hetu isakI vidyA chIna lI aura ise bhUmipara girA diyA /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** so vaha rAjA apane sthAnako jAnemeM asamartha huA | udyAnameM bhramaNa karatA thA ki saubhAgagare nase ni paramagurukA acAnaka darzana ho gyaa| rAjA zrIguruko dekhakara gadgad hokara vinayasahita namaskAra kara pUchane lagA-he prabhu! maiM mandabhAgI vidyA-vihIna huA bhaTaka rahA huuN| kRpA karake mujhe koI aisA yala batAiye ki jisame maiM puna: vidhA prApta kara svasthAna taka jA skuu| yaha sunakara zrI gurune kahA-he bhadra dharmake prasAdase saya kAma svayameva siddha hote haiN| kahA hai-dharma karata saMsAra sukha, dharma karata niryaann| dharma pantha sAdhe vinA, nara tiryaMca samAna isaliye tU samyaktva sahita 'garuDapaMcamI vrata ko pAlana kara isase dharaNendra va padmAvatI prasanna hokara terI manokAmanA pUrI kreNge| dekho isakA phala isa prakAra hai mAlaya dezameM ciMca nAmakA eka grAma hai yahAM nAgagaur3a nAmI eka manuSya rahatA thaa| usakI strIkA nAma kamalAyatI thaa| usake mahAbala, parabala, sama, soma aura bhoma aise 5 putra aura cAritramatI nAmakI eka kanyA thii| nAgagaur3ane apanI cAritramatI kanyAko grAmake dhanadatta gaur3ake putra manoramaNake sAtha vyAha dii| ye donoM navadampati sukhase rahane lge| kitaneka dina pazcAt inake zAMti nAmakA eka bAlaka huA, phira eka dina sugupta nAmake muni caryA (bhikSA) ke hetu nagarameM padhAre unheM dekhakara cAritramatIko atyAnanda huA aura unheM bhaktipUrvaka paDagAha kara prAsuka bhojanapAna kraayaa| ___ munirAjane bhojanake anantara 'akSayanidhi' yaha zabda kahe itane hI meM eka AdamIne Akara cAritramatiko usake pitAke
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI garur3a paMcamI vrata kathA [105 ******************************** bImAra hone kI khabara dii| gRha sunakara garitramAnine zrIguruse pUchA-he nAtha! mere pitAko konasI vyAdhi huI hai? taba zrI gurune kahA-putrI! tere pitAke khetameM eka baDakA jhADa thA, usake nIce eka sAMpakI yAMbI thI, una bAMdImeM eka pArzvanAtha aura dUsarI neminAthasvAmIkI pratimA thI jinakI pUjA hamezA bhavanayAsI deya karate the, so tere pitAne usa jhADa kaTavAkara bAbIko naSTa karAyA hai| inase una bhayanayAsI daMvoMne krodhita hokara viSailI dRSTise tere pitAko dekhA haiN| aura isase vaha mUrchita ho gayA haiN| taba cAritramatIne pUchA-he nAtha! aba yayA yatna karanA cAhiye jisase pitAjIko ArAma mile| taba zrIgurune kahA-putrI zraddhApUrvaka garuDapaMcamI vrata pAlana kara isase tere pitAkI mUrchA dUra hokara vaha svastha ho jaavegaa| isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki zrAvaNa sudI paMcamIko upavAsa karanA, tInoM kAlameM sAmAyika karanA, maMdirameM jAkara zrI jinendrakA abhiSeka pUjana karanA phira homa (hayana) karanA, devala (maMdira) meM gAMdhI banAnA, usameM dUdha, ghI, mizrI dhANI kamalagaTTA sathA phUla Adi DAlanA, arhanta prabhuke 5 Aeka caDhAnA| mAlA 'OM arhadbhyo namaH' isa maMtrako japanA, maMgala gAna bhajana jAgaraNa karanA AratI karanA ya AzIrvAda bolnaa| isa prakAra pAMca varSa taka yaha vrata pAlanA, pazcAt udyApana krnaa| yadi udyApanakI zakti na hoye to dviguNita (dUnA) vrata krnaa| udyApanakI vidhi isa prakAra hai ki AratI, thAlI, kalaza, dhUpadAna, camara, candoyA. achAra, zAstra Adi upakaraNa
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** pAMca pAMca lAkara jinAlayameM bheMTa de aura samAdAna (dIpI) ghaNTA, pAnIke liye ghaDA, jhArI maMdirameM padharAve ya aSTa dayyase bhAva sahita abhiSekapUrvaka pUjana kre| pAMca pAyaka tathA zrAvikAoMko bhojana karAve tathA du:khita bhUkhitako karuNAvuddhise AhArAdi thAroM prakArake dAna dekheN| cAritramatIne namaskAra kara ukta prata grahaNa kiyaa| pazcAt gurune kahA-putrI! yaha vrata tU apane pIhara (pitRgRha) meM jAkara karanA aura gandhodaka apane pitAke galemeM lagAnA, isase yaha mUrja rahita ho jaaygaa| aura prAvaNa sudI 5 ke dUsare dina zrAyaNa sudI 6 ko neminAthasvAmIkA vrata hai so usa dina arhanta bhagavAnake chaH aTaka aura cha: mAlA japanA, pUjana abhiSeka karanA, hayana karanA, aura pUjanAdike pazcAt kakar3I nAriyala zubha phala pratyeka cha: cha: saubhAgyavatI striyoMko denaa| pazcAt isakA bhI udyApana karanA athavA dUnA vrata krnaa| isa prakAra donoM vrata grahaNa kara cAritramatI apane pitArka ghara gaI aura yathAvidhi prata pAlana kiyA tathA apane pitAko gandhodaka lagAyA jisase yaha mULa rahita ho svastha ho gyaa| yaha saba nagarameM phaila gaI aura isa prakAra yaha garuDa (nAga) paMcamI pratakA pracAra saMsArameM huaa| kucha dina bAda cAritramatI ghara (zvasura gRha) jAne lagI paraMtu pitAke Agrahase aura Thahara gii| eka dina paha cAritramati apane pitAke khetameM nirmala sarovara para jAkara pUjA karane lgii| isa bIcameM ve hI munirAja, jinhoMne grata diyA thA, vahAM bhramaNa karate hue A phuNce|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI garur3a paMcamI vrata kathA [107 ********************** * * * * * * * * * * unheM dekhakara cAritramatIne namaskAra vaMdanA kI aura vinamra ho dharmazrayaNakI icchAse vahIM baiTha gii| dharmopadeza sunaneke anantara cAritramatIne apane gharakI kuzala puchii| taba zrI munine avadhijJAnase vicArakara kahA-beTI! tere putrako terI saukInane nadImeM DAla diyA hai| so yadi tU zrAvaNa sudI 6 kA vrata mAla karegI. to re muLa gAyanIdezI lAkara tujhe devegii| yaha sunakara cAritramatI ghara AI aura mana, vacana, kAyase chaThakA grata pAlana kiyaa| isase kucha dina pazcAt usakA putra use milA isa prakAra cAritramatIne mana, vacana, kAyase vrata pAlana kiye aura vidhi sahita udyApana kie, pazcAt dharmadhyAna karatI huI aMtameM sanyAsase maraNa kara yaha strIliMga chedakara ya'gameM deya huI, aura yahAMse Akara rAjaputra huii| pazcAt rAjaputra bhI kAraNa pAkara vairAgyako prApta huA aura dIkSA lekara zukladhyAnake balase unhoMne kevalajJAna prApta kara mokSa pada prApta kiyaa| isa prakAra pratakA phala sunakara garuDa vidyAdharane mana. pacana, kAyase prata pAlana kiyaa| jisase use punaH vidyA siddha ho gaI aura yaha manuSyothita sukha bhogakara aMtameM pairAgyako prApta ho gayA aura dIkSA le tapa karane lgaa| pakSAt zukladhyAnake balase kevalajJAna prApta kara siddhapada paayaa| isa prakAra yadi anya bhayyajIya bhI zraddhA sahita yaha vrata pAlana kareMge to avazya hI uttama phala paayeNge| garuDa aura cAritramatI, ahi paMcamI prata paal| laho zuddha zivapada sahI, tinahI namU tihu~ kaal||
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** (22 zrI dvAdazI vrata kathA namoM zAradA yada kamala, syAdvAda bhaya saar| jo prasAda dvAdazI kathA, kahU~ bhavya hitkaar|| mAlayA pradezameM padhAvatIpura nagara thaa| jahAM narabrahmA rAjA apanI vijayAyatI rAnI sahita rAjya karatA thaa| isa rAjAko eka kubaDI kanyA utpanna huI, jisakA nAma zIlAvatI pdd'aa| eka dina zilAyatIko rotI huI dekhakara rAjA rAnIko atyanta duHkha huA va aneka prakArakI cintA karane lge| phira. kisI dina. bhAzodAse jAma meM pramozana nAmaka munirAja vihAra karate hue aaye| yaha sunakara rAjA ati prasanna ho nagarake logoM sahita pandanAko gyaa| aura stuti vaMdanAke anansara dharmopadeza zravaNa kiyaa| ___pazcAt ayasara pAkara rAjAne pUchA-prabhu! merI putrI zIlAyatIMko kauna pApake udayase yaha du:kha prApta huA hai? taba zrI gurune avadhijJAnase vicAra kara kahA-e rAjA! suno, avantI dezameM Aulapura nagara hai, vahAM rAjapurohita dehuzarmA aura usakI kAlamurI nAmakI kanyA thii| eka dina yaha kanyA sakhiyoM sahita vanakrIDA nimitta upavanameM gaI aura vahAM Amake pRkSake nIce parama digambara RSirAjako kAyotsarga dhyAna dhArate hue dekhaa| so apane rUpAdika madase madonmatta usa kanyAne muniko bahuta nindA kii| kutsita zabda bhI kahane lagI ki yaha naMgA, DhoMgI aura atyanta kAmAsakta vyabhicArI hai| maha striyoMko apanA gupta
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI dvAdazI vrata kathA ********** [ 109 ****** aMga dikhalAtA phiratA hai, yaha lajjAM rahita huA kabhI vana aura kabhI bastImeM bhaTakatA phiratA hai, aura laMghane karake apaneko mahAtmA batAtA hai, ityAdi / niMdA karate hue munirAja para miTTI, dhUla Adi DAlI mastaka para thukA, tathA aura bhI bahuta upasarga kiye| so muni to upasarga jItakara zukladhyAnake yogase kevalajJAna prApta kara mokSako prApta hue aura yaha kanyA marakara pahile narka meM gaI, jahAM bahuta duHkha bhoge / *** vahAMse nikalakara gadhI huI, sukarI huI, phira hathanI huI, phira billI huI, phira nAganI huI, phira cAMDAlake ghara kanyA huI aura vahAMse Akara aba yaha tumhAre ghara putrI huI haiN| isa putrIke bhavAMtarakI kathA sunakara rAjAne kahA- prabhu ! isa pApake nivAraNa karaneke lie koI dharmakA avalambana batAIye, taba zrI gurune kahA ki yadi yaha dvAdazIkA vrata kare, to pApakA nAza hokara parama sukhako prApta ho / isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki bhAdoM sudI 12 ke dina upavAsa kare aura saMpUrNa dina dharmadhyAnameM bitAye, tInoM kAla sAmAyika kare, jina maMdirameM jAkara vedIke sanmukha paMca raMgo meM taMdula raMgakara sAthiyA kADhe, tathA maMDala banAve usapara siMhAsana rakha caturmukhI jinabiMba padharAve, phira paMcAmRtAbhiSeka kare, aSTadravyase pUjana kare ! bhajana aura jAgaraNa kara svaccha aura sugaMdhI puSpoMse jApa deve| phira jalase paripUrNa kalaza lekara usa para nAriyala rakkhe tathA navIna kapaDese DhAMkakara eka rakAbImeM ardhya sahita lekara tIna pradakSiNA deye, dhUpa kheye aura kathA sune / isa prakAra zraddhAyukta bAraha varSa taka yaha vrata paale| phira udyApana kre| arthAt navIna cAra pratimA padharAve athavA cAra
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110] zrI jainamrata-kathAsaMgraha ******************************** mahAna zAstra likhAkara jinAlayameM padharAye kalaza, chatra, ghamara, jhArI, darpaNa Adi aE maMgala draSya tathA anya Avazyaka upakaraNa maMdirameM bheMTa deye, cAra prakArake saMghako bhaktiyukta tathA dIna dukhiyoMko karuNAbhAvase cAroM prakArake dAna deye| jise udyApanakI zakti na hove to dUnA vrata karanA caahie| isa prakAra pratakI vidhi kahakara zrI gurune kahAhe rAjA! tumhArI putrI zIlAvatIke arkaketu aura caMdraketu nAmake do putra hoNge| inameMse arkaketu nija pAhubalase saMgrAmameM aneka rAjAoMko jItakara prakhyAta rAjA hogA, pazcAt saMsAra bhogoMse virakta ho jinadIkSA lekara parama tapa karegA! usake sAtha usakI mAtA zIlAvatI bhI dIkSA legI aura Ayuke aMtameM samAdhimaraNa kara strIliMga chedakara bArahaveM svargameM deva hogii| vahAMse Akara chatrapati rAjA hogii| phira dIkSA lekara keyalajJAna prAptakara bhokSa jaavegii| arkaketu aura caMdraketu bhI mosa jaayeNge| yaha samAcAra sunakara rAjAne muniko namaskAra kiyA aura zraddhApUrvaka pratakI vidhi sunakara ghara aayaa| phira munirAjake kahe pramANa vrata pAlana tathA udyApana vidhipUrvaka kiyA jisase bhavAMtaroMke pApoMkA nAza huaa| isa prakAra dvAdazIke batakA mahAtmya hai| jo koI bhavya jIva zraddhA aura bhaktiyukta yaha prata kareMge aura kathA suneMge unako akSayapuNya aura sukhakI prApti hogii| isa prakAra dvAdazI kathA, pUraNa bhaI sukhkaar| vrataphala zIlavatI liyo, akSaya sukha bhnnddaar||
