Book Title: Bhaktamar Tubhyam Namaha
Author(s): Rekha Vora
Publisher: Jaibhikkhu Sahitya Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/023247/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tumya nema ] nama: to namaH 35 baLa ne veSe (deg che turya namaH tukhya nava, AsuSya ne me tuAM namaka. hu turya ne me tuAM nema. 1) ' - kamara , nA kA na navA che e tuAM namaka tela, pI e tabdha ja rA . karI ne >> karI nA 000nA . N 200000000e0oooooooo varya namaH tunya namaH N || bhakatAmara subhya namaH | hara DaoN. rekhA vorA ne | 6. harya namaH (zya to e e . e 1 , 0 1 to pole tuM "tt to top oss lep po -) ejo P : 1. namaH na. " elo teo teno ra0P DID :ht 30 DD :: to ROP Horop in " illo pop : hton to :::10P TO ROD H0 Rod HP Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || bhaktAmara tubhya lekhaka DaoN. rekhA vrajalAla vorA prakAzaka jayabhikhkhu sAhitya TrasTa namaH II Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bhaktamar Tubhyam Namah by Dr. Rekha Vrajlal Vora (c) DaoN. rekhA vrajalAla vorA prathama AvRtti : 2009 kiMmata : rU. 400 prAptisthAna DaoN. rekhA vrajalAla vorA C/55, mahAvIra jaina sosAyaTI, zaMkara lena, kAMdIvalI (vesTa), muMbaI-400067. phona : 28078794 insTiTyUTa oNpha jainaoNlojI B-101, samaya epArTamenTa, AjhAda sosAyaTI pAchaLa, naherunagara, amadAvAda-380015. phona : 26762082 prakAzaka jayabhikhkhuM sAhitya TrasTa amadAvAda 380 007 mudraka caMdrikA prinTarI mirajhApura roDa, amadAvAda-380001 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa zuM zuM ApyuM tame ? jIvana haryuMbharyuM bane e mATe saghaLuM ApyuM. sadAya sneha ane hUMpha ApyAM. jIvanadhAraka dharmanA saMskAra ApyA. have zuM mAguM ? eTaluM ja ke janmojanma mAtA-pitA rUpe pAmuM tamane. pitAzrI vrajalAla popaTalAla vorA mAtuzrI zAradAbahena vrajalAla vorA pAvana caraNomAM arpaNa. - rekhA vorA --------- ) Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaTAzAlI gaNezAya'H, zaGkaraH zAGkarAGkitaH / yugAdIzaH zriyaM kuryAd, vilasatsarvamaGgalaH / / mastaka para jaTAne dhAraNa karanArA, gaNadharo vaDe pUjAyelA, sahunuM kalyANa karanArA, muktinAM cihnothI yukta tathA sarvamaMgalano vistAra karanArA evA zrI AdinAtha prabhu tamAruM kalyANa karo. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA sAdhakanI sAdhanAnuM lakSyabiMdu che paramapadanI prApti. prabhubhakti, prabhunAM guNagAna, prabhunA caraNomAM sarva samarpaNanI bhAvanA paramapada arthAt mokSarUpI lakSmInI prApti karAve che. AnA mATe koI ucca AtmA nimittarUpa banato hoya che. arthazAstra (Economics) sAthe M.A. karyuM. bhaNavAno zokha, AthI pharI samAjazAstra(sociology)nA viSaya sAthe M.A. karyuM. sAthe sAthe ekyuprezara(Accupressure)no paNa abhyAsa karyo. jJAnapipAsA eTalI prabaLa hatI ke kaMIka bhaNavAnI icchA satata thayA karatI. mArAM mAtA-pitA khUba ja dhArmika vRttinA tethI bALapaNathI ja dharmanA saMskAra. vyAvahArika jJAna to lIdhuM paNa jaina dharmamAM rucine kAraNe kaMIka jaina viSayamAM bhaNavAnI prabaLa icchA thatI. bhaktAmara stotranuM paThana ghaNAM varSothI karatI hatI. A stotrano bhAvArtha jema jema samajatI gaI tema tema temAM raheluM kAvyatva ane adhyAtma baMneno apUrva sumeLa samajAto gayo. A stotra so koInA kaMTha ane hRdaya baMnemAM vaseluM che. temAM prabhunI stutino bhAva adbhuta rIte pragaTa thAya che. A stotramAM je rIte prabhunA zAMta rasanuM nirUpaNa thayeluM che tevuM bIjuM kyAMya thayeluM jovA maLatuM nathI tethI temAM vizeSa rasa jAgrata thayo. tethI karIne tene lagatAM sAhitya, pustako temaja hastapratono abhyAsa zarU karyo. prAcyavidyA saMzodhana maMdira, Dekkana yunivarsiTI, kobA pustaka bhaMDAra, zAradAbahena risarca senTara - amadAvAda, lIMbaDI, khaMbhAta, jesalamera, surata, amRtalAla kALIdAsa pustaka bhaMDAra - irSA, muMbaI, mahAvIra jaina vidyAlaya - muMbaI - A sarva jJAnabhaMDAronI huM AbhArI chuM ke jeNe mane pustako, jherokSa, hastaprato vagere pUrAM pADyAM. A graMthabhaMDAromAMthI lagabhaga 100 jeTalAM pustako vAMcyA pachI thayuM ke AvA adbhuta stotra vize savizeSa - vistRta ane UMDANapUrvakanI samaja Ave te mATe vadhu vAMcana karavAnuM vicAryuM. jema vAMcana karatI gaI tema tenI vizeSatA aMge jANavAnI icchA vadhu prabaLa thatI gaI. A mAtra bhagavAnanI stuti ja nathI. paNa stutinI sAthosAtha bhaktanA hRdayanA UrvAharaNanuM Alekhana che. stuti dvArA prabhunA guNo AtmAmAM praveze, enuM bIja ropAya ane enuM vikasana thAya. Ama A mAtra prabhustuti nathI paNa eka bhaktone mATe kramika yAtrAno Alekha che ane e ja A stotranI vizeSatA che. eka bAju prabhunA guNonuM darzana karatA jAva ane enI sAthe tamArA aMtaramAM e guNo keTalA pragaTyA che enuM vizleSaNa karatA jAva. A eka bhinna prakriyA che. prabhunA je guNonuM varNana che e mAtra ahobhAvavALuM varNana nathI paNa bhaktanA AtmAnA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nija svarUpane jAgrata karAvanAruM, DhaMDhoLanAruM tattva che. prabhunA guNonuM siMcana je bhaktAtmA para thAya che tenA aMtaramAM tevI ja guNarUpI kUMpaLo phUTe che. aneka vizeSatAomAM A stotranI eka vizeSatA e che ke sAmAnya mANasane potAnA jIvanamAM AvanArAM - AvelAM duHkhomAMthI bacAvanAruM koI joIe che... to e A stotra che. koI bhaktane tIrthaMkaranI bhaktimAM oLaghoLa karI detuM stotra lAge ane koI sAdhakane tIrthaMkaranI guNarAzinuM sva jIvanamAM rUpAMtara karavAno paDakAra lAge. bhaktAmara stotraviSayaka AvI kaMIka vizeSatAo aMge jANI-vicArIne gahana abhyAsa karavArthe tenA para pIeca.DI. karavAnuM nakkI karyuM. jyAM sudhI vAMcana ke lekhanakArya karo tyAM sudhI satata prabhunA smaraNamAM rahevAnI ane tenA UMDANamAM javAnI taka maLe tevo viSaya nakkI thayo : jaina stotrasAhitya ane bhaktAmara stotra'. zrI maharSi dayAnaMda kaoNlejanA pro. DaoN. kalAbahena zAhanA mArgadarzana heThaLa zodha-prabaMdhanI zarUAta karI. "guruvevo bhavaH" e ukti A vAtsalyamaya karuNAmUrti, namra-nikhAlasa DaoN. kalAbahena mATe yathAyogya che. temaNe snehanI saravANI karIne potAnA ativyasta jIvanamAMthI samaya kADhIne mane suMdara mArgadarzana ApyuM che. temano sahayoga avismaraNIya che. muMbaI yunivarsiTImAMthI 2001mAM pIeca.DI.nI upAdhi maLI. Aje tene Apa sarva samakSa 'II bhaktAmara turthya namaH II' graMtha svarUpe rajU karI rahI chuM. A graMthamAM mAro upakrama A pratyakSa arthanI sAthosAtha tenI pAchaLa rahelI parokSa anubhUti darzAvavAno che. emAM prabhustuti che, gurustuti che ane bhAvastuti che. Ama A nAnakaDA stotramAM zAstrano vicAra karIe to eno aneka bhUmikAe vicAra karavo paDe. tethI A graMthamAM eno vAcyArtha ane gUDhArtha darzAvyo che ane emAM paNa gUDhArthanI vizeSa-vyApaka rIte carcA karI che. A graMthanA prAraMbhe jaina stotrasAhityano abhyAsa Apelo che jethI A stotra vizenI eka bhUmikA vAcakanA manamAM UpasI Ave. enA raciyatA AcAryazrI mAnatuMgasUrinA jIvanacaritranI sAthosAtha A mahAna stotranI sarjanakathA paNa vaNI lIdhI che ane e nimitte jemanI stuti rUpe A stotra lakhAyuM che te zrI AdinAtha prabhunA jIvanacaritrane TUMkamAM AlekhyuM che. bhaktAmara stotra sarvagrAhI graMtha ApavAno Azaya hovAthI tenI padyasaMkhyA, prabhAvaka kathAo, vRttipAdapUrtio e badhAMno AmAM samAveza karyo che. e ja rIte emAM gUDhArtha rIte samAyelAM maMtra- yaMtra-taMtra, aSTako vize saMpUrNa mAhitI ApavAno prayAsa karyo che. A badhAMnI sAthosAtha jijJAsuo, mumukSuo, adhyAtma-premIo ane sAhityarasikonA hRdayamAM ane kaMThamAM A stotra savizeSa sthAna dharAve che ane tethI ja tenA pratyeka zabdamAM nItaratuM kAvyatva mane enA arthamAMthI thatA muktipaMthano 2maNIya ughADa darzAve che. eno vasaMtatilakA chaMda ane enA gujarAtImAM thayelA padyAnuvAda sAthe-sAthe tamila, telugu, marAThI, urdU, phArasI, baMgALI, aMgrejI vagere bhASAomAM livyaMtaro thayAM che. tenI mAhitI ApavAmAM AvI che. VI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrijI stotranI racanAmAM jaNAve che ke, he traNa jagatanA nAtha, mahAsattAdhIza, tribhuvananAyaka paramAtmA ! Apa ekameva sakala jagatanA ArAdhaka cho, he dayAnA sAgara prabhu ! Apa sarvezvara, lokezvara, jinezvara, akhila brahmAMDanA sarvopari mahAsattAdhIza che. devendrone darzanIya, surendrone sevanIya, munIndrone mAnanIya, yogIndrone AdaraNIya, prANImAtrane pUjanIya, sakala vizvane vaMdanIya cho. ApanA sivAya amane A tribhuvanamAM koIno ja AdhAra nathI. Apa ja amAruM sarvasva cho. tribhuvana atyaMkara je saMpUrNa abhayane pAmelA che te paramakRpALu paramAtmA ja saMpUrNa abhayane ApanAra che. temanA upara pUrNa zraddhA rAkhIne sUrijI temanA caraNayugalamAM saMpUrNa zaraNAgati svIkAre che. Where there is faith in god fear has no power. jyAre ApaNI zraddhA paramAtmA upara kendrita thAya che tyAM bhayanI zakti tarata nAza pAmI jAya che. zrI mAnatuMgasUrijIe sAdhanA-dhyAnayoga-bhakti dvArA kAryasiddhinAM pAMca pagathiyAM batAvyAM che : 1. Fear is nothing but luck of faith in God. paramAtmAmAM zraddhAno abhAva tenuM nAma bhaya che. Ama sUrijIe kAryasiddhinuM prathama pagathiyuM zraddhA batAvI che. 2. In action. zraddhAne amalamAM mUkavI e kAryasiddhinuM bIjuM pagathiyuM che. 3. Stop thinking about the difficulties. AvI paDelI muzkelIno vicAra baMdha karavo. A kAryasiddhinuM trIjuM pagathiyuM che. 4. Think only about good. mAtra ane mAtra paramakRpALu paramAtmAno ja vicAra karavo. A kAryasiddhinuM cothuM pagathiyuM sUrijIe jaNAvyuM che. 4. When human mind is silent then divine mind is in active expression. jyAre prabhunA nAmasmaraNathI mana zAMta thaI jAya che tyAre AtmAmAM rahelI anaMtazakti jAgrata thAya che ane te dvArA muzkelamAM muzkela kAryamAMthI mArga maLI Ave che. game tevAM mahAna kAryo siddha karI zakAya che. pachI te jaMjIrothI jakaDAyela baMdhana avasthA hoya to paNa temAMthI mukti meLavI zakAya che, te mAnatuMgasUrijIe sAbita karI batAvyuM che. jyAre hRdayamAM sAcI bhakti utpanna thAya che tyAre 5ramAtmA tyAM hAjara ja hoya che. ahIM sUrijIe paramAtmA sAthe ekAtmatA sAdhavAnI kaLA siddha karIne batAvI che. je manuSyoe mananI ekAgratA sAdhavAnI kaLA siddha karI che tene rAjAonA rAjA banavAnI kaLA siddha thaI che. manuSya Ama karI zake che tene VII Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zivaramaNIrUpI mokSanI lakSmI potAnA hAthamAM varamALA laIne tenA kaMThamAM AropaNa karavA tatpara banIne ja rahe che. bhaktAmarane aneka bhUmikAthI joI zakAya. A ja tenI vizeSatA che. abhyAsaka, saMzodhaka, AdhyAtmika zodha karatI vyaktinI bhUmikAthI, bhAvapUrNa bhaktinI bhUmikAthI, eka mumukSArthInI bhUmikAthI... A badhA je stara che tene ekasAthe levAno prayAsa A graMthamAM che. zrI mAnatuMgasUrijInI prabhunA caraNomAM saMpUrNa zaraNAgati, phaLasvarUpa samyapha bhakti ane emanI sAdhanAnAM rahasyo ApaNI ArAdhanAmAM ane bhaktimAM navA prANa pUranArAM banI raheze. sUrijIe bhaktAmara stotramAM je varNavyuM che tene Apa samakSa rajU karavAno bALa-sahaja prayAsa mAtra A pustaka che. AmAM je kaMI che te temaNe jaNAvela ratnatrayIrUpI sAdhya sudhI pahoMcavAnuM sAdhana che. je truTi che te A alpamatijJa - alpazrutijJa mArI potAnI che. A pustaka sarva ArAdhakonA karakamalamAM mUkatAM divya AnaMda anubhavAya che. sUrijIe sarva jagatanA kalyANArthe bhaktAmara stotra'rUpI aNamola bheTa ApI che. A ciMtanAtmaka pArasamaNine sarvajana hRdayamAM dhAraNa kare ane prathama jinezvara zrI AdinAtha bhagavAnanA caraNayugalamAM saMpUrNa zaraNAgati svIkArI samyakabhakti vaDe samyakajJAna-samyakdarzana ane samyaphacAritrane prApta kare e ja paramakRpALu paramAtmAne abhyarthanA. sAhityakalAratna AcArya zrI vijaya yazodevasUrIzvarajI, AcAryazrI padhasAgarasUrIzvarajI, AcAryazrI kuMdakuMdasUri mahArAjasAheba, AcAryazrI yazobhadrasUri mahArAjasAheba tathA pAlitANA nivAsI zrI bhogIlAla maNilAla jhaverInA saMsArI bhAI zrI prItivijayajI mahArAja sAheba(rAjasthAna)nA maLelA AzIrvAdathI mAruM A kArya paripUrNa thayela che teno mane harSa che. jemanA sAnidhyamAM romeromamAMthI "bhaktAmara stotra UbharAtuM hatuM tevA DaoN. divyaprabhAzrIjInA sahayoga badala tathA sAdhvIjI zrI tattvapUrNAzrIjInA ziSyA tattvadarzitAzrIjInA ziSyA zrI tattvaraMjitAzrIjI mahArAjasAheba jemanA mukhamAMthI vahetAM amRta vacanothI mane baLa maLatuM rahyuM che temanI huM AbhArI chuM. mArA saMzodhana tathA A pustakaprakAzananA kAryamAM sarvaprathama huM RNI chuM mArAM mAtuzrI zAradAbahena vrajalAla vorA tathA pitAzrI vrajalAla popaTalAla vorAnI. te baMnenA zubha-AziSa niraMtara mArA para varasatA rahe che. mArI mAtAnuM svapna hatuM ke mArI pIeca.DI. DigrIno mahAnibaMdha pustaka svarUpe pragaTa thAya. Aje mArI mAtA jyAM paNa haze tyAM savizeSa prasanna haze ane mane paNa eTalI ja prasannatA che ke Aje emanuM e svapna sAkAra thavA jaI rahyuM che. mArA parivAranA dareka nAnA-moTA sabhyono A take AbhAra mAnuM chuM, jemano sAtha-sahakAra satata maLyA karyo che. VIII Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImatI bhAnumatIbahena bhogIlAla jhaverIno A kAryamAM sahakAra ApavA badala AbhAra mAnuM chuM. DaoN. dhanavaMta zAhano huM hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM jemaNe temanA ativyasta jIvanavyavahAramAMthI samaya kADhIne mArA A pustaka mATe be bola lakhI ApyA. emano sAtha ane sahakAra mane haMmezAM maLatA rahyA che ane emanA AzIrvAdarUpa amRtadhArA mArA para sahRdaya varasatI rahe che. temanI huM RNI chuM. DaoN. kumArapALa desAI ane pratimAbahena desAInI vAta huM kayA zabdomAM rajU karuM ane kyAMthI zarU karuM e ja mane samajAtuM nathI. kumArapALabhAIe A pustaka pragaTa karavA mATe mane utsAhita karI che ane mane darekedareka kAryamAM amUlya mArgadarzana ApyuM che temaja A graMtha vize abhiprAya ApIne upakRta karI che. mArA pustakanI kavarapejanI DijhAina karI ApavA badala zrI devanabhAI modI tathA zrImatI hetalabahena modI(ghATakopara-muMbaI)no hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. maphIbahena ramaNalAla zAha (aMbujA meTala), rAjezabhAI tathA laMDanamAM rokANa daramiyAna zrI azokabhAI paTTanInA sahayoga badala temano tathA temanA parivArano AbhAra mAnuM chuM. 19-10-2009 - DaoN. rekhA vorA IX Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gahana stotrano sarvAgI abhyAsa sarjanakALathI prakAzanakALa sudhInI gatividhino samagra Alekha citta samakSa hoya, tyAre kevo anubhava thAya ? zrI rekhAbahena vorAe zrI bhaktAmara stotranA viSaya para mahAnibaMdha lakhavAnuM zarU karyuM, tyArathI AraMbhIne enA A graMtha-prakAzana sudhInI saghaLI gatividhino. huM eka sAkSI chuM. keTalAka zubhakAryamAM sAkSI banavuM, eno paNa eka AnaMda hoya che. A mahAnibaMdhanAM viSaya-pasaMdagImAM rekhAbahenanI dharmaparAyaNa mAnasamRSTinuM pratibiMba jovA maLe che. vaLI A kArya teo sarvAMze pUrNa karI zake te mATe temanAM mAtuzrI zAradAbahena vorAe satata preraNA pUrI pADI ane ene pariNAme A kaparuM kArya zakya banyuM. kaparuM e mATe ke sAmAnya rIte mahAnibaMdhano jeTalo vistAra hoya, enAthI bamaNo A mahAnibaMdhano vistAra che. Ama to zrI bhaktAmara stotra vize ghaNA graMtho racAyA che, paraMtu A eka evo graMtha che ke jemAM zrI bhaktAmara stotrano samagratayA sarvAgI khyAla maLI rahe che. AthI AmAM zrI bhaktAmara stotra vizenI koI vigata bAkI rahe nahi tevo prayatna emaNe karyo che ane emAM DaoN. kalAbahena zAhanuM mArgadarzana eTaluM ja upayogI nIvaDyuM che. AcAryazrI mAnatuMgasUri-racita "zrI bhaktAmara stotra' e prabhAvaka, parivartanakArI ane AdhyAtmika UrdhvatAsAdhaka stotra che. A stotrano pratyeka zabda aneka arthachAyAo dharAve che. enA ekeeka zabdanI pasaMdagImAM mahAna AcAryazrInuM gahana ciMtana, AdhyAtmika anubhava ane dhyAnasAdhanAthI UrdhvatAno anubhava thAya che. ethI bAhya dRSTie A stotramAM mAtra tIrthakara bhagavAnanI guNastuti lAge, paraMtu tenA aMtarAlamAM aneka gahana bhAvanAo rahelI che. keTalAkane A camatkArika ke jIvanamAM AvatI Apatti dUra karatI stuti lAge che, paraMtu bhaktAmara stotra e to maMtragarbhita stotra che. pariNAme enA zabdonI evI sAhajika racanA karavAmAM AvI che ke stotrajApa dvArA sahaja ja sarvasiddhi sadhAya che ane tene pariNAme zrI bhaktAmara stotranI sAthosAtha enAM phaLa, upayoga, Adhi, vyAdhi ane upAdhinuM nivAraNa saMkaLAyelAM che. A stotranI bIjI mahattvanI bAbata stuti dvArA potAnI AtmA sudhAraNA che. je rIte tIrthakara bhagavAna zrI RSabhadeve yuganA prAraMbhe samAjanuM ghaDatara karyuM, e rIte bhakta potAnA AMtara-ghaDataranI abhyarthanA seve che ane tethI ja saMvega ane buddhinA prAraMbhika taMdrane pAra karIne teo stutimAM ekarUpa bane che. Ama karavAthI potAnA kaSAyajanita Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSo, mithyAjanita dRSTikoNa ane anItimaya AcAradhArA naSTa thAya che ane tene pariNAme durlabha bodhi sulabha bane che. stotramAM bAhya rUpe bhaktino pravAha vahe che, AMtara rUpe adhyAtma-sAdhanA cAle che. bAhya rIte guNavarNana thAya che, to AMtarika rIte adhyAtmamArganuM Alekhana thAya che. AMkha tIrthaMkaranI mUrti jue che ane sAthosAtha bhItaramAM AMtaradRSTinuM jAgaraNa thAya che. AdinAtha bhagavAnanA vyaktitvamAMthI pragaTatA guNo bhaktanA hRdayamAM nirmaLatA ane pavitratA pragaTAve che ane ApoApa jIvanazuddhi, hRdayazuddhi ane Atmazuddhi sadhAya che. e dRSTie zrI bhaktAmara stotra e jJAnanuM pUjana che, to adhyAtmanuM pramANa che. saMkSepamAM kahIe to A bhaktithI paripUrNa stuti eka bAjue tIrthaMkaranA ArAdhanAnA caramazikhara para pahoMce che, to bIjI bAjue sAdhanAnA paMthe cAlato sAdhaka tIrthaMkaranI zakti ane emanI adhyAtmika vibhUtimattAno sparza pAme che. A stotra dvArA jIvananA dRzya ane adRzya, kAlpanika ane vAstavika saghaLA bhayathI mukti prApta thAya che, paraMtu enI sAthosAtha mahAyogI AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM che tema 'aba hama amara bhaye'nI sthiti taraphanI AmAM yAtrA che. zrI bhaktAmara stotranA pade pade gahana artho rahelA che. enI kathA kahe che ke zrI bhaktAmara stotranI pratyeka gAthAnI sAthosAtha AcArya zrI mAnatuMgAcAryane lagADelAM tALAMonuM baMdhana ApoApa tUTatuM gayuM. tIrthaMkara pratyenI agAdha bhaktino A eka sAhajika AvirbhAva che. sAmAnya mAnavI ene Azcarya ke camatkAra rUpe jue, paraMtu vAstavamAM prabhu pratyenA tIvra talasATa ane utkRSTa bhaktinuM A sAhajika pariNAma che. zrI bhaktAmara stotranI eka eka gAthA sAthe tALAMonuM baMdhana tUTe che. e arthamAM kahIe to enI pratyeka gAthAnI sAthosAtha sAdhakanAM karmabaMdhanarUpI tALAMo paNa tUTatAM jaze evI zraddhA sarjAya che. zrI bhaktAmara stotranI gAthAonA pratyeka zabdamAM aneka saMketo prApta thAya che. enA zabdomAM prabhunA stutivarNana uparAMta sAdhakanA AdhyAtmika jIvanamAM mArgadarzaka evo artha paNa nihita che. enuM kAvyatva, enuM mAdhurya, enI ramaNIyatA ane e badhAMnI sAthosAtha bhAvano pravAha, sAdhakanI namratA, darzananuM UMDANa ane bhautika ane AdhyAtmika jIvananuM mArgadarzana prApta thAya che, AthI A stotrano prabhAva jotAM evuM anubhavAya ke sAmAnya mAnavIthI mAMDIne utkRSTa ArAdhaka sudhI sahu koIne A stotra potAnI rIte sparze che ane emAMthI potAnI pAtratA ane bhUmikA pramANe pAme che. virATa gaMgA nadI vahetI hoya, tyAre pratyeka vyakti emAMthI potAnI kSamatA pramANe jaLaprApti kare che. zrI bhaktAmara stotramAMthI paNa e ja rIte sAmAnya mANasathI mAMDIne XI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ucca sAdhaka ane tyAgI mahAtmAoe bhinna bhinna prApti karI che. AthI ja A stotra koIne vyAvahArika lAbhanuM kAraNa lAgyuM che, to koIne parama dhyAnanA svarga samuM dikhAyuM che. AvA mahimAvaMtA stotra vize rekhAbahena vorAe khUba UMDuM adhyayana karyuM. graMthabhaMDAromAM jaIne jUnI hastapratono abhyAsa karyo. A mahAna stotra vize prakAzita pustako samIkSAtmaka dRSTie joyAM ane A saghaLA parizramanA phaLarUpa Avo zrI bhaktAmara stotra vize sarvagrAhI AkaragraMtha ApaNane prApta thayo che. A graMthanA prAgaTya mATe emanA pitAzrI AdaraNIya zrI vrajalAlabhAI vorAe paNa eTalo badho UMDo rasa lIdho ke A graMthanA ekeeka pAne koI bhASA ke vigatanI azuddhi na rahe te mATe parizrama karyo. mArI dRSTie A graMtha virala e mATe che ke jIvanamAM potAne dharmanA saMskAro ApanArA stotra vize ATalo gahana abhyAsa karavo ane e mATe mAtA-pitAnuM prabaLa protsAhana sAMpaDavuM temaja A viSayanI sarvAgI rajUAta mATe khaMta, utsAha ane abhyAsaniSThAthI kAma karavuM e virala ja gaNAya. AvuM muzkela kArya siddha karavA mATe zrI rekhAbahenane dhanyavAda. tA. 17-10-2009 - kumArapALa desAI XII Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhakano parizrama jaina dharma ane sAhityamAM nArIoe karela pradAnanuM viziSTa mUlyAMkana thavuM joIe evo vicAra mane haMmezAM satAvyA kare che. mAruM sadbhAgya che ke Ph.D. karavA mATe moTe bhAge baheno mArI pAse mArgadarzana mATe Ave che ane mArI bhAvanAne saMvardhita kare che. brAhmI-suMdarInI anuyAyI banI jaina dharmazAsananI sevA karavAno abhinaMdanIya dRSTikoNa rAkhe che. bahena rekhA vorAe stotrasAhitya ane bhaktAmara stotra' jevo viSaya Ph.D.nI DigrI mATe pasaMda karI. jaina dhArmika graMthonuM sAhityakIya dRSTie mUlyAMkana karavAno abhigama sevyo ane e kArya supere pAra pADyuM che. A viSaya vizALa, gaMbhIra ane gahana che. koI paNa viSaya para saMzodhanakArya karavuM e mAnIe teTaluM saraLa nathI. ane emAMya jena dharma ane sAhityanAM graMthAlayomAMthI hastaprato tathA prAcIna graMtho prApta karavAnuM kArya keTaluM kaThina che teno anubhava saMzodhana kArya karanArane thAya che. bahena rekhA muMbaImAM rahIne jaina stotrasAhitya vizenI mAhitI meLavavA mahArASTramAM pUnA prAcya vidyA saMzodhana maMdira - Dekkana yunivarsiTIthI mAMDIne muMbaInA vividha jJAnabhaMDAro, sUrata, khaMbhAta, bharUca, lIMbaDI, pAlanapura, amadAvAda vagere nagaronA jJAnabhaMDAronI mulAkAta laI aneka gurubhagavaMto tathA sAkSarone maLI mabalaka mAhitI bhegI karI mane banAvatI, carcA-vicAraNAo karatI tyAre tenI saMzodhana karavAnI athAga mahenata tathA jijJAsAonI pratyakSa pratIti thaI hatI. eka hajAra pAnAmAM taiyAra thayela A zodhanibaMdhamAM stotranuM svarUpa, anya dharmonAM stotro, bhaktAmara stotra viSayaka sAhitya vagerenuM vistRta Alekhana prApta thAya che. sauthI vizeSa rasaprada prakaraNa "bhaktAmaranuM kAvyatattva che. koI paNa prAcIna ke madhyakAlIna kavioe kyAMya kahyuM nathI ke teoe kAvyasarjananA hetuthI A racanA karI che. paraMtu temanI racanAo vidhinA sAhityamAM uttama sthAne birAjamAna thaI zake tevI che. emAM 5 pU. mAnatuMgasUrIzvarajI racita "bhaktAmara stotra' e jaina dharma ane sAhityanuM eka uttamottama bhaktistotra che. A stotranI paMktie paMktie, zabda zabda ane akSare akSare kavinA hRdayano garyo niItaryo nirbheLa bhaktibhAva sahaja rIte kAvya banIne avataryo che. - DaoN. kalA zAha XIII Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktinA mAnasarovaranuM motI 'zAzvata bhaktAmara stotra' tIrthakara bhagavAnanA guNo ane siddhionuM varNana karavA mATe avanti upara sarjAyelA badhA ja zabdo ochA paDe, je iSTadeve pratye zraddhA hoya, emanA pratye hRdayamAM jAgrata thatAM bhakti taraMgo kyAreya pUrNa na thAya, kAMIka evuM ja mAnatuMgAcArya racita bhaktAmara stotra' mATe kahI zakAya. pratyeka zabdanA dhvanimAM sUrya samAna teja ane buddhi mAne nahi evA bhavya camatkArano sAkSAtkAra birAjamAna che evA A stotranA guNAnurAga karavA kalama upADavI eTale virATa kalAsa parvatanA ArohaNa mATe eka DagaluM mAMDavuM. DaoN. rekhA vorAe AjathI daza varSa pahelAM pIeca.DI.nI upAdhi nimitte potAnA zodhaprabaMdha jaina stotrasAhitya ane bhaktAmara stotra' viSaya upara mahAnibaMdha lakhavA potAnI kalama upADI, ane e zodhaprabaMdha Aje || bhaktAmara tulyuM namaH ||' zIrSakathI ApaNane prApta thAya che. | sarva prathama to phariyAda karavAnuM mana thAya che ke AvA adhyayanazIla graMthanA prakAzana mATe ATalo vilaMba zA mATe karyo ? paraMtu samaya pAke tyAre ja satyanuM avataraNa thAya che. dasa varSa pachI paNa Avo graMtha jaina samAjane prApta thAya e alpa AnaMdanI ghaTanA nathI ja. samagra graMthanuM vAMcana karIne jyAre bhAvaka bahAra Ave che tyAre eka tIrthayAtrAno sAttvika AnaMda anubhavyo hoya evI pratIti e vAcakane thAya che. jaina stotrasAhitya himAlaya jevuM vizALa ane sAgara jeTaluM gahana che. e samagra sAhityanuM darzana karavuM, enuM acana karavuM ane aneka parimANothI e stotronI viziSTatA darzAvavI e kaparuM kAma che ane emAMya "bhaktAmara stotrane kendramAM rAkhI. A amara stotranI judI judI zabdaarthanI vibhAvanAne sparzI, emAMthI prApta thatAM AnaMda, sattva, tattva ane satyane spaSTa rIte prastuta karavAM e ati kaThina kAma che. AzcaryanI vAta e che ke A kArya koI sAdhvIzrI ke sAdhu bhagavaMtoe nathI karyuM paNa saMsAranI badhI ja javAbadArInuM pUrNa vaphAdArIpUrvaka vahana karatAM karatAM pUrI niSThAthI A zubha kArya kumArI DaoN. rekhAbahenane pAra pADyuM che. mArI dRSTie A eka mahotsavanI paLa che. bhaktAmaranI gAthAo 44 ke 48 ? A vizada carcA ahIM che. kyAMka vAMcyuM hatuM ke bhaktAmaranI para gAthA che ane cAra gAthAmAM A stotranuM rahasya che. paNa e gAthAo kALanA pravAhamAM vilina thaI gaI che. XIV Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarano pratyeka zabda tIrtha samAna che ane e vasaMtatilakA chaMdathI pragaTato zabda dhvani koI divya vAtAvaraNanuM sarjana kare che evI A stotranI dhvanizakti che. A kAraNe A stotra mahAmaMtranuM svarUpa dhAraNa kare che. pratyeka akSara eka bIjamaMtra samAna che. pratyeka gAthAnuM alaga alaga vyaktitva ane emAMthI nIpajatAM pariNAmo ane saMsAranI aneka vyAdhi-upAdhinuM nivAraNa che. bhaktane bhaktinI samAdhi pAse laI javAnuM pUrNa sAmarthya A bhaktAmara mahAstotramAM che. A stotranA racayitA sarvadA parama vaMdanIya zrI mAnatuMgAcAryanA jIvananI rUparekhAthI prAraMbha karI A stotrano racanAkALa ane sarjananI kathA temaja upara jaNAvyuM tema enI gAthAsaMkhyA, enuM kAvyatva e nimitte sarjAyelI prabhAvaka kathAo ane A stotranuM mahAbhya temaja enAM maMtra, taMtra, yaMtra ane aSTako vagere A vizALa phalakane rekhAbahene ahIM samAvI lIdhAM che. emanA UMDA abhyAsanI pratIti emaNe je je graMthono A nimitte abhyAsa karyo e graMthonI sUci vAMcatAM rekhAbahenanI viSayasajjatAnI ane viSaya nyAyanI pratIti thAya che. je abhinaMdanIya ane bhaviSyanA zodhanibaMdhakAraka mATe preraka bane che. je je bhAvikone bhaktAmaranuM nitya smaraNa karavuM che e puNyazALI jIva A graMthanuM cayana karaze to emane bhaktithI vizeSa ahIM agocara prApta thaze, je emanI zraddhAbhaktimAM guNAkAro karAvaze. zraddhAmAM samajane umero eTale divya satyanI pratIti ! DaoN. rekhAbahenanI A zabdaprajAne ApaNe harakhathI vadhAvIne A zabda karmanA tapane vaMdana karIe. - DaoN. dhanavaMta zAha imela : drdtshah@hotmail.com mo. 9820002341 Xv Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA - 33 je che 4 ra 121 142 169 stotrasAhityanI virATa sRSTi jaina stotrasAhityanI vibhAvanA jinabhakti jaina stotrasAhityano itihAsa zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI bhaktAmara stotrano racanAsamaya ane sarjanakathA 7. prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna zrI bhaktAmara stotra padyasaMkhyAnI samasyA 10. bhaktAmara stotranuM kAvyatva 11. prabhAvaka kathAo 12. mahAna prabhAvika stotra 13. "bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra-taMtra ane aSTako 14. bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio 15. sAdhanAnI keDIe S 176 S 338 389 417 441 469 500 513 a saMdarbhasUci 517 XVI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hastinApuranA jinAlayamAM AdinAtha bhagavAnane IznarasanuM pAraNuM karAvatA zreyAMsakumAra Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'zrI bhaktAmara stotranAM yaMtro che nirdhUmavartirapavarjitatailapUraH na hrIM arha Namo cudspuviinnN|' na hI jayAyai namaH dIpo' parastvamasi nAthA jagatprakAzaH // 16 // | kuru kuru svaahaa| neM glau~ mANibhadrAya namaH tamlyai . zrI vijayAyai namaH ne namaH sumaMgalA-susImA nAma devI kRtsnaM jagattrayamidaM prkttiikrossi| 16mI gAthAnuM yaMtra Delhke IA amb el pallapa Mali ti harAya nAtha dhizoSaNAya Assed bhaabha malabhUSaNAya citrabaMdhamAM lakhAyelI bhaktAmara stotranI 26mI gAthA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi vizvano sAhityabhaMDAra vividha stotrarUpI kAvyapuSpothI bharelo che. aneka kuzaLa kAvyakAroe vidvattA dvArA potapotAnI kAvyakuzaLatA sahaja kutUhalatApUrvaka pragaTa karI che. stotranA AvA agAdha samudrane eka jUthamAM saMkalita karavo e kaThina kAma che. kAraNa ke aneka kavigaNoe vividhatAothI bharapUra kAvyanAM zraddhAsumana prabhunA caraNomAM samarpita karyA che. ghaNA nigraMthakAroe potAnI bhAvabhaktipUrNa rasadhArA dvArA potAnA ArAdhyadevanA caraNone prakSAlyA che. parama kRpALu paramAtmAnI kRpAne jeo pAmyA che tevA sAdhakoe potAnA hRdayanI vINAnA tAra para prArthanAnA sumadhura gIta gAyAM che. A jagatanA pratyeka dharma ke saMpradAyamAM bhagavAnanI bhaktinA uddezane mATe bhajana, zloka, stotra, stavana, prArthanA, maMtra, jApa vagerenuM mahattvanuM sthAna rahyuM che. te darekanI aMdara potAnA iSTadevanAM yazogAna gavAya che. pachI e dharmo IzvaravAdI hoya ke anIzvaravAdI hoya, dareka dharmamAM ArAdhyanAM guNagAna mahattA, pratibhA, alaukikatA vagere judA judA kAvya-svarUpe vyakta thatAM rahyAM che. enA smaraNathI ArAdhya pratye zraddhAbhaktimAM daDhatA vadhatI rahe che ane mokSarUpI lAkheNI lakSya prAptinA icchukoe lAlityapUrNa AkhyAnothI potAnI kAvyakalAthI devAdhidevanI AratI utArI che. jJAnanA alaMkArothI alaMkRta thayelI bhASAnA sthAne bhaktanI kAlIghelI bhASA ja mAtra hoya che. potAnA iSTanuM sauMdarya-mAdhurya ja najara samakSa Ave che. bhaktanI najaramAM arjunanI ekAgratA jovA maLe che ane A ja ekAgratA bhaktinI parAkASThA hoya che. enI (iSTanI) kRpAnuM phaLa sarvatra phelAyeluM joI zakAya che. enA ja prabhAvathI A asAra saMsAra Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 / / bhaktAmara tubhya namaH || sArarUpa banyo che. bhagavAnanAM vacanono Azraya laIne aneka jIvo AtmakalyANa karavAmAM agresara banyA che ane A paraMparA Agama ane veda baMnenA udbhavakALathI ja adRzyapaNe cAlI AvI che. mAnavajIvananI saphaLatA ane karma nirjarApUrvaka zubhakarmanA udayane mATe ArAdhanAnA vibhinna mArgonI prarUpaNA AgamonI aparimeya jJAnagarimAnA guNagAna karavAvALA nigraMthakAro karI che. AmAM be prakAranA saMketono samAveza thAya che H (1) sUkSma, (2) sthULa. sUkSma saMketa uttama sAdhako mATe batAvyo che. jemAM utkRSTa yoganI bhUmikAo ane mAMtrika prakriyAonI sAdhanA karAve che. paraMtu yaMtranI jema kAma karatA AjanA yuganA mAnava mATe A badhuM sahaja rIte sAdhya nathI ane eTalA mATe sthULa saMketono nirdeza madhyama sAdhakone mATe ApavAmAM Avyo che. emAM upakaraNo dvArA prabhupUjA ane stuti-prArthanA ityAdinuM viziSTa sthAna che. pUjAmAM sAdhaka potAnI zakti anusAra pUjAsAmagrI lAve che ane ene bhaktibhAvapUrvaka maMtra-stuti-prArthanA sAthe prabhune samarpita kare che. taduparAMta stuti-stotra dvArA prabhunI kRpAprApti mATe nivedana kare che. A eka sthULa-sAmAnya-niyamita vidhi che. tethI ja stutine ArAdhanAnuM eka pramukha sthAna paNa kahevAmAM Ave che je sAdhana dvArA sAdhakane sAdhya sudhI pahoMcADe che. stotranuM udgamasthAna manuSyajanmamAM AvelA mAnavI pratyeka kSaNe aneka saMkaTono sAmano karatA hoya che. AvA saMkaTanA samaye te ghaNI vAra duHkhI thaIne saMkaTamAMthI bahAra nIkaLavA mATe sahAyatAnI zodha kare che, to kyAreka kaMIka vizeSa jJAnanI prApti mATe prayatna kare che. AvI sthitimAM sukhanI AkAMkSA, kRpAnI kAmanA, apekSAnI prArthanA ane upekSitanI avagaNanAne mATe UThatAM-besatAM, sUtAM-jAgatAM, divasa-rAta, hasatAM-ramatAM-raDatAM-kakaLatAM iSTa ke sahAyakane yAda karatAM je kAMI paNa bole che te ja stuti ke stotra banI jAya che. AvI rIte aMtaHsthalamAMthI nIkaLatA zabdo ja stutinuM udgamasthAna che. AnI zarUAta stotranA sahaja-dhvaninA rUpamAM ja thAya che. sRSTinA sarjanakALathI stotranI zarUAta thaI che e nirvivAda che. arthAt jyArathI A sRSTino AraMbha thayo, prakRtinA vividha padArthonI jaDa ane cetana padArthonI racanA thaI tyArathI stotrano prAraMbha thayo che ema kahI zakAya. sAhityakalAratna AcArya zrI yazodevasUrIzvarajI mahArAja AnuM kAraNa samajAvatAM jaNAve che ke "aceta prakRtinA sarjanamAM saritAono kalakala, pAMdaDAMno sarasarATa, vAdaLAMono gaDagaDATa, parvatonA paDaghAo tathA cetana pazupakSIomAM pratyekanI garjanA, tarjanA ane kalaravomAM paNa e ja paramAtmA pratyenI ka2vAmAM AvatI nirvacanIya stutino AbhAsa maLe che. ataH ema kahI zakAya ke sRSTinA AraMbhakALathI ja stuti-stotranI zarUAta thaI che.' e nirvivAda che."1 tAtparya ke sRSTinA jaDa ane cetana dareka padArthamAM eka yA bIjA prakAre pa2mAtmAnI stuti Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 3 stavanA thatI hovAno AbhAsa maLe che. pachI te stuti zAbdika hoya ke azAbdika hoya. A prabhunI aparaMpAra kRpAno ja prabhAva che ke jenA pariNAme darekamAM spaMdano jAgatA jovA maLe che ane e spaMdano prabhunI stavanA-stuti-stotra svarUpanAM hoya che. sAdhake bhaktibhAvapUrvaka kAlIghelI bhASAmAM karelI prabhu-stavanA paNa bALakanI kAlIghelI bhASAmAM vAta karavA jeTalI ja madhura ane AhlAdaka lAge che. saMkaTamAM sapaDAyelo manuSya prabhune khUba ja bhAvapUrvaka yAda kare che, tenuM smaraNa-ciMtana kare che. ciMtana karatAM karatAM ja eka evA mukAma para pahoMcI jAya che ke jyAre tenA kaMThamAMthI prabhunA guNagAnanA zabdo ApoApa pravAhita thaI jAya che. ane A pragaTa thayelAM zAbdika vacano stotranuM svarUpa dhAraNa kare che. saMkaTa samaye racAyelAM stotronAM aneka udAharaNo ApaNane maLI Ave che. zrI bANa bhaTTe racela 'caMDIzataka' ane temanA ja samakAlIna mahAna AcArya zrI mAnatuMgasUri viracita 'bhaktAmara stotra' AnAM zreSThatama udAharaNo che. stotra viSe eTaluM cokkasa kahI zakAya ke A jagatamAM bhAgye ja koI evo deza haze jenA sAhityamAM alpAMze paNa stuti-stotrane sthAna na maLyuM hoya. temAM paNa khAsa karIne bhAratanI pavitra bhUmi upara UgelAM dharmavRkSonuM stotrarUpI saritAmAMthI vahetA bhaktirasathI siMcana thayeluM vizeSa rUpamAM jaNAya che. DaoN. rudradeva tripAThInA kathanAnusAra, "bhAratIya vADmayanuM mULa 'stotrasAhitya' gaNAya che. stotra-sAhityamAM ja sAhityanI ananya dhArAo vyApta rahelI che, ane kalpanA, kavitva ke kaLAtattvonA umaLakAbhera ucchalanano je aparimeya AnaMda stotramAM vidyamAna che te anyatra durlabha che."ra A uktinA AdhAre paNa siddha thAya che ke sRSTinA AraMbhathI ja stotrano udbhava thayo che ane ema mAnavAne kAraNa paNa che. mAnavajanmamAM AveluM prANI Dagale ne pagale anekavidha saMkaTono sAmano karatuM hoya che. jyAM sudhI potAnI zakti ane buddhi cAle che tyAM sudhI koI paNa paramAtmAnI madadane icchatuM nathI. paraMtu jyAre koI paNa sthaLethI sahAya maLavAnI zakyatA na dekhAya tyAre potAne sahAya karavA mATe sahAyakane zodhe che, to kyAreka kaMIka vizeSa jJAnanI prApti mATe prayatna kare che. mAnavInA abhAvonI khANa koInAthI purAtI nathI ane je koI tene A saMsAramAM maLe che te aMdha-badhira' jevA hoya che. AvI sthitimAM mAnavI eka mAtra divya parama zaktinA svAmI evA iSTadevanA zaraNe jAya che. zaraNe gayA pachI jue che ke ahIMyAM to mArA jevA anekAneka jIvo potapotAnI mAgaNI karatA UbhA che. tyAre te vicAre che ke, mAre zuM karavuM ? kaI rIte kahevuM ? Ama vicAratAM anAyAse nizcayapUrvaka bole che, je stuti ke stotra banI jAya che eTale ke aMtaHsthalamAMthI nIkaLatA, bhaktibhAvathI bharapUra kAvyamaya vicAro athavA paramAtmAnA caraNomAM samarpita thatAM pado stotranI saMjJA pAme che. arthAt aMtaHsthalamAMthI nIkaLatA zabdo ja stuti-stotranuM udgamasthAna che, ane bhaktinA subhaga-sahaja dhvaninA rUpamAM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 5 koI paNa stotranI zarUAta maMgalAcaraNathI ja kavio karatA hoya che. tyArabAda stotrakAra bhaktibhAvapUrvaka potAnA manaHhRdayamAM rahelA bhAvone zabdarUpI svarUpa Apato hoya che arthAt potAnA manamAM rahelA bhAvone abhivyakta karato hoya che. potAne laghu-nyUna gaNAve che. jyAre potAnA iSTadevane utkRSTa gaNAvI puruSottama jevAM upanAmothI navAjato hoya che. ArAdhya deva - iSTadevanA svarUpanuM varNana kare che. tenAM guNagAna, tenA rUpa. tenAM prabhAvano mahimA aneka rIte te stotramAM varNave che. AvA puruSottama pAse haMmezAM yAcaka tarIke yAcanA karato ja jovA maLe che. ane aMtamAM stotra dvArA maLatA phaLanuM varNana avazya karato hoya che. AvuM svarUpa prAyaH dareka stotranuM jovA maLatuM hoya che. stutimAM eka padyapramANa jovA maLe che. stotranI paghasaMkhyA ochAmAM ochI pAMca zlokanI hoya che. paNa tenI mahattama padyasaMkhyAmAM koI maryAdA hotI nathI. tAtparya ke stotranI paghasaMkhyA dasa padyapramANathI zarU karI vIsa, cAlIsa, pacAsa, so ke hajAra paghapramANa sudhInI paNa saMbhavI zake che. stotramAM judA judA devatAonI stuti paNa karavAmAM Ave che. temAM rajU karavAmAM AvelA viSayo paNa ghaNAM stotromAM judA judA jovA maLe che. stotranI paribhASA : vizvanA badhA ja dharmonuM uttamottama tathA prAthamika sAhitya je maLI Ave che te stotra rUpamAM ja prApta thAya che. vividha dharmonA AvA sAhityanuM avalokana karatAM jANavA maLe che ke, iSTadeva pratye kRtajJatA athavA AtmanivedananuM nAma ja stotra che.' 'a' dhAtumAM 'tra' pratyaya lagAvavAthI stotra ane 'stinaiti' pratyaya hovAthI stuti zabda bane che. eno artha che stuti arthAt 'stotavya'. devatAnA prazaMsanIya guNonA saMbaMdhita zabdo ja stuti athavA stotra kahevAya che. jaiminIya nyAyamAlAmAM 'stotabAyA vevatAyA: stAvaLe murkha: saMbaMdhaLIrtanuM stItizaMti dhAtvorDAvyorja:' tAtparya ke stotra zabdathI sAmAnya rIte e spaSTa thAya che ke, A stutine mATe ja racAyeluM kAvya che. potAnA iSTadevanI yazogAthA, potAnI AtmAbhilASAne stotramAM enA racanAkAra dvArA sAkSAtkAra karAvavAmAM Ave che tathA evAM stotra bhaktanI bhaktibhAvapUrvakanI utkRSTa caramasImAno AbhAsa karAve che. potAnI prAthamika avasthAmAM jyAre sAdhaka zubha rAgamAM pravRtta thAya che tyAre parAvalaMbI dhyAnanA rUpamAM te potAnA anukaraNIya evaM prApya Adarza iSTadevanA guNomAM ekarAga thaIne tenA guNagAna kare che. iSTadevanA A bhaktipUrvakanA guNagAna ja bhAvabhInA lalita stuti-stotronuM rUpa le che. 'bhUtabhUtanuLomAvana stutiH' ArAdhyamAM je guNa che ane je nathI paNa enI upasthitinuM nAma ja stuti che. bhaktinA AvezamAM bhakta bahudhA bhagavAnamAM evA guNonuM paNa AropaNa karI de che je emAM nathI. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 | bhaktAmara subhya namaH | janasAmAnyanI laukika dhAraNA anusAra kyAreka atizayoktione mAdhyama banAvIne iSTadevanI karavAmAM AvelI prazaMsA ja stotra che, evuM samajavuM kyAreya paNa ucita nathI. kAraNa ke zAstrakAronI AjJA che ke, iSTadevanI mAtra stutinI apekSAe emanI mahAna zaktio ane guNonuM ciMtana stavana thavuM joIe. AnA kAraNe mAnavIne potAnA avaguNa-doSo ane asamarthatAonuM jJAna thAya che, tathA te potAnI vikAsa sAdhanAmAM potAnA iSTadevanA mArganuM anusaraNa karavAmAM tatpara thAya che. gItAmAM paNa kahyuM che ke, "yo chUdhdha: va :' - je enA para zraddhA rAkhe che te tenA jevo ja banI jAya che. bhaktanI potAnA iSTadeva pratyenI daDha zraddhA ja tene tenA jevo ja banAve che ane A ja kAraNe AdhyAtmika jagatamAM stuti-stotranuM viziSTa mahattvanuM sthAna che. stotranI racanA moTA bhAge bhaktakavi kare che tethI temAM kAvyakalA, bhaktirasa ane zAMtirasanAM paNa darzana thAya che. stotramAM je stotavyanA guNonuM smaraNa ke kathana thAya che te asatuM na hovuM joIe. evuM sUcana karatA anya AcAryone TAMkatAM zrIrudradeva tripAThI jaNAve che ke, "ArAdhyanA utkRSTa-darzana guNonuM varNana ja stotra kahevAya. jo emAM guNa na hoya ane mAtra mithyA kathana ja hoya to pratAraNA kahevAya che. ethI AvA guNo IzvaramAM ja hoI zake che. tethI Izvara ja eka stotavya che, aNubhASya che. maMtra-padya je chaMdobaddha guNakIrtana thAya che tenuM nAma stotra che." iSTadeva Izvara ja eka sarvaguNasaMpanna che ke jemAM badhA ja guNo hoya che. sAdhaka AvA parama AtmAne ja stotavya gaNIne stuti karato hoya che. temanA mATe karAyelI stuti jemAM zabdone chaMdobaddha rIte iSTadevanA guNone vaNI levAmAM Ave che tevI racanAne stotra kahevAmAM Ave che. stotrano artha - vibhAvanA : vizvamAM hiMdu dharma sauthI prAcInatama dharma che. hiMdu dharmanA mahAna graMthomAM Rgvada sauthI paurANika che. zrI hIrAlAla kApaDiyA veda vize potAnA maMtavyamAM A pramANe jaNAve che ke, "Arya bhUminA upalabdha sAhityano vicAra karatAM vedone sauthI prAcIna mAnavA e anucita nahIM gaNAya. AvI paristhitimAM stuti-stotranI Adya utpatti mATe Rgvada saMhitA tarapha dRSTipAta karatAM enA prAthamika aSTakanA prAraMbhika anuvAkamAM Adya nava cAmAM agnidevanI stuti, dvitIya tathA tRtIya anuvAkamAM indranI stuti; pAMcamAmAM stotra-utpatti ane stotravarNana; navamAmAM uSa:prArthanA ane sUryanI stuti tathA dasamAmAM varuNanI stuti e pramANe aneka stutirUpa RcA najare paDe che paraMtu A svAbhAvika ghaTanA che, kemake Rguno artha ja stuti che."* tAtparya ke Rveda evo saMpUrNa graMtha che ke jemAM vividha prakAranAM stotrano saMgraha che. tethI ja A graMtha hiMdu dharmanA sAhityamAM agatyanuM sthAna dharAve che. pUrvamImAMsAnA arthavAda prAmANyAdhikaraNamAM vyAkhyAnakAra vedAntAcAryAdie tathA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 7. uttaramImAMsAnA devatAdhikaraNanA bhASyakAra ane bhAgyavivaraNa kAra AcAryoe stuti zabdanI vyAkhyAmAM kahyuM che ke, jo guNa khoTo varNavAya to stutitva ja naSTa thaI jAya athavA mithyAtva guNa kahevAthI purocanA paNa na thaI zake. eTale arthavAda karmanA purocaka arthavAda guNonI vidyamAnatAne ja vyakta kare che." iSTadevanA vidyamAna guNonuM varNana hoya tene stuti ke stotra kahevAya. paraMtu je astitvamAM na hoya tevA ane mithyAtva guNa je iSTadevamAM hotA ja nathI tenuM varNana karavAmAM Ave to te paNa eka prakAranI pratAraNA ja kahevAya ane A rIte stotranuM stutitva ja naSTa pAme che. mahAna digambarAcArya stutividyAnA racayitA zrI samantabhadrae stuti karavAno mukhya hetu "mAsAM gaye' arthAtu aparAdho para vijaya prApta karavA mATenuM kAraNa mAnyuM che. anya vidvAno stotranI vyAkhyA ApatAM kahe che ke, "pratirItimaMtraa rastotram, inphoravarUpa guNakIrtana vA' arthAtuM pratyeka gItapadyamAM je maMtravicAraNA prastuta thAya che te stotra che athavA chaMdobaddha rUpamAM je guNakIrtana karavAmAM Ave che te stotra che.* - stotranI vyAkhyAo judA judA vidvAnoe judA judA rUpamAM ApI che. paraMtu A badhAmAM - bhAvatoSa gva sarvatra vaIRvi tarI 2 sadhane mavaratuva' - sarvatra bhagavat saMtuSTi ja kAraNa che ane enuM sAdhana ekamAtra bhagavAnanI stuti ja che - A saMdarbhe sAhityakalAratna zrI vijayayazodevasUrIzvarajI jaNAve che ke, 'stavairucyAvacaiH stotraiH paurANaiH prAkRtairapi / stutvA prasIda bhagavanniti vandeta daNDavat / ' arthAt nAnAmoTA paurANika athavA prAkRta stava-stotro dvArA stuti karIne, bhagavAnuM ! prasIde evuM kahevuM ane daMDavat praNAma karavA." agnipurANamAM alaMkAronI zRMkhalAmAM stutine eka svataMtra alaMkAra ja mAnyo che jyAre e ja prakAranA viSNusahastranAma ane lalitasahasranAma vageremAM to devatAonAM nAma ja stutistotra gaNAvyAM che. zrI bipinacaMdra trivedI stuti-stotranI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "stutino artha che guNakIrtana, stuti eTale prazaMsA - temAM ApaNe jenI stuti karIe chIe tenA guNo ane mahimAnuM varNana mukhya hoya che." AcAryazrI mahAprajJa stotranI vibhAvanA ApatAM kahe che ke, "avarodhone dUra karavAnuM moTuM Alambana bane che te - stotra.9 AcAryazrI padmasAgarasUri mahArAja sAheba jaNAve che ke, "ApaNA ArAdhyadevanA sadgaNonI chaMdobaddha prazaMsA ja stuti, stavana ke stotra che. stotrathI bhAvo pavitra thAya che. je Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 che bhaktAmara tulyu namaH | sadgaNonI prazaMsA karavAmAM Ave che tene potAnA jIvanamAM apanAvavAthI parokSa rUpathI preraNA maLe che. zraddhALu paNa zraddhayanA ciMtanathI zraddheya banavA lAge che. A ja kAraNe prAcIna kALathI AdhyAtmika jagatamAM stuti-stotranuM viziSTa sthAna raheluM che." zrI rudradeva tripAThI stotranI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "namaskArastathA''zIzca siddhAntokti: parAkramaH / vibhUti: prArthanA ceti SaDvidhaM stotralakSaNam / / " A tatra zAstrokti paribhASAmAM paNa namaskAra, AzIrvAda, siddhAMta-pratipAdana. parAkramavarNana, vibhUtismaraNa ane prArthanA A cha vastuo paikI eka eka ke samagra jemAM hoya tene stotra kahyuM che." stuti, stavana, stotra e traNeya guNakIrtananA ja prakAro che. temAM stuti eka ke be padyapramANa hoya che, stavana pAMca ke sAta paghapramANa hoya che ane stotra ATha-daza padyothI mAMDIne so ke tethI adhika paghonuM paNa hoya che. Ama chatAM stavana ane stotra ghaNI vAra ekabIjAnA paryAya tarIke paNa vaparAya che. dAkhalA tarIke uvasaggaharaM pAMca padyonuM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM stavana che, chatAM stotra tarIke prasiddha che. uparyukta vividha graMthomAM AcAryo, vidvAnonA mata pramANe stotranI vibhAvanA ApavAmAM AvI che. tenA AdhAre eTaluM cokkasa kahI zakAya ke, stuti-stavana-stotra badhAMmAM iSTadevanA vidyamAna guNonuM yathAyogya rIte varNana, chaMdobaddha rIte karavAmAM Ave che ane AvuM varNana sAdhakane iSTadevamAM vadhu zraddhAvAna banAve che ane ArAdhyadeva jevA guNo potAnAmAM paNa vikasAvavAno prayatna kare che. arthAt paramAtmAnA guNonI prazaMsA karatAM ke sAMbhaLatAM AtmA parama svarUpane prApta karavA agresara thAya che. stotranI bIjI aneka vyAkhyAo maLI Ave che je A pramANe che : (1) na tu-pTana | stavai-guNa karmAdibhi: prazaMsane amaraH / dravyastotraM karmastotraM vidhistotraM tathaiva ca / tathaivA bhijanastothaM stotrametaccaturvidham / 12 (2) guNasaMkIrtanAt trAyace yasmAt tat stotram / / 13 (3) Praise to god with song. " (8) Order or psalms, poems intended to be sung in Praise of or as a prayer to a deity. 24 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi che 9. (4) A song in praise of Gods of heroes is used in the septuagint to denote various Hebrew musical forms and was adopted by the Church (Council of Toledo, 633) to mean any song of praise to God except the psalms." (5) Song of praise and thanks giving to God, Hymns were introduced in to Christian worship at an early date. 99 (9) The word 'Hymn' was employed by the ancient Greeks to signify a song or poem composed in honour of Gods, heroes or famous men, or to be recited on some joyful, mournful or solemn occasion." (8) Stotra denotes the song' of the udgatr and his assistant priests. (e) A stotra is the direct speech in the intensity of feeling when the devotee becomes inspired and has come nearest to the Divine presence. ? (90) A stotra is composition that praises the virtues of a God with a view to promoting bhakti in the minds of the people who chant the stotra." (11) stotra mATe kahevAmAM AvyuM che ke prati tirastrISma stotrama - koI devatAnuM chaMdobaddha svarUpa kathana ke guNakIrtana athavA stavana stotra kahevAya che. (12) nairo dostR gaura usa sahAya purohita no zatra Eii gayA hai, vaise zI vAtR aura usake sahAyaka ke stutigAna ko stotra kahA gayA hai / 23 (13) stutivAkya. koI paNa devanI chaMdobaddha stuti, stutinAM pada, samagAnayukta maMtra prakaraNa, koI paNa deva vagerenI stutinA zloka, prabhunI mahattA ane manuSyanI dInatA dAkhavatA khaMDakAvya khAsa karIne pUjA vakhate bolAya che.* stotranA prakAro : prakRtinAM aneka tattvonI jema stotranA prakAro aneka gaNAvI zakAya tema che. zAstramAM kahyuM rucInAM vaicitryAd RjukuplinAnApathajuSAm A ukti anusAra bhakti, AcArya ane kavionA vAgvilAsane varasAdanA divasomAM acAnaka varaselI buMdonI jema tevI mati, tevI rUci, tevI gati mArgonusaraNanI paddhatinI gaNanA samudranA taraMga, nakSatramAlA tathA AkAzanA tArAgaNanA samUhanI gaNanAnI jema cokkasa azakya che 25 zaunakIya bRhadevatAmAM kahevAmAM AvyuM che ke : Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 | bhaktAmara tulya namaH | stutistu nAmnA rUpeNa karmaNA bAndhavena ca / svargAyudharna-putrAdhairathairAzIstu kathyate / / arthAt stutine nAma, rUpa karma ane baMdhutva dvArA vyakta karavAmAM Ave che. tathA svarga, Ayu. dhana ane putrAdi vagerenI bhAvanAthI AzIrvAda meLavavA mATe paNa stuti karavAmAM Ave che. enA AdhAra para (1) nAma-stotra (2) rUpa-stotra, (3) karma-stotra, (4) guNa-stotra ane (5) AzI:paraka stotra - evA pAMca prakAra pADI zakAya. uparyukta pAMca prakAro uparAMta anya zAstrajJoe, AcAryo ane vidvAnoe bIjA prakAro varNavyA che. 'namaskArastathA''zIzca siddhAntoktiH parAkramaH / ___ vibhUti: prArthanA ceti SaDvidhaM stotralakSaNam / / ' A taMtrazAstrokta paribhASAnA AdhAre stotranA (1) namaskAra, (2) AzIrvAda, (3) siddhAMtapratipAdana, (4) parAkrama-varNana, (5) vibhUtismaraNa ane (6) prArthanA ema cha prakAra hoya che. stotranA ArAdhanA, arcanA ane prArthanA e traNa prakAro vizeSa rIte prasiddha che. A traNe prakAronI vigata A rIte oLakhI zakAya tema che. (1) ArAdhanA-stotra : ArAdhyanAM rUpa, guNa ane ezvaryanuM jemAM vistArathI varNana hoya te ArAdhanA-stotra. (2) arcanA stotra : bhAva-bhaktimUlaka dravyapUjAnA prakAro vaDe IzvaranAM kRtitva ane kartutvanuM jemAM vizleSaNa hoya te arcanA-stotra. (3) prArthanA stotra : ArAdhyaviSayaka prazaMsA, potAnI dayanIyatA ane hInatAnuM pradarzana karI anukaMpA meLavavA mATenAM vacano jemAM hoya te prArthanA-stotra. bIjA AcAryo dravya-stotra, karma-stotra, vidhi-stotra ane abhijana-stotra AvAM nAmothI paNa stotranA cAra prakAro mAne che. keTalAka zaktizALI bhaktoe "upAlaMbha stotra' paNa racyAM che. paramAtmAnAM anaMta nAmomAM stuti ane stotrane paNa temanAM nAmomAM gaNAvyAM che. tethI sahasranAmAdi ane nAma-kIrtana paNa stotrano eka prakAra che. taMtrazAstromAM maMtranA je prakAro gaNAvyA che, temAM stotra-maMtrano paNa eka prakAra che. te mATe zAradA tilakamAM kahyuM che ke - 'disahasrAkSarA mantrA: khaNDaza: zatadhA kRtA: / jJAtavyA: stotrarUpAste mantrA ete yathAsthitA: / / ' A stotro jyAre aSTaka vagere saMkhyAonA AdhAre, AkArAdi varNonA AdhAre, chaMda, utsava, dharma, anugraha, nigraha, vinaya, kALakriyA ane nizcita viSayanA AdhAre racAvA lAgyAM, tyAre to temanA prakAronI saMkhyA agaNita thaI gaI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi che || taMtrazAstramAM paribhASita karavAmAM Avela stotranA cha prakAro che. te uparAMta zrI rudradeva tripAThIe bIjA traNa prakAro ArAdhanA, arcanA ane prArthanA jaNAvyA che. je anya AcAryonA matAnusAra stotranA mULabhUta prakAro che. stotranI vibhAvanA anusAra paNa A traNe prakAranuM astitva stotramAM hoya che. potAnA iSTadevanA rUpa-guNanI yazagAthA, tene prApta thatI vibhUtionuM varNana stotramAM thAya che te iSTanuM ArAdhana-stotra che. jyAre dravyapUjA sAthe stotranuM gAna karavAmAM Ave che, jemAM prabhunA kartutvanuM vizleSaNa karavAmAM AvyuM hoya che. te arcanA stotra che. iSTadevanA caraNomAM prArthanA karavAmAM Ave che tyAre tenA karatAM bhakta potAne laghu, hIna, nyUna darzAve che ane prabhune utkRSTa batAvIne tenI prazaMsA karatA zabdonI hAramALA banAve che. te prArthanAstotra che. te uparAMta ISTadevanAM anaMta nAmavALAne paNa stotrano eka prakAra gaNAvyo che. udAharaNa tarIke viSNusahastranAma ane lalitasahasranAma AvA prakAranAM stotramAMnAM eka che. uparyukta stotranA prakAro jovA maLe che. jyAre ke upalabdha stotrasAhityanA AdhAra para to stotronA aneka prakAra karI zakAya che. udAharaNa tarIke tene nIcenA prakAromAM AcAryoe vibhAjita karyA che : (1) saMkhyAzrita stotra : muktaka, pakSaka, SaSThI, saptaka, aSTaka, dazaka, dvAdazI, SoDazI, bizatikA, catubizatikA, kAtrizikA, pazcAzatI zataka, sahastranAma vagere. (2) kalAzrita stotra : nigraha, anugraha, upAlaMbha, pIDAhara, RNahara, dAridranAzaka, rakSAkavaca, zaraNa vagere. (3) dhyAnapUjAzrita stotra : nyAya, dhyAna, hRdaya, prArthanA, aparAdha, kSamApanA, mAnasa-pUjA, Atmabodha, kevalya, vairAgya vagere. (4) maMtrapadAzrita : vibhinna devatAonA maMtronA samAveza sAthenuM stotra. (5) zAstrAzrita stotra judAM judAM zAstra ane saMpradAyanA siddhAMtonuM pratipAdana karavAvALAM stotra. (6) kAvyakalAzrita stotra : jemAM 1. koSanI dRSTie nAmavALA aSTottarazatanAma, sahastranAma vagere 2. bhASAnI dRSTie vividha bhASAonA sauSThavathI sarjAyeluM stotra 3. chaMdone dhyAnamAM rAkhIne banAvavAmAM Avela AryAdika stotra 4. alaMkArane mAdhyama banAvIne lakhavAmAM AveluM stotra. jemAM zabda ane arthagata alaMkAronuM pramukha sthAna hoya che. (7) camatkArAzrita stotra : kAvya tathA tenA saMbaMdhita anyonya judA judA camatkAra jevI Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 * // bhaktAmara tubhya namaH II rIte citrabaMdha, samasyApUrti zrleSa, sarasvatI, kamaLa vagere. mukhya padagarbha, maMtra-taMtra-yaMtra yoga, bheSaka vagerene garbhita rAkhIne banAvelA stotra A prakAramAM Ave che. (8) upadezAzrita stotra : jIva, AtmA, mana, mAnava vagerene lakSamAM rAkhIne enuM kalyANa karavAnI bhAvanAthI ApavAmAM AvelA upadezono samAveza karavAvALA stotra vagere. AcAryo ane zAstrakAroe gaNAvela uparyukta prakAromAMthI hAlamAM ghaNAM stotra vidyamAna jovA maLe che. udAharaNa tarIke camatkArAzrita stotra mATe mayUra bhaTTanuM 'sUryazataka' ane bANa bhaTTanuM 'caMDIzataka' uttama udAharaNo che. tevI ja rIte kAvyakalAzrita stotra tarIke zrI mAnatuMgasUri viracita 'bhaktAmara stotra' utkRSTa udAharaNa che. saMkhyAzrita stotramAM siddhasena divAkaranI dvAtriziMkAo, paMcAtriziMkAo, ekAtriziMkAone oLakhAvI zakAya. maMtrapadAzrita stotra tarIke zrI bhadrabAhusvAmI kRta 'uvasaggaharaM stotra' tathA mAnatuMgasUrikRta 'bhaktAmara stotra'ne gaNAvI zakAya. AvAM aneka udAharaNo ApaNane stotranA prakArane hisAbe maLI Ave che. stotranA AvA ane A sivAyanA aneka prakAro jovA maLe che. stutinI paddhati : mAnavInAM sarva duHkhonuM duHkha iSTadevanI vismRtimAM raheluM che. jemAMthI stuti bacAvI le che. mAnavInA manamAM dveSa, dhikkAra, hiMsA, indriyasukho pAchaLanI AMdhaLI doTa, mahattvAkAMkSAo ane abhimAna chalochala bharelAM hoya che. tyAre vikAra-pralobhanone dUra rAkhavAM, mana ane AtmAnI dRDhatA keLavavA iSTadevanI stuti eka amogha zastra banI jAya che. AvI stuti-stavanA kaI rIte karavAmAM Ave ? A eka prazna che. prAyaH stotrakAra stutinA AraMbhamAM jema 'sauMdaryalaharI'mAM zrI zaMkarAcArye kahyuM che, "prabhunuM stotuM vA thamatapukhya: pramAvita: ?'' mahimnastotramAM zrI puSpadaMte kahyuM che, "mahimna pAraM te paramaviduSoyaghasavazI... mamAgyeSa stotra hara nirapavAva parir / '' sarva jina sAdhAraNa stavamAM zrI naracaMdrasUrinA kahevA pramANe, 'sarati sarati zveta: stotunetantravIrya / '' sAdhAraNa jina stavamAM zrI bappabhaTTasUri kahe che ke na tA ziro yA na vanti te muLAna / " jinastutipaMcAzikAmAM mahImerumunie kahyuM che ke stavanamiSAte nikhAM bihvAm / '' sAdhAraNa jina stavanamAM zrI somaprabhasUrie kahyuM che ke "stuM nAthastvAM stuve nAtha / '' - vagerene siddha karatAM pravRttine siddha kare che. .. koI paNa stutikAranI stuti mATe thatI pravRtti uparyukta kathano pramANenI hoya che. stuti koI paNa prakAre karo paNa te stuti jIvazraddhApUrvakanI hovI ati Avazyaka che. zraddhA vinAnI stuti jIva vagaranA khoLiyA jevI hoya che. arthAt AtmA vinAnA zarIra jevI, sugaMdha vinAnA attara jevI hoya che. stuti saMbaMdhI vicAraNAmAM eTaluM kahI zakAya che ke koI paNa stutikAranI stuti mATe thatI pravRtti ane tenAthI thatA lAbho vize zrI samantabhadra AcAryanA 'svayaMbhUstotra'mAM jaNAvyA mujaba Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanA hoya che. temaNe kahyuM che ke stotrasAhityanI virATa sRSTi * 13 stutiH stotuH sAdhoH kuzalapariNAmAya sa tathA, bhavenmA vA stutyaH phalamapi tatastasya ca sataH / kimevaM svAdhInyAjjagati sulabhe zreyasapathe, stuyAnna tvAM vidvAn satatamabhipUjyaM namijinam / / 116 / / arthAt 'stuti e tenuM phaLa na hovA chatAM stuti karanAra sAdhunA kuzala pariNAma mATe hoya che tethI jagatamAM svAdhIna ane sulabha evAM kalyANa-mArgarUpa A stuti viSe he neminAtha ! koNa vidvAna pravRtta na thAya ?' eTale stuti phaLa Ape ke na Ape paNa tenAthI thatAM kuzala pariNAmo sarvene vAMchanIya che. stuti karanAranI sarakhAmaNI dIvAmAM baLatI vATanI sAthe karavAmAM Ave che. upAsanA karato bhavyajIva svayaMmAM zuddha svarUpa vikasita karavA mATe je rIte vATa telAdithI sajjita thaI dIvAnI upAsanAmAM tanmaya banI jAya che, tema ja AtmArpaNa karI tadAkAra bane che. tAtparya ke uttama stotrakAranI racanA uttama stuti mATe hoya che. pachI tenuM phaLa prApta thAya ke nahIM te vicAraNIya nathI. AnA mATe stuti phalAkAMkSAthI para thaIne dIpakamAM baLavAvALI jyotanI je tailAdithI taraboLa thaI che tenI samaja ApI che; jema ke e dIpakanI tapazcaryA karatI hoya tema enA caraNomAM ja tanmayatApUrvaka potAne samarpita karI de che, tenAmAM ja tadAkAra banI jAya che, ane svayaM dIpakanI samarUpa banIne, dIpakamaya banIne prakAzamAna banI jAya che. tevI ja rIte stutikAra paNa svayaMmAM A zuddha svarUpane vikasita karavAnI dRSTithI stuti kare che. dIpaka ane vATanA dRSTAMtathI e spaSTa thAya che ke jo stuti mAtra stuti hoya athavA popaTanI jema paDhavuM athavA mAtra stuti rUDhipAlana hoya to emAM koI artha siddha thato nathI. bhASA karatAM bhAvanI agatya vadhAre hoya che. zabda vinAnI paNa hRdayathI thatI stuti cAle, hRdaya vinAnI paNa zabdADaMbaravALI stuti nirarthaka che. AtmA 5ra jAmelA karmanA paDaLanI malinatAne dUra karavAno prayatna hoya to ja stuti sArthaka gaNAya. hRdayamAMthI zraddhApUrvaka thatI stuti AtmAne lAgelI malinatA svaccha karyA vinA rahetI nathI. tethI ja stuti to sAcA hRdayathI thavI joIe. stuti karatAM stotavyanA guNonI anubhUti karatAM karatAM emAM ja ekAkAra thaI, temAM ja anurAgI banI enA guNone svayaM potAnAmAM vikasita karavAno prayatna kare to stutino uddeza ane eno hetu siddha thAya che. AnI sAthe ja ArAdhyadevamAM zraddhA, vizvAsa, mana-vacana ane kAyA dvArA tenAmAM niSThA hovI paNa ati Avazyaka che. stuti sAdhanAnuM Avazyaka aMga dhyAna che. hRdayapUrvakanI stutimAM bhakta eTalo ArtadhyAna rahevo joIe ke te vakhate tene bIjI koI paNa vastunuM bhAna ja na hoya. jyAM sudhI stuti hRdayamAM na Utare tyAM sudhI stutino koI artha nathI. stuti karatAM karatAM stotavyamAM upAsaka eTalo Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 || bhaktAmara tulyuM namaH II tarUpa thaI jAya ke tene bIjA kazAnuM bhAna ja na rahe. AvI tallInatA kevI rIte Ave ? zrImad bhagavad gItAnA adhyAya 6, zloka 25-26mAM kahyuM che ke, "dhIre dhIre abhyAsa karatAM karatAM upazamatAne prApta thayuM. dhairyamukta buddhithI manane paramAtmAmAM sthira karIne ane koI paNa vicArane manamAM AvavA na devo tathA A caMcaLa ane asthira mana jyAM-tyAM doDIne jAya tyAM tyAMthI haTAvIne vAraMvAra tene paramAtmAmAM ja lagAvavuM joIe.'' bhakta sAdhaka jyAre potAnA iSTadevanuM dhyAna padyAtmaka svarUpe karAyela varNana dvArA kare che tyAre je prakAre varNana thAya che te ja prakAranuM svarUpa sAdhakanA manaHcakSu samakSa tAdRzya thaI jAya che. stutimAM paNa iSTadevanA guNonuM, temanA svarUpanuM, temane prApta thayelI vibhUtionuM varNana hoya che. tethI stuti ka2nA2nI najara samakSa, A sarva bhaktanI najara samakSa paNa upasthita thAya tevuM varNana hoya che. vividha chaMdono prayoga, AlaMkArika zailI, kAvyakalAthI pUrNa zabdalAlitya ane kalpanAmaya bhAvo vagere tathyono samAveza karIne stutinI racanA karavAmAM Ave che. jenA dvArA pAThana-zravaNathI nirmaLa cittamAM varNAnusArI pratibiMba aMkita thaI zake che tathA thoDA samaya mATe paNa sAdhakanuM citta stotavya sAthe samarUpa bane che. zAstromAM kahyuM che ke, "stotranuM mAnasika smaraNa ane maMtranuM vAcika smaraNa baMne phUTelA ghaDAmAM pANI bharavA samAna che.' jo stotranuM phakta mAnasika rIte popaTa-paThana karavAmAM Ave ane maMtranuM vAcika arthAt taMtra ane yaMtra vinA gaNavAmAM Ave to tenuM koI phaLa maLatuM nathI. stotranuM paThana aMtaHkaraNapUrvaka, dhyAna dharIne stotavya sAthe tadrupa thaIne madhura svaramAM ane arthAnusaMdhAna dvArA thavuM joIe. arthAnusaMdhAnano artha e thAya che ke je kaMI bolavAmAM Ave che teno artha zuM che ? tenuM jJAna rAkhIne stutino pATha karavAmAM Ave to te stuti saphaLa thAya che. kAraNa ke stutimAM karavAmAM AvelA varNanAnusAra smRtipaTa para citrAMkana aMkita thAya che ane te dvArA jenuM varNana karavAmAM AvyuM che tenI sAthe tAdAtmya sadhAya che. A stuti karavAnI saraLa ane sAcI paddhati che ke jenA dvArA jenI stuti karavAmAM Ave che tenA jevA banI zakAya che arthAt paramAtmAnI stuti karatAM karatAM parama AtmA banI zakavAnI zakyatA aneka gaNI vadhI jAya che. 