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ananta vrata kathA [111 ************************** ****** (234 zrI ananta vrata kathA namoM ananta ananta guNa, nAyaka zrI tiirthesh| kahU~ ananta pratakI kathA, dIje buddhi jineza / / isI jamyUdvIpake AryakhaNDoMmeM kauzala deza hai| usameM ayodhyA nagarIke pAsa pAkhaNDa nAmakA grAma thaa| usa prAmameM somazarmA nAmakA eka ati daridra brAhmaNa apanI 'somA nAmakI strI aura bahutasI putriyoM sahita rahatA thaa| yaha (brAhmaNa) vidyAhIna aura daridra ke kAma bIjha: ma para sAdA poSaNa karatA thA, to bhI bharapeTa khAneko nahIM pAtA thaa| taya eka dina apanI strIkI sammatise usane sahakuTumba prasthAna kiyA to ghalate samaya mArgameM zubha zakuna hue| arthAt saubhAgyavatI striyAM sanmukha miliiN| kucha aura Age calA to kyA dekhatA hai ki, hajAroM naranArI kisI sthAnako jA rahe haiM pUchanese vidita huA ki ve saba anantanAtha bhagavAnake samozaraNameM vandanAke liye jA rahe haiN| yaha jAnakara yaha brAhmaNa bhI unake pIche ho liyA aura samozaraNameM gyaa| yahAM prabhukI candanAkara tIna pradakSiNA dI aura nara koThe meM yathAsthAna jA baiThA, jahAM samayazaraNameM divyadhyani sunakara use samyagdarzanakI prApti huii| pazcAt ghAritrakA kathana sunakara usane juA, mAMsa, madya, vaizyAseyana, zikAra, corI aura parastrIsevana ye sAta vyasana tyAga kiye| paMca udambara aura tIna makAra tyAga ye aSTa mUlaguNa bhI dhAraNa kiye| hiMsA, jhuTha, corI, kuzIla aura atizaya lAbha ina paMca pApokA ekaveza tyAgarUpa aNuvrata
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** aura tIna guNagrata aura cAra zikSAyata bhI grahaNa kiye| isa prakAra samyakta sahita bAraha vrata liye| pazcAt kahane lagA he nAtha! merI daridratA kisa prakArase miTa to kRpA karake khiye| taba bhagavAnane use ananta caudasakA prata karaneko khaa| isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki bhAdoM sudI 11 kA upavAsa kara 12 aura 13 ko ekAzana kre| pazcAt ekAzanase mauna sahita syAdarahita prAsuka bhojana kare, sAta prakAra gRhasthoMke antarAya pAle, pazcAt caturdazIke dina upavAsa kre| tathA cAroM dina brahmacarya ho, bhUmi para zayana kare vyApAra Adi gRhAraMbha na kre| mohAdi rAgadveSa tathA krodha, mAna, mAyA, lobha hAsyAdika kaSAyoM ko choDe, sonA, cAMdI yA rezama sUta AdikA ananta banAkara, isameM pratyeka gAMThapara 14 guNoMkA cintayana karake 14 gAMTha lgaanaa| prathama gAMThapara RSabhanAtha bhagavAnase anantanAtha bhagavAna taka 14 tIrthaMkaroMke nAma uccAraNa kre| dUsarI gAMTha para siddhaparameSThike 14 guNa cintavana kre| tIsarI para 14 muni jo matizrupta avadhijJAna yukta ho gaye haiM unake nAma uccAraNa kre| ___yothI para keyalI bhagavAnake 14 atizaya kevalajhAna kRta smaraNa kre| pAMcavIM para jinavANImeM jo 14 pUrvaha unakA cintayana kre| chaThayoM para caudaha guNasthAnokA vicAra kre| sAladI para caudaha mArgaNAoMkA svarUpa vicaareN|
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ananta vrata kathA [ 113 ********************* 1 AThavIM para 14 jIvasamAsoMkA vicAra kareM navamIM para gaMgAdi 14 nadiyoMkA nAmoccAraNa kre| dazavIM para tInaloka jo 14 rAjU pramANa UMcA hai usakA vicAra kre| ** gyArahavIM para cakravatIMke caudaha ratnoMkA cintavana kare | bArahavIM para 14 svara (akSara) kA cintayana kre| terahavIM para caudaha tithiyokA vicAra kre| caudahavIM gAMTha para munike mukhya 14 dauSa TAlakara jo AhAra lete haiM unakA vicAra kre| isa prakAra 14 gAMTha lagAkara meruke upara sthApita pratimAke sanmukha isa anantako rakhakara abhiSeka kre| ananta prabhukI pUjana kare phira nIce likhA maMtra 108 bAra jape maMtra-OM arhate bhagavate ananto ananta sijhjha dhamme bhagavato mahAvizjha - ananta kevalIya ananta kevala NANe ananta kevala daMsaNeM aNu puja vAsaNeM anamle anantAgama kevali svAhA ( 1 ) athavA choTA maMtra jape maMtra - OM ahaM haMsaH anantakevaliye namaH 1 (2) isa prakAra cAroM dina abhiSeka, japa aura jAgaraNa bhajana pUjanAdi kre| phira pUnamake dina usa anantako dAhinI bhUjApara yA galemeM bAndhe / pazcAt uttama madhyama yA jaghanya pAtroM meM se jo samaya para mila sake AhAra Adi dAna dekara Apa pAraNA kre| isa prakAra 14 varSa taka kre| pazcAt udyApana kare taba 14 prakArake upakaraNa maMdirameM deveM jaise- zAstra, dhamara, chatra, caukI Adi / cAra prakAra saMghoMko AmaMtraNa karake dharmakI prabhAvanA kre| yadi udyApanakI zakti na hove to dUnA vrata kare /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ [14] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ****** ** ** isa prakAra zrI mukhase vratakI vidhi aura uttama phala sunakara una brAhmaNane strI sahita yaha vrata liyaa| tathA aura bhI bahuta logoMne yaha vrata liyaa| pazcAt namaskAra karake vaha brAhmaNa apane grAmameM AyA aura bhAva sahita 14 varSa vratako vidhiyukta pAlana karake udyApana kiyaa| isase dinoMdina usakI baDhatI hone lgii| isake sAtha rahanese aura bhI bahuta loga dharma- mArga meM laga gye| kyoMki loga jaba usakI isa prakAra bar3hatI dekhakara usase isakA kAraNa pUchate to vaha ananta vrata Adi vratoMkI mahimA aura jinabhASita dharmake svarUpakA kathana kaha sunaataa| isase bahuta logoMkI zraddhA usa para ho jAtI aura ye use guru mAnane lagate / isa prakAra vaha brAhmaNa bhale prakAra sAMsArika sukhoMko bhogakara aMtameM sanyAsa maraNa kara svargameM deva huA / usakI strI bhI samAdhise marakara usI svargameM usakI devI huii| vahAM apanI pUrva-paryAyakA avadhise vicArakara dharmadhyAna sevana karake yahAMse caye, so yaha brAhmaNa jIva anantavIrya nAmakA rAjA huA aura brAhmaNI usakI paTTarAnI huii| ye donoM dIkSA lekara anantavIrya to isI bhavase mokSako prApta hue aura zrImatI strIliMga chedakara acyuta svargameM deva huii| vahAMse cayakara madhyaloka meM manuSya bhava dhAraNa kara saMyama le mokSa jAvegI / isa prakAra eka daridra brAhmaNI ananta vrata pAlakara sadgatiko pAkara uttamottama gatiko prApta huI / yadi anya bhavya jIva yaha vrata pAleMge to bhI sadgati paayeNge| somazarma somA sahita, ananta cadaza vrata pAla / laho svarga arU mokSapada, te vandUM traikAla //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** zrI aSTAnhikA nandIzvara vrata kathA [ 995 ********************** 24 zrI aSTAnhikA nandIzvara vrata kathA vandoM pAMcoM guru, caukIko jinarAja aSTAhnikA kI kahUM, kathA sabahi sukhakAja // jambUdvIpake bharatakSetra sambandhI AryakhaNDameM ayodhyA nAmakA eka sundara nagara hai| vahAM hariSeNa nAmakA cakravartI rAjA apanI gandharyazrI nAmakI paTTarAnI sahita nyAyapUrvaka rAjya karatA thA eka dina vasaMtaRtumeM rAjA nagarajanoM tathA apanI 96000 rAniyoM sahita vanakrIDAke lie gayA / vahAM nirApada sthAnameM eka sphaTika zilApara atyanta kSINazarIrI mahAtapasvI parama digambara ariMjaya aura amitaMjaya nAmake cAraNa muniyoMko dhyAnarUDha dekheM / so rAjA bhaktipUrvaka nija vAhanase utarakara paTTarAnI Adi samastajanoM sahita zrI muniyoMke nikaTa baiTha gayA aura savinaya namaskAra kara dharmakA svarUpa sunanekI abhilASA pragaTa karatA huaa| munirAja jaba dhyAna kara cUke to dharmavRddhi dI, aura pazcAt dharmopadeza karane lge| munirAja bole- rAjA ! suno, saMsArameM kitaneka loga gaMgAdi nadiyoM meM nahAneko, koI kandamUlAdi bhakSaNako, koI parvatase paDanemeM, koI gayAmeM zrAddhAdi piMDadAna karanemeM koI brahmA, viSNu zivAdikakI pUjA karanemeM, kAlabhairoM, bhavAnI kAlI Adi deviyoMkI upAsanAmeM dharma mAnate haiM athavA navagrahAdikoMke japa karAne aura mastasA~DoM sadRza kutapasviyoM Adiko dAna denemeM kalyANa honA samajhate haiM, paraMtu yaha saba dharma nahIM hai aura na isase Atmahita hotA hai, kintu kevala mithyAtvakI vRddhi hokara ananta saMsArakA kAraNa bandha hI hotA hai| P
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavata kathAsaMgraha ******* isaliye parama pavitra ahiMsA (dayAmaI dharmako dhAraNakara) jo samasta jIvoMko sukhadAyI hai aura nirgrantha muni (jo saMsArake viSayabhogoMse virakta jJAna, dhyAna, tapameM lavalIna hai, kisI prakArakA parigraha ADambara nahIM rakhate haiM aura sabako hitakArI upadeza dete haiM) ko guru mAnakara unakI sevA vaiyAvRtta kara, janma, maraNa, roga, zoka, bhaya, parigraha, kSudhA tRSA, upasarga Adi sampUrNa doSoMse rahita, vItarAga devakA ArAdhana kara, jIvAdi tatvoMkA yathArtha zraddhAna karake nijAtma tatvako pahicAna, yahI samyagdarzana hai| aise samyagdarzana tathA jJAnapUrvaka samyak cAritrako dhAraNa kara, yahI mokSa (kalyANa) kA mArga hai| 116] ******* sAtoM vyasanoMkA tyAga, aSTa mUlaguNa dhAraNa, paMcANu vrata pAlana ityAdi gRhasthoMkA cAritra hai, aura sarva prakAra Arambha parigraha rahita dvAdaza prakArakA tapa karanA, paMca mahAvrata, paMca samiti, tIna gupti AdikA dhAraNa karanA so, aThThAisa mUlaguNoM sahita muniyoMkA dharma hai ( cAritra hai), isa prakAra dharmopadeza sunakara rAjAne pUchA- prabho ! maiMne aisA kaunasA puNya kiyA hai jise yaha itanI baDI vibhUti mujhe prApta huI hai| * taba zrI gurune kahA, ki isI ayodhyA nagarIneM kuberadatta nAmaka vaizya aura usakI sundarI nAmakI patnI rahatI thI, usake garbhase zrIvarmA, jayakIrti aura jayacanda ye tIna putra hue| so zrIvarmAne eka dina munirAjako vaMdanA karake ATha dinakA nandIzvara vrata kiyA, aura use bahuta kAlataka yathAvidhi pAlana kara Ayuke aMtameM sanyAsa maraNa kiyA jisase prathama svarga meM maharddhika deva huA, vahAM asaMkhyAta varSoMtaka devocita sukha bhogakara Ayu pUrNakara cayA, so ayodhyA nagarImeM nyAyI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI aSTAnhikA nandIbhara vrata kathA [117 ******* * ****** *********** aura satyapriya rAjA cakrayAhukI rAnI vimalAdevIke garbhase tU hariSeNa nAmakA putra huA hai| aura tere nandIra pratake prabhAvase yaha nava nidhi caudaha ratna, chayAnaveM hajAra rAnI Adi cakravartIkI vibhUti yaha cha: khaNDakA rAjya prApta huA hai| aura tere donoM bhAI jayakIrti aura jayacaMda bhI zrI dharmaguruke pAsase zrAvakake bAraha pratoM sahita ukta nandIzvara grata pAlakara Ayuke antameM samAdhimaraNa karake svargameM maharddhika deva hue the so pahAMse Ayakara hastinApurameM vimala nAmA vaizyakI sAdhyI satI lakSmImatIke garbhase arijaya amitaMjaya nAmake donoM putra hue so ve donoM bhAI hama hI hai| hamako pitAjIne jaina upAdhyAyake pAsa cAroM anuyoga Adi saMpUrNa zAstra paDhAye aura adhyayana kara cukaneke anaMtara kumArakAla bItane para hama logoMke vyAhakI taiyArI karane lage, paraMtu hama logoMne byAhako baMdhana samajhakara svIkAra nahIM kiyA aura bAhyamyantara parigraha tyAga karake bhI guruke nikaTa dIkSA grahaNa kI, so tapake prabhAvase yaha cAraNa Rddhi prApta huI hai| yaha sunakara rAjA bolA-he prabhu! mujhe bhI koI vratakA upadeza karoM, taba zrI gurune kahA ki tuma naMdIzvara prata pAloM aura zrI siddhacakrakI pUjA kro| isa pratakI vidhi isa prakAra hai so suno-- isa jambUdvIpake AsapAsa lavaNa samudrAdi asaMkhyAta samudra aura ghAtikIkhaNDAdi asaMkhyAta dvIpa eka dUsareko cUDIke AkAra ghere hue dune vistArako liye haiN| una saba dvIpoMmeM jambUdvIpa nAbhiyat sayake madhya hai| so jambadIpako Adi lekara, jo ghAtakIkhaNDa puSkaravara, thArunIyara, kSIrayara, ghRtavara, isuyara
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** aura naMdIzvara dvIpameM pratyeka dizAme eka aMjanagiri, cAra dadhimukha aura ratikara isa prakAra (23) teraha parvata haiN| cAroM dizAoMke milakara saba 52 paryaMta hue| ina pratyeka parvatoM para anAdi nidhana (zAzvat) akRtrima jina bhavana hai, aura pratyeka maMdirameM 108 jinabiMba atizayayukta virAjamAna haiM, ye jinabiMba 500 dhanuSa UMce haiN| vahAM indrAdi deva jAkara nitya prati bhaktipUrvaka pUjA karate haiN| paraMtu manuSyakA gamana nahIM hotA isaliye manuSya una caityAlayoMkI bhAvanA Ane apane sthAnIya jaityAlayoMmeM hI bhAte hai| aura naMdIzvara dvIpakA maNDala mAMDakara varSameM tIna bAra (kArtika, phAlguna aura ASADha mAsake zukla pakSoMmeM hI aSTamIse pUnama taka) ATha dina pUjanAbhiSeka karate haiM, aura ATha dina yata bhI karate haiN| arthAt sudI sAtamase dhAraNA karaneke liye nahAkara prathama jinendra deyakA abhiSeka pUjA kare, phira gurukepAsa athavA guru na mile to jinabiMbake sanmukha khar3e hokara vratakA niyama kre|| sAtamase paDimA taka brahmacarya rakkhe, sAtamako ekAsana kare, bhUmipara zayana kare, sacitta padArthokA tyAga kre| AThamako upayAsa kare, rAtri jAgaraNa kare, maMdirameM maMDala mAMDakara aSTadravyoMse, pUjA aura abhiSeka kare, paMcamesa kI sthApanA kara pUjA kare, cauvIsa tIrthaMkaroMkI pUjA jayamAlA paDhe, naMdIzvara vratakI kathA sune aura 'OM naMdIzvarasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 bAra jApa kre| AThamake upavAsase 10 daza lAkha upayAsoMkA phala milatA hai navamIko saba kriyA AThamake samAna hI karanA, keyala 'OM hrIM aSTamahAvibhUtisaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kre| aura dopahara pazcAt pAraNA kre| isa dina daza hajAra upavAsoMkA phala hotA hai|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI aSTAnhikA nandIdhara vrata kathA [119 ******************************** dazamIke dina bhI saba kriyA AThamake samAna hI kre| 'OM hrIM trilokasArasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kare aura keyala pAnI aura bhAta khaaye| isa dinake pratakA phala sATha lAkha upavAsake samAna hotA hai| gyArasake dina bhI saba kriyA AThamake samAna kare, siddhacakrako trikAla pUjA kare aura 'OM hI caturmukhasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 bAra jApa kare aura Unodara (alpa bhojana) kre| isa dinake gratase 50 lAkha upavAsakA phala hotA hai| bArasako bhI saya kriyA gyArasake hI samAna kare aura 'OM hrIM paMcamahAlakSaNasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kare tathA ekAzana kre| isa dinake pratase 84 lAkha upavAsoMkA phala hotA hai| terasake dina bhI sarya kriyA pArasake samAna kare, keyala 'OM hrIM svargasopAnasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kare aura imalI aura bhAtakA bhojana kre| isa dinake vratase 40 lAkha upayAsakA phala milatA hai| caudasake dina saba kriyA uparake samAna hI kare aura 'OM hrIM siddhacakrAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kare tathA aNa (sUkhA) sAga Adi zuddha ho to usake sAtha athayA pAnIke sAtha bhAta khaavai| isa dinake vratakA phala 1 karoDa upayAsakA phala hotA hai| punamake dina saba kriyA uparake hI samAna kara kevala 'OM hrIM indradhyajasaMjJAya namaH' isa maMtrakI 108 jApa kare tathA cAra prakArake AhAra tyAga kare (anazana vrata kare) isa dinake vratakA tIna karoDa pAMca lAkha upavAsakA phala hotA hai|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] *** zrI jainavrata-kathAsaMgraha *********** ***** pazcAt paDimAke dina pUjanAdi kriyAse anantara ghara Akara cAra prakAra saMghoMko cAra prakArakA dAna karake Apa pAraNA kre| jo koI isa vratako tIna varSa taka karatA hai use svargasukha milatA hai| pIche kitane bhakSa niyojatA hai aura jo pAMca varSa taka karatA hai vaha uttamottama sukha bhogakara sAtaveM bhaya mokSa jAtA hai, tathA jo sAta varSa evaM ATha varSa taka vrata karatA hai yaha dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI yogyatApUrvaka usI bhavase mokSa jAtA hai| isa vratako anantavIrya aura aparAjitane kiyA, so ye donoM cakravartI hue| aura vijayakumAra isa vratake prabhAvase cakravartIkA senApati huaa| jarAsiMdhune pUrvajanmameM yaha vrata kiyA, jisase yaha pratinArAyaNa huaa| jayakumAra sulocanAne yaha vrata kiyA jise vaha avadhijJAnI hokara RSabhanAtha bhagavAna 72 yA gaNadhara huA aura usI bhavase mokSa gye| sulocanA bhI AryikAke vrata dhAraNakara strIliMga chedakara svargameM maharddhika deva huii| zrIpAlakA bhI isase kor3ha gayA aura usI bhavase mokSa bhI huaa| adhika kahAM taka kahA jAya ? isa vratakI mahimA koTi jIbhase bhI nahIM kI jA sakatI hai| isa prakAra tIna, pAMgha va sAta (ATha) varSa isa vratako karake udyApana kare, AvazyakatA ho to navIna jinAlaya banAve, saba saMghoMko tathA vidyArthijanoMko miSTAnna bhojana karAve, caubIsa tIrthaMkaroMkI pratimA padharAve, zAMti havana Adi zubha kArya kare, pratiSThA karAve, pAThazAlA banAye, graMthoMkA jIrNoddhAra kare aura pratyeka prakArake upakaraNa ATha ATha maMdirameM bheMTa kare, isa prakAra utsAhase udyApana kre| yadi udyApanakI zakti na ho to vrata dUnA kare ityAdi /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ravivAra ( AdityavAra ) vrata kathA ************************ [121 isa prakAra rAjA hariSeNane vratakI vidhi aura phala sunakara munirAjako namaskAra kiyA aura ghara jAkara kitaneka varSoMtaka yathA vidhi yaha vrata pAlana karake pazcAt saMsAra bhogoM se virakta hokara jina dIkSA le lI, so tapake prabhAva va zukladhyAnake balase cAra ghAtiyA karmokA nAza karake kevalajJAna prApta kiyA aura aneka dezoMmeM vihAra kara bhavyajIvoMko saMsArameM pAra honevAle sacce jina mArgameM lgaayaa| pazcAt Ayuke aMtameM zeSa karmoMko nAza kara siddha pada pAyA / * isa prakAra yadi ArA bhavyajIna bhI isa kareMge to ye uttamottama sukhoMko apanera bhAvoMke anusAra pAkara uttama gatiyoMko prApta hoyeNge| tAtparya vratakA phala taba hI hotA hai jabaki mithyAtva tathA krodha, mAna, mAyA aura lobha Adi kaSAya tathA mohako maMda kiyA jaay| isa lie isa bAta para vizeSa dhyAna denA caahie| nandIzvara vrata phala liyo, zrI hariSeNa nareza / karma nAza zivapura gayo, banTU caraNa hameza // 25 zrI ravivAra ( AdityavAra ) vrata kathA kAzI dezakI banArasa nagarIkA rAjA mahIpAla atyaMta prajAvatsala aura nyAyI thaa| usI nagarameM matisAgara nAmakA eka seTha aura guNasundarI nAmakI usakI strI thii| isa seThake pUrva puNyodayase uttamottama guNavAna tathA rUpavAna sAta putra utpanna hue| une cha kA to vivAha ho gayA thA, kevala laghuputra guNadhara kuMvAre the so guNadhara kisI dina vanameM krIDA karate vicara rahe the to unakA guNasAgara munike darzana ho gye| vahAM munirAjakA
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainabata-kathAsaMgraha ******************************** Agamana sunakara aura bhI bahuta loga vandanArtha vanameM Aye the aura saba stuti vandanA karake yathA sthAna baitthe| zrI munirAja unako dharmavRddhi kahakara ahiMsAdi dharmakA upadeza karane lge| ___jaba upadeza ho cUkA taba sAhUkArakI strI guNasundarI bolI svAmI! mujhe koI prata diijiye| taba munirAjane use pAMca aNuvrata, tIna guNavrata aura cAra zikSAvratakA upadeza diyA aura samyaktyakA svarUpa samajhAyA, aura pIche kahA-beTI! tU AdityayArakA vrata kara, 'suna, isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki ASADha mAsameM prathama pakSameM prathama ravivArase lekara naya ravivAroM taka yaha vrata karanA caahiye| pratyeka ravizArake TiMga janama kArana gA rInA namaka (mIThA) ke alonA bhojana ekabAra (ekAsanA) karanA pArzvanAtha bhagayAnako pUjA abhiSeka karanA| gharake saba ArambhakA tyAgakara viSaya aura kaSAya bhAvoMko dUra karanA, brahmacaryase rahanA, rAtri jAgaraNa bhajanAdi karanA aura 'OM hIM ahaM pAInAthAya namaH' isa maMtrakI 108 bAra jApa krnaa| isa prakAra nava varSa taka yaha yata karake pazcAt udyApana krnaa| prathama varSa nava upavAsa karanA, dUsare varSa namaka binA bhAta aura pAnI pInA, tIsare varSa namaka binA dAla bhAta khAnA, cauthe varSa binA namakakI khicaDI khAnA, pAMcaveM varSa binA namakakI roTI khAnA, chaDe varSa binA namaka dahI bhAta khAnA, sAtaveM tathA AThave varSa namaka vinA mUMgakI dAla aura roTI khAnA aura navaveM varSa ekabArakA parosA huA (ekaTAnA) namaka binA bhojana karanA, phira dUsarIvAra nahIM lenA aura thAlImeM jUThana bhI nahIM choddnaa|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 123 navadhAbhakti kara munirAjako bhojana karAnA aura nava varSa pUrNa honepara udyApana krnaa| so nava nava upakaraNa maMdiroMmeM caDhAnA, nava zAstra likhavAnA, naya zrAvakoMko bhojana karAnA, nava nava phala zrAvakoMko bAMTanA samavazaraNakA pATha paDhanA, pUjana vidhAna karanA aadi| zrI ravivAra ( AdityavAra ) vrata kathA ******************************** " isa prakAra guNasuMdarI vrata lekara ghara AI aura saba kathA gharake logoko kaha sunAI to gharavAloMne sunakara isa vratakI bahuta niMdA kii| isaliye usI dinase usa gharameM daridratAkA vAsa ho gayA / sabaloga bhUkhoM marane lage, taba seThake sAtoM putra salAha karake paradezako nikle| so sAketa (ayodhyA) nagarImeM jinadatta seThake ghara jAkara nokarI karane lage aura seTha seThAnI banArasa hI meM rhe| kucha kAlake pazcAt banAesameM koI avadhijJAnI muni padhAre, so daridratAse pIDita seTha seThAnI bhI vandanAko gaye aura dIna bhAyase pUchane lage he nAtha! kyA kAraNa hai ki hama loga aise raMka ho gaye ? taba munirAjane kahA- tumane munipradatta ravivAra vratakI niMdA kI hai isase yaha dazA huI hai| yadi tuma punaH zraddhA sahita isa vratako karo to tumhArI khoI huI sampatti tumheM phira milegii| seTha seThAnIne muniko namaskAra karake punaH ravivAra vrata kiyA, aura zraddhA sahita pAlana kiyA jisase unako phirase dhana dhAnyAdikI acchI prApti hone lagI / paraMtu inake sAtoM putra sAketapurImeM kaThina majUrI karake peTa pAlate the taba eka dina laghu bhrAtA guNadhara vanameM ghAsa kATaneko gayA thA, so zIghratAse gaDDA bAMdhakara ghara calA AyA aura haMsiyA ( dA~taDuM ) vahI bhUla aayaa| ghara Akara usane bhAvajase bhojana maaNgaa| taba vaha bolI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124] zrI jainata-kathAsaMgraha ******************************** __lAlajI! tuma haMsiyA bhUla Aye ho, so jaldI jAkara le Ao pIche bhojana karanA, anyathA hasiyA koI le jAyegA to saba kAma aTaka jaayegaa| vinA dravya nayA dAMtaDA kaise AyegA? yaha sunakara guNadhara turaMta hI puna: banameM gayA so dekhA ki haMsiyA para baDA bhArI sAMpa lipaTa rahA hai| yaha dekhakara bahuta duHkhI huye ki dAMtaDA binA liye to bhojana nahIM milegaa| aura dAMtakhA milanA kaThina ho gayA hai taba ve vinIta bhAvase sarvajJa vItarAga nagI stuti karaNe tase pratito stuti karane ke kAraNa dharaNendrakA Asana hilA, usane samajhA ki amuka sthAnoMmeM pArzvanAtha jinendra ke bhaktako kaSTa ho rahA hai| taba karuNA karake padmAvatIdevIko AjJA kI ki tuma jAkara prabhubhakta guNadharakA duHkha nivAraNa kro| yaha sunakara padmAvatIdevI turaMta vahAM pahuMcI, aura guNadharase bolI he putra! tuma bhaya mata kro| yaha sonekA dAMtaDA aura ratnakA hAra tathA rasnamaI pArzanAtha prabhukA biMba bhI le jAo, so bhaktibhAvase pUjA karanA isase tumhArA duHkha zoka dUra hogaa| ___guNadhara, devI dvArA pradata dravya aura jinabiMba lekara ghara Aye so prathama to unake bhAI yaha dekhakara sare, ki kahIM yaha curAkara to nahIM lAyA hai, kyoMki aisA kaunasA pApa hai jo bhUkhA nahIM karatA hai, paraMtu pIche guNadharake mukhase saba vRtAMta sunakara bahuta prasanna hue aura bhUri bhUri prazaMsA karane lge| isa prakAra dinoM dina unakA kaSTa dUra hone lagA aura thoDe hI dinoMmeM ye bahuta dhanI ho gye| pazcAt unhoMne eka bar3A maMdira banavAyA, pratiSThA karAI, caturvidha saMghako cAroM prakArakA yathAyogya dAna diyA aura baDI prabhASanA kii| .
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI puSpAMjali vrata kathA ************************* [ 125 ***** * jaba yaha saba vArtA rAjAne sunI, taba unhoMne guNadharako bulAkara saba vRttAMta pUchA- aura atyanta prasanna ho apanI parama sundarI kanyA guNadharako syAha dI tathA bahutasA dAna daheja diyaa| isa prakAra bahuta varSo taka ve sAto bhAI rAjyamAnya hokara sAnanda yahIM rahe, pazcAt mAtA-pitAkA smaraNa karake apane ghara Aye, aura mAtA-pitAse mile| pazcAt bahuta kAla taka manuSyocita sukha bhogakara sanyAsapUrvaka maraNakara yathAyogya svargAdi gatiko prApta hue aura guNadhara usase tIsare bhava mokSa gaye / isa prakAra vratake prabhAvase matisAgara seThakA daridra dUra huaa| aura uttamottama sukha bhogakara uttama uttama gatiyoMko prApta hue| jo aura bhavyajIya zraddhA sahita bAraha varSa vrata pUrvaka isa vratakA pAlana kareMge, ye uttama gati paayeNge| yaha vidhi ravivrata phala liyo, matisAgara guNavAna | duHkha daridra nazo sakala, anta laho niravAna // AMM AMA 26) zrI puSpAMjali vrata kathA namoM siddha paramAtmA, sakala siddha dAtAra / puSpAMjali vratakI kathA, kahU~ bhavya sukhakAra // jambUdvIpake pUrva videhameM sItA nadIke dakSiNa taTa para maMgalAvatI dezameM ratnasaMcayapura nAmakA eka nagara hai| yahAM rAjA yajasena apanI jayAvatI rAnI sahita sAnanda rAjya karatA thA, paraMtu gharameM putra na honeke kAraNa udAsa rahatA thA / so eka dina rAjA jaba rAnI sahita jina maMdirameM darzana karaneko gayA, to yahAM usane jJAnasAgara munirAjako baiThe dekhA,
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126] **** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ****. aura bhakti ahita pUjA bandanA karake dharmopadeza sunA / ******** pazcAt avasara pAkara vinaya sahita rAjAne pUchA- he prabho ! hamArI rAnIke putra na honese ye atyanta dukhita rahatI hai, so kyA isake koI putra na hogA ? taba munirAjane vicAra kara kahA- rAjA ! ciMtA na karo, isake atyaMta prabhAvazAlI putra hogA, jo cakravartI pada prApta kregaa| yaha sunakara rAjA rAnI harSita hokara ghara Aye aura sukhase rahane lage, pazcAt kucha dinoMke bAda rAnIko zubha svapna hue, aura eka svargake deva rAnIke garbha meM AyA aura nava mAsa pUrNa hone para ratnazekhara nAmadhArI sundara putra huA / eka dina ratnazekhara apane mitroMke sAtha jaba krIDA kara rahA thA taba ise AkAzamArgase jAte hue meghavAhana nAmake vidyAdharane dekhA so dekhate hI premase vihvala hokara nIce AyA aura rAjaputrako apanA paricaya dekara usakA mitra bana gyaa| ThIka hai- puNyase kyA nahIM hotA haiM ? pazcAt rAjaputrane bhI use apanA paricaya dekara meruparvatakI vaMdanA karanekI icchA pragaTa kii| taba meghavAhana bolA- he kumAra ! hamAre vimAnameM baiThakara calo, paraMtu ratnazekharane yaha svIkAra nahIM kiyA aura kahA ki mujhe hI vimAna racanAkI vidhi yA maMtra batAo ! so vidyAdharane aisA hI kiyA taba vidyAdharakI sahAyatAse 500 vidyAyeM sAdhI pazcAt meAhanAdi mitroM sahita DhAIdvIpake samasta jina maMdiroMkI vandanArtha prasthAna kiyA so vijayArddha parvatake siddhakUTa caityAlayameM pUjA stavana karake raMgamaNDapameM baiThA thA ki itanemeM dakSiNa zreNI sthanupura nagarakI rAjakanyA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI puSpAMjali vrata kathA [127 ******************************** madanamaMjUSA bhI darzanArtha sakhiyoM sahita vahAM AI, aura ralazekharako dekhakara mohita ho gaI, paraMtu lajnAvaza kucha kaha na sakI, aura kheditadhita hokara ghara lauTa gii| rAjA rAnIne usake khedakA kAraNa jAnakara svayaMvara maNDapa rathA, aura saba rAjaputroMko AmaMtraNa diyA, so zubha tithimeM bahutase rAjaputra yahA~ Aye, unameM caMdrazekhara bhI aayaa| jaba kanyA gharamAlA lekara AI to usane ratnazekharake hI kaNThameM yaha yaramAlA ddaalii| isapara vidyAdhara rAjA bahuta vigaDe ki yaha vidyAdharakI kamA bhUmigaumAsigo gA sakatI haiM, paraMsu ratnazekharane unako yuddha ke liye satpara dekha sabako thoDI derameM jItakara yathAsthAna bidA kara diyaa| inakA parAkrama dekhakara bahutase rAjA inake AjJAkArI hue, aura yahIM inako, zubhodayase cakraratnakI prApti bhI huI, taba chahoM khaNDoMko yaza karake de kumAra cakravartI padase bhUSita hokara nija nagarameM Aye aura pitAdi gurujanose milakara AnaMdase rAjya karane lge| ekadina rAjA ratnazekhara mAtApitA sahita sudarzanamerUkI vandanAko gaye the to baDe bhAgyodayase do cAraNa muniyoMko dekhakara bhaktipUrvaka vandanA-stuti kara dharmopadeza sunA aura avasara pAkara apane bhavAMtaroMkA kathana pUchA tathA yaha bhI pUchA ki madanamaMjUSA aura meghayAhanakA mujhapara atyaMta prema thA? taSa zrI munine kahA-rAjA suno! isI jambUdvIpake bharatakSetra AryakhaNDameM bhRNAlapura nAmakA eka nagara hai, yahAM rAjA jitAra aura kanakAvatI sukhase rAjya karate the| isI nagarameM zrutikIrti nAmakA brAhmaNa aura usakI bandhumatI nAmakI strI rahatI thii|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128] zrI jainavata-kathAsaMgraha ******************************** isake prabhAvatI nAmakI eka putrI thI jisane jaina guruke pAsa zikSA pAI thii| eka dina brAhmaNa sapatnI vanakrIDAko gayA thA, to yahAM para usakI strIko sApane kATA ora vaha mara gii| taba brAhmaNa atyaMta zokase vihvala ho gayA, udAsa rahane lgaa| yaha samAcAra pAkara usakI putrI prabhAvatI vahAM AI aura aneka prakArase pitAko saMbodhana karake bolI-pitAjI! saMsArakA svarUpa aisA hI hai| isameM iSTa viyoga aniSTa saMyoga prAya: huA hI karate haiN| yaha iSTAniSTa kalpanA moha bhAyoMse hotI hai| yathArthameM na kucha iTa haiM, na aniSTa haiM, isaliye zokakA tyAga kro| pazcAt prabhAvatIne apane pitAko jaina guruke pAsa saMbodhana karAkara dIkSA dilA dii| so brAhmaNane prAraMbhameM tapazcaraNa kiyA, paraMtu cAritra bhraSTa hokara maMtra yaMtra taMtrAdike (vyartha jhagaDoM) meM phaMsa gayA, vidyAke yogase naI bastI basAkara usameM ghara mAMDakara rahane lagA aura viSayAsakta ho svacchanda pravartane lgaa| taba punaH prabhAvatI use saMbodhana karaneke liye yahAM gaI aura kahA-pitAjI! jina dIkSA lekara isa prakArakA pravartana acchA nahIM hai| isase isa lokameM niMdA aura paralokameM duHkha sahanA pdd'eNge| yaha sunakara brAhmaNa kupita huA aura use panameM akelI chor3a dii| so jahAM prabhAvatI NamokAra maMtra japatI huI yanameM baiThI thI, yahAM panadeyI AI aura pUchA beTI, tU kyA cAhatI hai? taba prabhAvatIne phailAzayAtrA karanekI icchA pragaTa kii|
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** zrI puSpAMjali vrata kathA *********** [129 ******* yaha sunakara devone use kailAsapara pahu~cA diyA / prabhAvatI yahAM bhAdo sudI pAMcamake dina pahuMcI thI, usa dina puSpAMjali vrata thA, isaliye svarga tathA pAtAlayAsI deva bhI vahAM pUjana vandanAdike liye Aye the / so padmAvatIdevIne prabhAvatIkA paricaya pAkara kahA- beTI! tU puSpAMjali vrata kara isase terA saba duHkha dUra hogaa| isa vratakI vidhi isa prakAra hai ki bhAdoM sudI 5 se 9 taka pAMca dina nityaprati paMcamerukI sthApanA karake caubIsa tIrthaMkaroMkI aSTa davyoMse pUjA abhiSeka kare pAMca aSTaka tathA pAMca jayamAlA paDhe aura 'OM hrIM paMcameru saMbandhI assI jinAlayebhyo nama:' isa maMtrakA 108 bAra jApa kareM, pAMcamakA upavAsa kare, aura zeSa dinoMmeM rasa tyAga kara Unodara bhojana kre| ho sake to 5 upavAsa kare, rAtriko bhajana jAgaraNa kare viSaya kaSAyoMko ghaTAve, brahmacarya rakhe aura gharakA AraMbha tyAge / * isa prakAra pAMca varSa taka vrata karake phira udyApana kare, so pAMca prakArake upakaraNa pAMca pAMca jinAlayoM meM bheMTa deye, pAMca zAstra padharAve, pAMca zrAvakoMko bhojana karAye, cAroM prakArake dAna deye, ityAdi / yadi udyApana karanekI zakti na hove to dUnA vrata kre| isa prakAra prabhAvatIne vratakI vidhi sunakara saharSa svIkAra kiyA, aura use yathAvidhi 5 varSa taka pAlana kiyA tathA udyApana bhI kiyA isase use bahuta zAMti huii| padmAvatI devIne use vimAnameM baiThAkara usake nagara mRNAlapurameM pahu~cA diyaa| vahAM pahu~cakara prabhAvatIne svayaMprabhu guruke pAsa dIkSA lI, aura tapa karane lagI, so tapake prabhAvase unakI bahuta prazaMsA phailii| yaha prazaMsA usa pitAse sahana nahIM huI, aura usane use duHkha denekI vidyAeM bhejii| so vidyAeM bahuta upasarga karane lagI,