'jJAnapUrvaka karelAM karmo niSphaLa na jAya' e uktine dhyAnamAM rAkhIne zuddha uccAraNa, rasAnukULa svaroccAra tathA chaMda bolavAnI paddhati AtmasAt karavI joIe. A badhI vAto gurubhagavaMta ke yogya vidvAna pAse zIkhI levI jarUrI che. pAThanuM pAThAntara na thaI jAya tenuM khAsa dhyAna rAkhavuM jarUrI che. pAThanuM pAThAntara thatAM arthano anartha thaI jato hoya che. stuti dvArA samagra brahmAMDanuM saMcAlana karanAra traNe jagatanuM Adhipatya jenuM che tevA iSTadeva, Izvara, ArAdhyadeva sAthe sIdho saMbaMdha joDI zakAya che. stuti dvArA vizvanI mahAna zaktine prApta karI zakAya che. A zakti pRthvInA gurutvAkarSaNa baLa jeTalI ja nakkara sarvakAlIna ane pRthvI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi ja 15 para sarvatra vyApelI che. stuti karavAnI paddhati yathAyogya hoya to parama pada sudhI cokkasa pahoMcI zakAya che. bhakti bhAvanAthI saMkaLAyelA kAvyamaya zabdAtmaka vicAro ke iSTadevanA caraNomAM temanAM yazogAnanuM nivedana karatAM padyo te A stotra che. ane A stotramAM judA judA bhAvo vividha zailIo dvArA rajU thavAthI eka jAtanuM AMtarika sauMdarya jAge che. tathA zraddhA temaja vizvAsanA AdhAre bhaktanI bhAvanA ekarAgatAmAM pariName che. "stotraM ca na tuSTate ?' kAlidAsanI A ukti kharekhara yathAyogya che. saMsAramAM evuM koNa haze je potAnI prazaMsA, potAnI stuti sAMbhaLIne prasanna na thAya ? tethI ja iSTanI ArAdhanAnAM bhinna bhinna aMgomAM sauthI saraLa aMga stotrapATha kahevAya che. tethI ApaNA prAcIna AcAryoe stotra-sAhityanI adbhuta sRSTinuM sarjana karyuM che. e dvArA sarvasAdhAraNa mAnavane uttama ArAdhanAno lAbha maLe che ane parama pada, zAzvata sukhanI prAptino mArga saraLa banyo che. vizvanA vividha dharmomAM stotra-sAhitya : A vizvamAM aneka dharmonI utpatti ane aMta anAdikALathI cAlyAM Ave che. A dharmo pachI te IzvaravAdI hoya ke anIzvaravAdI hoya, te darekamAM iSTa vastunAM guNagAna to jarUra gavAyAM che. stuti-stotranuM sAmAnya bhASAmAM arthaghaTana karIe to te iSTadevanA guNonuM kIrtana che. A arthaghaTanane dhyAnamAM laIne joIe to evo bhAgye ja koI deza A dharAtala upara haze ke jene sAhityamAM alpAMze stuti-stotrane sthAna na maLyuM hoya. tethI vizvasAhityanA virATa darzanamAM jo dhyAnapUrvaka jovAmAM Ave to e nizcita rUpathI kahevuM paDaze ke, sAhityajagatamAM stotrasAhitya jeTaluM vizALa che eTale anya koI paNa sAhityanuM pramANa nathI. hiMdu dharma jagatano sauthI Adidharma mAnavAmAM Avyo che. tenA veda, Agama vagere badhAmAM stutio che. purANomAM paNa bahudhA stutio vaNita che. rAmAyaNa-mahAbhArata jevAM mahAkAvyomAM paNa tene prAsaMgika sthAna prApta thayuM che. svataMtra judAM judAM svarUpomAM racAyela stuti-stotronI saMkhyA agaNita che. vizvanA bhinna bhinna dharmo - boddha, cInI, khristI, yahUdI, hiMdu Adi dharmomAM paNa stotranI racanA thayelI jovA maLe che. dareka dharmamAM stotrano prakAra bhale alaga alaga hoya paraMtu darekamAM iSTadevanA guNonuM eka yA bIjA prakAre varNana karavAmAM AvyuM che. hiMda stotra sAhitya: - AryabhUminA hastagata hiMdu sAhityano vicAra karatAM vedone sauthI prAcIna mAnavA e ucita ja gaNAze. vedika stotranuM lekhanakaLAnuM baMdhAraNa uccatama saMskRtinuM nidarzana kare che. tenuM mukhya aMga bhAratIya ja nahIM paNa prAcIna Arya praNAlikAnuM paNa darzana karAve che. tenA zabdaprayogo evI rIte kaMDAravAmAM AvelAM che ke te ApaNane vipula zabdabhaMDAra ane prAcInakALanA tattvajJAnano sAkSAt paricaya karAve che. temAM samAyelA jJAnanA bhaMDArathI ApaNane paurANika Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 | bhaktAmara tulya namaH | samayanI bhAratanI AryasaMskRti ja nahIM paNa te samayanA bhAratavAsIo ane temanA AcAravicAra, raheNIkaraNI ane saMskRtinuM AbehUba varNana karAvavAne samartha jaNAya che. temAM Arya saMskRti ane paurANika dharmo viSe paNa spaSTa citra upasAvAyela che. te uparAMta indriyagamya asAdhAraNa tattva jemAM IzvaranuM ekAMtavAdamAMthI anekAMtavAdamAM kevI rIte nirUpaNa thatuM AvyuM ane teNe hiMdu dharma upara chellAM be hajAra varSathI kevuM varcasva jamAvela che te paNa UbharI AveluM jaNAya che. ane temAMthI Arya saMskRtimAMthI hiMdutva, jainatva, boddhatva vagere dharmonAM mULa pArakhI zakAya che. anya sAhityomAM stotra zabda pratye judAM judAM anumAno ane anubhUti thatI hovAthI atre e jANavuM upayogI thaI paDaze ke vedomAM stotranA bhAvArtho kaI rIte judA judA levAmAM AvelA che, te joIe to sarva prathama stotrane sAmAnya rIte prabhu pratyenI sarvocca bhaktibhAvanAnA arthamAM tenA bhakta uparanA upakAranI ane bhakta dvArA tenA guNonuM varNana ane tenA upakRtyatAnI prabaLa anubhUti darzAvavA stuti thAya che. vizeSa karIne prabhu samakSa dharAtI bhautika sAmagrIonuM samarpaNa karavAmAM Ave che ane anya rIte nIcalI kakSAnA devo ke pizAco dvArA karavAmAM AvatA upadravonA nivAraNa arthe teno pATha ke stavana karavAmAM Ave che. athavA koI camatkAra sarjavA paNa stuti karavAmAM Ave che. Rgvada ke je anya vedomAM sauthI prAcIna che temAM jaNAvela che ke, prathama prakAranAM stotro mukhyatve aneka prakAre prabhunA guNonA varNana rUpe ane tenA upakAranA badalAmAM gavAtAM hoya che. jyAre anya bIjI je rIte stotrano prayoga thato rahelo che te bAkInA traNa vedomAM thato jaNAvela che. stotra eTale je tattvajJAna paNa darzAve che athavA binasAMpradAyikatApaNuM paNa darzAve ane AvA stotro Rgvada ane atharvavedamAM maLI Ave che. vedono udabhava ane paraMparAH paraMparAgata jANakAro ane zAstrakAronA mata pramANe A vedo Adya sRSTinA sarjaka brahmAe racelAM che ane pUrvakALanA RSimunioe joyA ke sAMbhaLelA che. vaijJAnika saMzodhana pachI evuM tAraNa nIkaLe che ke e vedo samayAMtare judA judA RSimunioe te te kALanA gavAtA ane paThana karAtA tAla, laya ane samayAnusAra saue potapotAnI rIte temAM sudhArA-vadhArA ke pheraphAro karyA haze. jeno uddeza paramAtmAne prasanna karavAno ane temanI kRpA meLavavAno ja hato. chatAM paNa A vedo uttarottara kyAre ane kevI rIte udbhavyA te nakkI karavuM zakya nathI. paraMtu te I. sa. pUrve 500 pahelAM ane te paNa bauddha dharmanA phelAvA pahelAM ghaNI sadIothI vidyamAna haze. boddha dharma paNa mAne che ke vedo I. sa. pUrve 800 karatAM paNa vadhAre varSothI astitvamAM hoI zake che. vaLI tenI bhASA temaja dhArmika vicArasaraNI tathA bhogolika mudrAo sAbita kare Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 17 che ke vedo ghaNA samayakALa pUrvenA che ane e spaSTa che ke prAcIna ane arvAcIna kALamAM A stotro banyAM tyAre uttaramAM kAbulathI gaMgAtaTa sudhImAM Aryana AkramaNakAro pharI vaLyA hatA ane dareka vedomAM tenA samayakALanuM aMtara evuM ja sAbita kare che. AthI evuM cokkasapaNe mAnI zakAya ke vedonuM astitva I. sa. pUrve 1300 pachInuM nahIM ja hoya. dareka samAjamAM dhArmika mAnyatAo, bhASAkIya, sAmAjika ane rAjakIya prathAmAM dhImo pheraphAra thAya che. te A stotro dvArA jaNAya che. amerikAmAM aMgrejI vasAhatIo AvyA pachI phakta cAra ja sadImAM je pheraphAro thayA te parathI aMdAja bAMdhI zakIe ke seMkaDo sadImAM keTakeTalA pheraphAro thayA haze. jarmana lekhaka harmana yakobI ane lokamAnya TiLaka 1893mAM khagoLakIya saMzodhana dvArA evA nirNaya para AvyA ke vaidika saMskRti atiprAcIna kALathI vidyamAna che. joke lokamAnya TiLakanuM mAnavuM che ke vedika paraMparA I. sa. pUrve 6000thI paNa prAcIna che jyAre zrI harmana yakobInuM mAnavuM che ke te I. sa. pUrve 3000 varSa jUnI che. chatAM AgaLa paDatA zAstrakAro jevA ke vhITanI olDanabarga ane tIboTa jevA mAnavA taiyAra nathI ke prAcIna bhAratIyo sUryanI khagoLazAstrIya jANakArI dharAvatA hatA. A samagra viSaya eka zaMkAspada bAbata che. khagoLazAstrIya gaNatarI niHzaMkapaNe mAne che ane avestAnA vADmaya sAhitya parathI siddha thaI zake ema che ke vedika stotronI bhASAkIya racanA ane bhAratanI vividha jAtionI samayAnusAra badalAtI saMgharacanA darzAve che ke IrAnIo ane bhAratIyo saikAo pahelAM ekabIjAthI judA paDyA hovA joIe. jyAre zrI harmana yakobInA anumAna mujaba teo I. sa. pUrve 4500mAM judA paDyA hoI zake. zrI hyugo vIkalerAe I. sa. 1907mAM zodhI kADhela ke vedika maMtromAM AvatA mitrA, varuNa, indra e eziyA mAyanoranA zilAlekho, je I. sa. pUrve 1400 varSa jUnA che, tene maLatA Ave che. vedika stotrono vikAsa ane vRddhi : jyAre Aryana loko hindukuza parvatamALAnA ghATanA raste hindustAnamAM pravezyA tyAre teo potAnA dharmanA saMskAra rUpe mitrA, varuNa, indra ityAdinI bhakti bhagavAna svarUpe karatA je te kALa anusAra potAnI sAthe ja lAvelA hatA. 'avestA' ane 'vedo'nI sarakhAmaNI karatAM evuM lAge che ke IrAnIo jevI rIte 'agni' ane 'soma'nI pUjA kare che tevI rIte A Arya prajA paNa potAnA 'agni' ane 'soma' pUjAnA saMpradAyane anusarI rahyA hatA. temanA stotranI racanA ane gAvAnI paddhati dhArmika rIta mujaba hatI. jeno mukhya dhyeya tenA saMbaMdhita devonI kRpA ane AzIrvAda meLavavAno raheto jene mATe ghI' tathA 'soma'nA choDavAmAMthI kADhela somarasa ardhya rUpe bheTa dharAto hato. joke te samayanA Aryana loko je vizeSa bhAvArtha sahitanAM stotramAM gAtA temAM ane atyAranAM gavAtAM stotromAM ghaNo badalAva Avelo jaNAya che. atyAre je gavAya che te vaMzaparaMparAgata UtarI AvelA sAdhu-saMto ke pUjArIo dvArA jANe-ajANe thayelA pheraphArone kAraNe haze ema anumAna karI zakAya che. I. sa. pUrva 800 pahelAM jyAre pustako lakhAyAM na hatAM tyAre mokhika rIte potapotAnI yAdadAsta mujaba vaMza-vArasAgata A stotro apAtAM je Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 // bhaktAmara tubhya namaH II sau yAda rAkhI letAM ane kALakrame temAM thoDAghaNA pheraphAro thayA, potapotAnI samaja mujabano temAM umero thato gayo. te RgvedanI sauprathama racanA athavA rUparekhA gaNAI. tyArabAda jyAre paNa bIjA vedonI racanA thaI haze tyAre teno mULa AdhAra mahad aMze levAyo. anya bIjA vedo samayAMtare astitvamAM AvyA ane jyAre temane graMtha rUpe aMtima svarUpa maLyuM te 'saMhitA' rUpe ApaNI samakSa che. A saMhitAnuM racanAkArya brAhmaNa kALa arthAt I. sa. pUrve 600nA samayamAM thayuM hovuM joIe. paNa te upaniSadonI sAthenA saMlagna kALa pahelAMnuM hatuM. 'saMhitA'nA racayitAe mULa kathAvastumAM koI pheraphAra karyo nahIM hoya paraMtu te samayanA maMtronA uccAro ane laya, gAvAbolavAnI paddhatimAM thatA Aroha-avaroha vageremAM pariNamatA bhedo sivAya mULa kathAvastunI jALavaNI sAcavavAnI khAsa takedArI rAkhelI che. jenA mATe sauprathama kakSAnA vyAkaraNAcArya 'sAkalpa'e 'pada' eTale ke lakhavA-vAMcavAnA zabdo vizethI zarUAta karI jemAM 'saMhitA'mAMnA pratyeka akSara ane zabdanI vistRtapaNe chaNAvaTa karI. jethI RgvedamAM samAyelA pavitra maMtro ane temAM samAyela vyApaka artho akabaMdha jaLavAI rahe. A Adi vyAkaraNavidanA prayAsane kAraNe ja Aje 2500 varSano samayagALo vyatIta thayo hovA chatAM RgvedanA mULa pAThamAM kAnAmAtrAno paNa pharaka thayo hovAnuM jaNAtuM nathI. jeno koI joTo gotyo jaDe tema nathI. je rIte A maMtro racAyA tyAre bolAtA haze, tevI ja rIte A kALamAM paNa lagabhaga bolAya che. paNa Rgveda sivAyanA vedonI saMhitAnAM pado racAyA pachInA kALamAM te vedonI racanAmAM pheraphAra thayA hovAnI saMbhAvanA zakya gaNI zakAya. chaMdaracanA ane zabdaprayogo : RgvedanI racanA ane temAM samAyelA zabdo I. sa. pUrve 300 varSe thayelA vyAkaraNAcArya 'pANinI'nA saMskRta bhASAnA nizcita svarUpe goThavAyelA che ane vyAkaraNanA ucca namUnArUpa che. A rIte kriyApadanAM mULa bAra rUpamAM ane saMlagnita koIka rUpa vaparAyela je have saMskRta bhASAmAM eka rUpa tarIke vaparAtuM jaNAI rahyuM che. vedika stotronI zabdaracanA ane zabdaprayoga saMskRta bhASAmAM bolAtA zabdabhArathI anokhA prakAranAM ane karNapriya temaja surIlA, madhura hovAnuM dareka saMhitAmAM jaNAya che. RgvedanAM badhAM stotro chaMdabaddha ane tAlabaddha che. tenI ghaNI kaDIo cAra padanI banelI che. paraMtu koIka traNa ke pAMca padanI paNa jaNAya che. jemAM ATha, agiyAra ke bAra ekasvarI zabdo vaparAyA hoya che. joke RgvedanAM stotro saMskRta bhASAmAM rahelA chaMda ane gavAtAM stotro jevAM lAge paNa teno laya, gAvA-bolavAnI paddhatimAM koI khAsa niyama jaNAto nathI. moTA bhAge vedika stotro cAra padanI kaDIonAM banelAM hoya che ane ekasarakhA laya ane chaMdamAM bolAtAM hoya che. paNa kaDInI zarUAta je svare thAya tenA UtaratA krame te pUrI karAya che. koI khAsa kaDIo tIvrapaNe uccArAya ema racAI hoya che. gAyatrI maMtranI jema e ekasAthe kaDIomAM bolAya che. A prakAranI padaracanAo pragAthA tarIke RgvedanA AThamA graMthamAM maLI Ave che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 19. RgvadamAM 1017 ane temAM pAchaLathI umerAyelAM 11 maLI 1028 stotro che jemAM 10600 zloko che. A dareka stotra dazathI vadhAre zlokonAM banelAM che. nAnAmAM nAno zloka eka kaDIno che. jyAre moTAmAM moTo zloka aThThAvana kaDIno che. jo saMhitAnuM asala lakhANa sIdhA akSaro, padyamAM chApavAmAM Ave to 33 lITInA eka evA 600 pAnAM bharAI zake. Rgvada be bhAgamAM vaheMcAyeluM che. eka jene aSTaka kahevAya. temAM darekamAM ATha-ATha adhyAya hoya che. jemAM 5 thI 6 zlokano vargasamUha hoya che. bIjA vibhAgane "sUktAo, RcAo, stotra kahevAya. te dasa maMDala' kahevAtA graMthomAM samAya che. atharvavedanI racanA Rgvada pachI thaI haze tevuM mAnavAmAM Ave che. atharvavedamAM 20 kAMDa che. temAM 731 stotra che. A stotramAM eka zlokathI mAMDIne AThathI nava zloko hoya che. kula zlokonI saMkhyA 5038nI che. sAmavedamAM 1549 zloko che. temAMthI ghaNA zloko RgvadamAMthI levAmAM AvyA che ane lagabhaga 75 jeTalA zloko gAyatrI maMtra parathI racavAmAM AvyA che. yajurveda e prArthanAgraMtha che. jemAM aDadhI RcAo maulika che ane aDadhI cAo RgvadamAMthI levAmAM AvI che. AmAM moTAbhAganI puruSa sUktAo che. yajurvedanI bhASA-gadyaprakAranA maMtro ane maulika zloko Rgvada jevAM ja che paNa te pachIthI rajU thayelA che. cAre vedomAM vividha stotro racAyelA che. Rgyeda saMhitAnA prathama aSTakanA prAraMbhika anuvAkamAM AraMbhanI nava RcAomAM agni-devanI stuti, bIjA tathA trIjA anuvAkamAM indranI stuti, pAMcamA anuvAkamAM stotra utpatti ane varNana, navamA anuvAkamAM uSAnI ane sUryanI stuti tathA dazamAM anuvAkamAM varuNa devatAnI stuti e pramANe aneka stuti-stotrarUpa RcAo daSTigocara thAya che. AvuM dareka vedamAM che. vedo uparAMta paNa hiMdu stotrasAhitya ghaNA vizALa pAyA para racAyeluM che. brAhmaNa, upaniSada, gRhyasUtra ane zrautasUtranA abhyAsathI mAluma paDe che ke stutinA viSaya tarIke phakta prAkRtika dazya ja na rahetAM dhIre dhIre temAM badalAva Avyo. temAM muzala, uSkala AdinI stuti thavA mAMDI. bhakti karavA mATe yathAyogya sthaLa maLe tevI rIte A vAtAvaraNa badalAtuM gayuM ane tenA pariNAme rAmAyaNa ane mahAbhArata jevA graMtho astitvamAM AvyA. tenA pariNAme AvAM bhaktikAvyonI jvALA vadhu prajavalita banI. purANo bhaktibhAva pradarzita karavAnA sAdhana tarIke vadhAre sAnukULa thaI paDyAM ane temAMnAM ja keTalAMka varNano mahAkAvyonI sAmagrIrUpa banyAM. udAharaNa tarIke joIe to mahAkavi bhAravinA 'kirAtArjunIyanA aMtima sargamAM arjuna dvArA mahAdeva stuti, kAlidAsanA "raghuvaMza'nA dazamA sargamAM soLamA zlokathI ane kumArasaMbhavanA bIjA sargamAM teramA zlokathI devo dvArA paramAtmAnI stuti, mAghanA zizupAla vadhanA caudamA sarganA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 / bhaktAmara tulyu namaH prAraMbhanA bhIkha dvArA kRSNanI stuti. Ama vividha kAvyakAroe stutistotranA vRkSane vaTavRkSa banAvyuM che. brahmapurANa, viSNupurANa, padmapurANa, mArkanDeyapurANa, harivaMzapurANa, skandapurANa, viSNudharmottarapurANa Adi purANoe lokapriya ane bhajyAtmaka dharmanA pracAranA kAryamAM phALo Apyo che. tenI sAthe sAthe tAMtrika sAhitya jevA ke prapaMcasAra vArAhI, bhairava. zAradAtilaka, nIlataMtra, taMtrasAra, Adi sAhityae paNa phALo Apyo che. AnI sAthe graho-nakSatronA prabhAvanI mAnyatAne kAraNe aneka stuti-stotrano udbhava thayo. varmanA udAharaNa rUpe bhAgavata purANanA chaThThA skaMdhanA AThamA adhyAyagata nArAyaNa varmano, kavacanA dRSTAMta tarIke bRhada stotra muktAhAramAM samAviSTa thayelA ziva-kavaca, sUryakavaca, gaNeza kavacano ullekha thaI zake tema che. AnI jema ja bRhada stotra muktAhAranA ziva-rakSA, bAlarakSA, viSNupaMjara, vajapaMjara, vailokyavijaya, durgApaduddhara mahAmRtyuMjaya, grahazAMti e sarva paNa vedane mAnanArA hiMdudharmIonA stotra-sAhityano eka bhAga che. A sAhityano Avo vizALa ane vipula bhaMDAra ane tenI sArvajanikatAno khyAla A uparathI AvI jAya che. tadUuparAMta bRhat stotra-2nAkara, bRhad stotra-muktAhAra, bRhastava-kavaca mAlAmAM aneka stotro che. sRSTinuM sarjana karanArA tarIke jene mAnavAmAM Ave che te brahmAne uddezIne vizeSa stotro racAyAM hoya tema jaNAtuM nathI. dakSiNa bhAratamAM jene dhuDirAja tarIke oLakhavAmAM Ave che te gaNapati vize aneka stotro racAyAM che. AmAM gaNapatine vinAyaka, kapila, zeSaputra, pArzvaputra, jyeSTha, ciMtAmaNi, mayUreza, siddhadAtA, vidhvarAja, vighnahartA Adi aneka upanAmothI saMbodhavAmAM Avela che. zivazakti ane viSNune uddezIne paNa stotro racAyAM che. zivane maheza, zaMkara mahAdeva, nilakaMTha, vIrezvara, pazupati tarIke paNa oLakhAvela che. zaMkarAcArya, rAvaNa, vyAse paNa mahAdevazivanAM stotro racyAM che. | viSNu saMbaMdhI aneka stotro racAyAM che. viSNune brahmaNyadeva, puruSa, ayyata, nArAyaNa, hari, goviMda, trivikrama, jagannAtha, pAMDuraMga Adi nAmothI stuti karavAmAM AvI che. viSNunA daza avatAra saMbaMdhI judAM judAM stotro racAyAM che. zaktinAM devI saMbaMdhI aneka stotro racAyAM che. A devInAM aneka nAmo A stotromAM jovA maLe che. A zakti vizvajananI che ane enA soLa nAma sUcavavAmAM AvyAM che. aneka deva-devIonAM stotra uparAMta gaMgA, yamunA, godAvarI, narmadA jevI pavitra nadIonAM temaja devatArUpa gaNAtI vyaktionAM paNa stotro racAyAM che. gaMgASTaka, annapUrNA stotra, vedasAra, zivastava, carpaTapaMjarikA, AnaMdalaharI ane kAzIpaMcaka - e cha zaMkarAcAryanI kRti tarIke oLakhavAmAM Ave che. puSpadaMtanuM zivamahimna stotra, kulazekharanI mukuMdamAlA, AnaMdavardhananuM devIzataka, mayUra bhaTTanuM Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi che 21 sUryazataka, bANabhaTTanuM caMDIzataka, yAjJavakyanuM sUryAspRstotra, upamanyunuM zivastotra tathA viSNuSapadI hiMdu sAhityanAM mahAna stotro che. RgvadamAM prathama maMDaLamAM agninI stuti karavAmAM AvI che. temAMnA keTalAka zloka A pramANe che : agnimIDe purohitaM / yajJasya devamRtvijaM / hotAraM ratnaghAtatam / agniH pUrvebhirRSirIyo nUtanairUtta / se devAM eha vakSati / / agninA rathiM me zravat poSameva dive dive / yazasaM vIravattamam / / 1-2-3 nava maMtronA A sUktamAM yajJa, purohita, dIptimAna devone bolAvanAra, Rtvika ane ratnAdhArI agninI huM stuti karuM chuM. prAcIna RSioe jenI stuti karI che. Adhunika RSigaNa jenI stuti kare che, te agnidevane A yajJamAM bolAvIe. agninA anugrahathI yajamAnane dhana maLe che ane te dhana anudina vadhe che tathA kIrtikara thAya che. kavi bANabhaTTa caMDIzatakamAM caMDIdevInI stuti karI che. temAM temaNe ziva, sUrya, indra, candra, vAyu, kubera vagere devothI caMDIdevIne zreSTha abhivyakta karI che. yathA : vidrANe rudravRnde savitari tAle vajriNi dhvastavajre, jAtAzake zazAGka viramati maruti vyaktavaire kubere / vaikuNThe kuSThitAsne mahiSamatirUpaM pauruSopaghnanighnaM, nirvighnaM nighnatI vaH zamayatu duritaM bhUribhAvA bhavAnI / / 166 || tevI ja rIte kavi mayUra bhaTTe sUryazatakamAM sUryadevanuM stotra racyuM che. temAM temaNe ziva, viSNu, brahmA vagere devothI sUryadevane mahAna ane mahattvazALI tarIke biradAvyA che ane temanA mahimAne varNavyo che. yathA zIrNaghrANAdhripANIn vraNibhirapadhanairghagharAvyaktaghoSAn dIrghAghrAtAvanaghoghaiH punarapi ghaTayatyeka ullAghayan yaH / dharmAzostasya vo'ntadviguNaghanaghRNAnighnanirvighnavRtte, dattArdhAH siddhasaGadhairvidadhatu ghRNaya: zIghramaGaghovighAtam ||16|| puSpadaMtakRta mahimna stotramAM bhagavAnane judAM judAM vizeSaNothI varNavavAmAM AvyA che. yathA : trayI sAMkhyaM yogaH pazupatimataM vaiSNavamiti, prabhinne prasthAne paramidamadaH pathyamiti ca / rucInAM vaicitryAdajukuTilanAnApathajuSAM, nRNAmeko gamyastvamasi payasAmarNava iva / / Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 || bhaktAmara tulyuM namaH | - kAlidAsano stotra sAhityamAM amUlya phALo rahelo che. temaNe raghuvaMza, kumArasaMbhava. meghadUta, zAkuMtala ityAdinI racanA karela che. "kumArasaMbhavamAM temaNe umA-pArvatInA rUpavarNananI chaTA varNavatAM tenA caraNo pRthvI upara sthaLakamaLanI zobhAne dhAraNa karatA hatA tevuM ati suMdara varNana kareluM che. abhyunnatAGaguSThanakha prabhAbhirnikSepaNAdrAgabhivodagiranto / AjahratustaccaraNau pRthivyAM sthalAravindazriyamavyavasthAm / / sAmavedamAM ghaNAbadhA zloko gAyatrI maMtra parathI racAyA che. mAnavInA jIvanamAM koI paNa prakAranuM duHkha, vipna, saMkaTa Ave ja che. enuM nivAraNa karavAnuM dareka jaNa icche che. AvA kaSTanA nivAraNa mATe ApaNA ArSadraSTA RSimunio ane zAstrakAro mahAtmAoe maMtrarUpI upAya batAvyo che, ane Avo ja eka lokapriya maMtra che gAyatrI maMtra. OM bhUrbhuvaH svaH tatsaviturvareNyaM / bhargo devasya dhImahi / dhiyo yonaH pracodayAt / / hiMdu dharmazAstramAM gAyatrI maMtranuM eka anokhuM sthAna che. tenA upAsako pAsethI tenA camatkAranI vAto sAMbhaLavA maLe che. AjanA yugamAM paNa tenI mahattA apAra che. tethI ja lokonI zraddhA tenA pratye vadhelI jovA maLe che. prAcInathI AjanA vaijJAnika yuga sudhI teno mahimA prasarelo che. prAcIna RSimunio, tapasvIo, guruo ane anya loko paNa eno jApa karatA hatA ane Aje paNa kare che. vidvAnoe A maMtranA mahimAnuM gAna karyuM che. rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjIe A maMtra vize kaheluM ke, gAyatrI maMtrano jApa jo zuddha citte niraMtara karavAmAM Ave to jApa karanAra rogagrasta ja thato nathI, tenuM kaSTa paNa dUra thAya che. ravIndranAtha TAgore to tyAM sudhI kahyuM che ke, gAyatrI maMtrathI to meM sarva kaMI prApta karI lIdhuM che ke jenI upalabdhinI mane AzA nahotI. A aMge mArA AMtarika cakSu kholIne mane zreSTha buddhi pradAna karI saddhArga batAvyo che. ApaNA svataMtra bhArata dezanA prathama rASTrapati DaoN. rAdhAkRSNane kahyuM che ke gAyatrI maMtra e manuSyane navajIvana pradAna karanArI eka prArthanA che. A vidvAnonA maMtavyo parathI kahI zakAya ke gAyatrI maMtrano mahimA sau koIe gAyo che. A maMtranA prabhAvathI mAnavInI zArIrika temaja AdhyAtmika unnati thAya che ane te dvArA mAnavInI manovAMchanA paripUrNa thAya che. A maMtra divyazaktine saMbodhita prArthanA che. jenA baLa para sUrya prakAza Ape che ane te traNe lokamAM vistarela che. gAyatrI maMtrano mukhya uddeza buddhine nirmaLa ane tejasvI banAvavAno che. gAyatrI maMtra ja ekamAtra jApa che jemAM stuti, dhyAna ane vaMdanA A traNeyano samanvaya che. AthI ene traNa vibhAgomAM vibhAjita karI zakAya tema che. (1) OM bhUrbhuva: Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 23 AmAM prabhunI stuti karavAmAM AvI che. te traNe lokamAM vidyamAna che ane potAnA tejathI prakAzita kare che. (2) tat saviturvareLyam maLe tevasya dhImahi 1 A padamAM pApanAzaka jyotipuMjanuM ekAgra ciMtana ane dhyAna che. (3) dhiyo yona: prodyAt | A padamAM maMtrazakti dvArA buddhine sAcI dizAmAM saMcAlita karavA ane zAzvata sukharUpI mokSanI prAptinI prArthanA karavAmAM AvI che. A AdhyAtmika svarUpanI vAta thaI. gAyatrI maMtranuM vaijJAnika svarUpa kaMIka AvuM che. gAyatrI maMtranA upAsako mAne che ke A maMtrano jApa karavAthI apamRtyu thatuM nathI, hRdayarogano humalo rokavA mATeno rAmabANa ilAja che, tethI ja gAyatrI maMtrane eka rakSaka maMtra tarIke paNa mAnavAmAM Avyo che. bhAratIya saMskRtinuM divya prakAzamAna evuM ApaNuM stuti-stotra sAhitya ghaNA prAcIna kALathI cAlyuM AvyuM che. temAM aneka devo-devIonI stuti karavAmAM AvI che. hiMdu dharmamAM tetrIsa karoDa devI-devatAnI mAnyatA pracalita che ane tenA para aDhaLaka sAhitya racAyeluM jovA maLe che. A sAhityamAM prArthanA, stuti, dhyAna, japa dvArA anaMta sukhanI prAptine kavipuMgavoe varNavyA che ane te dvArA potAnA iSTadevanA caraNomAM bhAvapuSpo caDhAvyAM che. suMdara bhAvamAdhurI ane rasamAdhurI dvArA prabhu pratyenA ananya bhaktibhAvane rajU karyo che. bauddha dharmanA stotra : bauddha dharmamAM stotra jevo zabdaprayoga temanAM dharmapustakomAM lagabhaga nahIMvat jovAmAM Ave che. stotrano kharekharo artha prazasti, kAvya ke dhArmika uccakoTinuM UrmikAvya ema thAya. je devadevIne saMbodhIne kahevAyuM hoya. athavA to eka kAvya je mANasonA samUhamAM sAthe maLIne devaLomAM gavAtuM hoya. jyAre boddha dharmamAM AvA arthamAM devaLomAM samUhamAM koI kAvyonuM paThana thatuM hovAnuM manAtuM nathI. kAraNa ke temanAM koI maMdiro, devaLo ke evAM koI deva-devIonAM sthAnaka hotAM ja nathI ke jethI temane koI dhArmika stotro uccAravAnAM hoya. chatAM paNa bIjI rIte jotAM gatAnugatika rIte teonA anya graMtho NikayamAM AvA dhArmika na kahI zakAya evA uttama prakAranA sAhityamAMthI lIdhelAM 10-12 pustako che je gadya-padyamAM bolI-gAI zakAya tevAM jaNAya che. udAharaNArthe 'sutta nipattA' (Sutta Nipatta)mAM je atiprAcIna gaNI zakAya tevAM UrmikAvyo samAyelAM che. jemAM 16-16 kAvyakhaMDonAM lagabhaga 70-71 UrmikAvyo AvelAM che. A kAvyone pAMca graMthomAM samAvAyelAM che. AmAMthI koImAM paNa A kAvyo kone uddezIne athavA kayA AzayathI banyAM che te spaSTa rIte jANI zakAtuM nathI, ethI judI ja rIte 'dhamma pada'mAM saMkalpa, suvicAra, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 / / bhaktAmara tulyuM namaH II kuvicAra, sanmArga, jJAnanI utkaMThA, sukhanI anubhUti vagere bAbato vyavasthita rIte kaMDArAyelI che. arthAt ucca prakAranuM Ama jIvana eTale dhamma (dharma). joke A zabdaprayoga pAzcAtya bhASAmAM je arthamAM levAyo che tethI ghaNo ucca che. AmAMnA aDadhA uparanA viSayo AthI paNa prAcIna pustakomAM lakhAyelA jaNAya che. jyAre bAkInA jyArathI buddha saMpradAya astitvamAM Avyo ane je tatkAlIna samAjamAM pracalita hatI tevI bhAratanI lokakathAo ane lokavAyakAomAM paNa jaNAyela che. joke e zaMkAspada rahe che ke AvAM UrmikAvyo ke pado bauddha dharmanA udayakALa pahelAM paNa hatAM ke na hatAM. tenI mAhitI prApta thatI nathI; AthI ema paNa na kahI zakAya ke A pado bauddhadharmIonAM ja banAvelAM che paNa temanA pahelAMnAM paNa banAvelAM hoI zake athavA ghaNAMkharAM pado agAunA banAvelAM padomAM sudhArovadhAro karIne prastuta karAyAM che ema cokkasapaNe kahI zakAya. 'Verselets of Norm'mAM nItizAstranA (sartananA) niyamo je vadhatA-ochA aMze sarve ucca dharmo sAmAnyapaNe anusare che te bAbata moTAbhAge dharmaparivartana nahIM karelAonA UtaratA prakAranA caritra vize vizeSa nirdeza kare che. A uttama sAhityanI kRtiomAMthI uddhRta karelA pustakanI ati pracalitatA yuropamAM hovAnuM A uparathI spaSTa thAya che. tenAM moTAbhAganAM pado saraLatAthI samajI zakAtAM hoya che ane sanmArga ke sadAcaraNanA niyamomAM je asAmAnyatA ke kaThinatA dekhAya che temAnuM kaMI paNa A padomAM jaNAtuM nathI. jyAre buddhoe saMskRtamAM lakhavAnI zarUAta karI tyAre temaNe dhamma pada'nuM nAma badalIne enA jevuM ja lakhavA mAMDyuM. pheraphAra mAtra eTalo karyo ke je agharAM pado hatAM te kADhI bIjAM umeryAM. A navA saMskaraNa karAyelA saMskRta graMtho vAcaka vargamAM ghaNA lokapriya thayA. tenA anuvAdo tibeTI ane cAinIjha bhASAmAM paNa thayA che. paraMtu 'sutta nipattA'nuM enAthI taddana UlaTuM bhAvi nirmANa thayuM. tenI racanAomAM ane viSayomAM ucca sadAcaraNanA mArgo bAbata vadhu bhAra mUkavAmAM Avela che ane lagabhaga krizciyana 'Verselets of Norms' stutionI jema ja tenI racanAo thayelI jaNAya che. yuropamAM je pAlI bhASAvido sivAya bhAgye ja koI vAMce che ane te paNa tenAM traNa TUMkAM TUMkAM sAdAM varNanAtmaka kAvyo ja vaMcAya che. bhAratamAM paNa pAlI bhASAnA lupta thavA sAthe teno paNa lopa thayo ane tibeTI ke cAinIjha bhASAmAM to teno anuvAda paNa thayela nathI. pUrvakALamAM varSo pahelAM uttara bhAratamAM AvAM pado ke stutio dharmapracAra mATe ke bodha ApavA mATe bhajanakIrtananI jema tAla ane layabaddha rIte gavAtAM hatAM. ApaNI sAtamI zatAbdInA samayamAM i-veMga tenA rasaprada varNanamAM jaNAve che ke tenA samayamAM AvA saMskRta bhASAmAM banAvelA stuti-pATho A bauddho saraghasa AkAramAM koI dhArmika vaDAnA smArakane pharatA kUMDALAmAM ke koI nAlaMdAnA bauddha maThomAM maLIne gAtA jaNAyA hatA. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 25 upara jaNAvyA tevA pAlI bhASAmAM banAvelA keTalAka stutipATho hajI paNa silona(zrIlaMkA)mAM bauddha bhikhkhao mAMdagIne khATale paDelAo ke zraddhA vinAnA kheDUtone tyAM opacArika mulAkAta vakhate jAya tyAre temane gAI saMbhaLAve che. Avo dharma saMbhaLAvavAno rivAja kyArathI paDyo che ke keTalA aMze apanAvavAmAM Avyo che ke tema karavAno kono Adeza haze te jANavA maLatuM nathI. rAmacaMdra kavibhAratI nAmanA baMgALanA brAhmaNe lakhela so stotranuM eka "bhaktizataka che. A kavi I. sa. 1245mAM parAkramabAhu rAjA sAthe silona Avyo. ahIM teNe bauddha dharmano svIkAra karyo. atyaMta alaMkRta zailImAM teNe A zatakamAM buddhanI stuti karI che. A stutinuM aMgrejI bhASAmAM bhASAMtara thayeluM che. teno keTaloka bhAga A pramANe che : "Be gracious, O Lord, ruler of the Gods, ruler of the world, conqueror, O Buddha, Who deservest to be wroshipped by the world, to be worshipped by me, to be worshipped by the good, 0 enemy of sin, enemy of mundane existence, enemy of lust, enemy of darkness ! To thee verily am I devoted (bhakta) with body, speach and thought. He is son of the family, he is devoted to thee, he bears the burden of thy teaching. He is a disciple, he takes refuge with thee, he is thy slave, he who never on any account swerves from thy command. Doing good to the world, O Buddha, is worship to thee, doing evil to it. O Lord of the world, is pain to thee. O Jina, how should I, when doing evil to the world, not be ashamed of saying that I am devoted to thy Lotus feet ! Where is my mercy, where is my sympathy, where my Love, as I am doing evil, and not good, to that every world for whose benefit thou hast, in a hundred ways, given away wealth, men, power, life, body and kingdom."? A stotra hinayAna ane mahAyAna e baMne paMthone pUjya evuM stotra che. AvA prakAranA stotra dvArA bauddha stotranI paraMparA ApaNI najara samakSa tAdazya thAya che. AvuM ja bIjuM eka stotra je buddhastavaH' nAme prasiddha che je A pramANe che : vaMdAmi te kanakavarNanimA varalakSaNA vimalacaMdramukhA ! vaMdAmi te asamatAnaparA sadazo na te sti tribhave virajA // mRdu cAru snigdha zubha keza nakhA girirAjatulya tava copiriha | noSNISamIkSitu tavAsti samo vibhrAjate bhUvi tavorNa mune ! kunduzakhahimazubhranimA nIlotyalAbhazubhanetravAra | Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 | bhaktAmara tulya namaH | kRpayAse jagadidaM hi thayA vandAmi te vimalanetra jina che. jilla prabhUta tanu tAmranibhA vadana ca chAdayasi menasvakam | dharma vadanvinayase ca jagat vaMdAmi madhura snigdhagirA || dazanAH zubhAH sudaDha vajanimA viMzadazAkhaviralA sahitAH | kurvasmi te vinayase ca jagat vandAmi te madhurasatyakathA |27 A stotra atyaMta saraLa ane suramya bhASAmAM racAyeluM che jemAM buddhanI stuti karavAmAM AvI che. cInI bhASAmAM stotraracanA : krizciyana dharmamAM jevI rIte samUhamAM saraghasa AkAre devaLomAM bhegAM maLIne javAnuM hoya che evuM mUrtipUjakomAM hotuM nathI evuM pUrvavidhAna karI zakAya che. prabhubhakti karanArAo prabhustutio gAvA mATe samUhamAM bhegA thatA nathI ke maMdiromAM prabhune araja karavA mATe ke prabhunI mUrti sAme praNipAta karavA mATe jatA bhakto stutio gAtAM gAtAM jatA nathI. pUrvajonI bhakti lagabhaga sAmUhika rIte karAtI hoya evuM jaNAya che paNa te kuTuMbanA kuLa ke gotra pUratI maryAdita hoya che ane pUrvajonI bhaktimAM temanA guNagAnanI stutio gavAya che te sAva ajANyuM nathI. dha zI kiMga' kavitAonuM pustaka che jemAM pUrvanA kALamAM pUrvajonI bhakti karAtAM jevAM UrmikAvyo ane samUhagAno, stutio ke dIkarA-dIkarIonA bhaktibhAvapUrvakanA pavitra gIto hoya che. cau sAmrAjya (1122-1229)nA rAjAo jemAMthI e UtarI Avela zodhI kADhyAM temAMnuM eka UrmikAvya nIce mujaba hatuM : O, thou accomplished great Haju-chi To thee alone I was given To be, by what we owe to thee, The correlate of Heaven, On all who dwell within our land Grain-Food didst thou bestow : 'Tis to thy wonder-working hand This gracious boon we owe God had the wheat and barley meant To nourish all mankind. None would have fathomed his intent But for thy guiding mind Man's social duties thou didst show Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa sRSTi 27 To every tribe and state: From thee the social virtues flow That stamp our land "The great". 28 cInanA mahArAjAdhirAje jyAre tenA vaDavAonI bhaktinuM Ayojana karyuM te samaye tenI samakSa eka stutigAna tenA vaDavAonA bahumAnamAM gavAyuM hatuM. te mahArAjA jyAre vaDavAonI pratikRti yajJavedI jevA UMcA sthAna para rAkhI temanI samakSa UbhA rahela tyAre prathama bhAga gavAyo hato. A kAvya traNa bhAgamAM gavAyuM hatuM. bIjo bhAga jyAre temaNe 'Kow Tow'nI vidhi karI tyAre gavAyuM ane jyAre pavitra vastuo bheTa apAI tyAre trIjo bhAga gavAyo hato. te daramiyAna temanA vaDavAonA AtmAo svargamAM pAchA gayA ema manAtuM hatuM. A stutio gavAtI tyAre maMdamaMda dhImA madhura svare saMgIta judI judI jAtanAM vAgho upara laherAvAtuM hatuM. te prasaMganuM vAtAvaraNa ane dhArmika prasaMganI gaMbhIratA evI rIte vadhatAM ke tyAM hAjara rahelA saMgItakAro, rAjyanA hoddedAro, gAyako vagere evI gaMbhIratAthI stutio gAtA ke badhA rAjAnI jemaja bhAvavibhora thaI jatA jaNAtA hatA. kayUzyasanI bhaktimAM rAjyaprerita bhakti TharAvelA samaye rAjyanA ucca padAdhikArIo dvArA gAvA-bajAvAtA stutipATho ne buddhimAna prajJAnA guNagAna samUhamAM A pramANe gavAtA : Confucius ! Confucius ! Great indeed art thou, O Confucius. Before thee None like un to thee After thee None Equal to thee Confucius ! Confucius ! Great indeed art thou, O Confucius. 29 svarga ane dharatInI prArthanA karavAmAM paNa stutio vaparAtI hatI. 'Toist Canon'mAM stutionAM keTalAMka pustakomAM utkaTa icchA ane pazcAttApa darzAvatAM kAvyo-stutio che. ane There pure ones' tathA bIjI 'Deithes', 'Dopper' ke 'Charles wain' ane bIjA graho ane tArAgaNonI karAtI stutio AvelI che. bauddha dharmanAM pustakomAM AvatI kAvyanI kaDIonI jevI ja kaDIo AvA dhArmika prasaMgomAM gavAtI hoya che. bauddha ane Taoist saMpradAyomAM devadevIonAM guNagAna karavA gavAtI laghu kAvyastutio paNa lakhAyelI jaNAya che. grIsa ane romamAM rAjakIya saraghaso je dhArmika vicAraNAmAM sammilita hatAM tene maLatAM ja cInanA 'Confucius'nA vakhatamAM paNa hatAM, ane saMta tene saMmati ApatA hatA. temanI saMmatipUrvaka gavAtAM hatAM. AvI dhArmika kriyAo 'No' evA nAmathI kahevAtI. A 'No' evA nAmathI kahevAtI dhArmika Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 / / bhaktAmara tulyuM namaH II kriyA te eka jAtanI majAkamastInI ramata jevuM hatuM, ane A saraghasa gAyakavRMdanuM baneluM rahetuM. atyAranA jamAnAmAM A adAkA2o gAtAM gAtAM goLa goLa pharatA hoya che. atyAranuM tenuM nAma 'Yangka' - gIto gAnAra evuM che ane bauddha dharmopadezako atyAranA jamAnAmAM evuM ja kare che. iTAlInI prasiddha vyakti tarIke mArko polo thaI gayo. te potAnA pravAsavarNanamAM kInase' (atyAranuM Hang-chow) zahe2mAM je rIte maraNottara kriyA thatI tenA vize jaNAve che ke, maraNottara kriyA samaye mRtakanA zabanI pAchaLa pAchaLa vAjiMtro vagADAtAM ane gAtAM gAtAM nIkaLatAM ke - "The instruments which they have caused to be played at his funeral and the idol hymns that have been chanted shall also be produced again to welcome him in the next world and that the idols themselves will come to do him honour." ,,30 khristI dharmanAM stotra : pazcimanA dezomAM khristI dharmanuM sthAna mahattvanuM che. A khristI dharmanAM stotra vADmaya udgamasthAna zodhavA mATe hibru vADmaya sAhitya jovuM joIe. seMTa oNgasTAine 'stotra' zabdanI ApelI vyAkhyA tatkAlIna khristI samAje mAnya karelI che. seMTa oNgasTAinanA mata pramANe, Praise to God with song" eTale stotra, Adhunika kALamAM stotra saMzAnI vyApakatA ghaNI ja vistarelI jovA maLe che. romana ketholikamAM 'sAdhunI stuti' A ja stotranI saMjJA upayogamAM Ave che. tevI ja rIte tAlabaddha gadya kavitA, dhArmika ciMtana-prArthanA ke stuti evA aneka arthathI stotra zabdano upayoga karelo che. te chatAM 'Hymn' athavA 'Psalms' Avo ullekha grIka carcomAM thayelo jovA maLe che. The Word 'Hymn' was employed by the ancient Greek to signify a song or poem composed in honour of Gods, heroes or famousmen, or to be recited on some joyful, mournful or solemn occasion. 31 bAibalamAM jUnAM grIka gItonuM hibru bhASAmAM je bhASAMtara thayela che te saMgrahanuM 'Tehillin' evuM nAma che. prAcIna grIkoe deva, yoddhAo ke prasiddha vyaktinA premanA kyAreka AnaMdayukta, kyAreka du:khada athavA gaMbhIra prasaMgocita racelAM kavana e arthamAM stotra zabda vaparAyelo hoya evuM jaNAya che. prAcIna cInI lokoe svargamAM gayelA rAjAne mATe stotra racelAM che. tevI ja rIte sIriyA, ijipta, hiMdustAnanI saMskRtinA stotra-kAvyanA adhika prAcIna purAvA maLI Ave che. ethensanA nATyakAra sArvajanika khela samaye jenI stuti ka2vAnA uddezathI stotra zabdanuM sAdharma dAkhavavA mATe zabda vAparatA hatA temaNe chaMdobaddha devastuti, vivAhaviSayaka ke utsavaviSayaka gIto, grIka devatAviSayaka kAvyo, zokagIto, vilApagIto ke maMtra ane jAdunA AdhAra para kAvyo - A Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stotrasAhityanI virATa suSTi ka 29. arthamAM stotra zabdanI yojanA karI che. AbhAravacana, IzvaranI vANI ane prArthanA evo ullekha pAulonA aMtima zabdomAM hato. A badhA samAnArthI zabdo dhArmika sAdhanAnuM eka agatyanuM aMga che, ane teno Agraha ane pratiSThA paNa khristI darzanamAM che ane te che prArthanA stotra, stuti, prabhunuM dhyAna, tenI vinaMtI, teno AbhAra, tenI vANI-saMsarga, prabhu-sanmukha laghutA, nyUnatA, dInatAthI hRdayapUrvaka thayelI araja ane yAcanA. kyAreka dharma ane sadAcArapUrNa kArya agharuM paNa banI zake che. teve samaye dharmanuM eka mahattvapUrNa aMga ApaNA hAthamAM eka saraLa ane upAya samartha sAdhana mUke che ane te che, prArthanA-stotra-stuti. khristI dharmanA masIhA Isu prArthanA karatA : "Isue AkhI rAta IzvaranI prArthanA karavAmAM gALI." bIje divase paroDhiye Isu UThIne bahAra cAlyA gayA ane ekAMta jagyAe jaIne prArthanA karavA lAgyA. "Isu parvata upara prArthanA karavA gayA" Isue potAnA jAhera jIvananI zarUAtamAM raNamAM rahIne cALIsa divasa prArthanAmAM ne tapamAM gALyA hatA. yahudIo (ja) stotraH jyArathI prAcIna khristI samAjane aneka dezomAM phelAvI devAmAM Avyo tyArathI pravAsI yahUdIo potAnI ibrAnI bhASAnI sAthe anya bhASAono prayoga karavA lAgyA. emanA vizALa dhArmika sAhityamAM keTalIka racanAo arAmI ane prAcIna yUnAnI bhASAmAM upalabdha che. I. sa. pUrve trIjI sadIthI laIne pahelI sadI daramyAna yUnAnI bhASA-bhASI yahUdIoe potAnAM zAstrono eka bRhada yUnAnI anuvAda taiyAra karyo jene sattara anuvAdakonI paraMparAgata saMkhyAnA kAraNe saptati anuvAda' kahevAya che. aneka prabhubhakta, gerayahUdI paNa, dharmazAstranAM naitika mUlyothI prabhAvita hatA ane A anuvAdane mahattva ApatAM hatAM. prabhu Isu khristanA jIvanakALa pachI emanA ziSya prAyaH A ja yUnAnI anuvAdane bhaNatA hatA. lagabhaga I. sa. 90mAM yahUdI dharmaguruoe dharmazAstronI eka graMthasUci banAvI jene traNa vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvI : (1) vyavasthAgraMtha, (2) nabI graMtha, (3) racanAo athavA pustako. paraMtu A traNa vibhAjanavALA nirNayathI yUnAnI bhASA-bhASI yahUdIone mATe samasyA UbhI thaI, kAraNa ke bRhada yUnAnI anuvAdamAM A sivAyanA aneka bIjA graMtho maLe che, jeno yahUdI dharmaguruoe prAthamika sUcimAM samAveza karyo nathI. yUnAnI anuvAdamAM A pramANe maLe che : (1) tobIta (2) yahUdI zeSa astara, (3) makkAbiyano pahelo graMtha, (4) makkAbiyono bIjo graMtha, (5) prajJA graMtha, (6) pravaktA graMtha, (7) bAruka (jemAM yirmeyAhanA patrano paNa samAveza thayelo Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 / bhaktAmara turthya namaH II che.)4 I. sa. pUrve bIjI sadInI AsapAsa tobIta - e zikSAprada dharmakathA koIka pravAsI yahUdIe lakhI hatI, paraMtu atyAre e prAraMbhika mULa pAThano mAtra thoDo aMza ja upalabdha thaI zakyo che. yUnAnI 'saptati anuvAda'mAM saMpUrNa racanA surakSita che. tobIta graMthanA e yUnAnI bhASAMtaramAM ghaNA pAThabhedo che. tobIta graMthathI e zikSA maLe che ke prabhu potAnA duHkhI bhaktajanone Azcaryajanaka DhaMgathI sahAyatA kare che. tobIna nAmanI vyaktinI kathAnA mAdhyama dvArA yahUdI lekhaka potAnI samakAlIna peDhIne mATe bhaktimaya jIvanano Adarza rajU kare che. naitika mUlyonA A sajIva citraNamAM 'navAM niyamo'nA thoDA samaya pahelAMnA, yahUdIonA dhArmika ane sAmAjika vAtAvaraNanI jhAMkhI thAya che. jaina stotro : jaina dharmamAM stotronI racanA aneka zAstrakAro, AcAryo ane kavioe karI che. arihaMta paramAtmAnI dharmadezanA samaye temaNe ApelI dezanAnA AdhAre gaNadharoe stotranI racanA karI che ane tyArapachI thayelA vidvAno, AcAryo ane zAstrakAroe stotranI racanA karelI jovA maLe che. vizvanA vividha dharmomAM stotranuM svarUpa juduM juduM jovA maLe che paraMtu aMte to temAM prabhunAM mahimA, guNagAna, svarUpa AdinuM ja varNana karavAmAM AveluM hoya che. dhArmika utkrAMtinI gUMcavaNonI sAMkaLanI eka agatyanI kaDI rUpe A stotra sAhitya Avazyaka che ane sAthe sAthe tenI anekavidha upayogitA paNa che. stotra thakI mAnavI pApabhIru banIne rahe che. stotranAM paThanapAThana dvArA mAnasika mUMjhavaNomAMthI mArga meLave che. stotra aneka prakAranAM hoya che. paraMtu tenI phaLasiddhi to eka ja prakAranI hoya che. prabhu bhaktanI bhaktithI prasanna thaIne tenI manovAMcchanA pUrNa kare che. game tevA duHkha, saMkaTa, vipadA, AphatothI pIDAto mAnavI jyAre prabhunuM zaraNa svIkAre che tyAre te A sarvamAMthI mukti meLavIne zAzvata sukha meLave che. zAzvata sukhano svAmI bane che, athavA zAzvata sukha-mokSa meLavavA mATenA mArgamAM agresara bane che. dareka dharmomAM A prakAranAM bhinna bhinna svarUpanA stuti-stotra upalabdha che. pachI te Adi hoya ke arvAcIna. khristI dharmamAM I. sa. pUrvethI rAjA dAuda sulemAna Adie stotranI racanA karI che. to hiMdu dharmanAM stotro jagatanI sauthI prAcInatama saMskRtimAM racAyelAM stotro che. stotronI racanA karavAmAM samaya-sthaLakALa-dharmanuM koI baMdhana hotuM nathI. tyAM to bhaktanuM hRdaya bhaktimAM taraboLa thatAM anAyAsa ja kaMThamAMthI zabdo sphuravA lAge che. bhale judA judA dharmo ke bhinna bhinna bhASAomAM stotranI racanA thatI hoya paraMtu aMte to te darekano uddeza to eka ja che, karuNAmaya, dayALu, paramakRpALu paramAtmAnI amI najara tenA para paDe, tenA thakI te paNa prabhunA mArge cAlI zAzvata sukhano svAmI bane. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * = = ra stotrasAhityanI virATa sRSTi na 31 pAdaTIpa 'stotrAvalI', saMpAdaka zrI yazodevasUri mahArAja sAheba, pR. 39-40 2. jena ciMtAmaNi sarva saMgraha sAthe bhAga 1-2, naMdalAla devaluka, pR. 847 jena ciMtAmaNi sarva saMgraha sArtha' bhAga 1-2, naMdalAla devaluka, pR. 847 bhaktAmara kalyANa maMdira - naUiNa stotratrayam, prastAvanA hIrAlAla kApaDiyA, pR. 1 5. uttaramImAMsA devatAdhikaraNa' sU. 1-3-36 'stotrAvalI'. zrI yazodevasUri mahArAja sAheba, pR. 41 stotrAvalI'. zrI yazodevasUri mahArAja sAheba, pR. 41-42 'zrI pArzvanAthopasarga hAriNI zAsanadevI padmAvatImAtA', pR. 122 9. bhaktAmara aMtarAlano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 14 bhaktAmara rahasya', prastAvanA, dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 11 11. bhaktAmara rahasya', prastAvanA, dhIrajalAla TokarazI zAha, pR 14 12. vAcaspatyam-chaThThI cokhambA saM. graMthamAlA, vArANasI 1, pR. 128 13. "bhaktino bhAga', zrI kiMjavaDekara, A. 1 14. enasAyaklopIDiyA opha briTAnikA', seMTa oNgasTAina, Vol. XI, pR. 578 94. "The Encyclopaedia of Americana', P. 596 95. 'The Dictionary of World Literary Terms', Joseph T. Shipley (Ed.), P. 214 99. "Gosset and Dunlap - Newyork', L'Yod Edvin Smith (Ed.) 18. 'Encyclopaedia of Britannica', Vol. XII, P. 14 96. "Vedic Index of Name and Subject', Vol. II, Macdonnell & Keith, 4854 20. "zrI kalyANalaharI', saM. Foreward, zaMbhu bhaTTa 21. zivAnaMdalaharI', Preface (Ed), zaMbhu bhaTTa 22. vedika koza', banArasa hiMdu yuni. 1963, saM. sUryakAMta, pR. 180 23. vedika koza', banArasa hiMdu yuni. 1963, saM. sUryakAMta, pR. 580 24. bhagavadgomaMDaLa', bhA. 9. saM. bhagavatasiMhajI, pR. 8975 25. 'stotrAvalI', zrI yazodevasUri mahArAja sAheba, pR. 43-44 25. A History of Indian Literature', M. Winternitz, Vol. II, P. 380 27. bauddha saMgraha, saM. dalinAkSa datta, sAhitya akAdamI, dilhI, pR. 72 26. "Religions of China', J Legge. London, 1880, P. 90 26. 'The Great Teacher, Confucius', G. G. Alexander, London, 1890, P. 297 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 che bhaktAmara tulyuM namaH 30. Marco Polo', Ed. H. Yule, London, 1874, 174 34. 'Encyclopaedia of Britannica', Vol. 12, P. 14 32. pavitra bAibala navA niyamo', luka, 6-12, pR. 90 33. pavitra bAibala navA niyamo', luka. 6-12, pR. 98 34. pavitra bAibala anya prAmANika graMtha', prastAvanA, pR. 1-2 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotramAhityanI vibhAvanA bhAratIya saMskRtinI sAdhanAnI paraMparAmAM jaina, bauddha ane vaidika dharmasaMpradAyonI sAhityasaMpadA saMpanna rUpathI samRddha che. AmAM jaina dharmanuM sAhitya prAkRta, ardhamAgadhI ane saMskRtamAM, boddha dharmanuM sAhitya pAlI ane saMskRtamAM tathA vaidika dharmanuM sAhitya vaidika saMskRta tathA zreNya saMskRtamAM saMkalita thayeluM che. A ja paraMparA stotrasAhityamAM paNa bhASAnI dRSTithI avatarita thatI rahI che. prAcIna kALamAM lokabhASAmAM paNa stotra-sAhitya racAtuM rahyuM hatuM. hAlamAM paNa racAtuM rahyuM che ane bhaviSyamAM paNa racAtuM raheze. jaina stotra-sAhitya saMskRta bhASAmAM apUrva gauravane vareluM che. stotra dvArA iSTadeva tIrthakara ke AcArya AdinI stuti kare che. stotra (stuti) to saMskRta sAhityano. jaina sAhityano eka lokapriya temaja kaMThahAra samo kAvyaprakAra che. vaidika hiMdu dharmanI jema jaina dharmamAM paNa aneka sUrizrIo, vidvAno, kavio dvArA racAyelA bhaktirasamaya, vairAgyagarbhita ane nirvANa prabodhaka asaMkhya stotro prApta thAya che je rAga-dveSAdi aSTadaza doSamukta devAdhideva jinonI ke tIrthakaronI ke siddhonI stutirUpa che. sahaso vidvAno, kavio ane sAhityakAroe potAnA devAdhideva zrI jinezvaradevanI avirata bhaktithI bhAvabhInAM sumadhura, suvAsita, raMgaberaMgI puSponI mALAo tIrthaMkara paramAtmAnA caraNomAM samarpita karI che. kiMvadaMtIomAM ema kahevAmAM Ave che ke saMskRta bhASAmAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 che || bhaktAmara tulya namaH | jaina sAhityanuM sarvaprathama Alekhana zrI umAsvAtie ja tattvArthadhigama' stotramAM karyuM hatuM. prAcInakALamAM to A bhASAmAM na mAtra jaina stotrasAhitya ja lakhAyuM paraMtu jainetara saMskRta sAhityamAM tenI sarvottama prakAranI TIkAo, praTIkAonI racanA paNa karAI. tenI phaLazruti rUpe Aje jaina sAhitya saMskRta bhASAmAM potAnuM anokhuM sthAna banAvyuM che ane emAM paNa stotrasAhitya to apUrvatAne pAmeluM che. jaina Agamo, prAcIna graMtho AdimAM paNa stavana-stotrono mahimA gavAyo che. ApaNI AdhyAtmika pravRttimAM stotranuM paThana-pAThana eka pradhAna aMga rahyuM che. aneka prakAranA bhayo, rogo Adine nAza karanArA ciMtAmaNi ratnanI jema stuti-stotra paNa aneka Apattino nAza karanArA ciMtAmaNi ratna jevAM bhAvaratno che. je lokeSaNA khAtara nahIM paraMtu AcAryoe janakalyANa arthe racelAM che. tAtparya ke prAcIna kALamAM saMskRta, prAkRta, ardhamAgadhI, apabhraMza Adi te samaye pradhAnapaNe vaparAtI bhASAmAM anaMtopakArI zrI jinezvaradevanA bhAvavAhI stavana-stotronI racanA paramArtha niSThAvALA mahApuruSo-vidvAno karatA hatA. A rIte ucca koTinA viziSTa ArAdhaka puNyAtmAnA haiyAmAMthI paramAtmA prati svayaMbhU bhaktigaMgA pragaTa thaI stotro rUpe jagatanA jIvone paNa bhAvabhaktithI gaMgAmAM avagAhI jIvananI paramazuddhi tarapha vaLavA mATe preraNA Ape che. zrI rudradeva tripAThI jaNAve che ke, "ArAdhanAno paMtha koI sIdho-sAdo paMtha nathI. temAM kAyika, vAcika ane mAnasika saMyamanA je nirdezo che, te bhalabhalAne zithila banAvI de che. paLe paLe harSa, zoka, IrSA, krodha vageremAM raMgAtA manane vazamAM rAkhI zAstronA kahyA pramANe karma karavAM ati kaThina thaI paDe che. sAdhana ane samayanI viSamatA gatimAM avarodha utpanna kare che, tathA gurugamya paraMparAnI prAptinA abhAve uttarottara AgaLa vadhavAmAM muzkelIo Ave che. tethI ApaNA prAcIna AcAryoe stotra-sAhityanI sRSTi sarjI che, ane sarvasAdhAraNane uttama ArAdhanAno lAbha maLe te mATe saralatama upAya kahI teone biradAvyA che, te prasiddha che."* prabhubhaktinI ArAdhanAnAM bhinna bhinna aMgomAM stuti-stotranuM sthAna mahattvanuM che. A prakAranuM mahattvanuM dhyAna rAkhIne ja pUrvAcAryoe stotronI racanA karI che. stotranuM svarUpa : stuti, stavana ane stotra A traNe zabdo vyutpatti ane rUDhinA AdhAre samAnArthI zabdo che. jene sAhityamAM paNa stotrane thoya. stuti ke stotra nAmathI oLakhavAmAM AvyAM che. stava ane stavana paNa AnAM ja nAma che. jo ke stava ane stotramAM keTalAka vidvAnoe bheda dekhADavAno prayatna karyo che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 jaina stotrasAhityanI vibhAvanA stu dhAtumAMthI banela stotrano artha thAya, jemanI stuti karAya te stotra' (stuyate anena kRti stotram). jainAcArya zAMtisUri stava ane stotrano bheda batAve che. stava gaMbhIra, arthasaMpanna ane saMskRtamAM racAyeluM hoya che tathA stotranI racanA vividha chaMda dvArA prAkRta bhASAmAM thAya che. keTalIka kRtio vize A vidhAna sAcuM che. paraMtu badhe ja A jovA maLatuM nathI. tethI Avo bheda yathArtha nathI. vaLI bhASAne AdhAre Avo bheda vaijJAnika nathI. stotra kavio to stava, stavana, stuti ane stotra e cAreya zabdone yathArtha (samAnArthI) mAnI potAnI kRtine game te eka nAma Ape che. jaina dharmamAM racAyela kAvyaprakAromAM saMskRta sAhityanA stotraprakAranI sAthe saMbaMdha dharAvato laghu kAvyaprakAra e stuti che evuM ghaNA vidvAno mAne che. saMskRta bhASAnA 'stu' dhAtu uparathI UtarI Avelo stuti zabda che. jeno artha prazaMsA karavI, iSTadevanAM guNagAna gAvAM evo thAya che. tevI ja rIte stava, stavana paNa stotranA samAnArthI zabdo che. stotra e stuti karatAM moTA prakAranuM kAvya hoya che. stotranuM svarUpa moTuM hoya che. saMskRta bhASAmAM racAyelA stotramAM aSTaka, dazaka, paMcAzikA, zataka, aSTottara zataka, dvAtriziMkA, paMcAziMkA, sahasranAmamALA vagere bhinna bhinna paghasaMkhyA hoya che. stotraracanAmAM bhaktahRdayanI lAgaNIo ane bhaktibhAva uparAMta prabhunA guNonI yazagAthA gAvAmAM Ave che. jaina dharmanA anuyAyIomAM stotranI racanA aneka rUpamAM thaI che. munirAjoe potAnA sAdhujIvananI sArthakatA ane vidyAno uttama upayoga stotraracanAmAM ja mAnyo che, ema kahevAya to paNa atizayokti na gaNAya. tethI ja jaina stotrasamuccaya', 'stotra saMdoha', 'prakaraNa ratnAkara' vagere prakAzita ane keTalAka aprakAzita graMthone jotAM temAM AlaMkArika stutio, citrabaMdhamaya stutio, maMtra-yaMtra-taMtra, yoga, bheSaja, abhANakagarbhastutio tathA vividha bhASAtmaka stutio maLI Ave che. anya saMpradAya karatAM A stutiomAM keTalIka vizeSatAo hoya che. temAM sauthI vadhAre vaiziSTaya hoya che, zRMgA22sano abhAva temaja hiMsAne lagatAM varNano paNa temAM hotAM nathI. eTale yathArthamAM stutinA jeTalA prakAro hoI zake, te badhA ahIM stotromAM maLI jAya - te savizeSa gauravaprada che. jaina sAhityamAM racAyelA stotramAM vaividhya jovA maLe che. A vaividhya bhASAnI dRSTie arthAt stotramAM upayogamAM levAmAM AvelA alaMkAro, chaMdo, vividha prakAranI stutio, maMtra-taMtra-yaMtra, yogaka, bheSaka Adi bhinna bhinna prakAranAM hoya che. paraMtu aMte to temAM prabhunAM ja guNagAno ane mahimAnuM varNana karavAmAM avyuM hoya che. A sarvemAM eka vizeSatA jovA maLe che te che stotromAM zRMgA22sano saMpUrNa abhAva, kAraNa prabhu moha-mAyAnAM baMdhanothI para che. ahIM tIrthaMkaraprabhunI dAsyabhAve, laghutAbhAve prArthanA karavAmAM Ave che. te uparAMta A stotromAM Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 // bhaktAmara tulya namaH || mahAbhArata ane rAmAyaNa jevAM mahAkAvyomAM varNavavAmAM AvelAM hiMsAtmaka padyono saMpUrNa lopa jovA maLe che. tenuM pradhAna kAraNa jaina dharmano pAyAno siddhAMta "ahiMsA paramo dharma che ane prabhu rAgadveSathI rahita che tethI vIrarasane temAM sthAna nathI. jaina stotra-sAhitya eTalA badhA vizALa pramANamAM racAyeluM che jethI karIne kAvyaracanAnA jeTalA paNa prakAro hoya che te sarva prakAra ahIM racAyelAM stotromAM maLI Ave che. te bAbata paNa AvAM adbhuta stotronuM vaiziSTa samajAve che. stotranA prakAro : jaina stotranA aneka prakAra astitvamAM AvyA che. stotranI saMracanAnA AdhAre racanAkAranA AdhAre viSayane anusAra, pradhAnatAnA AdhAre, prakAro paDelA jovA maLe che ane tevA prakAranAM stotro paNa upalabdha che. vividha vidvAno tenA judA judA prakAro jaNAve che. stotranA prakAra vize zrI radradeva tripAThI jaNAve che ke, "A stotro paikI keTalAMka svayaM iSTadeva vaDe kahelAM hoya che, keTalAMka pramukha siddha ArAdhako vaDe racAyelAM hoya che ane keTalAMka bhakto vaDe banAvelAM hoya che. temAM paNa varNa-pradhAna, bhaktipradhAna ane rahasyanAma-pradhAna evA traNa bhedo jovA maLe che." zrI rudradeva tripAThIe stotranA racanAkAranA AdhAre traNa prakAro gaNAvyA ane stotranI viSaya-vastumAM jenI pradhAnatA rahelI che tenA AdhAre traNa prakAra gaNAvyA che. A uparAMta paNa stotranA aneka prakAro jovA maLe che. jaina stotranA prakAro para saMkSiptamAM vicAra karatAM zrI hIrAlAla kApaDiyAe lakhyuM che ke, "stuti, stotra, stava, saMstava tathA stavana e saMskRtamAM ekabIjAnA paryAyavAcI che. eTalA mATe koI kRtine stotra kahevAmAM Ave che, to koIkane bIjAM paryAyavAcaka nAma devAmAM Ave che. A prakAranuM je jena sAhitya che jeno bhinna bhinna dRSTithI vicAra karavAthI stuti-stotranA vividha varga karI zakAya che. AmAMthI thoDAka prakAra A pramANe che. (1) padyAtmaka, gadyAtmaka ane ubhayAtmaka stotra; (2) saMskRta, prAkRta, drAviDa tathA phArasI bhASAtmaka stotra; (3) svAzrayI tathA parAzrayI; (4) maulika ane anukaraNAtmaka; (5) vyApaka ane vyApya. A lekhanapaddhati ane bhASAnI dRSTie karavAmAM AvelA vibhAgo, jyAre viSayanI dRSTithI enA vibhAgo, peTAvibhAgo, upapeTAvibhAga batAvyA che. jemAM 10 prakAra nIce pramANe che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D (1) tattvapradhAna (dArzanika) pha (4) eka (jina) . (8) viziSTa stuti-stotra ca . (3) jinaviSayaka V . (6) zuddha . jaina stotrasAhityanI vibhAvanA 37 T (2) bhaktipradhAna T (10) ajinaviSayaka V (5) aneka (jina) ] O (7) mizrita . (9) sAmAnya A vargIkaraNamAM AvelA pratyeka vibhAganA paNa peTAvibhAga ka2vAmAM Ave to tenA paNa ghaNA prakAra ApaNI samakSa Ave che. e ja prakAre racanA zilpanI dRSTithI : (1) viSaya, (2) bhASA, (3) chaMda, (4) alaMkAra-zabdagata, arthagata tathA ubhayagata (5) varNanazailI (6) pratipAdana (7) vizeSa. A sAta AdhAro para vivecana karI zakAya tema che. enA sivAya A stotromAM keTalAMka stotro eTalAM mahattvapUrNa che ke jenA paNa eka-be nahIM paraMtu aneka AcAryoe ghaNI TIkAo racI che. eTaluM ja nahIM, A stotranA anukaraNa para paNa jainAcAryo-kavioe vadhu bhAra Apyo che ane e ja kAraNa che ke aneka stotronuM anukaraNa paNa thAya che.''3 zrI hIrAlAla kApaDiyAe stotronA paryAyavAcI zabdo stava, stuti, saMstava, stavanA ekasarakhA prakAro darzAvyA che. jemAM prathama darzAvelA prakAronuM vargIkaraNa bhASAnI dRSTie karavAmAM AvyuM che. jemAM prathamamAM gadya-padya ane ubhayAtmaka stotra darzAvyA che. padyAtmaka stotra evA prakAranA hoya che jemAM chaMdo, alaMkAro, suMdara kAvyamaya varNanazailIno upayoga karavAmAM Avyo hoya che. bhaktAmarastotra e padyAtmaka stotranuM uttama udAharaNa che. gadyAtmaka stotramAM AkhuM stotra Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ka || bhaktAmara tunyuM namaH | gadyazailInuM hoya che. jyAre ubhayAtmaka stotramAM uparanA baMneno samanvaya thayelo hoya che. tyArabAda temaNe bhASAtmaka stotra jaNAvyAM che, arthAt stotra kaI bhASAmAM lakhAyeluM che tenA AdhAre tenuM vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke saMskRta bhASAmAM lakhAyeluM kalyANamaMdira stotra ane prAkRta bhASAmAM lakhAyeluM uvasaggahara stotra prasiddha che. trIjA prakAramAM svAzrayI ane parAzrayIne vargIkRta karyA che. jaina stotra moTA bhAge parAzrayI prakAranAM stotra hoya che. jemAM potAnA AtmAnA kalyANanI sAthe sAthe bIjAnA kalyANa arthe paNa racAyelAM stotra hoya che. svAzrayI potAnA kalyANa arthe racAyelAM stotra hoya che. paNa pAchaLathI te bIjAnA AtmAnuM paNa kalyANa kare che. cothA prakAramAM maulika ane anukaraNAtmaka prakAra darzAvyo che. AmAM kavie pote maulika kRti racelI che ke pUrve racAyelI koI kRtinuM anukaraNa karyuM che tenA AdhAre vargIkaraNa karavAmAM AvyuM che. udAharaNa tarIke bhaktAmara stotra e mAnatuMgasUrie racela temanI maulika racanA che. jyAre tenA para racAyelA pAdapUrtirUpa kAvyo anukaraNAtmaka vibhAgamAM vargIkRta thAya che. pAMcamo prakAra vyApaka ane vyApya darzAvavAmAM Avyo che. tyArabAda teoe viSayanI dRSTie stotranA 10 prakAro batAvyA che, je vibhAga, peTAvibhAga ane upapeTAvibhAganA rUpamAM darzAvyAM che. temAM sauprathama tattvapradhAna stotrane gaNAvyuM che. temAM dharmanI dArzanika vicAradhArAnuM pratibiMba dRSTigocara thatuM hoya che. bIjo mukhya prakAra che bhaktipradhAna stotrano, jemAM racanAkAra bhakta ane kavi baMne hoya che ane te iSTadevanA guNonuM varNana bhaktibhAvapUrvaka, bhaktirasathI sabhara kAvyaracanAmAM kare bhaktipradhAna kAvyonA be peTAvibhAga che : eka che jinaviSayaka stotra ane bIjo ajinaviSayaka stotra. jinaviSayaka stotramAM zrI jinezvaradevanA guNonI yazogAthA varNavavAmAM AvI hoya che jyAre ajinaviSayaka stotramAM zrI jinezvaradeva sivAyanA hariharAdi devonA viSayamAM stotrakAre stotranI racanA karI hoya che. jinaviSayaka vibhAganA vaLI be peTAvibhAga che. jemAM prathama eka jinanuM stotra ane dvitIya aneka jinaviSayake stotra che. eka jina stotramAM 24 tIrthakaromAMthI koI paNa eka tIrthakara mATe stuti-stotra racAyuM hoya che. uvasaggahara stotra e pArzvanAtha bhagavAna mATe racAyeluM eka jina stotra che. jyAre aneka jina stotramAM badhA ja tIrthakaro viSe stotra racAyeluM hoya che. sakalAItuM stotramAM 24 jinanI stuti che ane tijayapahukta stotramAM 170 jinezvaradevonI stuti che. aneka jina stutinA vaLI pAchA be peTAvibhAga pADavAmAM AvyA che, jemAM eka che zuddha aneka jina stotra, ane bIjo prakAra che mizrita aneka jina stuti. AmAM zuddha jina stutimAM aneka jinone Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityanI vibhAvanA 39 judA judA vargIkRta karIne temanAM nAma sAthe stuti karavAmAM Ave che. jyAre mizrita aneka jina stutimAM badhAMnAM nAma sAthe nahIM paraMtu badhAMnI ekasAthe stuti-vaMdanA saha stotraracanA karavAmAM Ave che. zuddha aneka jina stotranA be peTAvibhAga che. prathama che viziSTa ane dvitIya che sAmAnya. prathama vibhAgamAM aneka jinezvaradevanuM viziSTa rItanuM zuddha stotra racavAmAM Ave che. jyAre dvitIya vibhAgamAM aneka jinezvaradevanuM zuddha paNa sAmAnya rItanuM stotra racavAmAM Ave che. uparyukta vargIkaraNa uparAMta teoe kAvyanI saMracanAnA AdhAre stotranA sAta prakAro jaNAvyA che. jemAM stotrano viSaya, te kaI bhASAmAM racAyeluM che, te kayA chaMdamA racAyeluM che, traNa prakAranA alaMkAromAMthI kayA kayA alaMkArono upayoga karavAmAM Avyo che, te uparAMta temAM kavie kayA prakAranI varNanazailI apanAvI che, te stotramAM zenuM pratipAdana thayeluM che ane temAM zuM vizeSatA darzAvavAmAM AvI che. Ama A sAtanA AdhAre kAvyanI saMracanAnA prakAro zrI hIrAlAla kApaDiyAe jaNAvyA che. teo jaNAve che ke stotranuM mahattva tenA para racAyelI TIkAo, vRttio, cUrNio vivaraNa vagerenA AdhAre ane tenA anukaraNarUpa racavAmAM AvelA pAdapUrtirUpa kAvyanA AdhAre nakkI thAya che. zrI hIrAlAla kApaDiyAe uparyukta stotranA prakAro jaNAvyA che. jyAre DaoN. maNibhAI prajApati stotranA prakAro A pramANe jaNAve che. stotrakAvyanA nIce pramANe prakAro pADI zakAya : 1. (1) devatAnusArI stotra : tIrthaMkarAdinAM stotro jevAM ke gautamasvAmI stavana, vIra stavana, zobhana stava, pArzvajina stava, caturviMzatajina stuti, nemi stava vagere. (2) devIstotra : sarasvatI stotra, padmAvatI aSTottara vagere. 2. 3. 4. 