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130] ****** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ****** ******* paraMtu prabhAvatI raMca mAtra bhI nahIM DigI aura aMtameM samAdhimaraNa karake acyuta svargameM deva huii| vahAM usakA nAma padmanAbha huA / isI bIca mRNAlapurakI eka rukmaNI nAmakI zrAvikA marakara usa devakI devI huii| so ye dono sukhapUrvaka kAlakSepa karane lge| eka dina usa padmanAbha devane vicArA, ki hamArA pUrva janmakA pitA mithyAtvameM par3A hai use saMbodhana karanA caahie| yaha vicAra kara usake pAsa gayA aura apanA saba vRttAMta kahA, so sunakara vaha bahuta lajjita huA aura saba prapaMca choDakara zAMticita huA / pazcAt jinokta tapazcaraNa kiyA, aura samAdhise maraNa kara svargameM prabhAsa deva huA / so vaha padmanAbhadeva svargase cayakara tU ratnazekhara cakravartI huA haiM, aura padmanAbhakI devI terI madanamaMjUSA nAmakI paTTarAnI huI haiN| tathA prabhAsadeva vahAMse cayakara yaha terA mitra meghavAhana vidyAdhara huA hai| so he rAjA ! tUne pUrva bhavameM puSpAMjali vrata kiyA thA jisake phalase svarga se sukha bhogakara yahAM cakravartI huA hai, aura ye donoM bhI tere pUrvajanmake sambandhI haiM isase inakA tujha para parama sneha haiN| yaha sunakara rAjAne puSpAMjali vrata dhAraNa kiyA aura yAtrA karake ghara AyA va vidhi sahita vrata kiyA, pazcAt bahuta kAlataka rAjya karake saMsArase virakta hokara nija putrako rAjyabhAra saupakara jina dIkSA le lI aura ghora tapa karake kevalajJAna prApta kiyA tathA aneka bhavya jIvoMko dharmopadeza diyA pazcAt zeSa karmoko nAza karake mokSapada prApta kiyaa| madanamaMjUSAne dIkSA le lI. so tapakara solahaveM svargameM deva huii| meghavAhana Adi anya rAjA bhI yathAyogya gatiyoMko prApta hue| isa prakAra aura bhI bhavya jIva
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bArahasau cautIsa vratakI kathA 131 ******************************** zraddhAsahita yaha prata pAleMge tathA kaSAyoMko kRza kareMge to ve bhI uttamottama padako prApta hoNge| puSpAMjali vrata pAlakara, prabhAvatI gunnmaal| laho siddha pada antameM, namo viyoga smhaal|| AMM MAM (27 zrI bArahasau cautIsa vratakI kathA) vandraM Adi jinendra yada, mana vaca tana sira naay| bArahasau cautIsa vrata, kathA kahU~ sukhdaay|| magadha dezameM rAjagRhI nagarakA svAmI rAjA zreNika nyAyapUrvaka rAjya zAsana karatA thaa| isakI parama sundarI aura jinadharmaparAyaNa zrImatI celanA paTTarAnI thI, so jaba vipulAcala para mahAvIra bhagayAnakA samavazaraNa AyA taba rAjA prajAsahita vaMdanAko gyaa| aura vaMdanA stuti karake manuSyoMkI sabhAmeM baiThakara dharmopadeza sunane lgaa| __pazcAt rAjAne pUchA-he prabhu! SoDazakAraNa pratase to tIrthakara pada milatA hI hai, paraMtu kyA anya prakArase bhI mila sakatA hai, so kRpAkara khiye| taya gautamasvAmIne kahA-rAjana suno! jambUdvIpake bharatakSetrameM AryakhaNDameM avantI deza haiM, vahAM ujjayanI nagarI haiM, jahAM hemavarmA rAjA apanI zivasundarI rAnI sahita rAjya karatA thaa| eka dina rAjA vanakrIDA karaneko yanameM gayA thA, aura vahAM cAraNa muniyoMko dekhakara namaskAra kiyA tathA manameM samatAbhAya dharakara vinaya sahita pUchane lagA-bhagavAna! kRpA karake batAiye ki maiM kisa prakAra tIrthaMkara pada prApta karake mokSa prApta karU~? taba zrI gurune kahA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ .132] .... 132] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** rAjana! tuma bArahasaucautIsa vrata kro| yaha vrata bhAdoM sudIpa se prAraMbha hotA hai| 1234 upayAsa tathA ekAzana karanA yaahie| yaha vrata daza varSa aura sADetIna mAhameM pUrA hotA hai aura ekAMtara kare to 5 varSa paune do mAsameM hI pUrNa ho jAtA hai| vratake dina rasa tyAgakara nIrasa bhojana kare, Arambha parigrahakA tyAga kara bhakti aura pUjAmeM nimagna rahe| aura 'OM hIM asiAusA cAritrazuddhavratemyo namaH isa maMtrakA 108 bAra jApa kre| jaba vrata pUrA ho jAye, taba udyApana kre| jhArI, thAlI, kalaza Adi upakaraNa caityAlayameM bheMTa kara, causaTha graMtha padharAye, thAra prakArakA dAna kare tathA 1234 lADU AyakoMke ghara bAMTe, pAThazAlAdi sthApana kare ityAdi aura yadi udyApanakI zakti na hove to dUnA prata kre| isa prakAra rAjAne pratakI vidhi sunakara use yathA vidhi pAlana kiyA va udyApana bhI kiyaa| aMtameM samAdhimaraNa karake ayyuta svargameM deva huaa| yahAMse cayakara vaha videhakSetrake vijayApurImeM dhanaMjaya rAjArka candrabhAnu prabhu nAmakA tIrthakara padadhArI huaa|uske garbhAdika pAMca kalyANaka hue| isa prakAra rAjA hemayarmA svargake sukha bhogakara tIrthakara pada prApta karake isa vratake prabhAvase mokSa gyaa| isaliye he zreNika! tIrthakara pada prApta karaneke liye yaha vrata bhI eka sAdhana hai| yaha sunakara rAjA zreNikane bhI praddhAsahita isa vratako dhAraNa kiyA aura SoDazakAraNa bhAvanAyeM bhI bhAyIM so tIrthakara prakRtikA bandha kiyaa| aba AgAmI cauvIsImeM ye prathama tIrthakara hokara mokSa jaayeNge| isa prakAra aura bhI jo bhavya jIva isa yatakA pAlana kareMge ve bhI uttamottama sukhoMko pAkara mokSa pada prApta kreNge| . bArahasau cautIsa vrata, hemavarma nRpa paal| narasurake sukha bhogakara, lahi mukti guNamAla /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI auSadhidAna vrata kathA ****** 28 zrI auSadhidAna kathA janma jarA aru maraNake roga rahita jina deva / auSafears aNI kathA kahUM karUM tina seva // soraTha dezameM dvArikA nagara hai| vahAM navameM nArAyaNa zrI kRSNacaMdra rAjya karate the| inake satyabhAmA tathA rUkmaNI Adi solaha hajAra rAniyAM thI, jo paraspara bahina bhAvase (premapUrvaka ) rahatI thii| **** [ 133 **** zrI kRSNa prajA pAlana aura nIti nyAyAdi kAryoMmeM sampanna the| eka dina ye zrI kRSNajI svajanoM sahita zrI neminAtha prabhukI vandanAko jA rahe the ki mArgameM eka muni atyaMta kSINazarirI dhyAnastha dekhe to karUNA aura bhaktise citta Ardrata ho gayA aura apane sAthavAle vaidyase kahAki tuma rogakA nidAna karake uttama prAsuka auSadhi taiyAra karo jo ki munirAjako AhArake sAtha dI jAya, jisase roga miTakara ratnatrayakI vRddhi ho / vaidyane rAjAkI AjJA pramANa auSadhi taiyAra kI aura jaba zrI munirAja caryAko nikaleM to kRSNarAyane vidhipUrvaka paDagAhakara navadhA bhakti sahita zrI munirAjako bhojanake sAtha auSadhiyukta taiyAra kiye hue lADUkA AhAra diyA, jisase kRSNarAyake ghara paMcAzcarya hue aura auSadhikA nimitta pAkara munirAjakA roga bhI upazama huA / zrI kRSNajI auSadhidAnake prabhAvase (vAtsalya bhAvake kAraNa ) tIrthaMkara prakRtikA bandha kiyaa| kisI eka dina zrI kRSNarAya punaH muni darzanako gaye so bhAgyavazAt ve hI muni eka zilApara dhyAnastha dikhAyI diye /
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** taba bhakti sahita vandanA karake rAjAne munirAjake zarIrakI kuzala puuchii| taba zarIrase sarvathA niSprema una munirAjane kahA-rAjana! zarIra to kSaNabhaMgura hai, isakI kuzala sakuzalatA dI k? yAnI gurupa hala pAtu jAnakara isameM mamatvabhAva nahIM rakhate haiN| nAzavAna deha to kisI dina nizcaya hI naSTa hovegA aura yaha AtmA to avinAzI TakotkIrNa svabhAvase jJAtA dRSTA hai| so usakI pudgalAdi para padArtha kucha bhI bAdhA nahIM pahuMcA sakate haiM ityaadi| isa prakAra munirAjake yacanoMse rAjAko bahuta Ananda huA paraMtu vaha vaidha jisane auSadhi banAI thI, apanI prazaMsA na sunakara tathA auSadhi prayogapara apekSA bhAva dekhakara kupita huA aura munikI kRta dhvani Adi zabdoMse niMdA karane lgaa| isase yaha tIryaca AyukA bandha karake usI yanameM bandara (kapi) huA so eka dina jaba ki vaha bandara (vaidyakA jIva) vanameM eka vRkSake uchalakara dUsare para, aura dUsare tIsare vRkSa para jA rahA thA, taba pavanake vegase usa vRkSakI eka DAlI jisake nIce munirAja baite the, TUTakara una para par3A aura usase eka bar3A ghAva munike zarIrameM ho gayA, jisase rakta bahane lgaa| yaha dekhakara yaha bandara kautukayaza yahAM AyA aura dekhA ki munirAjake upara vRkSakI eka bar3I DAla gira paDI hai aura usase ghAva hokara lahu baha rahA hai| muniko dekhakara bandarako jAtismaraNa ho gayA jisase usane jAnA ki pUrva bhayameM maiM vaidha thA, aura maiMne inhIM munirAjakI auSadhi kI thI paraMtu unake mukhase prazaMsA na sunakara maiMne mAna kaSAya vaza unakI niMdA kI thI ki jisase ki maiM bandarakI yoniko prApta huaa|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI paradhana lobhakI vrata kathA [135 ******************************** yaha vicArakara usa bandarane turaMta hI munirAjake uparase jyoM tyoM karake yaha vRkSakI DAlI alaga kara dii| aura jaDIbUTI (auSadhi) lAkara munike ghAya para lagAI, jisase munirAjako ArAma huA / pazcAt munirAjane use dharmopadeza diyA aura aNuvrata grahaNa karAye so usane vratapUrvaka Ayuke antameM sAta dina pahile sanyAsa maraNa kiyA, so prANa tyAgakara saudharma svargama deva huaa| isa prakAra auSadhidAnake prabhAvase zrI kRSNane tIrthaMkara prakRti bAMdhI aura bandara bhI aNuvrata grahaNa kara svarga gyaa| yadi anya bhavya jIva isI prakAra AhAra, auSadhi, abhaya aura vidhAdAnameM pravRtta hoMge to avazya hI uttamottama sukhoMko prApta kreNge| auSadhidAna prabhAva se, zrIkRSNa nrraay| aru kapi pAyo vimala sukha, deha saba mila laay|| (29| zrI paradhana lobhakI kathA ) vItarAgake pada namU, namU gurU nirgth| jA prasAda saba lobha vaza, hi male muktiko pantha / / kapilA nagarImeM ratnaprabha rAjA rAjya karatA thaa| isakI rAnI vidhutaprabhA thii| isI nagarameM jIvadasa aura piNyAkagandha nAmake do sAhUkAra the| jinadatta to dharmAtmA aura udAracitta thA paraMtu piNyAkagandha bar3A lobhI aura pApI thA| isakI strI bhI isake samAna thii| eka samaya rAjAne nagarameM tAlAba khodanekI AzA kI so tAlAba khudane lagA jaba kucha gaharA khudA to usameMse