5. viSayAnusArI stotra : grahazAMti stava, viSayAhAra stuti, adhyAtmazataka, siddhacakra stavana, tIrthamAlA stava, jIvavicAra stava, caityapratikRti stava, doSApahAra stotra, nizcaya vyavahAra stava vagere prAtaHsmaraNa stotra H prAbhAtika jina stuti, prabhAta kulaka vagere sahasranAma stotra : jina sahasranAma, sahasranAma stavana vagere padasaMkhyAnusArI stotra H (1) SaTka (cha zloka) (2) aSTaka (ATha zloka) (3) viMzikA (vIza zloka) (4) caturviMzikA (covIza zloka) (5) paMcaviMzikA (paccIza zloka) (6) dvAtriMzikA (batrIza zloka) (7) SatriMzikA (chatrIza zloka) (8) paMcAzikA (pacAsa zloka) (9) zataka (so zloka) vagere.4 DaoN. maNibhAI prajApati ane zrI hIrAlAla kApaDiyAe jaNAvela stotranA prakAromAM phakta viSayAnusArI stotrano prakAra maLato Ave che. bAkInA badhA ja stotranA prakAro bhinna bhinna che. AthI samajI zakAya che ke stotranA prakAronuM pramANa keTaluM vistRta che ane te parathI e paNa mAnavuM yathArtha che ke jaina dharmanuM stotra-sAhitya keTaluM vizALa che. temAM moTA pramANamAM Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 + || bhaktAmara tulyu namaH | vaividhyapUrNa stotra racAyAM che. A vividha ane vizALa pramANamAM stotro racAyelAM hovA chatAM temAM ekatA ane samarUpatA jovA maLe che. tAtparya ke vividha prakAranAM stotro je racAyAM che, te sarva stotro zrI jinezvaradevanA guNonI gAthArUpa ja moTA pramANamAM che. te sarva stotro prabhucaraNomAM samarpita thayelAM che. vaividhyabharI sRSTiH jaina stotra-sAhitya prAcIna kALathI racAtuM AvyuM che. AthI tenI vizALatA paNa eTalI ja che. samudranI UMDAI na mApI zakAya tema A stotronI gahanatA mApavI muzkela che. gahanatA to AmAM che ja paNa sAthe sAthe stotronuM vaividhya paNa eTaluM ja che. mudrita svarUpe upalabdha jaina stotranA parIkSaNathI samajAya che ke emAM nAmAbhidhAna, ArAdhyadeva, viSayavastu temaja bhASAzailI bAbate paryApta vaividhya che. maMgalAcaraNa, bhaktakavinI AtmAbhivyakti, ArAdhyanI upAsanA paddhati, yAcanAbhAva, ArAdhyasvarUpa, mahimA, stotraphaLa ityAdi tattvono samAveza eka yA bIjI rIte ghaNAkharAM stava ane stotromAM thAya che. vartamAnakALamAM je sAhitya hastagata che temAM dareka stotranAM judAM judAM nAmo bhinna bhinna ArAdhyadeva, arthAt 24 mAMthI koI paNa eka ke badhA tIrthakaronI stuti, alaga-alaga viSayane laIne stotranI racanA, temaja darekanI alaga maulika bhASAzailI jemAM judA judA chaMda, alaMkAro, upamAo, varNanazailI dvArA vaividhyapUrNa stotronI judI judI bhASAmAM racanA karavAmAM AvI che. stotramAM moTA bhAge sauprathama maMgalAcaraNa karavAmAM Ave che, tyArabAda bhaktakavi potAnA bhAvonI abhivyakti kare che. koIka stotramAM potAnA iSTadeva zrI jinezvara prabhunI upAsanA karavAnI paddhati varNave che tema karatAM bhakti haMmezAM yAcaka banI rahe che. temAM aihika sukha karatAM zAzvata sukhanI vAta hoya che. sAthe sAthe bhaktakavi ArAdhyadevanA svarUpanA mahimAnuM varNana karavAnuM cUkato nathI ane aMtamAM stotranA paThana-pAThanathI zuM ane kevA phaLanI prApti thaze tenuM varNana sumadhura saumya bhAve kare che. AmAMthI moTA bhAganAM tattvono samAveza dareka stotramAM eka yA bIjI rIte pratyakSa nahIM to parokSa rIte thato hoya che. prAcIna jainAgamomAM AcArAMga, sUtrakRtAMga AdimAM upadhAna zrAdhyayana ane vAstava jevI virala bhAvanAtmaka stutio jovA maLe che. parantu madhyakAla sudhImAM to uvasaggahare, svayaMbhUstotra, bhaktAmara stotra, kalyANa maMdira vagere hRdayanA bhAvone jAgrata karavAvALAM aneka stotra lakhAyAM. A stotromAM 24 tIrthakaronAM guNakIrtana karavAvALAM stotronI pradhAnatA vagere jovA maLe che. temAM 23 tIrthakarone saMbodhIne lakhAyelAM kula stotronI saMkhyA jeTalA ja stotro ekalA zrI pArzvanAtha bhagavAna para racAyAM che. arthAt zrI pArzvanAtha bhagavAnane anulakSIne lakhAyelAM stotronI mAtrA sauthI vadhAre che. zrI pArzvanAtha prabhu pachI zrI AdinAtha ane zrI mahAvIra svAmI para racAyelAM stotrono krama Ave che. bIjA bAkI rahelA tIrthakaro para lakhAyelAM stotronI saMkhyA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityanI vibhAvanA 41 ghaNI ochI che. paMca-52meSThI arthAt arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu para lakhavAmAM AvelAM stotronI saMkhyA apekSAthI ghaNI ochI che. jaina dharmamAM bhaktinuM rUpa ArAdhyane khuza karIne kaMIka meLavI levAnuM nathI. ahIM bhaktinuM dAsyarUpa jovA maLe che. ArAdhya pote rAga-dveSathI rahita, vItarAgI hoya che. tethI teo kaMI letA paNa nathI ane detA paNa nathI. paraMtu bhaktane enA sAMnidhyathI eka evI preraNAzakti maLe che ke jenAthI te sarva kaMI prApta karavAnI zakti meLavI le che. jaina dharmanAM prAcIna stotra prAkRta bhASAmAM lakhAyelAM maLI Ave che. jemAM kuMdakuMdAcAryakRta 'siddhabhakti' stotra prAcIna che. zrI bhadrabAhusvAmI dvArA racavAmAM AveluM 'uvasaggaharaM stotra' prAkRta bhASAmAM, pAMca gAthAmAM lakhAyeluM prAcIna stotra che. A stotra para atyAra sudhImAM nava TIkAo lakhavAmAM AvI che ane tene eTaluM badhuM prabhAvazALI stotra mAnavAmAM Ave che ke tene lagatuM ghaNuM sAhitya racAyeluM maLI Ave che. prAkRtamAM anya ullekhanIya stotra zrI naMdiSaNa dvArA viracita 'ajita zAMti stotra', dhanapAlakRta 'RSabha paMcAzikA', devasUrikRta aneka stotro jevAM ke samyaktvasvarUpa stava, gaNadhara stava, jinarAja stava, tIrthamAlA stava, nemicaritra stava, paMcaparameSThI stava ane siddhacakra stava, dharmaghoSasUrinuM isimaMDalathotta, nannasUrinuM sattarisayathotta, mahAvIra thava, jinacaMdrasUrinuM 'namukkAraphaLapagaraNa' Adi ane abhayadevasUriviracita 'jayatihuaNastotra' je apabhraMza bhASAmAM racAyeluM che ane jemAM staMbhana pArzvanAthanI stuti che. jenA para cha jeTalI TIkAo lakhAyAno ullekha maLe che. digambara saMpradAyamAM pracalita prAkRta bhASAmAM racAyela 'nirvANakAMDa stotra' paNa che. saMskRta bhASAmAM to jena stotro ati vizALa pramANamAM ane vaividhyapUrNa rUpamAM racAyelAM jovA maLe che. jemAM aneka stotro vividha chaMdo ane alaMkArothI alaMkRta karIne bhakta kavioe racyAM che. keTalAMka dArzanika ane tArkika zailImAM to keTalAMka zleSamaya bhASAmAM to keTalAMka pAdapUrti rUpa kAvyanA rUpamAM paNa racAyAM che. tArkika zailImAM racavAmAM AvelAM stotromAM AcArya samantabhadraviracita 'svayaMbhU stotra', 'devAgama stotra', AcArya hemacaMdrasUrikRta 'ayogavyavacchedvAtriMzikA' ane 'anyayogavyavacchedadvAtriMzikA' tathA AcArya siddhasena divAkaranI keTalIka dvAtriMzikAo vizeSa rUpathI ullekhanIya che. AlaMkArika zailImAM racavAmAM AvelA stotramAM rAmacaMdrasUriviracita 'aneka dvAtriMzikAo', jayatilakasUrikRta 'caturhArAvalIcitra stava' vagere aneka stotro che. zleSamaya zailImAM vivekasAgaraviracita vItarAgastava, nayacaMdrasUriracita staMbhapArzva stava tathA somatilaka ane ratnazekharasUrikRta aneka stotro che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 / / bhaktAmara turthya namaH II pAdapUrtirUpa racavAmAM AvelAM stotronI saMkhyA paNa vizALa pramANamAM jovA maLe che. zrI mAnatuMgAcArya viracita 'bhaktAmara stotra' je saMskRta bhASAmAM, vasaMtatilakA chaMdamAM racAyeluM che. jemAM alaMkArono bhaMDAra che, tenI pAdapUrtirUpa lagabhaga trevIza jeTalAM kAvyo racAyelAM maLI Ave che. jemAM koIka kartAe dareka padyanA aMtima caraNane laIne, to koIke vaLI dareka caraNa para pAdapUrtirUpa kAvyanI racanA karI che. jenA viSayo alaga alaga che. udAha2Na tarIke joIe to, samayasuMdarakRta 'RSabha bhaktAmara' je mULa kRtinA dareka padyanA cothA caraNane laIne pAdapUrti karavAmAM AvI che. lakSmIvimalakRta 'zAMtibhaktAmara', dharmavardhanagaNikRta 'vIra-bhaktAmara' jemAM mahAvIra svAmInA jIvanane AvarI letA prasaMgone vaNI levAmAM AvyA che. ratnasiMhasUrita 'nemi-bhaktAmara' jemAM rAjimatI ane nemanAtha prabhunA jIvananA prasaMgonuM guMthana karavAmAM AvyuM che. zrI khemakarNamuninA aMtevAsI zrI dharmasiMhasUrie 'zrI sarasvatI-bhaktAmara' racyuM che jemAM sarasvatIdevInI stuti ka2vAmAM AvI che. zrI giridhara zarmAe bhaktAmara stotranAM paghonA 192 caraNo para pAdapUrti karelI che. te 'zrI bhaktAmara stotram - pAdapUrtAtmakam' nAmathI prasiddha che. A uparAMta Atma-bhaktAmara, zrI hari-bhaktAmara, zrI kAlu-bhaktAmara aneka pAdapUrtirUpa kAvyo bhaktAmara stotra para racAyelAM che. tevI ja rIte kalyANamaMdira stotranI pAdapUrtimAM bhAvaprabhasUri viracita jaina dharmavara stotra, ajJAta kartAracita pArzvanAtha stotra', 'vIra stuti' Adi upalabdha che. e sivAya paNa anya stotronI ghaNI pAdapUrtionI racanA thayelI che. saMskRta bhASAnA anya stotramAM pAtra kezarInuM pAtra kezarI stotra', devanaMdi pUjyapAdanuM 'siddhabhakti ane siddhapriya stotra', bappabhaTTinuM 'zAMti stotra', 'caturvizatijina stuti', 'vIra stava', dhanaMjayanuM 'viSApahAra stotra', kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrAcAryakRta 'vItarAga stotra', 'mahAvIra stotra' ane 'mahAdeva stotra', jinavallabhasUri viracita 'bhavAdivAraNa' Adi aneka stotra, jinaprabhasUrikRta 'siddhAMtagama stava', vastupAla racita 'ambikA stavana', munisuMdara viracita 'stotraratnakoSa' Adi aneka vaividhyapUrNa kRtiono samAveza thAya che. A sivAyanI ghaNI racanAo che. ghaNI aprakAzita hastalikhita pratonA rUpamAM jJAnabhaMDAromAM bhaMDArAyelI che. tAtparya ke AvI aneka racanAo - hajAronI saMkhyAmAM upalabdha ane aprakAzita stotra A sivAyanAM paNa che. bhASA, viSaya, gadyAtmakatA, padyAtmakatA, nAmAbhidhAna, prabhunA guNagAnanI gAthAnA aneka svarUpe varNavAtAM stotro jaina sAhityamAM bahoLA pramANamAM upalabdha che. te ahIM pratipAdita thAya che. mneizvara prabhunA svarUpano mahimA : ghora tapa ane ugra cAritra vinA mokSasukhanI prApti thatI nathI. ugra cAritra ane ghora tapanI ArAdhanAnuM sattva prApta karavuM kevI rIte ? te eka prazna che. e prApta karavAno upAya Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityanI vibhAvanA 43 ugra cAritrazIla ane ghora tapasvIonA guNonI yazagAthAnuM gAna ane tenI stuti che. zrI jinezvaradevo vizvamAM sarvotkRSTa koTinA cAritravAna - saMyamI ane ugra tapasvI thaI gayA. A baMne dvArA karmanI nirjarA karIne A mahApuruSo kevaLajJAnane pAmyA. A sAthe zrI jinezva2devonA jIvanamAM eka bIjI paNa vizeSatA hatI ane te jagatanA jIvamAtra pratye agAdha karuNAbhAva. jagatanA sarve jIvo pratyenI agAdha karuNAthI tIrthaMkara nAmakarmano baMdha karI, tIrthaMkara banI zAsananI sthApanA kare che. vizva upara mahAna upakAra karanAra devAdhideva tIrthaMkara bhagavaMto pratye prabhubhakti ka2vAne yogya AtmAonAM haiyAmAM bhakti ane bahumAnanA bhAva jAgrata thayA vinA rahetA nathI ane sAdhakanA manamAM jyAre AvA bhAvo utpanna thAya che tyAre tenA kaMThamAMthI svayaM sphure che zrI jinezvara bhagavaMtanuM stuti-stotra. stotramAM bhakta kavi iSTadevanAM nAma, dhAma, rUpa, guNa ane adbhuta caritakAryono mahimA gAIne romAMcita thAya che, nRtyakRtya banI jAya che. uparyukta kathana pramANenA viSayone AvarI laIne aneka vidvAnoe stotronI racanA karI che. udAharaNa rUpe zrI siddhasena divAkarasUri, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya, zrI haribhadrasUri, zrI mAnatuMgasUri, zrI AnaMdaghanajI, upAdhyAya yazovijayajI Adi prAcIna aneka mahApuruSonA hRdayamAMthI nIkaLelA bhAvothI sarjAyelAM stuti-stavanA--stotrono pATha Aje paNa ApaNane bhAvavibhora banAvI de che. zrI siddhasena divAkara 'kalyANamaMdira stotra'mAM jinezvara prabhunA nAmano mahimA varNavatAM jaNAve che ke : AstAmacintayamahimA jina saMstavastu, nAmApi pAti bhavato bhavato janta; tIvrAtapopahata pAnthajanAniMdAdhe, prINAti padmasarasaH sarasonalopa || (kalyANamaMdira stotra : zloka 7) arthAt - "he jinezvara, tamArA stotrano mahimA aciMtya che te to dUra raho, paraMtu mAtra tamAruM nAma ja traNa jagatanAM prANIone bhavabhramaNathI rakSaNa Ape che. jema ke unALAnA sakhta tApathI vyAkuLa thayelA pathikajanone kamaLanA sarovarano Ardra-ThaMDo vAyu ja prasanna kare che, to pachI sarova2nuM jaLa ane temAM UgelAM kamaLo prasanna kare temAM zuM Azcarya ? te ja rIte tamAruM nAma mAtra grahaNa karavAthI ja prANIonuM bhavabhramaNa dUra thAya che to pachI tamA2I stuti karavAthI bhavabhramaNa dUra thAya temAM zuM Azcarya ?"' zrI jinezva2devanA nAmasmaraNamAtrathI sarva ApattiomAMthI mukti maLe che. ATha prakAranA bhayonuM nivAraNa thAya che ema zrI mAnatuMgasUri bhaktAmara stotra'nA 34thI 42 mA zlokamAM Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 te bhaktAmara tulyuM namaH | kahe che. taeparAMta zrI mAnatuMgasUrinI dRSTie to zrI jinezvaradeva apUrva dIpaka che. nidhUmavattirapavarjitalapUra, kRtna jagannayamidaM prakaTIkaropi; gamyo na jAtu marutAM calitAcalAnAM, dIpoDaparasvamasi nAtha jagaprakAzaH (bhaktAmara stotra : zloka 16) arthAtu he nAtha ! tame traNeya jagatane samastapaNe prakAzita karanAra apUrva dIpaka cho ke jemAM dhumADo nathI, diveTa nathI, tela nathI, temaja jene pahADa DolAvanAro evo pavana paNa kadI kaMI karI zakato nathI." mAnataMgasUri jinezvaradevano mahimA varNavatAM jaNAve che ke, A jagatamAM tamAro mahimA sUryathI paNa adhika che (zloka 17) ane he bhagavan! tamAruM mukhakamala alaukika caMdra jevuM zobhe che, kAraNa ke te nitya udita rahe che. (zloka 18). Ama prabhuno mahimA sUrijIe vividha prakAre varNavyo che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya mahArAja sAhebe vItarAga stava' (zloka 5-11)mAM hiMsaka pazuonA mukhamAMthI potAnI jAtanA bhoge paNa anya prANIonI rakSA karatAM karuNAmaya vizvavatsala jinezvaradevanA bhavya caritano mahimA rajU karyo che. bhaktAmara stotranA prathama be zlokamAM mAnatuMgasUrie jinezvaradevanA rUpano paNa adbhuta mahimA gAyo che. devendronA mugaTa maNimAnuM teja temanA paganA nakhanI kAMti sAme jhAMkhuM lAge che. temaja zloka ra9mAM prabhunuM zarIra suvarNanI kAMtivALuM varNavyuM che ane sarva prakAranA guNoe prabhumAM Azraya karyo che ema kahIne prabhunA guNonuM varNana teoe zloka 27mAM karyuM che. namutthaNe je anAdithI zakastava'nA nAme oLakhAya che temAM paNa 48 guNavAcaka zabdothI bhagavAnanI stuti karavAmAM AvI che. temAMnA keTalAka guNavAcako A pramANe che. traNa lokamAM dIpaka samAna, jJAnarUpI cakSunA dAtAra, dharmanA mULa nAyaka, mArga kahetAM mokSa mArgane batAvanAra, bhavasamudrane pAra karanAra, bIjA jIvone bhavasamudramAMthI pAra utAranAra, anaMta guNonA dhAraka Adi 48 guNo varNavavAmAM AvyA che. harivaMza purANamAM indra neminAtha bhagavAnanI stuti bhagavAnanA 48 guNavAcaka zabdasamUhathI 15 zlokamAM karI che. temAM tIrthakara, paramezvara, traNa lokanA guru, anaMta baLanA dhAraka, saMyama vaDe kAmadevane jItanAra, arihaMtarUpa aciMtyapadanA dhAraka maheza tathA brahmasvarUpane prApta brahmA Adi guNavAcaka zabdothI prabhunA guNone stotramAM varNavavAmAM AvyA che. tevI ja rIte zreNika rAjAnA putra meghakumAre kRtajJatAnA zabdo svarUpa bhagavAnanI stuti Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityanI vibhAvanA * 45 48 guNavAcaka zabdothI karI hatI. jaina sAhityamAM zrI jinezvaradevanA svarUpano mahimA stotromAM vividhatApUrvaka varNavavAmAM Avyo che. uparyukta sivAyanAM aneka stotro AnAM uttama dRSTAMto pUrAM pADe che. dareka stotramAM prabhunAM nAma, guNa, rUpa tathA temanA sthApita tIrthonuM paNa varNana ka2vAmAM Ave che. sAthe sAthe jinezvaradevamAM rahelA alaukika mahimAnuM paNa stotromAM varNana ka2vAmAM AveluM hoya che. viziSTa prArthanAbhAva : stotramAM yAcanA ke prArthanAno bhAva hoya che. prArthanAno eka artha mAtra prabhuno guNAnuvAda thAya che. to bIjo artha mAgavuM ke yAcanA - AjIjI paNa thAya che. keTalAka sAdhako prArthanAno artha arthAt stotramAM rahelA bhAvane samajatA nathI. AnA anusaMdhAnamAM vikhyAta tattvajJAnI ane nATyalekhaka zrI barnArDa zaoNnuM maMtavya che ke, "sAmAnya vyakti prArthanA nathI karatAM, teo to mAtra mAMge che !'' arthAt sAmAnya mANasano stotranA paThana-pAThanano uddeza potAnI jarUriyAtone prabhunI samakSa rAkhIne tenI pUratI karavA mATe ja hoya che. ghaNAM AvI paDelI ApattinA nivAraNa mATe ja prArthanA karatA hoya che ane Ama karavuM narI nAstikatA che. jo yAcanA ja karavI hoya to svAmI vivekAnaMdanuM A maMtavya ekadama sacoTa puravAra thAya tevuM che, "prArthanA dvArA jo kaMI mAgavuM hoya to evI cIja na mAgo ke je nAzavaMta hoya.'' stotranA maMtra-japa dvArA jo koI paNa yAcanA karavI hoya to je nAzavaMta nathI evI vastunI karavI joIe. koI bhautika sukhasAmagrInI yAcanA na karatAM nAzavaMta nathI tevI eTale zAzvata sukhanI, janmajanmAMtaranA bhavabhramaNamAMthI muktinI, mokSasukhanI prAptinI yAcanA karavI joIe. jaina darzana anusAra zrI jinezvaradeva na koI avatArI puruSa che, na to sRSTinA kartAsarjanahAra che ke na to hartA, aMta karanAra che. mokSagAmI, janma-maraNanI bhavabhramaNAthI mukta siddhAtmA koIne kaMI ApatA nathI ke koInI pAsethI kaMI letA nathI. jinendradevanuM AvuM svarUpa jANavA chatAM paNa moTA moTA vidvAna AcAryo, zAstrakAroe bhaktinA AvegamAM AvIne ke bhAva-vihvaLa thaIne temanI pAse yAcanA karI che. paraMtu temaNe karelI yAcanA e bhautika sukha mATenI nathI. paraMtu svAmI vivekAnaMdanA kahyA pramANe, je nAzavaMta nathI, tevA mokSarUpI sukhanI yAcanA karI che. kAraNa jinendradevanI bhaktine vaza thayelo sAdhaka jANe che ke teonA puNya guNonuM smaraNa cittane pAparUpI malinatAthI mukta karIne pavitra banAve che. Avo pavitra banelo AtmA prabhu sAthe jaldIthI tapatA sAdhI le che ane jo tema bane to temAM koI Azcarya paNa nathI. zrI mAnatuMgasUri 'bhaktAmara stotra'mAM kaMIka AvA ja prakArano bhAva vyakta karatAM jaNAve che ke, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 || bhaktAmara subhya namaH nAyabhUta bhuvanabhUSaNa ! bhUtanAtha ! bhUlaigurNabhuvi bhavantamabhipruvantaH | tulyA bhavanti bhavato nanu tene kiM vA, bhUtyADaDazrita ya Iha nAtmasama karoti ? //10nA bhaktAmara stotra : zloka 10) arthAt "he jagatanA zaNagAra ! he prANIonA svAminuM! vidyamAna guNo vaDe tamArI stuti karanArAo tamArA jevA thAya che, paraMtu emAM Azcarya pAmavA jevuM kaMI ja nathI. kAraNa ke jeo A duniyAmAM potAnA Azritone samRddhi vaDe potAnA jevA karatAM nathI, temanuM mahattva nathI." A bhaktanI prabhu pratyenI acala daDha zraddhA ja che. zraddhA che, pachI yAcanAnI kyAM jarUra rahI? yAcanAmAM bhakta hRdayanuM karuNAkaMda, kvacit kAkalUdInI paNa anubhUti thAya che. jema ke haribhadrasUri "sAdhAraNa jina stotra'mAM corasvarUpa indriyothI harAyelA vivekarUpI dhanavihoNA ajJAnI ane saMskAra kUpamAM paDelA evA potAno uddhAra karavA devanA karanuM AlaMbana yAce che. yasya e hata viveka mAdhanasya, coreH prabho ! balibhirijiyanAgavaH | saMsArakUpakuhare vinipAtasya, deveza ! dehi kRpaNasya karAvalambanam . 8 . stotrakAra dharmasUri paNa pArzvajina stavanamAM pArzvanAtha pAse mAtra bhaktinI yAcanA kare che. zrI udayaratna mahArAja sAhebanI eka stuti lagabhaga dararoja ApaNe bolIe chIe : bhavobhava tuma caraNonI sevA, huM to mAguM chuM devAdhi devA, sAmuM juone sevaka jANI, evI zrI udayaratnanI vANI. ahIM paNa bhaktakavi zrI udayarane prabhu pAse bhavobhava jyAM sudhI saMsAranAM baMdhanomAMthI mukti na maLe tyAM sudhI janmojanma prabhunA caraNonI sevA karavA mATenI yAcanA karI che. tAtparya ke ahIM paNa je yAcanA karavAmAM AvI che te phakta mogAmI arihaMta paramAtmAnI sevAnI yAcanA karavAmAM AvI che. kAraNa ke, tenI sevA karatAM karatAM tenA jevA guNo pAmIne mokSamArgarUpI zAzvata sukhane pAmI zakAya. tethI ahIM te pramANenI yAcanA karavAmAM AvI che. bhotika sukho mATenI koI paNa prakAranI yAcanA jaina dharma mATe varyu che. prabhunA guNonuM dhyAnamanana-kIrtana karatAM karatAM prabhumaya banIne tenA tarUpa banIne, tenA jevA guNonuM vahana potAnAmAM Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya tevuM karavAnI yAcanA stotramAM karavAmAM Ave che. stotrapAThanI phaLasiddhi : stavana-stotra e mahAmahimAzALI upakaraNa che ane teno yathAyogya upayoga levAmAM Ave to manuSya unnatinA zikhare pahoMcI zake che. jaina stotrasAhityanI vibhAvanA 47 = uttarAdhyayana sUtranA ogaNatrIzamA adhyayananA 14mA zlokamAM kahyuM che ke, "thaya - zuI mAneLa mate / nIve inaLayaDu ? (pattara) nALavasana - cArita - lohitAmaM saMkharUM, nALa - haMsaLa cAritta bohilAbhaM saMpanne NaM jIve aMtakiriyaM kappa vibhANovavattiyaM ArAhaNaM ArAheI ||4||'' - - - he bhagavan ! stava ane stutirUpa bhAvamaMgalathI jIva kayA lAbhane utpanna kare che ? uttaramAM bhagavAna jaNAve che : "he ziSya ! stava ane stutirUpa bhAvamaMgalathI jIva zAnabodhi, darzanabodhi ane cAritrabodhinA lAbhane prApta kare che ane jJAnabodhi, darzanabodhi tathA cAritrabodhino lAbha thatAM te jIva kalpavimAnamAM utpanna thavApUrvaka mokSamAM jAya che." arthAt stava-stutirUpa maMgalathI jIvane darzana-jJAna-cAritra svarUpa bodhilAbhathI prApti thAya che. AnAthI jIvane muktinI (karmano sarvathA nAza karanArI) ArAdhanAnI prApti thAya che. athavA vaimAnika devalokamAM utpanna thavAno ArAdhanAthI lAbha thAya che. ahIM e spaSTa thayuM che te stuti-stotrAdi dvArA jIvane jJAna-darzana-cAritra e ratnatrayInI prApti thAya che ane tenAthI te ja bhavamAM mukti na thAya eTale ke mokSanI prApti na thAya to avazya vaimAnika devalokanI prApti thAya che. = stotranI vizeSa mahattA mAnatAM kahevAmAM AvyuM che ke ArAdhya devanI aupacArika pUjAthI paNa adhika prabhAvaka stotrapAThane mAnavAmAM Avyo che - pUnAooTi muLa stotraM kahyuM che. eTale ke pUjA karatAM koTi samAna stotrapAThanuM phaLa zAstramAM batAvela che. zrI jinezvaradevanI stavanAmAM bhaktithI bhAvavibhora banato bhakta tIrthaMkara nAmagotrano baMdha paNa kare che. tevAM ghaNAM udAharaNo maLI Ave che jemAM rAvaNanuM dRSTAMta ApaNe tyAM pracalita che. stotraracanA ane stotrapAThamAM mana-vacana-kAyAnI ekAgratAne svayaM siddha mAnavAmAM Ave che. prabhubhaktimAM lIna banatA devo paNa manuSyagati Adi manuSyane lagatI utkRSTa prabhubhaktinA rasavALI puNya prakRtino baMdha bAMdhe che. arthAt manuSyajanmamAM ja mokSanI prApti thAya che mATe devo paNa prabhubhaktimAM ekacitta banI manuSyayonimAM janma levAno baMdha bAMdhe che. temanA mATe stotra dvArA prabhunI bhakti karavA thakI meLavela phaLasiddhi che. prabhunAM darzana karatAM AtmA jema jema AnaMda pAme che tema tema AtmA para lAgelAM karmanAM AvaraNo naSTa thatAM jAya che. tevI ja rIte bhaktibhAvapUrvaka stotranuM paThana karatAM paNa karmanI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 * || bhaktAmara turthya namaH || apUrva nirjarA thAya che. zAstrakAroe jinabhaktinA cAra prakAro mAnelA che : vaMdana, pUjana, satkAra ane sanmAna. A cAre kriyAo suMdara phaLane ApanArI che ane te darekanuM viziSTa mahattva che. Ama chatAM te uttarottara vizeSa phaLadAyI che, e bhUlavAnuM nathI. Ano artha e samajavAno che ke vaMdana karatAM pUjananuM phaLa vizeSa che, pUjana karatAM satkAranuM phaLa vizeSa che ane satkAra karatAM sanmAnanuM phaLa vizeSa che. tAtparya ke A cAre kriyAomAM bhAvapUjA ke guNakIrtana caDiyAtuM che. prabhunAM darzana-vaMdana karatAM pUjA mahAna che ane pUjAthI akSata mUkavA naivedya phaLa, rUpAnANuM mUkI satkAra karavo tenuM phaLa vizeSa che ane sAdhanarUpa jinamUrti dvArA jinezvaradevane yAda karIne temanA adbhuta guNonuM kIrtana karavuM arthAt stotrapATha karavo e mahAna che. pUjA karatAM koTi samAna stotrapAThanuM phaLa zAstrakAroe kahyuM che. stotranA aMte stotrapAThanuM phaLa batAvyuM che. jemake A stotramAlikA kaMThe ka2vAthI mokSarUpI lakSmInI prApti thAya che. ema zrI mAnatuMgasUri bhaktAmara stotra'nA aMte kahe che : stotra sarja tava jinendra ! guNainibaddhAmU bhaktA mayA rucivarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya bRha karNAgatAmajaa, tuM mAnatu gamavazA samupaiti lakSmI: II44) arthAt hai jinezvaradeva, mArA vaDe bhaktithI pUrvokti jJAnAdi guNo vaDe gUMthAyelI tathA manohara akSarorUpI vicitra puSpovALI tamArI A stotrarUpI mAlAne A saMsAramAM je manuSya niraMtara kaMThamAM dhAraNa kare che, te mAna vaDe unnati pAme che tathA lakSmI vivaza thaIne tenI samIpe jAya che. ghaNAM badhAM stotromAM pATha-paThananuM phaLa jaNAveluM hoya che. tevI ja rIte zrI mAnatuMgasUrie stotranA aMtima zlokamAM A stotrano niraMtara pATha karavAthI mokSarUpI AtmazreyarUpI phaLa prApta thavAnuM varNana karyuM che. tevI ja rIte zrI jinavallabhasUri paNa potAnA 'pArzva jinastotra'nuM phaLa batAvatAM kahe che ke, buddhe vimugdhamatinA jinavallabhena, ye spaSTamaSTa kamadaH samudaH paThanti / bhuyoDanumaya bhavasabhvasampadaM te. muoganAstanataTe satataM luDhanti III arthAt A stotrano AnaMdapUrvaka pATha karanAra saMsArasamRddhino anubhava karI muktirUpI aMganAnA stana taTe satata ALoTe che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityanI vibhAvanA che 49. kumArapALa mahArAjAe potAnI racelI stutimAM paNa zrI jinezvaradevano stotrapATha karanArane khUba ja dhanya tathA puNyavAna jaNAvelA che. je bhavyajIvo Apane bhAve name, stotra-stave, ne puNyanI mALA laIne premathI kaMThe Thave. te dhanya che kRta puNya che, ciMtAmaNi tenA kare, vAvyo che prabho ! nijakRtyathI suravRkSane ene gRhe." kumArapAla mahArAjA A rIte stuti karavA dvArA traNe kALamAM paramAtmAne namaskAra karanAra, stotrathI sanmAna karanAra ane pUjA karanAra puNyAtmAonI bhAvapUrNa anumodanA kare che. zrI jinezvaradeva to vizvavatsala ane ati mahAnA aneka guNono bhaMDAra che, ane temanI bhaktibhAvapUrvaka stavanA karanAra paNa mahAna che. sukomaLa hRdayathI bhaktipUrvakanA bhAvollAsathI stuti karavAthI aneka bhAvonA pApakarmothI malina banelo AtmA salUkAIthI karmonI nirjarA karI zake che. arthAt tenA AtmA para lAgelAM karmanAM paDaLono kSaya saraLatAthI thaI jAya che. AvA bhAvone anusaratI stuti kumArapALa mahArAjAe A pramANe karI che : prANI taNAM pApo ghaNAM bhegAM karelAM je bhave, kSINa thAya che kSaNavAramAM je Apane bhAve stave; ati gADha aMdhArAtaNuM paNa sUrya pAse zuM gajuM ? ema jANIne paNa AnaMdathI huM Apane nitye bhajuM. zrI siddhasena divAkare kalyANa maMdira stotramAM prabhu stavanAthI kevA uttama phaLanI prApti thAya che te aMtima zlokamAM varNavyuM che. jananayanakumudacandra-prabhAsvarAH svargasampado bhuktavA | te vigalitamalanicayA, acirAtmokSa prapadyane !' (kalyANa maMdira - 44) arthAt "he manuSyanetrarUpI kumudinInA caMdrarUpI svAminuM ! potAnuM mana nirmaLa thavAthI dedIpyamAna svarganI saMpattione bhogavIne zIgha mokSane pAme che.' jevI rIte sUryanA pragaTa thavAthI kSaNavAramAM gADha aMdhakArano nAza thaI jAya che tevI ja rIte AtmA para lAgelA karmanAM AvaraNo zrI jinezvaradevanI bhakti ke stavanA-stotra pATha-paThanajApa karavAthI kSaNavAramAM nAza pAmI jAya che. ghaNA AtmAo stotra-stavana dvArA tarI gayA hovAnAM dRSTAMto maLe che. prAcIna kALathI Aja sudhImAM aneka stotronI racanA AcAryo, zAstrakAro, vidvAno, bhakti kavioe karI che paraMtu zrI jinezvaradevanA mahimAne varNavI zakyA nathI. arthAt prabhunA guNonuM, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 ke // bhaktAmara tulya namaH | temanA mahimAnuM varNana karavuM azakya che. tevI ja rIte zrI jinezvaradevanA bhaktibhAvapUrvaka racAyelAM stotrono pATha karavAthI maLatI phaLasiddhinuM varNana karavuM teTaluM ja azakya che. stotramAM ArAdhyadevane zuddhabhAve karAtA namaskAra kalpavRkSa, kAmadhenu, kAmakuMbha ke ciMtAmaNiratnathI paNa adhika che. eTale tenA dvArA A sarva prakAranA lAbho thavAnI saMbhAvanA che tethI ja stotrathI thatI phaLasiddhinuM varNana karavuM azakya che. pAdaTIpa 1. zrI pArzva-pAvatI ArAdhanA', prastAvanA, dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 11.12 2. zrI pA.padmAvatI ArAdhanA', prastAvanA, dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 13 3. stotrAvalI', zrI yazodevasUri mahArAjasAheba, pR. 47-48-49 4. jaina ratna ciMtAmaNi sarvasaMgraha sAthe, saM. naMdalAla devaluka, pR. 684 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d jinabhakti bhakta ane bhagavAnanA saMbaMdhanuM nAma ja bhakti che. dareka dharmamAM ke saMpradAyamAM bhagavAnanI bhakti mATe judAM judAM sAdhanono upayoga karavAmAM Ave che. AmAM bhajana, zloka, stotra, prArthanA, maMtra AdinuM mahattvanuM sthAna rahyuM che. ArAdhya devanA guNonI yazagAthA, temano mahimA, vaibhava, AdinuM suMdara nirUpaNa bhakta dvArA stotra ke stavananA rUpamAM karavAmAM Ave che. ArAdhyadevanI ArAdhanAmAM jJAna ane bhakti e be mukhya tattva che. jJAna dRSTinuM kArya kare che, jene mastiSka sAthe saMbaMdha che. jyAre bhaktimAM hRdayanI pradhAnatA hoya che. anubhUtinI tIvratA hoya che ane premanI parAkASThA hoya che. taduparAMta potAnA ArAdhyadevanA caraNomAM saMpUrNa zaraNAgati svIkAravAnI bhAvanA hoya che. bhaktamAM ekalavya jevI gurubhakti ane arjuna jevI ekAgratA hoya che je bhaktinI caramasImAe hoya che. jyAM bhaktinI rasadhArAmAM taraboLa thaIne kaMI paNa vicAryA ke samajyA vinA temAM DUbakI mAravAno AnaMda maLe che. tyAM jJAnanI maThArelI bhASAne sthAne bhaktanI bALasahaja kAlIghelI bhASA ja mAtra hoya che. bhaktane bhagavAnanAM guNa, rUpa-sauMdarya, kRpAnuM phaLa, audAryatA ane enI kSamAzIlatA ja sarvatra dRSTigocara thAya che. emAM koI paNa prakArano svArtha, chala-kapaTa, phaLanI AzA vagereno samAveza thato nathI. tyAM to zunurA) mavitta:' athavA 'zubhepu anurAga: matiH' arthAt ArAdhyanA guNo pratye je anurAga hoya che te ja bhakti. AvI bhakti niHsvArtha, nizcala ane niSkAma hoya che, temaja bhagavAna pratyeno Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 / / bhaktAmara turUM namaH / / utkRSTa guNAnurAga ja svayaM zubha phaLadAyI hoya che. bhagavat bhaktimAM lIna bhaktane tenuM tatkAla ane pratyakSa phaLa prApta thAya che ane e samaya daramyAna kaSAyo atyaMta maMda paDI jAya che. AtmAnA unmArganI zubha pravRtti thAya che. arthAt emAM uttama puNyabaMdha baMdhAya che ane bhaktanI vikArothI mukti tathA AtmAnI unnati thAya che. kAlAntare A ja bhakti mokSaprAptinuM kAraNa bane che. AvI niSkAma bhaktine zreSTha mAnavAmAM Ave che. AcArya kuMdakuMde 'bhAvapAhuDa'mAM kahyuM che ke : jiNavaracaraNAMburu N, NamaMti je pa2mabhaktirAeNa | te jammavelimUlaM, khAMti varabhAvasattheNa || arthAt je loko parama bhaktirUpI anurAgapUrvaka jinendra bhagavAnanAM caraNakamaLomAM natamastaka rahe che te janma-maraNarUpI saMsAravelInuM A utkRSTa bhaktibhAvarUpa zastra dvArA samUla ucchedana karI nAkhe che, siddhatva ke mokSa prApta karI le che.'' tAtparya ke jina bhakti to niSkAma bhakti che. kAraNa ke bhakta e jANe che ke, jinezvaradeva zrI arihaMta bhagavAna to vItarAga hoya che. teo koInuM kaMI paNa sAruM-kharAba karatA nathI ke kaMI letA nathI ane detA paNa nathI. tethI ja AcArya kuMdakuMde uparyukta bhAvapAhuDa'nI gAthAmAM jinezvaradevane nahIM paraMtu bhaktine ja saMsArarUpa velI arthAt saMsAranA bhavabhramaNano nAza karanAra tarIke varNavI che. stutividyAnA parama jJAnI svAmI samantabhadra ke jeo sarvotkRSTa kavi ane bhakta ja nahIM paraMtu utkRSTa tArkika paNa hatA teo jinezvaradevanA vItarAgIpaNA vize jaNAve che ke : na pUjAyArthasvayi vItarAge, na nandiyA nAtha ! vivAnta ve2e / tathApi te puNya-guNa-smRtinaMH punAti citaM duritAjjanebhyaH // arthAt "he nAtha ! na Apane pUjA-sthitithI koI prayojana che ane na niMdAthI. kAraNa ke Apa to badhA vaira-virodhano parityAga karIne parama vItarAga thaI gayA cho, tathApi ApanAM puNya guNonuM smaraNa amArA cittane pApa-maLothI mukta karIne pavitra karI de che.'' bhakti rAja mahAkavi dhanaMjaya paNa A ja tathyanuM samarthana karatAM jaNAve che ke - "upati bhaktyA sumukhaH sukhAni, tvayi svabhAvAdvimukhatha duHkham / sadAvadAt dhRtirekarUpastayotsvamAdarza ivAvabhAsi ||'' arthAt "bhagavAna ! tame to nirmaLa darpaNanI jema sarvadA svabhAvataH svaccha cho. je vyakti Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 53 niSkapaTa bhaktimAM nimagna thaIne ukta darpaNamAM potAnuM mukha jue che, ene sukhada sumukhanAM darzana thAya che. ane te svabhAvathI vimukha thaIne - vikRta karIne - emAM potAnuM mukha jue to ene duHkha ja prApta thAya che." tAtparya ke prabhu to darpaNa jevA nirmaLa ane svaccha che. paraMtu temAM potAnA mukhanuM pratibiMba jonArA para AdhAra che ke te kevI rIte potAnuM mukha jue che. niSkapaTa bhaktithI mukha suMdara ja dekhAze, paNa jo kapaTa sahita bhakti haze, phaLanI AzA haze to mukha svaccha nahIM dekhAya temAM phaLarUpI vikRtionI mAMga sammilita thavAthI ane kadAcita tenI pUrti na thavAthI duHkha ja prApta thAya che. tethI ja niSkAma, nicchala, nisvArtha ane bhAvapUrvakanI bhakti ja sAcI bhakti che. bhaktimAM adbhuta zakti hoya che. tethI ja teno mahimA acitya ane akathanIya che eTale ke bhaktinI zaktinuM varNana karavuM azakya che, paraMtu AvI bhakti tyAre ja saphaLa thAya che jyAre jinezvaradevanA caraNayugalamAM saMpUrNapaNe samarpaNa karavAmAM Ave. bhagavatuM bhakti dvArA bhautika sukhasAmagrI maLe to e sAcI bhakti nathI kAraNa ke te to eka prakAranI vinimaya paddhati thaI gaI. eTale ke eka prakAranuM AdAna-pradAna thaI gayuM. bhaktinuM A sAcuM lakSaNa nathI. bhakti to niHspRha hovI joIe ke jemAM devalokanuM sukha paNa nakAmuM lAge. zrI jinezvaradevanI bhaktimAM lIna, bhaktanI to eka ja AzA hoya ke tene saMsAranA bhavabhramaNanA pherAmAMthI mukti maLe ane mokSarUpI sukhanI zAzvata prApti thAya. vivecako stotrakAvyane muktakakAvyanI koTImAM mUkIne dhArmika kAvya ke bhaktikAvya tarIke oLakhAve che. stotrakAramAM bhakta ane kavi A be rUpono samanvaya thAya che. stotrasarjakanuM mukhya prerakabaLa bhakti che. AcArya samantabhadra jJAnamUlya bhaktinA puraskartA hatA. vikramanI chaThThI sadInA AcArya pUjyapAde jinendra pratyenA anurAgane bhakti kahI che. bhaktino mahimA batAvatAM siddhasena divAkara kalyANa maMdira stotramAM kahe che ke bhaktibhAva vinAnAM zravaNa, darzana, pUjana ityAdi kriyAo niSphaLa che. AkarNitADapi mahiDapi, nirIkSitoDapi. nUna na cetasi mayA, vitoDasi bhatyA; jAtoDami tena janabAndhava ! duHkhapAtra, yasmAtakriyAH pratiphalatti na bhAvazUnyA !! (kalyANamaMdira stotra : zloka 38) bhaktibhAvathI prerita bhaktakavi iSTadevatA ke tIrthaMkarAdi samakSa upasthita thAya che te prasaMge Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 |bhaktAmara tulyuM namaH | bhaktakavinI anubhUtinuM vANIsvarUpa te stotra deva pratyenI bhakti ja kavine mukharita kare che. AmramaMjarInA darzanathI kokilA svataH TahukI UThe tema (mAnatuMgAcArya bhaktAmara stotra 5) AcArya mAnatuMga potAne alpabuddhi ane stuti racavAmAM asamartha mAnI bhaktinA kAraNe ja iSTa stavana mATe pote pravRtta thayA che evuM jaNAve che. soDAM tathApi tava bhakti vazAnunIza, katuM stavaM vigatazakti rapi pravRttaH " mahAna vidvAna AcAryo ane nigraMthakAroe bhaktine potAnA stotramAM judA judA svarUpe varNavI che. AcArya pUjyapAde anurAgane ja bhakti kahI. A ja anurAga nAradanA "bhaktisUtramAM paNa jovA maLe che. AcArya samantabhadra e paNa "svayaMbhU-stotra' ane "stuti-vidyA' baMnemAM bhaktirasanI gaMgA vahevaDAvI che. prasiddha dArzanika bhaTTa akalaMke "akalaMka-stotramAM vizuddha bhaktirasa varNavyo che. kalikAlasarvajJa sahRdayI bhakta zrI hemacaMdrAcArye anta-stotra, mahAvIra stotra ane mahAdeva-stotramAM bhaktinA rasathALa pUryA che. tAtparya ke jaina stotrakAro-AcAryo, nigraMthakAromAM kadAca koIka ja evA haze ke jeNe saiddhAMtika vidvattAnI sAthe sAthe bhaktirasathI bharapUra kAvyonI stotronI racanA na karI hoya. saMskRta-prAkRtaapabhraMzamAM racAyelAM stotra-stutiomAM jaina bhaktinuM savizeSa sthAna che. jina-bhaktinuM svarUpa bhakti zabdanI vyutpatti vize abhidhAna-rAjendrakozamAM jaNAvyuM che ke, "mana dhAtumAM 'viratana' strIliMga pratyaya lAgavAthI bhakti zabda niSpanna thAya che." 'mana' dhAtuno artha che sevA karavI. eTale bhaktino artha che sevA, sAcI sevA tyAre ja thAya ke jyAre jenI sevA karavI hoya tenA pratye hRdayamAM prema hoya. 'artha kalpalatAvRttimAM jaNAvyA anusAra, matte gAntara prIte | eTale ke ahIM bhaktino artha AMtaraprema karavAmAM Avyo che. ' pa dra mawve'mAM paNa bhaktine sevA kahI che. abhidhAna-rAjendrakoza'mAM 'sevAyAM vivinaya sevA' kahIne bhaktine sevA to mAnI ja che. sevAno artha paNa vinaya karyo che. arthAt bhaktino artha sevA paNa thAya che. sAcI sevA tenI ja thAya che ke jenA mATe hRdayamAM aMtarano prema pragaTyo hoya ane A prema dvArA je sevA karavAmAM Ave che te ja bhakti che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti bhaktino bIjo paryAyavAcI zabda zraddhA paNa che. kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrAcArye prAkRta vyAkaraNamAM bhaktine zraddhA ja kahI che. AcArya samantabhadrajIe samIcIna dharmazAstra'mAM zraddhA ane bhakti vize eka ja abhiprAya mAnyo che. amarApsaramAM pariSadi cira ramatte jinendrabhaktAH svarga ||67nA lakhvA zivaM ca jina bhaktirupati bhavyaH // 41' 55 zrI umAsvAtie 'tattvArthadhigam'mAM zraddhAne ja samyag darzana kahyuM che. jyAM sudhI zraddhA-bhaktino janma bhaktanA manamAM na thAya tyAM sudhI AtmA svarUpanAM darzana paNa thavAM azakya che tethI ja bhaktane bhagavAna pratye zraddhA pragaTa thAya che tyAre ja tenA svarUpanuM darzana thAya che. zraddhApUrvaka karavAmAM Avato prayAsa ja Atmadarzana karAvavAmAM samartha hoya che. vastutaH bhaktimAM dRDha zraddhA ja rahelI hoya che ane te ja bhaktane sAmarthyavAna banAve che. bhakti ane anurAga, A baMne zabdo paNa ekabIjAnA paryAyavAcI zabdo che. AcArya pUjyapAde bhaktinI vyAkhyA ApatAM lakhyuM che ke : 'arhadAcAryeSu bahuzruteSu pravacane ca bhAvavizuddhiyukto'nurAgo bhakti:' arthAt arihaMta, AcArya, bahuzruta ane pravacanamAM bhAvavizuddhiyukta anurAga ja bhakti che. 'haribhaktirasAmRtasindhu'mAM paNa lakhyuM che ke, iSTamAM utpanna thayelA svAbhAvika anurAgane ja bhakti kahevAya che. tulasIdAse kahyuM che ke, jevI rIte kAmI mANasane nArI pyArI hoya che tevI ja rIte jo bhagavAna pyAro thaI jAya to te uttama bhakti che. arthAt strI pratye jeTalI tallInatA hoya che teTalI tallInatA-ekAgratA bhakta prabhu pratyenI bhaktimAM kare to te anurAga ja bhakti che. bhaktanuM mana saMsAranAM kAmo karatAM karatAM paNa prabhucaraNomAM tallIna rahe to te bhaktanI bhakti ja anurAga che, ane Avo anurAga ja bhakti che. tAtparya ke anurAgamAM jevI tallInatA ane ekaniSThatA saMbhava che tevI anyatra kyAMya nathI. bhakta kavi AnaMdaghanajI bhakti vize jaNAve che ke, ese jina caraNa citapada lAuM re manA, ese arihaMta ke guNa gAuM re manA; udara bharaNa ke kAraNe gAuvAM bana meM jAya, cAro care cahurdisi phire, bAkI surata bacharuA mA~ya. // 1 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 / bhaktAmara tubhye namaH II arthAt je prakA2e peTa bharavAne mATe gAyo vanamAM jAya che, ghAsa care che, cAre dizAomAM phare che, paraMtu tenuM mana to tenA vAcharaDAMomAM ja lAgeluM hoya che. tevI ja rIte saMsAranAM kAmo karavA chatAM bhaktanuM mana bhagavAnanAM caraNomAM ja lAgeluM hoya che.' nAma-smaraNam, stavana, stuti dvArA bhaktimAM avicaLa anyayaniSThA prabhu pratye rahelI hoya che. zrI jinendradeva vItarAgI che. teo to badhA ja prakAranA rAgothI para thavAno upadeza Ape che. rAga game tevA prakArano hoya to paNa te karmonA Azrava (Agamana)nuM kAraNa bane che. to pachI jinezvaradeva je svayaM vItarAgI che to, temanA pratye rAga kevI rIte saMbhavita che ? A prakArano uttara AcArya samantabhadre 'svayaMbhUstotra'mAM A pramANe Apyo che H "pUjyuM jinuM tvArcayato janasya sAvadhalezo bahu-puNyarAzo / doSAya nADalaM kaNikA viSamya na dUSikA zIta-zivAmburAzo / / '3 arthAt zrI jinezva2devanI pUjA karatAM anurAganA kAraNe je leza mAtra pApaupArjana thAya che, te bahupuNya rAzimAM e ja prakAre doSanuM kAraNa nathI banatuM je prakAre viSanuM eka kaNa ke zIta-zivAmbune - ThaMDA kalyANakArI jalathI bharelA samudrane dUSita ka2vAmAM samartha nathI hotA.' tAtparya ke zrI jinendradeva, vItarAga paramAtmA pratye anurAga karavAthI lezamAtra pApa to thAya ja che, paraMtu eTaluM ja puNya adhika thAya che ke e raMja mAtra pApa tene dUSita karavAnuM sAmarthya nathI rAkhatuM. sAMsArika svArthathI prerita thaIne ka2vAmAM Avelo rAga karmabaMdhanuM kAraNa che. eTale ke vItarAga paramAtmAe rAgathI '52' thavAnuM kahyuM che. e 'para' thavAvALo rAga karmabaMdhanuM kAraNa che jyAre vItarAga 5ramAtmA 'para' nathI paraMtu svayaM AtmA ja che. A to niSkAma anurAga che tethI temAM karma bAMdhavAnI zakti nathI hotI paraMtu karmane choDavAnI hoya che. tethI prabhu pratye anurAga e ja bhakti che. bhaktipUrvaka karavAmAM AvelI stuti puNyavardhaka karmone janma Ape che. zrI jinezva2devanA guNomAM anurAga karavAthI sAmarthyavAna aMtarAya karma, ke je sArAM kAryomAM vighna rUpe hoya che, teno nAza thAya che. zubha karmonuM Agamana thavAthI badhI ja manokAmanAo pUrI thAya che. AcArya zrI vasunandie paNa 'zrAvakAcAra'mAM AvuM ja kaMIka jaNAvyuM che ke, 'arihaMta bhakti Adi puNya kriyAomAM, zubha upayoganA hovAthI puNyanuM Agamana thAya che ane tenAthI viparIta azubha upayogathI pApano Azrava thAya che. evuM zrI jinendradeve kahyuM che. 3 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 57 jinezvaradevanI stutithI mAtra puNyakarmano baMdha ja nathI thato paraMtu samyak darzananI prApti thAya che. je mokSa meLavavAnuM mukhya sAdhana che. bhaktimAM ArAdhya pratye jeTalo anurAga hoya che eTalI ja zraddhA paNa hoya che. A baMnenA samanvayanuM nAma ja bhakti che.' AcArya kuMdakuMdasUrie paNa pharamAvyuM che ke zrI jinezvaradevanI bhaktithI ja mokSaprAptinA mArganuM nirUpaNa thAya che, yathAH "jaha phaNirAo soharaphaNamaNimaNikkaki2Na viSNurio / taha vimaladaMsaNadharo jiNamattI pavayaNe jIvo / / '' arthAt 'nirmala samyag darzanano dhAraka jIva che je jinabhakti sahita che, ane te jinanuM pravacana karavAthI mokSamArganuM nirUpaNa thAya che te viSaya zobhAyamAna che.' AcArya samantabhadre paNa bhakti dvArA mokSamAM birAjamAna thavAnI vAta 'stutividyA'mAM jaNAvI che. AcArya pUjyapAdanI dasa bhaktiomAM, bhaktithI mokSa prApta karavAnuM varNana ghaNA sthAne karyuM che. bhagavAna siddhanI vaMdanA karatAM teo lakhe che ke, batrIza doSa rahita kAyotsarga karIne, je atyaMta bhakti sahita, zuddhAtmA svarUpa bhagavAna, siddhanI vaMdanA kare che, te zIghra ja mokSane prApta karI le che.'4 samAdhibhakti'mAM teo spaSTa kahe che ke, 'bhagavAna jinendranI ekAkI bhakti ja samasta durgatione dUra karavA, pUrNa karavA ane mokSa lakSmIne ApavAne mATe samartha che.'5 AtmA para lAgelA karmabaMdhananA AvaraNane dUra karavA mATe bhaktanI ekAkI bhakti ja sAmarthyavAna che. kAraNa ke jinezvaradevanI bhakti dvArA AtmAnI samasta durgationo nAza thAya che eTale ke karmanI nirjarA thAya che ane navA karmano saMvara thAya che. tethI karIne mokSarUpI lakSmInI prApti thAya che. bhakti ane jJAnano paNa atUTa saMbaMdha che. jJAna vinAnI bhakti aMdhazraddhA che. jJAna samyag darzana vinA prApta thatuM ja nathI. arihaMta prabhunA dravya guNa-paryAyanI oLakhANanuM nAma ja samyag darzana. AvA samyag darzananI prApti thatAM samyag jJAnanI prApti thAya che. AcArya samantabhadra jJAna vize stutimAM lakhe che ke, jevI rIte pArasamaNinA sparzathI loDhuM suvarNasvarUpa thaI jAya che, tevI ja rIte bhagavAnanI bhakti ka2vAthI sAmAnya jJAna - kevaLajJAna thaI jAya che.'' mokSa ApavAvALuM jJAna, jJAnIonI bhakti karavAthI maLe che, paraMtu e evI bhaktithI ke je jJAnapUrvaka karavAmAM AvI hoya. AvI rIte jainAcAryoe jJAna ane bhaktine ekabIjAne mATe Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 ka / bhaktAmara subhya namaH | anivArya jaNAvatAM, baMnene eka samAna gaNAvyAM che. jJAna ane bhakti baMnenuM eka ja lakSya che ane te che mokSanI prApti. AtmA para lAgelAM ATha karmonI malinatAne dUra karavAthI mokSanI prApti thAya che. A karmonI malinatAne dUra karavA mATe sAdhake bhaktinuM svarUpa dhAraNa karI jinezvaradevanI bhakti sAcA jJAna dvArA karavI joIe. jethI karIne mokSanI prApti thAya. zrI zAMDilya potAnA "zAMDilyabhaktisUtramAM jJAnano bhaktinA svarUpamAM svIkAra karyo che. AtmAnAM darzana mATe paNa AtmAmAM ananya niSThA joIe, jevI bhaktanI bhagavAnamAM hoya che. zrI zAMDilya AtmAmAM lIna thavAne ja bhakti kahI che. bhakti ane jJAnanI ekarUpatA jevI jaina dharmamAM jovA maLe che evI anyatra jovA maLatI nathI. tAtparya ke bhaktinAM vividha svarUpa jovA maLe che. sevA, zraddhA, anurAga, jJAna jevAM vividha svarUpo dvArA zrI jinezvaradevanI bhakti karI zakAya che athavA A dareka rIte bhakti karavAmAM AvatI hoya che. prabhusevA dvArA temAM zraddhA saMpanna thAya che. A zraddhA saMpanna thavAnuM kAraNa temanA pratyeno anurAga che ane A anurAga temanA rUpa-guNanuM jJAna thavAthI thAya che. AthI A dareka vacce eka atUTa saMbaMdha che, ane A dareka sAthe bhakti joDAyelI hoya che. A badhAMnAM samanvayathI ja bhaktimAM tallInatA ane ekAgratA Ave che. sAdhakanuM mana sAdhanAmAM ekacitta thaI jAya che tyAre bhaktane sukhonI eSaNA satAvatI nathI. paraMtu tene zAzvata sukhanI ja vAMcchanA rahelI hoya che. zrI jinezvaradevanI bhakti dvArA karmonI nirjarA thAya che ane zubha karmono saMvara thAya che. tenI phaLazruti rUpe mokSamArganI prAptimArganuM nirUpaNa thAya che. jaina bhaktone ArAdhya mAtra jJAna ane darzana ja nathI paraMtu cAritra paNa che. ahIM cAritranI bhakti karavAmAM AvI che. arthAt tIrthaMkara paramAtmA zrI jinezvaradeve cAritra aMgIkAra kareluM hoya che. tethI ahIM ucca cAritradharmane dhAraNa karela zrI jinezvaradevanI bhakti karavAmAM Ave che. cAritra ane bhaktino Avo subhaga samanvaya anyatra durlabha che. A eka evI bhakti che jeno saMbaMdha eka tarapha bAhya saMsArathI che to bIjI tarapha AtmAthI che. arthAt bhakta e bAhya saMsArI che, jyAre AtmA e paramAtmA svarUpa che. cAritranA AbhAmaMDaLathI dIpI rahyA che tevA zrI jinezvaradevanI bhakti karavAnI che. tethI ja jena bhaktimAM cAritrano mahimA aparaMpAra che. bhaktinI vyAkhyAH AtmAno AdhyAtmika vikAsa karavo hoya to AtmAnA guNone prakaTAvavA joIe. ane Ama tyAre ja zakya bane jyAre jinabhakti yathArtha rIte thAya. jyAM jinabhaktinI zarUAta thAya che tyAMthI mithyAtva, ahaMkAra, abhimAna Adi durguNo dUra bhAge che, ane tenA sthAne paropakAra, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 59 tapa, tyAga, saMyama, vairAgya, dAna, dayA Adi guNonuM prAgaTya thAya che. jevI bhAvanA tevI siddhi' athavA tame jevI bhAvanA bhAvo tevI tamane siddhi prApta thAya che. zrI jinezvaradevanA guNonuM satata manana-ciMtana karavAthI bhakti karanAra bhaktanA hRdayamAM paNa tevA ja guNo prakaTavA lAge che. tAtparya ke AtmA paramAtmA svarUpane jinabhakti dvArA prApta karI zake che. Ama AtmAno AdhyAtmika vikAsa sAdhavA mATe jinabhakti jevuM bIjuM koI uttama sAdhana nathI. AvI jinabhaktinI paribhASA vividha vidvAnoe A pramANe ApI che. bhakti zabdanI vyAkhyA jude jude sthaLe judA judA saMdarbhomAM judI judI ka2vAmAM AvI che. 'man' dhAtuthI 'vintar' pratyaya AvavAthI bhakti zabda niSpanna thAya che. maN dhAtuno artha che sevA karavI, eTale bhaktino artha che sevA.' jenI sevA karavAnI hoya tenA pratye prema hoya tyAre ja sAcI sevA thAya che. artha kalpalatAvRtti'mAM jaNAvyA anusAra...... 'mai: AntaprIte:' / arthAt ahIM bhaktino artha AMtaraprema karavAmAM Avyo che. zAMDilyasUtra bhASyamAM jaNAvyuM che ke, "Izva2mAM 52ma anurAga te ja bhakti. te IzvaramAM para eTale sarvotkRSTa je anurAga, jene prIti kahevAya tevo anurAga. ati nirbhara eTale bIjA rAgonuM vismaraNa karAvanAra temaja temanA mAhAtmyanA jJAnapUrvakano sneha te bhakti che." guNonA bahumAnathI hRdayamAM utpanna thatA prItirasane 'bhakti' zabdathI darzAvavAmAM Ave che ke je guNajanya prIti hoya che. temAM koI ja svArtha ke anya bIjuM koI kAraNa hotuM nathI. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye prAkRta vyAkaraNamAM, bhaktine ja zraddhA kahI che.' arthAt zrI jinezvaradevamAM rahelI zraddhA, niSThA ja bhakti che. prabhumAM rahelI zraddhA ja temanI bhakti karavA mATenuM eka sAdhana che. AcArya pUjyapAda bhaktinI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "arihaMta, AcArya, bahuzruta ane pravacanamAM bhAvavizuddhi yukta anurAga ja bhakti che." arihaMta-AcArya, kevaLI bhagavaMto pratye tema ja pravacanamAM bhAvazuddhi sAthe anurAga hoya to ja te bhakti che. bhakti sAthe anurAga Avazyaka che. anurAga vagara bhakti zakya nathI. Ama zraddhA pachI anurAga paNa bhaktinuM Avazyaka sAdhana che. anurAga yukta bhakti vize 'haribhaktirasAmRtasiMdhu'mAM lakhyuM che ke, "iSTamAM utpanna thayelA svAbhAvika anurAgane ja bhakti kahevAya che.'' Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 / bhaktAmara tubhya namaH II AcArya pUjyapAde 'dazabhakti'mAMthI zAMti bhaktimAM zrI jinezvara bhagavAnanA caraNakamalayugalanI stutine eka evI nadI mAnI che, jenAM zItala jalathI kAlodagmadAvAnala zAMta thaI jAya che arthAt mokSa maLe che. arthAt zrI jinezvaradevanAM caraNayugalanI bhakti karatAM avazya mokSanI prApti thAya che. tAtparya ke jinezvaradevanI bhakti karavAthI zAzvata sukharUpI mokSanI lakSmInI prApti thAya che, pachI tenuM sAdhana kaMI paNa hoya, sAdhya to mAtra A eka ja che ane tenI prApti jinabhakti dvArA ja thAya che. jina bhaktinA prakAro 1. pUjA H * abhidhAna-rAjendrakozamAM " 'pUjA' zabda 'pUja' dhAtuthI mAnavAmAM Avyo che. A 'pUja' dhAtu ja gurottva dvA2A dIrgha thaIne pUjAnuM rUpa dhAraNa karI le che. pUja dhAtu puSpAdi dvArA arcana karavAmAM, gaMdha, mAlA, vastra, pAtra, anna ane pAna Adi dvArA satkAranA arthamAM, stavana Adi dvArA stavanA karavAmAM ane puSpa-phaLa, AhAra tathA vastrAdika dvArA upacAra karavAmAM Ave che.'' 'pAia-sad-mahaNava'mAM pUjAne 'pUA' kahevAmAM AvI che. jeno artha sevA satkAra karavAnAM arthamAM thAya che. bhASAvijJAnanA prasiddha vidvAna DaoN. sunItikumAra caeNTarjIe 'pUjA' zabdanI drAviDa utpattino svIkAra karatAM lakhyuM che ke, "pUjAmAM puSponuM caDhAvavuM ati Avazyaka che, A puSpakarma kahevAya che.'' AnA AdhAra para pUjAnI vyAkhyA karatAM mArka kolinse' Ane drAviDa zabda kahyo che, je 'pU' ane 'ge' zabdathI maLIne banyo che. pU'no artha che puSpa ane 'ge'nuM tAtparya che karavuM. A rIte 'pUge'no artha thAya che 'puSpakarma' arthAt phUlonuM caDhAvavuM, A 'pUge'thI pUjA zabda banyo che. jArla kAryenTiyaranA kathana anusAra 'pUjA' zabda 'puru' ke 'pucu' drAviDa dhAtuthI banyo che, jeno artha che vilepana (lapeTavuM), arthAt caMdana ke siMdUrathI lapeDavuM athavA lohIthI raMgavuM, pUrvanA samayamAM pUjAnI A ja rIta hatI.'' vividha AcAryo ane nigraMthakAroe pUjAnI vyAkhyA judI judI ApI che. AcArya samantabhadra pUjAne ja 'vaiyyAvRtta' mAne che. teo kahe che ke, devAdhideva jinendranA caraNonI sevA karavI e ja pUjA che.' emanI A sevA jala, caMdana ane akSata AdinA rUpanI na rahetAM 'guNonA anusaraNa' Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 61 tathA 'praNAma aMjali' sudhI ja maryAdita hatI. parantu chaThThI sadInA vidvAna yativRSabhe pUjAmAM jala, gaMdha, akSata, uttama bhakSya, naivedha, dIpa, dhUpa ane phaLono paNa samAveza karyo che. 'bina-siddha-sUri-pAnya-sAduLa khaM suyarasa viyena / kIrai vivihA pUjA biyANa taM pUjaNavihANaM / / ' 12mI zatAbdImAM thayelA AcArya vasunandi zrAvakAcAramAM pUjAvidhAnanI paribhASA lakhe che ke : arthAt 'arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhuo tathA zAstronI je vaibhavathI nAnA prakAranI pUjA karavAmAM Ave che, tene pUjana-vidhAna samajavuM joIe.' A pUjA-vidhAna mATe temaNe ATha prakAranAM maMgala dravyono ullekha karyo che. tenA vize teozrI A pramANe jaNAve che, 'ATha prakAranAM maMgala dravya ane aneka prakAranA pUjAnA upakaraNa dravya tathA dhUpa-dahana Adi jina-pUjananA mATe vitaraNa karavAM.' bhinna bhinna vidvAnoe pUjAne judI judI varNavI che. paraMtu pUjA e jina bhaktinuM mukhya aMga che e sarvArthasiddha che. pUjAnA prakAra pUjAnA mukhya be prakAra che : (1) dravya-pUjA; (2) bhAva-pUjA. jinezvaradevanI mUrtinI koIka ne koIka dravya dvArA pUjA karavI e dravya-pUjA che. jyAre zuddha bhAvathI vItarAgI zrI jinezvaradevane namaskAra karavA, temanI bhakti karavI, temanAM guNonI stuti karavI e bhAva-pUjA che. AcArya vAsunandae pUjAnA cha prakAra svIkAryA che. temAM (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya, (4) kSetra, (5) kALa ane (6) bhAva che. (1) nAma-pUjA : arihaMtanuM nAmauccAraNa karIne vizuddha pradezamAM puSpa caDhAvavA te nAmapUjA che. temAM prabhunA guNagAnanI stutino paNa samAveza thAya che. (2) sthApanA-pUjA : jinezvaradeva, AcArya ane gurujana AdinA abhAvamAM emanI AkAra ke nirAkAra rUpathI sthApanA karIne je pUjA karavAmAM Ave che te sthApanA-pUjA che. dravya-pUjA e AkAra sthApanA-pUjAnuM udAharaNa che. jyAre bhAvapUjAnuM AlaMbana nirAkAranI sthApanA-pUjAnuM dRSTAMta che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 | bhaktAmara subhya namaH 3) dravya-pUjA : jala, gaMdha Adi aSTa dravyothI jina pratimAnI je pUjA karavAmAM Ave che tene dravyapUjA mAnavI joIe. (4) kSetrapUjA : zrI jinezvara bhagavAnanA paMca kalyANaka ane paMca parameSThIonI manamAM yAda rAkhIne sUcaka sthaLonI pUjA karavI te kSetra-pUjA che. (5) kAla-pUjA : jaina mahApuruSonI tithio para utsava manAvavo e kAla-pUjA che. (6) bhAvapUjA : "bhaktibhAvapUrvaka zrI jinezvara bhagavAnanA guNonuM kIrtana, dhyAna, japa ane stuti karavI tene bhAva-pUjA kahevAmAM Ave che.' "abhidhAna-rAjendrakoza'mAM pAtranI dRSTie pUjAnA traNa prakAra mAnavAmAM AvyA che te che : deva, zAstra ane guru.' ceiyavaMdana mahAbhAsammAM pUjAnA traNa prakAra ApavAmAM AvyA che - aMgapUjA, AmiSapUjA ane stuti-pUjA." jyAre bRhad jena zabdArNavamAM pUjAnA pAMca prakAra ApavAmAM AvyA che je A pramANe cheH (1) nityapUjA (2) aSTAnikA pUjA (3) indradhvaja pUjA, (4) caturmukha ke sarvatobhadra pUjA ane (5) kalpadruma pUjA. vibhinna graMthomAM, nigraMthakAroe pUjAnA judA judA prakAra jaNAvyA che. AcAryoe zrutabhaktimAM zAstrapUjAnI vAta paNa lakhI che ane devanI sAthe sAthe guru zabda paNa joDAyelo che. AcArya kuMdakuMde paNa mokSapAhuDamAM deva ane guru baMnenI bhaktinuM mahattva jaNAvyuM che. AcArya kuMdakuMdanA "aSTapAhuDamAM, samattabhadranA 'samIcIna zAstramAM tathA AcArya yati vRSabhanA "taloyapaSNattimAM pUjAnuM nirUpaNa thayeluM maLe che. AcArya devanaMdie bhavasaMgrahamAM pAMcamA guNasthAnakanuM varNana karatAM zrAvakanA dharmanuM vivecana karyuM che. temAM dhyAnamAM vrata, upavAsanI sAthe sAthe pUjAno paNa samAveza karyo che. AcArya vasunandie potAnA prasiddha graMtha zrAvakAcAranI 114 gAthAomAM pUjA ane pratiSThAnuM varNana karyuM che. zrI haribhadrasUrinI pUjA paMcAzikA, bhadrabAhunuM pUjA prakaraNa, AcArya jinaprabhasUrinuM pUjAprakaraNa ane umAsvAtinuM vAcakanuM pUjAvidhi prakaraNa bahu ja prAcIna graMtho che. AcArya nemicaMdrasUrinuM pUjA-vidhAna paNa prasiddha che. A sivAyanI pUjA saMbaMdhI aneka sAmagrIo vipula pramANamAM prAcIna jJAnabhaMDAromAM upalabdha che ke bhaMDArAyelI paNa che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti H 63 2. stuti-stotra : jaina bhaktinuM bIjuM aMga stuti-stotra che. zrI jinezvaradevanA guNonI prazaMsA karavI te paNa stuti che. arihaMtadeva to anaMta guNonA bhaMDAra che. temanAmAM rahelA guNonuM varNana karI tenA mahimAnuM gAna karavAnuM che. temAM koI paNa prakAranI atizayokti hotI nathI. arthAt temanAmAM na hoya tevA guNonuM temAM AropaNa karavAmAM nathI AvatuM. prabhu to anaMta guNono bhaMDAra che. temAMthI ekAda guNanuM varNana karavuM paNa azakya che to pachI atizayokti kevI rIte thAya ? chatAM bhakta potAnI laghutA batAvI prabhunA guNonI prazaMsA kare te ja stuti che. jinezvaradeva e to vItarAgI che. e koInI pAsethI kaMI letA paNa nathI ane koIne kaMI detA paNa nathI. paraMtu temanA nAmasmaraNa mAtrathI baMdhAtuM puNya cakravartIpaNAthI laIne mokSanuM zAzvata sukha ApavA mATe paNa samartha che. arthAt prabhunA sAnnidhyamAM evI pre2ka zakti che jenAthI bhakta svayaM badhu ja prApta karI le che. stutine ja stotra kahevanAmAM Ave che. pUjA ane stotra baMnemAM zailIgata taphAvata rahelo che. bhAvanI dRSTie baMne samAna che. tethI tenAthI maLatuM phaLa paNa sarakhuM hovuM joIe. paraMtu zAstrakAroe kahyuM che ke, 'pUnAoTisamaM stotra' arthAt eka karoDa vakhata pUjA karavAthI je phaLa maLe che, te phaLa mAtra eka ja vAra stotrapATha karavAthI maLe che. ahIM pUjA eTale dravya-pUjAnA arthamAM che. kAraNa ke stotrano samAveza bhAvapUjAmAM thayelo che. pUjA karatI vakhate sAdhakanuM dhyAna pUjAnI sAdhana-sAmagrI ityAdi para rahe che. jyAre stotrapATha karatA bhaktanuM dhyAna ekamAtra stutyanA viziSTa guNo para kendrita thayeluM hoya che. tethI tallInatApUrvaka ekAgra citte prabhunA eka eka guNonuM varNana madhura, maulika, manohArI ane cittAkarSaka zabdo vaDe ka2vAmAM magna hoya che. tethI tenuM phaLa paNa adhika gaNAyuM che. jaina stotra sAhityamAM prAcIna kALathI aneka prakAranAM stotronI racanA thaI che. A stotro prAkRta, saMskRta, ardhamAgadhI, apabhraMza bhASAomAM mukhyatve racAyelAM che. prAkRta bhASAmAM racAyelAM stotramAM gautama gaNadharanI racanA jayatihuaNa stotra' sauthI prAcIna racanA che. AcArya kuMdakuMdanI racanA logassasUtra', mAnatuMgasUrinuM bhayahara(namiUNa) stotra', bhadrabAhu svAmInuM 'uvasaggaharaM stotra' Adi aneka prAkRta racanAono samAveza thAya che. saMskRta bhASAmAM aneka stuti-stotranI racanAo thayelI che. jemAM AcArya samantabhadre 'stutivighA' ane 'svayaMbhUstotra'nI racanA karI, AcArya pUjyapAde 'dazabhakti'nI racanA saMskRta bhASAmAM karI che. mAnatuMgasUrinuM 'bhaktAmara stotra', siddhasena divAkaranuM 'kalyANamaMdira stotra', bappabhaTTasUrinuM 'sarasvatI stotra' ane 'caturviMzati jinastuti', vAdirAnsUrie 'jJAnalocanastotra', 'bhAvastotra' Adi; kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye vItarAga stotra, mahAdeva Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 || bhaktAmara turthya namaH || stotra ane mahAvIra stotranuM nirmANa karyuM hatuM. aneka nigraMthakAroe aneka saMskRta stotranI racanA karelI che. 3. saMstava, stava ane stavana : 'saMstavanuM saMstavaH' arthAt samyak prakAre stavana karavuM tene ja saMstava kahevAya che. tAtparya ke saMstavamAM samyak joDAyeluM hoya che, nahIMtara te stava ke stavana ja che. 'abhidhAna-rAjendrakoza'mAM jaNAvyA anusAra "saMstava zabda, 'vAtununvinthine', 'tena sanna Atmana: samavanyasthine', 'paricaye pratyAkSau' ane 'sneE' Adi aneka arthomAM thAya che. paraMtu pramukha rUpathI eno saMbaMdha paricaya ane zlAghAthI ja che.'' bhaktinA kSetramAM saMstava zabdano artha mAtra covIza tIrthaMkarothI saMbaMdhita che, koI paNa laukika puruSa sAthe nathI. bhaktanI bhagavAna sAthenI ghaniSThatA ja saMstava che. vaTTakerakRta 'mUlAcAra'mAM tIrthaMkaranA asAdhAraNa guNonI prazaMsA karavAne ja stava tarIke svIkAra karavAmAM Avela che. saMstavana, stava, stavana badhAne eka ja gaNavAmAM AvyA che. temAM koI bheda nathI. stava ane stotramAM taphAvata batAvatAM zrI zAMtisUri jaNAve che ke, "stava gaMbhIra arthavALA ane saMskRta bhASAmAM racavAmAM AvelA hoya che tathA stotranI racanA vividha chaMdo dvArA prAkRta bhASAmAM thAya che.' arthAt stava saMskRta bhASAmAM ane stotra prAkRta bhASAmAM racavAmAM Ave che. Avo bheda keTalAka samaya sudhI cAlyo haze. paraMtu pachIthI Avo bheda nahIM rahyo hoya. kAraNa ke bhadrabAhu svAmIe 'uvasaggaharaM stotra'nI racanA prAkRta bhASAmAM karelI che. 'kalyANamaMdira stotra' saMskRta che ane 'paMcakalyANa stavanam' prAkRtamAM racAyeluM che. stavanA prakAro : 'mUlAcAra'mAM vaTTakere stava ke stavananA cha prakAra kahyA che - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAva. paMDita AzAdhare paNa 'anagAradharmAmRta'nA AThamA adhyAyamAM stavananA A ja cha prakAra gaNAvyA che. temAM covIza tIrthaMkaronA vAstavika arthavALAM 1008 nAmothI stavana karavAmAM Ave tene 'nAmastava' kahyuM che. tIrthaMka2devanI mUrti ke biMbanA stavanane 'sthApanA stava', AcArya-upAdhyAya ane sAdhunA zarIra stavanane 'dravya-stava', jaina mahApuruSo ane tIrthaMkaronA saMbaMdhita sthAnonA stavanane 'kSetra-stava', tIrthaMkaranA paMcakalyANaka athavA koI mahattvapUrNa ghaTanAnA stavanane 'kAlastava' ane jinezvaradevano hRdayamAM sthApIne temanA pratye udbhavatA prazaMsAyukta bhAvone Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhaktiH 65 'bhAvastava' kahI che. zrAvakAcAramAM AcArya vasunandie jaNAvela pUjAnA prakAra jevA ja stavananA uparokta cha prakAra jaNAvavAmAM AvyA che. munizrI caturavijayajI zrI vijayasiMhAcAryanA 'nemistava'ne sauthI vadhAre prAcIna mAne che. zrI siddhasena divAkaranuM 'pArzvanAtha stavana' ane 'zakrastava (gadya)' paNa prAcIna che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanA 'vIra stava' ane bappabhaTTasUrinA 'sAdhAraNa jina stavana' paNa bahu prasiddha stava che. kavi dhanapAle saMskRta-prAkRtamaya 'vIra stava'nI racanA karI che. AvA aneka stavanI racanAo jaina sAhityamAM samAviSTa thayelI che. 4. vaMdanA 'mUlAcAra'mAM vaTTakera vaMdanAnI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "tapaguru, zrutaguru, guNaguru, dIkSAguru ane rAdhikAgurune Adara-sanmAnathI mana-vacana-kAyAnI zuddhithI mastaka namAvIne praNAma karavA te vaMdanA che.'' Avazyaka sUtramAM bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSyone namaskAra karavAne ja vaMdanA kahI che.'' bhagavAnanA mukhya ziSya gaNadhara kahevAtA hatA. teo ja prabhunI divyadhvaninA vyAkhyAtA hatA. temane guru tarIke sanmAnita karavAmAM AvatA hatA. te rIte Avazyaka sUtramAM gurune mATe arpita namaskArane vaMdanA kahI che. uttarAdhyayananA ogaNatrIsamA vyAkhyAnamAM pro. harmana yakobIe lakhyuM che ke, "gurune zraddhA arpita karavI te ja vaMdanA che." zrI dhIrajalAla TokarazI zAhanuM maMtavya A pramANe che : "gurune namaskAra karavA, gurunuM bahumAna karavuM, emanA samAgamathI AtmAne jAgrata rAkhavo ane sustI, lAparavAhI ke viparIta rIte temanI upekSA na karavI te ja vaMdanA che." vividha vidvAnoe vaMdanAnI vyAkhyA judI judI ApI che chatAM teno nicoDa to e ja che ke koI paNa mahApuruSane mastaka namAvIne namaskAra karavA te ja vaMdanA che. AvA AdaraNIya hoya te guru ja hoya. jenA sahavAsathI AtmAnI unnati thAya che. arihaMta-vaMdanA : zrI jinezvaradeva, arihaMta paramAtmA e AcArya upAdhyAya ke anya sAdhujana darekanA guru che, tethI ja jinezvaranI bhaktimAM paNa vaMdanAno prayoga thayo che. zrI haribhadrasUrie bhagavAnanI samakSa zuddha mana-vacana-kAyAthI namavAne ja vaMdanA kahI che. sarvanA gurune paMcAMga praNipAtapUrvakanA namaskAra karavAmAM Ave che te vaMdanA che. AvI vaMdanA Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 * / / bhaktAmara turthya namaH II deva ane guru baMnene karavAmAM Ave che. paraMtu deva arthAt zrI jinezvaradevane savizeSa vaMdana ka2vAmAM Ave che. jina-biMba samakSa je vaMdana karavAmAM Ave che tene caitya-vaMdana kahevAmAM Ave che. vaMdanA-sAhitya : zrI bhadrabAhu svAmIe 194 gAthAomAM vaMdanAsUtra para niryukti lakhI che. je vaMdanA parano sauthI prAcIna graMtha mAnavAmAM Ave che. A ja sUtra para zrI yazodevasUrie vi. saM. 1174mAM cUrNi ane zrI somasuMdarasUrie bhASya lakhyuM hatuM tathA 'Avazyaka sUtra' para paNa 'vaMdAvRtti'nA nAmathI eka TIkA lakhavAmAM AvI che. 