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] zrI jainanata-kathAsaMgraha ******************************** bahutase soneke khambhe nikale, jo miTTIse dabe rahaneke kAraNa maile ho rahe the aura loheke samAna pratIta hote the| so majadUra loga unheM uThAkara becane le gye| eka khambhA inameM seTha jinadattane bhI liyA aura jaba pIche jAMca kI to sonekA nikalA, paraMtu mUlya lohekA diyA thaa| jaba zeSa dravyako apanA na samajhakara usane dharmakAryomeM lagA diyA, isa prakAra yaha paradhanase nivRtti lobha hokara sAnanda rahane lgaa| paraMtu piNyAkagandha jisane bahutase khambe lohekI kImatase le rakhe the aura sonekA jAnatA bhI thA usane draSyase bhohita hokara saMcita kara rkhe| eka dina rAjA tAlAba dekhaneko gayA aura eka khambhA aura bhI par3A dekhA soM jAMca karane para sonekA pratIta huaa| isake pIche aura bhI khudAyA to yahAM eka peTI jisameM sAmAna bhI niklaa| usa tAmrapatrameM 100 khambhoMko yAta likhI thii| taba rAjAne zeSa khambhoMkI talAza kI to mAlUma huA ki eka khambhA to jinadatta seThane mola liyA hai, 98 piNyAkagandhane liye haiN| rAjAne donoM seThako bulAyA so jinadatta seThane to svIkAra kara liyA aura usa khambhese utpanna dravyakA hisAba rAjAko dikhAkara nirdoSa rItyA chuTakArA pA gyaa| itanA hI nahIM rAjAne usakI savAIse prasanna hokara usakI prazaMsA kI aura pAritoSika bhI diyaa| paraMtu piNyAkagandhane svIkAra nahIM kiyA, isase rAjAne usake gharakA saba dravya jhuTayA liyaa| ye soneke 98 khambhe jo lohekI kiMmasa liye the so to gaye hI, paraMtu sAthameM aura bhI 32 karoDa rUpayekI sampatti bhI gii| piNyAkagandha isa du:khako sahana karane meM asamartha thA isalie usane apane pAMvapara patthara paTakakara AtmaghAta kara prANa choDe aura marakara rodradhyAnase chaThaveM narkameM gyaa|
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kavalacAMdrAyaNa ( kAlahAra) vrata kathA [137 ******************************** jinadatta seTha yaha caritra dekhakara virakta ho gayA aura tapa kara Ayuke aMtameM samAdhimaraNa karake svargameM deva huaa| vAstavameM loga dUrI vastu hai / aura ta. kyA pazana kAyAkA avyakta lobhakA udaya bhI zreNi nahIM car3hane detA hai aura upazama huA upazAMta mohI muniko 11 veM guNasthAnase prathamameM girA detA hai| ___ kavine kahA bhI hai 'lobha pApakA yApa bakhAnA' isI lobhase satyaghoSa bhI marakara rAjAke bhaNDArakA sAMpa huA thaa| aura bhI jo isa prakArakA pApa karatA hai use parabhavameM to duHkha hotA hI hai, paraMtu isa bhayameM bhI rAjA ya paMcoMse daNDita hotA hai, duHkha pAtA hai va apanI pratIti kho baiThatA hai, isalie paradhanakA lobha tyAganese bhI ni:saMkitA aura sukha hotA hai| piNyAkagandha naraka hi gayo, paradhana lobha psaay| svarga gaye jinadattajI, paradhana lobha nshaay|| 30 zrI kavalacAMdrAyaNa (kavalahAra) vrata kathA) pUrvameM bhUmaNDalameM candrasA kamalAya nAmaka prajApAlaka rAjA thaa| jisakI patiyatA rAnIkA nAma vinayazrI thA, jo prajApAlana nyAyanItise karate the| itane meM eka dina rAjA rAnI vana upavanameM krIDA karate the to vahAM unhoMne eka sthAna para zrI zubhacaMdra nAmaka muni mahArAjako dekhA to donoMne yahIM jAkara munizrIko vaMdanA kI aura unake caraNameM vinayase baitthe| phira rAjAne munizvarase pUchA-mahArAja! zrI kapalacAMdrAyaNa nAmaka prata kaise karanA cAhiye, usakI pidhi kyA hai tathA pUrva meM kisane
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ** yaha vrata karake uttama phala prApta kiyA thA, yaha kRpA karake batalAiye ! taba muni 138] ****** zrI kavalacAMdrAyaNa vrata eka mAhakA hotA hai va kisI bhI mahine meM isa prakAra kiyA jA sakatA hai- prathama amAvasyAke dina upavAsa karanA, phira ekamake dina eka grAsa, dUjake dina do grAsa, isa prakAra caudasako 14 grAsa lekara pUnamako upavAsa kare phira vadI 1 ko 14, dUjako 13, usa prakAra ghaTAte ghaTAte jAkara vadI 14 ko eka grAsa AhAra lekara amAvasyAko upavAsa kareM tathA ina dinoMmeM Arambha va parigrahakA tyAga karake zrI maMdirajImeM zrI caMdaprabhukA paMcAmRtAbhiSeka karake zrI caMdraprabhukI pUjA devazAstra, gurupUjA pUrvaka kreN| tathA sArA dina dharmasevanameM tathA zAstra svAdhyAyAdimeM vyatIta kre| pratipadAko pAraNAke dina kisI pAtrako bhojana karAkara pAraNA kre| aura apanI zakti anusAra cAroM prakArakA dAna kare aura yathA zakti udyApana bhI kare jisameM 30 phala va 30 zAstra baaNtte| zrI mahAvIra prabhu rAjA zreNikase kahate haiM-rAjana! mahA tapasvI zrI bAhubalijIne isa kavalacAMdrAyaNa vratako kiyA thA jisake prabhAvase unako kevalajJAna prApta huA thA tathA zrI RSabhadevakI putrI brAhmI va sundarIne bhI yaha vrata kiyA thA jisake prabhAvase ye donoM strIliMga chedakara acyuta svargameM yatIndra huye the, aura vahAMse cayakara manuSya bhava lekara muni pada lekara unhoMne kevalajJAna prApta kiyA thaa| ataH jo koI muni, ArjikA, zrAvaka, zrAvikA yaha vrata kareMge ve yathA zakti svarga mokSako prApta kareMge aura jo paMca pApa, sAta vyasana aura cAra kaSAyoMko tyAgakara zuddha bhAvase isa vratako kareMge ve eka do bhava dhAraNa karake mokSako jaayeNge|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhI peSTha jinavara sata kazA [130 ******************************** (32 zrI jyeSTha jinavara vrata kathA) zrI jinarAja RSabhadevako namaskAra karatA hU~, sukha siddhike hetu zAradA (sarasvatI-jinavANI) ko namaskAra karatA hU~ aura zubhamati (sadabuddhi) prAptike lie gautama gaNarAjAko namaskAra kara jyeSTha jinavara vratakI kathA kahatA huuN| bharatakSetrameM AryakhaNDameM gujarAta nAmakA deza hai jisameM suprasiddha sambhapurI (vartamAna khaMbhAta Cambay) nAmakI nagarI hai| isa nagarIkA zAsaka caMdrazekhara rAjA thA jo ki guNavAna thA aura usakI rAnI thaMdramatI thii| isI nagarImeM eka somazarmA brAhmaNa thA jo apanI somilyA patnIke sAtha sukhapUrvaka rahatA thaa| somazarmA brAhmaNake jana nAmaka bAlaka eka putra thA aura isa jajha bAlakako 'somazrI nAmaka strI thii| apane pitA somaza kI mRtyu jaGga bAlakako atyaMta du:kha huaa| somityA sAsane somazrIko rajata kalaza bharaneko diye aura kahA ye kalaza brAhmaNoMke ghara bheja denA tathA pIpara (pippala vRkSa) ko jala car3hAnA| sAsakI AjJA lekara somazrI panaghaTa para gaI pahAM use eka sakhI milI to vaha khar3I ho gii| vahAM eka bar3A jaina maMdira thA, sakhIne kahA ki Aja nagarIke saba loga yahAM pUjana karate haiN| somazrIne yaha sunA aura usakI buddhi jAgrata huI, aura kalazameM pAnI bharakara jaina caityAlaya gayI to vahAM guruke pAsa jyeSTha jinapara vrata liyA, jisakI saMkSipta vidhi nimna prakAra hai yaha prata jyeSTha mahIne meM kiyA jAtA hai| jyeSTha kR. 1 (gujarAtI vaizAkha kR. 1) ko upavAsa phira 14 ekAzana, va jyeSTha zu. 1 ko proSadhopavAsake bAda phira 14 ekAzana, isa
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140] zrI jainanata-kathAsaMgraha ******************************** prakAra eka mAsa paryanta 28 ekAzana aura 2 upavAsa kiye jAte haiN| aura pratidina RSabhanAtha bhagavAnakI kalazAbhiSeka pUrvaka pUjana gIta nRtya aura saMgItake sAtha karanA cAhie. aura atyaMta utsAha pUrvaka zAstrokta vidhike anusAra isa vratakA pAlana karanA caahie| jyeSTha jinapara vrata utkRSTa 24 varSa aura madhyama 12 varSa taka va jaghanya 1 varSa bhI kiyA jAtA hai| yaha vrata lekara somazrIne jinendra bhagavAnakI pUjana kara saMpUrNa mithyAbuddhikA parihAra kiyA to kisI duSTane somantrIkI sAsase kahA ki tumhArI bahu to caityAlaya (jina maMdira) gaI haiM aura usa kalaza dvArA jinendra bhagavAnakA abhiSeka kiyA gayA hai| yaha sunate hI somilyA sAsa atyaMta kupita huii| sonI nama apa mA AI nAso ko nagara kahe aura kahane lagI ki tU mere ghara tabhI A sakatI hai jaba ki merA ghaDA le aayegii| sAsake aise pacana sunakara somazrI mAthA dhunane lagI aura vaha yahAM gaI jahAM ki kumhAra rahatA thaa| kumhArase kahA-bhAI! merI bAta suno, tuma yaha sonekA kaMgana (kar3A curA) le lo aura 30 dina taka eka miTTIkA ghaDA pratidina dete rho| kumhArane vaha kaMgana nahIM liyA aura somazrIko ghaDA diyA yaha kahane lagA-he putrI! tujhe dhanya hai, sujhe dhanya hai. tU prata (jyeSTha jinavara) pAlana kara aura mujhase pratidina ghar3A letI rhnaa| somazrIne jyeSTha mAsa taka yaha vrata kiyA tathA kumhArase ghaDA letI rahI aura pAnI bharakara ghale sAsako detI rhii| pratakI anumodanApUrvaka kumhArakI mRtyu huI, aura yaha zrIdhara nAmakA rAjA huA aura vidhi sahita vratakA pAlana kara somazrI isI zrIdhara rAjAkI putrI huI jisakA nAma kumbhazrI rakhA gayA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jyeSTha jinavara vrata kathA [ 949 *** jo ki haMmesA hI apane hRdayameM jinendra bhagavAnakA maMdira banAye thiiN| ************* ****** isa prakAra bahutasA samaya vyatIta ho gyaa| eka dina vahAM munirAjakA zubhAgamana huA, to nagarake sabhI loga AnaMdita huye aura rAjA apane parijana sahita bhunikI vaMdanArtha gayA / munivarane do prakArake dharma (muni aura zrAvaka) kA upadeza diyA jisase sunakara rAjAko mahAn harSa huaa| usa samaya somilyA (pUrvabhavakI somazrIkI sAsa ) bhI vahAM thI jo ki atyaMta duHkhI aura daridrAvasthAmeM thii| rAjAne pUchA- he munivara ! isa somilyAne aisA kaunasA pApa kiyA hai jo isa suHkhI hai? munirAjane avadhijJAnase batAyA ki yaha somazrIkI sAsa hai, jyeSTha jinavara vratakI nindA karanese usake phalako yaha bhoga rahI hai| isake mastiSka meM jo kumbha nAmaka roga hai yaha pUrvopArjita azubha karmokA phala hai, somazrI marakara he rAjana! kumbhazrI nAmase terI putrI huyI jo ki sarvaguNa saMpanna hai| kumbhazrIne hAtha jor3akara kahA he muninAtha! mujhapara kRpA karo merI sAsa atyaMta duHkhita aura vikRta zarIra hai| Apa aisA upadeza de jisase inake sarva duHkha dUra ho jaaye| RSirAjane kahA- tU isakA sparza kara aura gaMdhodaka chir3aka tathA yaha jinendra bhagavAnake caraNakamaloMkA sevana kare jisase isakI saba daridratA aura duHkha zIghra hI miTa jAyeMge ! taba kumbhazrIne usapara upakAra kiyA to usa durgandhA somilyAkI vikRti (vivarNa evaM kurupatA) naSTa ho gaI, phira somilyA ArjikA huI va tapa karake prathama svargameM deva huI /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] ****** zrI jainavrata-kathAsaMgraha ********** *** kumbhazrIne punaH dUsarIvAra isa jyeSTha jinavara vratakA pAlana kiyA aura dUsare svargameM deva huii| yaha deva kramaza: bhukti prApta kregaa| bhavya jIvoMko yaha yaha vidhi sahita pAlana karanA caahie| gahelI nagara meM mujha zubha matike dvArA vIra saM. 1758 jyeSTha zuklA ekAdazI guruvArako yaha kathA racI gaI hai| jo naranArI isa vratakA pAlana karatA hai use devagati milatI hai aura vaha