'vaMdanA' vize paNa ghaNuM sAhitya maLI Ave che. vaMdanA e bhakti mATenuM Avazyaka aMga che jenA dvArA ALasa ane lAparavAhI dUra thAya che. vaMdanA dvArA prabhu pratye zraddhA prakaTa thAya che. 5. vinaya 'vinaya' eTale vizeSa rUpathI namaskAra karavA. zrI jinezvaradevanA mahimAthI prabhAvita thaIne bhakta namIne, paMcAMga praNipAta dvArA namaskAra kare che te vinaya che. jyAM vinayapUrvaka namavAmAM Ave che, tyAM na to koI paNa prakArano svArtha hoya che, na koI prakArano dabAva. koI paNa prakAranA svArthanA kAraNe vinayapUrvaka namana karavAmAM Ave to te eka prakAranI khuzAmata che ane jo dabAvapUrvaka namana karavAmAM Ave to te kAyaratA che. vinaya svayaM utpanna thAya che, temAM sAttvikatAno bhAva rahelo hoya che. vinayapUrvakanuM namana ja vinayakartAnI hRdayanI nirmaLatAnuM pratIka hoya che. jenuM vinayapUrvakanuM nirmaLa hRdaya hoya te ja bIjAnA guNo para mugdha thaIne tenA guNonI yazogAthAnuM gAna karI zake che. umAsvAtinA 'tattvArthadhigam'nA prathama vAkya, jJAnadarzana cAritrANi mokSa mArga:' sAthe vinaya joDAyelo che. zrAvakAcAramAM AcArya vasunandi jaNAve che ke, jJAnamAM, jJAnanA upakaraNazAstra AdimAM tathA jJAnavaMta puruSomAM bhaktinI sAthe nitya je anukULa AcaraNa karavAmAM Ave che te jJAna vinaya che.' tAtparya ke jJAna-vinaya e jJAnanI bhakti che ane e bhaktithI ja kevalajJAna utpanna thAya che. vinaya ane zraddhAne gADha saMbaMdha che. jyAM sudhI zraddhA na hoya tyAM sudhI vinaya na Ave. jaina sAhityakAroe darzanamAM zraddhA karavAne ja darzana-vinaya kahyo che. tAtparya ke tattvArthanuM zraddhAna ja samyag darzana che. jenAthI mokSanI prApti thAya che ane tethI ja tattvArthanuM zraddhAna ja darzana-vinaya che mokSanI prApti thAya che. uccakoTinuM cAritra dhAraNa karelA pratyenA Adara-satkArane cAritra-vinaya mAnavo joIe. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti OM 67 cAritra-vinaya ja zraddhAnI tIvratA-bhaktinuM rUpa dhAraNa karI le che. uccakoTInA cAritra dhAraNa karelAmAM zrI jinezvaradeva ane anya mahApuruSono samAveza thAya che. temanA pratyeno Adara eTale cAritra-vinaya. je bhaktinuM rUpa dhAraNa kare che. bhaktimAM, tallInatAmAM ekAgratA hoya che. tethI ja bhakta tarUpa dhAraNa karI zake che arthAt cAritravAna jevA banI zake che. AtmA paramAtmA svarUpa dhAraNa karI zake che. mokSanuM sukha vinaya dvArA prApta thAya che. vinaya dvArA jJAnano lAbha, darzanamAM zraddhA ane cAritramAM niSThA prApta thAya che je mokSa tarapha Urdhvagati karavAmAM sahAyabhUta thAya che. 6. maMgala 'maMga'no artha thAya che sukha ane sukhane lAvavAvALo maMgala kahevAya che. maMgala zabdanI vyutpatti karatAM AcArya yati vRSabhe 'tiloyapaNatti'mAM lakhyuM che ke, "je malone gaLAve che, viniSTa kare che, ghAta kare che, dahana kare che, haNe che, zuddha kare che ane vidhvaMsa kare che tene maMgala kahe che.'' arthAt AtmA para lAgelA pAparUpI malane gaLAve che, teno nAza kare che, ghAti ane aghAti karmono ghAta kare che, tenuM dahana kare che. pApathI AtmAne para karI zuddha karIne mokSagAmI banAvavA unnata kare che te maMgala. maMgalanA prakAra : AcArya yati vRSabhe 'tiyolapaNati'mAM maMgalanA cha prakAra NAvyA che te A pramANe che : nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla ane bhAva. (1) nAma-maMgala : paMcaparameSThIonAM nAmane nAma-maMgala kahe che. bhagavAnanA sahasranAma nAma-maMgalamAM ja samAviSTa thayelAM che. (2) sthApanA-maMgala : AkAra rUpe arthAt mUrti svarUpe ane nirAkAra rUpe arthAt bhAvarUpathI sthApita ka2vAmAM Avela bhagavAnanI stuti Adi je ka2vAmAM Ave che te sthApanA-maMgala che. (3) dravya-maMgala : dravya sahita bhakti karavAmAM Ave che tene dravya-maMgala kahevAmAM Ave che. (4) kSetra-maMgala : tIrthakSetronI bhaktine kSetra-maMgala kahevAmAM Ave che. (5) kAla-maMgala : bhagavAnanAM vividha kAryothI pavitra thayelA kAlanI smRtimAM pUjA Adi karavA ane mahotsava manAvavo te kAla-maMgala che. naMdIzvaradvIpa saMbaMdhI parvano AmAM samAveza thayelo che. (6) bhAva-maMgala : karma-malathI rahita thayelA zuddha AtmAnuM ciMtana karavAne paNa bhAva-maMgala kahevAya che. bhagavAnanA zuddha AtmAnuM dhyAna karavAthI sAdhakano AtmA paNa zuddha ane nirmaLa thaI jAya che. badhAM karma-malo nAza pAme che ane anaMta sukha prApta thAya che. tethI bhAva-maMgala ja sarvazreSTha ane zreyaskara che. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 | bhaktAmara tunyuM namaH | pUjAstuti-stotranI jema maMgalanA paNa uparokta prakAro jaNAvyA che. "maMgala' karavAnuM kAraNa sarva vighno dUra thAya che. A vibdo evI rIte dUra thAya che - jema sUryathI aMdhakArano nAza thAya che, tema A vighno dUra thAya che. AcArya yativRSabha maMgala' karavAnA kAraNa viSe jaNAve che ke, "zAstranI zarUAtamAM maMgalanA vAMcanathI, ziSya zAstromAM pAraMgata thAya che, madhyamAM maMgalanA uccAraNathI vidyAnI nirvighna prApti thAya che ane aMtamAM maMgala vAMcavAthI vidyAnuM phaLa maLe che." kavi dhanaMjaya maMgalanA paryAyavAcI zabdomAM kSema, kalyANa, zreyasa, bhadra, bhAvuka, bhavika, bhavya ane zivane gaNAvyAM che. " namaskAra mahAmaMtra e sauthI prAcInatama maMgalAcaraNa che. vidyAnuvAda nAmanA pUrvano prAraMbha A ja maMgalAcaraNathI thayo hato. upalabdha sAhityamAM bhagavaMta puSpadaMta bhUtabalinA pakhaMDAgamano prAraMbha A ja maMgalAcaraNathI thayo che. maMgalAcaraNanuM mAhAtya savizeSa rUpamAM jovA maLe che. koI paNa zubhakAryanI zarUAta maMgalAcaraNathI karavAmAM Ave che ane te thakI vividha prakAranAM phaLanI siddhinI prApti thAya che. paMcaparameSThInA nAmasmaraNathI maMgalAcaraNa thAya che. paNa sAthe sAthe pAMcamAMthI koI ekane laIne paNa maMgalAcaraNanI zarUAta thAya che. vaMditta sUtramAM siddhinI stuti che ane AcArya kuMdakuMda samayasArano prAraMbha vaMdittAnI prathama gAthAthI karyo che. 7. mahotsava jaina bhaktinuM sAtamuM aMga mahotsava mAnavAmAM AvyuM che. bhaktanA bhAvonI abhivyakti vividha prakAre thatI hoya che. jinezvaradevanA vividha prasaMgoe A kalyANaka mahotsavanuM Ayojana karavAmAM Ave che ane te dvArA bhaktanA bhAvo vyakta thAya che. tIrthakara bhagavAnanA janma samaye janmotsava manAvavAno rivAja prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAnanA samayathI cAlyo Ave che. upalabdha sAhityamAM zrI vimalasUri viracita pamicariya" sauthI prAcIna graMtha che jemAM tIrthakaranA janmotsavanuM varNana che. A pachInA aneka zAstrakAroe bhagavAnanA janmotsavanuM vizada rUpe varNana karyuM che. janmotsava vakhate indra-indrANI ane ane anya devatAgaNa devalokathI AvIne, tyAre ja janmelA bALasvarUpa bhagavAnane janmAbhiSekane mATe pAMDuka zilA para laI jAya che. tyArapachI teo AtmAnA ullAse nRtya kare che. janma mahotsavanI jema anya cAra garbhadhAraNa (cyavana-kalyANa), dIkSA-kalyANaka. kevaLajJAnakalyANaka ane nirvANa-kalyANaka) samaye paNa devo mahotsavanuM Ayojana kare che. jinezvara prabhunAM kalyANako sivAya rathayAtrA mahotsavanuM paNa Ayojana karavAmAM Ave che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti bhArata dezamAM ratha-yAtrAnuM pracalana bahu ja prAcIna che. jyAre atyAranAM Adhunika IMTa-paththaranAM maMdiro na hatAM tyAre kASThanirmita ratha ja cAlatAM-pharatAM maMdira hatAM. pAkA maMdiranuM nirmANa thayA pachI amuka prasaMgoe 2tha-yAtrAnuM Ayojana thatuM rahyuM che. 69 zrI hariSeNAcArye vikrama saMvata 10mI sadImAM racelAM bRhadkathAkozanI 12, 33, 56, 57, 115, 134 ane 139mI kathAomAM vividha ratha-yAtrAonuM varNana kareluM che. kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacaMdrAcArye mahAvIra caritra'mAM 25-yAtrA mahotsavanuM varNana karyuM che jene samrATa kumArapAle saMpanna karAvI hatI. AvI 2tha-yAtrAno mahotsava AjanA samayamAM paNa thAya che. mahAvIra janma jayaMti, paryuSaNa pachI AvI 2tha-yAtrAonuM Ayojana thAya che je jaina zAsananI prabhAvanA kare che. jena-bhaktinAM uparokta sAta aMgonuM nigraMthakAroe vivecana karyuM che. pUjA, stuti-stotra, stavana, vaMdanA, vinaya, maMgala ane mahotsava jevAM jina-bhaktinAM aMgo bhUtakALamAM hatAM, vartamAnamAM paNa che ane jinazAsana jyAM sudhI 2heze tyAM sudhI bhaviSyamAM paNa raheze te cokkasa che. bhakta ane bhagavAnanA astitva sudhI A paraMparA cAlu ja raheze. jaina bhaktinA prakAro jaina AcAryo, zAstrakAroe jaina bhaktinA bAra prakAra svIkAryA che. e bAra prakAro A pramANe che : (1) siddha bhakti, (2) zruta bhakti, (3) cAritra bhakti, (4) yoga bhakti, (5) AcArya bhakti, (6) paMcaparameSThI bhakti, (7) zAMti bhakti, (8) nirvANa bhakti, (9) naMdIzvara bhakti, (10) caitya bhakti, (11) tIrthaMkara bhakti, (12) samAdhi bhakti. uparokta bAra bhaktimAMthI be prakAranI bhakti-tIrthaMkara bhakti ane samAdhi bhakti--nuM paThana eka-be avasaro para ja thAya che. tethI anya bhaktiothI aMtarabhAva mAnI levAmAM Avyo che. tethI karIne daza bhaktionI ja mAnyatA pracalita che. A bhaktionI racanA AcArya kuMdakuMdAcArye prAkRta bhASAmAM ane AcArya pUjyapAde saMskRta bhASAmAM karI che. A baMne 52 AcArya prabhAcandranI saMskRtamAM lakhelI TIkA upalabdha che. covIzamA tIrthaMkara mahAvIra svAmInA prathama gaNadhara gautamasvAmIe caityabhaktinI racanA karI hatI' tevuM mAnavAmAM Ave che. deza bhakti prAkRta-saMskRtamAM racAyelI che te ati prAcIna paNa che tenA para vRttio paNa racAyelI che ane tenA anuvAdo paNa thayelA che. paMDita jinadAsa pArzvanAthe marAThI bhASAmAM teno anuvAda karelo che. gautamasvAmI gaNadhare caityabhaktinI racanA karI che. te parathI tenI prAcInatA jANI zakAya che. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ II bhaktAmara tulyuM namaH II 70 1. siddha bhakti siddhanuM svarUpa : paMDita AzAdhara 'siddha'nI vyutpatti karatAM kahe che ke, "siddhi: svAbhopatadhi: saMkhAtA vaceti siddhi' arthAt sva-Atma upalabdhirUpa siddhi jene prApta thaI gaI hoya che te ja siddha che. AcArya kuMdakuMda siddhanI paribhASA ApatAM lakhe che ke, "ATha karmothI rahita, ATha guNothI yukta, parisamApta kArya ane mokSamAM birAjamAna jIva siddha kahevAya che.' arthAt ATha karmono nAza karyA vinA koI paNa jIva siddhapada pAmI zakato nathI. AcArya kuMdakuMdanuM 'parisamAptakArya', paMDita AzAdharanA sva-Atma upalabdhirUpa kAryane pUruM karavAnI vAta kare che. AcArya pUjyapAdanuM maMtavya che ke, "ATha karmonA nAzathI zuddha AtmAnI prApti thAya che, ene je siddha kahevAya che, ane evI siddhi karavAvALA ja siddha kahevAya che.'' tAtparya ke je AtmAe ATha prakAranAM karmono nAza karyo che ane te sva-Atma-upalabdhi rUpa siddhi jeNe prApta karI che tene siddha kahevAya che. siddhanuM svarUpa nirAkAra hoya che. 'tattvArthasUtra'mAM zrI umAsvAti jaNAve che ke, 'mauvArikta-vaiiiyAdAraLa-tainasa-hArmaLAni zarIrALi ' arthAt 'audArika, vaikriyaka, AhA2ka, tejasa ane kArmANa zarIra jenAM nathI, te nirAkAra paramAtmA kahevAya che.' tattvasAra duhAmAM paNa siddhane azarIrI kahyA che. paraMtu temAM ja siddhane mATe sAkAra' ane 'nirAkAra' baMne vizeSaNono prayoga thayo che. ja ahIMyAM sAkA2no artha che anaMta guNothI yukta ane nirAkArano artha che sparza, gaMdha, varNa ane rasathI rahita. AcArya kuMdakuMde siddhanA anaMta guNone samyaktva, darzana, jJAna, vIrya, sUkSmatA, aNNAgAna, agurulaghu ane avyAbAdha ema ATha bhAgomAM vaheMcI dIdhA che. siddha gatine pAmelo AtmA lokanA agra zikhara upara rahe che. te sthAnane koIke siddhazilA, koIke siddhapu2I to koIke mokSa kahyuM che. tAtparya ke siddha AtmA potAnA saMsAranA aMtima zarIrano tyAga karIne siddhazilA 52 vAsa kare che. siddhazilA para birAjamAna siddhAtmAone je sukha maLe che tenA varNana mATe zabdo nathI tethI te avarNanIya ane nirvacanIya che. AvA siddhapadanuM sukha zAzvata hoya che. siddha to svabhAvathI ja paramAnaMdarUpa hoya che. tethI zAzvata sukhanA svAmI hoya che. siddhapada prApta thatAM saMsAranA bhavabhramaNanA pherA TaLI javAthI, zAzvata sukha eTaluM adhika hoya che ke tenuM mApa kADhavuM zakya nathI hotuM. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhaktiH 71 siddha ane arihaMta vacce taphAvata siddha padanI prApti AThe karmono nAza karavAthI thAya che ane cAra ghAtI karmono nAza karavAthI arahiMta padanI prApti thAya che. siddha padanI prApti dareka jIvane thaI zake che, paraMtu arihaMta padane prApta karavA mATe tIrthaMkara nAma-karmano udaya thavo anivArya hoya che. tIrthaMkara nAma-karma bAMdhanAra AtmAne jyAre kevaLajJAnanI prApti thAya che tyAra pachI devo temanI dezanA ApavA mATe samavasaraNanI racanA kare che. ane te dvArA tIrthaMkarane viziSTa vibhUtionI prApti thAya che. tyArabAda teo vizvane dharmano upadeza Ape che. jyAre siddha AtmA sadAya potAnAmAM ja lIna rahetA hoya che. siddha nirAkAra hoya che. temane zarIra nathI hotuM tethI tene joI zakAtA nathI. jyAre tIrthaMkara arihaMta paramAtmA kahevAya che. temane zarIra hoya che, temane joI zakAya che. siddhanI bhakti karavAthI zuM phaLa maLe che te nigraMthakAroe A mujaba jaNAvyuM che. kuMdakuMdAcArya siddhanA parama bhakta hatA. eka bhaktane potAnA ArAdhyanA zaraNamAM javAthI je prasannatA maLe che, tevI ja prasannatA teone siddhanA zaraNamAM javAthI maLI hatI. AcArya kuMdakuMde siddhanA mahimAvALAM keTalAMye gItonuM gAna karyuM che, kyAMka teoe mastaka namAvIne namaskAra karyA che ane kyAMka vaMdanA paNa karI che. emane dRDha zraddhA che ke "siddhonI bhaktithI 52ma zuddha samyag jJAna prApta thAya che.'' teo AgaLa jaNAve che ke, "kevalajJAna to nahIM, paraMtu bhaktane te sukha paNa maLe che, je siddhonA atirikta anya koIne maLatuM nathI.'' arthAt siddhanI bhakti karavAthI samyag jJAnanI prApti thAya che, ane siddhane maLatAM sukhonI paNa prApti thAya che. AcArya pUjyapAda, siddhanI vaMdanA karavAthI zuM maLe che, te vize jaNAvatAM lakhe che ke, "siddhonI vaMdanA karavAvALA temanA anaMtaguNo saraLatAthI meLavI le che.'' teo AgaLa jaNAve che ke, 'siddhonA bhakta, bhakti mAtrathI ja te padane paNa prApta kare che, jenA para teo svayaM pratiSThita hoya che.''pa AcArya samantabhadra utprekSAlaMkAranA prayoga dvArA kahe che ke, jANe bhavasamudramAM DUbelA bhavya AtmAono uddhAra karavAne mATe ja siddhalokanA ugra zikhara upara birAje che.' arthAt siddha saMsArasamudramAM DUbelA jIvone bahAra kADhIne tyAM besADavAmAM samartha che, jyAM teo svayaM birAjamAna che. tAtparya ke AvA siddha paMcaparameSThInI bhakti karavAthI samyag-jJAnanI prApti thAya che tathA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 / / bhaktAmara tulyuM namaH II temanA guNo saraLatApUrvaka grahaNa karIne, teo jyAM birAjamAna che te lokanA ucca zikhara upara paNa besADavA mATe teo sAmarthyavAna che. koIka vidvAne siddhane namavA mATe bhAvanamaskArane sarvottama mAnyA che. tathA siddhonI bhakti karavAthI samyag jJAna-darzana-cAritranI prApti thAya che. 2. zruta bhakti zruta jJAnAvaraNIya karmanA pAMca prakAromAMthI A bIjo prakAra che. AcArya zrutasAgare 'tattvArthavRtti'mAM lakhyuM che ke, "zravaLa zruta jJAna vizeSa tyartha:, na tu zravaLamAtram | zravamAM zrutamityutte zravaLamAtra na mavati, jintu jJAnavizeSa: / '' arthAt pahelAM lekhanakriyAno janma na hovAne kAraNe, saghaLuM jJAna guru-ziSyaparaMparAthI sAMbhaLIne ja prApta thatuM hatuM. zAstromAM nirbaMdha thayA pachI paNa te zruta saMjJAomAM ja abhihita thatuM rahyuM. aneka jainAcAryoe zruta bhaktinI paribhASA ApatAM jaNAve che tevI rIte samantabhadra jaNAve che ke "te ja zAstra zruta kahevAze, jemAM bhagavAnanI divya dhvaninuM pratinidhatva thayuM hoya.'' zruta eTale eka prakAranuM jJAna. AcArya samantabhadranA kahevA anusAra je zAstramAM bhagavAnanA upadezanA divya dhvaninuM pratinidhitva thayuM hoya te zruta kahevAya. kharekhara te yathArtha ja che. zruta sAhitya : zrutanA be prakAra che H (1) aMgabAhya, (2) aMga-praviSTa. (1) aMgabAhyanA daza vaikAlika, uttarAdhyayana Adi aneka prakAra che. (2) aMga-praviSTanA bAra prakAra che : AcAra, sUtrakRta, sthAna, samavAya, vyAkhyA prajJapti, jJAtRdharmakathA, upAsakAdhyayana, antabhraMza, anuttaropapAdikadaza, praznavyAkaraNa, vipAkasUtra ane dRSTivAda. uparokta aMga-praviSTanA bAramA aMga dRSTivAdamAM 14 pUrveno sAra saMkalita thayelo che. zrutano mahimA : AcArya kuMdakuMdAcArya zrutano mahimA varNavatAM jaNAve che ke, jo suyaNANuM saLaM jANaI suyakevaai tamAhu jiNA | NANuM appA sarvAM jamyA suyakevala tanhA ||" arthAt AtmA jJAnasvarUpa che. ane zruta paNa eka jJAna che. tethI zrutajJAna paNa AtmAne jANavAne mATe pUrNa rUpathI samartha che. zrI umAsvAti 'tattvArthasUtra'mAM jaNAve che ke, "mnisanvidhigamAdA / '' arthAt samyag darzana, je mokSa prApta karavA mATeno mUlAdhAra che te jo nisargathI utpanna thAya che to adhigamathI paNa adhika che. adhigamano artha che arthavAbodha. jenI prAptimAM zrutanuM bahu moTuM yogadAna che. "samyag darzananA bhedomAM astikAya paNa che, jeno artha deva, zAstra, dhRta ane tattvomAM dRDha vizvAsa karavo.'' vividha prakAranA bhedo sahitanuM zrutajJAna apAra che. koI paMDita ke mahAna vidvAna, zAstrakAro Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 73 paNa eno pAra pAmavAne mATe samartha nathI. A zrutajJAna dvArA bhavasamudrane pAra pAmIne zAzvata sukha rUpe mokSanI prApti thAya che. zrutadharone vaMdanA : zrutabhaktimAM zrutadharone vaMdanA karavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIra uparAMta traNa kevaLI ane pAMca zrutakevaLI zrutadhRta kahevAya che. bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara gautamasvAmI paNa kevaLI ja hatA. zrI zAMtisUtie 'caiiyavandaNamahAbhAsa'nA prAraMbhamAM ja lakhyuM che ke, jenA mahAhRda rUpI mukhathI dvAdazAMgInI mahAnadI utpanna thaI che, evA giri jevA gaNadharone huM bhAvapUrvaka namaskAra karuM chuM.' ( AcArya zubhacaMdre 'jJAnavarNa'mAM jaNAvyuM ke, je zrutaskandharUpI AkAzamAM caMdranI samAna che, saMyamazrIne vizeSarUpathI dhAraNa karavAvALA che evA yogIndra indrabhUti gautamane huM dhyAnasiddha mATe namaskAra karuM chuM." zrutadharo ke jemaNe dvAdazAMgInI racanA karI che ane zrutajJAnane pAmavA mATe saMyamI zrutadhara kevaLIne dhyAnasiddha mATe zAstrakAro, vidvAnoe namaskAra karyA che. zrutabhaktinuM phaLa : zrI umAsvAtinA phaLa vize jaNAve che ke, " "tattvArthasUtra'no eka vAra pATha karavAthI ja eka divasanA upavAsanuM phaLa maLe che.' AcArya kuMdakuMdAcAryanuM zrutabhaktinuM phaLa vizenuM maMtavya A pramANe che ke, "samayaprAkRta'nuM paThana karIne je enA arthamAM sthira thaze, te uttama sukha, arthAt mokSane prApta karaze." AcArya pUjyapAda 'svArthasiddhi'mAM zrutabhaktinA phaLane varNavatAM NAve che ke, '"sarvArthasiddhi'ne bhaktipUrvaka sAMbhaLavAthI ane bhaNavAthI 52masiddhinI prApti thAya che, pachI devendra ane cakravartInA sukhanuM kahevuM ja zuM ?' zrutabhaktinuM phaLa paramasukha arthAt mokSasukhanI prApti che. pachI tenI tulanAmAM bIjAM bhautika sukha kyAMthI Ave ? devendra ke cakravartInAM sukha to maLe ja che. 3. cAritra bhakti 'sarvArthasiddhi'mAM AcArya pUjyapAda jaNAve che ke, "varita varyate'nena gharaLamAtra vA cAritram / '' arthAt je AcaraNa kare che, jenA dvArA AcaraNa karavAmAM Ave ke AcaraNa karavuM mAtra cAritra kahevAmAM Ave che. tAtparya ke AcaraNanuM bIjuM nAma cAritra che. cAritranA be prakAra che : sAruM cAritra ane kharAba cAritra. cAritra bhaktino saMbaMdha sArA cAritrathI che. jaina sAhityamAM tene samyag cAritra kahevAmAM AvyuM che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 || bhaktAmara tulya namaH | samyagu cAritranI paribhASA : AcArya pUjyapAde sarvArthasiddhi mAM samyak cAritra vize lakhyuM che ke, "saMsArara nivRtti pratyAghaca jJAnavata: varmAtA-nimittoiparama: sIritram !" arthAt saMsArabaMdhanane dUra karavAnI abhilASA karavAvALA jJAnI puruSa. karmonI nimittabhUta kriyAthI virakta thaI jAya che, ene ja samyaka cAritra kahe che. cAritra ajJAnapUrvaka na hoya, eTale ja samyaka vizeSaNa joDavAmAM AvyuM che." AcArya bhaTTaakalaMke 'tattvArthavAttikAmAM ane zrutasAgarasUrie tattvArtha vRttimAM A ja paribhASAnuM samarthana karyuM che. 'cAritrapAhuDImAM AcArya kuMdakuMda cAritranI vyAkhyA ApatAM jaNAvyuM che ke, je jANai taMNANe je picchai ca daMsaNuM bhaNiyuM ' rANassa picchassa ya samavarNA hoI cArita III arthAt je jANe te jJAna ane je jue te darzana, tathA A baMnenA samanvayane cAritra kahe che." jaina zAstro anusAra mAtra karmakAMDa samyapha cAritra nathI, tenI pAchaLa sAco bhAva hovo ja joIe... ene ja atyaMtara cAritra kahe che. cAritranA mahimAnuM varNana karavuM cAritra bhakti ja che. AcArya somadeve saMyama ane dhyAna Adi yukta cAritrane namaskAra karatAM jaNAvyuM che ke, cAritra to "samyakatvaratnAkara' che. enA vinA moTA moTA munionAM ugra tapa paNa vyartha che." teo bhAvavibhora thaIne bIjA sthAne jaNAve che ke, "manokAmanAone pUrI karavAne mATe cAritra ciMtAmaNi samAna che, sauMdarya tathA saubhAgyanI nidhi che, gharanI vRddhine mATe lakSmI che, ane baLa tathA Arogya ApavAmAM pUrNa rUpathI samartha che. mokSane mATe karavAmAM AvelA paMcAtmaka caritrane huM namaskAra karuM chuM. enAthI vividha svargApavarga prApta thAya che." AcArya kuMdakuMda cAritrabhakti karavAthI zuM phaLa maLe che, te vize jaNAve che ke, "pUrNa cAritra pALIne mokSe gayelA siddhone vaMdanA karavAthI cAritragata vizRMkhalatA dUra thAya che ane mokSasukha prApta thAya che." svayaMbhUstotramAM AcArya samantabhadra jaNAve che ke samyakyAritra dvArA jeoe arihaMta pada prApta karyuM che tenuM triloka pUjAmAM atizaya Avazyaka sthAna che. AcArya pUjyapAde AcAranA pAMca bheda karyA che - jJAnAcAra, darzanAcAra, tapAcAra, vIryAcAra ane cAritrAcAra. A pAMcenI vaMdanA karI che ane pAMca prakAranA AcArone dhAraNa karavAvALA munione paNa namaskAra karyA che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 75 tAtparya ke cAritra dhAraNa karanAra munione namaskAra karyA che. kAraNa ke A cAritradhArI munio bhaviSyamAM mokSasukhane prApta karavAvALA bane che. tethI temane namaskAra karI temanA mArganuM anusa2Na ka2I mokSamArgane prApta karI zakAya che. cAritrano mahimA aparaMpAra che. jJAnadarzananA samanvayathI cAritranI prApti thAya che ane A cAritra zAzvata sukhanA svAmI paNa banAve che. 4. yoga bhakti 'yogI'nI vyAkhyA karatAM paMDita AzAdhara jaNAve che ke, "oLI dhyAnasAmagrI adAGAni vidyano yasya sa yozI" arthAt aSTAMga yogane dhAraNa karavAvALA yogI kahevAya che. zrI dhanaMjaye, dhanaMjayanAmamAlA'mAM yoga zabdanI vyutpatti ApatAM jaNAvyuM che ke 'yoga zabda 'yuja' dhAtuthI banyo che ane yuja' dhAtu samAdhinA arthamAM Ave che.'' paMDita AzAdhara samAdhi kone kahevAya te samajAvatAM jaNAve che ke, "AtmarUpe sthAyate khatamRtapavat nizcatena sUyate sa_samAdhiH / '' arthAt jaLabharelA ghaDAnI samAna nizcita thaIne, AtmasvarUpamAM ekAgra thavAne samAdhi kahe che.' sAmya, samAdhi, svAsthya, citta-virodha ane zuddhopayoga A badhA yoganA samAnArthI zabdo che. Ano artha evo thAya che ke AtmasvarUpamAM ekAgra hovuM te ja yoga che. pataMjalinA yogasUtramAM yoga viSe jaNAve che ke, "yo cittavRttinirodhaH / '' temaNe paNa 'yoga' zabda 'yuja' dhAtuthI banyo che ane tyAM mastiSkane sUkSma brahmamAM ekAgra karI devAne ja yoga mAnavAmAM Avyo che. yogamAM dhyAnapUrvakanI ekAgratAnI ja pradhAnatA che. pachI te koI paNa svarUpamAM hoya. arthAt sUkSma brahma svarUpamAM hoya ke zuddha Atma svarUpamAM hoya; samAdhi ane dhyAnanI ekAtmatAnuM samarthana thaI cUkyuM che. tethI yogIne dhyAnI paNa kahI zakAya. dhyAnI, muni, RSi, yati, tApasa, bhikSu, tapasvI, saMyamI sAdhu paNa yogInA paryAyavAcI zabdo ja che. yogI-bhakti : AcArya kuMdakuMde prAkRtamAM racela yogI-bhakti'mAM yogIonA mahimAnuM vizada varNana karyuM che. teo jaNAve che ke, "NANodayAhisitte solaguNavisiye tavasugandhe / vavagayarAyasudaDhe sivagaipahaNAyage vande ||'' arthAt 'jJAnodakathI niSikta, zIlaguNathI vibhUSita, tapa sugaMdhathI sugaMdhita, rAga-dveSathI rahita ane zivapathanA nAyaka evA yogIone namaskAra karyA che.' Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 che bhaktAmara tulya namaH | AcArya pUjyapAde saMskRtamAM racelI yogI-bhaktimAM, yogIo dvArA karavAmAM AvelAM vividha taponuM vizada varNana karyuM che. yogInI stuti karatAM teo jaNAve che ke, "traNa yoga dhAraNa karavAvALA, bAhya ane atyaMtara tapathI suzobhita, prabuddha puNyavALA, mokSarUpI sukhanI icchA karavAvALA munirAja, mane stutikartAne sarvottama zukladhyAna pradAna karo." AcArya samantabhadra mahAna yogI munisuvratanAthanI vaMdanA karatAM kahe che ke, "Ape anupama yogabalathI ATheya pApa-malarUpa kalaMkane bhasmIbhUta karatAM, saMsAramAM na maLatAM sukhone prApta karyA che. Apa mArI saMsAra-zAMtine paNa nimittabhUta thAva." tIrthakara bhagavAnanA gaNadharone yogI' zabdathI navAjavAmAM AvyAM che. AcArya jinasenasUrie bhagavAna mahAvIra svAmInA prathama gaNadhara gautamasvAmIne yogIndra ane mahAyogI' kahyA che. emanI vaMdanA karatAM zrI jinasenasUri kahe che ke "he deva ! Apa mahAyogI cho, tethI Apane namaskAra ho, Apa mahA buddhimAna cho, tethI Apane namaskAra ho; Apa jagatanA rakSaka ane moTI moTI RddhionA dhAraka cho, tethI Apane namaskAra ho." zAstrakAroe yogIone namaskAra karyA che ane mahimAnuM gAna karyuM che. namaskAra karIne temanA jevA guNo ane temane maLatAM sukhonI yAcanA paNa bhakta kavioe karI che. A yogIomAM | tIrthakarane ane gaNadharone tathA zrutakevalIone paNa yogI kahevAmAM AvyAM che. 5. AcArya bhakti AcArya zabda 'Ara dhAtuthI banyo che. 'cara'no artha thAya che cAlavuM athavA AcaraNa karavuM, vAmana jayaditya jaNAve che ke, "rerADi vApurI AnA parathI batAte mAvA vyutpatti niSpanna thAya che. eno artha che ke - "AcArya te che, jenA uttama cAritranuM anya jana anukaraNa karavA lAge." jena AcAryanA 36 guNomAM mahAvratonuM uttama sthAna che ane temano mukhya guNa maMtronI vyAkhyA karavAno ja che. sarvajJa jinezvaradevanI vANI maMtra kahevAya che. tenI vyAkhyA karavAno adhikAra mAtra AcAryone ja hoya che. zrI amarasiMhanA amarakozamAM AcAryanI vyAkhyA ApatAM jaNAvyuM che ke, "mannabAraNAdAvA mAreSTA -mbare vratI " arthAt AcArya te che je maMtranI vyAkhyA karavAvALA, yajJamAM yajamAnane AjJA devAvALA ane vratone dhAraNa karavAvALA hoya." tAtparya ke, AcArya te che jenA uttama cAritranuM anya jIvo anukaraNa kare. sarvajJanI vANI maMtra samAna hoya che tenI vyAkhyA karavAvALA tathA mahAvratone dhAraNa karavAvALA hoya che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 17 dharmazAstronA AdhAre AcAryanI paribhASA A pramANe che. paMcaparameSThIonI gaNanAmAM arihaMta ane siddha pachI AcAryanuM trIjuM sthAna che. AcArya kuMdakuMdAcArya 'aSTapAhuDImAM AcAryanI vyAkhyA karatAM jaNAve che ke, "je jJAnamaya che. saMyamamAM zuddha che. suvItarAgI che, ane sAdhAraNa munione karmono kSaya karAvavAvALI zuddha zikSA-dIkSA Ape che, te AcArya parameSThI jinezvaradevanA sAkSAnuM pratibiMba jevA hoya che." AcArya pUjyapAde sarvArthasiddhimAM lakhyuM che ke, "tatra Acaranti tasmAd vratAni iti AcAryaH' arthAt je svayaM vratonuM AcaraNa kare che ane bIjAne karAve che te ja AcArya kahevAya che.' e to siddha che ke AcArya svaye ucca koTinuM cAritranuM pAlana kare che, mahAvratone dhAraNa kare che ane bIjAne paNa karAve che. teo muni-saMghanA agraNI hoya che. muni-sAdhu jIvananA saMcAlanamAM temanI AjJA aMtima ane sarvamAnya hoya che. AcArya bhakti : zuddha bhAvathI AcAryano anurAga karavo ene AcArya bhakti kahevAya che. AcAryamAM anurAgano artha che AcAryanA guNomAM anurAga karavo. AcArya zrutasAgarasUri AcArya-bhakti vize jaNAve che ke, "anurAgathI anusarIne ja bhakta, kyAreka to AcAryone navAnavAM upakaraNonuM dAna Ape che, kyAreka vinayapUrvaka temanI sAme jAya che, kyAreka temanA pratye AdarabhAva dekhADe che ane kyAreka zuddha manathI temanA paganuM pUjana kare che." AcArya kuMdakuMde AcAryone praNAma karyA che paraMtu teone ja ke, "je uttama kSamA, prasannabhAva, vitarAgatA ane tejasvitAthI yukta che tathA je AkAzanI jema nirlipta ane sAgaranI jema gaMbhIra che." AcArya pUjyapAde AcArya bhaktimAM AcAryanA vividha guNonuM vizada varNana karyuM che. aneka guNothI yukta AcAryanI bhakti karavAthI je phaLa maLe che, te vize teo jaNAve che ke, "yogamAM sthira, tapanI vividha vidhionA saMpAdanamAM agraNI, pApakarmanA udayathI thavAvALA janma-maraNanAM baMdhanomAMthI mukta AcAryone namaskAra karavAthI, zAzvata, nirdoSa ane anaMta mokSa sukha prApta thAya che." zAstrakAroe bhagavatI ArAdhanAmAM vizuddha bhAvathI AcAryonI tIvra bhakti karavAnI vAta karI che. ane tenuM phaLa paNa mokSasukhanI prAptinuM ja che. AvA AcAryonuM smaraNa, jinezvaradevanI jema ja maMgalamaya che. aneka AcAryoe potAnAthI pUrve thayelA AcAryonuM smaraNa mAtra eTalA mATe ja karyuM che ke, jenAthI pote AraMbheluM zAstra Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 / / bhaktAmara tulyuM namaH II kArya nirvighna rUpathI saMpanna thaI zake. zrI siddhasene pahelI dvAtriMzikAmAM samantabhadranuM ane zrI jinasenasUri harivaMza purANamAM samantabhadra ane siddhasena baMnenuM gau2vapUrNa smaraNa karyuM che. AcArya bhaktinuM phaLa : AcAryanI bhakti karavAthI samyag jJAna prApta thAya che. AcArya kuMdakuMdanuM yAcanAbhAvathI gurubhakti karatuM kathana A pramANe che, "mArA ajJAna dvArA ApanA guNonA samUhanI je stuti karavAmAM AvI che, te gurubhaktithI yukta mane bodhilAbha Ape. AcAryonI bhakti karavAvALA, aSTa karmono nAza karIne, janma-maraNanAM bhavabhramaNathI dUra thaIne, saMsArasamudrathI pAra thaI jAya che.' zrI umAsvAti 'tattvArthasUtra'mAM jaNAve che ke, AcAryonI bhakti karavAvALA tIrthaMkaranA padane prApta karI zake che. tAtparya ke AcAryanI bhakti ka2vAthI, temanA guNonuM stavana karavA-sAMbhaLavA mAtrathI mokSanI prApti thAya che, zAstra AdinuM kArya nirvighne pAra pADe che. samyag jJAnanI prApti paNa thAya che tethI bhAvapUrvaka AcAryanI bhakti karavAthI cAritranA bhAva saMpanna thAya che ane AtmA mokSa gatine prApta kare che. 6. paMcaparameSThI bhakti arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane lokanA sarva sAdhu e paMca-parameSThI kahevAya che. A krama sAdhuthI arihaMta sudhI, uttarottara atyAdhika Atma-zuddhinI dRSTithI ka2vAmAM Avela che. siddha adhika pavitra hovA chatAM, lokopakAra karavAnA kAraNe arihaMtane prathama sthAna maLyuM che. AcArya pUjyapAda 'sarvArthasiddhi'mAM upAdhyAya vize jaNAve che ke, "upAdhyAya te che, jenI pAse jaIne mokSane mATe zAstronuM adhyayana karavAmAM Ave che." teo ajJAnarUpI aMdhakAramAM bhaTakatA jIvone jJAnarUpI prakAza pradAna kare che. nemicaMdrAcArya 'dravya saMgraha'mAM upAdhyAya vize jaNAve che ke, "upAdhyAya vidvAna hoya che ane cAritravAna paNa hoya che. upAdhyAya te ja thaI zake che, je sAdhunA cAritrane pUrNa rUpathI pALI cUkyA hoya.'' tAtparya ke zikSA ApavAno saMbaMdha che tyAM sudhI AcArya ane upAdhyAya baMne eka samAna che. paraMtu saMghanA sabhyone AjJA ApavI, dIkSA pradAna karavI e AcAryano ja adhikAra che. upAdhyAya tema karI zakatA nathI. zrI yativRSabha sAdhunI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "sAdhue dRDhatApUrvaka zIla-vratonuM pAlana Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti A 79 karavuM joIe ane rAgathI rahita tathA vividha vinayothI yukta rahevuM joIe." AcArya pUjyapAda sarvArthasiddhimAM jaNAve che ke, "dira:pravRti: rasadhu." arthAt sAdhu te che je cirakALathI, jinadIkSAmAM pravrajita thaI cUkyA che.' tAtparya ke sAdhuno saMbaMdha zikSA-dIkSA devAthI nathI hoto. chatAM paNa jJAna-darzanacAritrarUpa ratnatrayInA sAdhanApatha para teo AcArya-upAdhyAyanI jema ja AgaLa vadhe che. paMca-parameSThI vyAkhyA : paMca-marameSThI eTale paramapadane pAmela zuddha AtmA. AcArya kuMdakuMda mokSapAhuDImAM jaNAve che ke, "arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu, mArA AtmAmAM ja prakTa thaI rahyA che tethI AtmA ja mAruM zaraNa che." zrI yogIndra paramAtmA prakAzamAM kahe che ke, jo te siddha parameSThI vyavahAranayathI lokanA zikharanI upara birAje che, paraMtu zuddha nizcayanayathI te ApaNA AtmAsvarUpamAM ja sthira che." tAtparya ke A paMca-parameSThIno vAsa ApaNA AtmAmAM ja che. mATe AtmAnuM zaraNuM svIkAravAnuM che. AcArya kuMdakuMda parameSThInI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke, "parameSThI te che - je malarahita. zarIrarahita. anindriya, kevalajJAnI, vizuddhAtmA, paramajina ane zivaMkara hoya." malarahitanuM tAtparya che ke aDhAra doSo-bhUkha, tarasa, jarA, roga, janma, maraNa, bhaya, mada, rAga, dveSa, moha, ciMtA, arati nidrA, vismaya, viSAda, prasveda ane khedathI zuddha thavuM. A parameSThIno sauthI moTo guNa che. parameSThIo molamAM birAjamAna hoya che tethI teo zarIrarahita nirAkAra hoya che ane anindriya hoya che. kevalajJAnI ja mokSapadane pAme che, temaja A pada pAmavAvALA zuddha AtmA ja hoya che, ane parama jina tathA ziva paNa hoya che. arthAt parameSThInuM svarUpa AvuM hoya che. navakAra maMtra ane enuM mahattva : jene dharmano pAyAno mULa maMtra navakAra maMtra paMca parameSThIthI saMbaMdhita che. AmAM arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane lokanA sarva sAdhuone namaskAra karavAmAM AvyA che. DaoN. jagadIzacaMdra jana "navakAramaMtra' prAcInatA vize jaNAve che ke, "The original doctrine was contained in the fourteen purvas 'old texts' which Mahavira himself had taught to his Ganadharas.":10 arthAt jaina paraMparAmAM "navakAramaMtra sRSTinI jema ja anAdikALathI mAnavAmAM Ave che. bhagavAna mahAvIre 14 pUrvonI vidyA, potAnA gaNadharone svayaM pradAna karI hatI.' Dr. A. S. Altekar ggud $, "Mr. Mohanlal Bhgwandas Jhaveri thinks that the Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 / bhaktAmara tubhye namaH / / Mantrashastra among the Jains is also of hoary antiquity. He claims that is antiquity goes back to the days of Parshvanatha, the 234 Tirthankara, who flourished about 850 B. C.'11 arthAt "zrI mohanalAla bhagavAnadAsa jhaverIe 'jaina maMtrazAstra'no prAraMbha I. sa. 850thI pUrva, arthAt bhagavAna pArzvanAthanA samayathI svIkAryo che." tAtparya ke jaina dharmamAM navakAra maMtra zAzvato maMtra che. anAdikALathI cAlyo Ave che. zrI jhaverInA jaNAvyA anusAra pArzvanAthanA samayathI A maMtra cAlyo Ave che te aitihAsika rIte siddha thAya che. tethI kadAca banI zake che ke bhagavAna pArzvanAthanA samayathI paNa '14 pUrva' ane 'pahelAthI AvelI vidyA'nA rUpamAM pratiSThita paNa hoya. 'navakAra-maMtra'nI prAcInatAnA ghaNA purAvAo maLI Ave che. ghaNA prAcIna graMthono prAraMbha 'navakAra-maMtra'nA maMgalAcaraNathI thayelo maLI Ave che. 'navakAra-maMtra'mAM apUrva-zakti che ke jenA uccAraNathI indralokano vaibhava to maLe ja che paraMtu paralokanI siddhi paNa prApta thAya che. zrI bhadrabAhusvAmIe 'uvasaggaharaM stotra'mAM jaNAvyuM che ke, paMca-parameSThI 'namaskAra maMtra'thI ciMtAmaNi ane kalpavRkSathI paNa adhika mahattvazALI samyag-darzana prApta thAya che jenA kAraNe jIvane mokSasukha maLe che.'' 11mI sadImAM thayelAM zrI vAdirAjasUrie 'ekIbhAva stotra'mAM kahyuM che ke, jyAre pApAcArI kUtaro paNa 'navakAra-maMtra'ne sAMbhaLIne deva banI gayo, to e nizcita che ke te maMtrano jApa karavAthI A jIva indranI lakSmIne paNa meLavI zake che.'' 14mI sadImAM thayelA zrI jinaprabhasUri 'paMca-parameSThI namaskAra kalpa'mAM lakhe che ke, "A maMtranI ArAdhanA karavAvALA yogIjana trilokanA uttama padane prApta karI le che. ATaluM ja nahIM paraMtu sahasro pAponuM saMpAdana karavAvALA ane seMkaDo jIvonI hatyA karavAvALA tiryaMca paNa A maMtranI bhaktithI svargamAM pahoMcI jAya che.'' tAtparya ke 'navakAra-maMtra' zAzvato maMtra che. teno jApa ka2vAthI mokSamArganuM pathadarzana samyag jJAnanI prApti thAya che. tenA kAraNe indraloka ane paraloka baMnemAM manovAMcchita phaLanI prApti thAya che. game tevA bhayAnaka karmano karanAro paNa navakAra-maMtrane pAmI jAya, teno pATha-japa, dhyAna kare to avazya bhava-bhramaNanA pherAmAMthI mukti pAmIne zAzvata sukha - mokSanI prApti kare che. paMca-parameSThI bhakti : paMca-parameSThInI bhakti karavAvALo AtmA, aSTakarmono nAza karIne saMsAranI bhramaNArUpa 84 lAkha yonimAMthI chuTakAro meLave che, ane ziva-sukharUpa mokSanI prApti karI sAmAnyajanamAM pUjanIya bane che. navakAra-maMtranA paMca-parameSThI lokottama che. traNe lokanA sarva jIvo vaDe pUjAyela che. saMsArarUpa lavaNa-samudramAM du:khI thayelAM prANIo mATe te ja eka mAtra zaraNa che. te sarvanuM maMgala karanAra Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti ja 81 che. jaina zAstrakAro, AcAryo, vidvAnoe tethI ja karIne tene maMgalarUpa mAnyo che. tenI bhakti karavAthI samyagu darzana, samyagu jJAna ane samyagu cAritrarUpa ratnatrayInI prApti thAya che. je mokSa pradAna karavA arthe pUrNarUpathI samartha che. munibhagavaMtathI laIne pUrvAcAryoe namaskAra-maMtranI apUrva bhakti karI che. te dvArA samyagujJAnanI prApti karI che. paMca parameSThInI bhakti karyA sivAya bIjI koI ArAdhanA zakya nathI. te saMdarbhe zrI zivAryakoTi bhagavatI ArAdhanAmAM jaNAve che ke, je puraSa paMca-parameSThInI bhakti nathI karato, eno saMyama dhAraNa karavo ujjaDa khetaramAM bIja vAvavA samAna che. paMca-parameSThInI bhakti vinA jo koI potAnI ArAdhanA karavA mAge, to te evuM ja che jema ke bIja vagaranI dhAnyanI icchA karavI ane vAdaLA vagara pANInI icchA karavI." aneka AcAryone tenI bhakti karavAnI kahI che ke jenA dvArA brahmatatvanI prApti karI zakAya che, nitya paramAnaMdanI prApti thAya che. tenI bhakti karavAthI zAsanadevane prasanna thAya che ane AtmAnI icchAo paripUrNa thAya che. AvI alaukika, advitIya zakti namaskAra mahAmaMtra navakAra-maMtramAM rahelI che. tethI tenI bhakti karI anaMta sukhanA svAmI banavAno lahAvo dareka sujJa jIvAtmAe levo joIe. jethI karIne mokSasukhanI prApti karI zakAya. A pramANe zAstrakAroe spaSTa karyuM che ke zrutajJAnanI pUjA-arcanA-vaMdanA-namaskAra karavAthI sarva pApono kSaya thAya che. badhAM duHkho dUra thAya che. tathA te dvArA bodhilAbhanI prApti thAya che ane jinaguNasaMpattinA svAmI banAya che. 7. zAMti bhakti zAMtino artha che nirAkuLatA. je vItarAgatAthI utpanna thAya che. AkuLatA rAganuM pariNAma che. koI paNa vAtamAM lIna rahevuM rAga che. Ane ja Asakti kahevAya che ane A ja Asakti azAMtinuM mULa kAraNa che. sAMsArika dravyono upabhoga e kharAba nathI. paraMtu emAM Asakta hovuM duHkhadAyI che. jenA dvArA karmano baMdha thAya che ane A karmano baMdha ja azAMtinuM kAraNa che. zAMti be prakAranI hoya che : (1) kSaNika, (2) zAzvata, kSaNika zAMti sAMsArika rAgAdinA upazamathI ane zAzvata zAMti aSTakarmonA vinAzathI utpanna thAya che. mokSaprApti karavI ja zAzvata zAMti che. zAMti bhaktinI paribhASA : zAMti meLavavA mATe karavAmAM AvatI bhakti zAMti-bhakti kahevAya che. zrI jinezvara bhagavAnanI bhakti karavAthI kSaNika ane zAzvata baMne prakAranI zAMtinI prApti thAya che. zrI jinezvara bhagavAne to zAzvata zAMti meLavI lIdhI che. teo zAMtinA pratIka mAnavAmAM Ave che. temanA mukha para zAMtirasa prasarelo jovA maLe che. tethI te meLavavA mATe Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 / / bhaktAmara turthya namaH II paNa temanuM AlaMbana levArUpa bhakti karavAmAM Ave che. Ama to 24 tIrthaMka2 zAMti pradAna kare che tethI koI paNa jinezvaradevanI zAMti meLavavA mATe bhakti karI zakAya che. paraMtu 24 tIrthaMka2mAMthI 16mA zrI zAMtinAtha bhagavAnane viziSTa rUpathI zAMtidAyaka mAnavAmAM Ave che. zAMtinAtha bhagavAnane anulakSIne jeTalAM paNa stotranI racanA thaI che te sarvamAM zAMtinI ja vAta thaI che. udAharaNa tarIke laghuzAMtistavanI racanA zrI mAnadevasUrie karI che temAM marakInA upadravathI zAMti meLavavA mATe zAMtinAtha bhagavAnanI stuti karavAmAM AvI che. AthI karIne e vAta siddha thAya che ke zAMti-bhaktimAM vizeSarUpathI zrI zAMtinAtha bhagavAnanI bhakti karavAmAM Ave che. zAMti bhakti : AcArya pUjyapAde zAMti bhaktimAM lakhyuM che ke, "jinendranA caraNonI stuti ka2vAthI samasta vighno ane zArIrika roga dUra thaI jAya che. jevI rIte maMtronA pAThathI sApanuM bhayaMkara viSa zAMta thaI jAya che.'' jinezvaradevanI bhaktithI badhA ja prakAranAM vighnono nAza thAya che tathA zArIrika roga game tevA hoya paraMtu temAMthI mukta thavAya che ane kAyA nirogI bane che. anya prANIoe karelA upadravo paNa temanI bhakti karavAthI zAMta thaI jAya che. temanI bhakti karavAthI nitya sukhanI prApti thAya che. jevI rIte grISma RtunA ugra tApathI trasta thayelA jIvane pANI ane chAyAmAM zAMti maLe che tevI ja rIte saMsAranAM duHkhothI trasta-duHkhI thayelo jIva prabhubhaktithI, temanA caraNomAM zAMti meLave che. zAMtinAtha bhagavAnanI bhakti : AcArya somadeva zAMtinAtha bhagavAnanI bhakti karatAM jaNAve che ke, "zAMti ka2vAvALA zAMtinAtha bhagavAna ! bhavaduHkharUpI agni para dharmAmRtanI varSA karanArI ane ziva-sukha denArI zAMti mane pradAna karo.' zAMti bhaktimAM 'zAMtyASTaka'no prAraMbha karatAM AcArya pUjyapAda jaNAve che ke, "he zAMti jinendra ! aneka zAMtyArthI jIva, ApanA pAdapadmono Azraya laIne tarI gayA che, teoe zAzvata mokSarUpa zAMti prApta karI lIdhI che. mArA para kRpAddaSTi karo, huM bhaktipUrvaka zAMtyASTakano pATha karI rahyo chuM.' 10mI sadImAM thayelA zrI zobhanamuni zAMtinA phaLanA saMdarbhamAM jaNAve che ke, "zAMti jinendranAM pravacanone sAMbhaLavA mAtrathI A jIva zAzvata zAMti prApta karI le che.'' tAtparya ke sarva prakAranI zAMtinI prApti mATe zrI zAMtinAtha bhagavAnanA caraNayugalanI bhakti karavI joIe. jenA thakI sarva vighno dUra thAya che ane maMgalanI prApti thAya che. A maMgalanuM phaLa paNa zAzvata, avinAzI che. aneka graMthakAroe graMthanA aMtima maMgalAcaraNamAM samagra lokanA Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti jIvo mATe zrI zAMtinAtha bhagavAna pAse zAMtinI yAcanA karatI prArthanA karI che. 8. nirvANa bhakti 'nirvANa' zabda zriH pUrvaka 'vo' dhAtuthI banyo che jeno artha che bujhAvI devuM. bauddha zAstro anusAra AtmAnuM bujhAI javuM arthAt zAMta thaI javAne nirvANa kahe che. jemake, bauddha tripiTakomAM 'zAMta nivvAMNa' zabda Ave che. azvaghoSe 'dIpakanI jema duHkha kleSAdinA kSaya thavAthI, AtmAnuM zAMta thaI javuM nirvANa mAnyuM che.' 83 jaina dharmamAM AtmA kyAreya bujhAto nathI, paraMtu sarva karmano kSaya thaI javAthI eka navuM rUpa dhAraNa karI le che. arthAt jaina dharmamAM bujhAvI devuM' kriyA, saMsAra ane karmothI saMbaMdhita che. sarva karmano kSaya thaI javAthI nirvANa pAmela AtmA eka evA zAzvata sukhane pAmI jAya che ke jene choDIne AtmAe pharIthI saMsAramAM AvavAnuM nathI hotuM. A ja kAraNe siddha, tIrthaMkara, kevaLajJAnI utkRSTa koTinA vItarAgIonA mRtyune 'nirvANa' kahe che. jaina dharmazAstromAM 'nirvANa' ane "mokSa'ne samAnArthI zabda mAnavAmAM AvyAM che. tattvArthasUtramAM umAsvAtie kahyuM che ke "kRtsnarmavipramokSo mokSaH !'' arthAt 'saghaLAM karmothI chuTakAro thavA 'mokSa' che.' ane tevI ja rIte sarva karmone bujhAI javuM 'nirvANa' che. nirvANa bhaktinI pariSAbhA H je AtmAo 'nirvANa' prApta karI cUkyA che, arthAt 'mokSapada'ne pAmI cUkyA che, temanI bhakti ka2vI 'nirvANabhakti' che. 'nirvANa bhakti'mAM tIrthaMkaronA jIvanamAM AvatAM 'paMcakalyANako'nA stavana dvArA temanI stuti tathA jyAM AvA AtmAo nirvANa pAmyA che, tevAM sthaLo pratyenA bhakti-bhAvano samAveza thAya che. nirvANasthaLa tene kahevAya che ke je jagyAe AvA ucca koTinA AtmAonuM nirvANa thayuM hoya che. paMDita AzAdhara 'jina sahasranAma'mAM jaNAve che ke, tIrthata saMsArasAparo yena tattIrtham / '' arthAt 'nirvANa pAmelAonI bhakti saMsArasAgarathI tA2vAmAM samartha che, tethI ene tIrtha paNa kahe che.' tAtparya ke nirvANa pAmelA uccakoTinA AtmAo je mokSa padane pAmelA che tenI bhakti tathA tIrthaMkaronAM paMcakalyANako je sthAna sAthe saMbaMdhita che te paNa tIrtha kahevAya che. tethI ja tIrthayAtrAo ane tIrthastutio baMne ja nirvANa bhaktinAM aMgo che. paMcakalyANaka stuti : paMcakalyANaka stutimAM cyavanakalyANaka, janmakalyANaka, dIkSAkalyANaka, kevaLajJAnakalyANa ane nirvANakalyANaka sAthe saMbaMdhita sthaLonI stuti-stavanA karavAmAM Ave che. AcArya kuMdakuMda 'nirvANa bhakti'mAM jaNAve che ke, 'A mRtyulokamAM jeTalAM paNa paMcakalyANako Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 - || bhaktAmara tulyuM namaH saMbaMdhita sthAna che, huM e badhAne mana-vacana-kAyAnI zuddhithI, mastaka namAvIne namaskAra karuM chuM.' AcArya pUjyapAda nirvANa bhaktinA prAraMbhamAM jaNAve che ke, "huM bhakti-pUrvaka, bhavyajIvone saMtuSTa karavAvALA ane atyaMta kaSTathI prApta thavAvALAM paMcakalyANako dvArA parama guru, bhagavAna mahAvIranI stuti karuM chuM.' teoe 20 paghapramANa stavanamAM paMcakalyANakonuM vizada varNana karyuM che ane aMtima padamAM paMcakalyANakonI stuti karavAthI kevA phaLanI prApti thAya che te jaNAvyuM che. yathA : "ityevaM bhagavati vardhamAnacandre yaH stotraM paDhati susandhyordhayohiM / so'nantaM paramasukhaM nRdevaloke bhukatvAnte zivapadamakSayaM prayAti / / " arthAt je koI paMcakalyANakakAraka stotranuM paThana-pAThana kare che, te A manuSyalokamAM anaMta parama sukha bhogavIne, aMtamAM akSaya ziva-pada prApta karaze.' tAtparya ke paMcakalyANaka stutimAM tIrthakarAdine, ane je tIrthanuM varNana karavAmAM AvyuM che tenI paNa stuti karavAmAM Ave che, ane tenI phaLazruti rUpe mokSa paNa meLavI zakAya che. tIrthakSetro : jyAMthI tIrthakara ke bIjA uccakoTinA AtmAone nirvANanI prApti thaI che - te siddhakSetra kahevAya che. dareka jaNane eka sthAne athavA vividha sthAnothI mokSapadanI prApti thAya che. vartamAna covIzInA tIrthakaromAMthI zrI AdinAtha bhagavAna aSTApada parathI, vAsupUjya svAmIne caMpApurImAM, neminAtha bhagavAna giranAra para, mahAvIra svAmI pAvApurImAM ane bAkInAM 20 tIrthakaro sametazikhara parathI mokSapadane pAmyAM. A dareka sthaLa siddhakSetra kahevAya che. A sivAyanA paNa ghaNAM tIrthakSetro che jyAMthI divyAtmAone zAzvata sukhanI prApti thaI che. AvAM tIrthakSetronI stuti ghaNA bhaktakavioe gAI che ane tIrthayAtrA karavAthI maLatAM phaLanI phaLazruti varNavI che. charI pALatA saMghonI yAtrAnuM varNana karatAM stavano paNa maLI Ave che. A tIrthakSetranA mahimAnuM gAna che ane te dvArA nirvANabhakti karavAmAM AvI che. 9. naMdIzvara bhakti naMdIzvara dIpanuM varNana tattvArthasUtramAM zrI umAsvAtie traNa zlokamAM A pramANe karyuM che, jambudvIpa-lavaNodAdayaH zubhanAmAno dvIpa samudrAH III di-dviSkimmAH pUrva-pUrva-parikSepiNo valayAkRttayaH II8 tanmadhye merunAbhivRto yojana - zatasahastraviSkalpo jambudvIpa: ll ll" arthAtuM jaina zAstro anusAra madhyalokamAM asaMkhyAta dvIpa ane samudra che. te ekabIjAthI gherAyelAM, ane kaMgana (strInA hAthanI baMgaDI)nA AkAravALA che. te badhAnI madhyamAM jambudvIpa samUha che. teno vistAra eka lAkha yojana che. tene be lAkha yojanano lavaNasamudra gherAyelo che, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 85 te nandIzvara samudrathI gherAyelo che.' tiloyapaNatimAM zrI yativRSabhe naMdIzvara dvIpanuM vistArapUrvaka varNana karyuM che teno sArAMza kaMIka Avo che : "tenI cAre dizAomAM kALA varNavALA cAra aMjanagiri che. jemAMthI dareka 84000 yojana UMcA che. tenI cAre tarapha cAra-cAra jalavApikAo che. je eka lAkha yojana lAMbI-pahoLI che. soLa vApikAonA madhyamAM sapheda raMganA dadhimukha parvata che, je daza-daza sahastra yojana UMcA che. pratyeka jalavApikAnA bahAranA khUNAmAM lAla varNanA be-be ratikara parvata che, te eka eka sahasra yojana UMcA che." A prakAre cAra aMjanagiri, soLa dadhimukha ane batrIsa ratikara parvatono yoga ema kula bAvana thAya che. AmAM dareka para eka-eka vizALa jinamaMdira che, badhAM ja kudaratI che, ane anAdikALathI cAlyAM Ave che. dareka jinamaMdira 72 yojana UMcAM che. temAM pAMcaso dhanuSa UMcI jina-pratimAo birAjamAna che. naMdIzvara dvIpanI paribhASA : naMdIzvara dvIpanAM kudaratI jina-maMdiromAM ane temAM birAjamAna jina-pratimAonI pUjA-arcanA karavI naMdIzvara bhakti kahevAya che. AcArya pUjyapAda naMdIzvara bhakti vize jaNAvatAM lakhe che ke, "kArtika, phAgaNa ane aSADha mahinAnA aMtima ATha divasomAM saudharma pramukha vivudhapati naMdIzvara dvIpa jAya che ane divya akSata, gaMdha, puSpa ane dhUpa Adi dravyathI te apratima pratimAonI pUjA kare che." devalokanA devo Adi naMdIzvara dvIpa jaIne ATha divasa sudhI utsava manAve che. madhyalokano sAmAnya jIva ke anya koI paNa lokano jIvAtmA naMdIzvara dIpa jaI nathI zakato. te potAnA jinAlayomAM naMdIzvara dvIpanuM citra banAvIne ane apratyakSa rUpathI jina pratimAonI sthApanA karIne pUjA-arcanA kare che. A rIte karavAmAM AvatI dravyapUjA ke bhAvapUjA ja naMdIzvara bhakti che. saudharmendra ane devo dvArA manAvavAmAM Avato A mahotsava aSTAnikA mahotsava kahevAmAM Ave che. jemAM jinAlayamAM birAjamAna jina pratimAone abhiSeka svarganA indra saudharmendra kare che ane anya indro paNa A mahotsavamAM pUjA-arcanamAM bhAga le che. mahAdevIo ane anya devIo paNa aSTa-maMgala dravya dhAraNa karIne UbhI rahe che ane devalokanI suMdara apsarAo nRtya kare che. A aSTAnikA mahotsavanuM varNana svayaM bRhaspati mATe paNa azakya che. tAtparya ke naMdIzvara dvIpa para UjavavAmAM Avato aSTAnikA mahotsava saudharmendra Adi devo evo adbhuta rIte Ujave che ke tenuM varNana karavuM bRhaspati jevA devane mATe paNa azakya che, pachI sAmAnya jIvane mATe tenuM varNana karavuM kharekhara duSkara kArya che ane te paNa najara samakSa joyA vinA varNana karavuM ati kaThina kArya che. naMdIzvara dvIpanI stuti naMdIzvara dvIpanA AvA adbhuta. manohArI, alaukika, kudaratI jina Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 / / bhaktAmara turthya namaH II caityAlayone namaskAra karatAM AcArya pUjyapAda stuti kare che ke, "jemAM jinendranI pAMcaso dhanuSya UMcI maNi-suvarNa ane cAMdIthI jaDAyelI, karoDo sUryonI prabhAthI paNa adhika prakAzita pratimAo birAjamAna che, te caityAlayone huM namaskAra karuM chuM. te bhAnunA vimAna samAna dedIpyamAna, advitIya, yaza ane tejanA adhiSThAnarUpa che. enAM darzanathI samasta pApo naSTa thaI jAya che.'' teo AgaLa AnAthI prApta thatAM phaLa vize jaNAve che ke, je prAtaH, madhyAhna ane saMdhyA A traNeya kALa naMdIzvaranI bhaktimAM stotrapATha kare che, te anaMta kALa sudhI rahevAvALA zAzvata sukhane prApta karI le che.' tAtparya ke AvA suMdara puNyabaLanI prApti karAvanAra naMdIzvara dvIpanI bhakti karavAthI mokSalakSmInI prApti thAya che. tethI tenI traNeya kALa prAtaHkALa madhyAhnakALa ane saMdhyAkALanI pUjAstuti-stavanA karavI ati Avazyaka che. 10. caitya bhakti 'caitya' zabda 'citi'thI banyo che. 'citi'no artha che citA. citA para banelA smRti cihnone caitya kahevAya che. bahu ja pahelAM A sthAno para vRkSa lagAvavAmAM AvatAM hatAM te caitya-vRkSa kahevAya che. AvAM caityavRkSo tIrtha svarUpe hoya che. mahAbhAratamAM paNa caityavRkSane mAhAtmya ApavAmAM AvyuM che. temAM jaNAvyuM che ke, "caityavRkSone choDIne bIjAM badhAM nAnAM nAnAM vRkSone kApI nAMkhavAM joIe.'' arthAt khaMDiyA rAjA jevAM anya nAnAM nAnAM vRkSo vacce caityavRkSo' cakravartI samAna zobhI rahyAM che. jaina dharmanI paraMparAmAM anAdi kALathI caityavRkSa pavitra ane pUjya manAtuM Avela che. pratyeka tIrthaMkara bhagavAnanI dezanA ApavA mATe racAtA samavasaraNanI racanAmAM caityavRkSanuM eka mahattvanuM sthAna hoya che. vividha graMthomAM nigraMthakAroe caityavRkSanuM varNana kareluM maLI Ave che. caitya ane pratimA : zrI abhayadevasUrie 'bhagavatIsUtra'nI vRttimAM jina-pratimAno ullekha 'caitya' zabdathI karyo che. 'abhidhAna-rAjendrakoza'mAM paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke, "nitya pUjAne mATe je arihaMtanI pratimA sthApita karavAmAM Ave che te caitya kahevAya che.'' 'cetya' zabda jaina dharmamAM jina-pratimAo mATe prayojavAmAM Avyo che. tethI ja caityabhaktinuM mAhAtmya jina-pratimAnI bhakti karavA jeTaluM ja mahattvanuM ane Avazyaka che. caitya ane AtmA : AcArya kuMdakuMde zuddha jJAnarUpa AtmAne paNa caitya kahela che, ane AvA AtmAne dhAraNa karavAvALA, vItarAgI munine caityagRha mAnyA che. jaina dharmamAM paMca-parameSThI ke jeoe zuddha AtmAsvarUpa prApta karI lIdhuM che ane AvA Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti 87 zuddha AtmAonAM ja cetyAlayo bane che. cetyAlaya ane maMdira : cetyAlaya nAnuM ane maMdira vizALa hoya che. apekSAkRta cetyAlaya prAcIna hoya che. AvAM caityAlayono janma mahApuruSonI samAdhi para thato hoya che, jyAre maMdira devotsavane mATe banelAM hoya che. caitya bhakti : caityavRkSa, pratimA, biMba ane jinAlayonI pUjA-arcanA, caitya bhakti kahevAya che. kahevAmAM Ave che ke A caitya bhaktinI zarUAta bhagavAna mahAvIra svAmInA pahelA gaNadhara indrabhUti gautame 'jayati bhagavAna'thI karI hatI. AcArya pUjyapAda caitya bhakti vize jaNAve che ke, "zrI jinezvaradeva ! suvarNa kamaLo para paga rAkhIne cAle che e caraNomAM indronA maNi-jaDita mukuTa paNa jhUkyA kare che. emanI zaraNamAM javAvALA kluSita hRdaya ane paraspara vairI ekabIjAno vizvAsa prApta karI le che." saudharmendra jevA devendro paNa prabhunA caraNamAM mastaka namAve che ane te caraNomAM zaraNe AvIne namana karavAvALA ekabIjAnA dveSI ke rAgI maTIne sahRdayI banI jAya che. zrI kIrtiratnasUrie 'giranAra caitya-paripATI stavana'mAM lakhyuM che ke, "je urjayanta parvatanA apAparUpa maThamAM birAjamAna bahu ja prAcIna pratimAone praNAma karavA mAtrathI ja manuSyanAM pApa dUra thaI jAya che, te urjayantagirinI huM vaMdanA karuM chuM." vividha caityo-stavanA ane tene karavAmAM AvatA namaskAra ja caitya bhakti che. AvI bhaktino lAbha saudharmendra indrathI laIne sAmAnya janane paNa prApta thayelo hoya che. caitya bhaktinAM sAdhano paNa anya bhaktinI phaLazruti rUpe maLatAM mokSapada'ne prApta kare che. uparokta daza bhakti sarvamAnya, sarvasAmAnya ane vividha AcAryo dvArA varNavAyelI che. A uparAMta paNa bIjI be prakAranI bhakti paNa varNavavAmAM AvI che ane te che tIrthaMkara bhakti ane samAdhi bhakti. 11. tIrthaMkara bhakti 'tIrthaM karotaipati tIrthaMkara : ' paMDita AzAdhare jaNAvela A kathana dvArA spaSTa thAya che ke 'tIrthane karavAvALA tIrthaMkara kahevAya che.' teo AgaLa jaNAve che ke, "tIryate saMsArasAgaro pena tattIrtham'' arthAt "A saMsArarUpI samudra je nimittathI tarI zakAya che te ja to tIrthaMkara che.'' kavi dhanaMjaye, dvAdazAMgI zAstrane ja tIrtha kahyuM che, kAraNa ke tenA sahAre bhavasamudrane pAra karI zakAya che.'' Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ka || bhaktAmara subhya namaH | AcArya zrutasAgare, "ratnatrayIne tIrtha mAnyuM che, kAraNa ke enA abhAva thakI saMsArathI, chuTakAro nathI thaI zakato." tAtparya ke tIrthanI sthApanA karavAvALA tIrthakara kahevAya che ane tenuM AlaMbana laIne ja saMsAra-samudrarUpa bhavabhramaNanA pherAmAMthI mukti maLe che. A mukti jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayI dvArA ja zakya bane che. tathA saMsAranA AvAgamanathI mukta karAvavA mATenuM nimitta tIrtha che. te nimittarUpa tIrthanA vidhAtA hovAne kAraNe sarvajJa zrI jinezvaradeva tIrthakara kahevAya che. sAdhu ane tIrthakaramAM taphAvata : mokSa' lakSyanI prApti arthe eka ja mArganA pravAsI hovA chatAM sAdhu ane tIrthaMkaramAM taphAvata hoya che. tIrthakara maulika-mArganA aSTA hoya che, sAdhu nahIM. A ja kAraNe tIrthakaranI AgaLa dharmacakra cAle che. tIrthakara nAmakarmano baMdha vartamAna pahelAMnA bhavomAM baMdhAya che. ane tenA udayathI tIrthakara padanI prApti thAya che. jyAre tIrthakara bhagavAna mAtAnA udaramAM garbhAvasthAmAM hoya che, tyAre mAtAne cauda svapna dekhAya che. sAdhunI mAtAe eka paNa svapna joyuM che evo koI ullekha nathI. tIrthakaranA avanakalyANaka, janmakalyANaka, dIkSA kalyANaka, kevaLajJAnakalyANaka ane nirvANa kalyANaka pAMce kalyANakonA mahotsava manAvavAmAM Ave che. sAdhunA AvA koI paNa avasara para utsava manAvavAmAM Avato nathI. tIrthakara bhagavAnane kevaLajJAnanI prApti thatAM devo dvArA samavasaraNanI racanA karavAmAM Ave che, tenA siMhAsana para birAjamAna thaIne teo 14 pUrva ane 12 aMgono upadeza Ape che. emano dhvani 'divyadhvani' kahevAya che. sAdhune na to samavasaraNanI vibhUtio prApta thAya che, ane na to divyadhvani. tIrthakaranA ATha pratihAryo hoya che : azokavRkSa, siMhAsana, cAmara, chatra, bhAmaMDaLa, puSpavRSTi, divyadhvani ane dubhi sAdhune AmAMthI kaMI nathI hotuM. sAdhu to tIrthaMkara paramAtmAnA batAvelA mArga para cAlIne ja zAzvata sukhanI prApti karI zake che. tIrthakaronI saMkhyA : bharatakSetramAM vartamAnakALamAM covIsa tIrthaMkaro che. bhUta ane bhaviSya darekamAM paNa covIsa tIrthakaro hoya che. vartamAna covIsImAM prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAna ane aMtima covIsamA tIrthaMkara zrI mahAvIra svAmI bhagavAna che. bharatakSetra sivAyanA mahAvideha kSetramAM hAlamAM 20 viharamAna bhagavAna che. jemAM samanvara svAmI paNa che. atyAranA sAhityamAM aneka stuti-stotra evAM che, jeno saMbaMdha sImadhura svAmInI bhaktinA prasAda rUpe racAyelo che. tIrthakara bhaktiH AcArya kuMdakuMda 'bhAvapAhuDImAM lakhe che ke, visaya viratto samaNo chadra savara kAraNAI bhAlaNa | Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti H 89 tisthaya2NAmakarmAM baMdhaI asareNa kAlena ||'' arthAt soLa kA2Ne bhAvanAonuM dhyAna karavAthI alpa kALamAM ja tIrthaMkara nAmakarmano baMdha thAya che. e bhAvanAomAM eka arihaMta bhakti paNa che. tAtparya ke arihaMtanI bhakti karavAvALo tIrthaMkara banI jAya che. arthAt tIrthaMkara nAma-karma bAMdhavA mATe ane tene pAmavA mATe anya kAraNomAM arihaMta-tIrthaMkara-bhaktine gaNavAmAM AvI che ane raheze. vartamAnamAM teo viha2mAna na hovAthI temanI mUrtionI pUjA karavAmAM Ave che ane te dvArA tenI bhakti karavAmAM Ave che. arihaMta tIrthaMkaranI bhaktimAM bhagavAnanI mahattA batAvavI ane potAnI laghutA batAvavI e bhaktano mukhya guNa che. 'bhaktAmara stotra'nA racanAkAra zrI mAnatuMgasUri potAnI laghutA pradarzita karatAM jaNAve che ke, "he bhagavan ! huM alpajJAnI chuM ane vidvAnone hAMsIne pAtra paNa chuM, chatAM paNa ApanI bhaktinA kAraNe ja ApanI stuti karavAne mATe pravRtta thayo chuM. A to evuM ja che jema ke vasaMtaRtumAM kokila, AmramaMjarIone kAraNe ja madhura zabdanuM uccAraNa kare che." laghutAnI sAthesAthe ja bhakta, prabhunI saMpUrNa zaraNAgati svIkArI le che. tene temAM saMpUrNa zraddhA rahelI hoya che, ane tethI ja te parama-padanI prApti kare che. bhaktane bhagavAnamAM anaMta-guNonAM darzana thAya che. tenA sarva guNonuM varNana karavuM to bhaktane mATe azakya hoya che. chatAM paNa te potAnI samagra zaktithI, potAnI kuzaLatApUrvaka, bhaktirasadhArAmAM taraboLa thaIne bhagavAnanA guNonuM varNana kare che. A bhaktimAM bhaktane bhagavAna pratye AtmabhAva rahelo hoya che. te prabhunA caraNonI sevA ka2vA ja icchato hoya che. bhagavAnanI AvA prakAre bhakti karavAthI tenuM nAma-smaraNa ja sarva duHkhonuM haraNa kare che. kalyANamaMdira stotramAM zrI siddhasena divAkara jaNAve che ke, "he deva ! ApanA stavanano to aciMtya mahimA che ja, paraMtu ApanuM nAma levA mAtrathI ja A jIva saMsAranAM sarva duHkhothI bacI jAya che. jevI rIte ghAmathI pIDita manuSyane kamala-yukta sarovara ja nahIM paraMtu enI zItala havA paNa sukha pahoMcADe che, zAtA Ape che.'' tevI ja rIte prabhunI bhakti ka2vAthI sarva prakAranAM karmono nAza thAya che. AvA arihaMta tIrthaMkara bhagavAnanI koInI paNa sAthe tulanA karavI zakya nathI. zrI mAnatuMgasUri bhagavAnane hari-harAdi devo karatAM ucca koTinA gaNe che. tAtparya ke tIrthaMkaranI bhakti karavAthI AtmA para lAgelA karmanAM AvaraNo dUra thAya che, athavA haLavAM bane che. karmanAM AvaraNo dUra thAya, ghAti ane aghAti karmano nAza thAya to, AtmA-paramAtmA svarUpa dhAraNa kare che. AthI tIrthaMkara bhakti eka ati Avazyaka ane pradhAnatama bhakti che. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / bhaktAmara tulyuM namaH II 90 12. samAdhi bhaktiH zrI pataMjalie yogasUtramAM jaNAvyA anusAra, "samAdhIyate kRti samAdhiH' samAdhIyate'no artha che, samyAdhIyate prajAprIyine vikSepAn paritya manI yaMtra sa samAdhi: ||13 arthAt vikSepone choDIne mana jyAM ekAgra thAya che, te samAdhi kahevAya che. AcArya buddhaghoSanA vizuddhimaggamAM samAdhAnane ja samAdhi mAnI che ane samAdhAnano artha karyo che ke, "eka AlaMbanamAM citta ane cittanI vRttione samAna ane samyak Adhana karavuM ja samAdhAna che." samyAdhIyate ane samyAdhAnamAM prayoganI bhinnatAnA sivAya koI taphAvata nathI. baMne eka ja dhAtuthI banyA che ane baMneno eka ja artha che. mananuM eka AlaMbana athavA dhyeyamAM samyak prakArathI sthira thavuM ja baMnemAM che. samAdhinA bheda : samAdhi be prakAranI hoya che : eka savikalpaka; bIjI nirvikalpaka, savikalpakamAM manane paMcaparameSThI arihaMta ane omakArAdi maMtramAM sthira karavAnuM hoya che. A samAdhi avalambana hoya che. 'nirvikalpaka'mAM kalpAtIta arthAt siddha athavA zuddha AtmA para kendrita karavuM paDe che. A samAdhi nirAvalamba hoya che. samAdhi bhaktinI paribhASA : samAdhi dhAraNa karIne mokSa prApta karelAothI, samAdhi-maraNanI yAcanA karavI ene samAdhi-bhakti kahevAya che. samAdhipUrvaka prANano tyAga karavo e samAdhimaraNa che. AcArya samantabhadranuM kahevuM che ke, 'tapanuM phaLa aMta-kriyAnA AdhAra para avalaMbita che. ataH potAnAmAM sAmarthya hoya te pramANe samAdhi-maraNamAM prayatnazIla rahevuM joIe.' aMta samayamAM manane paMcaparameSThI, arihaMta, omakAra, navakAramaMtra ke zuddha siddha AtmAmAM kendrita karavo AsAna nathI. e tyAre ja thaI zake che jyAre samAdhiSThonI kRpA prApta hoya. AvI kRpA be rIte prApta karI zakAya che - eka to stuti-stotra dvArA prabhunuM stavana karIne, ane bIjuM samAdhisthaLonI pratye AdarasanmAna dekhADavAthI. A ja samAdhi-bhakti che. samAdhi-maraNanI yAcanA : samAdhi-maraNanI yAcanA karatAM AcArya pUjyapAda zrI jinezvaradevane prArthanA kare che ke, "he jinendradeva ! bAlyakALathI Aja sudhI, mAro samaya ApanA caraNonI sevAmAM ane vinayamAM ja vyatIta thayo che. enA upalakSyamAM e ja varadAna mAguM chuM ke Aje, jyAre, amArA prANo-prayANanI kSaNa upasthita thaI che, mAro kaMTha ApanA nAmanI stutinA uccAraNamAMthI vaMcita na rahe. he jinendra ! jyAM sudhI huM nirvANa prApta karuM, tyAM sudhI ApanA caraNayugala mArA hRdayamAM ane mAruM hRdaya ApanA baMne caraNomAM lIna rahe.'' Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinabhakti ja 9 tAtparya ke zrI jinezvaradeva pAse yAcanA karavAmAM AvI che ke bhaktano jyAre aMtima samaya Ave tyAre tenuM dhyAna prabhu bhaktimAM ja lIna hoya ke siddha bhaktimAM rata hoya. AvA prakAranuM maraNa thAya to te samAdhimaraNa che ane AvA samAdhimaraNathI cokkasa AtmAnI unnati ja thAya che arthAt AtmA mokSasukhane avazya prApta kare che. tethI ja dareka bhaktajane samAdhimaraNanI vAMcchanA karI che. zrutajJAnane samyagu prakAre pAmelA jene AcAryo, zAstrakAromAM koI evuM nathI ke jeNe bhagavAnanA caraNayugamAM stuti-stotrarUpa puSponI mALA arpaNa na karI hoya. AvAM vividha stotramAM temaNe bhinna bhinna prakAranI bhaktinAM darzana karAvyAM che. temaNe bhaktinA 12 prakAra karyA che paraMtu tIrthakara bhakti ane samAdhi-bhaktine bIjAmAM samAviSTa karIne 10 bhaktinI ja mAnyatA cAlI AvI che. siddha bhaktinA rUpamAM niSkala brahma ane tIrthakara bhaktimAM sakala brahmanuM mAtra vivecana karavAmAM AvyuM che. anyathA baMne eka ja che. zAMDilya ane nAradanAM bhaktisUtromAM, haribhaktirasAmRta siMdhumAM jJAna, yoga ane samAdhine jJAnakSetranA viSaya mAnIne bhaktithI judA rAkhavAmAM AvyAM che. paraMtu ahIMyAM zratabhaktimAM pAMca prakAranAM jJAna, yogI bhaktimAM yoga ane samAdhi bhaktimAM vividha prakAranI bhakti karavAmAM AvI che. paMcaparameSThI bhakti ane AcArya bhakti gurabhaktithI saMbaMdhita che. mAtra jainamAM ja nahIM paraMtu anya bhAratIya paraMparAmAM gurunuM pratiSThita sthAna che. paMcaparameSThImAM arihaMta ane siddhano paNa samAveza che. sAthe sAthe AcArya upAdhyAya ane sAdhuno AmAM samAveza thayelo che. ane A traNe gurusthAne pratiSThita thayelA che. jena bhaktomAM ArAdhyadeva mAtra darzana ane jJAnathI ja nahIM paraMtu cAritrathI paNa alaMkRta che. cAritrano mahimA badhA ja sthAne gAvAmAM Avyo che. paraMtu tene bhaktithI alaga mAnavAmAM AvyA che. ahIMyAM daza bhaktimAM cAritranI paNa bhakti kahI che. cAritra ane bhaktino Avo samanvaya anyatra durlabha che. cAritra bhakti eka evI bhakti che jeno saMbaMdha eka tarapha bAhya saMsArathI che, to bIjI tarapha AtmAthI che. AnA kAraNe ja samagra vyaktitvamAM zAlInatA dRSTigocara thAya che. jJAnAtmAnuM lakSya hoya che nirvANa. tene paNa bhaktino viSaya banAvIne nirvANabhaktinI racanA karavAmAM AvI che. temAM jene nirvANabhUmio ane tIrthayAtrAonuM vivecana che. naMdIzvara dvIpamAM AvelAM bAvana jinacaityAlayo ane pratimAonI pUjA-vaMdanAnI vAta naMdIzvara bhaktimAM karavAmAM AvI che. tyAM kArtika, phAgaNa ane aSADha mahinAnA aMtima ATha Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 || bhaktAmara turthya namaH | divasa devo vaMdanA ka2vA Ave che. aSTAnikA manAvavAmAM Ave che. Aje paNa A paraMparA cAlu ja che. zAMti bhaktimAM zAMtinI vAta che. badhAne ja zAMti joIe che. badhA ja hRdayapUrvaka tene meLavavAnI abhilASA kare che. jainoe potAnuM A hRdaya zAMti bhaktinA rUpamAM pragaTa karyuM che. zAMtibhakti zAMtarasanI ja bhakti che. covIza tIrthaMka2 zAMti rasanAM pratIka mAnavAmAM Ave che paraMtu temAM paNa soLamA zAMtinAtha bhagavAnanI zAMti bhakti karavAmAM Ave che. 'caitya' zabda prAcInatama che. jaina AcAryoe teno vRkSa, pratimA, AtmA, maMdira vagerenA arthamAM prayoga karyo che. bhagavAnanA samavasaraNamAM caitya-vRkSone mahattvapUrNa mAnavAmAM AvyuM che. tenI ArAdhanA A caitya bhaktimAM karavAmAM AvI che. jaina sAhityamAM jina-bhaktinA mahAna maharSioe tenA guNagAna gAyA che. prAcInakALathI A paraMparA cAlI AvI che. arthAt AcArya kuMdakuMde, aSTapAhuDa, samayasAra pravacanasAra AdimAM; AcArya pUjyapAde dazabhaktyAdisaMgrahamAM daseya prakAranI bhakti varNavI che ane anurAgane bhakti kahI che. svAmI samantabhadre samIcIna dharmazAstra, stutividyA, svayaMbhU stotramAM bhaktinuM mULatattva samajAvyuM che. bhaTTa akalaMka eka prasiddha dArzanika hatA. emaNe vizuddha bhaktinI vAta karI che. kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye bhakta52ka hRdayathI arhanta-stotra, mahAvIra stotra AdinI racanA karI che. saMskRta, prAkRta, apabhraMza, lokabhASA AdimAM bhaktisabhara stotronI racanA thayelI che. ema kahI zakAya ke AvAM bhaktibhAvapUrvakanAM stotro bhUtakALamAM racAtAM hatAM, vartamAnamAM paNa racAya che. ane jyAM sudhI jainazAsana jayavaMtu raheze tyAM sudhI bhaviSyamAM paNa racAtAM raheze. pAdaTIpa 1. ra. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 'abhidhAna-rAjendrakoza', bhAga-5, pR. 1365 'svayaMbhU stotra', AcArya samantabhadra, saM. paMDita jugalakizora mukhtAra, 12/3, pR. 42 'vasunaMdi zrAvakAcAra', AcArya vasunaMdi, saM. paM. hIrAlAla, pR. 77, 40mI gAthA 'dazabhaktyAdisaMgraha siddhabhakti-samAdhi bhakti', AcArya pUjyapAda, pR. 112 'dazabhaktyAdisaMgraha siddhabhakti-samAdhi bhakti', AcArya pUjyapAda, pR. 185, zloka 8 *Some Jaina Canonical Sutras', Bimal Churan, XXXIII, P. 148 'tiloyapaNati AcArya yati vRSabhe' bhAga-1, saMkalana DaoN. e. ena. upAdhye ane DaoN. hIrAlAla jaina, 1/9 'dhanaMjayanAmamAlA', kavi dhanaMjaya amarakIrtinA bhAsya sahita, saM. zaMbhunAtha tripAThI, zloka 198 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. 10. 11. jinabhakti OM 93 'jinasahasranAma', paMDita AzAdhara, saM. hIrAlAla jaina, pR. 139 'Life in Ancient India as depicted in the Jain Canons', Dr. Jagdish Chandra Jain. p. 32 *Mantrashastra and Jainism', Dr. A. S. Altekar, Jain Cultural Research Society, Banaras Hindu University. P. No. 1 12. zruta sAgarIya jinasahasranAma', zrutasAgara, 448, pR. 165 13. pataMjali yogasUtra vyAsabhASya', saM. mejara bI. DI. vasu, 1/32 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano ItihAsa zrI arihaMta paramAtmAnuM nAma mahAmaMgalakArI che. temanI mUrti svarUpe thatI sthApanA paNa maMgalakArI che. arthAt jinamUrti e sAdhaka mATenuM puSTa AlaMbana che. A jinamUrtine sAkSAt jinasvarUpa mAnIne tenI vividha prakAre bhakti karanArA ghaNA vidvAno thayA che, ane bhakti dvArA tenA bhAgyanAM dvAra UghaDyAM che ane mokSa rUpe lakSmIne varavAnI utkRSTa sopAnazreNI temane lAdhI che. bhaktinuM mULa svarUpa stotra che te tenuM prAraMbhika rUpa paNa che, ane zAzvata svarUpa paNa che. A mahattvapUrNa upayogitA samayanI gatinI sAthe na ochI thaI che. ane na thaze. jinezvaradevanuM varNana karatAM kAvyanI racanA kare che te ja bhAvabhInA lalita stuti stotronuM rUpa laI le che. AvI stotraracanA, stotrapAThamAM mana-vacana-kAyAnI ekAgratA svayaMsiddha thAya che. vizeSa karIne mana ane vacananI ekAgratA siddha thAya che. kahevAmAM paNa AvyuM che ke jIbhanI sArthakatA emAM ja che, ke te zrI jinezvaradevanI stutimAM pravRtta rahe. AcArya samantabhadra stuti-stotrane kuzaLa pariNAma lAvanAra, suMdara phaLa ApanAra tarIke varNavatAM jaNAve che ke, stuti stotu sAdhoH kuzalapariNAmAya sa sadA avenyA vA stutyaH phalamapi, tatastasya ca sataH ||116ll" jinezvaradevanA guNonA varNananI stuti karatAM stotro hoya te uttama stotra bane che. zrI haribhadrasUrie paMcAzakamAM stavana stotra aMge suMdara vivecana kareluM che. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano ItihAsa 95. teo caturtha paMcAzakamAM kahe che ke, "sArA paNa upUI-thottA, gaMbhIra pattha-viraiyA je ! sajyaguNakikattANa-2vA khalu te jiNANe tu l/24ll" je gaMbhIra pado ane artha vaDe racAyelAM hoya tathA zrI jinezvaradevonA yathArtha guNonAM kIrtanarUpa hoya, te ja stuti-stotro-stavana uttama jANavAM." arthAt zabdonuM ekabIjA sAthe saMdhAna karavAthI ke teno prAsa besADavAthI ja stotra-stutistava banI jatAM nathI. te mATe vizeSa arthasUcaka suMdara zabdonI pasaMdagI karavI paDe che ane temAM jinezvaradevanA vidyamAna guNonuM guNagAna karavuM ati Avazyaka che. sAthe sAthe prabhumAM je guNo na hoya, te guNonuM AropaNa karI stuti-stotramAM varNana karavuM e doSa che. tethI stotrakAre temAMthI bacavuM paNa ati Avazyaka che. zrI haribhadrasUri paMcAzakamAM vizeSamAM jaNAve che ke : "te siM atyAdigame. ziyameNuM hoI kusala pariNAmo / suMdarabhAvA tesiM, iyaramiM vi rayaNa-bhANa rapA'' te sArabhUta stuti-stotranA arthAvabodhathI kalyANakArI adhyavasAyo jarUra jAge che ane teno suMdara bhAva-artha na samajanAra evA itara janomAM paNa ratnanAM dRSTAMta pramANe kuzala pariNAmo jagADe che." arthAt jo AvA sArabhUta-suMdara-arthavALA stuti-stotra-stavano artha samajIe to bhaktanA hRdayamAM zubha bhAvonI paraMparA pragaTe che ane kadAca A arthono agAdha bhAva samaja na paDe to paNa tenAthI lAbha ja thAya che ane ratnanA daSTAMta pramANe suMdara pariNAmo jagADe che. ratnanuM daSTAMta zrI haribhadrasUrie A pramANe ApyuM che : jarasamaNAI rayaNA, aSNAya guNA vi te samiti jahA ! kamma-jajarAI ghUimAiyA vi taha bhAvarayaNA u l/ra6ll" arthAt "rogI janoe jenA guNa jANyA nathI, evAM ratno, jema rogInA vara, zUla, pramukha rogone zamAve che, tema pUrvokta prazasta bhAva-racanAvALA ajJAna guNavALA stuti-stotrarUpa bhAvarano paNa karmajvara vagerene zamAve che." jevI rIte rogInA jvara, phUla Adi pramukha rogone zamAvanAra je ratno hoya che tenA guNa rogI jana jANato nathI tevI ja rIte pUrvokta kALamAM stotrakAroe racelA bahuvidha jJAnaguNonA bhaMDAra jevAM stuti-stotra rU5 bhAvaratno paNa AtmA para lAgelAM karma jvararUpI malInatAnI nirjarA kare che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 | bhaktAmara subhya namaH | jaina stotrano AraMbha kyArathI thayo te viSe zrI zekharacaMda jaina jaNAve che ke, "jaina vAgumayamAM stotrasAhityanI pradhAnatA che. eno janmakALa tyArathI mAnavAmAM Avyo che jyArathI tIrthakaranA garbhamAM AvavAnI zubha veLA ane janmotsavanA samaye indro dvArA stutinA rUpamAM te gAvAmAM AvyAM. A ja devonA bhAvonI kalpanAne vidvAna AcAryoe stotranA rUpamAM sajAvI. gautama gaNadhara, bhadrabAhu, kuMdakuMdAcAryathI laIne Aja sudhI ardhamAgadhI, saMskRta, hiMdI ane prAdezika bhASAomAM seMkaDo stotra racavAmAM AvyAM, anuvAda karavAmAM Avyo. A stotra mAtra dharmanAM ja pratIka nathI rahyAM, paraMtu bhASAnA gauravazALI dharohara siddha thayA. bhAratIya bhASAo uparAMta videzI bhASAomAM paNa AnA anuvAda thayA te enI utkRSTatAnuM ja kAraNa che. bIjI zatAbdIthI vartamAna 20mI sadI sudhI enI racanAo thatI rahI che." tAtparya ke yuganI zarUAtamAM yugAdi tIrthakara arthAt zrI AdinAtha bhagavAnanI saudharmendra sauprathama stuti karI hatI. dareka jinezvara bhagavAnanA janmakalyANakathI laIne anya pAMca kalyANako ane bIjAM aneka prasaMgoe zrutajJAnI saudharmendra bhagavAnanI bhaktibhAvapUrvaka stuti kare che. saudharmendra raceluM zakrastava (namutthAM) stotra adbhuta, alaukika ane Adarza stotra che. vartamAna covIzInA aMtima tIrthakara bhagavAna mahAvIranA prathama gaNadhara gautama svAmIe ardhamAgadhI bhASAmAM bhagavAnanuM bhAvapUrNa stotra racyuM hatuM. zrI bhadrabAhu svAmIe 'uvasaggahara stotra'nI racanA karI che. ajitazAMti stavananI racanA zrI naMdiSeNe karI che. zrI siddhasena divAkare kalyANamaMdira stotranI racanA karI che. zrI mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotranI racanA karI che. chellAM 2000 varSamAM saMskRta, prAkRta, apabhraMza, ardhamAgadhI, hiMdI ane anya janasAmAnya bhASAomAM aneka stotronI racanA thaI che. AvAM suMdara alaukika stotrono anuvAda zrI harmana yakobI, vinTaraniTsa jevA videzI vidvAnoe videzI bhASAmAM paNa karyo che. A paNa jene stotranI gauravagAthA ane tenI utkRSTatAne puravAra kare che. tenI bhASA-zailI, bhASA paranuM Adhipatya vagerenI bhAratIya vidvAnoe mukta kaMThe prazaMsA karI che. jaina sAhityamAM aneka nigraMthakAroe jinabhaktinA prasAda rUpe vividha stotronI racanA karI che. sarasvatIdevInA saMbaMdhamAM A paMkti prasiddha che ke, "enI jenA para kRpA thaI jAya che tene badhA prakAre samartha banAvI de che. A kathanAnusAra sarasvatI devInI anukaMpA-kRpAdRSTine pAmelA aneka AcAryo, munirAja, bhakta kavivaroe kathAnusAra stotronI racanAo karI che. samagra stotra-sAhityanA paryAvalocanathI e sAbita thAya che ke jenAcAryo ane sAdhubhagavaMtonuM ja stotraracanAmAM mahattvapUrNa yogadAna rahyuM che. AnuM kAraNa spaSTa che ke jaina muni mahArAjoe potAnA ArAdhyadevanA guNagAnanuM yazogAna karavAmAM potAnI nirmaLa bhAvanA, uttama Adarza tathA rAgadveSarahita vairAgyarAganI rasikatAno paricaya stotro dvArA ja vyakta karyo che. zAstromAM vidvAnoe bhagavAnanuM nAmasmaraNa, temanI bhakti, pUjA AdithI laIne mokSaprAptinI vAta karI che ane te ja A sarva stotronuM rahasya paNa che. stotrakartA AcAryo Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa 97 ane munio nAnapaNathI ja zAstrono abhyAsa karatA hatA. zuddha cAritranuM pAlana karatAM AvI dhArmika vRttine kAraNe temanuM mana saMsArathI virakta thaI jatuM hatuM. teo dharmadhyAnamAM ja vizeSa pravRtta rahetA hatA. tapa-tapa-dhyAna-ArAdhanA daramyAna koIka evI kSaNa AvI jatI jyAre temanA mukhamAMthI zabdo sarI paDatA, je stotranuM svarUpa dhAraNa karatA. samyagudarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga !' tattvArthasUtranA prathama zlokane anusarIne AcAryo stotranI racanA bhautika sukha khAtara na karatAM mokSagAmI banavA mATe ja karatA hatA. tethI ja darzana-jJAna-cAritramUlaka pravRttiono prabhAvazALI paricaya stotrasAhityamAM sauthI adhika maLe che. stotromAM bhaktinI pradhAnatAnI sAthe tattvonI pradhAnatA paNa suvizeSa jovA maLe che tenA pariNAme lalita stotra ane dArzanika stotra baMnenI paraMparA pUrNa vikasitapaNe thayelI jovA maLe che. jaina sAhityanA stotrasAhityamAM stotrakAvyanI sudIrgha, samRddha ane adbhuta paraMparA prApta thAya che. jaina kavio saMskRta, prAkRta ane apabhraMzamAM tIrthakaro ke siddho, temaja anya devonAM AdhyAtmika ane tattvajJAnapradhAna stotro racIne prAcIna kALathI Aja paryata stotrasAhityanI zrI suvRddhi karatA rahyA che. pragaTa thayelA stotrasaMgraho jevA ke "jaina stotrasaMgraha', jaina stotra samuccaya', kAvyamAlA gucchaka - 7' vagerenA vihaMgAvalokanathI paNa jena sAhityamAM stotranI vipulatA, vividhatA ane tenI adbhuta samRddhino khyAla Ave che. vividha stotrasaMgrahanA AdhAre sAhityanA prAraMbhika yugathI jaina stotrakAroe saMskRtanA stotrakAvyone pratiSThita karavAmAM adbhuta phALo Apyo che. pracalita ane upalabdha stotrakAro ane stotronI keTalIka zatAbdIvAra yAdI nIce pramANe che. (1) gautama svAmI : temaNe RSimaMDalastavana racanA karI hatI. teo vartamAna covIzInA aMtima tirthaMkara zrI mahAvIra svAmInA prathama gaNadhara hatA. (2) svAmI samantabhadra : vikrama saMvata bIjI sadImAM thayelA prAcIna stotrakAra che. jemane "#ta Amaka vAdri vAbhitva paInaMta' vizeSaNathI saMbodhita karavAmAM AvyA che. emaNe jaina stotra sAhityamAM anekavidha navIna paraMparAonI zarUAta karI che. (1) svayaMbhU-stotra (2) devAmastotra (3) jinazataka-stotra (4) vIrajina-stotra. A cAra emanAM mukhya stotro che. AcArya samantabhadra bhaktirasa saMpanna svayaMbha-stotra' ane "stutividyAstotronI racanA karI che. svayaMbhU-stotra 143 zlokAya che ane eka kiMvadantI anusAra tenA uccAraNathI temaNe caMdraprabhunI mUrti pragaTa karI hatI. A che stotrano adbhuta mahimA. bhagavAnanA guNasmaraNa mAtrathI mana pApamukta thAya che. yathA : "na pUjyArthastavayi vitarAge na nindavA nAtha sidhAnta vaire / tathApi te pUchyuM zumRtinaH punAti cita kukaratA nimya:" || 67|| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || bhaktAmara turthya namaH / / 'stutivighA ane jaina stutizataka'mAM kavinuM kAvya kauzalya pragaTa thayuM che. zleSa ane yamakanI zAbdika krIDAomAMthI citrakAvyano janma thayo. te ati duSkara kAvyano prakAra che. anuloka-paniloka prakAranI citrabaMdhatAmAM samantabhadre potAnuM sAhityajJAna pragaTa karyuM che. eka zlokanA akSaronA saMyojanathI dvitIya zloka banAvavAnuM sAhityika cAturya stotramAM pragaTa thayuM che. AvA prakAranAM stotro pUrvakAlIna zAbdika kriyApradhAna jaina stotraparaMparAno nirdeza kare che. 98 A parathI ema kahI zakAya ke jo samantabhadra vikramanI bIjI sadImAM thayAnuM mAnavAmAM Ave to jaina saMskRta stotrasAhityamAM citrakAvyanA teo Adya praNetA hoya tema mAnI zakAya. (3) bhadrabAhu svAmI : vikramanI bIjI sadImAM thayA. jaina paraMparAmAM prAcIna stotrakAro tarIke bhadrabAhu svAmInuM nAma jANItuM che. munizrI puNyavijayajInA mate sUtro 52 niryuktio racanAra A bhadrabAhusvAmI ja chedasUtronA kartA bhadrabAhuthI bhinna che. temaNe prAkRtanI pAMca gAthAomAM 'uvasaggaharastotra' paNa racyuM che. stotranA AraMbhe kavi karma baMdhanamukta maMgalakalyANa AvAsarUpa ane viSadhara, vivinAza svarUpa pArzvanAthane vaMdana kare che. uvasaggaharaM stotranI prathama gAthA A pramANe che : uvasaggaharaMpArsa, pAsa vaMdAmi kammaddaNamukyuM| visaharavisaninnAsa, maMgalakallANa AvAsa ||1||' arthAt, "jemanI samIpamAM rahelA devo pArzva yakSa, dharaNendra, padmAvatI Adi bhaktajanonA sarva upasargone dUra kare che, jeo ghAtIkarmathI mukAyelA hoI sarvajJa ane sarvadarzIpaNuM pAmelA che. jemanuM nAmasmaraNa bhayaMkara sApanA jherano nAza karanAruM che. tathA jeo maMgala ane kalyANanA parama dhAma hoI sarvene ekasarakhA pUjya che te pArzvanAtha bhagavAnane huM mana-vacana kAyAthI zuddhipUrvaka vaMdana karuM chuM.' stotranI aMtima gAthA A pramANe che : "ia saMghuo mahAyasa, bhattibhara nibbareNa hiyaeNa / tA deva ! dijja bohiM, bhave bhave pAsa jiNacaMda ! // 5 // '' arthAt "he prabho ! meM Apane atyaMta bhaktithI A prakAre stavyA che, tenA phaLa rUpe mane bhavobhavamAM tamAruM bodhibIja Apo." ahIM paMDita sukhalAla saMghavInuM eka vidhAna noMdhapAtra che. teo jaNAve che ke, "boddha prAcIna tripiTakomAM ane jaina AgamomAM stotro saMskRtano tyAga karI prAkRta bhASAne svIkAre che ane sAthe ja kAlpanika temaja paurANika devatAono viSaya choDI aitihAsika vyaktino viSaya svIkAre che. e hiMdu stotro karatAM jaina-bauddha stotronI vilakSaNatA che.'' bhadrabAhu svAmIe racelA anya mukhya graMtho bRhat saMhitA', 'horA zAstra', 'laghu jAtaka paMcasiddhAntikA ane grahazAMti', 'laghu sahasranAma stotra' che. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 99 jaina stotrasAhityano itihAsa (4) siddhasena divAkara : AcArya siddhasena divAkaranA samaya vize matamatAMtara pravarte che. zrI hIrAlAla kApaDiyA jaNAve che ke, zvetAmbaromAM stutikAra tarIke Adya sthAna bhogavanArA koI hoya to te samagra darzanonuM varNana karanArAomAM sauthI prathama, tArkikacakracUDAmaNi AcArya siddhasena divAkara che. ema kahevuM khoTuM nahIM gaNAya. teonA samaya paratve jAta-bhinnatA che, I. sa. chaThThI zatAbdI pachI to teo thayA ja nathI ema sau koI svIkAre che.'' // sAhityakalAratna AcArya vijayayazodevasUri mahArAjasAheba AcArya divAkaranA saMdarbhamAM jaNAve che ke, "siddhasena divAkarane jaina stotrakAromAM prathama sthAna prApta thayeluM che. emano samaya jaina paraMparA anusAra vikramanI prathama sadI mAnavAmAM Ave che. zrI sukhalAla jaine siddhasena divAkarane, Aghajaina tArkika, Arjana kavi, Adyajaina stutikAra, Adya jainavAdi, Agha jainadArzanika tathA Adya sarvadarzanasaMgrAhaka mAnyA che.'' siddhasena divAkaranI racanAomAM dvAtriMzad dvAtriMzikA, 'zakrastava' (gagha), 'jinasahasranAma' tathA 'kalyANamaMdira stotra' che. dvAtriMzad dvAtriMzikAmAM 32-32 5dyonAM 32 stotro bahu ja mahattvapUrNa ane aneka dArzanika tattvothI saMkalita che. temAM mahAvIra svAmInI stutinI sAthe sAthe vaidika, jaina, bauddha Adi bhAratIya darzanonuM svarUpa batAvyuM che. tethI te jaina sAhityanA AbhUSaNarUpa che. 'kalyANamaMdira stotra' prAcIna jaina stotramAM ati lokapriya ane bahu ja prasiddha stotrakAvya che. temAM AcAryajIe pArzvanAtha bhagavAnanI stuti karI che. vasaMtatilakA chaMdamAM 44 padyonuM vaidarbhI zailImAM racAyeluM A suMdara stotra che. evI paNa kiMvadantI che ke, mahAkAlanA maMdiramAM A stotra racAyeluM ane enuM uccAraNa thatAM ja zivamUrtimAMthI zrI jinezvaradevanI pratimA pragaTa thayelI. stotranI AvI camatkArI zaktithI prabhAvita thaIne rAjA vikramAditya ane anya nagarajanoe jaina dharma aMgIkAra karyo hato. bhAvabhaktipUrvaka racAyela A stotranI bhASA saraLa ane sumadhura che. temAM kavie bhAvonI abhivyakti manoramya rIte vyakta karI che. kavie ahIM potAnI laghutAnuM darzana zloka-5mAM karAvyuM che je A pramANe che : abhyaghato'smi tava nAtha ! jaDAzayopa, karyuM stavaM lasadasaMkhyaguNA karasya | bAloDapi kiMna nijabAhuyuga vitatya, vistIrNatAM kathayati svadhiyAmburAzeH // 5 // arthAt "he nAtha ! huM jaDabuddhivALo chatAM paNa dedIpyamAna asaMkhya guNonA sthAnarUpa tamAruM stotra ka2vAne udyamavaMta thayo chuM. kAraNa ke bALaka paNa potAnI buddhithI potAnA hAtha pahoLA karI zuM samudranA moTApaNAne nathI kaheto ? kahe che ja. jema bALaka potAnA be hAtha pahoLA Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 * / / bhaktAmara tulyuM namaH / karI AvaDo moTo samudra che ema ka2I samudrano vistAra batAve che, tema huM paNa mArI zakti pramANe stuti karavA udyamaMvata thayo chuM te yogya che.'' stotrakAra sUrijI prabhunA nAmagrahaNanuM mAhAtmya batAvatAM kahe che ke tamAruM nAma mAtra grahaNa karavAthI prANIonuM bhava-bhramaNa dUra thAya che. (zloka-7) caMdana para viMTaLAyelo maNidhara jema mayUranA kekAravathI mukta thaI jAya che tema prabhunuM nAmasmaraNa hRdayapUrvaka levAthI manuSya paNa karmanA baMdhanamAMthI mukta bane che (zloka 8). he jinezvaradeva ! tejavALA sUryane pragaTa thatAM jema cora nAsI jAya che tema tamAruM darzana karavAthI ja manuSyo seMkaDo bhayaMkara upadravothI tatkALa mukta thAya che. (zloka 9) pANIe maMtrathI amRtarUpa dhAraNa karyuM hoya to te pANI viSanA vikArane dUra kare che, tema AtmAnuM paramAtmA rUpe ciMtavana karavAthI te paramAtmArUpa thAya che. (zloka 17) zrI jinezvaradeva potAnA Azritone tAre che tevuM jaNAvatAM stotrakAra kahe che ke : tva nAtha ! janma jaladhevipa2AqhukhoDapa, yattArayasya sumato nijapRSThalagnAn / yukta hi pArthivanipasya satasvarvava citraM vibho ! yadasi karmavipAkazUnyaH // 29 // arthAt "he nAtha ! Apa A saMsArasamudrathI vimukha chatAM paNa ApanI pAchaLa lAgelA sumativALA(Apano Azraya karanArA)ne Apa tAro cho. he vizveza ! te to yogya ja che, kemake kuMbhAranuM banAveluM mATInuM vAsaNa potAno Azraya karanArane A lokamAM paNa vimukha (nIcuM moDhuM) rAkhIne samudramAM tArI zake che, paNa Apane vize eTaluM Azcarya che ke te karmavipAka sahita hoya che, ane Apa to tethI rahita cho, chatAM paNa tArI zako cho.' stotranI kamanIyatA, manohAritA, suMdara padAvalio, bhASAnI akRtrima zailI, kavitA manobhAvanI, nirmaLatA kAvya ne vAstavika stotra banAve che. (5) vajasvAmI : temano samayakALa vIra nirvANa pachI 496thI 584 sudhIno che. temaNe 51 zlokamAM gautamasvAmI stavana racyuM che. kavinA hRdayamAM gautamano nirmaLa deha vividha rUpa dhAraNa kare che. ahIM kavikalpanAnI manohAritA anubhavI zakAya che. (6) vidyAnaMda pAda kezarI : I. sa. nI 6ThThI sadIno temano samayakALa gaNavAmAM Avyo che. A yugamAM anya stotromAM temanuM raceluM 'pAda kezarI stotra' prasiddha che. emAM 50 padothI mahAvIranI stuti che. (7) AcArya devanaMdi : vikramanI chaThThI sadImAM AcArya devanaMdie siddhipriya stotranI racanAmAM pAdAntayamak ane cakrabaMdhano pUrNa prayoga karyo che. sAtamI sadIthI racAtA hiMdu dharmanAM stotromAM saraLatA ane svAbhAvikatAne sthAne tatkAlIna Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 jaina stotrasAhityano itihAsa ezvaryasaMpanna bhadra samAjanI vilAsInatAne kAraNe kliSTatA, kRtrimatA ane zRMgAre praveza karyo. jaina dharma vitarAgI hoI, jaina kavioe racelA stotramAM AlaMkArika samRddhi ane zabdacamatkRti to bharapUra niSpanna thaI paNa te kAvyo zRMgAracitraNathI madaN aMze dUra rahyAM. e jaina ane hiMdu stotro vacceno eka mukhya bheda che. sAtamI sadI e stotro-kAvyono suvarNa yuga che. A sadInA traNa mUrdhanya stotrakAro jainAcArya mAnatuMgasUri, ane hiMdu dharmanA bANabhaTTa ane mayUrabhaTTa stotrasAhityanA itihAsamAM jAjvalyamAna pratibhAo che. temanI lekhinImAMthI sAhityika samRddhithI saMpanna stotronuM nirmANa thayuM che. // (8) mAnatuMgasUri : mAnatuMgasUrino samayakALa anizcita che. temaNe namiUNa (bhayahara) stotra, bhaktAmara stotra ane bhattidhmara stotranI racanA karI. teo 'sUryazataka'nA kartA mayUrabhaTTa ane 'caMDIzataka'nA kartA bANabhaTTanA samakAlIna hatA tevuM mAnavAmAM Ave che. yuganA AdipuruSa zrI AdinAtha bhagavAnanI prazaMsA karatuM bhaktAmara stotra vasaMtatilakA chaMdamAM 44 zloka (digambara 48 zloka)mAM racAyeluM che. temAM sUrijIe jinezvaradevanA apratima rUpa, guNa, nAmasmaraNanA mahimAne padyAtmaka rUpe varNavyAM che. A sauthI vadhu pracalita stotra che. zrI jinezvaradevanA alaukika rUpane jotAM zrI mAnatuMgasUri jaNAve che ke, "duSTravA bhavantamanimeSavilokanIyaM nAnyatra toSamupayAti janasya cakSuH pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasiMdhoH kSAra jalaM jalanidhe rasituM ka icchet '' (bhaktAmara stotra : 11) arthAt "he prabho ! animeSa daSTie niraMtara darzana ka2vAyogya evA Apane eka vAra joyA pachI manuSyanI AMkho anya koI sthaLe saMtoSa pAmatI nathI. caMdranA kiraNanI kAMti jevuM kSIra samudranuM zveta dUdha pIdhA pachI dariyAnuM khAruM pANI pIvAnI icchA koNa kare ?'' mAnatuMgasUrijIe A stotranA bAramA zlokamAM prabhune advitIya alaMkArarUpa kahyA che. "zAMtarasanI kAMtivALA je paramANuo vaDe tamAruM zarIra nirmAyeluM che, te paramANuo A vizvamAM teTalA ja che, kAraNa ke tamArA jevuM anya rUpa A pRthvImAM koI paNa sthaLe hastI dharAvatuM nathI.'' (zloka 12) sUrijIe prabhune apUrva dIpaka kahyA che : "nirdhamavarti25varjita telapUraH kRtnuM jagatrayamidaM prakaTIkaroSi / Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 | bhaktAmara subhya namaH | gamyo na jAtuM marutAM calitAcalAnAM dIpoDaparastavamasi nAtha ! jagataprakAzaH |" (bhaktAmara stotra - 16) arthAtu "he nAtha ! tame traNeya jagatane samastapaNe prakAzita karanAra apUrva dIpaka cho, ke jemAM dhumADo nathI. diveTa nathI, tela nathI, temaja pahADane DolAvanAra vAvAjhoDAthI paNa Apano jJAnarUpI dIpaka bujhAto nathI." zrI jinezvaradevanA nAmasmaraNa mAtrathI ATha prakAranA bhayono bhaya dUra thAya che. ATha padyanA nicoDarUpa 43mA zlokamAM jaNAve che ke : mattaDhipendra-mRgarAja-davAnalA-hi, saMgrAmavAridhimahodarabandhanottham | tasyAzu nAzakupayAti bhaya bhiyeva, pastAvake stavamima matimAnadhIte ||' (bhaktAmara stotra - 43) arthAt "he bhagavAna! jeo tamArA A stotrano niyamita pATha kare che, teno (1) madonmatta hAthI, (2) siMha, (3) dAvAnala, (4) sarpa. (5) saMgrAma, () sAgara, (7) jalodara tathA (8) baMdhanathI utpanna thayelo bhaya pote bhaya pAmIne zIdhra nAza pAme che." zrI jinezvaradevanA rU5-nAma-guNa ane tenA adbhuta mahimAnA varNananI kalpanAzaktinAM darzane AvA stotranAM mArmika padomAMthI ja thAya che. te joIne DaoN. kIthane paNa kahevuM paDyuM ke mAnatuMga koI nigaNya kavi nathI, paraMtu kAvyazailInI bArIkInA AcArya che. zrI maNibhAI prajApati kalyANa maMdira ane bhaktAmara stotranI tulanA karatAM jaNAve che ke, siddhasenanA kalyANa maMdira ane mAnatuMganA "bhaktAmaramAM aneka samAnatAo che. baMnemAM vasaMtatilakAnA 48 zloko che. baMnemAM azokavRkSa, siMhAsana, cAmara, chatratraya, duMdubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa vagere pratihAryonuM varNana che. anya devo karatAM jinezvaranI utkRSTatA prabhuguNavarNananI Asakti vagerenuM nirUpaNa baMnemAM lagabhaga sarakhuM che." siddhasena divAkara ane mAnatuMgasUri baMnemAM potAnuM bALaka jevA, bALaka jevI ceSTA karavAvALA alpabuddhivALA, jinezvaradevanA guNonuM varNana karavAne asamartha, laghutA darzAvanAra, prabhune bhayonA bhayane nasADanAra jevI anya aneka samAnatAo rahelI che. (9) naMdiSeNa : lagabhaga I. sa.nI 9mI sadImAM naMdiSaNa muni thaI gayA. temaNe "ajitazAMtistotranI racanA karI hatI. ajitanAtha bhagavAna ane zAMtinAtha bhagavAna baMnenI sAthe stuti karI che. A stotramAM temaNe vividha chaMdo, alaMkAro, upamAono upayoga karyo che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 jaina stotrasAhityano itihAsa (10) Arya khapaTavaMzIya sUri vijayasiMha : temaNe raceluM 'nemijina stavana' prAsAdika madhura zailInAM kula 24 padomAM racAyeluM che. saMsArasAgaramAMthI uddhAra mATe mathatA kavi potAnA para kRpAdRSTi nAkhavA neminAthane vinave che. neminAtha to kalpavRkSa che, 52ma jyoti che. (zloka 3-4,18) bhakta kavi to bhavobhava neminAthanAM caraNanI sevAnuM sukha yAce che. // (11) haribhadrasUri : jaina Agamo upara upalabdha thatI saMskRta TIkAo tarapha najara karatAM jemane Agha TIkAkAra tarIke oLakhAvI zakAya evI madhyastha bhAvanA pradIpaka temaja jaina paraMparA pramANe 1444 graMthonA praNetA zrI haribhadrasUrie paNa stutisAhityamAM potAno phALo Apyo che. A vAtanI 'saMsA2dAvAnala'nI suprasiddha stuti temaja 'zrI caturvizati jinastuti' sAkSI pUre che. A sAkSa22tne vaikramIya 6ThThI ke 8mI zatAbdI alaMkRta karI hatI e viSe matabheda che. AgamoddhAraka jainAcArya zrI AnaMdasAgarasUri pramukha munivaro 'vicArasAra prakaraNa'mAM avataraNa rUpe ApelI 'paMcasaNa paLatI(sau) gAthAne AdhAre chaThThI zatAbdIne A guNajJa sUrivaranA hayAtIkALa tarIke mAne che, jyAre zrI jinavijaya jevA pramukha sAkSaro e sthAne AThamI zatAbdIno nirdeza kare che. zrI haribhadrasUrinA samayakALa mATe vidvAnomAM matamatAMtara pravarte che. temaNe racelI 'saMsA2dAvAnala' stutinI vizeSatA e che ke teoe A stutinI samasaMskRta bhASAmAM arthAt saMskRta ane prAkRta baMne bhASAmAM vaparAtA zabdomAM racanA karI che. A saMpUrNa stutimAM eka paNa joDAkSara nathI. (12) bappabhaTTasUri : vikramanI navamI zatAbdInA zRMgArarUpa, 'Ama' narezvaranA pratibodhaka, vAdikuMjakesarI pramukha birudothI vibhUSita evA zrI bappabhaTTasUrie paNa caturvizatikA' racI potAnI kalamane sArthaka karI ane mahAkavi tarIkenI nAmanA meLavI che. AcArya siddhasenanA ziSya bappabhaTTasUrie yamakAlaMkAramayI 'stuti caturvizatikA, sarasvatI stotra, vIra stava, zAMti stava' vagere stotro saMskRtamAM racyAM. A uparAMta vividha chaMdomaya 'vIrastava' (11 pada) ati saraLa padomAM racAyuM hoI, UrmipradhAna banyuM che. vIra vinA badhuM ja nakAmuM che. (vyartha che). indriyonuM sAphalya to vIranuM darzana ka2vAmAM, ciMtana karavAmAM ane guNa gAvAmAM ja che. e vAta kahetAM bappabhaTTasUri kahe che : na tAni cakSuSi na ni rIkSase, na tAni cetAMsi na yesi cintyase / na tA gira yA na vanti te guNA, na te guNA ye na bhavantamAzritAH / / 7 / / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 | bhaktAmara tuvya namaH | 96 kAvya pramANe yamakAlaMkAramayI je stuti caturvizatikAo lakhAI che, emAM racanAsamayanI daSTie AcArya bappabhaTTasUrikRti stuti caturvizatikA' sauprathama che. A sarva caturvizatikAomAMthI athavA koI paNa cAra padyanI stuti devavaMdanamAM kAyotsarga karyA pachI bolavAnI hoya che temAM nIce pramANenA viSayo hoya che : "ahiMgayajiNa paDhama pUI, bIA savvANa taia nANassa, vaiyAvaccagarANa, uvaogatathaM cakaltha pUI' ||" (caityavaMdana bhASya - 52). arthAt "prathama stuti vivakSita koI eka tIrthakaranI stuti, bIjI sarva jinanI stuti, trIjImAM jina-pravacananI ane cothI vaiyAvRnkara devatAonuM smaraNa." caturvizatikA dvArA yamakapradhAna stutinI racanA karI che. be caraNonI samAna AvRttivALA yamakano prayoga ahIMyA sarvaprathama thayo che. sAthe sAthe ja zAradAstava' athavA "anubhUtisiddha sArasvata-stavamAM maMtrAlarono samAveza karatAM pUrvenI paraMparAne paNa emaNe sAcavI rAkhI che. (13) jaMbusvAmI : agiyAramI sadInA prathama caraNamAM jaMbumunie jinazatakamAM stragdharA chaMdano prayoga tathA zabdAlaMkArono samAveza karyo che. jaMbusvAmInA samayakALa mATe zrI maNibhAI prajApatinuM AnAthI jarA juduM maMtavya jANavA maLe che. "zataka stotrakAvyanI paraMparAmAM caMdragacchanA jaMbusvAmI (10mI sadI)e jina zataka racyuM che ke jenI sAlamunie vivaraNa TIkA-paMjikA racI che." zrI DaoN. jyotiprasAda jaina jaMbusUrino samayakALa I. sa. 948 ane jinazatakanI racanA karI hovAnuM jaNAve che. sAhityakalAratna AcArya vijayayazodevasUrie 11mI sadInA prathama caraNamAM thayelA jaMbumuni tarIke oLakhAvyA che. zrI maNibhAI prajApatie dazamI sadImAM thayelA jaMbusvAmInI vAta karI che jyAre DaoN. jyoti prasAda jaina I. sa. 948mAM thayelA jaMbusUri tarIke varNavyA che. paraMtu traNe vidvAnonA mate A traNe muni svAmI ke sUrie jinazataka'nI racanA karI che temAM ekamata che. (14) dhanapAla ane zobhanamuni : 11mI sadImAM vikhyAta thayelA dhanapAla ane zobhanamuni baMne bhAIo hatA. zrI hIrAlAla kApaDiyA A baMdhubelaDI vize mAhitI ApatAM jaNAve che ke, "agiyAramI zatAbdIrUpa gaganaprati dRSTipAta karatAM vedapAraMgata vipravarya dhanapAla ane temanA laghubaMdhu zrI zobhana munIzvara e be tejasvI tArAo jhaLakI rahelA mAlUma paDe che. jemaNe 'RSabha paMcAzikA' tathA viruddhavacanIya) zrI vIra stutinuM nirIkSaNa karyuM che, te to tilakamaMjarI' jevI proDha kathA racanArA A dhanapAlanI vidvattA upara mugdha thayA vinA raheze nahi. AvA prakhara vidvAne paNa Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano ItihAsa , 105 zrI zobhana munirAje racelI stuti-caturvizatikAnI TIkA racavI yogya lekhI, ethI paNa "zrI zobhana-stutinuM mUlya samajI zakAya che."" dhanapAla ke jeNe tilakamaMjarI' jevA adbhuta stotranI racanA karI che, ane tenA jevAM aneka stotro racIne potAnI kAvyakuzaLatA ane saMskRta-bhASA upara adbhuta prAvINya pragaTa karyuM che. viruddhavacanIya alaMkAranA arthasauMdaryathI vidvAnoe emanI "zrI mahAvIra stuti'no mahimA gAyo che. yathA : "namaskRtya stuti yatra virodhAbhAsasaMkRtAm | cakAra prAkRtAM deva nile tyAdi sAsti ca | saMskRta-prAkRta viruddhavacanIya 'zrI vIrastavanAM dazeya padyamAM, pratyekamAM paheluM pUrvArdha saMskRtamAM ane bIjuM uttarArdha prAkRtamAM racIne kavi dhanapAle navIna kAvyazailInuM darzana karAvyuM che. temanI 'RSabhapaMcAzikAmAM zrI AdinAtha bhagavAnanA jIvananA prasaMgo tathA temanI prazaMsA karatI stutinI racanA karI che. dhanapAlanA laghubaMdhu zrI zobhanamunie 24 tIrthakaronI yamaka alaMkAramAM zobhana stutinI racanA karI che. A racanA para dhanapAle saMskRta bhASAmAM "zobhana stuti vRtti racI che. Do. harmana yakobIe jarmana bhASAmAM Ano anuvAda karyo che. jyAre pro. hIrAlAla kApaDiyAe gujarAtI ane aMgrejI anuvAda karyA che. (15) amitagati : 11mI zatAbdImAM thayelA anya stotrakAromAM amitagatinuM nAma paNa AdaraNIya che. DaoN. jyoti prasAda jaina amitagatino samaya I. sa. 975thI 1020mAM ane temanI racanA 'bhAvanA-dhAtrizikA' che tevuM jaNAve che. jyAre zrI maNibhAI prajApati amitagati vize jaNAvatAM lakhe che ke, "dhArA nagaranA zAsaka muMjanI sabhAmAM navaratnomAMnA eka amitagati (11mI sadI)e paramAtmaka patrizikA' racI che. mokSaprAptinA mArgarUpa Ano jaina AcAradharma prastuta stotramAM prAsAdika zailImAM rajU thayo che. saMsAranA judA judA jIvo pratye kevuM vartana rAkhavuM te mATe jaina AcAradharma maitrI, pramoda, karuNA ane madhyastha nAmanI cAra bhAvanAo prabodhe che. e cAreya bhAvanAonI kAmanA karatAM amitagati jinendrane prArthe che." koNa sadeva hRdayamAM sthAna pAme che ? te viSe jaNAvatAM zrI amitagati jaNAve che ke : yA vyApako vizvajanIna vRttiH siddho-vibuddho dhUtakarmabaMdhana : | dhyAto dhunIte sakala vikala devadevo hRdaye mamAstAm //16ll" arthAt karmanA baMdhanamAMthI mukta thanAra rAga-doSarahita. muktAtmA ja jainadarzananI daSTie Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ke te bhaktAmara subhya namaH | siddha-vibuddha ane deva che. bhavaduHkhabhaMjaka, vyApaka siddha, buddha ane karmabaMdha dUra karanArA devAdhideva sadeva hRdayamAM nivAsa kare evI kavinI kAmanA che. jIva kevI rIte phaLa bhogave che te viSe zrI amitagati lakhe che ke : svayaM kRta karma yadAtmanA pusaphala tadIya labhate zubhAzubham | paNa daMta yadi labhyate phUTe svayaM kRta karma nirarthaka tadA" li30 arthAta jainadarzana pramANe jIva karmAnusAra phaLa bhogave che. sukhaduHkhanuM kAraNa karma che. jenA sakaLa karmo kSaya pAme che te Izvara che. (parikSIne savarma ) karmAnusAra phaLaprAptino siddhAMta saraLa bhASAmAM zAstrakAra zrI amitagati samajAve che. uparyukta baMne vidvAnoe atigatinI racanAnAM nAma alaga jaNAvyAM che. (16) vAdI rAjasUri : 11mI sadImAM thayelA vAdI rAjasUrinI racanAomAM ekIbhAva stotra', jJAna locana stotra', 'AdhyAtmaka zataka' Adino samAveza thAya che. hiMdu dharmanA pratismaraNa stotranI jema jaina dharmanA stotra-sAhityamAM paNa keTalAMka prAtaHkALe gAvAnAM stotra racAyAM che. (17) municaMdra : bAramI sadImAM thayelA municaMdrasUrie prAtaHkALe gAI zakAya tevI prAbhAtika jina stuti'nI racanA karI che. (18) caMdraprabhasUri : bAramI sadInA ja A municaMdra pachI caMdraprabhasUrie prabhAka kulaka' nAme sAdhAraNa jina stavana racyuM che emAM 13 pada che. maMgalAcaraNa rUpa prathama zlokamAM kahyuM che ke prAtaHkALe jinendranA mukhanuM darzana karavAthI sarva Apattio, roga, dAridraya Adino nAza thAya che. stotramAM zleSa alaMkAra dvArA virodha sarjavAnI ane pAdAnta yamaka prayojavAnI kavi zakti darzanIya che. zleSa alaMkAranA udAharaNarUpa zloka A pramANe che. "vyasta saptotthitaH pazyan pAdamadhuM sadAruNam | na punarlabhate nAtha ! bhava duHkha sadAruNam IILI'' ahIM 'sadAruNamu' zabdathI ramata che. savAru eTale sadAaruNa (haMmezAM rakta) ane judI rIte saMdhi- viccheda karIne thayela "salAma eTale te bhayaMkara', zlokano artha thAya . "he nAtha ! sUIne UThelo je mANasa haMmezAM raktavarNa tAruM caraNakamaLa nihALe te mANasa kadApi bhayaMkara duHkha pAmato nathI." (19) kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrasUri : temano samaya I. sa. 1145thI 1229. cAlukyavaMzI gurjarezvara siddharAja jayasiMha ane kumArapALa sAthenI vidvattA ane dhArmikatAno temano saMbaMdha itihAsamAM jANIto che. hemacaMdrasUrinA jIvanamAM vidvattAno triveNI saMgama jovA maLe che. A triveNI eTale dharma, sarasvatI ane rAjanIti. bhagavAna mahAvIre mAnya karelAM tyAga, tapa, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa 107 samabhAva, syAdvAdane dharma sAthe vaNI laIne jaina dharmanA tattvo ane saMskAro prajAmAM vyApaka bane te mATe temaNe stotronuM mAdhyama svIkAryuM hatuM. AcArya hemacaMdrasUrie vItarAga stotra', 'sakalAItuM stotra', mahAdeva stotra'. ananyayogavyavaccheda kAtrizikA' ane 'ayogaviccheda kAtrizikAnI racanA karI che. teoe mahAdeva stotra'mAM kula 44 zlokamAM mahAdevanA pAramArthika svarUpanuM nirUpaNa karyuM che. kumArapALe jyAre teone zivanI stuti karavAnuM jaNAvyuM tyAre temaNe mahAdeva stotranI racanA karI ane jaina dharmanI dRSTie vAstavika paramAtmA koNa kahevAya enI suMdara sacoTa rajUAta karI che. "bhavabIjAMkura jananA rAgAdaya: kSayamupagatA yasya | brahmA vA viSNu vA haroH jino vA namastasya ||" arthAt "mahAdeva koNa kahevAya enA mATenA guNo batAvI, tevA guNovALA eTale ke jevA bhavarUpI bIjanA aMkuro utpanna karanAra, rAgAdi doSo zamI gayA hoya tevA jo koI deva hoya, pachI te brahmA, viSNu, maheza ke jina hoya tene mArA namaskAra che." AvI vilakSaNatApUrvakanI rajUAta dvArA jANe ke jaina dharma ane hindu dharmano samanvaya karyo che. AcArya hemacaMdrasurikata vItarAga stotra eka dArzanika stotra che. A stotra 20 prakAzomAM vibhAjita thayeluM che. dareka vibhAgomAM 8thI 9 zloko che. jemAM paramAtmAnAM guNo, lakSaNo, svarUpa, pratihAryo, rUpa-sauMdarya, vairAgya, prabhunA alaukika guNa vagerenuM tAttvikatApUrvaka ane stutyAtmaka zailImAM savistAra pratipAdana karyuM che. zrI jinezvaradevanAM tIrthakara svarUpo-guNone varNavato eka dRSTAMtasvarUpa zloka A pramANe che : "asaggastha ane sasya nimamisya kRpAtmanaH madhyasthasya jagatmAturanaDa kastemi kiMkara I/136/l'' arthAtu "viSayasaMgarahita, sarvottama, mama svarahita, kRpALu, madhyastha, jagatarakSaka ane niSkalaMka evA tame, tamAro huM kiMkara (dAsa) chuM." AcArya hemacaMdrasUri e vardhamAnanI stuti mATe anyayogavyavaccheda kAtrizikA ane ayogaviccheda dvAaizikA' nAmanI 32 zlokI stutio dvArA jaina darzananA pramukha siddhAMto jevA ke syAdvAda, nayapramANa, saptabhaMgI ityAdi para ati gaMbhIra ane sUkSma vicArone prAsAdika kAvyavANImAM utAryA che. samartha Agamadhara malayagirie potAnI Avazyaka sUtranI TIkAmAM 'mAra varastuti; rava:' ema kahIne ananyayogavyavaskena dhArniMzikA'nuM udAharaNa ApyuM che. A uparathI prastuta stuti keTalI gauravavaMtI ane arthagaMbhIra che te samajI zakAya che. zloka 4thI 12mAM mImAMsako vagerenA siddhAMto rajU karyA che. mImAMsako vaidika hiMsAne dharma mAne che. paraMtu hemacaMdra Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 / / bhaktAmara tubhya namaH / jaina dharmanI dRSTithI pratipAdita kare che ke koI paNa prakAranI hiMsA e adharma che. zloka 13thI 20mAM mAyAvAda, sAMkhya, bauddha dharmanAM siddhAMtonuM khaMDana karI, zloka 21thI 29mAM jainadarzananuM samarthana karI syAdvAdanI siddhi karI che. mahAvIranA anekAMtavAdathI ja jagatano uddhAra che e stotrano kendravartI vicAra che. idaM tattvAtattvavyatika2ka2leDandhatamase, jaganmAyAkAreriva hatapareryAM vinihitam / tadugharyuM zakato niyatamavisaMvAdivacat stvamevAta snAtastvayi kRtasaparyA kRtadhiyAH // 32 // ' arthAt "he rakSaka ! jAdugaronI jema adhama evA anya darzanakAroe A jagatane tattvaatattvanA jJAnathI rahita, bhayaMkara aMdhakAramAM garakAva karI nAkhyuM che. temAMthI A jagatano uddhAra ka2vo, visaMvAdathI rahita evuM ApanuM eka vacana (anekAMtavAda) samartha che. AthI he bhagavAna ! buddhizALI ApanI sevA-upAsanA kare che.'' kalikAlasarvajJa AcArya hemacaMdrAcArye temane prApta thayelI sarasvatI, dharma ane rAjanItirUpa triveNI saMgama dvArA sAhityanuM bahoLuM kheDANa karyuM che. te dvArA jaina stotra-sAhityanI dharoharane samRddha banAvavAmAM ananya phALo arpita karyo che. DaoN. jyotiprasAda jaina hemacaMdrAcAryano samaya I. sa. 1109thI 1172 jaNAve che. zrI maNilAla prajApati ane DaoN. jyotiprasAda jaina baMne hemacaMdrAcAryano samaya judo judo batAve che paraMtu eka vAta sAmAnya che ke temano samaya 12mI sadI rahyo che. temanA pachI thayelA AcAryo temanAthI ja prabhAvita thayelA na hatA paraMtu A AcAryoe potAnI sarjanazaktino upayoga bhASya ane vyAkhyAnomAM adhika karyo hato. (20) rAmacaMdrasUri : samaya 12mI sadI. rAmacaMdrasUri kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrinA ziSya hatA. temanI racanAomAM 'kumAravihArazataka', 'yugAdideva dvAtriMzikA', 'prAsAda dvAtriMzikA', 'vyatireka dvAtriMzikA', Adidevastavana', nemistava', 'munisuvratadeva stava', 'jina stotro', khoDazikA sAdhAraNa jina stavano'nI racanA karI hatI. zrI maNibhAI prajApati rAmacaMdrasUri vize jaNAve che ke, 'hemacaMdrAcAryanA ziSya rAmacaMdrasUrie kavitvazaktinA pratApe hemacaMdrAcArya pAsethI 'kavi kaTAra malla'nuM biruda maLeluM, temaNe aneka stotro racIne potAnI alaMkAranirUpaNa samatAnuM darzana karAvyuM. temaNe aneka dvAtriMzikAo racI. jevI ke 'vyatireka dvAtriMzikA', 'yugAdideva dvAtriMzikA' vagere. eka ja alaMkAra prayojI AkhI batrIsInI racanA karavI e kavinI vizeSatA che. eka ja udAharaNa joIe. emanI 'apahattutidvAtriMzikA'nA pratyeka zlokamAM apahnruti alaMkAra prayojyo che. kavi varNave che ke jinezvaranA mastake phaNAdharanI phaNA e phaNA nathI paraMtu bhuvanalakSmIe dhAraNa karela chatra che. "idaM na molo dharaNo2gezvarasphurataphaNAlIphalakaM jagatpate / tavApi tu dhyAnasudhAmbupAyitaH karAtapatra bhuvana zriyAkRtam // 24 // ' Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa Ama rAmacaMdrasUrie alaMkArone mahattva ApatAM virodha, upamA, dRSTAMta, arthAntaranyAsa, vyatireka, apahanuti vagere alaMkAro garbhita dvAtriMzikAonI racanA karI, temanA pachI thayelA kavi AsaDa, maMtrI padma tathA dharmaghoSasUri Adie A ja alaMkArapravAhane vadhAre vikasita karyo. // 109 (21) jinavallabhasUri : vikramanI 12mI sadImAM thayelA jinavallabhasUrie saMskRta ane prAkRta bhASAmAM 100 jeTalAM stotro racyAM che. temAM 'pArzvanAtha stavana', 'paMca kalyANaka stotra', 'vIra stotra', 'stotra paMcaka', 'caturviMzikA jina-stuti', 'jina vijJapti' ityAdi 100 jeTalA stotro racyA che. DaoN. jyotiprasAda jene jagavallabhasUrine I. sa. 1110nA samayanAM jaNAvyA che ane temanI kRtiomAM ajita-zAMti laghustavana', 'bhAvArivAraNa stotra', 'vIrastava', 'jinakalyANa stotra' Adine gaNAvyA che. prAkRtamAM 20 zloka pramANe pArzvanAtha stavana temaNe racyuM che. tenuM udAha2Na A pramANe che. "jAma sAmi ! bahubhavavaNeNa jamannAyA kyAi turga / nAhaM nA... patto patto puNarubabhavo ki N iyarA '' pArzvajina stotramAM sragdharA chaMdanA nava padya che. temAM bhAvone anurUpa varNAnuprAsanI chaTA ane nyAtmaka padAvalionuM nAdasoMdarya anubhavI zakAya che. jemake jenA nAmamAtrathI traNeya jagatanA upadravo zamI jAya che te pArzvano mahimA kavie A stotramAM gAyo che. jinavallabhasUrinuM paNa saMskRta ane prAkRta bhASA paranuM Adhipatya temanI racanAomAM dRSTigocara thAya che. (22) vastupAla : rAjasthAna AbumAM AvelA vikhyAta vastupAla-tejapAlanA derAsaro baMdhAvanArA vastupAla 13mI sadImAM thaI gayA. rAjapuruSa hovA chatAM temaNe utkRSTa stotronI racanA karI che. zatruMjaya upara zrI AdinAtha bhagavAnanAM darzana karavAthI maLelI preraNA rUpe temaNe sarvaprathama 12 padya pramANavALA 'AdinAtha stotra'nI racanA karI. A stotramAM mahAtmA vastupAle kavi tarIke dhArmika viSayonA potAnA manoratho vyakta karyA che. tethI A stotranuM apara nAma manorathamaya' paNa che. vastupAla viracita 'ambikA-stavana'mAM 22mA tIrthaMka2 zrI neminAtha bhagavAnanI zAsanadevI ane temanI jJAtinI kuladevI ambikAnuM stavana che. temAM temaNe devI ambikAne himAlayamAMthI janmelI ane hemavatI (zloka 1), puruSottama mAnanIya (zloka 6) ane sarasvatI (zloka 9) jevA judA judA svarUpe varNavI che. ahIM navamA zlokamAM temaNe devI ambikA pAse varadAnanI yAcanA paNa karI che. ahIM spaSTapaNe jaNAI Ave che ke uttarakAlIna devasamUhamAM jaina ane brAhmaNatattvonuM kevA prakAranuM saMmizraNa thatuM hatuM. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 - // bhaktAmara subhya namaH | "ArAdhanA' e vastupAlanI chellI racanA che. jenA daza zlokamAM saMsAranI kSaNabhaMguratA ane dharmanI kalyANamayItA varNavI che. prabaMdha ciMtAmaNimAM kahyuM che ke zatruMjayanI yAtrAe jatAM mArgamAM maraNAsanna vastupAle ja te suvRta vicita' e zloka uccArIne "ArAdhanAnI racanA karI ane aMtaparyatArAdhanA karI hatI. udayaprabhasUrie 'vastupAla stutimAM vastupAlanI sUktione amRtathI paNa adakerI kahI che. vastupAla rAjapuruSa hatA sAthe sAthe temane dharma-sarasvatI-lakSmI A badhAno samanvaya thayo hato. Aje paNa AbunA derAsaro benamUna mAnavAmAM Ave che. te samayamAM paNa hiMdu ane jaina dharma ekabIjAnA devasamUha vaDe joDAyelA hatA tenuM udAharaNa vastupALe racela 'ambikA stotra' che ane temanI racanAo madhura ane manoramya che evo vidvAnono mata che. (23) caMdrasUri : 13mI zatAbdImAM thayelA caMdrasUrie sarvajinastava' ane 'sAdhAraNa jinastava' vagerenI racanA karI che. teo vastupAlanA samakAlIna hatA. sAdhAraNa jinastavanA ATheya zloko kaca-Ta-ta-pa e pAMce varganA varSothI rahita che. e stotranI vizeSatA kavinI kuzaLatA che. AraMbhika zlokamAM kavi jinezvarano ja Azaro le che. saMsArasAraM zaiva zrI sarasIsarasIruhama / __ RSIzvaraM vRSAvAsaM zreyasAM saMzrayaMzraye / / AmAM eka paNa varNa paMcavarga paikIno nathI. bIjI sadImAM thayelA samantabhadranA anukaraNarUpa pAchaLathI jaina kavioe vizALa mAtrAmAM citrabaMdhathI saMpanna kAvyonI racanA karI che. temanA eka pradhAna racanAkAra che jinaprabhasUri. (24) jinaprabhasUri : vikrama saMvata 1365mAM thayelA jinaprabhasUrie vividharaMgI citrabaMdhomAM kAvyanI racanA karI hatI. temaNe zrI somatilakasUrine ekasAthe 700 stotra racI bheTa ApyAM hatAM. sAhitya kalAratna AcArya vijaya zrI yazodevasUri jinaprabhasUri vize jaNAvatAM lakhe che ke, "jinaprabhasUrie racanAmAM eka bhavyAtibhavya moTo kIrtimAna sthApita karyo. emanA mATe prasiddha che ke zrI padmAvatI devInI kRpAthI temane prakhara vidUSakatA maLI hatI ane temane e paNa abhigraha hato ke pratidina eka navIna stotranI racanA karIne ja AhAra grahaNa karavo. A ja kAraNa hatuM ke sUrijIe vividha citra, yamaka, zleSAdi alaMkAra tathA chaMdonA vibhinna prayogathI yukta 700 stotranI racanA karI." jinaprabhasUrinA "vIrastavanamAM to zabda, varNa, camatkArasaMpanna citrakAvyanA aneka prakAro prApta thAya che. jemake murajabaMdha (zloka-6), gomUtrikA baMdha (zloka 7), sarvatobhadra (zloka 8), ekAkSara (zloka 22), SoDazadalakamalabaMdha (zloka 23), hArabaMdha (zloka 25), cAmarabaMdha (zloka 27) vagere. kavinAma gupta citranuM udAharaNa paNa (zloka 26mAM) che. temAM prayojAyela varNomAMthI jinaprabhasUri evuM nAma maLe che. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa 111 jinaprabhasUrie vividha varNavALA sAtaso stotro racIne jainazAsananI prabhAvanA karIne stotra-sAhityanA ArAdhako upara aNakathya upakAra karyo che. (25) dharmaghoSasUri : 14mI sadInA prakhara vidvAna tarIke temanI gaNanA karavAmAM AvI che temaNe racela stotrasAhitya ati vizALa che. dharmaghoSasUri viracita kRtiomAM caMdraprabha (7 bhava), stotra (gAthA-6), zAMti stotra (gAthA 10), suvrata stotra (gAthA 6), nemi stotra (gAthA 7), pArthastotra (gAthA 9), vIrastotra (gAthA 10), giranAra kalpa (gAthA 32), zatrujaya kalpa (gAthA 38), aSTApada kalpa (gAthA 25, pA stavana (gAthA 11), vIrastava (gAthA 9), bhavicatuviMzatikA stava (gAthA 14), ajitazAMti stava (gAthA 17), mahAvIrakalaza (gAthA 27), pArzvastavana (gAthA 9), sarvajinastavana (gAthA 9), jina stavana (gAthA 9), jIvavicAra stavana (gAthA 40), paMcatrizajinavacanaguNastavana (gAthA 35), RSabha (13 bhavo, stotra (gAthA 7), yamakastutaH (zloka 39), caturvizatijina stuti (zloka 28), Adino samAveza thAya che. uparyukta sAhityamAMthI dharmaghoSasUrinA sarvajina stavanamAM aMtima AThapadamAM kamalabaMdha che. "jinastavanI saMskRta ane prAkRta bhASAmAM racAyeluM che. je kavinI baMne bhASAo uparanI pAraMgatatA darzAve che. pArzvadeva stavana'mAM kavie potAnI niHsahAya sthitinuM mArmika nirUpaNa karyuM che. emaNe prAkRta bhASAmAM racela jIvana vicAra stavana' bhedonuM varNana, tathA prANa ane 15 siddho vagerenuM suMdara nirUpaNa karela che. (26) somasuMdarasUri : 15mI sadImAM thayelA somasuMdarasUrie karbhASAmAM ke ekathI adhika bhASAonA prayogavALAM stotro paNa racyAM che. jemAM saMskRta, prAkRta, apabhraMza, mAgadhI, paizAcI tathA saurasenI jevI judI judI bhASAomAM stotranI racanA karI che. AvAM stotromAM puSpadasmazabdastava, hArabaMdha jinastotra, sAdhAraNa jinastavana, zAMtijinastavana, nemi jinastavana, pAzvajina stavana Adino samAveza thAya che. (27) munisuMdarasUri : vikrama saMvata 1485mAM thayelA munisuMdarasUri somasuMdarasUrinA sahasAvadhAnI ziSya hatA. temaNe "zAMtikara stava' (laghu zAMti) racI mahAmArInA upadravane nivAryo hato. zirohI nagaramAM tIDanA upadravano nAza karavA te nagaranA rAjAe mRgayA zikAra)no niSedha karyo hato. emaNe "jina stotra ratnakoSa', sImaMdhara stuti', vagerenI paNa racanA karI hatI. (28) ratnazekharasUri : 15mI sadImAM thayelA ratnazekharasUrie trisaMdhAna-stotrAdi dvArA kaMIka navA mArgonI zarUAta karI. ratnazekharasUrinI racanAomAM ghoghAmaMDana pArzvajina stava, navakhaMDa yamaka pArthastava, pArthastava Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 | bhaktAmara tulyu namaH (vyarthI), caturvizati jina stavana, zrIpAlamAM traNa 32, 3 bhASAstava AdinI racanA karI che. (29) nyAyavizArada mahAmopAdhyAya yazovijayajI : 18mI sadImAM thayelA nyAya vizArada mahAmopAdhyAya yazovijayajIe aneka stotronI racanA karI che. temaNe jaina stotra-sAhityane vizeSa samRddha banAvyuM che. temaNe mULabhUta prAkRta bhASAmAM, saMskRtamAM ane gujarAtI temaja hiMdI bhASAmAM stotronI racanA karI che. viSayanI dRSTie joIe to emaNe Agama, tarka, nyAya, anekAMtavAda, tattvajJAna, sAhitya, alaMkAra, chaMda, yoga, AdhyAtma, AcAra, cAritra, upadeza Adi aneka viSayo upara mArmika ane mahattvapUrNa Alekhana karyuM che. emaNe aneka nahIM paraMtu seMkaDonI saMkhyAmAM kRtionI racanA karI che. aindrastuta AdhyAtma mata parIkSA, nyAyavAdArtha, zrI pUjyalekha, saptabhaMgI prakaraNa, syAdvAdarahasya (laghu), dravyaguNa paryAyano rAsa, jaMburAsa ane kAnta vyavasthA prakaraNa, nayapradIpa prakaraNa, mahAvIra stavana Adi anekAneka kRtionI racanA karI che. vividha viSaya ane alaga alaga bhASAomAM temanI racanA maLI Ave che. emanuM mahAvIra stavana (stotra) tattvajJAnapradhAna hovA chatAM bhaktibhAvapUrNa che jemake : endra jyotiH kimapi kunayadhvAnta vidhvaMsasakyuM, sovigho jijhatamanubhave yatsamApattipAtram | te zrI vIra bhuvanabhavanA bhoga saubhAgyazAli jJAnadarza paramakaruNAkomala sto,mahe I/1/" arthAtu "kutarka (kunaya)nA aMdhakArano dhvaMsa karavAmAM sajja ane avidhAne tatkALa dUra karanArA koIka (apUrva) Atmajyoti (aindrajyoti) (chevaTanA) anubhavamAM jemanI sAthe tadAkAratAne pAtra che te sakala bhuvanonA vistAranuM maMgala (saubhAgya) karanAra ane jJAnanA AbehUba namUnArUpa (Ada), parama karuNAbhAva vaDe komaLa evA zrI vIra (mahAvIra)nI stuti karavAnI icchA rAkhuM chuM." potAne zrI jinezvaradevanI kRpAthI prApta thayelI pratibhAno sarvAdhika upayoga paramAtmAnA guNagAna gAvA mATe ja thavo joIe. evI pUrvAcAryonI dhAraNAne nyAyavizArada mahAmopAdhyAya yazovijayajIe prabaLa puruSArthanI puSTi ApI che. (30) bhAvaprabhasUri : 18mI sadImAM thayelA mahimAprabhasUrinA ziSya bhAvaprabhasUrie, mAnatuMgasUri viracita "bhaktAmara stotra' ane siddhasena divAkara viracita "kalyANamaMdira stotra'ne kendramAM rAkhIne bhaktAmara pAdapUrtirUpa kAvya nemi-bhaktAmara' (saTIka) ane kalyANamaMdira samasyA pUrti stavana (savRtti) racyAM. A pratyekamAM mULa stotranA pratyeka zlokanuM aMtima caraNa laIne Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 jaina stotrasAhityano itihAsa pAdapUrtirUpa kAvyanI racanA karI che. arthAt dareka zlokanA prathama traNa caraNa svaracanA che. jyAre caturtha caraNa mULa stotranA pratyeka zlokanuM aMtima caraNa che. (31) meghavijaya : meghavijayajIe racela 'paMcatIrtha-stuti' (savRtti)mAM pratyeka padanA pAMca artha thAya che je RSabhadeva, zAMtinAtha, saMbhavanAtha, neminAtha ane pArzvanAthane anulakSIne che. (32) dharmadhuraMdharasUri : A prakhara vidvAna vikrama saMvata 1974thI 2033 sudhInA samayakALamAM thayA. // dharmadhuraMdharasUrie racela kRtiomAM zirapura stavanavALI, Adijina paMcakalyANa pUjA, nihnavavAda, sandhivinoda paMcadazI, siddhahema sarasvatI bhAga 1-2, lakSaNa vilAsa, zrI siddhasena dvAtriMzikAvRtti, sAhityazikSA maMjarI, induta, khaMDakAvya TIkA, zrI vardhamAna mahAvIrASTaka ATha aSTako, anubhUta siddhasArasvata, stavaTIkA, zabdavRtti mImAMsA, Ama gadya-padya gujarAtI saMskRta prAkRta maLI 70 graMthonI racanA karI che. uparyukta racanAo sivAya temaNe bhaktAmara stotranA ekeka zloka upara ekeka stavana banAvavA uparAMta bhaktAmara stotranA caraNane laI zrI nemi bhaktAmara kAvya banAvI pU. zAsanasamrATa nemisUrinuM caritra racyuM che. bhaktAmara stotranA eka eka zloka para banAvela stavanamAMthI trIjo zloka budhyA vinApi vibudhArcita pAdapITha' 52 racela stavana A pramANe che : jinavara ! khamajo mama huMkAra; viNabuddhi guNa gAu tumhArA, e avamulya asAra... ..jinavara. tava padapITha praName savi suravara, bhakti kare ekatA...... jinavara, huM paNa ehavuM karavA icchuM, e paNa mama huMkAra....... .jinavara. lajjAhIna vadhu AgaLa AgaLa, paNa na maLe bhalIvAra...jinavara. salila camakatA zazadhara biMbane, levA cahe laghu bALa.......jinavara. te sama muja A karaNI jANo, kala2va jana manahAra.. bhaktanI bhakti bharI sevAno, nAtha ja eka AdhAra. dharmadhuraMdhara prabhupada sevana, utAre bhava pAra.... jinavara. jinavara. ..jinavara.pa AvI suMdara 44 stavanonI racanA, zrI dharmadhuraMdharasUrie karelI che. uparyukta vidvAna AcAryoe saMskRta ane prAkRta bhASAmAM stotraracanA karI che. taduparAMta gujarAtI tathA apabhraMza bhASAmAM paNa 12mI sadIthI anekAneka stotro ane stavano vidvAnoe racyAM che. arthAt A stotrasAhityanuM phalaka paNa ati vizALa che. ghaNA AcAryo ane muni-mahArAjoe apabhraMza bhASAmAM stuti-stavana ke stotranI racanA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 // bhaktAmara subhya namaH | karI che. temAMthI keTalAMka nAmomAM vAdidevasUri, jayavaMtasUri, abhayadevasUri, pArthacaMdrasUri, bhAvasuMdara, kuzalalAbha, lAvaNyasamaya, samayasuMdara, kuzalavardhana, guNaharSa Adi anyano samAveza thAya che. 12mI sadInA navAMgavRttikAra abhayadevasUrie apabhraMza bhASAmAM racelA jayatiyANA (kula 36 gAthA) stotranI daSTAMta tarIke eka gAthA joIe. "jayatihuyaNa vara kayarUkha jaya jiNa dhanaMtari, jayatihuyaNa kalyANa kosa, duriyakakhari kesari, tiyaNajaNa avilaMdhi ANa bhuvaNAya-sAmiya; kuNasu suhAi jiNesa pAsa thaMbhaNaya pariThiya." arthAt "he tribhuvanazreSThapAsa kalpavRkSa ! jaya pAmo dhanaMtararUpa jina jayavaMtA raho. tribhuvanakalyANakanA kozabhaMDAra ane pAparUpI hAthI mATe siMhasvarUpa evA tamAro jaya ho ! jemanI AjJA traNeya bhuvananA lokoe ullaMghI nathI evA, traNa bhuvananA svAmI ane sthaMbhanaka nagaramAM rahelA he pArzva jinezvara ! sarvane sukhI karo ! sukhI karo ! sukhI karo !" gujarAtI bhASAmAM stavanonI racanA karanArA kaviomAM vIravijayajI, cidAnaMdajI, udayaratna, mohanavijaya, nyAyavizArada, mahAmopAdhyAya yazovijayajI Adine gaNAvI zakAya. jena stotra sAhityamAM vizALa stotra bhaMDAramAMthI uparokta thoDAMka ja stotrakArono Achero paricaya ke AcheruM vihaMgAvalokana karyuM che. samagra stotrasAhityanA stotrakAronuM AvuM vihaMgAvalokana karavA mATe to eka bRhad graMthanI racanA karavI paDe. upalabdha stotrakAronI zatAbdIvAra yAdI nIce pramANe che. zatAbdI 10 sudhI : 1. gautamasvAmI RSimaMDalastava, 2. naMdiSaNa ajitazAMtistotra 3. bhadrabAhusvAmI uvasaggahara, grahazAMti, laghusahasranAmastotra, 4. siddhasenadivAkara-dvArniMzikA zakastava (gadya), jinasahastranAma, kalyANa maMdira stotra, 5. vajasvAmI "svarNASTAgrathI zarU thatuM gautamastotra, 6. pAdaliptasUri vIrastuti (suvarNasiddhigarbhita), 7. pAdaliptasUrinA ziSya sarvAnaMdatIrthamAlAstavana (zloka 11), 8. mAnatuMgasUri.namiUNa bhayahara) stotra, bhaktAmara stotra, bhattibbara stotra, 9. haribhadrasUri saMsAradAvAnala stuti, 10, bappabhaTTasUri-caturvizatikA. sarasvatI stava, 11. jinabhadrasUripArasI bhASAmaya stuti, 12. mAnatuMgasUrinA ziSya dharmaghoSaciMtAmaNikalpa, 13. mAnadevasUri-laghuzAMtistava. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa 115 zatAbdI 11 14. zobhana munirAja stuticaturvizatikA 15. dhanapAla-RSabhapaMcAzikA, vIrastuti viruddhavacanIya), zrI mahAvIra stavana (saMskRta-prAkRta), satyapurIya, zrI mahAvIrautsAha. zatAbdI 12 16. dunicaMdrasUri-upadezapadamAM prathama svaramaya stuti, 17 vicakravartIzrI pAlastuticaturvizatikA (zloka 96) 18. hemacaMdrAcArya vItarAgastotra, kArniMzikA, sakalAIitu mahAdevastotra, 19, gurjarezvara kumArapAla vardhamAnajinAtrizikA, 20. hemacaMdrAcAryanA ziSya rAmacaMdra-kumAravihArazataka, yugAdidevatAtrizikA, prAsAdAviMzikA, vyatirekalAniMzikA, Adidevastava, nemistava, munisuvratadevastava, jinastotro, SoDazikA sAdhAraNajinastavana, 21, bAlacaMdra-snAtasyAstuti, vasaMtavilAsamAM sarasvatI stuti, 22. vijayasiMhAcArya-khargAkAvya, nemistavana. 23. zAlisUri neministavana (namavyaMjanamaya) 24. kulaprabha-maMtrAdhirAjastava, nAnAbhavAyAsabAsamaya-caturvizatijinastavana, 25. jinadattasUrizrutastava (zlo. 30) sarvakAryasAdhanastotra, gurupAraMparyastotra, ajitazAMtistava, 26. haribhadrasUri sAdhAraNajina-stavana 27. siddhasena - sahira tti nAmaM suprasiddha maMtyipurvanAmenuM | zuTTayottA vameyA narasa paDhipnati resetu I (vilAsavaikahA-prazastinI gA. 4). zatAbdI 13 28. abhayadevasUri-pArthastava maMtrAdigarbhita) jayatihuyaNa, 29. jinapatisUri-RSabhastotra (vividhAlaMkAramaya), 30. jinavallabhasUri-bhAvArivAraNathI zarU thatuM mahAvIra stotra (samasaMskRta). caMdraprabhastava (prA.) mahAvIrastava (prA., RSabhastotra (prA.) pArthastotra (prA.), zAMtistotra (prA.), nemistotra, virastotra, ajitazAMti (laghu), jinavijJaptistotra (saM.), sarasvatI stava (saM.), pArzvastava (saM., paMcakalyANakastotra (gA. 26), 31. ratnAkarasUri.ratnAkarapaMcaviMzatikA, 32. devAnaMdasUri gautamastotra, 33. vAdidevasUri-kurUllAstotra, pArthastava, kalikuMDa pAstava, 34. devendrasUrisiddhAMtastava-zAzvatajina stavana, Adidevastotra, trizacaturvizikAstavana, cattAriastavana, karmastarAdi, 35. sUraprabha-RSabhajinastASatra, 36, jinezvarasUri-pArzanistavana yamaka) aMbikAstotra, 37. vastupALa kavi maMtrI aMbikAstotra. 38. caMdraprabhasUrisarvajinasAdhAraNastavana, 39. caMdrasUri-geyamaya siddhacakrastavana. zatAbdI 14 40. jinaprabhasUri-zAradASTaka, paMcaparameSThIstavAdi stotro 700. 41. somaprabhasUri caturvizatinistuti, sAdhAraNajinastavana, zrIjinastavana kamakamaya), 42. somatilakasUri sarvajJastotra, ghAtyAghevara, sAdhAraNajinastavana, zrImadvarastotra (kamalabaddha), paMcamIstava. 43. caMdrazekharasUrizrImatsathaMbha (hArastava), 44. jayasuMdara(tilaka sUri-hAravalI stotra. 45. dharmasUri Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 / / bhaktAmara turthya namaH II maMgalastotra, kastUrItilaka, 46. padmaprabha-pArthastava, 47. amaracaMdra (vAyaDagacchIya) padmAnaMda kAvyAMtargata stuti. 48. dharmaghoSa-caMdraprabha (7 bhava) stotra (gAthA 6), zAMtistotra (gAthA 10), suvratastotra (gAthA 6), nemi stotra (gAthA 7), pArzvastotra (gAthA 9), vIrastotra (gAthA 10), giranA2kalpa (gAthA 32), zatruMjaya kalpa (gAthA 38), ASTApada kalpa (gAthA 25), pArzva stavana (gAthA 11), vI2stava (gAthA 9), bhavicaturvizatikA stava (gAthA 14), ajitazAMti stava (gAthA 17), mahAvIra kalaza (gAthA 27), pArzvastavana (gAthA 9), sarvajinastavana (gAthA 9), jina stava (gAthA 9), jIvavicAra stavana (gAthA 40), paMcatrizajinavacanaguNastavana (gAthA 35), RSabha (13 bhava), stotra (gAthA 7), yamakastutayaH (zloka 39), caturvizatijina stuti (zloka 28). 49. ratnasiMhasUri-nemibhaktAmarastotra (prANapriyakAvya) 50. vibudhaprabhaRSabhakuMtalavarNanapaMcaviMzatikA, 51. jayazekhara-jainamahimnastotra, caturvizatijinastavana (vividha chaMdamAM).' zatAbdI 15 52. somasuMdarasUri-yuSmadasmazabdastava (18), hArabaMdhajinastotra, sAdhAraNajinastavana, caturviMzatijinastavana, zAMtinAzastavana, neminAthastava, pArzvajinastavana, 53. jinasuMdarasUricaturvizatijinastuti (2tho. 29, 35. 28). 54. dharmazekharasUri-jinastava, 55. cAritraratnacaturvizatijinastuti 56. vizAlarAjaziSya-harizabdArthastotra. 57. rAjazekhara ghodhAmaMDanapArzvajinastavana, navakhaMDayamakapArthastava, pArzvastava (tryarthI), caturvizatijinastava, zrIpAlamAM traNa 32, 3 bhASAstava, 58. kulamaMDanasUri-mahAvIrastava (navakhaMDayamaka), aSTAdazAra, hArastava, 59. udayadharma-batrIsadalakamalabaddha mahAvIrastava, hArabaddha RSabhajinastavana, 60. jayasundara-arajinastavana, 61. munizekhara-caturviMzatijinastuti, 62. jinama'NagaNicaturvizatijinastuti, 63. zubhasuMdara-delavADAmaMDana, Adijinastavana (maMtrayaMtrAdigarbhita), 64. jinakIrtisUri-paMcabhASAtmaka stavana, 65. cAritrasundaragaNi (?) SabhASAmaya stavanapaMcaka 66. bhuvanasuMdarasUri-kulpapAmatIrtha RSabhajinastavana, jIrAulimaMDana pArzvajinastavana, pAvakadurgamaMDana, saMbhavanAthastavana, zatruMjayastavana, caturvizatijinastavana, (yamaka) arbudamaMDana RSabhajinastavana, 67. munisundarasUri-saMtikarastotra, sarasvatIstotra, stotraratnakoSa, 68. devaratnasUriziSya-caturvizatijinastuti. 69. jJAnasAgarasUri-ghoghAmaMDana pArzvajinastavana, 70. taruNaprabha-pArzvajinastotra, 71. jJAnabhUSaNa-sarasvatIstotra, 72. jayAnandasUri-devA : prabhothI zarU thatuM stotra, 73. merutuMgasUri-maMtragarbhita pArzvajinastotra, pArzvastotra, navapallavapArzvastotra, 74. zivasundara-pArzvajinastotra. 75 jayasAgaragaNi-vijJaptitriveNImAM paMcavargaparihAramaya zrIpArthastavana, tIrtharAjIstavana, caityaparipATI, 76. sAdhurAja-bhojyAdinAmagarbhita stavana, 77. jayazekhara (acalagacchIya) caturviMzatijinastavana, 78. devasuMdarasUri-staMbhanapArzvanAthastavana jinamANikyasUri-sarasvatIzabdayamakamaya yugAdijinastavana 80. ratnamaMDanagaNi 79. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina stotrasAhityano itihAsa 11 yugAdijinastavana, 81. vIradeva-samavasaraNasthita caturmukhamahAvIrastava, 82, jinaharSabhASASTakamaya sImaMdharajinastavana (sAvacUri) 83. megharAja-yugAdijinastavana (hArabaddha) 84 siddhAntaruci (jinabhadrasUriziSya) jayarAjapallIstha pArzvajinastavana (saM. 1484) zatAbdI 16 : 85. hamahaMsagaNi-yugAdijinastavana (prathama svaramaya) 86, pArzacaMdra-vyAkaraNasaMdhigarbhita mahAvIrastava 87. kalyANavijayagaNi-magasIpArthastotra 88. ravisAgara-mahAvIrajinastotra, gautamastotra, 89, lakSmIsAgarasUri-puMDarIkastavana, 90. devaprabha-mahAvIratAntrizikA 91. hemavimalasUriziSya-navakhaMDapArzvajinastavana 92. hemavimalasUriziSya-AnaMdamANijyanavakhaMDapArthastava 93 ranazekharasUriziSya mahesAnAmaMDana pArzanistavana. 94. jinasomasUri. staMbhanapArthastava, ajitanAthastava, pArthastotra. zatAbdI 17 95. dharmanidhAna-paMcakalyANakagarbhita caturvizatijinastuti (prA.) 96, kIrtiratnasUri girinAracatyaparipATI stavana. 97. sahajakIrti-zatadalakamabaddha pArthastava 98. samayasuMdaropAdhyAya-RSabhabhaktAmarastotra 99. dharmasAgara-caturvizatijinastuti (zloka, ra9) 100 padmasAgara-ajArApArthastava, nayastava, 101. dharmasAgaranA ziSyaguNasAgaravIrastuti, varastotra, gautamastuti, gautamastotra, 102. guNavijaya-sarasvatI stotra, jinabhavastava, dIvamaMDana, suvidhijinastavana, sAraMgazabdArthastava, 103 guNavijayaziSya mAnavijaya-pArthastavana, 104. sahajasAgara-jinastava, 105, lalitakIrtiziSya-siddhAcalamaMDana RSabhajinastavana 106, padmasAgaraziSya rAjasundara-dAdApArzvabhaktAmara 107. puNyaratna-yugAdinistava (zatruMjayamaMDana) 108. samalacaMdra-pArzvajinastavana, 109. dharmavardhana-jabhASAmayastavana, vIrabhaktAmara stotra, 110. hemavijaya-kamalabaddha 24. stava, yamaka 24 stava, zleSa 24 jinastava. 111. samayarAja jinastuti (IMgAraka chaMdobaddha) 112. mahAmeru-jinastutigarbhita kriyAguptapaMcAzikA, 113. saMghavijaya-saptatIrthastavana 114. bhAvadevasUri-kevalAsamaya jinastavana, zatAbdI 18 115. meghavijaya upAdhyAya-zaMkhezvara pArzanistotra, 116, mahAmopAdhyAya yazovijayagaNi(1) aindrastuti, stavanAdi, paramAtmapaMcavizikA, paramajyoti, paMcaviMzikA 117. vinayavijayagaNi-nayakarNikAstava. cattAriaTTastotra, tIrthaparipATI, trayodazakriyAsthAnagarbhita dIvabaMdaragata vIrastava, 118. bhAvaprabhasUri-bhaktAmarapAdapUrtirUpa nemibhaktAmara. 119. meruvijayagaNi-zrIcaturvizatijinAnandastuti 120. uttamasAgaraziSya-pArzvajinASTaka 121 vijayaprabhasUri-devapattanavAsI jinastavana, 122. kamalavijaya-neminAthastava Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 che bhaktAmara subhya namaH | zatAbdI 19 123. kIrtivimalaziSya lakSmIvimala-zAMtibhaktAmara, 124. kSamAkalyANa-caturvizatijinacaityavaMdana, 125, ratnasAgaragaNibaMbhaNavADI jinastavana (tRtIyavarottAraNaka). zatAbdI (dhyAnamAM nathI.) 126, kalyANasAgara-stuticaturvizatikA (zlo. 96), 127. udayasAgara-RSabhajinastavana, 128. vijayasAgaragaNi-vIrastotra 129. sahajamaMDana-sImaMdharajinastavana, 130. guNaratnavarakANApArzvajinastavana, 131. dalapatirAya-siddhaviMzikA, mutyaSTaka, 132. satyasAgaracaturvizatijinastuti, 133. sarvavijaya-RSabhastuti, vardhamAna stuti, (yamaka). 134. vinayapramodapArzvabhaktAmara kAvya 135. guNadevagaNi-kakhastotra (vau vayogaghauchoDana ITe Do DhAta. ghama | niHpavachoDavADamamAyArita voDazoSarasaratathA). 136, jinasUra-cArUpamaMDana jinastavana, 137. vijayakIrti-sarasvatI stotra, 138. kuzalasAgara-zAMtinAthastavana, 139. kamalaprabhajinapaMjarastotra, pArzvajinastotra 140. zrI munisamudranA ziSya ratnakIrti-pArzanistotra 141. jaMbUmuni jinazataka, 142. zIlazekhara.paMcanistuti, 143. lakSmIkallolaparAgazabdArthastotra, RSabhajinastotra, kakhastotra, 144. sUracaMda-ulavaddhipArzvajinastotra, mahAvIrastava, 145. zIlaratnasImaMdharasvAmIaSTaka, caturvizatijinastavana 146, zivalakSmIAdonemistotra, 147. jayakIrtisUri-pArthastava 148. AphlAdamaMtrI-pArthastava 149. bilDaNa maMtrI - pArthastava, 150. jayakezarasUri-vardhamAnajinastava, 151. jinasamudrasUri. jesalamerapArzanistava 152. jayacaMdrasUri-samazyAmaya vIrajinastavana, kumbhapAkyugAdijinastavana 153. upAdhyAya mahIsAgara-neministava 154. vijayatilakopAdhyAya-AdinAthastavana 155. manarUpavijaya-kakhastotra, 156. naracaMdrasUri-sarvajinasAdhAraNastotra 157. kanakaprasUri sAdhAraNajinastava, 158. mahendrasUri-pArzanistavana 159. daitrasUri-vIrastavana 160. vinItavijaya-vAstavana, 161. dharmasuMdara-vardhamAnajina stavana (citramaya), 162. dharmasiMhasarasvatIbhaktAmara. 163. navimala-zAMtinAthastavana (lATAnuprAsa), pArzvastavana jaina stotrasAhityaviSayaka uparokta noMdha jotAM A sAhityanI vipulatA dhyAnamAM Ave che. saMskRta-prAkRta-apabhraMza ane lokabhASAnuM A sAhitya para prAdhAnya raheluM jovA maLe che. umAsvAtie sauprathama saMskRta bhASAmAM tattvArthadhigamanI racanA karI hatI. tyArabAda dhIre dhIre prAkRta bhASAmAM stotronI racanA thavA lAgI. stotrakAroe aneka prakAranA stotronI racanA karelI jovA maLe che. temAM sauthI vadhAre pramANamAM prabhunA nAma-smaraNa ane temanA guNa-kIrtanaviSayaka stotro savizeSa pramANamAM maLI Ave che. jaina stotrasAhityamAM vaividhyapUrNa stotro racAyelAM jovA maLe che. teTalAM vividhatAvALAM stotro anya dharmomAM jovA maLatAM nathI. jenAcAryoe racelAM stotromAM dAsyabhAva-sevA sAthe zAMtarasanA nirUpaNanI ja pradhAnatA rahelI jovA maLe che. ane tenuM mukhya kAraNa che jenI bhakti karavAmAM AvI rahI che, jenA guNonI yazagAthAnuM gAna karavAmAM Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 jaina stotrasAhityano itihAsa AvI rahyuM che te zrI jinezvaradeva svayaM zAMtirasanI mUrti che. tethI ja AvAM bhakti-52ka kAvyastotromAM zAMtirasanI pradhAnatA jovA maLe che. ahIM zRMgA22sa, vI22sa jevA anya 2sone kyAMya sthAna nathI. tenuM paNa kAraNa che ke zrI jinezvaradeva rAgadveSathI rahita che. temaNe to ghAtI-aghAtI karmano saMpUrNa nAza karelo che. tethI moha-mAyA-rAga-dveSa-krodha-lobha ityAdine ahIMyAM koI ja sthAna nathI, AvA zrI arihaMta paramAtmA koIne kaMI ja ApatA nathI ane koInI pAsethI kaMI ja letA nathI. chatAM bhaktakavi tenI pAse yAcanA kare che. A yAcanA koI paNa prakAranA bhotika sukhanI yAcanA nathI paraMtu zAzvata sukhanI yAcanA bhakta dvArA karavAmAM Ave che. arthAt, bhavabhramaNanI bhramaNAmAMthI sarvadA mukti meLavI mokSasukhanI vAMcchanA karavAmAM AvI che. AvI yAcanA karatI vakhate haMmezAM potAnA mATe laghutAbhAva ane potAnA ArAdhyadeva pratye gurutApUjyabhAva rAkhe che. arthAt potAne nyUna ane potAnA devane utkRSTa varNave che. te dvArA prabhusvarUpano mahimA varNavIne teo je padane, je sthAnane pAmelA che te meLavavAnI tIvratama icchA prakaTa kare che. zAzvata sukha meLavatAM pahelAM ane pachI prabhu je guNone pAmelA che te guNo potAnA svagrahI thAya ane te dvArA bhakta pote paNa sAdhakanI sAthe sAthe sAdhya banavA mATenI yAcanA kare che. // zrI jinezvaradevanA svarUpano mahimA bhaktakavioe vividha prakAranAM vizeSaNo, guNavAcaka nAmo vaDe varNavyo che. saudharmendra jevA mahAna zrutajJAtAe 'zakrastava' (namutyuNa)mAM 48 guNavAcaka zabdothI bhagavAnanI stuti karI che. tathA harivaMzapurANamAM indrae neminAtha bhagavAnanI stuti bhagavAnanA 48 guNavAcaka zabdasamUhathI 15 zlokamAM karI che. AvA anaMta guNonA bhaMDAra zrI jinezvaradevanuM nAmasmaraNa karavAthI maLatI phaLasiddhinuM varNana paNa dareka stotrakAre potAnI kRtimAM kareluM ja hoya che. taduparAMta stavana-stotra e mahAprabhAvazALI che tenI yathArthatA puravAra karatuM udAharaNa ApaNane uttarAdhyayana stotramAM ziSye pUchelA praznanA bhagavAne ApelA uttaramAMthI maLI Ave che. stotrathI kayA prakArano lAbha meLave che? te praznanA uttaramAM bhagavAna NAve che ke, "jJAnabodhi, darzanabodhi ane cAritrabodhino lAbha prApta thAya che." arthAt jJAna-darzanacAritrarUpa ratnatrayInI prApti thAya che, ane A ratnatrayI ja jIvAtmAne mokSagAmI banAve che. A ratnatrayIne prApta karavA mATe jinabhakti karavI ati Avazyaka che. jinabhakti vagara koI paNa prakAranA sukhanI prApti thatI nathI. jainAcAryo, zAstrakAro, bhaktakavioe A jinabhaktinAM vividha aMga ane prakAra jaNAvyAM che. vividhatApUrvakanI bhaktimAM AcAryo, pUjyapAdoe anurAgane ja bhakti tarIke varNavela che. prabhu pratyeno sAco anurAga ja bhakti che ane ekAgracitta, niSkAma, nizkala, nisvArtha ane bhaktibhAvapUrvakanI bhakti ja bhakti che. AvI bhakti daza prakAre zAstrakAroe varNavI che. siddha-bhakti, AcArya-bhakti, paMcaparameSThIbhakti, yogI-bhakti, nandizvara-bhakti, zAMta-bhakti, zruta-bhakti, cAritra-bhakti, caitya-bhakti, nirvANa-bhakti. A daza bhakti varNavI che. keTalAke tIrthaMkara-bhakti ane samAdhi-bhakti paNa varNavI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 / bhaktAmara tulyuM namaH II che. ane keTalAke A daza-bhaktimAM ja baMne bhaktino samAveza karyo che. AmAMthI koInI paNa bhakti ka2vAthI eka ja sa2khI phaLasiddhi prApta thAya che. ane te che paramapada-mokSaprAptinuM sukha. bhaktisabhara racAyelAM stotra dvArA anaMta sukhanI prApti thAya che. zrI arihaMtadevanuM nAma mahAmaMgalakArI che. teonAM anaMta guNonuM varNana stotramAM thayelAM hoya che. arthAt bhaktinuM mULa svarUpa stotra che. ane AvA bhaktipa2ka stotronuM svarUpa paNa zAzvata hoya che. prAcInatama jaina zAstrakAroe racela stotrono mahimA Aje paNa eTalo ja jovA maLe che. jaina sAhityane caraNe anekAcAryoe prasAda rUpe stotronI bheTa dharI che. A stotronuM mahAtmya jeTaluM racanAkALanA samayamAM hatuM teTaluM ja Aje paNa jovA maLe che. anekAcAryo jaina dharmanI dhurAne jayavaMtI rAkhavA mATe aneka stotranI racanA karI che. A stotra-sAhitya vipula pramANamAM che. A upalabdha sAhityaviSayaka noMdha parathI mAhitInI vAta thaI. A sivAya paNa prAcIna graMthabhaMDAromAM sAhitya bhaMDArAyeluM hajI paNa che. AvA adbhuta stotra uparAMta aneka stotro haju paNa bhaMDArAyelA hovAnI zakyatA jaNAya che. stotrasAhityanI upayogitA, vizAlatAne anulakSIne aneka jaina munibhagavaMtoe tene vyavasthita karavAnuM kArya AraMbhyuM che. zrI jaMbuvijayajI mahArAja sAheba hAlamAM jesalameranA graMthabhaMDAramAMthI hastaprato, tADapatrIo Adino abhyAsa karI tene jALavavAnI vyavasthA karI rahyA che. AgaLa thayelA umAsvAti, bhadrabAhusvAmI, samantabhadra, kuMdakuMdAcArya, AcArya pUjyapAda kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, vastupAla, upAdhyAya yazovijayajI jevAM muniratnoe amUlya vAraso ApaNane Apela che, te sarvane mArA koTi koTi vaMdana. pAdaTIpa 1. 'bhaktAmara bhAratI bhUmikA', saM. kamalakumAra zAstrI, pR. 2 2. jaina ratnaciMtAmaNi sarvasaMgraha sArtha' bhAga 1-2, saM. naMdalAla devalUka, pR. 689 3. jaina ratnaciMtAmaNi sarvasaMgraha sArtha', bhAga 1-2, saM. naMdalAla devalUka, pR. 689 4. bhaktAmara -kalyANamaMdira namiUNa stotramaya', prastAvanA : hIrAlAla kApaDiyA, pR. 9-10 5. zrI mAnatuMgasUri bhaktAmarastotra', saMkalana : maphatalAla jhaveracaMda gAMdhI, pR. 7 6. bhaktAmara-kalyANamaMdira namiUNa stotramaya', prastAvanA : hIrAlAla kApaDiyA, pR. 9-10 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L zrI bhaktAmarastotranA racayitA AcArya mAnasuMgasUrijI jaina stotranA navasmaraNa stotramAM sAtamuM smaraNa mahAprabhAvaka 'bhaktAmara stotra'nA racayitA zrI mAnatuMgasUrinuM nAma sarvatra prasiddha che. 'paTTAvalI samuccaya'mAM ApelI paTTAvalIomAM zrI mahAvIra svAmInI vIsamI pATe sirimALatuMsUri (20) zrI mAnatuMgasUri thayAno ullekha che. A mAnatuMgasUrie 'bhaktAmara stotra' ane 'bhayahara' tathA bhattibhara' Adi stotra racyAnI noMdha paNa tyAM upalabdha che. zrI mAnatuMgasUrinuM gRhastha-jIvana ane dIkSAparyAya saMbaMdhI vizeSa vigato sauthI pahelAM lagabhaga I. sa. 1277mAM racAyelA prabhAvaka carita'mAM maLe che. temAM kahyuM che ke : vArANasI nagarImAM harSadeva nAmano rAjA hato. e nagarImAM brahmakSatriya jAtino dhanadeva nAmano zreSThI tenI patnI dhanazrI sAthe raheto hato. temane mAnatuMga nAmano putra hato. A putre vairAgya pAmIne cArukIrti nAmanA digambarAcArya pAse dIkSA lIdhI hatI ane mahAkIrti nAma dhAraNa karyuM hatuM. A ja vArANasI nagarImAM lakSmIdhara nAme temanA banevI rahetA hatA. je dhanADhya ane Astika-ziromaNi hatA. eka vAra mahAkIrti (mAnatuMga) gocarI levA mATe temane tyAM padhAryA. te vakhate kogaLo karavA mATe kamaMDaLamAMthI jaLa lIdhuM to temAM niraMtara jaLa bharI rAkhavAthI saMmUrcchima porA utpanna thayelA jaNAyA. temanI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 * // bhaktAmara turthya namaH / / bahene A vastu tarapha temanuM dhyAna doryuM ane "vratamAM dayA e ja sAra che'' vagere dharmavacano kahI temane zvetAmbara matanI dIkSA grahaNa karavA anurodha karyo, eTale bhavabhIru evA mAnatuMge zrI jinasiMha nAmanA zvetAmbarAcArya pAse dIkSA grahaNa karI. gurue temane vividha zAstrono abhyAsa karAvyo ane sarva rIte yogya jANI sUripade sthApyA. tyArathI teo zrI mAnatuMgasUri tarIke prasiddhi pAmyA. tyArabAda mayUra-bANavALI ghaTanA banatAM 'bhaktAmara stotra' banAvyuM. chevaTe mAnasika roga lAgu paDatAM 'bhayahara stotra' racIne te roga dUra karyo. chevaTe guNAkara nAmanA ziSyane potAnA pade sthApI anazana karIne svarge sidhAvyA. 'prabhAvaka carita'nA AdhAre eTaluM spaSTa thAya che ke zrI mAnadevasUrinI pATe AvanAra mAnatuMgasUrijIe nahi paNa zrI jinasiMhasUrinA ziSya zrI mAnatuMgasUrijIe A 'bhaktAmara stotra' banAveluM che. 'prabhAvaka carita' anusAra rAjA harSavardhana (samaya : I. sa. 606thI 647 sudhI)nI rAjasabhAmAM pratispardhaka mahAkavi bANa ane kavi mayUra saMbaMdhita lokaprasiddha daMtakathAo anusAra kavi mayUra dvArA racita 'sUryazataka stava' ane kavibANa dvArA racita caMDikAzataka stava'nI camatkArapUrNa racanAne laIne jaina munio paNa evI ja camatkArI racanAo karI zake che. evuM batAvIne rAjAnA jaina anuyAyI maMtrI dvArA zrI mAnatuMgAcAryane bolAvavA mATeno anurodha karyo. sUrijIne bolAvIne jaMjIrothI bAMdhIne eka oraDAmAM baMdIvAna banAvI devAyA. A baMdhana avasthAmAM sUrijIe bhaktAmara stotra'nI racanA karIne tenA prabhAvathI eka eka zlokanI racanAnI sAthe sAthe jaMjIronA tUTavAno ullekha maLe che. prabaMdha, cUrNio, avacUrNio, carito vagere mahimApre2ka sAhityamAM ghaTanAsthaLa, samakAlIna rAjA, samakAlIna kavio saMbaMdhita bhinna bhinna stotramAM taphAvata jovA maLe che. prasiddha kathAo saMbaMdhita vividha vidvAnoe potAnAM maMtavyo rajU karyA che. temAM aitihAsika daSTie sauthI upayogI carcA zrI harmana yakobI dvArA thaI che. teno sArAMza kaMIka A pramANe che. zrI harmana yakobIe batAvyuM che ke bANa ane mayUra samakAlIna hovAnuM koI pramANa maLatuM nathI. dasamI sadInA pUrvArdhamAM A baMne kavione harSa rAjAnI sabhAnAM sadasyo mAnavAmAM AvatA hatA. evuM zAAdhara (I. sa. 1368) ane rAjazekhare (lagabhaga I. sa. 900) eka zlokamAM ApelA udAharaNa parathI kahI zakAya, je nIce mujaba che : aho prabhAvo vAgdevyA yanmAtagDa divAkara | zrI harSasyA bhavatsabhyaH samaM bANa mayUrayoH / / tyAra bAda lagabhaga I. sa. 1000mAM thayelA kavi zrI padmagupte 'navasAhasAMkacarita'mAM kahyuM che ke : Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 123 sa citravarNavicchati hAriNoravratI patiH / zrI harSa iva saMghaTTa cakre bANamayUrayoH / / arthAt bANa ane mUyaranI vacce cAlatI pratispardhA zrI harSa rAjA dvArA protsAhita thatI rahetI hatI. lagabhaga I. sa. 1100mAM zrI mammaTe kAvyaprakAzanI sarvopallavRttimAM dvitIya kArikAnI TIkA karatAM lakhyuM che ke : "AdityAdemayUrAdinAmivAnarthanivAraNaM" AmAM kavirAja mayUre sUryazataka' racIne kuSTharoganuM nivAraNa karyuM hatuM te kathA to pracalita che te sAthe pari" zabdathI camatkArika ghaTanAo joDI dIdhI. udAharaNa tarIke mahAkavi bANe mayUra sAthenI spardhAmAM "caMDIzataka'nI racanA karIne potAnAM kApelAM aMgone pharIthI joDI dIdhAM. A uparathI evuM sUcita thAya che ke I. sa. 1100 pahelAM paNa mayUra ane bANanI pratispardhInI phalazruti saMbaMdhita daMtakathAo prasiddha thaI cUkI hatI. I. sa. 1277mAM prabhAcandrae racelA prabhAvaka carita'mAM mAnatuMga carita'nI racanAnA saMdarbhamAM jaNAve che ke "ahIM - tyAMnI sAMbhaLelI ane kaMIka saMpradAyamAM pracalita kiMvadaMtIono AdhAra levAmAM Avyo hato. jema mayUranA kuSTharoganA nivAraNa mATenI daMtakathA sUryazatakano chaThTho zloka banI haze, kadAca e ja prabhAcandranI preraNA ane Adarza rahyAM haze." bhaktAmara stotranA 4ramA (digambaranA 46mA) zlokamAM jaNAvyuM che ke "bApAnuM... mavatti TI" arthAtu beDIonA baMdhanathI baMdhAyelo manuSya jo niraMtara zrI jinezvaradevanA nAmanuM smaraNa kare to baMdhanamAMthI mukta thaI jAya che. A saMdarbhamAM zrI vinTaraniTsa jaNAve che ke "A zlokano AdhAra banAvIne camatkArane kathAmAM parivartita karavAmAM Avyo che." prabhAcandra pachI zrI merUtuMgAcArya jeo I. sa. 1305mAM thaI gayA. teoe A saMbaMdhamAM ati saMkSipta vivaraNa ApyuM che. emanI kathAmAM bANa-mayUra ane mAnatuMga ekIsAthe rahyA che. chatAM paNa emaNe camatkAranuM ghaTanAsthaLa ujjayinI batAvyuM che. hakIkatamAM ghaTanAsthaLa vArANasI che. rAjAnuM nAma paramAra rAja bhoja ApyuM che. baMdhanagrasta avasthAmAMthI muktinI ghaTanA temaNe paNa batAvI che. paNa A ghaTanA baMdIgRhamAM nathI banI, paraMtu nagaranA yugAdizvaranA maMdiranA pAchalA bhAgamAM banI hatI evuM kahevAmAM AvyuM che. 'bhaktAmara stotra'nA sauthI prAcIna vRttikAra rudrapallIya zrI guNAkarasUri I. sa. 1370mAM Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 - || bhaktAmara subhya namaH | thaI gayAM. teo temanI saTikAmAM ujjayinIne ghaTanAsthaLe darzAve che. vRddha bhoja rAjane teoe rAjA kahyo che. paraMtu bANa ane mayUranI pratispardhAnI kathA pracalita daMtakathA anusAra ApI che. zrI mAnatuMgasUrinI camatkArakathAmAM eka nAnI vizeSa vigata ApI che ke sUrijInA eka eka zlokanI racanAnI sAthe ja eka pachI eka baMdhana tUTatAM jAya che ane 4ramAM zlokanI samApti thatAM ja oraDAnAM tALAM paNa tUTI gayAM ane sUrijI bahAra AvI gayA. 15mI sadInA prAraMbhamAM zvetAmbara saMpradAyanI paTTAvaliomAM paNa A camatkArika ghaTanAno ullekha jovA maLe che. I. sa. 1410mAM thayelA tapAgacchIya somasuMdarasUrinA ziSya munisuMdarasUrinI gurnAvalImAM A ghaTanAno ullekha maLe che ane bhaktAmara' sivAya bhayahara stotra' ane "bhaktibhara stotra'nI racanA A mAnatuMga dvArA thaI che. ema jaNAvavAmAM AvyuM che. - somasuMdarasUrinA gurubhAI guNaratnasUrinI I. sa. 1410nI racanA gurupUrvakramamAM mAnatuMgasUri viSe ullekha che. temAM kahyuM che ke "bhaktAmaranI kAvyasiddhie zrI mAnatuMgasUrine bahu prasiddhi apAvI." 15mI sadImAM aMtabhAgamAM nayacaMdrasUrinI rAjagaccha paTTAvalImAM mAnatuMgane mALavAnA mAlezvara cAlukya vayarasiMhadevanA amAtyA batAvavAmAM AvyA che ane bhaktAmara' ane "bhayahara stotra'nA racayitA hatA ema jaNAvyuM che. mAlezvara vayarasiMha prathama I. sa. 815mAM ane bIjA I. sa. 875mAM thayA. teo cAlukya vaMzanA nahIM paraMtu paramAra vaMzanA hatA. e nizcita rUpe che ke A baMne karatAM "bhaktAmara stotra' prAcIna racanA che. lagabhaga I. sa. 1580mAM tapAgacchIya laghusopAlikA paTTAvalImAM mAnatuMgasUrinA saMbaMdhamAM A prakArano ullekha prApta thAya che. mAnatuMgasUribhaktAmara-bhayahara-bhattibhara-amarastapAdikRta / bhaktAmaraM ca bhayaharaM ca vidyApanena namrIkRtaH kSitipatirbhujagAdhipazca / mAlavake tadA vRddhabhojarAjasabhAyAM mAnaM prAptaM bhaktAmarataH / arthAt "bhaktAmara-bhayahara' ane bhattibbara stotrae zrI mAnatuMgasUrinI amara kRtio che. mAlavadezanA rAjA vRddhabhojarAjanI sabhAmAM bhaktAmara stotra dvArA teoe mAna prApta karyuM hatuM. lagabhaga e ja samaya I. sa. 1582mAM tapAgacchIya dharmasAgaragaNinA tapAgaccha paTTAvalI sUtramAM paNa AvuM ja kAMIka kahyuM che ke : Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 125 "yena bhaktAmara stavanaM kRtyA bANa mayUra paMDita bidyA camatkRto'pi kSitipAtaH pratibodhitaH / bhayahara stavana vIracena ca nAgarAjo vazIkRtaH bhaktibharetyAdi stavanAni ca kRtAni / / " tAtparya ke bANa ane mayUra paMDitonI camatkArabharI vidyA pratibaMdhita karavA mATe bhaktAmara stotranI racanA thaI. nAgarAjane vazIkRta karavA mATe "bhayahara' ane bhaktibhara stotra'nI racanA karI. Ama, mAnatuMgasUrinA jIvana saMbaMdhI aneka vicAradhArAo pracalita che. zvetAmbaromAM bhaktAmara saMbaMdhI sauthI prAcIna kathAo maLe che. paraMtu digambara sAhityamAM 'bhaktAmara stotra' ke zrI mAnatuMgasUri vizenI je kathAo maLe che te lagabhaga 17mI sadI pachInI jovA maLe che. I. sa. 1626mAM thayelA bhaTTAraka sakalacaMdranA ziSya "brahmacArI rAyamallanI bhaktAmara vRtti I. sa. 1370 pahelAM thayelA zvetAmbarAcArya zrI guNAkarasUrinI vRttine najara samakSa rAkhIne lakhAI hoya tema lAge che. A saMdarbhamAM zrI sArAbhAI navAbanuM kahevuM che ke "guNAkaranI ApelI kathAo pAtronA nAma badalI karIne potapotAnA saMpradAyane puSTi ApatA nAmanI pherabadalI karI nAkhI che." I. sa. 1667mAM bhaTTAraka vizvabhUSaNakata "bhaktAmara caritAmAM bIjI kathA lakhAI che. emAM bhoja, bhartuhari, bhAravi, kAlidAsa, dhanaMjaya, vararuci ane mAnatuMga Adine samakAlIna gaNAvyA che. evuM paNa jaNAvyuM che ke, AcArya mAnatuMgasUrie "bhaktAmara stotranA prabhAvathI 48 kamarA(oraDA)nAM tALAMne toDIne potAno prabhAva batAvyo hato. AmAMthI mahAkavi kAlidAsa guptakAlIna hatA, mahAkavi bhAravi jemaNe kirAtArjuna nI racanA karI teo I. sa. chaThThI sadInA pUrvArdhamAM thayA che ane gUrjara kavi mAghanA zizupAla vadha' mahAkAvyano samaya lagabhaga I. sa. 7mI sadInA uttarArdha che. tethI ja DaoN. jyoti prasAda jene viSNubhUSaNanA bhaktAmara carita mAMthI digambara saMpradAyamAM thayelA mahAkavi dhanaMjaya mAnatuMganA ziSya hatA mAtra eTalo ja ullekha karyo che. DaoN. nemicaMdra zAstrIe paNa dhanaMjaya sivAyanA vararuci, kAlidAsa, bhartuhari ane zubhacandrane samAviSTa karyA che. AmAMthI vararucino samaya guptakALa ke tenAthI pUrvano rahyo che. bhartuhari pAMcamI sadInA pUrvArdhamAM thayA hatA. zubhacaMdra 10mI sadImAM thaI gayA. zvetAmbara kathAkAro karatAM paNa digambara kathAkAro mAnatuMganA jIvanakALa mATe vizeSa aMdhArAmAM jaNAyA che. teoe dhArAnagarInA rAjA bhojanA darabAramAM A sarve mahAkavionI ekasAthe upasthiti batAvI che. tAtparya ke prabhAvaka caritanA thayelA ullekhathI eTaluM to spaSTa thAya che ke zrI mAnatuMgasUri Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 | bhaktAmara tulyu namaH | kadAca brAhmaNa jAtimAM janmyA hoya. bhaktAmara-kalyANa maMdira - namiUNastotratrayam" nAmanA graMthamAM stotrayugalanuM tulanAtmaka paryAvalocana karatAM zrI hIrAlAla kApaDiyAe jaNAvyuM che ke "zrI mAnatuMgasUri brAhmaNa jAtinA haze, nahi to vIsamA zlokamAM sUcita hariharanA pUrvadarzananI vAta ane A 23mA zlokamAM zratavAkyono zabdollekha duHsaMbhavita che. vizeSamAM aMtima bhAga to zrImad bhagavata gItAnA AThamA adhyAyanA navamA padyamAM paNa daSTigocara thAya che. zukla yajurveda (a. 31)nA puruSasUktamAM nIce mujaba ullekha jovAya che.' 'vedAhametaM puruSaM mahAntam, AdityavarNaM tamasaH parastAt / ' RgvadamAM paNa AnA aMtima zabdo najare paDe che. kemake tyAM evo ullekha che ke : "OM nagnaM sudhIraM digvAsasaM brahmaga sanAtanaM upaimi varaM puruSamarhanAmAdityavarNa tamasaH parastAt svAhA !" AnA uparathI anubhavAya che tema aMtima caraNa e zrutivAkya che ane tene kavirAje zlokamAM gUMthI lIdhuM che. AvA ja vicArone potAnI kalpanA tarIke jaNAvatAM digambara vidvAna zrI amRtalAla zAstrIe bhaktAmara stotram (hiMdI)nA saMpAdananI prastAvanAmAM eka kalpanA' nAmanA paricchedamAM lakhyuM che ke "bhaktAmara stotranA agiyAramA zloka dUrva bhavanta' ityAdi ane ekavIsamA zloka mapevara ityAdi padothI mArA manamAM e kalpanA UThI rahI che ke AcArya mAnatuMga pahelA jenetara saMpradAyathI prabhAvita hatA. je traNa padomAM bhagavAna AdinAthane kramazaH apUrvadIpa, sUrya ane caMdra batAvavAmAM AvyA che tethI ema jaNAya che ke teo pahelAM je saMpradAyathI prabhAvita hatA, temAM sAyaMkALe dIpakane, prAta:kALe sUryane ane pratyeka mAsanA zukla pakSanI bIjanA divase caMdramAne namana karavAmAM AvatuM hatuM je Aje paNa cAlu che. mahAkavi bhAravinI kRti je kirAta' nAmathI prasiddha che tenI mallinAthanI TIkAthI bIjanA caMdrane namana karavAnI vAtane puSTi maLe che. mAnatuMga e saMpradAyanA paramArAdhya devonA caritragraMthomAM emanA mana DagavAnI vAta vAMcI cUkyA hatA. ema lAge che ke tethI ja temaNe citra mitra' ityAdi paMdaramAM padyamAM bhagavAna AdinAthane nirvikAra aDaga mananA jaNAvI prativastupamA alaMkAranA mAdhyamathI sumeru zikharanI upamA ApI che. A kalpanApuSTi prastuta stotranA, tAmAmananti' ityAdi tevIzamA padyanA AdhAre kahI zakAya che, kemake ukta racanA zukla yajurvedanA maMtrane maLatI jhUlatI che. ATalI samAnatA Akasmika zI rIte thaI zake ? jyAM sudhI puSTa pramANa na maLe tyAM sudhI A viSayamAM huM kAMI kahI zakato nathI, eTale ja A vAtane eka kalpanA tarIke lakhI che." Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmarastotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 127 pro. hIrAlAla kApaDiyA ema mAne che ke zrI mAnutaMgasUri brAhmaNa jAtinA haze ane amRtalAla zAstrI temane vedanA abhyAsI mAne che. e temanI kalpanA mAtra che. paraMtu e vAta dhyAnamAM rAkhavI joIe ke anekAneka jaina AcAryoe paNa potAnI racanAomAM bhagavadgItA, veda, upaniSada, Adi brAhmaNagraMthonAM vAkyo gUMthyAM che. Ama chatAM teo brAhmaNa jAtimAM janmyA na hatA. paNa A badhAM zAstrono UMDANapUrvakano abhyAsa ja karyo hato. udAharaNa tarIke kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya, upAdhyAya, zrI yazovijayajI vagere. bhaktAmara stotranA racayitA zrI mAnatuMgasUri mahAvidvAna hatA ane temaNe jaina dharma uparAMta jainetara dharmazAstrono paNa khUba ja gahanatAthI abhyAsa karyo hato ke je pratibiMbita svarUpe A stotramAM joI zakAya che. rUpaka, upamA alaMkArano bhaMDAra, AkAzI tattvano samanvaya, chaMda vagere dvArA stotra racanAnI adbhuta kAvyazakti temane prAraMbhathI ja varelI haze, nahi to AvuM alaukika gaMbhIra padAvalIvALuM kAvya thoDI vAranI baMdhana-avasthA daramyAna tatkAla zI rIte racI zakAya ? e paNa eka prazna che. I. sa. 1370mAM rudrapallI zrI guNAkarasUrie bhaktAmara stotra'nI TIkAmAM evo ullekha karyo che ke "bhayaharabhattibhara stavAdikaraNa prakaTAH / zrI mAnatuMgasUrayaH zvetAmbarAH santiH / / " arthAt zvetAmbarAcArya zrI mAnatuMgasUrie bhayahara stotra', 'bhattibhara stotranI racanA karI che. A sarvamAnya hakIkata che. zrI munisuMdarasUrie gurvAvalImAM nIcenAM pagho dvArA tenuM samarthana kareluM che. AsIt tato daivata siddhiRddhiH, zrImAnatuMgDo'ya gurUH prasiddhaH / bhaktAmarAd bANamayUra vidyAcamatkRtaM bhUpabodhayad yaH / / 35 / / bhayaharataH kavirAja yazcAkArSIda vazamyadaM bhagavAna bhattibbharetyAdi namaskAra stavadabdha bahusiddhiH ||36|| 'rAjagaccha paTTAvalI', 'tapAgaccha paTTAvalI sUtra', 'laghuposAlika paTTAvalI', 'hIra saubhAgya' vagere anya graMthomAM paNa A vigatano ullekha thayo che. zrI mAnatuMgasUriracita A traNa stotramAM bhattibhara stotranA prAraMbhamAM mattidhmara amarapALayaM paLamiya' e zabdothI zarUAta thAya che. 'bhayahara stotra' ke 'namiUNa'nA prAraMbhamAM namiLa paLaya surapALa cuDAma"i e zabdo Ave che ane 'bhaktAmara stotra'nA prAraMbhamAM bhaktAmara praLata mauni' e zabda Ave che ane A ja zlokanI trIjI paMktimAM pramya zabda Ave che. AmAMnI prathama baMne kRtio prAkRta bhASAmAM racAyelI che jyAre trIjI kRti saMskRta bhASAmAM racAyelI che. tAtparya ke zrI mAnatuMgasUri prAkRta ane saMskRta baMne bhASAnA mahAvidvAna hatA ema mAnavuM yathAyogya che. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * // bhaktAmara turthya namaH // A stotrayanI racanA kayA kramAnusAra thaI haze, arthAt bhattikhmara, namiUNa ke bhaktAmara e traNamAMthI kayuM stotra prathama racAyuM haze. A saMdarbhamAM zrI dhIrajalAla TokarazI zAha NAve che, "temaNe saupahelAM bhattikhmara stotra racyuM haze kAraNa ke temAM zrI namaskAra maMtra saMbaMdhI aneka gUDha rahasyo bharelAM che ane tenI yathAvidha ArAdhanAthI temaNe maMtrazakti meLavI haze. A stotra paranI eka avasUrNimAM ame vAMcyuM che ke zrI mAnatuMgasUrie eka vakhata namaskAra mahAmaMtranA keTalAka camatkArika prayogo batAvIne mithyAdarzanavALAone cUpa karI dIdhA hatA ane kadAca AvA prasaMge ja temane mahAna camatkAra sarjavAnuM zraddhAbaLa ApyuM haze. tyArabAda bhaktAmara stotra'nI racanAno prasaMga Avyo ane chevaTe bhayahara nAmanuM stotra banAvyuM."pa 128 arthAt 'bhattibhara stotra', 'bhaktAmara stotra' ane chelle 'bhayahara stotra' racAyuM. A 'bhayahara stotra'nI racanA aMge 'zrI prabhAvaka carita'mAM kahyuM che ke : koIka vAra karmanI vicitratAthI temane mAnasika roga thayo. kAraNa ke je karmoe zalAkA puruSone paNa choDacA nathI te karmothI teo paNa pIDA pAmyA. eTale teozrIe nAgarAja dharaNendranuM smaraNa karyuM ane tene anazana mATe pUchyuM tyAre dharaNendre kahyuM ke, "he prabho ! haju ApanuM AyuSya bAkI che to te kSINa kema thaI zake ? vaLI ApazrI jevAnI vidyamAnatA ghaNAM prANIone upakAraka che.'" ema kahIne dharaNendra teozrIne aDhAra akSarano (ciMtAmaNi) maMtra Apyo ke jenA smaraNarUpa jalathI nava prakAranA rogono nAza thAya che. ane te potAnA sthAne pAtAla lokamAM cAlyo gayo. pachI paropakAra parAyaNa zrImAna mAnatuMgasUrie te maMtrAkSarothI garbhita navIna 'bhayahara stotra'nI racanA karI ke je adyApi paryaMta vidyamAna che. te maMtrAkSaronA prabhAvathI AcArya mahArAjano deha hemaMta RtunA kamaLa jevo zobhAyamAna thaI gayo.6 Ama 'bhaktAmara stotra'nI racanA kArAvAsamAM baMdhanAvasthAmAM hatAM temAMthI mukti meLavavA mATe thaI ane 'bhayahara stotra'nI racanA roga rUpe AvI paDelA upasargane dUra karavA mATe thaI. prathama thayelA mAnatuMgasUrie zrI vIrAcAryane gacchano bhAra soMpI svargagamana kareluM che. jyAre A mAnatuMgasUrie chevaTe guNanidhAna evA guNAkara nAmanA ziSyane gacchano bhAra soMpI anazana karIne svargagamana kareluM che. digambara paTTAvalI je 17mI sadImAM racAyelI che. temAM zrI mAnatuMgasUrinA nAme nIcenI pAMca racanAo lakhAyelI che : (1) ciMtAmaNi kalpa (2) maNikalpa (3) cAritrasAra (4) upasargahara stotra ane (5) bhaktAmara stotra. evo ullekha paNa prApta thAya che ke 'ciMtAmaNi kalpa'nI racanA mAnatuMgaziSya dharmaghoSe karI hatI. A mAnatuMga te kayA teno nirNaya thaI zakato nathI. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI ma 129 A rIte mAnatuMga nAmanA vibhinna jaina guruono ullekha prApta thAya che je nIce pramANe che. (1) mAnatuMgasUri : jemano ullekha sArthavAhananA sabhAsadanA rUpamAM muni ratnasUrikRta amasvAmI caritanI prazastimAM karavAmAM Avyo che. sArthavAhanathI hAlanA zAlivAhanano abhiprAya hoya to emano samaya I. sanI prathama sadI haze to sArthavAhananuM rAjya I.sa.nI trIjI sadInA aMta sudhI cAlyuM hatuM. to A mAnatuMgano samaya paNa e ja haze. (2) mAnatuMgasUri : je zvetAmbara kharataragaccha paTTAvalImAM naMbara 23tevIza) para jemano ullekha che te mAnadevanA ziSya tathA vIranA guru hatA. A paTTAvalimAM candrakuLanA sthApaka caMdrano samaya lagabhaga I. sa. 250nI AsapAsa mAnavAmAM Ave che tethI A mAnatuMgano samaya lagabhaga I.sa.nI trIjI sadI thAya. 3) mAnatuMgasUri : je tapAgaccha paTTAvalImAM na. 20 upara ullekhita che emAM samantabhadrano naM. 16 ane candrano naM. 15mo che. AmAM paNa guru mAnadeva ane ziSya vIra ja che. (4) mAnatuMgasUri : je devaddhigaNinA samAna sAmayika varanA guru hatA. emano samaya lagabhaga I. sa. 450no che. (5) mAnatuMga : jemane eka paTTAvalImAM mAlezvara cAlukya vayarasiMha devanA AmAtya kahyA che. mAlava rAjAomAM cAlukya vayarasiMha to koI nathI thayA paraMtu paramAra vaMzamAM be vayarisiMha thayA che. vayarasiMha prathama dhArAnA paramAravaMzanA sthApaka kRSNa upendrano uttarAdhikArI hato. vayarasiMha prathama tathA tenA amAtya mAnatuMgano samaya lagabhaga I. sa. 750 ke I. sa. 850 rahyo haze. vayarasiMha bIjo lagabhaga I. sa. 950mAM thayo che. jo mAnatuMga AnA amAtya rahyA haze to emano samaya paNa lagabhaga I. sa. 950 thayo. () mAnatuMga : je mohanavijayakRta mAnatuMga - mAnavatI rAga ane tilakavijaya kRta mAnatuMga - manAvatI caritanA nAyaka che ane avantInA rAjA hatA. (7) mAnatuMga : prAkRtamAM racAyelA bhayaharastotra' arthAt nimiUNa stotra'nA racanAkAra. A stotra pArzvanAtha prabhunI stuti rUpe che ane aMtima padyamAM mAnatuMganI chApa che. "go paDha no nisukha, tAAM vakho ya maLatuM rasa'' Ane bhaktAmaranI ja racanA mAnI levAmAM AvI che paraMtu A anumAna mAtra ja che. (8) mAnatuMgasUri : caturagacchIya athavA varagacchIya zIlaguNasUrinA ziSya pUrNimA zAkhAnA gacchAdhipati malayaprabhasUri (I. sa. 1203)nA guru vinayacaMdrasUri (I. sa. 1229-1288)nA dAdAguru ane siddha jayantI' (bIjuM nAma jayantI caritra, jayantI prakaraNa, jayantI praznottara)nA racayitA. A mAnatuMgasUrino samaya lagabhaga I. sa. 1200 hovo joIe. (9) mAnatuMgasUri : caMdragacchIya je ratnaprabhasUrinA ziSya hatA ane jemaNe I. sa. 1275mAM Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 * bhaktAmara turthya namaH // 'zreyAMsanAtha caritra'nI racanA karI hatI. (10) mAnatuMga : bhaktAmara stotra'nA racayitA. uparokta dasa mAnatuMgomAMthI naM. 8 ane naM. 9 itihAsamAM prasiddha che jemAMthI koI paNa 'bhaktAmara stotra'nA racanAkAra hoI zake. naM. 6vALA mAnatuMga kAlpanika lAge che. naM. 7vALA 'bhayaharastotra'nA kartA mAnatuMga, naM. 4 ane naM. 5mAMthI koI eka hoI zake che. ane baMnethI svataMtra koI bIjA mAnatuMga paNa hoI zake che. naM. 1 thI 3 judA judA mAnatuMga pratIta thAya che. vinTaraniTse evI saMbhAvanA vyakta karI che ke bhaktAmarakAra klAsikala saMskRta yuganA kavi hovA joIe evuM temane zrI mAnatuMgasUrinI bhaktAmara stotra'nI bhASA ane zailInA AdhAre lAge che. harmana yakobIno mata paNa temane lagabhaga 7mI sadImAM rAkhavAno che. mayUra, bANa ane dhanaMjaya paNa A ja samayamAM thayA hovAnuM samarthana kare che. DaoN. jyotiprasAda jaine paNa bhaktAmarakAra mAnatuMgano samaya 7mI sadI ja nakkI karyo che. paMDita amRtalAla zAstrIe pUrvApara prabhAvonuM vizleSaNa karIne nizcita karI dIdhuM che ke 12mI sadI pahelAM ghaNA vidvAnoe bhaktAmara stotranA padyano upayoga (udhRta) karyo che. udAharaNa rUpe 'kalyANamaMdira stotra' parano bhaktAmara stotrano spaSTa prabhAva badhA ja vidvAnoe svIkRta karyo che. abhimAna meru puSpadaMtanA 'zivamahimna stotra' (10mI sadI), jina svAmInuM AdipurANa (9mI sadI), haribhadrasUrinI zAstravArtAsamuccaya (8mI sadI) para paNa 'bhaktAmara stotra'no prabhAva kyAMka ne kyAMka jovA maLe che. paMDita amRtalAla zAstrI kahe che ke, "e paNa suspaSTa che ke bhaktAmarakAra vaidika ke brAhmaNIya sAhityathI bhalIbhAMti paricita hatA ane temanA saMskArothI paNa kadAca prabhAvita hatAM.'7 DaoN. zekharacaMda jaina A saMdarbhamAM jaNAve che ke, "A badhAM tathyonA pariprekSyamAM mane to evuM lAge che ke mAnatuMga mUlataH eka brAhmaNa dharmAnurAgI vidvAna ane sukavi hatA. jaina dharmathI AkarSita thaIne teo eka jaina zrAvaka banyA. kadAca koI zvetAmbara sajjana (strI ke puruSa)nI preraNAthI, tyArabAda saMbhavataH karNATakanA koI digambarAcAryanA prabhAvathI teo digambaramuni banI gayA hoya.''8 A uparathI mAnatuMga kaI jAtinA ane kayA samayamAM thayA e kahevuM khUba muzkela jaNAya che. zrI kaTAriyAjI jaNAve che te mujaba, A nirmANakathAo keTalI asaMgata, 5raspara viruddha ane asvAbhAvika che e vicArakothI chupAyeluM nathI. koIka kathAmAM mAnatuMgane rAjA bhojanA samayamAM batAvyA che, to koIkamAM kAlidAsanI sAthe to koIkamAM bANa-mayUra vagerenA samayanA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 13 batAvyA che je paraspara viruddha che." A badhI carcAnA aMtamAM eTaluM ja kahI zakAya ke zrI mAnatuMgasUrijI temanA samayanA samartha AcArya hatA. temaNe potAnI adbhuta kAvyazakti, AdhyAtmika zakti tathA maMtrazakti vaDe bhaktAmara stotra'nI racanA karI hatI. te uparAMta "bhayahara stotra' ane "bhattibbara stotra'nI racanA karI jene zAsananI mahAna prabhAvanA karI hatI. A stotranI racanA dvArA ajaina dharmanI sAme jaina dharmanI bolabAlA vadhArI hatI. rAjA tathA prajA sarvene jaina dharma aMgIkAra karavA mATe AkarSyA hatA. Aje paNa bhaktAmara stotra jaina dharmI jananA hRdayamAM eka anokhuM sthAna dharAve che. AvA mahAna yugapuruSane koTi koTi vaMdanA. saMpradAya vize : bhaktAmara stotra', "bhayahara stotra' ane "bhattibbara stotra'nA racanAkAra zrI mAnatuMgasUrie A stotratrayamAMthI eka paNa stotramAM potAnA samaya ke saMpradAyane jANI zakAya tevo koI saMketa karyo nathI. vartamAna samayanA baMne saMpradAya . zvetAmbara saMpadAya ane digambara saMpradAya mAne che ke zrI mAnatuMgasUri vipakSI saMpradAyamAM thayA hatA ane pAchaLathI potAnA saMpradAyamAM samAviSTa thaI gayA hatA. baMne saMpradAya dvArA AvI kivadaMtIone samarthana ApatI kathAo madhyakALamAM racavAmAM AvI che. baMne saMpradAyamAM ghaNAM samaya pUrvethI bhaktAmara stotra' ane tenA racanAkAra zrI mAnatuMgasUri baMne khUba lokapriya hatAM. ane vartamAna samayamAM paNa che. paraMtu teo kayA saMpradAyanA hatA teno nirNaya karavA mATe purAvArUpa sAhitya upalabdha thatuM nathI. A saMbaMdhamAM paMDita ajitakumAra zAstrIe lakhyuM che ke "mAnatuMgAcArya digambara hatA ke zvetAmbara e vAta hajI itihAsa dvArA jANI zakAI nathI. kAraNa ke tenA taraphanI nirvivAda racanA maLI AvatI nathI ke jenAthI A vAtano nirNaya thaI zake. ane "bhaktAmara stotramAM ja kyAMya koI evo zabdaprayoga jovA nathI maLato jenAthI temano zvetAmbaratva ke digambaratvano nirNaya karI zakAya." ajitakumAra zAstrInI A vAta uparachallI rIte sAcI lAge che chatAM paNa keTalAka muddAo evA paNa che je saMpradAyane lagatI samasyAnA nivAraNa mATe keTaleka aMze sahAyaka banI zake che. jaina sAhityamAMthI prApta thatAM adbhuta stotro ane aneka prakAranI uttama racanA kRtiono vartamAnamAM astitva dharAvato dareka saMpradAya samakakSatAthI vArasadAra che ane dareka jaine tenuM satata manana-ciMtana karato hoya che. prApta mAhitInA AdhAre avacUrNi, cUrNi, pUrti, pAdapUrti ke bIjI vividha sAhityasAmagrI ane tenI prAcInatAnA AdhAre nizcayapUrvaka na kahI zakAya ke teo te saMpradAyanA hatA. udAharaNa tarIke - bhaktAmara stotra'nA racanAkAra ane racanA saMbaMdhita vRttAnta temanA uparanI racanAo ane samasyApUrtirUpa kAvyonI racanA zvetAmbara saMpradAyanI aMdara digambara saMpradAya karatAM adhika Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 | bhaktAmara tulyu namaH mAtrAmAM racAyelI jovA maLe che. zvetAmbara racanAo digambara racanAothI prAcIna paNa che. vRttAMtarUpa sAhitya 13mI, 14mI sadIthI prAcInatama nathI. udAharaNa tarIke I. sa. 1370nI zrI guNAkarasUrinI TIkAo sauthI prAcIna mAnavAmAM Ave che. tathA pAdapUrtirUpa kAvyo paNa 16mI sadIthI prAcIna nathI. AvA muddAo parathI zrI mAnatuMgasUri zvetAmbara saMpradAyanA hatA evuM nizcayapUrvaka kahevA mATe koI cokkasa pramANa na gaNI zakAya. zvetAmbara graMtha bhaMDAromAMthI bhaktAmara stotra'nI atiprAcIna hastaprato maLI AvI che. tenA parathI ema na kahI zakAya ke teo zvetAmbara saMpradAyanA hatA. A eka Akasmika ghaTanA paNa hoI zake. evuM paNa banI zake che ke digambara ke anya dharmanI pachI te boddha dharma ke anya hindu dharmanI racanAo zvetAmbara graMthabhaMDAromAMthI maLI javAthI athavA to te racanA pracAramAM hovAne kAraNe tenA racanAkArane zvetAmbara na mAnI zakAya. zrI mAnatuMgasUrinI anya eka racanA bhayahara stotra' (namiUNa) mAtra zvetAmbara saMpradAyamAM ja prApta thAya che ane tenA para lakhAyeluM anya sAhitya paNa tyAM ja prApta thAya che. paraMtu te paNa saMpradAyano nirNaya karavA mATe pUratI sAmagrI nathI. paTTAvalI tarapha dRSTi karatAM jANavA maLe che ke prAcIna tathA madhyakAlIna digambara paTTAvalIomAM zrI mAnataMgasUrinA nAmano kyAMya ullekha jovA maLato nathI. jyAre zvetAmbara saMpradAyanI paTTAvalIomAM ane bIjI racanAomAM emanuM nAma jovA maLe che. digambara prAcIna paTTAvalIo jevI ke I. sa. 100thI 503 sudhInA paryuSaNA kalpanI sthavirAvalI', lagabhaga I. sa. pAMcamI sadInA madhyabhAgamAM thayelA devavAcaka kRti naMdIsUtranI sthavirAvalI' ane lagabhaga 12mI sadInA pUrvArdhamAM thayelA ajitasiMhasUrinI paTTAvalI ke je uparanI baMnenI sthavirAvalInAM kathanone samAna rUpe rAkhavAvALI che - temAM mAnatuMganuM nAma kyAMya maLatuM nathI. tenuM kAraNa eka hoI zake ke jo mAnatuMga audIcya paraMparAmAM thaI gayA hoya to pAMcamI sadI pachI thayA haze. A ja kAraNe naMdIsUtranA vAMcana karavAvALAnI nAmAvalImAM ane vaja zAkhAmAM thaI gayelA AcAryonI paraMparAmAM sthAna meLavavAnuM zakya na hatuM. lagabhaga I. sa. 1250-1275nI vacce tapAgacchIya dharmaghoSasUrinuM duHSamakAla zramaNa saMgha stava ane acalagacchIya dharmaghoSasUrinuM mAnavAmAM AvatuM RSimaMDala stavanamAM I. sa. pUrve 3jI sadInA Arya mahAgiri sudhInAM nAma kramAnusAra ApavAmAM AvyAM che. paraMtu paryuSaNakalpa ane naMdIsUtranI virAvalIo ane Avazyaka niryukti vageremAM maLI AvatA revatimitra, satyamitra, AryarakSita, AyanAmahasti ane temanA pachInA lagabhaga I. sa. 475-229mAM thayelA vAcaka harigupta lagabhaga I. sa. 545-594mAM thayelA jinabhadragaNi kSamAzramaNa jevA nAmano ullekha thayo che. paraMtu tyAM kyAMya mAnatuMgAcAryanuM nAma jovA maLatuM nathI. zrI mAnatuMgasUrinA samayakALa ane emanA mAnavAmAM Avela guru zrI mAnadevasUrino sarvaprathama ullekha prabhAvaka carita' pachI rudrapallIya zrI guNAkarasUrinI I. sa. 1370mAM racAyelI bhaktAmara vRtti ane I. sa. 15mI sadInA pUrvArdhathI laIne 17.18mI sadInI tapAgacchIyA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmarastotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI * 133 gurvAvalIo ane moTA bhAge eka anukaraNa karavAvALI 16-17-18mI sadInI anya gacchonI paTTAvalIomAM maLe che. tapAgacchIya munisuMdarasUrinI gurvAvalI ane emanA guru guNaratnasUrinA I. sa. 1410nA 'guruparvakramavarNana'mAM kahevAmAM AvyuM che ke Arya vajanA ziSya vajrasena ane emanA ziSya caMdrakulanA sthApaka caMdrasUri thayA. temanA pachI caMdrakulanA caMdramAM samAna 17mA AcArya samantabhadra thayA. ane tyArabAda vRddha devasUri thayA. jemaNe ko2TA rAjasthAnamAM nAhaDa maMtrI dvArA nirmita caityanI pratiSThA karI temanA pachI pradyotanasUri ane emanA pachI mAnadevasUri thayA jemanI pAse padmA, jayA, vijayA ane aparAjitA nAmanI devIo AvatI-jatI rahetI hatI. ane temaNe nADolamAM rahIne takSazilAmAM laghuzAMti-stavanI racanA karIne mahAmArInA upadravane zAMta karyo hato. emanA pachI 21mA AcArya 'mAnatuMga' thayA. jemaNe 'bANa' mayUranI vidyAthI prabhAvita thayelA rAjAne bhaktAmara stotra'nA camatkArika prabhAvathI pratibodha karyA hatA. dharaNendrane prasanna karIne aDhAra akSarano ciMtAmaNi maMtra meLavI 'bhayahara stotra'nI racanA karI hatI tathA 'bhakttibbara' jevA namaskAra stava banAvyAM hatAM. emanA pachI AvelA temanA ziSya 22mA AcArya vI2sUri jemaNe I. sa. 244mAM nAgapuramAM zrI naminAtha bhagavAnanI pratiSThA karAvI hatI. vIrasUrinA samayanI gaNatarInA AdhAra parathI zrI mAnatuMgasUrino samaya lagabhaga I. sa. 200 thI 244 mAnavAmAM Avyo che. vividha paTTAvalIonA AdhAre karavAmAM AvelA anumAnanA saMdarbhamAM zrI madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha jaNAve che ke "paTTAvalIkAronI A mAhitImAM vipula pramANamAM kAlAtikramanAM dRSTAMto to che ja paraMtu enA sivAya aneka vAto vAstavika itihAsathI viparIta AvI gaI che. pahelI vAta to e che ke vajrasenanAM je traNa-cAra ziSyothI cAra zAkhAomAM pravAhyamAna hovAno ullekha 'paryuSaNA kalpa'nI 'sthavirAvalI'mAM prApta thAya che. tyAM kyAMya paNa caMdrazAkhA ke caMdrakulano ullekha nathI ane prAcIna mAnavAmAM AvelA AcArya caMdranI pachI mahAvIranI dArzanika digambarAcArya svAmI samaMtabhadrane jabaradastIthI zvetAmbara banAvI devAno prayatna mAtra che. emanA pachI je devasUri thayA emanI vAta karI che ane koraTA (rAjasthAna)mAM nAgabhaTTa maMtrI dvArA nirmita caityanI vAta karI che, te to prAg madhyakAlIna yugamAM, pratihAra yugamAM banelI ghaTanAne bIjAM 600 varSa prAcIna banAvI de che. A devasUri prabaMdhonA anusAra upara kathita koraTAnA caityanA caityavAsI muni hatA. ane temano samaya 9 ke 10mI sadIthI pUrvano na hato. temanA pachI pradyotanasUri thayA evuM kahyuM che paraMtu e sUrino kALa 10mI sadInA uttarArdhathI pahelAM na hoI zake. emanA nAmathI cAlelA gacchasaMbaMdhe 11mI sadInA uttarArdhanA thoDA lekha maLyA che. A AcArya purAtana nathI. have emanA pachI AvelA mAnadevasUri jemanuM banAveluM 'laghuzAMti stotra' Aje upalabdha che. teo khulleAma mAMtrika hovA uparAMta zailIthI to madhyakAlIna ja che. teo 11mI sadInA uttarArdhathI prAcIna nathI te uparAMta naDyula ane zAMkabharI (sAMbhara) paNa prAga pratIhAra kALathI vadhAre prAcIna nathI. Azcarya che ke I. sa. trIjI sadImAM mAnavAmAM AvelA mAnadeva pachI je mAnatuMgasUri thayA, sAthe sAthe temane sAtamI sadInA pUrvArdhamAM thaI Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 | bhaktAmara tulyuM namaH || gayelA bANa-mayUranA samakAlIna mAnavAmAM AvyA. bIjI tarapha temanA ziSya varasUrino samaya vikrama saMvata 300nI najIkano mAnavAmAM Avyo. tyAre to bhrAMtinI parAkASThA ja thaI jAya che. eTaluM ja nahi pAchaLanA traNe AcAryonAM nAma paTTAvalIomAM AgaLa cAlIne pharIthI levAya che. je vakhate madhyakALa cAlu thaI gayo hato ane anyathA te ja to A badhAno vAstavika kALa che. bIjI tarapha gurvAvalokArathI 133 varSo pahelAM thaI gayelA prabhAvaka caritakAre bhaktAmarakAranuM nAma jinasiMha batAvyuM che. AnAthI bhramaNA vadhAre vadhI jAya che.' paTTAvalIomAM samayAnusAra dRSTAMto sahitanI mAhitI vizALa pramANamAM che. paraMtu itihAsakALa pramANenI je vAstavikatA che tenA karatAM virodhAbhAsI mAhitIo paNa che. digambara saMpradAyamAM paryuSaNA kalpa virAvalImAM kyAMya paNa candrakulano ullekha jovA maLato nathI. tevI ja rIte zvetAmbara saMpradAyamAM digambarAcArya zrI samantabhadrane zvetAmbara gaNAvyA che. temanA pachI thayelA devasUri je 9mI ke 10mI sadImAM thayelA devasUri prabaMdhamAM ullekhathI tene 600 varSa sudhI prAcIna banAvI de che. madhyakALamAM thayelA AcArya pradyotanasUri ane laghuzAMtinA racayitA mAnadevasUri paNa madhyakAlIna che tenAthI vadhAre prAcIna nathI. sAtamI sadInA pUrvArdhamAM thaI gayelA mAnatuMgasUrine bANa ane mayUranA samakAlIna mAnavAmAM AvyA che. tenI sAthe ja I. sa.nI trIjI sadImAM thayelA mAnadevanA ziSya paNa mAnavAmAM Ave che. ane temanA ziSya vIrasUrino samaya vikrama saMvata 300nI AsapAsano mAnavAmAM Avyo che. A kAraNe mAnatuMgasUrino saMpradAya ke samaya nakkI karavo muzkela bane che. AnA saMdarbhamAM munizrI kalyANavijayajInuM avalokana evuM che ke vAstavamAM vajasenasUrinA pachInA zrI candrasUrithI laIne vimalacaMdrasUri sudhInA 20 AcAryono sattAsamaya aMdhakAramaya che. vacce A samaya caityavAsIonA sAmrAjyano samaya hato. ugra vihArika sujJAnI zramaNonI saMkhyA maryAdita hatI. tyAre zithilAcArI tathA caityavAsIonA aDDAo sarvatra AvelA hatA. A paristhitimAM vaihArika zramaNonA hAthamAM kALagaNanA paddhati na rahI. A ja kAraNe vajasenanI pachI ane udyotanasUrinI pahelAMnA paTTadharono samaya vyavasthita nathI. daramiyAna keTalAka AcAryono samaya gurnAvalIkAroe Apyo che, paNa te susaMgata nathI thato. jevI rIte tapAgaccha gurvAvalokAre AcArya vajasenasUrino svargavAsa samaya jina nirvANathI 620mAM lakhyo che. je vikrama varSonI gaNanA anusAra 150mAM maLe che. tathA vajasenathI caturtha puruSa zrI vRddhadevasUrijI dvArA vikrama saMvata 125mAM koraTA nagaramAM pratiSThA karAvI hovAnuM batAvyuM che. e ja prakAre 18mA paTTadhara pradyotanasUrinA pachInA zrI mAnatuMgasUri je bANa ane mayUranA samakAlIna hatA temane 20mA paTTaguru mAnyA che. mayUranA AzrayadAtA kanojanA rAjA zrI harSa hatA. jemano samaya vikrama saMvatanI sAtamI sadInA uttarArdha hato. A samaya zrI mAnatuMgasUrinA paTTaguru mAnadevasUrinA ane mAnatuMgasUrinA paTTadhara zrI vIrasUrinI sAthe susaMgata nathI thato. kAraNa ke mAnatuMgasUrinA paTTadhara zrI vIrasUrino samaya gurnAvalI kAra zrI munisuMdara jemaNe nIce jaNAvela zlokamAM pragaTa karyo che. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 135 jajJa caitye pratiSThA kRtamenAgipure nRpAt / tribhirvarSazataiH 300 kiMcidadhikai vIrasUrirATTa / / 37 / / AcArya mAnatuMgane kavi bANa-mayUranA samakAlIna mAnavA ane mAnatuMganA uttarAdhikArI vIrasUrino samaya vikrama varSa 300thI vadhAre varSa mAnavA yuktisaMgata nathI. varasUri pachInA AcArya jayadeva, devAnaMda, vikrama ane narasiMha A cAra AcAryonA samayanI carcA gurnAvalI tathA paTTAvalImAM maLatI nathI." munizrI kalyANavijayajIe gurnAvalImAM jeno ullekha karavAmAM Avyo che te vividha AcAryonA sattAsamaya viSenA judA judA matono samanvaya karavAno khUba parizrama karyo che. temaNe mAnatuMgasUrinA sattAsamayane nIce batAvavA mATe thaIne vIra nirvANa varSane vikrama saMvata mAnyuM che. ethI AgaLa cAlIne teo A pramANeno prayatna kare che. "pradyotana, mAnadeva, mAnatuMga ane varasUri A cAra AcAryono sattAsamaya 300 varSano lagabhaga mAnI levAmAM Ave to ekatrita samayAMka 675 sudhI pahoMcaze ane A prakAre mAnatuMgasUri, bANa, mayUra ane rAjA harSanA samaye vidyamAna thaI zake che." zrI kalyANavijayajI dvArA karavAmAM AvelI carcAnA AdhAre e vAta to nakkI thAya che ke paTTAvalIkAro zvetAmbara hoya ke digambara hoya paNa teonI pAse potAnA gacchanI pahelAM thaI gayelA AcAryono sattA samaya nakkI karavA mATe koI paNa prakAranA sacoTa purAvA na hatA ane pATa paraMparA para AvelA AcAryone kramAnusAra batAvavAno nakkara purAvo paNa na hato. paTTAvalI samuccayamAM je tapAgaccha paTTAvalI ApavAmAM AvI che. temAM paNa mahAvIra svAmInI 20mI pATe zrI mAnatuMgasUri thayAno ullekha Ave che. judI judI paTTAvalIomAM zrI mAnatuMgasUrinA samaya ane saMpradAyanI visaMgatio jovA maLe che ane vividha TIkAkAroe karelI TIkA ane tenA AdhAre vidvAnoe rajU karelAM maMtavyo paNa judA judA jovA maLe che. lagabhaga I. sa. 1020thI 1060mAM thayelA AcArya prabhAcandrae kriyAkalApa'nI TIkAnI aMdara "bhaktAmara stotra'nI TIkAnI prastAvanAmAM lakhyuM che ke : "mAnatuMganAmA sitAmbaro mahAkaviH nirganthAcAryavarcasvanIta-mahAvyAdhi pratipanna nirganthamArgAbhagavana kiM kriyatamiti bravANo bhagavatA paramAtmanAguNagaNa stotraM vidhayatAmityA dRSTi bhaktAmarotyAdi" arthAt zrI mAnatuMgasUri zvetAmbara mahAkavi hatA. eka digambara AcAryae temane rogamAMthI mukta karyA hatA. ethI emaNe digambara mArga grahaNa karI lIdho ane pUchyuM : bhagavan! have zuM karuM? AcAryae AjJA karI. paramAtmAnA guNonuM stotra banAvo. phaLazruti rUpe AdezAnusAra bhaktAmara stotranI racanA karI. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / bhaktAmara turthya namaH // 'prabhAvaka carita'mAM vikrama saMvata 1334mAM thayelA zvetAmbarAcArya zrI prabhAcaMdrasUrie zrI mAnatuMgasUrinA saMdarbhamAM lakhyuM che ke "pahelAM teoe eka digambara muni pAse dIkSA lIdhI hatI ane emanuM nAma cArukIrti mahAkIrti rAkhavAmAM AvyuM hatuM. tyArabAda eka zvetAmbara saMpradAyanI anuyAyI zrAvikAe emane kamaMDaLanA jaLamAM trasajIvo batAvyA jenAthI emaNe digambara saMpradAyathI abhAva thaI gayo ane jitasiMha nAmanA zvetAmbara AcAryanI pAse dIkSA laIne zvetAmbara sAdhu banI gayA ane e ja avasthAmAM bhaktAmara stotranI racanA karI.'' 136 vividha vidvAnonA mate ane paTTAvalIonA AdhAre zrI mAnatuMgasUri zvetAmbara saMpradAyanA hatA ke digambara saMpradAyanA hatA te nakkI karavuM khUba ja muzkela kArya che. te chatAM bhaktAmara stotranAM AMtarika lakSaNonA AdhAre paNa saMpradAyaviSayaka thoDIghaNI mAhitI meLavI zakIe; jevI ke : digambara saMpradAyanA mahAna AcArye dArzanika paraMparAnA kavio tarIke jANItA che. temanI stutiyAtmaka racanAo moTA bhAge darzanIya che. A racanAo dArzanika uparAMta nyAyaparaka paribhASA ane abhAvothI vyApta jovA maLe che. mahAna prAg madhyakAlIna puruSo jevA ke digambarAcArya samantabhadra, devanaMdijI, bhadra akalaMkadeva, mahAkavi dhanaMjaya pAda kesarI svAmI vagerenI stutimAM sAmAnya rIte A vAta najaramAM AvI jAya che. te u52AMta 10mIthI 12mI sadInI vacce thayelA suprasiddha madhyakAlIna digambara racanAkAro jevA ke lagabhaga I. sa. 10mI sadInA pUrvArdhamAM thayelAM vidyAnaMdasvAmI, 10mI ke 11mI sadImAM thayelA kavi bhUpAla cakravartI, 10mI sadInA uttarArdhanA aMtamAM ane 11mI sadInA pUrvArdhamAM thayelA mAthurasaMdhIya AcArya amitagati, 11mI sadInA pUrvArdhamAM drAviDa saMghanA AcArya vAdirAja ane 12mI sadInA pUrvArdhamAM thayelA kumudacaMdra vagerenI stavana-stotra Adi racanAomAM paNa prabhunA guNAnuvAdamAM dArzanika tattvono sparza thayelo jovA maLe che jyAre 'bhaktAmara stotra'mAM to saMpUrNa vizuddha bhaktibhAvanI gaMgA vahetI tAdazya thAya che. AvI ja racanAo zvetAmbara saMpradAyanI aMdara thayelA racanAkAromAM jovA maLe che. udAharaNa rUpe lagabhaga I. sa. 734-839 athavA 744-839mAM thayelA vAdikavi bappabhaTTi, lagabhaga I. sa. 950mAM thayelA madhyakAlIna kaviomAMnA jinazatakakAra kavi jaMbUnAga, temanA pachInA 10mI-11mI sadImAM thayelA zobhanamuni, lagabhaga I. sa. 1070-1110mAM thayelA abhayadevasUri ane mahAna kharataragacchIya stutikA2 jinavallabhasUri, 11mI-12mI sadImAM thayelA zobhanamuninA vaDIla baMdhu ane rAjA muMjabhojanA sabhAkavi dhanapAla, tyArabAda thayelA jinadattasUri ane temanA pachInI aneka zvetAmbara racanAomAM 'bhaktAmara stotra'nI jhAMkhI dRSTigocara thAya che. 'bhaktAmara stotra'nA racanAkAranA saMpradAyane nakkI karavA mATe A tathya kaMIka aMze upayogI samajI zakAya che. AnA uparathI spaSTa thAya che ke zrI mAnatuMgasUri dArzanika vicAradhArAnA na hatA. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI ka 137 AcArya prabhAcaMdrae kriyAkalApa TIkAmAM kahyuM che ke, mAnatuMga asalamAM zvetAmbara hatA ane mahAkavi paNa hatA. bhaktAmara stotra, bhayahara stotra ane bhaktibhara stotra mAnatuMgasUrine mahAkavi mAnavA mATenI racanAo che. e sivAya temanA nAme bIjI koI racanAono ullekha daSTigocara thato nathI. prabhAcaMdrasUrinI A kathAne tathyapUrNa mAnavAmAM Ave to digambara saMpradAyanI daMtakathAnI dRSTie paNa "bhaktAmara stotra'nI racanA mAnatuMgasUri jyAre zvetAmbara saMpradAyanA anuyAyI rahyA haze tyAre ja karI haze. maMtraprayogathI rogane dUra karavo e sAdhu-mahArAjonAM kartavya ke AcAra mAnavAmAM AvatA nathI. zvetAmbara saMpradAyamAM to Ano AgamamAM ja niSedha che. tevI ja rIte digambara saMpradAyanA muni mahArAjanA AcAramAM paNa A pravRttione svIkRta kartavyanI viruddha, doSayukta tathA zithilAcAra ja mAnavAmAM Avaze e vAta nizcita che. tAtparya ke mAnatuMgasUrino saMpradAya parivartana jo thayo hoya to te koI siddhAMtano AdhAra laIne nahIM thayo hoya. AcArya prabhAcandrae kriyAkalApamAM mAnatuMgasUrine eka digambarAcAryae rogamAMthI mukta karyA hatA te digambara koNa hatA ? kayA saMghanA, kayA saMpradAyanA rahyA hatA te temaNe jaNAvyuM nathI. A kathAnA saMdarbhamAM zrI madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha jaNAve che ke, "A kathAthI to eTaluM ja siddha thAya che ke prabhAcaMdra jANatA hatA ke stotrakartA zvetAmbara saMpradAyanA hatA kAraNa ke potAnA samayamAM 11mI sadInA pUrvArdhamAM kaMI nahIM to mAlava sthita digambara saMpradAyanA anuyAyIomAM "bhaktAmara stotra'nuM paThana thatuM haze. eTale teone mATe zvetAmbara racanAkArane digambara rUpamAM prastuta karavA jarUrI banI gayuM haze. jema zvetAmbaramAM kalyANa maMdira stotra apanAvI levAthI kumudacaMdrane siddhasena banAvIne zvetAmbaramAnya banI zake che ke bhaktAmaranA kartAnA saMbaMdhamAM cAlelI digambara-kathAnA prativAdamAM zvetAmbara prabhAcaMdrae athavA temanAthI thoDA samaya pUrve koI anya zvetAmbara kartAe stotrakAra mAnatuMga pahelAM digambara hatA pachI zvetAmbara banyA evI kathA racI devAmAM AvI hoya."14 AcArya prabhAcandranI A kathAmAM jaNAvyA pramANe mAnatuMgasUrinA saMpradAya vizenA matamAM aneka muddAo dRSTigocara thAya che. zvetAmbarAcArya siddhArSi ke jeo digambara paMDita AcArya prabhAcaMdrathI lagabhaga 125 varSa pUrve thaI gayA. temaNe stotra zabdanA udAharaNamAM bhaktAmara stotrane ja lIdhuM hatuM. enuM kAraNa e paNa hoI zake ke "bhaktAmara stotra' jo digambara racanAkAranI racanA hota to te sivAyanI bIjI ghaNI racanAo hatI. jevI ke siddhasena divAkara, naMdiSeNa ke bappabhaSTinI racanAnuM udAharaNa zvetAmbarAcArya siddharSie ApyuM hota. paNa temaNe mAtra bhaktAmaranuM udAharaNa ApyuM che. mAnatuMgasUrijIe bhaktAmara stotramAM je aSTa mahAbhayono ullekha karyo che, tevo ullekha Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 / / bhaktAmara turthya namaH / guptakAla tathA madhyakAlanAM zvetAmbara stavano tathA thoDAMka saiddhAMtika samuccaya svarUpa graMtharacanAomAM moTA pramANamAM jovA maLe che. tyAM A aSTa mahAbhayanuM satata sAtatya rahyuM che jyAre digambara saMpradAyanA stutyAtmaka sAhitya ke anya graMthamAM AnI upasthiti nathI jovAmAM AvatI. udAharaNarUpe kumudacaMdranI sAme bhaktAmara stotra' rahyuM hatuM. chatAM paNa temaNe 'kalyANamaMdira stotra' ke temanI racanAomAM aSTamahAbhaya viSayaka padyanI racanA nathI karI. tenuM kAraNa e ke digambara saMpradAyamAM A prakAranI paraMparA ja na hatI. 