indra hotA hai, roga, zoka, saMkaTa Adi saba duHkha dUra hote haiM aura usake liye jinendra bhagavAna sahAyI banate haiN| jo naranArI ekacitta hokara isa vratakA pAlana karate haiM unheM manavAMchita sukha-sampatti prApta hotI hai| WW w 32 zrI NamokAra paiMtisI vrata yaha vrata 1 || varSa arthAt eka varSa aura cha: mAsameM samApta hotA hai| aura isa Der3ha varSa avadhike bhItara sirpha paiMtIsa dina hI vratake hote haiN| ASADha sudI 7 se yaha vrata zurU hotA hai jisakI vidhi isa prakAra hai 1- prathama ASADha sudI 7 kA upavAsa kre| phira zrAvaNakI rAsamI 2. bhAdoMkI saptamI 2 aura AzvinakI saptamI 2 isa prakAra sAta upavAsa kre| pazcAt kArtika kRSNa paMcamIko pauSa kRSNa paMcamI arthAt pAMca paMcamiyoMke pAMca upavAsa kre| phira pauSa kRSNa caturdazIse caitra kRSNa caturdazI taka sAta caturdazIyoM ke sAta upavAsa kre| phira caitra zukla caturdazIse ASADha kRSNa caturdazI taka sAta caturdazIyoMke sAta upavAsa kre| phira zrAvaNa kRSNa navamIse agahana kRSNa navamI taka navaliyoMke nava upavAsa kre|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIhana siMhaniSkrIDita vrata kathA [143 ******************************** isa prakAra 35 upavAsa dvArA yaha vrata pUrA kre| pratidina abhiSekapUryaka napakAra maMtra pUjana kre| pakSAt udyApana kre| isa NamokAra maMtra paiMtIsI vratake prabhAdase to gopAla nAmaka gvAlA campAnagarImeM RSabhadatta seThake yahAM sudarzana nAmakA putra huA thA aura yaha nimitta pAkara vairAgya dhAraNa kara usane karmokA nAzakara mokSa prApta kiyaa| 33-zrI bRhat siMhaniSkrIDita vrata yaha vrata 177 dina meM samApta hotA hai jisameM 145 upavAsa aura 32 pAraNAeM hotA hai| 34-laghu siMha niSkrIDita vrata yaha vrata 80 dinameM pUrA hotA hai| isameM 60 upavAsa aura 22 pAraNAyeM hotA hai| 35-mahAsarvatobhadra vrata yaha vrata 245 dina meM pUrA hotA hai jisameM 194 upavAsa aura 49 pAraNe hote hai| 36-sarvatobhadra vrata yaha prata 100 dinameM pUrNa hotA hai jisameM 75 upavAsa aura 25 pAraNA hote hai| 37-muktAvali vrata yaha vrata bRhata, madhyama aura laghu tIna prakArakA hotA hai- bRhatmeM 25 upayAsa va 9 pAraNA hotA hai| madhyamameM 49 upavAsa aura 13-13 pAraNA hotA hai| ladhumeM pratyeka varSa meM 9 arthAt 9 varSAmeM 81 upavAsa karane hote haiN|
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** yaha prata durgandhA nAmakI brAhmaNa putrIne kiyA thA jisake prasAdase prathama svargameM vaha deya huI aura yahAMse ghayakara mathurAmeM zrIdhara rAnIke yahAM padharatha nAmakA putra huA thA aura yAsupUjyasyAmIke samayazaraNameM dIkSA lekara unakA gaNadhara huA aura karma nAzakara mokSa prApta kiyaa| (38 karmanirjarA vrata) yaha vrata ASADha, zrAvaNa, bhAdoM va AsAjako catudeziyoMka 4 upavAsa karanese hotA hai aura usameM sampagdarzana, jJAna, cAritra va tapake namaskArapUrvaka jApa karanA par3atA hai| yaha prata seThakI putrI dhanazrIne kiyA thA, jinake prabhAyase vaha svargake anupama sukhako prApta huI thii| (39 zivakumAra belA vrata) yaha vrata 16 mahinemeM samApta hotA hai jisameM 64 belA aura 64 pAraNA hotA haiN| isa vratakI kathA isa prakAra hai videha kSetrake puSkalAvatI dezameM vItazokApurI nAmakI nagarI hai| usameM mahApadma nAmake cakravartI the| unakI vanamAlA nAmakI eka rAnI thii| bhayadeva brAhmaNakA jIva jo tIsare svargameM deya huA thA vahAMse cayakara isa rAnIke garbha meM AyA aura zivakumAra nAmakA putra huaa| isane yaha vrata kiyA jisake prabhAvase yaha chaThaveM svargameM indra huA aura vahAMse Akara magadhadezako rAjagRhI nagarImeM arhadAsa seThakI jinamatI seThAnIke garbhase jamyUsvAmI utpanna hue aura laukika sukhoMko tilAMjali dekara dIkSA dhAra karma nAza kara pipulAcala parvatase mokSa prApta kiyaa|
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ ** zrI akSata patraka **************** [se 40 zrI akSayatRtIyA vrata kathA jambUdvIpameM bharata kSetrake andara rAjagRha nAmakI eka sundara nagarI hai| vahAM meghanAda nAmakA mahA maNDalezvara rAjA rAjya karatA thA / vaha rUpa lAvaNyase atyanta sundara thA vaha rUpavAna ke sAtha sAtha balavAna evaM yoddhA bhI thaa| usakI paTTarAnIkA nAma pRthvIdevI thaa| vaha ati rUpavAna va jainadharma rata thii| use jaina dharma para pakkA zraddhAna thaa| rAjA meghanAdake rAjyameM sArI prajA prasanna thii| rAjA bar3e vinodake sAtha rAjya kara rahA thA / eka dina paTTarANI pRthvIdevI apanI anya saheliyoMke sAtha apane mahalakI sAtavIM maMjilase dizAvalokana kara rahI thI AnaMdase baiThI baiThI vinodakI bAteM kara rahI thI taba usane dekhA ki bahutase vidyArthI vidyA par3hakara apane ghara A rahe the jo khelane kudanemeM itane magna the ki unakA sArA badana dhUlase sanA huA thaa| AThoM aMga khelanemeM kriyArata the| rANIne ukta bAlakokI sArI kriyA dekhI to usakA citta vicAramagna ho gyaa| rANIko koI putra nahIM thaa| bAlakoMkA abhinaya dekhakara use apane putra na honekA duHkha huA / dilameM vicAra kiyA ki jisa strIke kukhase putra janma nahIM hotA usakA jInA isa saMsArameM vRthA hai| inhIM vicAradhArAoMke sAtha yaha nIce AI tathA ciMtAkA zarIra banAkara zayanakakSameM jAkara so gii| kucha samaya pazcAt rAjA udhara AyA to usane rANIko isa taraha dekhakara vismitatA pragaTa kI / rANIse pUchA-priye! Aja Apa itanI ciMtita kyoM ho ? rANI dhUpa rhii| punaH rAjAne prazna kiyA, anekabAra rAjAke prazna karane
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146] zrI jainabata-kathAsaMgraha ******************************** para usane javAba diyA, he rAjan! apane koI saMtAna nahIM haiM aura yaha samasta rAja bhaya saMtAnakai abhAvamai vyartha hai| rAjAne use dhairya baMdhAte hue javAba diyA-isameM kisake hAthakI bAta hai jo honahAra hotA hai vaha hotA hai| hamAre azubha karmokA udaya hai isameM ciMtA karanese kyA ho! yadi bhAgyameM hogA to avazya-kintu! honahAra hogA vahI, vidhine diyA rcaay| ____ "vimala' puNya prabhAvase, sukha sampatti bahu paay|| kucha samaya bItA, nagarake bAhara udyAnameM siddhavarakUTa caityAlayakI yaMdanA hetu pUrSa videha kSetrameM suprabha nAmake cAraNaRddhidhArI munizvara AkAza mArgase pdhaare| yanamAlI yaha saba dekha atyaMta praphullita huA aura vaha gayA phUlapArIke pAsa aura aneka prakArake phalaphUla Adise DAlI sajAkara prasanna cittase rAjAke pAsa jAkara nivedana kiyA he rAjan! zrImAnake udyAnameM suprabha cAraNa RddhidhArI munirAja padhAre haiN| rAjA sunakara atyaMta prasanna huaa| usI samaya siMhAsanase utarakara 10 kadama Age baDha munirAjako sASTAMga parokSa praNAma kiyaa| tathA prasannacitta ho vanamAlIko vastrAbhUSaNa dhanAdi InAma dekara prasanna kiyaa| sAre nagarameM AnaMda bherI bjvaaii| AnaMda bherI sunakara saba nagara nivAsiyoMne rAjAke sAtha cAraNa RddhidhArI muniko vandanAko prasthAna kiyaa| rAjAne apane sAthameM atyaMta suMdara aSTa dravya muni pUjA hetu liye aura aneka gAje bAje dundubhike sAtha udhAnameM pahuMcA,
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI akSayatRtIyA vrata kathA [147 ******************************** yahAM pahu~cakara caityAlayakI vaMdanA kI, sarva prathama caityAlayako tIna pradakSiNA dI tathA bhagavAnakI stuti stayana rUpa stavana yA guNa stavana karatA huA sATAMga namaskAra kiyaa| phira bhagavAnako maNimaya siMhAsana para virAjamAna kara baDe utsAhake sAtha paMcAmRta kalazAbhiSeka kiyA va aSTa dravyoMse pUjA kii| bhagavat ArAdhanAke pazcAt rAjA munirAjake pAsa pahuMcA ya namaskAra kara gharaNa samIpa baiTha gayA aura munirAjase prArthanA kI-he munivara ! kRpAkara dharma zravaNa kraao| udhara rANI pRthvIdevIne (rAjAkI paTarAnIne) donoM kara joDe vinamra nivedana kiyA ki he munivara! isa bhavameM mujhe saba sukha prApta hai, paraMtu saMtAnake abhAvameM merA janma nirarthaka haiN| _kucha kSaNa rUkakara munirAjane javAba diyA ki he devI! tumhAre aMtarAya karmakA udaya hai, astu tumhAre koI saMtAna nahIM hai| rAnIne punaH nivedana kiyA ki he mahArAja! aisA konasA pUrvabhayakA udaya hai, kRpAkara samajhAiye, arthAt mere aMtarAya karma honekA pUrva bhaya sunAiye__ bharatakSetrameM kArabhIra nAmakA eka vizAla deza haiM jisameM ratnasaMcayapura nAmakA eka sundara nagara haiN| vahAM eka vaizya kulameM utpanna zrIvatsa nAmakA rAjA seTha rahatA thaa| jisakI seThAnIkA nAma zrImatI thaa| vaha atyaMta suMdara evaM guNayAna thii| donoM sukhapUrvaka apanA jIvana vyatIta karate the| taba isI nagarameM caityAlayakI vaMdanA hetu munigusa nAmake divyajJAna dhArI anya 500 muniyoMke sAtha pdhaare| munigaNake darzana pAkara rAjA seTha atyaMta prasanna huA aura apanA janma saphala smjhaa| usane muni mahArAjako namostu kara munisaMghako apane udhAnameM le gyaa| ghara jAkara apanI strI zrImatIse kahA ki tuma AhArakI vyavasthA zIghra karo, Aja hamArA puNyodaya haiM jisase vizAla muni saMghakA Agamana huA hai|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144] zrI navrata-kathAsaMgraha ******************************** kiMtu seThAnIne sunI anasunI kara dI aura koI vyavasthA nahIM kii| seTha svayaM AyA aura zuddhatApUrvaka bahutase pakavAna taiyAra kara sAta guNoMse navadhA bhaktipUrvaka AhAra diyaa| sabake niraMtarAya AhArase vaha bahuta saMtuSTa huaa| mahArAjane seThako 'akSayadAnamastu' nAmakA AzirvAda de vihAra kiyaa| idhara seThAnI zrImatI atyaMta krodhita huI aura antarAya karmakA bandha ho gayA, usI antarAya karmase tere isa bhayameM saMtAna nahIM haiN| rAnIne muni mahArAjake mahase apanA parva bhava sunA to vaha apane kukRtya para atyaMta duHkhI huI aura prArthanA kI ki hai munirAja! aMtarAya karma naSTa ho isake liye koI upAya batAo jisase mujhe saMtAna-sukhakI prAptI ho| munine kahA-he mahAdevI! tuma apane karmokA kSaya karane hetu akSayatRtIyA vrata vidhi pUrvaka kro| yaha vrata sarva sukhako denevAlA tathA apanI iSTa pUrti karanevAlA haiN| rANIne prazna kiyA-he munivara! yaha prata pahile kisane kiyA aura kyA phala pAyA? isakI kathA sunAiye munirAjane kahA ki rANI! isakI bhI pUrvakathA suno vizAla jambUdvIpameM bharatakSetrake viSe magadhadeza nAmakA eka deza haiN| usI dezameM eka nadIke kinAre sahastrakUTa nAmakA caityAlaya sthita haiN| usa caityAlayakI vaMdanA hetu eka dhanika nAmakA vaizya apanI suMdarI nAmA strI sahita myaa| vahAM kuNDala paMDita nAmakA eka vidyAdhara apanI strI manoramA devI sahita ukta prata (akSaya tIja vrata) kA vidhAna kara rahe the| usa samaya (pati patnI) dhanika seTha va suMdarI nAmA sIne vidyAdhara yugalase pUchA ki yaha Apa yayA kara rahe ho arthAt yaha kisa vratakA vidhAna hai?
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI akSayatRtIyA vrata kathA [149 ******************************** vidyAdharane javAba diyA ki isa avasarpiNIkAlameM ayodhyA nagarI meM pahile nAbhirAya nAmake aMtima mana hue! unake marudegI nAmakI paTTarANI thii| rANIke garbha meM jaba prathama tIrthaMkara AdinAtha Aye taba garbhakalyANaka utsava devoMne baDe ThAThase manAyA aura janma honepara janma kalyANaka mnaayaa| phira dIkSA kalyANaka honeke bAda AdinAthajIne cha: mAsa taka ghora tapasyA kii| cha: mAhake bAda caryA (AhAra) vidhike lie AdinAtha bhagavAnane aneka grAmake nagara zaharameM vihAra kiyA kiMtu janatA va rAjalogoMko AhArakI vidhi mAlUma na honeke kAraNa bhagayAnako dhana, kanyA, paisA, sayArI Adi aneka vastu bheMTa kii| bhagavAnake yaha saba aMtarAyakA kAraNa jAnakara puna: yanameM pahu~ca cha: mAhakI tapazcaraNa yoga dhAraNa kara liyaa| ___ avadhi pUrNa hone ke bAda pAraNA karaneke liye caryA mArgase iryApatha zuddha karate hue grAma nagarameM bhramaNa karate karate kurujAMgala nAmaka dezameM pdhaare| yahAM hastinApura nAmake nagarameM kuruvaMzakA ziromaNi mahArAjA soma rAjya karate the| unake zreyAMsa nAmakA eka bhAI thaa| usane sarvArthasiddhi nAmaka sthAnase ghayakara yahAM janma liyA thaa| eka dina rAtrike samaya sote hue use rAtrike AkhirI bhAgameM kucha svapna aaye| una svapnoMmeM maMdira, kalpavRkSa siMha, vRSabha, caMdra, sUrya, samudra, Aga, maMgala, dravya yaha apane rAjamahalake samakSa sthita haiM aisA usa sthapnameM dekhA tadanaMtara prabhAtavelAmeM uThakara ukta sthAna apane jyeSTha bhrAtAse kahA-taba jyeSTha bhrAtA somaprabhane apane vidvAna purohitako bulAkara svapnoMkA phala yuuchaa| purohitane jayAya diyA he rAjan! Apake ghara zrI AdinAtha bhagavAna pAraNAke liye padhAreMge, isase sabako AnaMda huaa|
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150] zrI jainavrata-kathAsaMgraha ******************************** idhara bhagavAna AdinAtha AhAra hetu iryA samitipUrvaka pramaNa karate hue usa nagarake rAjamahalake sAmane padhAre taba siddhArtha nAmakA kalpavRkSA hI mAno apane sAmane AyA hai-aisA sabako bhAsa huaa| rAjA zreyAMsako AdinAtha bhagayAnakA zrImukha dekhate hI usI maNa apane pUrvabhavameM zrImatI baja jaMghakI avasthA meM eka sarovarake kinAre do cAraNa muniyoMko AhAra diyA thA-usakA jAtismaraNa ho gyaa| ataH AhAra dAnakI samasta vidhi jAnakara zrI AdinAtha bhagavAnako tIna pradakSiNA dekara paDagAhana kiyA va bhojanagRhameM le gye| ___ 'prathama dAna vidhi kartA' aisA yaha dAtA zreyAMsa rAjA aura unakI dharmapatnI sumatIdevI va jyeSTha paMdhu soma g2AjA apanI pAnI pItI . sahita Adi saboMne milakara zrI AdinAtha bhagavAnako suvarNa kalazoM dvArA tIna khaNDI (baMgAlI tola) ikSurasa navadhA bhaktipUrvaka AhArameM diyaa| tIna khaNDoMmeMse eka khaNDI isurasa to aMjUlImeM hokara nikala gayA aura do khaNDIrasa peTameM gyaa| isa prakAra bhagavAna AdinAthakI AhAra caryA nirantarAya sampanna huii| isa kAraNa usI vakta svargaka devAne atyaMta harSita hokara paMcAcarya (ratnavRSTi, puSpavRSTi gandhodaka dRSTi deya duMdubhi, bAjoMkA bajanA va jaya jayakAra zabdakA honA) vRSTi huI aura saboMne milakara atyaMta pasatratA mnaaii| AhAra caryA karake vApisa jAte hue bhagaya mAdinAthane saba dAtAoMko 'akSayadAnastu' arthAt dAna isI praka. kAyama rheN| isa AzayakA AzirvAda diyA, yaha AhAra vaizAkha sudI tIjako sampanna huA thaa| jaya AdinAtha nirantarAya AhAra karake vApisa vihAra kara gye| usI samayase akSayatIja nAmakA puNya divasa prAraMbha huaa| (isIko AkhA tIja bhI kahate haiM) yaha dina hiMdu dharmameM bhI bahuta pavitra mAnA jAtA haiN| isa roja zAdI vivAha pracura mAtrAmeM hote haiN|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI akSayatRtIyA vrata kathA ******************************** zreyAMsa rAjAne Adi tIrthakarako AhAra dekara dAnakI unnati kI dAnako prAraMbha kiyaa| isa prakAra dAnakI janati ca mahimA samajhakara bharatacakravartI. akampana Adi rAjaputra va saparivArasahita zreyAMsa va unake saha rAjAoMkA Adarake sAtha satkAra kiyaa| prasannacitta ho apane nagarako pApisa aaye| uta sarya vRttAMta (kathA) suprabhanAmake cAraNa munike mukhase pRthyIdevIne ekAgra cittase ayaNa kiyaa| vaha bahuta prasanna huii| usane muniko namaskAra kiyaa| tathA ukta akSayatIja vratako grahaNa karake sarda jana parijana sahita apane nagarako vApisa aaye| pRthvIdevIne (samayAnusAra) usa vratakI vidhi anusAra sampanna kiyaa| pazcAt yathAzakya udhApana kiyaa| cAroM prakArake dAna ghAroM saMghako baaNtte| maMdiroM meM mUrtiyAM virAjamAna kii| camara, chatra Adi bahutase vastrAbhUSaNa maMdirajIko bheTa cddhaaye| ___ ukta pratake prabhAvase usane 32 putra aura 32 kanyAoMkA janma diyaa| sAtha hI bahutasA vaibhava aura dhana kaMcana prApta karAyA Adi aivaryase samRddha hokara bahuta kAla taka apane pati sahita rAjyakA bhoga kiyA aura anaMta aizvaryako prApta kiyaa| pakSAt yaha dampatti vairAgya pravara hokara 'jinadIkSA dhAraNa karake 'tapA ' karane lge| aura tapoSalase mokSa sukhako prApta kiyaa| astu! he bharthikajanoM! tuma bhI isa prakAra akSaya tRtIyA pratako vidhipUrvaka pAlana kara yathAzakti udyApana kara akSaya sukha prApta kro| yaha prata saba sukhaoNko dene yAlA hai ya kramazaH mokSa sukhakI prApti hotI hai| isa vratakI vidhi isa prakAra hai yaha grata vaizAkha sudI tIjase prAraMbha hotA hai| aura vaizAkha sudI saptamI taka (5 dina paryaMta) kiyA jAtA hai| pAMcoM dina zuddhatApUrvaka ekAzana kare yA 2 upavAsa yA 3 ekAzana kre|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152] zrI jainvrt-kthaasNgrh| ** ******* * * * * * * * * * * * * * * * * isakI vidhi yaha hai ki vratako avadhimeM prAtaH naityika kriyAse nivRtta hokara maMdirajIko jaave| maMdirajImeM jAkara zuddha bhAvoMse bhagavAnako darzana stuti kre| pazcAta bhagavAnako (AdinAtha bhagavAnakI pratimAko) siMhAsana para virAjamAna kara kalazAmina kare ! nija niyama pUja nAdi tIrthaMkara (AdinAthajI) kI pUjA evaM paMcakalyANakakA bhaNDalajI maMDavAkara maNDalajIkI pUjA kare | tInoM kAla (prAta: madhyAhna, sAyaM) nimnalikhita maMtrakA jApya (mAlA) kareM chaha sAmAyika kreN| maMtra- OM hrIM zrIM klIM e arha AdinAtha tIrthakarAya gomukha cakrezvarI yakSa yakSI sahitAya namaH svAhA / prAtta: sAyaM- NamokAra maMtrakA zuddhocAraNa karate hue jApya kre| Namo arihaMtANa, Namo siddhANaM, pamo AiriyANaM / Namo uvajjhAyANaM, pyamo loe savyasAhUNaM // vratake samayameM gRhAdi samasta kriyAoMse dUra rahakara svAdhyAya, bhajana, kIrtana AdimeM samaya yApana kare rAtrimeM jAgaraNa kare / dinabhara jinacaityAlayameM hI rheN| vrata avadhimeM brahmacaryase rhe| hiMsAdi pAMcoM pApoMkA aNuvrata rUpase tyAga kre| krodha, mAna, mAyA, lobha, kaSAyoMko zamana kare / pUjanAdike pazcAta pratidina munizvarAdi cAra prakArake saMghako cAroM prakArakA dAna dekheM, AhAra karAve, phira svayaM pAraNA kare / pratidina akSaya tIja vratakI kathA sune va sunAve / (noTa-vatake samaya strI yadi rajasvalA ho jAve to pratidina (eka) rasa chor3akara pAraNA kare) isa prakAra vidhipUrvaka vratako 5 varSa kare / vrata pUrNa honepara yathAzakti udyApana kare / bhagavAna AdinAthakI pratimA maMdirajImeM bheMTa kare tathA cAra saMghako cAra prakArakA dAna deveN| isa prakAra zuddhatApUrvaka vidhivat vrata karanese sarva sukhako prApti hotI hai tathA sAtha hI kramase akSaya sukha arthAt mokSakI prApti hotI hai| (samApta)