'bhaktAmara stotra'mAM aSTa mahApratihAryomAMthI je cAra pratihAryonuM varNana cAra zlokamAM karavAmAM AvyuM che te aSTa mahApratihAryone laIne nahIM paraMtu AgamamAM batAvelA 34 atizayomAMthI pasaMda karIne cAra dazyamAna vibhUtio azokavRkSa, siMhAsana, chatra, cAmara je tIrthaMkaronI dezanAnA samaye pratyakSa banatI hatI enuM ja varNana che. A paraMparA 6ThThI - 7mI sadInA zvetAmbara AgamamAM ApelI vyAkhyAo ane kathAtmaka sAhityamAM paNa jovA maLe che. samavAyAMga sUtramAM nAgendravaMzIya vimalasUriSkRta paumacariyamAM Avazyaka niryukti, saMghadAsa, gaNikRta, vasudeva jinabhadragaNi, kSamAkSamaNakRta, vizeSAvazyaka bhASya, AvazyakacUrNi vageremAM devakRta cotrIza atizayamAMthI dazyamAna atizaya tarIke A cAra mahApratihAryone laIne paghanI racanA karI che. ane A tathyanA AdhAre bhaktAmaramAM tIrthaMkaranI vibhUtinuM varNana karavAvALAM cAra ja pagho racAyelAM che. jyAre digambara paraMparAmAM 34 atizayomAM Ano samAveza thayo nathI. paraMtu aSTa mahApratihAryomAM te samaviSTa che tethI ja teonI dRSTie bAkI rahI jatA cAra pratihAryonuM stotramAM hovuM Avazyaka samajatA haze, tethI atirikta cAra padyonI racanA thaI haze. aSTa mahApratihAryomAMthI cAmara pratihAryanA saMbaMdhamAM digambara mAnyatAmAM cAmaro be ke tenAthI adhikanI saMkhyA mAnavAmAM Ave che. "tiloyantI'mAM catuSTa cAmara, jinasena Adi purANamAM cAmarAlI, cAmara paMktinI tathA 64 cAmaronI vAta kahevAmAM AvI che. kumudacaMdrae to cAmaronA 'ogha' samUhanI vAta karI che jyAre 'bhaktAmara stotra'mAM cAmaranI saMkhyAno koI ullekha na hovAthI tyAM 'cAmara yugma' mAnavuM yogya raheze. digambaromAM be cAmaronI mAnyatAvALI paraMparA nathI. tyAre stotrakAra sUrijI zvetAmbara paraMparAnuM anukaraNa karatAM hoya tevuM lAge che. tethI ja temaNe cAmaranI saMkhyA tarapha izAro karyo nathI. na 34 atizayomAMthI cAra pratihAryonAM varNana pachI stotrakAra sUrijIe stotranA 32mAM ane digambara saMpradAyanA pAThamAM 36mA zlokamAM zrI jinezvaradevonA kamala vihAranuM varNana karyuM che. digambara saMpradAyamAM lagabhaga I. sa. 550mAM racAyelA 'tiloyapaLati'mAM lagabhaga 600mAM samantabhadrakRta 'Apta mImAMsA', dhRva svayammu stotra' vagere pramANamAM prAcIna racanAomAM jinezvaradeva nabhovihAra karatAM hovAnuM batAvyuM che. svayaMbhU-stotramAM padmaprabhunI stutimAM samantabhadrae kamalavihAra ane nabhovihAra baMne prakAranA vihArane saMdarbhonusAra eka ja padyamAM varNavyA che. jyAre bhaktAmara stotramAM 'nabho vihAra'no ullekha sUrijIe karyo nathI. jo stotrakAra Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 zrI bhaktAmarastotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI sUrijI digambara hatA to temaNe A mahattvapUrNa vAtano ullekha jarU2thI karyo hota. kAraNa ke temane eka zlokanI cAra paMktimAM A vAta rajU karavAne mATe cokkasa taka hatI. karNATakanA madhyakAlIna zilAlekhomAM ane digambara paTTAvalIomAM temanA saMpradAyanA aneka mahAna AcAryono ullekha thayelo jovA maLI Ave che. paraMtu mAnatuMganuM nAma kyAMya jovA maLatuM nathI. A uparAMta digambara saMpradAyamAM mAnatuMga jevA mahAkavi suprasiddha AcAryanuM nAma madhyakALamAM bIjA munioe dhAraNa karyuM hoya evo eka paNa dAkhalo maLato nathI. digambara saMpradAyamAM to siMhanaMdI, samantabhadra, kumudacandra, prabhAcandra, akalaMka jevA mahAna AcAryonAM nAma pAchaLathI bIjA munioe dhAraNa karelAM vAraMvAra jovA maLe che. jyAre zvetAmbara saMpradAyamAM 'mAnatuMga' nAma dhAraNa karavAvALA aneka munionAM udAharaNo jovA maLe che. jevI rIte vajasena, haribhadra, hemacaMdra, dharmaghoSa, siddhasena, bhadragupta, jinabhadra vagere prAcIna prasiddha AcAryonAM nAma anya munioe dhAraNa karelAM jovA maLe che. tevI ja rIte 'mAnatuMga' nAma dhAraNa karelA munionAM nAma paNa jovA maLe che. udAharaNa tarIke yogazAstranI pratilipinI prazasti (I. sa. 1236)nI paTTAvalImAM be mAnatuMganAM nAma che. jemAMthI prathama mAnatuMgano samaya I. sa. 11mI sadIno uttarArdha hovAno aMdAja hoI zake.15 caMdrakula 1 mAnadeva mAnatuMga (prathama) | buddhisAgara I pradyumna devacandra I mAnadeva pUrNacaMdra 1 mAnatuMga (dvitIya) 1 padmadeva Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 bhaktAmara tulyuM namaH | bhaktAmarakAra mAnatuMgasUrie jo potAno saMpradAya badalI ja lIdho hota to zvetAmbara saMpradAyamAM 11mI sadIthI laIne lagabhaga 15mI sadI sudhInA mAnatuMga nAmadhArI munionI hAramALA kadAcita na maLI Avata. tauparAMta mAnatuMganA be akSara 'tuMganA uttarArdhavALA bIjAM paNa nAma zvetAmbara saMpradAyamAM madhyakALamAM maLe che. jemake 11mI-12mI sadImAM thayelA vijayataMga, 13mI-14mI sadImAM merUtuMga, 14mI-15mI sadImAM thayelA "bhuvanataMga' vagere nAmo gaNAvI zakAya. je nAmanI aMdara mAnatuMganA nAmanuM pratibiMba jovA maLe che. bRhad gacchIya mAnatuMgano ulle malayaprabhanI I. sa. 1204nI jayantI carita TIkA, jayaMti praznottarI saMgraha athavA siddha jayaMtinI prazastimAM maLe che. 16 sarvadeva jayasiMha candraprabha dharmaghoSa zIlagaNa mAnatuMga malayaprabha 12mI zatAbdInA pUrvArdhamAM paNa mAnatuMga nAmano ullekha maLI Ave che. tAtparya ke ajitakumAra zAstrIthI laIne prAcIna AcArya vidvAno zrI mAnatuMgasUrino saMpradAya kayo hato te nakkI karI zakatA nathI. paTTAvalIonA AdhAre paNa A sthitinuM cokkasa spaSTIkaraNa maLatuM nathI. kriyAkalApanA TIkAkAra AcArya prabhAcaMdra pahelAM temane zvetAmbara kahe che pachI digambara, paNa A digambarAcAryanA nAmano koI ullekha nathI. jyAre bIjI bAju prabhAvakacaritakAra prabhAcandrasUrie prathama temane digambaramuni mAnyA ane pAchaLathI jitasiMha nAmanA AcArya pAse dIkSA grahaNa karI hovAnuM kahyuM che. mahAna AcArya siddhaSie stotra zabdanA udAharaNamAM "bhaktAmara stotra'ne lIdhuM che. munizrI kalyANavijaye candrakulanI pATa paraMparA ApI che paNa temAM samayakALamAM taphAvata jovA maLe che. aSTamahAbhaya ane mahApratihArya saMbaMdhita Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotranA racayitA AcArya mAnatuMgasUrijI 141 zloko paNa teo zvetAmbara saMpradAyanA haze e tarapha aMgulinirdeza kare che. vividha muddAonI carcA karyA bAda kyAMya paNa vidvAno ekamata jovA maLatAM nathI. tethI karIne zrI mAnataMgasUri zvetAmbara saMpradAyanA hatA ke digambara saMpradAyanA hatA te nirNaya karI zakAto nathI. pAdaTIpa. = M S S 9. Winternitz : 'A History of Indian Literature', Vol. VI, P. 556-661 2. pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', sArAbhAI navAba, prastAvanA. pR. 11 3. "bhaktAmara-kalyANamaMdira-namiUNastotrayam, devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAraka phaMDanA graMthAMka 79, pro. hIrAlAla kApaDiyA, pR. 27 "bhaktAmara stotram', prastAvanA, amRtalAla zAstrI, pR. 7 "bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 40-41 "prabhAvaka carita', saM. jinavijaya, pR 116 bhaktAmara stotram', amRtalAla zAstrI, pR. 7-8 bhaktAmara bhAratI', bhUmikA, Do. zekharacaMdra jaina, pR. 38 bhaktAmara stotra jena nibaMdha ratnAvalI', kaTArIyAjI, pR. 349 10. "bhaktAmara stotra anekAMta', ajitakumAra zAstrI, 2.1, pR. 70 11. mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR 102 12 'zrI tapAgaccha paDhAvalI sUtra', zrI paTTAvalI parAga saMgraha, pR. 141 13. prabhAvaka carita-mAnatuMgasUri caritam'. prabhAcaMdrasUri. pR 112/117. 14. mAnatuMgAcArya ke stotra', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR 105-106 94. Catalogue of Palm-leaf Manuscript in the Shantinatha Jain Bhandara, P. 259-261 16, jaina sAhityano saMkSipta itihAsa', mohanalAla dalIcaMda desAI, pR. 304 S Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanAsamaya ane sarjanakazA zrI mAnatuMgasUrijInA samayanA viSayamAM vividha matamatAMtaro pravarte che. vidvAno hajI sudhI koI eka nirNaya para nathI pahoMcI zakyA ke teo kayA rAjAnA samayamAM thayA ane temanA samakAlIna kavio koNa hatA ? videzI vidvAna zrI kvekanabojhe zvetAmbara paTTAvalIonA AdhAra para temano samaya I. sa. 300 ke tenI AsapAsano mAnI lIdho hato. paraMtu je kiMvadaMtIo emane ujjayanInA rAjA bhojanA samakAlIna mAne che te temane 11mI sadInA pUrvArdhamAM thayA haze tevuM batAve che. kAraNa ke bhojano samayakALa 11mI sadInA pUrvArdha che. bhojarAjAnA samakAlInatAnA saMdarbhamAM joIe to bhoja nAmanA ghaNA rAjAo thayA che. bhAratIya kathAomAM vikramAditya ane bhojane saMskRta kavionA AzrayadAtA ane saMskRta sAhityanA kavi-lekhaka mAnyA che. bhAratIya itihAsamAM jovA maLe che ke harSa pachI tenA yazasvI, putra muMje I. sa. 74, vikrama saMvata 1031mAM mAlavanI rAjagAdI saMbhALI te mahAna yoddho to hato sAthe sAthe kalAsAhityano saMrakSaka paNa hato. teNe dhArA nagarImAM aneka taLAvo khodAvyAM hatAM. tenI sabhAmAM padmagupta, dhanaMjaya, dhanika ane halAyudha jevA khyAtanAma sAhityakAro hatA. muMja pachI siMdhurAja gAdI para Avyo. teno zAsanakALa alpa hato. tenA pachI teno putra paramArarAja bhoja I. sa. 1008mAM gAdI para Avyo. A rAjakuLano sarvazaktimAna ane yazasvI rAjA hato. bhoja paNa vidyArasika rAjA hato. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanA samaya ane sarjanakathA ka 143 sAmAnya rIte zrI mAnatuMgasUrino samaya I. sa. 7mI sadIno pUrvAdha mAnavAmAM Ave che. je loko zelInI dRSTie vicAra kare che te teone bANa-mayUranA samakAlIna mAne che. kAraNa ke "bhaktAmara stotra'nI zailI ane bANa-mayUranI stotrazailI sarakhI che. bhojanA samayamAM bANa ane mayUranuM astitva saMbhavita nathI. tethI zailInI dRSTie tathA etihAsika taththo na maLavAthI zrI mAnatuMgasUrie "bhaktAmara stotra'nI racanA bhojanA rAjyakALa daramyAna nahotI karI. kathAonA AdhAre mAnataMga bANa-mayUranA samayanA che ane koI paNa prakAre teono saMbaMdha bANamayUra sAthe rahyo haze. uttara madhyakAlIna samayanI tapAgacchIya ane anya gacchonI paTTAvalIo zrI mAnatuMgasUrine vikramanI trIjI sadInA mAnya rAkhe che. jyAre bIjI tarapha prA. hIrAlAla kApaDiyAe potAnA bhaktAmara-kalyANamaMdira-namiUNa stotratrayamUnI saMskRta bhUmikAmAM zrI mAnatuMgasUrinA samayane nakkI karavA mATe potAnI lAcArI vyakta karatAM jaNAvyuM che ke madhyakAlamAM muslima AkramaNa daramyAna aneka graMthAdi naSTa thaI javAthI mAnatuMgAcAryanA samayane spaSTa karavA mATe pramANa maLyAM nathI. paraMtu A maMtavya bAda thoDAM varSo pachI teoe potAnA anya eka prakAzanamAM bhaktAmara stotranA zIrSaka pachInA koSTakamAM emano samaya vikramanI AThamI sadIno Apyo che. ane tyAM ja bIjI bAjue zrI mAnatuMgasUrine hemacaMdrathI najIka 150 varSa pahelAM thayA evuM paNa jaNAvyuM che. digambara vidvAno pAse paNa evo koI purAvo nathI ke jenA AdhAra para teo mAnatuMganA samayano thoDoghaNo cokkasa nirNaya karI zake. dhArAnagarInA rAjA paramArarAja bhojanA samakAlIna lagabhaga I. sa. 1008thI 1060mAM dhArA-nivAsI digambarAcArya mahApaMDita prabhAcaMdrae 'kriyAkalApa' graMthanI potAnI TIkAnI aMdara lakhyuM che ke mAnataMga nAmanA zvetAmbara mahAkavine eka digambarAcAryae mahAvyAdhimAMthI mukta karI dIdhA to temaNe digambara mArga grahaNa karI lIdho ane pUchyuM ke bhagavan! have huM zuM karuM ?" AcArye Adeza Apyo ke "paramAtmAnA guNone gUMthIne stotranI racanA karo." phalazruti rUpe mAnatuMgamunie bhaktAmara stotra'nI racanA karI. prabhAcaMdra pachI ghaNAM lAMbA samaya bAda 17mI sadInA digambara sAhityamAM mAnatuMgasUrine mahAkavi dhanaMjayanA gurunA rUpamAM ullekhavAmAM AvyA che. jo A ullekhita hakIkatane mAnI levAmAM Ave to emano samaya sAtamI sadInA uttarArdha mAnI zakAya tema che. A hakIkatane mAnavA mATe cokkasa purAvAnI jarUra che. paraMtu ahIM to dhanaMjaye pote potAnI racanAomAM zrI mAnatuMgasUrino potAnA guru tarIkeno kyAMya ullekha karyo nathI ane madhyakAlIna samayanA digambara sAhityamAM paNa kyAMya ullekha maLato nathI. I. sa. 1277mAM zvetAmbarAcArya prabhAcaMdrasUrie prabhAvakacarita'nI aMdara mAnatuMgasUri caritammAM lakhyuM che ke "vArANasI nareza zrI harSadevanA rAjyamAM dhanadeva zreSThIno putra mAnatuMga Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 * || bhaktAmara tulyuM namaH hato, jene saMsAra parathI vairAgya AvavAthI digambarAcArya cArUkIrti pAse dIkSA grahaNa karI ane mahAkIrtine nAme prasiddha thayA. emanI bahenanI preraNAthI emaNe digambara saMpradAyano parityAga karIne jinasiMhasUri pAse zvetAmbara sAdhunI dIkSA grahaNa karI. kAlAntare teo sUripadane pAmyA ane aMtamAM potAnA ziSya guNAkarane paTTadhara sthApIne samAdhimaraNa pAmyA. A ja rAjAnI sabhAmAM mayUra ane bANa nAmanA be mahAkavi hatA. mayUra, bANanA zvasura paNa hatA. mayUre sUryazataka' nAmanA stotranI racanA karIne potAnA kuSTarogane dUra karyo ane tenA pratispardhI tarIke bANe caMDIzataka'nI racanA karIne potAnA kapAyelA hAthapagane pharIthI joDI dIdhAM. tethI rAjA ane prajA prabhAvita thayA. brAhmaNadharmIo evo daMbha karavA lAgyA ke anya koI dharmanA vidvAnone Avo camatkAra siddha na hoI zake ke jevA mayUra ane bANa hatAM. A rAjAnA maMtrIe muni mAnatuMganuM nAma lIdhuM. munirAjane bolAvavAmAM AvyA. rAjAe emane lokhaMDanI beDIomAM bAMdhIne 44 tALAomAM baMdI banAvI dIdhA. tyAre mAnatuMge bhaktAmara stotranI racanA karI. eka eka zlokanI racanA thatAMnI sAthe ja eka eka tALuM tUTatuM gayuM. stotra pUruM thatAM AcArya mAnatuMga saMpUrNa baMdhanamukta thaIne kArAgRhamAMthI bahAra AvyA. A camatkArano rAjA ane prajA para apUrva prabhAva paDyo ane jaina dharmanI mahAna prabhAvanA thaI." I. sa. 1305mAM merUtuMgAcAryaracita prabaMdhaciMtAmaNimAM rAjAnuM nAma bhoja ApavAmAM AvyuM che. ghaTanAsthaLa ujjayinI batAvavAmAM AvyuM che ane mayUra bANane zvasura-jamAIne badale bANane sALo ane mayUrane banevI jaNAvyA che. tauparAMta bANane kuSTharogI ane mayUranA hAthapaga kapAyAnI vAta jaNAvI che. prabaMdhaciMtAmaNino racanAkALa I. sa. 1304 arthAt prabhAvakacaritathI ra7 varSa pAchaLano che. prabaMdha ciMtAmaNimAM mAnatuMganA digambaramAMthI zvetAmbara banavAno, digambara sAdhupaNAnuM nAma tathA gurunuM nAma ane zvetAmbara guru ziSyanuM nAma tathA samAdhimaraNa vagereno paNa ullekha jovA maLato nathI. rAjAnA maMtrIno paNa ullekha nathI paraMtu prajAe mAnatuMgane bolAvyA hatA tevuM jaNAvyuM che. guNAkarasUrie bhaktAmara stotra para racelI TIkAne sauthI prAcIna I. sa. 1370nI mAnavAmAM Ave che. temAM temaNe rAjAnuM nAma vRddhabhoja lakhyuM che ane mayUra-bANane zvasura-jamAI jaNAvyA che ane stotraracanAnA ghaTanAsthaLa tarIke ujjayanI lakhyuM che. harmana yAkobI, vinTaraniTsa ane DaoN. nemicaMdra jene paNa guNAkarasUrinI A kathAno ullekha karyo che. I. sa. 1610mAM brahma rAyamallakRta "bhaktAmara stotravRttimAM ApavAmAM AvelI kathAmAM ghaTanAsthaLa dhArAnagarI che. rAjAnuM nAma bhoja ApavAmAM AvyuM che ane jainamaMtrInuM nAma atisAra che. rAjasabhAnA kavi kAlidAsa dvArA kAlikAnI ArAdhanA karIne potAnA kapAyelA hAtha-pagane joDyA, kavi mAgha dvArA sUryopAsanAthI potAno kuSTharoga dUra karyo, kavi bhAravi dvArA aMbikAnI ArAdhanAthI potAnA bhagaMdara rogane maTADyo jevA camatkArothI rAjA-prajA atyaMta prabhAvita Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 bhaktAmarastotrano racanAsamaya ane sarjanakathA thavAthI maMtrIe potAnA guru munirAja mAnatuMgane bolAvyA, je e samaye vihAra karatAM karatAM dhArAnagarI AvI pahoMcyA hatA. rAjasabhAmAM koI adbhuta camatkAra batAvIne dharmanI prabhAvanA ka2vAnI prArthanA karI. phalazruti rUpe temaNe svayaMne 48 sAMkaLonA baMdhanathI bAMdhIne ane ekanI aMdara eka 48 tALAthI baMdha oraDAmAM baMdI banAvIne bhaktAmara stotra'nI racanA karI. jenA prabhAvathI te badhAM ja tALAM tUTI gayAM ane munirAja baMdhanothI mukta thaIne rAjasabhAmAM AvyA. Ama dharmanI abhUtapUrva prabhAvanA thaI. I. sa. 1960mAM paMDita nathurAma premIe bhaktAmara stotra'nI bhUmikA ApelI bhaTTAraka vizvabhUSaNakRta 'bhaktAmara carita'mAM varNita kathA anusAra rAjA bhoja che. ghaTanAsthaLa ujjayinI ane rAjakavi kAlidAsa che. e ja nagarImAM 'nAmamAlA'nA racanAkAra jaina mahAkavi dhanaMjaya rahe che. je nagaranA zeTha sudattanA putra manoharane vidyAbhyAsa karAve che. dhanaMjayanA guru karNATaka nivAsI digambarAcArya mAnatuMga che. rAjasabhAmAM kAlidAsa ane dhanaMjaya vacce zAsrArtha thAya che. aMtamAM mAnatuMgane bolAvavAmAM Ave che ane emanA dvArA 48 zlokavALA 'bhaktAmara stotra'nI racanAnA phaLa svarUpe baMdhanamukta thavAno camatkAra varNavyo che. kAlidAsa, dhanaMjaya uparAMta bhartRhari, vararuci, zubhacaMdra Adi mahAkavio bhojarAjAnA darabAramAM hatAM evuM paNa jaNAvyuM che. A uparAMta bhaTTAraka surendrabhUSaNa, kavi vinodIlAla, nayavimalalAla, jayacaMda chAvaDA Adi aneka vidvAnoe ApelI 'bhaktAmara stotra' racanAnI kathA paNa lagabhaga zrI brahmarAyamalla ane bhaTTAraka vizvabhUSaNe ApelI kathA jevI ja che. purAtana mahAna vidvAnonI A sthiti rahI che. harmana yakobI jevA vidvAna A vivAda mATe kahe che ke jyAM sudhI bhaktAmara ke bhayaharanuM koI udAharaNa ke nirvivAda ullekha cUrNio, bhASyo ke haribhadra jevA prAcIna racanAkAronI kRtiomAM jovA na maLe tyAM sudhI nizcayapUrvaka eTaluM ja kahI zakAya ke I. sa. 13mI sadInA aMtabhAgamAM (eTale 'prabhAvakacarita' je mAnatuMga kathAthI saMbaMdhita sauthI prAcIna stotra che, tenI racanAnA samayamAM) mAnatuMgane eka purAtana AcArya mAnavAmAM AvatA hatA. jaina sAhityanA Agamo, bhASyo vage2e prAkRta bhASAmAM racAtAM hatAM. A graMthonI gUMthaNInI rIta ane bhASAnI alagatAne kAraNe saMskRtamAM racAyelA stotranuM udAharaNa ke tenA zlokano ullekha thavAno tyAM saMbhava nathI. Agamo sivAyanAM anya ghaNAM bhASyonI racanA mAnutaMgasUrinA samayanI pahelAM thaI cUkI haze e paNa zakya che. jyAre prAkRtamAM racAyelI cUrNinA racanAkAroe ane saMskRta vRttikAroe je udaharaNo ApyAM che te moTA bhAge AgamonA siddhAMto, upadezAtmaka sUtro, dArzanikatAnAM samarthaka padyo ke nItipUraka suvAkyonA rUpamAM jovA maLe che. udAharaNa tarIke siddhasena ke samantabhadranI stutio dArzanikatAvALI che tethI temAMthI koI zloka ke padya saMdarbhayogya maLI jAya che. harmana yakobIe kahelA haribhadrasUrinA saMdarbhamAM kahI zakAya ke eka to bhaktAmara Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ja bhaktAmara tulyuM namaH | ke bhayahara stotra vizuddha bhaktiparaka racanAo che tethI ja jo tenI racanA thoDIka cUNionI pahelAM thaI cUkI hota to paNa vyAkhyAnakAra prasaMga vagara emAMthI udAharaNa na Ape ane Apa paNa na zake. maLI AvatI madhyakAlIna racanAomAM bhaktAmaranAM je udAharaNo ApyAM che te badhAM mahAna AcAryonI kAvyazAstronI racanAonA saMdarbhamAM ja che. prA. hIrAlAla kApaDiyAe potAnI prastAvanAmAM harmana yAkobIe uparokta rajU karelAM vicAronA saMdarbhamAM koI TIkA-TippaNI nathI karI paraMtu anya racanAkAro dvArA "bhaktAmara stotra vizenA je kaMI ullekho karyA che tenA udAharaNo teoe potAnI prastAvanAmAM rajU karyA che. emAM vAgabhaTTakRta 'vAmAnaMvAra' je lagabhaga I. sa. 1120-2pamAM racAyeluM che. kharataragacchIya siMhadevagaNinI vRttimAM bhaktAmara stotranA 11mA zloka 'dRSTvA bhavaMtamanimeSavilokanIya' no ullekha che. kharataragacchIya jinaprabhasUrinI uvasaggahara potAnI TIkA ane kapUramaMjarI TIkA jemAM "bhaktAmara stotra'nA 10mA zloka 'nAtyadbhUtaM bhuvanabhUSaNa ! bhUtanAtha !' no ullekha che. A baMne racanAkAro prabhAvaka caritakAra prabhAcaMdranA pachInA che. jyAre I. sa.nI 13mI sadInA aMtima caraNamAM thayelA digambara kAvyazAstrI nemikumAra kAvyazAsananI sarvoparI TIkAnA mAdhuryAdhikAramAM bhaktAmara stotrano 11mo zloka samAviSTa thayelo jovA maLe che. A badhA prabhAcandranA samakAlIna che, koI paNa temanA pahelAM thayelA nathI. prabhAcaMdrathI jeo pahelAM thaI gayA che temAMnA eka che muniratnasuMdara. potAnI racanA samarasvAmI varita'nI prastAvanAmAM temaNe potAnA saMpradAyamAM thayelA aneka kavio ane sUrionI sAthe sAthe mAnatuMganA nAmano paNa eka zlokamAM ullekha karyo che : mAnatuMga - devabhadrasUri stutyau marAbhavat / aSaturmAnase yau zrI sAtavAhana - bhojayoH / / 23 / / muniratnasuMdaranA samakAlIna pUrNatallAgacchIya AcArya hemacaMdrae "alaMkAra cUDAmaNi vRttimAM bhaktAmara stotranA 11mA zlokano samAveza karyo che. ati prasiddha digambarAcArya vyAkhyAnakAra ane dArzanika vidvAna prabhAcandra jeo paramArarAja ane temanA uttarAdhikArI jayasiMhanA samakAlIna mAnavAmAM Ave che. temaNe kriyAkalApa' TIkAmAM mAnatuMgane mahAkavinA rUpamAM varNavyA che. evo ja ullekha zrI hIrAlAla kApaDiyAe karyo che. temanA 34 varSa pachI DaoN. nemacandra zAstrIe ane 11 varSa bAda DaoN. jyoti prasAda jene paNa ullekha karyo che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrano racanAsamaya ane sarjanakathA 147 11mI-12mI sadImAM ke tenAthI prAcInakALamAM paNa A stotra ati prasiddha, khyAtiprApta ane pracalita haze. paraMtu enA pahelAM paNa bhaktAmara stotra' eTaluM ja prasiddha-pracalita haze. jenA mATe zrI madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha eka udAharaNa Ape che ke 'prAcInakALamAM A stotranI khyAtithI saMbaMdhita ame ahIMyAM evuM pramANa prastuta karIzuM je mAnatuMganA samaya para dhyAna ApavAvALA vidvAnonA dhyAnamAM atyAra sudhI nathI AvyuM. dharmadAsagaNinI upadezamAlA (lagabhaga I. sa. chaThThI sadInA madhyabhAgamAM) 230mI gAthAnA 'pavaghu zabdanI vyAkhyAmAM siddharSie (kAryakAla I. sa. 880thI 920) udAharaNa rUpe bhaktAmara stotrano ullekha karyo che. "tavA mavattAmarAghA: stutyo yA:" siddharSi jevA mahAna vidvAna paNa bIjI koI stuti-stotrane dRSTAMtanA rUpamAM na letAM 'bhaktAmara stotra'ne ja udAharaNa rUpe levA mATe AkarSita thaI jAya che. te ja batAvI Ape che ke I. sa. 9mI-10mI sadImAM 'bhaktAmara stotra' prasiddha stotra hatuM. e vakhatanA sAdhu saMpradAyomAM atyaMta lokapriya hovA uparAMta te samayamAM paNa prAcIna mAnavAmAM AvatuM haze. saMskRta sAhityanA prasiddha itihAsavida vidvAna DaoN. e. bI. krIthe 'bhaktAmara stotra'nI kathAnA saMdarbhamAM anumAna karyuM che ke mAnatuMgane je oraDAmAM keda karavAmAM AvyA hatA te tALAM ke pAzabaMdhana e saMsArabaMdhananAM rUpaka che. AvA prakAranAM aneka rUpako chaThThI-sAtamI sadImAM lakhavAmAM AvyAM che. udAha2Na rUpe 'vasudevahiMDI'mAM garbhAvAsanuM duHkha, viSayasukha, indriyasukha, janmamaraNa vagere saMbaMdhita aneka rUpako Ave che. jo DaoN. kIthanuM A anumAna satya hoya to 'bhaktAmara stotra'no racanAkALa chaThThI sadIno uttarArdha ke sAtamI sadIno pUrvArdha hovo joIe. temaNe evuM paNa anumAna karyuM che ke mAnatuMga-bANa samakAlIna hatA. suprasiddha itihAsavida paM. gaurIzaMkara hIrAcaMda ojhAnA sirohInA itihAsamAM evuM kathana maLe che ke, zrI kaMThapradezanA svAmI harSavardhana (harSarAjA)no rAjyAbhiSeka vi. saM. 664mAM thayo. te mahApratApI vidvAna ane vidyApremI hato. tenA samayamAM suprasiddha kAdaMbarIkAra bANabhaTTa ke jemaNe 'harSacarita' racyuM che. 'sUryazataka'nA kartA mayUra Adi tenA darabAranA paMDito hatA. jaina vidvAna 'mAnatuMgAcArya' (bhaktAmara stotranA kartA) paNa te rAjAnA samayamAM thayA evuM kathana maLe che. 'bhaktAmara stotra' prAsAdika bhAvavAhI bhASAmAM AdinAthanI stuti tarIke racAyeluM che. A baMne itihAsavidonA anumAna parathI kahI zakAya ke zrI mAnatuMgasUrino samaya I. sa. 7mI sadIno madhyabhAga hovo saMbhavita che. stotra keTaluM prAcIna che teno nizcaya tenA baMdhAraNa parathI paNa karI zakAya che. 'bhaktAmara stotra'nI saMracanA ane zailI madhyakALathI paNa pahelAMnI che evuM cokkasapaNe dekhAI Ave che. zrI kaTAriyA mAnatuMgasUri navamI sadI pahelAMnA siddha thAya tevAM be udAharaNo Ape che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 | bhaktAmara tulya namaH | pazvastR-pAnvaya' svAmI vIrasenanA ziSya bhagavarjinasenanuM AdipurANanuM paheluM parva 7ra93311nuM varNana bhaktAmara stotra sAthe maLatuM Ave che. bIjuM paMDita amRtalAla zAstrIe bhaktAmaranA 30mA zloka vAvavAta vana vAra.. zAta komam II" ane AdipurANanA 7296mAM padyano ullekha karIne baMne stotranA AzayanI samAnatA pratye aMgulInirdeza karyo che. A baMne udAharaNamAM AdipurANa sAthe "bhaktAmara stotra'ne levAmAM AvyuM che. ane tenA dvArA tenI prAcInatA puravAra karavAno prayatna karavAmAM Avyo che. samayano nirNaya karavAmAM jo vicArasAmya dharAvatAM udAharaNono AdhAra mAnavAmAM AvI zake to AnAthI paNa prAcIna ane sarakhA hetu dharAvatA udAharaNo paNa joI zakAya. jema ke I. sa. 775thI 800nI vacce thayelA bhadrakIrti bappabhaTTasUri)nI caturvizatakanA prAraMbhanA zlokamAM bhaktAmaranA prathama zlokanA prabhAvathI racAyeluM hoya tevuM lAge che. ane te padya paNa vasaMtatilakA chaMdamAM ja racAyeluM che. namendramauli gatitotrama pArijAta / ..(stuti vArvizati...1) bhaktAmara praNata mauli maNi prabhANA / ...............mastAmara stotra 2) Ama baMne stuti-stotranA uddezamAM zabdone laIne samAnatA hoya tevo bhAsa thAya che. bappabhaTTasUrinA samayamAM paNa bhaktAmara pracalita ane prasiddha haze, evuM lAgyA vagara rahetuM nathI. tethI kadAca mAnatuMgasUri bhadrakIrtinA samaya pahelAM thayA haze. lagabhaga I. sa. 635-680mAM thayelA zrI devanandie samAdhitaMtranI racanA karI hatI. devanandI eka ucca koTinA lakSaNazAstrI hatA ane uttama samAsakAra paNa hatA. teo haMmezAM potAnA vicAro viziSTa prakAre saMkSepaNa kalAno Azraya laI pragaTa karatA hatA. temanA samAdhitaMtranA dvitIya zlokanI bhaktAmaranA rUpamA zlokanI sAthe tulanA karavAthI baMnenA artha ja nahi paNa kyAMka kyAMka zabdomAM paNa samAnatA jaNAI Ave che. chatAM A baMnenI vacce svarUpa saMbaMdhita abhigamano taphAvata cokkasa jaNAya che. "buddhastvameva vibudhArcita buddhibodhAt tvaM zaMkaro'si bhuvana trayazaMkaratvAt / ghAtADasi dhIra ! zivamArgavidhervidhAnAt vyAM tvameva bhavana ! puruSottamoDasi '' (mavatAmara stotra - 25) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotranI racanA samaya ane sarjanakathA ka 149 "jayaMti yasyAvadato'pi bhAratI vibhUtayastIrtha kRto'SyanI hituH / zivAya dhAtre sugatAya viSNave jinAya tasmai sakalAtmane namaH / / " (samAdhitatra | II) uparokta baMne zlokano abhigama alaga che. paraMtu baMne vacce artha ane zabdonI samAnatA joI zakAya che. AnA parathI spaSTa thAya che ke mAnatuMga devanaMdinA samayakALa I. sa. 635thI paNa pahelAM thayAM haze athavA to I. sa. 175thI 635nI vacce thayA haze evI zakyatA che. mahAna vyAkaraNazAstrI ane suprasiddha digambarAcArya svAmI zrI samantabhadra jeo lagabhaga I. sa. 550thI 625nI vaccenA samayakALamAM thaI gayA. temanI stutyAtmaka racanAo sAthe mAnatuMganA bhaktAmara stotra'nI sarakhAmaNI karavAthI te baMnenI vacce koI khAsa saMbaMdha hoya evuM jANI zakAtuM nathI. samantabhadra AlaMkArika stotra karavAvALA mahAna kavi hatA. teoe kliSTa alaMkAro ane jaTila yamako dvArA stotranI racanA karI hatI. Ama baMnenA padyomAM koI paNa prakAranI samAnatA dekhAtI nathI. baMne ekabIjAnI racanAothI aNajANa ja rahyA haze, evI saMbhAvanA zakya che. bhaktAmara stotramAM zrI jinezvaradevanA vihAra samaye pagale pagale devasarjita kamaLonA pragaTa thavAno ullekha che. "unnidrAnavapaMkajapuMjakaMti paryullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau / pAdau padAni tavayatra jinendra ! dhattaH paAni tatra vivudhA: paribhakta //rUra TI" AgamamAM batAvavAmAM AvelA 34 atizayomAM AnI gaNatarI nathI karavAmAM AvI paNa lagabhaga I. sa. 473nA paumacariyAmAM A ja mAnyatAno ullekha thayelo jovA maLe che. temAM kahyuM che ke "nato have vanane tatto nIyatti sahasattArUM |'' | ('paumacariya', 2.31) tevI ja rIte digambara paraMparAmAM paNa 34 atizayomAM zrI jinezvaradevanA vihAranA samayanA dharatI paranA devasarjita mAnavAmAM AvatAM kamaLavihAranI gaNatarI nathI karI. teo tIrthakara vihArane namovihAra' mAne che. zrI samantabhadrae paNa AtmamImAMsAnI prAraMbhika kArikAmAM eno namoyAnanA rUpamAM ullekha karyo che : "devAgama nabhoyAna cAmarAdi vibhUtayaH / " Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / bhaktAmara tulyuM namaH / / jyAre 'svayaMma stotra'mAM zrI padmaprabhune uddezIne lakhAyelA zlokamAM nabhasthAnamAM sahasrapAMkhaDIvALA kamaLanA madhyabhAgamAM caraNa rAkhatAM jinezvaradevanA vihArano teoe ullekha karyo che je zloka A pramANe che : "nabhastalaM 150 pallavayannivaM garbhacAreH I sahasrapatrA'mbuja pAdA'mbujai pAtita - bhAra darpo bhUmau pujAnAM vijaharya * tvaM - bhRtyai ? || ('svayaMm stotra', 29) I. sa. pAMcamI sadInA pUrvArdhamAM thayelA zrI siddhasena divAkaranI racanAothI mAnatuMgasUri paricita rahyA haze. evo thoDAka khyAla te baMnenI racanAomAM kyAMka kyAMka zabdanI samAnatAne lIdhe lAge che. udAharaNa mATe siddhasena divAka2nI judI judI 'dvAtriMzikA' ane mAnatuMgasUrinA 'bhaktAmara stotra'ne joI zakAya. tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam / ('bhaktAmara stotra - 36') tvannAma saMkIrtana pUtayatanaH / (paMcamahAtriMzikA, 1 (4)) anya prAcIna munionA stuti-stavanamAM AvA zabdono prayoga jovA maLato nathI. ahIM baMnenA nAma jIrtana' ane enA prabhAvanI vAta kahI che je prAcInatama bhaktimArga tarapha nirdeza kare che. bhaktAmaranA 15mA zlokanA prathama caraNanA prAraMbhanA "vitra mitra pavi te trivazAMnAmi' jevA pada-khaMDa siddhasenanI be dvAtriMzikAmAM jovA maLe che. "vitra mitra vi te trizAMnAmi..... '' (mavattAmara stotra, 5) " citraM kimatra yadi nirvacanaM viSAya / " (dvitIya dvAtriMziA, 8) "citraM kimatra yadi tastha tavaipa rAjan" (eAvazadvAtriMziSThA, 11) zabdanI samAnatAnI sAthe sAthe bIjI paNa eka vAta A baMnemAM samAnatAno nirdeza kare che ke siddhasenanI dvitIya dvAtriMzikA ane ekAdaza dvAtriMzikA baMnenA bhaktAmara stotra sAthe saMbaMdhakartA zloko vasaMtatilakA chaMdamAM racAyelA che. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 bhaktAmarastotrano racanAsamaya ane sarjanakathA dvAtriziMkAo sivAya siddhasenanA kalyANamaMdira stotranuM parAvartana bhaktAmara stotramAM hoya evuM jaNAya che. bhaktAmara stotrano navamo zloka joIe to, stavanamastasamastadoSaM, 'bAstAM tava tvatsaGkathA'pi jagatAM duritAni hanti dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva padmAkareSu jalajAni vikAsabhAJji "d ('bhaktAmara stotra', 9) arthAt sUrya ghaNo dUra hovA chatAM tenI prabhA - teno prakAza ja sarovaranA kamaLone vikasvara kare che. tevI ja rIte he nAtha ! sarva doSothI rahita evuM ApanuM stavana stotra to dUra raho. paNa ApanA vize koI sArtA karavAmAM Ave ke ApanA nAmanuM kaMI paNa kathana ka2vAmAM Ave to te paNa prANIonAM saghaLAM pApone dUra kare che. kalyANamaMdira stotramAM paNa uparokta kalpanA ja jovA maLe che. kalyANamaMdirano sAtamo zloka A prakArano ja che : AstAmacintya mahimA jina ! saMstavaste, nAmApi pAti bhavato bhavato jaganti I tIvrAtapopahatapAntha janAnnidAdhe prINAti padmasarasaH saraso'nilo'pi || ('kalyANamaMdira', 7) arthAt he jinezvaradeva ! ApanA aciMtya mahimA yukta stutinuM mahattva to dUra raho paraMtu ApanuM nAmasmaraNa paNa trilokanA jIvane bhavabhramaNamAMthI rakSavAne samartha che. grISmakALanA pracaMDa tApathI saMtapta thayelA pathikone AnaMda ApanAra padma sarovara to dUra raho paraMtu tenI zItaLa laharI paNa prANIone saMtuSTa kare che. 'bhaktAmara stotra' ane 'kalyANamaMdira stotra'mAM zrI jinezvaradevanA guNa-gAnanuM varNana karavAmAM AvyuM che. baMne stotramAM nAmanuM mahattva ja batAvavAmAM AvyuM che. AthI baMne ekabIjAthI prabhAvita stotra che. athavA baMne stotranA racanAkAroe koIka bIjA prAcIna stotramAMthI A kalpanAno svIkAra karyo haze. mULabhUta zrImad bhAgavatamAMthI nAmanuM mahAtmya stotra-sAhityamAM sthAnAntarita thayuM haze. bhaktAmara stotra ane kalyANamaMdira stotranI tulanA karavA bIjo eka eka zloka joIe. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ka ne bhaktAmara tulyuM namaH | "valgatturaMgagajagarjitabhImanAdamAjau balaM balavatAmapi bhUpatInAm / udyad divAkaramayUkhazikhApaviddhaM tvatkIrtanAttama ivAzu bhidAmupaiti / / (bhaktAmara stotra', 38). arthAtu yuddhamAM tamAruM nAmasmaraNa karavAthI jemAM UchaLI rahelA ghoDA ane hAthIonI garjanA vaDe bhayaMkara avAja thaI rahyo che evuM zaktizALI zatru rAjAnuM sainya, udaya pAmI rahelA sUryanAM kiraNonA agra bhAga vaDe sUryano udaya thavAthI) aMdhAruM haNAya tema zIdhra haNAI jAya che. AvA ja prakAranI kalpanA kalyANa maMdiranA 32mA zlokamAM paNa jovA maLe che. "yada gajadUjita-dhanaudhamadabhra bhIma bhrazyataDinmusala mAMsala ghora dhAram / mdaityena bhukatamatha dustavaravAri dadhe tenaiva taraca ! nA, hustaravAri - kRtyam || (kalyANamaMdira', 32). arthAtu he jinezvaradeva ! kamaThe te daye camatkAra karatI vIjaLInA camakArAyukta evA ghanaghora varasAdathI tamArA upara dustara vAri varasAvyuM. paNa kevuM Azcarya ke te ja pANIe tenA ja sAmuM dustara vArikRtya bhUMDI talavAranuM kArya karyuM, arthAt tene ja karmabaMdhanarUpa- duHkharUpa athavA mRtyurUpa thaI paDyuM. Ama prabhune sAdhanAmAM vikSepa karavAnA hetuthI kareluM kArya kamaThane potAne ja vikSeparUpa thaI paDyuM. tevI ja rIte bhaktAmara stotrano 23mo zloka juo : "tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsamAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayaMti mRtyu nAnyaH zivaH zivapazya munIndra ! pRthA: ||" ('bhaktAmara stotra', 23) arthAt he bhagavanuM ! jJAnI puruSo tamane sUryasamAna tejasvI nirmala ane aMdhakArathI dUra evA parama puruSa mAne che. tamane aMtarathI zuddhipUrvaka prApta karIne manuSyo mRtyune jItI jAya che. mokSasthAnane prApta karavAno Avo prazasta mArga koI nathI. kalyANa maMdiranA 14mA zlokamAM Avo ja bhAva rahelo che : Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmarastotrano racanAsamaya ane sarjanakathA * 153 tvAM yogino jina / sadA paramAtmarUpa manveSayaMti havayAMbuna-hoza-reze, pUtasya nirmalarUceryadivA kimanya dakSasya saMbhavi padaM nanu karNikAyAH ('kalyANamaMdira stotra', 14) he jinezvara prabhu ! paramAtmasvarUpa evA Apane yogIo niraMtara potAnA hRdayakamaLamAM jue che (zodhe che) te yogya ja che. kemake pavitra ane nirmaLa kAMtivALA kamaLanAM bIjanuM sthaLa, kamaLanA madhyapradezamAM rahelI karNikAmAM saMbhave che. temaja bIjarUpa ApanuM sthaLa paNa mANasanA hRdayakamaLamAM che e vAstavika ja che.' bhaktAmara ane kalyANakamaMdira baMnenI padAvalI, kalpanAo ane tathya nirUpaNapraNAlI eka samAna che. mAnatuMgasUri ane siddhasena divAkara baMne ekabIjAthI prabhAvita haze athavA koIka ekathI bIjA prabhAvita haze. baMne zailInI dRSTie puSpadantanA 'zivamahimna' stotranI samakakSAnA che ema kahI zakAya. sarva vizleSaNanA AdhAra para ema lAge ke bhaktAmara stotra'nA racanAkAra zrI mAnatuMgasUri 'paumacariya'nA racanAkAra zrI vimalasUrinI pachI ane digambarAcArya samantabhadranA samakAlIna rahyA haze evI saMbhAvanA che. jo evuM hoya to bANa-mayUranA teo samakAlIna haze evuM banI zake che. kiMvadaMtIomAM tathya jaNAya che. Ama to traNeyanI stotra racavAnI zailImAM koI vizeSa sAmya jovA maLatuM nathI. mayUranI racanAomAM samAsa, alaMkAra, zabdADambaranI tulanAmAM mAnatuMgasUrinI racanAmAM prabhunA guNonA varNananI kAMti jovA maLe che. bANanA 'caMDIzataka' ane mayUranA 'sUryazataka'nI sarakhAmaNImAM mAnatuMgasUrinuM "bhaktAmara stotra' kAvya prakRtinI dRSTie paNa bahu juduM jaNAI Ave che. bANa-mayUra darabArI kavio hatA. jyAre mAnatuMgasUri darabArI kavi na hatA ane AlaMkArika racanAonI dRSTie jotAM paNa teo kavitA-saMpradAyanA nathI. kadAca teo bANa-mayUra ane samantabhadrathI paNa thoDA pahelAM thayA haze evuM paNa banI zake. tethI ja mAnatuMgasUrino samaya I. sa. 550thI 625 vacceno saMbhavI zake che. jyAre bIjI tarapha zailInI dRSTie jovA jaIe to bauddha kavi mAtRceTa, kAlidAsa, siddhasena vagere gupta yugamAM thayelA mahAna kaviothI mAnatuMgasUrinI kAvyazailI bhinna jaNAya che. sAmAnya rIte to A guptakAlIna kavionA samaya pachInI racanAzailI hoya evuM jaNAya che. mAtRceTa, kAlidAsa ane siddhasenanA samakAlIna ke temanAthI najIkanA samayamAM thayelA mAnavAmAM AvelA nATyakAra ane kavi mAtRguptanuM vasaMtatilakAmAM racAyelAM eka zlokanI zailIthI mAnatuMgasUrinA 'bhaktAmara stotra'nA zlokanI racanAzailI ghaNI maLatI Ave che. je zloka A pramANe che : Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 te bhaktAmara tuSaM namaH | "nATyaM nizAmukhasaroruha rAjahaMsaH, kIrIkapola talakAnta tanuH zazAGka ! AmAti nAtha ! tadidaM didhidugdhasindhu liiDIrAunDa ripATu yazasva lIyam ||" guptakAlIna badhA kavioe vasaMtatilakA chaMdamAM kAvyaracanA karI che. paraMtu mAtRguptanI racanAomAM ja mAnatuMgasUrinI racanA jevI zailI tevI ja laDhaNa, kAvyanI nirtanatA ane suspaSTa rItanI chaMdolayatA jaNAya che. A pramANenI samAnatAthI ema na kahI zakAya ke mAnataMgasUri guptakAlIna hatA. kadAca ema paNa banI zake che ke temanI samakSa mAtRguptanI racanAo rahI hoya ane teo pazcAtkAlIna hovA chatAM arthAtu guptakALa pachInA hovA chatAM mAtRguptanI zailInA Adarzane sAme rAkhIne teoe racanA karI hoya. phakta mAtRguptanI eka upalabdha racanAzailInA AdhAra para evo cokkasa nirNaya na laI zakAya ke teo baMne samakAlIna hatA athavA to mAnatuMgasUri pahelAM mAtRgupta thaI gayA haze. bhaktAmara stotramAM vividha alaMkArono bhaMDAra che. bhaktAmaranA 26mA padyamAM citrAlaMkAranI racanA thaI zake che. A zloka A pramANe che. tuAM namannimuvArtidarI...... fbana ! modhi zoSaTTya" (bhaktAmara stotra, 26) DaoN. rudradeva tripAThInA jaNAvyA pramANe, "A zloka catudala kamala-baMdha, svastika baMdha, puSpa baMdha ke vRkSa baMdha, 3OMkAra baMdha, dIpaka baMdha vagere citrabaMdhonI AkRtimAM besADI zakAya che." | upalabdha saMskRta sAhityamAM sauprathama citrAlaMkAra lagabhaga I. sa. 500thI 550 vacce thayelA mahAkavi bhAravinA 'kirAtAjInIya' nATakanA keTalAka zlokamAM maLe che. tyArabAda temanAthI 100 varSa pachI lagabhaga I. sa. 550thI 650mAM thayelA udAharaNarUpa kavirAja daMDInA kAvyadarzanamAM jovA maLe che. A baMne kavionA samayakALanA madhyamAM thayelA digambarAcArya samantabhadranI manuguptakAlIna kRti "stutividyAmAM paNa vizALa pramANamAM citrAlaMkAranA udAharaNa maLe che. temanA karatAM pahelAM thayelA kuzAnakAlIna boddha kavivara azvaghoSa, Aryadeva mAtRceTa ke guptakAlIna nATyakAra bhAsa, mahAna prazastikAra hariSeNa, meghadUta, zAkuntala, kumArasaMbhavanA racayitA mahAna saMskRta kavivara kAlidAsa ane dArzanika stutikAra siddhasena divAkaranI racanAomAM citrAlaMkArano samAveza thato hovAnuM daSTigocara thatuM nathI. vartamAnakALanA mahAna AcArya zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba jaNAve che ke je vidvAno pU. mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA.ne sAtamI zatAbdInA hovAnuM jaNAve che. teono mukhya AdhAra bANa, mayUra ane pU. mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA.nI samakAlInatA che. bANa ane mayUra sAtamI zatAbdImAM thaI gayA che evuM pramANa vidvAnone maLe che mATe pU. mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA. paNa sAtamI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanA samaya ane sarjanakathA - 155 zatAbdInA hovA joIe tevuM tAraNa karavAmAM Ave che. paNa bANa' ane mayUra sAthe pU. mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA.nI samakAlInatA mAnavI e jarUrI nathI. prabhAvaka caritra ane prabaMdha ciMtAmaNi jevA ane tenA AdhAra para cAlela pU. guNAkarasUri ma.sA.nI TIkAnA ullekhane bIjI rIte paNa samajI zakAya che. A traNeya mahAkavio camatkArika stotro sarjavAnI zakti dharAvatA hatA ane traNeya mahAkavioe mahAna stotro banAvyAM che, eTalI ja vAta A daSTAMtathI samajavI joIe paNa traNeyanI samakAlInatA mAnavI jarUrI nathI. e paNa zakyatA che ke laghuzAMtinA kartA pU. mAnadevasUri ma. sA. laghuzAMti nAmanA prabhAvaka stotranI racanA karI zAkaMbharImAM zAMti karI to temanA ja "mAna' evA Adi zabdathI zarU thatAM nAmavALA ziSya; mAnatuMgasUrijIe paNa saMskRta bhASAmAM camatkArika evA bhaktAmara stotranI racanA karI hoya te ekadama saMgata lAge che. bIjuM videzI vidvAna jvakanabojha to pU mAnatuMgasUrijI ma.sA.ne trIjI zatAbdInA ja mAne che ane harmana yAkobI paNa pU. mAnatuMgasUri ma.sA.ne trIjI zatAbdInA hovAnI zakyatAne nakArI zakatA nathI. mAtra emanI mAMga eTalI ja che ke koI prAcIna TIkA ke cUrNimAM ke niyuktimAM bhaktAmaranA zlokano ullekha maLI jAya to pU. mAnatuMgasUri ma.sA.ne trIjI zatAbdInA mAnI zakAya. Ama teo paNa pU. mAnatuMgasUri ma.sA.no samaya trIjI zatAbdI hoya to nakArI zakatA nathI. teo AgaLa jaNAve che ke jyAM sudhI kALa nirNaya mATe baliSTha hetu na maLe tyAM sudhI pU. mAnatuMgasUrIzvarajIne trIjI zatAbdImAM ja thayelA mAnavA tevo amAro abhigama che ane e rIte sahu vicAre evo namra anurodha che." vidvAnonA mate ane prAcIna graMthomAM darzAvela samaya, rAjA ke samakAlIna kavionA viSayamAM matamatAMtaro pravarte che. prabhAcandracArya racita prabhAvaka carita' je sauthI prAcIna lagabhaga I. sa. 1277nI racanA che temAM jaNAvyA pramANe rAjAnuM nAma harSadeva samakAlIna kavio bANa, mayUra ane jyAM A ghaTanA banI che te ghaTanA sthaLa tarIke vArANasI ane tALAbaMdha oraDAono ullekha jovA maLe che. jyAre merUtuMgAcAryata I. sa. 1305mAM racAyela prabaMdha ciMtAmaNimAM rAjA paramArarAja bhoja, samakAlIna kavio bANa, mayUra uparAMta kavi mAghano ullekha paNa karavAmAM Avyo che. jyAre ghaTanAsthaLa dhArAnagarI ane tALAbaMdha oraDAno ullekha che. guNAkarasUrikRta sauthI prAcIna TIkA I. sa. 1370mAM lakhAyela "bhaktAmara stotravRttimAM rAjA vRddhabhojarAja, ujjayinI nagarInA AdinAtha maMdiranI pAchaLa A ghaTanA banI hatI ane temanA samakAlIna kavio bANa ane mayUrane darzAvavAmAM AvyA che. 15mI sadInA purAtana prabaMdha saMgrahamAM rAjA tarIke harSane darzAvavAmAM AvyA che. ghaTanAsthaLa tarIke vArANasI ane tALAbaMdha oraDAono ullekha maLe che. jyAre samakAlIna kavionAM nAma ApavAmAM AvyAM nathI. digambara saMpradAyanA brahmarAyamallanI I. sa. 1610mAM racAyelI "bhaktAmaravRttimAM rAjA tarIke bhojanuM nAma che. samakAlIna kavio kAlidAsa, bhAravi ane mAghane jaNAvyA che. ghaTanAsthaLa tarIke mAlava dezamAM dhArAnagarI jaNAvavAmAM Ave che. I. sa. 1665mAM thayelA bhaTTAraka vizvabhUSaNakRta "bhaktAmara Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 / / bhaktAmara tulyuM namaH / carita'mAM rAjAnuM nAma bhoja, samakAlIna kavio vararuci, bhartRhari, kAlidAsa, dhanaMjaya, zubhacandranAM nAmo ApavAmAM AvyAM che ane ghaTanAsthaLa tarIke dhArAnagarI darzAvavAmAM AvI che. vividha graMtho ane nigraMthakAronA mAnatuMgasUri kayA rAjAnA samayamAM thayA, temanA samakAlIna kavionA viSayamAM ane ghaTanAsthaLanA saMdarbhamAM matamatAMtaro jovA maLe che. vinTaraniTsa jevA vidvAne evI saMbhAvanA vyakta karI che ke bhaktAmarakAra klAsikala saMskRta yuganA kavi hovA joIe. je temaNe bhaktAmaranI bhASA ane zailI parathI jaNAvyuM che. mayUra, bANa ke dhanaMjayanA samakAlIna hoya to zrI mAnatuMgasUri cokkasa sAtamI sadImAM thayA haze ema kahI zakAya. DaoN. jyotiprasAda jaine paNa bhaktAmarakAra mAnatuMgano samaya I. sa. 7mI sadImAM ja nirdhArita karyo che. paMDita amRtalAla zAstrIe pahelAM racAyelI kRtinI pAchaLanI kRti para prabhAvanuM vizleSaNa karIne jaNAvyuM che ke 12mI sadI pachI ghaNA vidvAnoe bhaktAmaranAM paghono ullekha karyo che. AThamI sadI pachInA ghaNAM stotro upara bhaktAmara stotrano prabhAva paDelo joI zakAya che, AnA saMdarbhamAM DaoN. jyotiprasAda jaina jaNAve che ke "kalyANamaMdira stotra uparano bhaktAmara stotrano paDelo spaSTa prabhAva badhA ja vidvAnoe svIkAra karyo che, tevI ja rIte 10mI sadImAM racAyelA puSpadantanA 'zivamahimna stotra', 9mI sadInuM jinasena svAmInuM 'Adi purANa' ane 8mI sadImAM thayelA haribhadrasUrinA 'zAstra vArtA samuccaya' upara paNa bhaktAmara stotrano prabhAva kyAMka kyAMka dRSTigocara thAya che.pa kalyANamaMdira stotra uparAMta bIjAM stotro para paNa bhaktAmara stotrano prabhAva jovA maLe che. temAM DaoN. jyotiprasAda jaine jaNAvela stotra sivAyanAM anya stotro para paNa teno prabhAva jovA maLe che. nIce jaNAvela zloko je lagabhaga madhyakAlIna ke uttara madhyakAlIna stuti-stotramAMthI levAmAM AvyAM che. jenA para paNa bhaktAmara stotranA prathama zlokano prabhAva jovA maLe che. (1) lagabhaga sAtamI sadImAM racAyelA paMcaparameSThI stuti (paMcaguru bhakti)mAM bhaktAmara stotranA prathama zlokanI AbhA paDatI jovA maLe che. 1 zrImadamarendramukuTapraghaTitamaNi kiraNavAridhArAbhiH prajvalita padayugalAnpraNamAmi jinezvarAnbhaktyA ||1|| (2) tevI ja rIte caitya stuti (caityabhakti)mAM paNa bhaktAmaranuM pratibiMba dRSTigocara thAya che. tadetamarezvara pracalamaulimAlA maLisphurtikrnncumbniiy caraNAravindadvayam / punAtubhagavajjinendra tava rUpamandhikRtam jagatkalamanyatIrthagururupadoSodayaiH / / 36 / / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanA samaya ane sarjanakathA - 157. (3) 14mI-15mI sadImAM racAyela caturvizati jinastutimAM paNa bhaktAmaranI prabhA tAdRzya thAya che : "Anandasundara purandara namramauli mauliprabhA samita (sahita) dhautapadAravindaH / zrI nAbhivaMzajalarAzi nizIthivanIzaH zreyaH zriyaM prathayatu prathamojinezaH ||1||" (4) 15mI-16mI sadImAM ajJAta racanAkAranI stutimAM paNa A ja pramANe jovA maLe che : bhaktAmarendra nata paGkajamudvikAra zrI vItarAgamajamAptamudAratAram / tIrthezvaraM svabalanirjitakarmasAraM zAntiM stuve smaravitAna vinAzakAram |1| (5) devakulapATaka - ciMtAmaNi - pArzvanAtha stotra je lagabhaga 15mI sadInA madhyabhAgamAM racAyeluM che. temAM pArzvanAtha bhagavAnanI stuti che temAM paNa bhaktAmaranI chApa jovA maLe che : namaddevanAgendramandAramAlA marandacchaTA dhautapAdAravindaM / parAnaMda sandarbha lakSmIsanAthaM stuve deva cintAmaNi pArzvanAtham / / 1 / / (6) lagabhaga 16mI sadImAM jJAnabhUSaNe racela jinastutimAM paNa bhaktAmaranuM pratibiMba dRSTigocara thAya che : namrAmarezvara kirITaniviSTazoNaratnaprabhApaTalapATalitAghripIThAH / tIrthezvarAH zivapurIpathasArthavAhAH ni:zeSa vastu paramArthaviro natti ITI uparyukta judAM judAM paDyo para bhaktAmara stotranA prabhAva joI zakAya che. zrI amRtalAla zAstrIe karelAM vidhAna ane DaoN. jyoti prasAda jainanA maMtavyane yathArtha puravAra kare che. 9mI ke 10mI sadImAM thayelAM rAjazekhare mAtaga divAkara nAmathI mayUra ane bANanI sAthe harSa rAjAnI sabhAne suzobhita karavAvALA kavinA rUpamAM emano ullekha karyo che ke pachI koI bIjAno, e kahI na zakAya. AnA saMdarbhamAM zrI jyoti prasAda jena jaNAve che ke, "mAtaga zabdathI temanuM cAMDAla hovAnI kiMvadattI kAlpanika lAge che. divAkara' zabda prazaMsAsUcaka paNa hoI zake che. kemake eka pramukha zvetAmbarAcArya divAkara' upanAmathI prasiddha thaI gayA to mAnatuMganI sAthe Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 / / bhaktAmara turthya namaH II paNa thoDA lokoe 'divAkara' zabda joDI dIdho. lekhakanI asAvadhAnIthI mAnatuMganuM mAtaga thaI gayuM hoya to rAjazekharanA mAtaMga mAnatuMga hoI zake che. ema vI2deva kSapaNaka nAmanA digambara muni paNa harSavardhana (I. sa. 606-647)nA samayamAM bANanA mitra hovAnuM maLI Ave che.'6 arthAt rAjazekharathI mAnatuMganuM mAtaMga lakhAI gayuM hoya, jo ema hoya to mAnatuMga harSanA samayamAM thayA hovA joIe. ane jo teo harSanA samayamAM thayA hoya to saMbhavI zake che ke mAnatuMga vI2devanA ziSya ke guru rahyA hoya to teo dhanaMjayanA paNa guru rahyA hoI zake. A pramANe joIe to bhaktAmarakAra mAnatuMgasUrino samaya lagabhaga I. sa. 600thI 650no mAnI zakAya. zrI kvekana baoNsa ane zrI harmana yakobInA mata sAthe vartamAna yuganA AcArya zrI rAjayazasUri ma.sA. mAnatuMgasUrine trIjI sadImAM thaI gayA hovAnuM mAne che. jyAre bIjA vidvAno ane zrI hIrAlAla kApaDiyA ane zrI dhIrajalAla TokarazI zAha jevA graMthakAro temane chaThThI ke sAtamI sadInA mAne che. jainendra siddhAMtakoza' jevAM digambara prakAzano mAnatuMgasUrine 11mI sadInA jaNAve che. moTAbhAganA vidvAnone temaNe "laghuzAMti stavana'nA racayitA mahAna zAsakaprabhAvaka zrI mAnadevasUrinA ziSya mAne che. jeo mahAvIra svAmInI 19mI pATe thayelA ane 20mI pATe mAnatuMgasUri thayAno ullekha 'paTTAvalI samuccaya'mAM maLe che. bhaktAmara stotranA racanAkAra mAnatuMgasUrinA samayakALa mATe judA judA mato pravartamAna che. A matonA AdhAre zrI mAnatuMgasUrijI trIjI sadIthI sAtamI sadInI vaccenA samayagALAmAM thayA haze evuM anumAna karI zakAya che. bhaktAmara stotranI utpattikathA : bhaktAmara stotranA racanAkAra zrI mAnatuMgasUrIzvarajI che te vizeSamAM zvetAmbara ane digambara saMpradAyanA badhA ja vidvAno ekamata hatA ane Aje paNa che. paraMtu teo kyAre thaI gayA te mATe vividha matamatAMtaro hovAne lIdhe teo kayA samaya daramyAna vidyamAna hatA te vize koI cokkasa purAvA upalabdha nathI. zrI guNAkarasUrijIe I. sa. 1370mAM racelI 'bhaktAmara stotravRtti'mAM bhaktAmara stotranI racanA kaI rIte thaI tenA saMbaMdhamAM nIcenI kathA rajU karI che. (A stotranA utpatti saMbaMdhI tathA sUrijI saMbaMdhI samudAyagata keTalAka pheraphArovALI, judA judA vidvAnoe lakhelI kiMvadaMtIo pracalita che te matono vacce vacce ullekha karavAmAM Avyo che.) ujjayinI nagarImAM vRddhabhoja rAjA rAja karato hato. te vidyAvilAsI hovAthI tenA rAjadarabAramAM aneka paMDito, mahAna vidvAno ekatrita thatA hatA. A nagaramAM rAjAno mAnIto ane bahuzAstrAbhyAsI mayUra bhaTTa nAmano eka paMDita hato. te kAvyaracanAmAM ghaNo kuzaLa kavi hato. teNe potAnI putrI bANabhaTTa paMDita sAthe paraNAvI hatI. A bANabhaTTa paNa saMskRta bhASAno mahApaMDita tathA uttama kavi hato. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanAsamaya ane sarjanakathA 159 mayUra ane bANanA saMbaMdhanA viSayamAM vidvAnonA mata judA judA che. zvetAmbarAcArya prabhAcandrasUri jeoe I. sa. 1277mAM lakhela "prabhAvaka carita' graMthamAM mAnatuMgasUri caritammAM rAjAnuM nAma harSadeva. ghaTanAsthaLa vArANasI ane mayUra ane bANa vacceno saMbaMdha sasarA ane jamAIno batAvyo che. merUtuMgAcAryakRta prabaMdha ciMtAmaNi' je lagabhaga I. sa. 1304mAM lakhAyelo che temAM rAjAnuM nAma bhoja, ghaTanAsthaLa ujjayinI ane mayUra ane bANa vacceno saMbaMdha sALA ane banevIno batAvyo che, arthAt mayUrane banevI ane bANane sALo batAvyo che. I. sa. 1610mAM thayelA digambara saMpradAyanA mahAna AcArya brahmarAyamallanI bhaktAmara stotra vRttimAM rAjAnuM nAma bhoja rAjA, ghaTanAsthaLa mAlava dezanI dhArAnagarI ane samakAlIna kaviomAM bANa, mayUrane badale kavi kAlidAsa ke jemaNe kAlikAnI ArAdhanA karIne potAnA kapAyelA hAtha-paga pharIthI joDI dIdhA hatA. A uparAMta mAgha ane bhAravi jevA kavio rAjadarabAramAM hatA. I. sa. 166pamAM bhaTTAraka vizvabhUSaNaracita "bhaktAmara carita mAM jaNAve che ke rAjAnuM nAma bhoja, ghaTanAsthaLa dhArAnagarI ane samakAlIna kavio kAlidAsa, dhanaMjaya, zubhacaMdra, vararuci ane bhartuhari hatA. judA judA vidvAnonA judA judA mato samakAlIna kavio mATe rahelA dRSTigocara thAya che. have AgaLa mayUra-bANa kathAmAM jaNAvyuM che ke A baMne paMDito vacce gADha sagapaNa chatAM vidyAnI bAbatamAM bhAre ISya pravartatI hatI. kahyuM che ke - ___ "na saMhati ikkamikkaM na viNA ciTuMti ikkamikkeNa / rAsa-vasaE-turaMpA, guvArI uDiyA vimA II'' arthAt "gadheDA, baLada, ghoDA, jugArI, paMDita ane bALako ekabIjAne sahI zakatAM nathI ane ekabIjA vinA rahI paNa zakatAM nathI." koI eka divasa te baMne potAnA caDhiyAtApaNA aMge rAjasabhAmAM vivAda karavA lAgyA, tyAre rAjAe kahyuM che ke, "he paMDito, tame baMne kAzmIra dezamAM jAo, tyAM rahelI zAradAdevI jene adhika mAnaze te zreSTha gaNAze." te sAMbhaLI baMne paMDito kAzmIra tarapha cAlyA. anukrame ghaNo mArge cAlIne zAradAdevInA maMdira tarapha pahoMcavA AvyA. A pravAsa daramyAna pAMcaso poThiyA sAme maLyA. baMne paMDitoe poThavALAne pUchyuM ke "AmAM zuM bharyuM che?" poThavALAe kahyuM, "A badhI poThomAM 3DhaMkAravRttinAM pustako che." A uttarathI paMDito vismaya pAmyA. eka OMkAra para ATalAM pustako ! te koNe racyAM haze ! Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhaktAmara tuSaM namaH || tenA racanArA kevA mahAna paMDito haze ! vaLI jarA dUra cAlyA tyAM pAchA eka hajAra poThiyA sAme maLyA tyAre paNa poThavALAne pUchatAM uttara maLyo ke, "AmAM OMkAra vRttinAM pustako che ane pratyeka pustakamAM OMkAravRttinuM apUrva varNana che." ane temanI paMDitAI joIne baMne paMDito garvarahita thaI gayA. pravAsamAM anukrame ghaNo mArga cAlIne teo kAzmIramAM dAkhala thayA ane mA zAradAdevInA maMdire pahoMcyA. tyAM bhojana karIne pachI rAtri paDI tyAre baMne jaNA eka maDhImAM sUtA hatA. te vakhate zAradAdevIe parIkSA karavA mATe ardhA jAgatA evA mayUrane samasyA pUchI ke "zatandra namastanam' e cothuM pada che tenI pahelAMnAM traNa pada racI zloka pUro karI Apo. zatandra namatana" . eTale AkAzanuM taLa so caMdravALuM che. pachI ardhanidrAgrasta mayUra paMDite tarata ja tenI nIce pramANe pUrti karI. dAmodarakarAghAta . vihavalIkRtacetasA / draSTaM cANuramallena, zatacandraM namabhastalam / / 1 / / arthAtu "dAmodara eTale zrIkRSNanA karaprahArathI jenuM citta vihvaLa thayuM che evA cANUramallane AkAzamAM so candro dekhAyA." tAtparya ke cANUramallanI AMkhe aMdhArAM AvI gayAM. A pramANe mayUra bhaTTa samasyA pUravAnAM traNa pada navAM kahyAM. pachI te ja samasyApUrti zAradAdevIe ardhajAgrata evA bANabhaTTane pUchI, eTale eNe huMkAra karIne tenI nIce pramANe pUrti karI. yasyAmuttamuGaga saughAgra . vilolavadanAmbujam / virarAja vibhAvaryA, zatacandraM nabhastalam // arthAtuM, "UMcI havelI para potAnuM vadanakamala Amatema halAvI rahelI strInuM mukha jANe so candravALuM AkAza hoya evuM lAge che." A pramANe bANe paNa samasyA pUrNa karI. te baMnenI vANI sAMbhaLI zAradAdevIe kahyuM, "tame baMne uttama koTinA paMDito cho, paNa bANabhaTTa huMkAra karIne pAdapUrti karI mATe te mayUrabhaTTa paMDitathI nyUna che. meM tamane rastAmAM uThekAravRttinAM je pustako batAvyAM teno hetu e hato ke vANIno pAra koNa pAmI zake ema che ? kahyuM che ke - mA vahau koI gavvaM, ittha jaNa paMDio ahaM ceva / A savvannAo puNa, taratamajogeNa maivihavA / / arthAt "huM moTo paMDita chuM evo garva koIe paNa karavo nahi. sarvajJa sivAya anyomAM taratamatAyoge aneka prakArano mati-vaibhava hoya che." Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanAsamaya ane sarjanakathA che 161 A pramANe baMne paMDitone zikSA ApI zAradAdevIe te baMne sasarA jamAInI mitratA karAvI, paNa e mitratA aMtaraMgathI thaI nahIM. anukrame teo baMne ujjayinI pAchA pharyA ane rAjAnI pUrvavat sevA karavA lAgyA. eka divasa rAtrine viSe bANa kavine potAnI strInI sAthe praNayakalaha thayo. lagabhaga savAra, sudhI cAlyo. te maTADavA sAru ghaNA upAyo karyA to paNa te strIno krodha Utaryo nahIM, A vakhate mayurabhaTTa zarIracitArthe bahAra nIkaLatAM temanA makAna pAsethI pasAra thayA ane pati-patnI vacce kaMIka kalaha thaI rahyo che evuM sAMbhaLI teo nIce UbhA rahyA. tyAM nIcenA zabdo sAMbhaLavAmAM AvyA. he pativrate ! mAro A aparAdha kSamA kara. pharI tane kyAreya paNa kopAyamAna karIza nahIM." ema kahI te bANabhaTTa potAnI patnInA pagamAM paDyA te vakhate roSe bharAyelI bANapatnIe nupUrayukta caraNa vaDe tenA mastaka prahAra karyo. pAdaprahArano zabda sAMbhaLI tathA atyaMta namra thaI gayelA bANabhaTTanuM apamAna thavA thakI duHkha pAmI mayUrabhaTTa gokhanI nIce ja UbhA rahyA. te vakhate bANabhaTTe potAnI strIne navIna kAvyazloka kahyo - "gataprAyA rAtriH kRzatanu ! zazI zIryata iva pradIpo'yaM nidrA vazamupagato ghUrNita iva / praNAmanto mAnastyajasi na yathA tvaM kathamoha, yuvapratyArA hRdayamAM te suyuM ! hitam ||" arthAtu "he suMdara bhrakuTIvALI strI ! rAtrI have pUrI thavA AvI che. caMdramA krAMti vinAno thaI gayo che. ane dIpaka paNa ghenathI nidrAdhIna thato hoya ema lAge che eTale ke nisteja thaI gayo che. mATe te strI ! have tuM krodhano tyAga kara. A jagatamAM krodha to tyAM sudhI ja hoya che ke jyAM sudhI aparAdhI praNAma karato nathI. meM to tane praNAma karyA che. chatAM mAna kema mUkatI nathI ? he subhra ! mane lAge che ke kaThina evA kuca (stana)nI sAthe rahevAthI tAruM hRdaya paNa kaThina banI gayuM che." mayUrabhaTTa nIce UbhA UbhA A zloka sAMbhaLyo ane pachI nIcethI kahyuM ke, "he bANa ! tame zloka to ghaNo suMdara kahyo, paNa caturtha caraNamAM "subru' zabdano prayoga karyo te ayogya che. kAraNa ke vAraMvAra vinavaNI karavA chatAM potAno krodha choDe nahi evI strIne mATe to caDi eTale ke kopAyukta strI' evo ja zabdaprayoga karavo joIe." pitAnA A zabdo sAMbhaLIne bANabhaTTanI patnI zAMta thaI gaI ane tene lAgyuM ke cokkasa mArA pitAe mAruM gupta caritra jANyuM. paNa A vastu temanA mATe ThIka nathI. pote satI strI hovAthI gokhamAMthI tAMbUlanI picakArI tenA mAthe pheMkatA zApa Apyo ke putrInA marmane prakAzanAro tuM koDhiyo thaje.' Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 | bhaktAmara tulya namaH | bANapatnI pativratA hatI eTale tenA zApanI tarata ja asara thaI ane mayUrakavi koDhiyo banI gayo. mayUrabhaTTe AvA zarIre rAjasabhAmAM javAnuM yogya nathI ema mAnIne temaNe rAjasabhAmAM javAnuM mAMDI vALyuM paNa temano jamAI bANabhaTTe tenI gerahAjarIno lAbha laI tenI niMdA karavA lAgyo, eTale mayUrakavi eka divasa potAnA zarIranuM barAbara AcchAdana karIne tathA garadana para rUmAla vIMTALIne rAjasabhAmAM gayo. zrAvaka zrI bhImasiMha mANeka mayurabhaTTa koDhiyA thayA pachInA prasaMganA saMdarbhamAM jarA judI rIte jaNAve che ke pachI khinna thayelA mayUrabhaTTa pazcAttApayukta thaI ghera AvI zarIra kuSThayukta thatAM vastra paheravAthI zarIra to DhaMkAyuM ane garadana ughADI rahI tethI tenA upara rUmAla vIMTI bhojarAjanI sabhAmAM gayA. te divase dveSane lIdhe bANa paMDita paNa prathamathI ja rAjasabhAmAM AvI beThA hatA. mayUrabhaTTane AvatAM joI bANabhaTTa dveSamAM bolyA ke "Avo varakoDhi' e padamAM rAjAne ema jaNAvyuM ke, "kuddhi Avyo' e vAta sAMbhaLI vRddha bhojaroja buddhimAna hovAthI tarata samajI gayA ke mayUrabhaTTa kuSThi thayA che. bANakavinA saMketathI rAjAe jANyuM ke mayUrakavine zarIre koDha thayo che ane tethI teNe potAnA zarIrane A rIte DhAMkyuM che. tethI mayUrabhaTTane kahyuM ke, "paMDitajI ! tamAre zarIre koDha thayo che. te maTyA pachI ja rAjasabhAmAM Avajo." A vacano mayUrabhaTTane asahya thaI paDyAM. zokAtura thayelA teNe potAnA ghera AvIne saMkalpa karyo ke mAre koI paNa rIte mAro A roga maTADavo. pachI suMdara zabdaracanA vaDe bhaktipUrvaka teNe potAnA iSTadeva sUryanArAyaNanI stuti karavA mAMDI jethI sUryanArAyaNe prasanna thaI teno koDha maTADI dIdho. zrAvaka bhImasiMha mANeke, mayUrabhaTTa sUryane pratyakSa deva jANI karelI stuti dvArA prasanna thayelA sUryadevanA saMdarbhamAM jaNAvyuM che ke "sUryane pratyakSadeva jANI sthira mana rAkhI sUryanI navA so zlokathI stuti karI". tenuM nAma "sUryazataka'. je hAla paNa prasiddha che. sUrya pratyakSa thayA tyAre mayUrabhaTTe kahyuM ke "he deva ! A mArA zarIre kuSTha roga thayo che teno tame nAza karo. sUryae kahyuM ke, rannAdevInI icchA vinA gamana karavAne icchatA evA mane paNa mArI strIe koDhano zApa Apyo che. te hajI sudhI paNa mArA pAkane viSe anubhavuM chuM. tathApi mArA eka kiraNanA dAnathI tamArA koDhanuM huM AbAdAna karIza.' ema kahIne sUrya aMtarbAna thayA ane potAnA eka kiraNe karI mayUrabhaTTano kuSTharoga dUra karyo. mayUrabhaTTanA zarIrane prathamanA jevuM ja kAMtimAna banAvI dIdhuM AthI temanA AnaMdano pAra rahyo nahIM. bIje divase mayUrabhaTTa rAjasabhAmAM gayA. tyAre tenA zarIranI kAMti pUrvavat -nirogI joIne Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanA samaya ane sarjanakathA che 163 rAjAe pUchyuM ke "paMDitajI ! tamAro koDha zI rIte maTyo ?" mayUra kavie kahyuM ke, "mArI bhaktithI prasanna thayelA sUryanArAyaNe mAro roga maTADyo." AthI sarva sabhAjano tathA rAjAe tenI bhaktinAM, kAvyazaktinAM ane vidyAnAM vakhANa karyAM. bANakavithI A sahana thayuM nahIM tethI vicAra karyo ke mAre paNa vidyAnA baLathI prazaMsAne pAtra thavuM. evuM dhArI bANabhaTTa bhojarAjane kahyuM ke "bhakti tathA kAvyazaktino camatkAra jovo hoya to huM paNa batAvI zakuM chuM. mayUrabhaTTe to zarIre thayelo koDha maTADyo paNa huM kapAyelA hAtha-paga pAchA meLavI zake ema chuM." pachI tenA kahyA mujaba rAjAe tenA hAthapaga kapAvI nAkhyA ane tene caMDikAdevInA maMdira pAchaLa mUkI dIdhA. potAnA kapAyelA hAthapaga pAchA ANavAnI pratijJA karI bANakavie bhaktipUrvaka caMDikAdevInI stuti karavA mAMDI. A stutinA phaLasvarUpe caMDikAdevIe prasanna thaIne tenA hAtha-paga jevA hatA tevA banAvI dIdhA. A stotra caMDIzataka' tarIke prasiddha che. pachI bANabhaTTa hasatA mukha vaDe rAjasabhAmAM Avyo jyAM bhojarAjAe ane sarva sabhAjanoe tenI zaktinI khUba ja prazaMsA karI ane dhanyavAda ApyA. A ghaTanA pachI rAjA A be kavio - mayUrabhaTTa ane bANabhaTTa - mATe bhAre mAna, magarUrI, gumAna rAkhavA lAgyo. eka vakhata bhojarAjAe rAjasabhAmAM sarva sabhAsadone kahyuM ke, Aje to brAhmaNonI bolabAlA che. eke sUryane prasanna karIne koDha maTADyo ane bIjAe caMDikAne prasanna karIne potAnA kapAyelA hAthapaga pAchA meLavyA. zuM Aje AvI zakti anya koImAM haze kharI ?" rAjasabhAmAM hAjara eka sabhAjane kahyuM ke "mahArAja ! bahuratnA vasuMdharA. A jagatamAM ratnonI khoTa nathI. jo Apane A prakAranI zaktino camatkAra jovo ja hoya to A nagaramAM zrI mAnatuMgasUri nAme eka mahAprabhAvazALI jainAcArya birAje che, temane bolAvo." zrAvaka zrI bhImasiMha mANeka rAjAnA praznano uttara apAyo che tenA karatA jarA judI rIte zrImAnatuMgasUrinI oLakhANa ApatAM jaNAve che ke "sabhAmAM koI suzrAvaka beThA hatA. temaNe kahyuM ke mahArAja amArA jenadarzanamAM "zAMtikarastavanA karanArA zrI mAnadavasUrinA paTTa upara beThelA zrI mAnatuMgAcArya hAlamAM prasiddha che." AthI rAjAe zrI mAnatuMgasUrijIne rAjasabhAmAM bolAvyA. tyAM temano yogya satkAra karyo ane UMcuM sthAna ApyuM. tenA upara AcAryajIe birAjamAna thaIne eka zloka vaDe rAjAne nIce pramANe AzIrvAda ApyA ke . jaTAzAlI gaNezArcya : zaMGkaraH zAGkarAGkitaH / yugAdIzaH zrayiM kuryAda, vilasatsarvamaGgalaH / / arthAt "mastaka para jaTAne dhAraNa karanArA, gaNadharo vaDe pUjAyelA, sahunuM kalyANa karanArA, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 * / / bhaktAmara tugUM namaH II muktinAM cihnothI yukta tathA sarva maMgaLano vistAra karanArA evA zrI AdinAthaprabhu tamAruM kalyANa karo.' pachI rAjAe kahyuM ke, "he paMDitavarSa ! tame kaMIka camatkAra jANatA ho to batAvo." tyAre mAnatuMgasUrijIe kahyuM ke "amArA iSTadeva AdinAtha vagere tIrthaMkarono evo prabhAva che ke temanuM bhaktibhAve nAmasmaraNa karatAM zarIra paranAM sarva baMdhano tUTI jAya ane kArAgAranAM lokhaMDI tALAM TapoTapa nIce paDe.'' zrAvaka zrI bhImasiMha mANeke zrI mAnatuMgasUrijIno rAjAne Apelo uttara A pramANe jaNAvyo che, "tyAre zrI mAnatuMgAcArya kahevA lAgyA ke amArA iSTadeva AdinAtha vagere tIrthaMkarono evo pratApa che ke mArA hAthapagamAM sAMkaLayukta beDIo nAMkho ane sarva kamADa baMdha karI tamArI marajImAM Ave teTalAM tALAM ApIne pUro ane mArI tapAsa karavA prahAriko paNa rAkho ane jo huM te sarva beDIothI mukta thAuM to amArA iSTadeva kharA samajavA.'' zrI sArAbhAI navAbe 'prabhAvaka carita'nA bAramA prabaMdhanA AdhAre ApelI kathAmAM mAnatuMgasUrie Apelo uttara A pramANe che : "rAjAnAM AvAM vacano sAMbhaLIne AcArya bolyA ke, 'he rAjana ! amo gRhastha nathI ke vidyA ane guNanuM pradarzana karIne rAjAonI pAsethI dhana prApta karIe amo je kAMI karIe te kevaLa dharmane mATe ja'.'' sUrijInAM AvAM sArabhUta camatkArayukta vacano sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke, "jo ema ja hoya to e camatkAra batAvavAnI kRpA karo.' pachI rAjasabhAmAM ja lokhaMDanI beDIo, sAMkaLo ane tALAM vagere maMgAvavAmAM AvyAM ane zrI mAnatuMgasUrijIne hAthe-page beDIo nAkhI temanA AkhA zarIrane sAMkaLonA baMdhanathI bAMdhI dIdhuM, temaja dareka sAMkaLanA baMdha AgaLa eka eka tALuM mAryuM A rIte kula 44 sAMkaLo bAMdhI ane 44 tALAM mAryAM pachI temane eka aMdhArI oraDImAM keda karI daIne da2vAjAne tALAM mArI dIdhAM. ane te oraDInA pharatAM rAjanA sainikono pahero goThavI dIdho. zrAvaka zrI bhImasiMha mANeke tALAnI saMkhyA beMtAlIsanI batAvI che. zrI sArAbhAI navAbe tALAnI saMkhyA kathAmAM jaNAvI nathI. zvetAmbarAcArya prabhAcandra racita prabhAvaka carita'mAM mAnatuMgasUrijI lokhaMDanI jaMjIromAM jakaDAyelA ane 44 tALAMmAM keda karAyelAno ullekha che. zrI brahmarAyamallajIe mAnatuMgasUrijIne 48 sAMkaLothI baMdhAyelA ane ekanI aMdara eka tALAM baMdha 48 o2DIomAM keda batAvyA che. bhaTTAraka vizvabhUSaNe paNa 48 zlokanI racanA karyAno ullekha maLe che.10 9 sAMkaLanAM baMdhanothI baMdhAyelA sUrijIe tyAM ja bhaktibhAvathI gadgadita vANIthI 'bhaktAmara' zabdathI zarU thatAM 'bhattAmaraprakhkhata maulimaNipramAnAM / ' e padathI zarU thatA potAnA iSTadeva, yugapuruSa zrI AdinAtha bhagavAnanuM stotra racavA mAMDyuM. temanI vANInI zabdazaktimAM bhaktino evo Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanAsamaya ane sarjanakathA - 165 atizaya hato ke e stotranA eka eka zloka racanAnI sAthe sAthe eka sAMkaLa ane eka eka tALuM tUTatuM gayuM. e rIte stotranA 44 zlokanI racanA pUrI thatAM 44 sAMkaLo ane 44 tALAMonAM baMdhano tUTI gayAM ane oraDInAM dvAra ApoApa khUlI gayAM. jyAM 42 tALAnAM baMdhanano ullekha che tyAM 42 zlokonI racanA thatAM 42 tALAM tUTI gayAM ane je kathAmAM 48 tALAMno ullekha che tyAM 48 zloka stotronI racanA thatAM 48 tALAM, 48 oraDI ke sAMkaLo badhAM ja baMdhano tUTI gayAno ullekha jovA maLe che. zrI mAnatuMgasUri sarva baMdhanothI rahita thatAM rAjAnA sainiko sAthe prasanna vadane rAjasabhAmAM AvyA. temane baMdhanamukta joIne rAjA vismaya pAmyo. teNe sUrijIne siMhAsana para besADyA ane jaina dharmanI bhAre prazaMsA karI. pachI rAjAnA AgrahathI temaNe baMdhanAvasthAmAM racela e stotra sarva sabhAjanone saMbhaLAvyuM. rAjA ane sabhAjano teonI A adbhuta racanAthI atyadhika prabhAvita thayAM ane te ja samayathI te jaina dharma ane jaina sAdhuono bhakta thayA pachI rAjAe mahAmahotsava sahita zrI mAnatuMgasUrijIne temanA sthAne mokalyA. stotranA sarjanasamayathI ja 'bhaktAmara stotrano mahimA jagatamAM dareke dareka jaina saMpradAya ane jenetaromAM vyApelo jovA maLe che. vIravaMzAvalI arthAt tapAgaccha vRddha paTTAvalImAM mULa prAcIna gujarAtI bhASAmAM "bhaktAmara stotra'nI utpatti vizeno ullekha judI jAtano maLI Ave che, je A pramANe che : mAlava dezanA ujjana nAmanA nagaramAM vRddha bhojadeva nAmano rAjA rAjya karato hato. tenI sabhAmAM mayUra ane bANa nAmanA be mahAna brAhmaNa paMDito hatA. eka vakhata rAjasabhAmAM te baMne jaNA vAdavivAda karatA ahaMkAra karavA lAgyA. eka kahe ke huM vidvAna chuM ane bIjo kahe ke huM vadhAre vidvAna chuM. A pramANe baMne jaNane ekabIjA pratye adekhAI karatA joIne rAjA bhoje kahyuM ke, he vidvAno ! tame baMne jaNA kAzmIra dezamAM jAo tyAM rahetI zAradAdevI jene vidyAvaMta kahe te moTo paMDita. A pramANenAM rAjAnAM vacana sAMbhaLI baMne jaNA kAzmIra tarapha gayA, anukrame ghaNo mArga oLaMgIne zAradAnA maMdire pahoMcyA. bhojana karIne baMne jaNA sAMjanA vakhate sUtAM hatAM. te vakhate sarasvatIe parIkSA karavA mATe ardhajAgatAM evA mayUrane samasyA pUchI ke zatacandra namastalam' te sAMbhaLI mayUre kahyuM ke - dAmodarakarAghAta . vihavalIkRtacetasA / dRSTaM cANUramallena, zatacandraM namabhastalam / / 1 / / zrIkRSNanA karAghAtathI AkuLavyAkuLa thayela cANUramalle AkAzatalamAM seMkaDo caMdro joyAM A pramANe samasyA pUrNa karI. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 || bhaktAmara tubhye namaH | te sAMbhaLI punaH bANane parIkSAnA mATe sarasvatIe samasyAnuM pada pUchyuM : zatacandraM nabhastalam. e sAMbhaLI ardhajAgrata evA bANe kahyuM ke - // yasyAmuttamuGga saughAgre - vilolavadanAmbujam / virarAj vibhAvaryA, zatacandraM nabhastalam ||1|| A pramANe bANe paNa samasyA pUrNa karI te baMnenI vANI sAMbhaLI sarasvatIe kahyuM, "tame baMne vidvAna cho. "A pramANe vidvAnanuM biruda meLavI keTalAka divase baMne ghera AvyA. baMnene paMDita jANavA chatAM mayUrane vRddha jANI bhoje teno ghaNo AdarasatkAra karyo. eTale dveSe bharAyelo evo bANa potAnA baMne hAthapaga kapAvI nAMkhIne caMDInA maMdiramAM peTho, caMDikAnI 61 kAvyonI stuti karI. eTale caMDI pratyakSa thaI ane bolI ke "huM tArA upara tuSTamAna thaI chuM. tuM varadAna mAga.'' A sAMbhaLI bANe kahyuM ke "lokone Azcarya pamADavA mATe mArA hAtha ane paga hatA tevA karI do.' devIe te pramANe karI dIdhA. eTale devIe jene navA hAthapaga ApyA che tevo te bANa paMDita nagaranI madhyamAM thaI rAjadarabAramAM Avyo. bANane mahApratibhAzALI jANI rAjAe teno AdarasatkAra karyo ane Avo camatkAra dekhI vRddha bhojarAja sabhA samakSa saghaLA paMDitone uddezIne kahevA lAgyo ke, "zevadarzana vinA Avo camatkAra bIjA koI darzanamAM nathI.'' rAjAnuM A pramANenuM bolavuM sAMbhaLIne rAjAno eka kAmadAra jaina hato, teNe kahyuM, "he rAjana ! A ja nagaramAM mahA maMtravAdI ane vighApAtra evA mAnatuMgasUri nAmanA jainAcArya nivAsa kare che.' te sAMbhaLI vRddha bhojarAjAe zrI mAnatuMgasUrine rAjadarabAramAM teDAvyA ane vaMdana-namaskAra karIne kahevA lAgyA ke "he darzanIya mahApuruSa ! tame tamAro camatkAra batAvIne jinazAsanano mahimA vadhAro." tyAre mAnatuMgasUrie vRddha bhojarAjane kahyuM ke, "pagathI ke kaMTha lagI aDatAlIsa tALAM sahita beDIothI mArA zarIrane majabUta bAMdho.'' rAjAe darabAramAM beThelA saghaLAM manuSyonA dekhatA tema ja karyuM ane teone tyAMthI upaDAvI o2DAmAM ghAlI bAraNe tALAM daI rakSako mUkyA ane rakSakone kahyuM ke, "sAvadhAna rahejo.'' guru mahArAje oraDAmAM beThA beThA zrI RSabhadevanI stutirUpa bhaktAmara stotra'nI navIna racanA karI ane te stotranA prabhAvathI zrI RSabhadevanI kiMkarI cakrezvarI devI AvIne hAjara thaI. eka kAvya ekeka tALuM UghaDe ema kahetAM - 'ApAvadmudhRvanaveSTitAGamA |'' Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotrano racanA samaya ane sarjanakathA che 167 e betAlIsamuM kAvya kahetAM sarva sAMkaLo bhAMgI gaI ane oraDAnAM bAraNAM UghaDI gayAM ane AcArya mahArAja rakSakanI pAse AvI UbhA rahyA. sevake A pramANe AcArya mahArAjane joI rAjAne khabara ApI. gurune kacerImAM AvelA joI rAjAe gurune namaskAra karyA ane Azcarya pAmI kahevA lAgyo ke, "dhanya e dharma ! dhanya e jainadarzana ke jyAM AvA mahAprabhAvika AmnAyanA jANakAra zrImAnatuMgasUri jevA ratnatrayInA ArAdhaka che." guru mahArAjane mahAnispRhI ane nirlobhI jANI, vRddha bhojadeve gurune kahyuM ke, "Ape zenuM smaraNa kIdhuM ?" tyAre gurue kahyuM ke, "bhaktAmara stotrarUpI zrI RSabhadeva bhagavAnanI stutinuM smaraNa kIdhuM." vRddha bhojarAjAe pachI guru mahArAjane kahyuM ke, "je stotramAM baMdhano tUTyAM evA maMtrAsnAyo che te kaho." te vakhate AcArya mahArAje svara, pada, akSara, maMtrayukta darabAra samakSa pragaTapaNe "zrI bhaktAmara stotra' kahyuM te sAMbhaLIne bhojarAjAe AcArya mahArAjane mahAmahotsava sahita zAlAe mokalAvyA. te divasathI zrI bhaktAmara stotrano mahimA pRthvIne vize vistaryo ane zrI. jinazAsananI kIrti vadhI. A pramANe bhaktAmara stotranI utpatti jaNAvI.11 zrI guNakArasUri racita "bhaktAmara stotravRttimAM ApelI kathA anyoe ApelI kathAthI thoDAghaNA aMze judI paDe che. prabhAvacarita' ane purAtana prabaMdha saMgraha' baMne graMthomAM rAjAnuM nAma harSa ApavAmAM AvyuM che. ghaTanAsthaLa vArANasI ane tALAbaMdha oraDI batAvavAmAM AvyuM che. prabhAvaka caritamAM samakAlIna kavio mayUra ane bANa jaNAvyA che. jyAre purAtana prabaMdha saMgraha'mAM kavionAM nAma jaNAvavAmAM AvyAM nathI. sUrijIne lokhaMDanI sAMkaLathI jakaDIne tALAM mAravAmAM AvyAM tenI saMkhyA prabhAvaka carita'mAM 44nI ApavAmAM AvI che. arthAt sUrijIe 44 zlokanI racanA karI ema temanuM mAnavuM che. prabhAvakacaritathI 27 varSa pachI racAyelA prabaMdhaciMtAmaNi'mAM rAjAnuM nAma paramArarAja bhoja ApavAmAM AvyuM che. jyAre ghaTanAsthaLa tarIke dhArAnagarI ane tALAMbaMdha oraDI batAvavAmAM AvI che. ane samakAlIna kaviomAM bANa, mayUra ane zrImAlapuranA kavi mAghano samAveza karavAmAM Avyo che. guNAkarasUrikRta sauthI prAcIna mAnavAmAM AvatI, bhaktAmara stotra vRttimAM rAjAnuM nAma vRddhabhoja ApavAmAM AvyuM che. ghaTanAsthaLa tarIke ujjayinI nagarI ane AdinAtha bhagavAnanA maMdiranI pAchaLano bhAga darzAvavAmAM Avyo che. jyAre samakAlIna kavimAM mayUra ane bANane mAnavAmAM AvyA che. sAMkaLonAM baMdhanothI 44 tALAM vaDe baMdhAyelA sUrijIne batAvyA che. brahmarAyamalla racita bhaktAmaravRttimAM rAjAnuM nAma bhoja jaNAvavAmAM AvyuM che. ghaTanAsthaLa mAlava dezanI dhArAnagarI batAvavAmAM AvI che. samakAlIna kaviomAM kAlidAsa, bhAravi ane mAghane varNavavAmAM AvyAM che. sAthe sAthe kavi kAlidAse rAjasabhAmAM kAlikAnuM AvAhna karIne Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhaktAmara subhya namaH | potAnA kapAyelA hAthapaga pharI joDaDyA ane kavi mAghe sUryanI upAsanA karIne potAne thayelA kuSTharogamAMthI mukti meLavyAnuM jaNAvyuM che. tauparAMta mahAna kavi bhAravie ambikAnI ArAdhanA karIne potAno bhagaMdara roga dUra karyo hato. rAjasabhAmAM zrI mAnatuMgasUrine bolAvanAra maMtrInuM nAma mahisAgara ApavAmAM AvyuM che. 48 sAMkaLonA baMdhanathI baMdhAyelA sUrijIne ekanI aMdara eka tALAMbaMdha 48 oraDAno ullekha karavAmAM Avyo che. bhaTTAraka vizvabhUSaNa racita bhaktAmara carita'mAM rAjAnuM nAma bhoja jaNAvyuM che. ghaTanAsthaLa tarIke dhArAnagarI ane samakAlIna kavio tarIke kAlidAsa, dhanaMjaya, zubhacandra, vararuci darzAvavAmAM AvyAM che. mahAkavi dhanaMjayanA guru tarIke karNATaka nivAsI digambarAcArya mAnatuMgane varNavyA che. baMdhana avasthAmAM 48 zlokavALA bhaktAmara stotranI racanA mAnatuMgasUrie karI ane tenA phaLasvarUpe teo baMdhanamAMthI mukta thayAnI camatkArapUrNa ghaTanA varNavavAmAM AvI che. prabhAcandrAcArya racita prabhAvaka carita', merUtuMgAcArya racita prabaMdha ciMtAmaNi', guNAkarasUri racita bhaktAmara stotra vRtti, purAtana prabodha saMgraha, brahmarAyamalla racita "bhaktAmara vRtti', bhaTTAraka vizvabhUSaNa racita "bhaktAmara carita', "vIravaMzAvali'mAM varNavavAmAM AvelI kathA ane zrAvaka bhImasiMha mANeke rajU karelI bhaktAmara stotra' utpattinI kathAmAM rAjA, ghaTanAsthaLa ane samakAlIna kavio tALAM ke baMdhanone AdhAre zlokonI saMkhyA vizenA vividha matamatAMtaro pravarte che te jaNAI Ave che. paraMtu A sarva vidvAno eka vAta sAthe saMmata thAya che ke "bhaktAmara stotra'nI racanA zrI mAnatuMgasUrijI mahArAjasAhebe baMdhanAvasthAmAM karI hatI. A stotranI racanA dvArA temanA para je kArAvAsanuM saMkaTa hatuM temAMthI mukta thayA hatA. pAdaTIpa prabhAvakacaritamAnatuMgasUri caritam. prabhAcandrasUri, pR. 112-117 Foreword : Heman Jackobi, P. VII, bhaktAmara, kalyANamaMdira, namiUNa stotratrayam', hIrAlAla kApaDiyA 3. mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR. 94 4. "bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 465 5. "bhaktAmarabhAratI', jyoti prasAda jaina, pR. 38 'Jainism of the History of Ancient India', DaoN. jyotiprasAda jena, pR. 169 zrI mAnatuMgAcArya viracita mahAprabhAvika bhaktAmara stotra', zrAvaka bhImasiMha mANeka, pR. 165 8. prabhAvaka carita . mAnatuMgasUri caritam, prabhAcandrasUri, pR 116 9. "bhaktAmara stotravRtti', brahma rAyamalla 10. "bhaktAmara', bhUmikA, paMDita nAthurAma premI 11. vIravaMzAvalI', pR. 18.19 2. For Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna A bharatakSetramAM trIjA ArAnA uttarArdha bhAgamAM jyAre bhogabhUmino kALa pUro thayo ane karmabhUminI zarUAta thaI tyAre cauda kulakaromAM chellA kulakara nAbhirAjA thayA. temanI patnInuM nAma marudevI hatuM. A samaya daramyAna bhUmi para kalpavRkSono abhAva thatAM indrae 'ayodhyA' nAmanI suMdara nagarInI racanA karI. te nagarInI madhyamAM 'sarvatobhadra' nAmano mahela banAvyo. nAbhirAjA temanI rANI marudevI sAthe sarvatobhadra mahelamAM nivAsa arthe gayA. zrI AdinAtha bhagavAna A samaye sarvArthasiddha devalokamAM tetrIza sAgaropamanuM AyuSya bhogavI rahyA hatA. marudevI mAtAnI kukSimAM avataraNa karavAnA mAtra cha mAsa bAkI rahyA tyArathI deva-devendroe AkAzamAMthI ayodhyA nagarImAM ratnonI varSA zarU karI je bhagavAnanA janma sudhI niraMtara cAlu rahI. bhagavAnanA janmanI vadhAmaNIrUpa devadevendroe dhanavarSA karI ayodhyA nagarInA nagarajanone dhanavAna karI dIdhA. marudevI mAtAe eka maMgala divase rAtrInA pAchalA pahoramAM cauda maMgala svapno joyAM. turata ja zeyAno tyAga karI paMcaparameSThInuM smaraNa karI rAtrIno bAkIno samaya prabhusmaraNamAM vyatIta karyo. sUryano udaya thatAM nAbhirAjA pAse jaI pote joyelAM cauda svapnonI vAta karI ane tenuM zuM phaLa che te jANavAnI tatparatA darzAvI. nAbhirAjAe svapnanuM uttama phaLa jANIne marudevImAtAne kahyuM ke "he devI ! tamo Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || bhaktAmara tubhye namaH / 'ratnakUkhadhAriNI' cho. bharatakSetranA A kALanA prathama tIrthaMkara zrI AdinAthano AtmA sarvArthasiddha devalokamAMthI AvI tamArI kukSimAM avataraNa pAmela che.'' 170 // vartamAna covIsInA trIjA ArAnA jyAre coryAsI lAkha pUrva, traNa varSa, ATha mAsa ane paMdara divasa bAkI hatA tyAre jeTha vada - 4nA zubha divase uttarASADhA nakSatramAM sarvArthasiddha devalokamAMthI cyavI zrI AdinAthano jIva marudevI mAtAnI kukSimAM avataraNa pAmela. deva-devIoe harSollAsa sAthe prabhuno cyavana kalyANaka mahotsava manAvyo. marudevI mAtA sukhapUrvaka dharmadhyAnamAM magna rahI AnaMda sahita garbhanuM vahana karatAM hatAM. garbhAvasthAnA nava mahinA ane sAta divasa bAda phAgaNa vada 8nA suprabhAte sUryodaya samaye zubhamuhUrtamAM zrI AdinAtha bhagavAnano janma thayo. temanA zarIrano varNa suvarNa samAna pILo hato. temanuM AyuSya coryAzI lAkha pUrvanuM hatuM. gata covIsInA aMtima tIrthaMkara sammatinAtha prabhunA nirvANa bAda aDhAra kroDAkroDI sAgaropama bAda zrI AdinAtha bhagavAnano janma thayo. saudharmendra ane bIjA 63 indro bhagavAnano janmakalyANaka UjavavA ayodhyA nagarImAM AvyA. indrANI zacIe marumAtAnI zayyAnI pradakSiNA karI, bhaktibhAvapUrvaka praNAma ane stuti karI. tyArabAda mayAmayI nidrAthI marudevI mAtAne nidrAdhIna karI temanI soDamAM prabhunA jevuM ja AbehUba bALaka mUkyuM. pachI bALaprabhune laI bahAra AvI. saudharmendrae bALaprabhune hAthamAM laI deva-devIo sahita meruparvata tarapha AkAzamArge prayANa karyuM. devoe vAMjitronA sUra tAlabaddha vagADavA. janmotsava jyAM UjavavAno hato te navvANu yojana UMcA meruparvata para AvI pahoMcyA. meru parvatanI IzAna dizA bAju pAMDukavana ane pAMDuka zilA che A pAMDuka zilA para Avela siMhAsana 52 prabhune birAjamAna karyA. 1008 kaLazothI prabhuno jalAbhiSeka karyo. abhiSeka vidhi saMpUrNa thatAM devaduMdubhinA nAda sAthe prabhune pharI pAchA ayodhyA nagarI lAvI marudevI mAtAnI kUkhamAM mUkI dIdhA. A rIte prabhunA janmakalyANakano prasaMga pUrNa thayo. indroe bhegA maLI bhagavAnanuM nAma RSabhadeva pADyuM. vRSa eTale (uttama) dharma ane bhabhAti eTale zobhatA. eTale ke uttama dharma vaDe zobhAyamAna evA arthamAM RSabhadeva. tIrthaMkara bhagavAnanI bAlaceSTAo adbhuta ane advitIya hoya che. tevI ja zrI RSabhadevanI hatI. bAlyakALathI ja aneka vidyAo prApta hatI. bAlyakALa pUro thatAM prabhu yuvAvasthAmAM pravezyA. temanA lagna mahAkaccha rAjAnI be baheno yazasvatI tathA sunaMdA sAthe thayA. devoe paNa prabhuno lagna-mahotsava dhAmadhUmapUrvaka Ujavyo. yazasvatIe garbhadhAraNanA nava mAsa ane sAta divasa pUrNa thatAM zrI RSabhadeva prabhunA janmadivase phAgaNa vada 8nA divase putrane janma Apyo. je bharata cakravartInA nAme prasiddha thayo. bharatanI sAthe brAhmI nAmanI putrIno janma thayo. sunaMdAe garbhadhAraNa karI bAhubalI nAmanA putrane ane suMdarI nAmanI putrIne janma Apyo. yazasvatIe tyArabAda bIjA aThThANuM putrone janma Apyo hato. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna 171 trIjo Aro pUro thaI cotho Aro besavAnI taiyArImAM hato. tyAre kalpavRkSo sukAvA mAMDyAM hatAM. phaLadAna devAnI zakti dina-pratidina ochI thatI jatI hatI. prabhu jANatA hatA ke bhogabhUmino kALa pUro thaI karmabhUmino kALa zarU thaI gayo che. eTale temaNe jIvananirvAha mATe anAja, vastrAdi utpanna karavAnuM. ThaMDI-garamI-varSA vagerethI rakSaNa mATe gRhanirmANa karavAnuM ane te mATe AjIvikAnAM sAdhano banAvavAnuM mArgadarzana ApyuM. A rIte nagarajanone jIvananirvAhanA ane sukhapUrvaka rahI zake te mATe badhA upAya batAvyA. A prakAranA karma- upadezapUrvaka 'karmayuga'no prAraMbha thayo. tethI zrI AdinAtha bhagavAna 'yugakartA' nAmathI jANItA thayA ane A ja arthamAM brahmA kahevAyA. // jyAre jIvananA 83 lAkha pUrvano kALa pUro thayo ane eka lAkha pUrvanuM AyuSya prabhunuM bAkI rahyuM hatuM. tevAmAM prabhunA janmadivasa phAgaNa suda-8nA divase prabhunA janmakalyANakano utsava UjavavAnuM saudharmendra Adi devoe nakkI karyuM. temaNe nRtyanATikAnuM Ayojana karyuM hatuM. A nRtyanATikA joI rahyA hatA. tevAmAM nRtyanATikAnI devIomAMnI eka nIlAMjanA nAmanI devInuM AyuSya pUruM thatAM tenuM prANapaMkheruM UDI gayuM ane tenA dehanA paramANuo AkAzamAM vilIna thaI gayA. indrae tarata ja enA jevI ja bIjI devIne tyAM goThavI dIdhI. anyone AnI jANa na thaI paraMtu prabhu badho bheda pAmI gayA, utkRSTa vairAgyajanaka AvuM dazya jotAM prabhu anityAdi bAra bhAvanAonuM ciMtavana karavA lAgyA. nATikA cAlu hatI paNa prabhu to vairAgya- bhAvanAomAM magna hatA. tyAM beThA beThA ja temaNe bhagavatI dIkSA aMgIkAra karavAno manamAM nirNaya lIdho. yogya samaya AvatAM mAtA-pitA ane kuTuMbIjano samakSa jinadIkSA levAno nirNaya prakaTa karyo. bhagavAnanA hRdayanA bhAva jANI svargalokamAMthI lokAMtika devo ayodhyA nagarImAM AvyA. kalpavRkSanAM suMdara phUla prabhunA caraNomAM mUkI atyaMta bhaktibhAvapUrvaka stuti karI, pote kRtArtha thayA hoya tevuM anubhavyuM. A ja samaye saudharmendrane siMhAsana kaMpAyamAna thatAM avadhijJAnano upayoga mUkI pRthvI tarapha nIce najara karatAM jaNAyuM ke zrI AdinAtha bhagavAnanI pAramezvarI jina dIkSAnI taiyArI cAlI rahI che. turata ja saudharmendra sahapatnI tathA bIjAM aneka deva-devIo sahita ayodhyA nagarImAM nAbhirAjAnA 'sarvatobhadra' mahela pAse AvI pahoMcyA. nagarIne khUba suMdara rIte suzobhita ka2vAmAM AvI. saudharmendrae prabhune pAsuka puSpa vaDe puSpAMjalI arpI ane bhaktibhAvapUrvaka namaskAra karI potAnI sAthe lAvela 'sudarzana' pAlakhImAM birAjamAna karyA. dIkSA grahaNa karavA pahelAMnI rathayAtrAnI zarUAta thaI. AgaLa prabhunI pAlakhI ane pAchaLa prabhunAM kuTuMbIjano ane prajAjano cAlatAM hatAM. temAM sauthI AgaLa prabhunI baMne patnIo yazasvatI ane sunaMdA gaMbhIra mukhAkRtiyukta AMsubharI AMkhe cAlI rahI hatI, temanI sAthe prabhunA mAtA marudevI ane pitA nAbhirAjA temaja bharata, bAhubalI, brAhmI, suMdarI ane prabhunA 98 putro sahita anya kuTuMbIjano cAlatAM hatAM. sarvanI AMkhomAM eka sulabha samanvaya jovA maLato hato ane te prabhunA viyoganA AMsu temaja temanI dIkSAno AnaMda, rathayAtrA siddhArthavana pahoMcI jyAM prabhunI dIkSA vidhi thavAnI hatI. indroe prabhune Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 | bhaktAmara namaH | pAlakhImAMthI utArI, caMdrakAMta maNinI zilA para birAjamAna karyA. prabhue saghaLAM kuTuMbIjano, nagarajano ane devagaNa tarapha aMtima vAra eka bhAvabhInI najara karI prasaMgocita be zabda kahyA. prabhuno avAja sAMbhaLavA mATe nIrava zAMtinuM mojuM pharI vaLyuM. prabhunuM pravacana pUrNa thatAM devagaNonAM vAjiMtronI gaMbhIra sUrAvalIo vacce prabhue svayaM sarva vastrAlaMkArano tyAga karyo ane potAnA AtmAnI temaja upasthita sarvanI ane siddha bhagavAnanI sAkSIe jagatanA sarvajIvone abhayadAna ApI samyaka cAritrarUpa paMcamahAvrata aMgIkAra karyA eTale ke AjIvana sAmAyika vratanuM pAlana karavA arthe karemi bhaMte' ucarAvyuM. A pUrve UMce AkAzamAM pUrvadizA tarapha najara karI namaH sarva siddhabhyano nAda karI potAnA hAthe, potAnA mastaka paranA kezano paMcamuSTi loca karyo. zAstrakAro ahIM jaNAve che ke prabhu jyAre rAjAnA vezamAM suMdara vastrAlaMkAro ane ratnajaDita AbhUSaNothI ladAyelA hatA te karatAM prabhunuM atyAranuM sAduM rUpa vadhu mohanIya dIsatuM hatuM. A dIkSAno divasa hato phAgaNa vada 8. prabhuno janmadivasa e ja dIkSA divasa. samrATa bharata sahita hAjara rahelA sarvae prabhunI bhaktipUrvaka stavanA karI. dIkSA vidhi ahIM saMpUrNa thayAnI indra dvArA jAherAta thatAM sau potapotAnA mArge prayANa karavA lAgyA ane prabhue ekAMta vana tarapha prayANa AdaryuM. sarva tIrthakaronI jema ja prabhu jyAre muni avasthAmAM hoya che tyAre mokSa mArganI ArAdhanA samaye sarvathA mauna ja pALe che. munipaNAmAM teo koIne bodha ApatA nathI. ekala vihArI hoya che. temane koI paNa prakArano ziSya parivAra hoto nathI. A daramyAna teo vanamAM ja vihAra kare che. prabhue jyAre dIkSA lIdhI tyAre temaNe cha mAsanA upavAsanuM paccakhANa karyuM hatuM. prabhu muni avasthAmAM karmanA saMvaranirjarAnA hetu svarUpa paMcamahAvratarUpa sAmAyika cAritranuM niraticArapUrvaka pAlana karatA hatA. nirjarA svarUpa prabhu haMmezAM svAdhyAya ane dhyAnamAM magna rahetA. Ane pariNAme prabhu alpakALamAM pAMcamA guNasthAnethI sIdhA sAtamA guNasthAne AvyA. jyAM temane mana:paryavajJAna pragaTa thayuM. cha mAsanA upavAsano kALa pUrNa thatAM prabhu bhikSArthe nagarI ke gAmanA mArgo para, iryAsamitipUrvaka nIce joI koI trasajIvonI virAdhanA na thAya tema maunapaNe cAlatA hatA. temane joIne lokonA ToLeToLAM temanI AsapAsa pharI vaLatAM. jAtajAtanI bheTasogAdo prabhunI samakSa dharatAM. vaLI keTalAka potAnI dIkarIne vivAhamAM grahaNa karavA mATe Agraha karatAM. prabhu maunapaNe A badhI ceSTA nihALatA. koIne paNa evuM jJAna na hatuM ke prabhu bhikSArthe vicarI rahyA che. AhAradAnanI vidhithI teo ajANa hatA. cha mAsanA upavAsanA pAraNA arthe bhikSA levA nIkaLelA prabhune kyAMya paNa AhArano yoga na thatAM bIjA chamAsanA upavAsa thayA. Ama prabhu bAramAsanA upavAsI thayA. vihAra karatAM karatAM prabhu hastinApura nagarInI sImAe AvI pahoMcyA. hastinApura nagarImAM somaprabha nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. temanI sAthe temanA nAnA bhAI zreyAMsakumAra rahetA hatA. te divase rAtrInA pAchalA pahoramAM zreyAMsakumAre ATha uttama svapna joyAM. (1) meru parvata, (2) kalpavRkSa, (3) kesarIsiMha, Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna (4) vRSabha, (5) sUrya, (6) caMdra, (7) ratnathI bharelo samudra (8) aSTa maMgaLa dravyo sahita devone joyA. turata ja teoe zaiyAno tyAga karyo. paMcaparameSThInuM smaraNa karI pAchalI rAtrI dharmadhyAnamAM vyatIta karI. savAre teo rAjA somaprabha sAthe potAne AvelA ATha divya svapnonI vAta karatA beThA hatA, tevA samaye samAcAra maLyA ke prabhu munipaNAmAM mahelanA dhorImArga para cAlyA Ave che. A sAMbhaLatAM ja baMne bhAI mahelanA daravAje AvI UbhA. prabhune AvelA joI atyaMta bhaktibhAvapUrvaka namaskAra karyA. prabhunAM darzana karatAM ja zreyAMsakumA2ne jAtismaraNa-jJAna thayuM. pUrvabhavamAM be cAraNamunine bhaktipUrvaka karAvelA AhAradAnano prasaMga saMskRtipaTa para pragaTa thayo. zreyAMsakumArane AhAradAnano A prasaMga yAda AvatAM temaNe bhaktipUrvaka bhagavAnanA karapAtramAM dhIre dhIre ikSurasa mUkI prabhune AhAradAna karyuM. bAra mAsanA upavAsanA bhagavAne ikSu2sathI pAraNAM karyAM. te divasa hato vaizAkha suda trIja, jene akSayatRtIyA tarIke oLakhIe chIe, tyArathI varSItapanI zarUAta thaI hoya tema jaNAya che. zreyAMsakumAra dvArA karavAmAM AvelA AhAradAnathI vartamAna covIsImAM dAnadharmanI zarUAta thaI. AnA phaLasvarUpe zreyAMsakumAra te ja bhavamAM mokSe gayA. prabhunuM eka varSanA upavAsanuM pAraNuM thatAM devoe devaduMdubhi nAda karyo ane divya puSponI varSA karI, ahorAtra jAgrata rahI monapaNe prabhu AtmasAdhanA karatA hatA. svAdhyAyamAM magna rahetA hatA. A kALa daramyAna prabhue kyAreya koIne bodha Apyo nathI. AtmasAdhanA karatAM cAritra grahaNa karyA ne eka hajAra varSa pUrNa thayAM. aneka dezono vihAra karatAM karatAM prabhu munipaNAmAM 'purimatAla' nagaranA 'zakaTa' nAmanA udyAnamAM padhAryA. udyAnamAM teo eka vRkSanI nIce pUrvadizAbhimukha thaIne paththaranI eka zilA para padmAsanamAM birAjyA. utkRSTa zukla dhyAnamAM zrutajJAnapUrvaka padArthanA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvanA ciMtanamAM lIna thaI kSapaka zreNI mAMDI. mohanIya karmano kSaya karI bAramA guNasthAne sthira thayA. tyArabAda bAkI rahelA jJAnAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karma ane aMtarAyakarma e traNe ghAtIkarmano kSaya karI saMyogIkevaLI nAmanA teramA guNasthAne sthira thayA. tyAM prabhune anaMtA padArthonA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvanuM saMpUrNa jJAna pragaTa thayuM. Ama prabhu munirAja maTIne sarvajJa vItarAga bhagavAna thayA. prabhune kevaLajJAna mahA vada-11nA divase pragaTa thayuM. bharata mahArAjAne prabhunA kevaLajJAnanA samAcAra prApta thatAM teo sarvajJa vItarAga bhagavAnanA darzanArthe zakaTa udyAnamAM AvyA. prabhune traNa pradakSiNA karI. atyaMta bhaktibhAvapUrvaka sASTAMga daMDavat praNAma karyAM. saudharmendranuM Asana kaMpAyamAna thayuM. tyAM prabhunA kevaLajJAnanI jANa thatAM tyAM ja rahI indrAsanathI nIce UtarI prabhune atyaMta bhakti sahita 'Namo arihaMtANaM' kahI praNAma karyAM. pachI deva-devIo sAthe AvI prabhunA kevaLajJAna kalyANakano harSollAsapUrvaka utsava manAvyo. prabhunI dharmopadezanA mATe adbhuta samavasaraNanI racanA karI. prabhu samavasaraNamAM birAjamAna thayAM tyAre bharata cakravartI rAjAe prabhune praNAma karI temanI stuti karI : mokSamArgasya netAraM bhettAraM karmabhUbhRtAm / jJAtAraM vizvatattvAnAM paMdA tadguNalabdhaye / / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 che bhaktAmara tulya namaH || arthAtu mokSamArganA praNetA karmarUpI parvatanA cUrecUrA karI nAkhanArA vizvanA tamAma padArthonA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvane jANanAra he prabhu ! ApanA jevA guNonI prApti arthe Apane praNAma karuM chuM. prabhunI bharate karelI stuti bAda prabhune dharmopadezanA ApavA vinaMtI karI. prabhue temanI vinaMtI thatAM dharmopadezanA zarU karI jemAM jagatamAM rahelAM cha dravyo jIva - pudgala - dharmAstikAya - adharmAstikAya - AkAza ane kALa ane tenA dravyasvabhAva ane paryAyasvabhAvagarbhita mokSamArgano upadeza Apyo. temAM jIva-ajIva, pApa-puNya, Azrava-saMvara-nirjarA baMdha ane mokSanuM svarUpa vistArapUrvaka hatuM. je jIva A jANe ane tadanusAra pravartana kare to mokSanI prApti thAya. samyaka darzana-jJAna-caritra e mokSamArga che. A traNe sahapUrNatAe mokSa che. prabhunI prathama dezanA purimatAla nagaramAM thaI. A nagarInA rAjA prabhunA ja putra vRSabhasena hatAM, teo mati-zruti avadhi ane manaparyavajJAnanAM jJAtA hatAM. teo prabhunI dharmasabhAmAM gaNadhara thayA. prabhune prathama AhAradAna denAra zreyAMsakumAra dIkSA aMgIkAra karI prabhunA gaNadhara thayAM. prabhunI putrI brAhmI paNa dIkSA grahaNa karI sAdhvI samudAyanA vaDA banyA. prabhunI bIjI putrI suMdarI paNa dIkSA laI sAdhvI banyAM. zrutakIrti nAmanA puruSe zrAvakavRtta grahaNa karI zrAvakomAM zreSTha thayA. satI priyavratAe zrAvikAnAM vrata dhAraNa karyA ane zrAvikAomAM zreSTha thaI. A rIte bhagavAna zrI RSabhadevanA zAsanamAM sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA ema caturvidha saMghanI sthApanA thaI. prabhunA dharma parivAramAM 84 gaNadharo; 20,000 kevaLajJAnI; 4,750 zrutakevaLI; 4,150 adhyApaka munivaro; 9,000 avadhijJAnI munivaro; 20,600 vaikriya RddhidhAraka munivaro; 12,750 mana:paryavajJAnI munivaro; 8,400 nigraMtha muni, brAhmI sahita 3,00,000 sAdhvIo; daDhavratAdi zrAvako 3,50,000; suvratAdi zrAviko 5,54,0OO; bIjA keTalAya samyagudaSTi manuSyo ane tiryaMcono pAra ja na hato. yogya samaye sUkSmakriyA karI ane chevaTe suparata kriyA nivRtti dhyAnapUrvaka karI. A aMtima zarIrano tyAga karI bhagavAna paramAtmAsvarUpe prApta karI mokSasukhane pAmyA. prabhunuM nirvANakalyANaka-mokSakalyANaka poSa vadi 13nA divase thayuM. te divase paNa devoe dhAmadhUmapUrvaka mokSakalyANakanI ujavaNI karI. jaina Agamo ane graMtho sivAya hiMdu dharmagraMthomAM paNa bhagavAna RSabhadevanI stuti karavAmAM AvI che. RgvadamAM karavAmAM AvelI stuti A pramANe che : OM trailokyapratiSThitan caturviMzati tIrthaMkarAn / RSabhAdyAvardhamAnAntAn siddhAnAM zaraNaM prapadye / / yajurveda adhyAya - 25mAM maMtra - 19mo A pramANe che : ___OM namo'hanto RSabho vA OM RSabhaM pavitram / brahmapurANamAM RSabhadevanA janma saMbaMdhI eka zloka che : Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAna che 175 nAbhistu janayetputraM marudevyAM mahAdyupatim / RSabhaM kSatriyajyeSThaM sarva kSatriyasya pUrvajam / / saudharmendrae prabhunI stuti karela tenuM prathama vAkya hatuM. he prabhu! huM buddhinI tejasvitAthI rahita chuM. chatAM paNa Apa pratyenI bhaktithI prerAIne parama jyoti svarUpa temaja guNarUpI ratnonI khANa svarUpa evA ApanI stuti karavA taiyAra thayo chuM.' tyArabAda indrae zrImAna zabdathI zarU karI dharmasAmrAjya nAyaka sudhInA prabhunA 1008 guNavAcaka zabdothI prabhunI stuti karI hatI. zakrastava (namutthaNa)mAM paNa indrae prabhunA guNavAcaka nAmothI prabhunI stuti karI che. kaMIka AvA ja prakAranA bhAva ane zabdothI zrImAnatuMgAcArya A bhaktAmara stotra'nA 34-5mA zlokamAM prabhunI stuti kare che. stotrakAra sUrijIe suMdara udAharaNo dvArA potAnI laghutA ane prabhunI zreSThatA puravAra karI che. teo kahe che ke mArAmAM buddhi na hovA chatAM, he guNasamudra prabhu ! ApanA pratyenI bhaktithI prerAI huM A "bhaktAmara stotra'rUpI ApanuM stavana karavA prerAyo chuM. A stotranI phaLazruti zuM haze. te sUrijI aMtima zlokamAM jaNAve che, "A bhaktAmara stotrane kaMThastha karIne tenuM nitya pratidina eTale ke dararoja je stavana karaze ane tenA tattvArthane jANI hRdayamAM dhAraNa karaze, te pramANenuM potAnuM jIvana vyatIta karaze te sarva prakAranA bhayanuM nivAraNa karI abhaya evA mokSane pAmaze." zrI mAnataMgasUrijIe bhaktAmara stotra nAmane stotramAM gUMthI lIdhuM che. prathama zlokano prathama akSara "bhaktAmara che. jyAre aMtima zlokano prathama akSara stotra che. Ama bhaktAmara stotra' nAma pracalita che. anya stotra jevA ke uvasaggahara, namiuNa, logassa Adi stotranAM nAma tenA prathama akSarathI pracalita che. tevI ja rIte bhaktAmara stotra'nuM paNa che. bhaktAmara stotramAM sUrIzvarajIe prathama jinezvarane namaskAra karyA che. AthI te zrI AdinAtha stotra paNa kahevAyuM che. "AdinAtha' eTale Adi sarva prathama prabhune Adi puruSa paNa kahevAmAM AvyA che. yugapuruSa' evuM saMbodhana paNa prabhu mATe karavAmAM AvyuM che. arthAt yuganI zarUAta karanAra. zrI jinezvaradeva mATe 1008 guNavAcaka nAma varNavavAmAM AvyAM che. "harivaMzapurANamAM indrae neminAtha bhagavAnanI stutimAM paNa bhagavAnanAM guNavAcaka nAmothI 15 zlokomAM stuti karI che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra (mULa stotra, gujarAtI padyAnuvAda, zabdArtha, bhAvArtha, vivecana) zloka 1lo ane rajo. bhaktAmarapraNatamaulimaNi prabhANAmuddyotakaM dalitapApatamovitAnam / samyak praNamya jinapAyugaM yugAdAvAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm / / 1 / / 5: saMratuta: satta vImayatattavodhAdudbhuutbuddhipttubhiH suralokanAthaiH / stotrairjagat tritaya cittaharairudAraiH stoSye kilAhamapi taM prathamaM jinendram / / 2 / / zabdArtha : mattAmara tamausimapramAmi - bhakta devonA vizeSa namelA mukuTanA maNionI kAntinA. je iSTadevanI vizeSa prakAre bhakti kare te mA kahevAya. ahIM iSTadevathI zrI jinezvaradeva samajavA. temanI bhakti karanArA je amara arthAt deva, te bhaktadeva. nata eTale namelA, pragati eTale vizeSa namelA. bhaktivazAt namaskAra karatI vakhate A prakAre namavAno prasaMga Ave che. bhauti eTale mukuTa. maLa eTale caMdrakAnta Adi maNi. devonA mukuTamAM A prakAranA maNi jaDelAM hoya che. tenI mA eTale kAnti. A pada chaThThI vibhaktinA bahuvacanamAM che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 3Dvotam - udyotane karanArA. '3d upasarga sAthe' 'vruti rItau' dhAtuthI dyota zabda siddha thayelo che. te teja prabhA, ke prakAzano artha darzAve che. udyotayatIti Dvotam je udyotane kare che, te udyotaka, eTale ke udyota karanAra. A pada binapAvyuAnuM vizeSaNa hovAthI bIjI vibhaktimAM AveluM che. rabhitapApatamovitAnam - pAparUpI aMdhakAranA samUhano nAza karanAra. 177 pAparUpI tamam aMdhakAra, te pApatama:, teno vitAna eTale samUha. te pApatamovitAna. tene vanita karyo che - viNasyo che jeNe te patitapApatamovijJAna pAparUpI aMdhakAranA samUhano nAza karanAra. A paNa 'nipAvavuAM'"nuM vizeSaNa hovAthI bIjI vibhaktimAM AveluM che. - curI - yuganI AdimAM, cothA ArAnA prAraMbhamAM. - laukika bhASAmAM yuga zabdathI satya, tretA, dvApara ane kali evA cAra sudIrgha pariNAmano saMketa thAya che. tathA jaina khagoLa jyotiSamAM pAMca varSanA samayane yuganI saMjJA apAyelI che, paNa ahIM yuga zabdathI vartamAna avasarpiNI kALanA trIjA suSama-duHSama nAmanA ArAno aMtima bhAga ane cothA ArAno AraMbha samajavAno che ke jyAre prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva bhagavAna utpanna thayA hatA. itihAsakAro tene saMskRta yuganI Adi mAne che, kemake mAnavasaMskRtine anurUpa sarva vidyA-kalAno udbhava e samaye thayelo che. mavakhate - saMsArarUpI sAgaranA athAga pANImAM mava rUpI khata, te mavakhata. ahIM bhava zabdathI janma-jarA-maraNarUpa saMsAra samajavo. tenuM athAga evuM khata pANI, te mavakhata tene viSe. A pada saptamInA ekavacanamAM AveluM che. patatAm - paDI rahelA, DUbI rahelA. nAnAm - manuSyonA. = A banne pado chaThThInA bahuvacanamAM che. Alambanam - AlaMbanarUpa, AdhArabhUta. binapAyuAm - jinezvaradevanA caraNayugalane. bina - jinezvaranA. pAva - paga-caraNanuM, yu" - yugma-yugala, tene. jina zabdathI ahIM jinezvara arthAt tIrthaMkara bhagavaMta samajavAnA che. samyak sArI rIte, bhaktipUrvaka, mana-vacana-kAyAnA praNidhAnapUrvaka. praNamya praNAma karIne. sajanavADAmavatattvanoSAt - samasta zAstranA tattvajJAnathI. satta - samasta evuM. vAGamaya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 | bhaktAmara tulyuM namaH | te navAgAma - zAstra, tenAthI utpanna tattvavodha - tattvarUpI bodha-tattvajJAna, tenAthI A pada hetvarthe paMcamImAM AveluM che. 3mUtavuddhamaH - utpanna thayelI buddhi vaDe catura evA umUta - utpanna thayelI che, vRddhi - buddhi, tenA vaDe Tu - caturane mutavRddhipaTu - temanA vaDe. suranonArthe. padanuM vizeSaNa hovAthI A pada tRtIyA bahuvacanamAM che. suratanAthe. - devendro vaDe. sujhu rAkhajo rUti sura: - je sArI rIte prakAze che, te sura, teno toDa te surano arthAtuM devaloka ke svarga teno nAtha kahetA adhipati, te surano nAtha arthAt devendra Mtitrita citadare - traNa jagatanA cittanuM haraNa karanArA evA "tratoDavavA karata trivayaM" jene traNa avayavo che. te tritaya nAtAM tritayaM gata tritayam - jagatano, tritA eTale traNa jagata. tenuM citta te sAtriAyazcitta, tenuM haraNa karanAra te triAyazcittara - tenA vaDe, dIpAve che mukuTamaNinA tejane devatAnA, saMhAre je aghatimirane mAnavonA sadAnA; je che TekArUpa bhavamahiM DUbatAM prANIone, nize evA prabhucaraNamAM vaMdanArA amo e. (1) jenI buddhi atizaya banI zAstranuM tattva jANI, te indroe stuti prabhutaNI re karI bhAva ANI; trilokInAM janamana hare stotra mAMhi adhIza, te zrI Adi jinavara taNI huM stuti karIza. (2) bhaktAmara stotrano gujarAtI samazlokI anuvAda zrI mAvajI dAmajI zAhe maMdAkrAntA chaMdamAM karela che. A pada stotre padanuM vizeSaNa hovAthI tRtIyAnA bahuvacanamAM che. ahIM traNa jagatathI traNa loka eTale Urdhvaloka arthAt svarga, tiryaguloka arthAtu pRthvI ane adholoka arthAtu pAtAlano nirdeza karavAmAM Avyo che. traNa lokanuM citta eTale traNa lokamAM rahenArA evA sura, nara ane asuranuM citta. tAtparya ke jeNe sura, asura ane manuSyonAM cittanuM AkarSaNa karyuM che, evA. kare. - mahA arthavALA evA. kAre- madArtho (guNAkAra vRtti) udAra eTale mahAna arthavALA. A pada stotrenuM vizeSaNa hovAthI tRtIyAnA bahuvacanamAM AveluM che. to - stotro vaDe. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 179. : - je, jeo saMratuta: - sArI rIte stavAyelA che. tam - te prathama- pahelA. ahIM prathama zabdathI covIsa tIrthakaromAM pahelA samajavAnA che. covIza tIrthakaromAM pahelA zrI RSabhadeva thayA ke jeo nAbhi kulakara tathA marudevInA putra hatA. temane AdinAtha ke yugAdideva paNa kahevAmAM Ave che. jinendra- jinendrane tIrthakarane. bina - eTale sAmAnya jina. te caturdaza pUrvadhara, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI, tathA sAmAnya kevalI jANavA. temAM rUdra samAna, te narendra. tAtparya ke jeo caturdaza pUrvadhara, avadhijJAnI, mana:paryavajJAnI tathA sAmAnya kevalI rUpI jino karatAM aSTamahApratihArya Adi lakSaNo vaDe ghaNI uttama koTinA che, te jinendra. vi7 - nizcayathI. mae - huM-mAnatuMgasUri. mAM - paNa stothe - stuti karIza. bhAvArtha : "bhaktivaMta devatAonA ati namelA mugaTonA maNionI kAMtino udyota karanAra, pAparUpI aMdhakAranA samUhano nAza karanAra ane yuganI AdimAM saMsArarUpI sAgaranA athAga pANImAM DUbI rahelA manuSyone AdhArarUpa evA zrI jinendradevanA caraNayugalane mana-vacana-kAyAnA praNidhAnapUrvaka namaskAra karIne, samasta zAstronA tattvajJAnathI utpanna thayelI buddhi vaDe catura evA devendroe, traNa jagatanA cittanuM haraNa karanArA ane mahAna arthavALAM evAM stotro vaDe, jemanI sArI rIte stuti-stavanA karelI che evA pahelA tIrthakara zrI RSabhadeva bhagavAnanI huM paNa stuti-stavanA karIza. 1-2/" vivecana : gAthA 1.2 aMdhArA oraDAnA eka Asana para birAjelA ane samagra zarIra lokhaMDanI jaMjIro vaDe jakaDAyeluM che evA zrI mAnatuMgasUri potAnA iSTadeva jenI indroe paNa pAMcakalyANaka vakhate bhaktibhAvapUrvaka stuti karI che, evA zrI RSabhadeva bhagavAnanuM stotra racavA mATe tatpara bane che. prathama teo mana-vacana-kAyAnA praNidhAnapUrvaka bhaktithI bharelA hRdaye bhAva maMgalanI prApti arthe zrI AdinAtha bhagavAnanA caraNa yugalamAM namaskAra kare che. zrI mAnatuMgasUrijI stotranI zarUAtamAM ja konI stuti karavA jaI rahyA che te teone khabara che. teo jaNAve che ke, "huM jemanI stuti karuM chuM te jinendradevanI stuti moTA moTA mahApuruSoe paNa karI che. sakala zAstranA jJAna vaDe jemanI buddhi pAraMgata che evA kuzaLa indroe traNa lokanuM citta prasanna kare evA suMdara-uttama stotra vaDe jemanI stuti karI che evA Adi jinendrane huM paNa uttama stotra vaDe stavIza." stoSya vinIma te prathama ninendra" - e zabdo dvArA teo gaMbhIra pada ane arthapUrNa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 / bhaktAmara turthya namaH II vAkyo vaDe temanI stuti ka2vAno saMkalpa kare che. paMcAga praNipAtathI namaskAra thAya che kharo paraMtu temAM zraddhA, bahumAnanI lAgaNI ke bhAvanA na bhaLe to e dravya-namaskAra bane che, bhAvanamaskAra nahi. koI paNa kAryanI siddhi arthe bhAvamaMgalanI prApti Avazyaka che. tethI ja jaina sAhitya-racanAkAro koI paNa sUtra, siddhAMta ke kAvyanI racanA karatI vakhate paMcaparameSThInuM ke zrI arihaMtadevanuM smaraNa kare che ane temane mana-vacana-kAyAnA praNipAtapUrvaka namaskAra kare che. jina AgamomAM kahyuM che ke arihaMto maMgalarUpa che, siddho maMgalarUpa che. sAdhuo maMgalarUpa che, ane kevalI bhagavaMtoe kahelo dharma maMgalarUpa che ane temane bhAvapUrvaka karavAmAM Avato namaskAra paNa maMgalarUpa che. tethI ja paMcaparameSThIne bhAvapUrvaka karAyelA namaskAranI gaNanA sarvotkRSTa maMgala tarIke thAya che. ? bhaktAmaranA prathama zlokamAM bhagavAna zrI AdinAthanA caraNayugalamAM praNipAta che ane bIjA zlokamAM sUrijI zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti kare che. prathama zlokamAM caraNamAM praNipAta zA mATe karavAmAM Ave che ? e praznano uttara ApatAM zrI AcArya mahAprajJa jaNAve che ke zarIramAM uttama aMga che mastiSka. je mastiSka uttama aMga che ene praNAma nathI karavAmAM AvyA. paga nimna che, nIce rahe che, jamIna upara cAlanAra che, jamInane aDanAra che ene praNAma karavAmAM AvyAM evuM kema ? kharekhara to thavA joIe mastiSkane praNAma ane ka2vAmAM AvyA che pagane. A bhAratIya ciMtananI moTI vizeSatA che. praNAma to ene che ke je jamInanI sAthe cAle che ane jamInane aDe che. namaskAra ene ka2vAmAM Ave che je mULa che. paga ApaNA jIvanano AdhAra che tethI ene praNAma karavAmAM AvyA che, je mULane choDIne pAMdaDAM, phUla ke phaLane praNAma kare che. pagane choDI uttama aMgane praNAma kare che. dhvaja daMDane choDIne phakta dhvajane praNAma kare che, te kadAca satyane visArI de che. AdhAra che paga, AdhAra che dhvajadaMDa, AdhAra che mULa. te dareka vRkSanuM siMcana kare che...paga ApaNo AdhAra che. samagra zarIranuM mULa che.. ApaNA paga.'' eTale ke namaskAra ene ka2vAmAM AvyA che je mULa che. jamInane aDe che ane jamInanI sAthe ja cAle che. ApaNA jIvanano AdhAra che caraNa. e gatinuM mAdhyama che. koI paNa vyakti potAnA pUrvajo ane mahApuruSonA pacihnonuM anusaraNa paga dvArA ja kare che. zrI mAnatuMgasUrijI zrI AdinAtha bhagavAnanA je caraNayugalamAM namaskAra kare che tenuM varNana temaNe traNa vizeSaNo dvA2A karyuM che. (1) zrI AdinAtha prabhunA caraNayugalamAM bhaktadevoe potAnuM mastaka atyaMta bhAvapUrvaka namAvIne praNAma karelAM che. (2) e caraNayugala pAparUpI aMdhakArano nAza karanAra che. (3) e caraNayugala saMsArarUpI samudramAM DUbI rahelAM manuSyone mahAna AlaMbanarUpa che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra ja 18) zrI mAnatuMgasUri kahe che ke saudharmendra Adi devatAgaNa prabhu zrI AdinAthanA caraNomAM namaskAra kare che tyAre, indranA mugaTamaNinA kiraNo prabhunA caraNomAM patharAya che tyAre zrI jinezvaradevanA aMgUThAnA nakhamAMthI nIkaLatAM kiraNo eTalAM badhAM tejasvI hoya che ke te para indranA mukuTamaNinAM kiraNo pheMkAtA prakAzanuM vakrIbhavana thAya che je tene vizeSa prakAzathI chalakAvI de che. (AvA je devatAo niraMtara prabhunA caraNonI sevAmAM rahIne sevAbhakti kare che. te bhaktadevo.) indranA mugaTamaNinA divya teja karatAM prabhunA eka nakhanI prabhA vadhI jAya che. mugaTamaNi upara te nakhano prakAza paDe che tethI ja te maNi zobhI rahyo che. indranA mugaTamaNino prakAza bhagavAnanA nakha upara paDe che ema na kahyuM paNa bhagavAnanA nakhano prakAza indranA mugaTa upara paDe che ema kahIne indranA mugaTa karatAM bhagavAnanA caraNanI mahattA batAvI. he prabhu, indrano mugaTa paNa ApanA caraNomAM name che tethI ja zobhe che. ino mugaTano maNi prakAza Ape che paraMtu pUrNa rIte prakAzita nathI. ane te eTalA mATe nathI ke tenI sAthe indranI moharUpI aMdhakAra, kAma, krodha joDAyelAM hatAM. jinezvaradevanA caraNano sparza karIne pApano aMdhakAra dUra thaI gayo. jenI bhItaramAM aMdhakAra chupAyelo hato. je pUrNa rUpathI prakAzita nahotuM tenuM aMtaHkaraNa prakAzathI jhaLahaLI UThyuM. A saMdarbhe zrI AcArya mahAprajJa nirUpe che ke, "bhagavAna RSabhanA aMgUThAmAMthI nIkaLatAM kiraNo te maNine paNa prakAzita karI mUke che. ke je svayaM prakAzita che ! aMdhakAramAM prakAza pAtharavo te eka vAta che, paraMtu prakAzita prakAzathI bharI devo e bahu moTI vAta che." namaskAra prabhunA caraNayugalane karyA ke je yuganA AraMbhe AlaMbana banyA. saMsArarUpI samudramAM DUbI rahelA manuSyone bhavasAgara taravA mATe sudaDha nokA jevuM AlaMbana ApyuM. eTale ke bhaktibhAvapUrvaka tenuM zaraNa svIkAra karavAmAM Ave to koI paNa jAtanI bhavabhramaNAnI bhIti rahetI nathI. prabhunuM AlaMbana levAthI tenA bhakto saMsArarUpI samudra tarI jAya che ane mokSasukhanA adhikArI bane che. prabhunI je traNa vizeSatAo che : prabhu udyota karanAra che, pApano nAza karanAra che ane AlaMbana ApanAra che. te viSe A vizeSaNothI stotrakartA sUrijI ema kahevA mAMge che ke jene aciMtya zakti prApta thayelI che evA devo paNa zrI jinezvaradevane parama bhaktithI nitya namaskAra kare che to ApaNe koNa mAtra ? bhAvabhIra AtmA tarIke ApaNe to temanI praNAmAdi vaDe niraMtara bhakti karavI joIe. meM zrI AdinAtha bhagavAnanA caraNayugalane je samyak praNAma karyA che te bhakta devatAnA anukaraNarUpa che. uttamanuM anukaraNa karavuM e gatAnugatikatA nathI, paNa viziSTa puruSoe pravartAvelo eka prazaMsanIya AcAra che. "mazInano ti: cena na pusthA:" . Adi vacano tenA pramANarUpa che. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 |bhaktAmara tulyu namaH stutikartA zrI mAnatuMgasUri kahe che ke, "sakhya praNamya' - arthAt samyaka prakAre, bhaktibhAvapUrvaka, mana-vacana-kAyAnA praNidhAnapUrvaka praNAma karIne huM A stuti kahIza. ekalA zabdothI ke ekalA rAgathI nahi paNa samyaka prakAre eTale jJAnapUrvaka vItarAga bhAvano aMza pragaTa karIne he jinendra ! huM Apane stavIza. samyagudarzana e bhagavAnanuM paramArtha stavana che. te sarvajJanI stuti che. A stotra dvArA evI samyak stuti karIza. bIjA padyamAM stotrakAre "rastothe kinIma tuM prathamaM ninendrama" - e zabdo vaDe pote zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karavAnA che e vastu spaSTa karI che. bhaktAmara' temAM bhakta' ane 'amara' evA be zabdanI saMdhi che. bhakta eTale jinezvaradevanI je bhakti kare te bhakta ane amara eTale deva. Ama bhaktaamara = bhaktadeva, AvA bhaktadevo, gaNadharo, bAra aMgane jANanArA mahAbuddhimAno ane samartha puruSoe ApanI stuti karI che. bIjA zabdomAM A RSabhadeva devAdhideva che ane devendroe paNa temanI stuti-stavanA karI che. deva-devendra ke jemaNe sakala zAstronA sAra rUpe je kalpo kahevAyelA che teno marma jANIne nipuNa thayelI buddhi vaDe mahAna arthavALAM stotrono upayoga karI stuti-stavanA karI che. huM paNa temanA anukaraNa rUpe ja zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karIza. ahIMyAM sUrijIe "huM paNa ApanI stuti karIza" ema kahyuM. mAtra "ahaM' kahyuM hota to ahaMkAra thaI jAya che. "ahaM ahaMkAravAcaka che. paNa ahIMyAM "ahaMnI sAthe "api'no yoga thayo. je vinamratAvAcaka che. A yogamAM stotrakAranI vinamratA jhaLakavA lAgI ane Ama stuti karavAno saMkalpa eka zaktizALI stotranirmANano AdhAra banI gayo. sUrijIe A stotranI racanA kevA ahobhAvapUrvaka karavA dhArI che tenuM varNana stotranA prathama be zlokamAM karyuM che. teo barAbara jANe che ke indro traNa jagatanI ciMtAne hare evA udAra stotra vaDe prabhubhaktinI relamachela kare che ane tIrthakara bhagavAnanAM pAMce kalyANako Ujave che. ane dareka vakhate stuti-stotro gAya che. A stotro sakala zAstranA sArarUpa hoya che. AvA indro ApanI stuti kare che. temanI sAme to huM alpajJAnI chuM. chatAM paNa huM stuti karIza ja. zrI mAnatuMgasUri bhaktAmara stotra, yuganI zarUAta karanAra yugAdi puruSa. sarvajJa deva, dharmatIrthana Adi karanArA evA zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karI bhaktirasanI dhArA karI che. aMtaramAM zraddhA, jJAna, cAritranI bhakti vaDe sarvajJa svabhAvI AtmAnuM zaraNa e paramArtha bhakti che. AvA vakhate mAnatuMga bhaktibhAvamAM evA to bhIMjAI gayA che ke baMdha oraDAmAM sAMkaLa ane tALAMthI jakaDAyelA ekacitta prabhumaya banI A stuti karI rahyA che. he prabhu! tArI bhakti kare tyAM bhavanAM baMdhana tUTI jAya che to A baMdhana tUTe ja ne. bhavamAM DUbatA jIvone tAravA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra mATe puNya prakAzano pradyota karanAra cho. Apano upadeza AlaMbanarUpa che. Apa pApa-aMdhakArano nAza karanArA cho. ne dharmanI prApti karAvIne bhavasamudrathI tAranAra cho. indra jevA bhaktadevo ApanI stuti kare che. tema huM paNa mArI alpabuddhi anusAra ApanI stuti karIza. ema kahI prabhunA caraNayugalamAM namaskAra kare che. prabhunA zaraNamAM jAya che. je prabhuzaraNe AvelA jIvane potA svarUpe banAvavA zaktizALI che. te prabhunI stuti evAM ja utkRSTa bhAvathI ka2vAmAM Ave to ja sAcI sArthakatA che. sAcI sArthakatAnA lakSane kAraNe prabhumaya banI sUrijIe stuti karavAno prAraMbha karyo. stuti karatAM kahe che ke prabhunI stuti dvArA bhavanAM baMdhanono nAza thAya che. prabhustuti bhavamAM DUbatA jIvanA taravA mATe paNa puNya prakAzarUpI udyota che. 183 mAnatuMgasUrie A stutimAM prabhunA anaMta guNonuM varNana karyuM che. Ama to A stuti zrI AdinAtha bhagavAnane prathamam jinendrane ullekhIne ka2vAmAM AvI che. paraMtu badhAM ja tIrthaMkaronI stuti-stavanA A stotramAM karavAmAM AvI che. eka tIrthaMkara vadhAre prabhAvazALI, zaktizALI ane bIjA tIrthaMkaro ochA prabhAvazALI e mAnyatAne jaina dharmamAM sthAna nathI. eTale eka tIrthaMkaranI stuti stavanAmAM anaMtA tIrthaMkaronI stuti-stavanA samAI jAya che. bhaktAmaranA prathama zlokamAM tIrthaMkaranA 34 atizayomAMthI cAra atizayo sUcavAyelA che. cotrIza atizayomAMthI cAra atizayone sArabhUta mAnavAmAM AvyA che : (1) pUjAtizaya (2) apAyApagamAtizaya (3) vacanAtizaya (4) jJAnAtizaya. sarvethI pujAvuM te pUjAtizaya che. sarve apAyo eTale itibhItino nAza thayo te apAyApagamAtizaya che. pAMtrIza prakAranA guNavALI vANI e vacanAtizaya che. sarvajJAtA e jJAnAtizaya che. A cAra atizayone prathama zlokamAM A pramANe sUcavAyelA che. (1) 'mavattAmara prAta mauni maLi pramAnAM mudyota' e pado vaDe pUjAtizayanuM sUcana che. (2) 'vanita pApa tamo vitAnAm' e pada vaDe apAyApagamAtizayanuM sUcana che. kAraNa ke apAya e pApanuM ja pariNAma che. (3) 'AnaMddana mavakhate patatAM banAnAm' e pado vaDe vacanAtizaya ane jJAnAtizayanuM sUcana che. kAraNa ke jJAnI ane sAkya ja bhaktajanone AlaMbanarUpa banI zake che. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 * || bhaktAmara tulyuM namaH / / prathama jinacaraNane saMsArasamudramAM DUbI rahelAM mANasone mATe AlaMbanarUpa kahelA che ane ahIM jJAna ane vacanane AlaMbanarUpa kema gaNAvo cho ? to jinacaraNa e jina bhagavaMtono ja saMketa che ane jina bhagavaMto jJAnI eTale sarvajJa hoya che. tathA sAtizaya vANI vaDe sAkyo vaDe ja lokone dharmanI dezanA de che. eTale emAM koI virodha nathI. prathama be zlokamAMthI maMgaLanI zarUAta thAya che. saMsAramAM ApaNe sau DUbelA chIe. ane ApaNI zaktithI ApaNe bahAra nIkaLI zakatA nathI. tethI tAraNahAranI sahAyatAnI jarUra paDe che. ApaNA tAraNahAra yuganI zarUAtamAM thaI gayelA prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna athavA RSabhadeva. tethI dharma samI nokAnI racanA karIne upakAra karanArA RSabhadevanA caraNa yugalamAM vaMdana karIe chIe. A caraNa yugalo kevA che ? jemAMthI teja vahI rahyuM che ane je aMdhakArane dUra karavA uparAMta tenA zaraNe AvanArane pavitra karIne tenA pApa ane ajJAnane dUra karanArA che. mahAna puruSonI stuti karanAra bhakto paNa tejasvI ane vidvAna hoya che. eTale ahIM bhakta namra thaIne huM alpabuddhi chuM tevuM svIkArIne stuti zarU kare che. eka vAra manamAM nizcaya thAya eTale bIjA vicAro dUra thaIne tenI zaktio ekaThI thavA mAMDe che. tethI huM stuti karIza te nizcaya zarUAtamAM najare paDe che. namratA ane nizcayathI thAya che maMgaLa zarUAta. zloka 3jo buddhayA vinA'pi vibudhArcita pAdapITha ! stotuM samudyatamatirvigatatrapo'ham bAlaM vihAya jalasaMsthitamindubimba manyaH ka icchati janaH sahasA grahItum ? / / 3 / / devo sarve maLI kare pUjanA Apa kerI, mUkI lajjA matihIna chatAM bhakti mArI anerI; joI icche grahaNa karavA pANImAM caMdrane je, nizce evI haTha nahi kare bAla vinA saheje. (3) vinupArjitapApI ! - devo vaDe jemanuM paga rAkhavAnuM Asana pujAyuM che evA he jinendra ! vinuSa - deva, tenA vaDe arpita - pUjita te viSudhArpita evuM je pApI - paga mUkavAnuM Asana, te viSudhArthitApI. A pada jinendranA vizeSaNa tarIke saMbodhanamAM AveluM che. devo jinendra bhagavAnanA caraNanI pUjA kare che, tema temanA pAdapIThanI paNa pUjA kare che. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 185 visAtatra. - lajjArahita, maryAdAnA bhAnavinA. visAta - vizeSatA pUrvaka jenI gayelI che jenI trayA lajjA-zarama, te vAtatra :. gam - huM mAnatuMgasUri. yuddhavinA mA - buddhi vinA paNa, buddhi nahi hovA chatAM vRddhi - jJAnazakti, prajJA, stotuna - (tamArI stuti karavAne. (ahIM tyAM pada adhyAhArathI levAnuM che) samudatamatiH - taiyAra thaI che jenI buddhi evo. samudyata - sArI rIte taiyAra thayelI che jenI mati - uddhi te samudyatamatiH. khatarazatam - pANImAM raheluM ? - pANImAM, riyata - raheluM, te khatararisthatima A pada Dumi -nuM vizeSaNa hovAthI bIjI vibhaktimAM AveluM che. phaviplam - caMdranA pratibiMbane. rUd - caMdra, tenuM - pratibimba te Duttvavi, tene arthAt candranA pratibiMbane. vAnam vidAya - bALakane choDIne, bALaka vinA (sivAya) anya : gana. - bIjo kayo mANasa ? sahasA - vagara vicArye prItun - grahaNa karavAne, pakaDavAne rUchati - icche che. bhAvArtha : devoe jemanuM pAdapITha pUjya che evA he jinezvaradeva ! tamArI stuti karavA yogya mArI buddhi nahi hovA chatAM, huM maryAdAnuM bhAna bhUlIne, tamArI stuti karavA tatpara banyo chuM. pANImAM paDeluM caMdranuM pratibimba vagara vicAryuM pakaDavAnI icchA bALaka sivAya bIjo koNa kare ?" vivecana : gAthA3 zrI mAnatuMgasUrijI stotraracanAno saMkalpa karI cUkyA che. have prabhune sIdhuM saMbodhana kare che. prabhu sAtheno sIdho vArtAlApa ahIMthI zarU thAya che. AcAryajI devanA buddhi-sAmarthyanI sAme potAnuM buddhi-sAmarthya keTaluM che tenI sarakhAmaNI kare che ane bALakanA udAharaNa dvArA samajAve che sUrijI prabhune kahe che ke mahAzaktizALI devo paNa sarva sAthe maLIne tamArI pAdapIThanI bhaktibhAvapUrvaka pUjA kare che. eTale ke prabhunA paga rAkhavAnuM Asana devo vaDe pujAyuM che. teo ekalA bhakti ke pUjA karatAM nathI. paraMtu sarva devo sAthe maLIne prabhunI bhakti ke pUjA kare che. tamArA guNone varNavavA mATe to saudharmendra, bAra aMgonA jANakAranI buddhi paNa ochI paDe. tamArI stuti mAre zI rIte karavI ? te mATe jevI buddhi joIe te mArAmAM nathI. huM to sAva matihIna uttama baLabuddhithI rahita chuM. zakti vinA koI paNa kArya karavA tatpara thaIe to te kArya choDI devuM paDe che. ane hAsyAspada thavAno vakhata Ave che. je kAryamAM ApaNI buddhi ke zakti na pahoMcatI hoya tevuM kArya na karavuM joIe. paraMtu prabhu ApanI stuti karavAno utsAha mArAmAM eTalo tIvra banyo che ke yogya pratibhA na hovA chatAM sarva lajjAono tyAga karIne ApanI stuti karavA pravRtta banyo chuM. huM to devatAonI apekSAe sAva matihIna - uttama zaktiothI rahita chuM. chatAM ApanI stuti karavA pravRtta thayo chuM. temAM ApanA pratyenI ananya bhakti ja mukhya nimitta che. mArI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 || bhaktAmara turthya namaH | alpatAnuM bhAna mane pUrepUruM che. paNa ananya bhaktine kA2Ne e lajjAno meM tyAga karyo che ane tema karavAmAM devothI UMcA dekhAvAno, pratiSThA meLavavAno ke anya koI lobha temAM nimitta nathI. mArI bhakti atyAre eTalI tIvra banI che ke mArAthI ApanI stuti-stavanA karyA sivAya rahI zakAya tema nathI. mATe huM A stutinI racanA karuM chuM. have pachInI be paMktiomAM sUrijI potAnI sarakhAmaNI bALaka sAthe kare che. ApanI stuti stavanA karavAno mAro prayatna bALakanI bAlaceSTA gaNI udAratAthI nibhAvI lejo. eka eka upamAnano upayoga have pachInA paghamAM sUrijI kare che. ahIM teo potAnI sarakhAmaNI bALaka sAthe kare che. udAharaNa dvArA samajAve che ke zItala caMdramAnuM pANImAM paDatuM pratibiMba ghaNuM suMdara hoya che. te pratibiMba joIne bALaka tene prApta karavAnI, meLavavAnI jIda kare che. AvI ceSTA bALaka vinA koNa kare ? koI buddhimAna manuSya tene pakaDavAno prayatna karato nathI. kAraNa ke tene khabara che ke te pratibiMba meLavavAmAM saphaLatA maLavAnI nathI. paraMtu alpabuddhivALA bALakamAM ja A prakAranI samajaNa na hovAthI teo pratibiMbita caMdramAne pakaDavAnI ceSTA kare che. AnI saMbhavitatA ke asaMbhavitatA ke potAnI zaktiono vicAra karyA vagara ja pratibiMbane pakaDavA mATe teo hoMzabhera taiyAra thAya che ane te mATeno prayatna paNa kare che. sUrijIe je stuti-stavanAnI racanA karavAnuM kArya upADela che te paNa A ja prakAranuM kArya che. teonI stuti-stavanA karavAnuM gaMbhIra ane mahAnakArya potAnI zakti bahAranuM che jANavA chatAM stuti karavAnI bhAvanA eTalI tIvra banI che ke teo prabhunI stuti karavA indronI vANI paNa samartha nathI tevuM kArya pUrNa karavA cAhe che ane tema karavAmAM devothI uMcA dekhAvavAno, pratiSThA meLavavAno ke anya koI lobha temAM dekhAto nathI. paraMtu temano A prayatna eka prakAranI bAlasahaja ceSTA jevo che. ane tene udAratAthI nibhAvI levA prabhune prArthanA kare che. ahIM sUrijIe potAnI sarakhAmaNI bALaka sAthe karI che. bALakano artha che saraLatA ane samarpaNa-bALaka biMba sudhI nathI pahoMcI zakatuM te pratibiMba upara aTakI jAya che. kAraNa ke bALaka bhoLuM ane sarala che. buddhizALI mAnavIomAM samarpaNa-bhAvanA ochI hoya che. jyAre bALaka samarpaNa ka2vAnuM jANe che. sUrijIe potAne bALaka svarUpe rajU karIne prabhunA caraNayugalamAM saMpUrNa samarpaNa karyuM che. AvI vinamratA sUrijI jevA bhaktamAM ja hoya. bhakta hRdaya kevuM vinamra hovuM joIe? tenuM A suMdara dRSTAMta che. zrI mAnatuMgasUri eka samartha vidvAna che. vANI para advitIya prabhutva dharAve che. chatAM bhagavAnanA guNo gAvA mATe potAne asamartha mAne che. eka bALaka jevA gaNe che. jyAM sudhI AvI namratA na Ave, AvI laghutA na pragaTe tyAM sudhI bhagavAnanI bhakti yathArtha pUrNa thaI zakatI nathI. laghutA meM prabhutA vase, prabhutA se prabhu dUra' e vacano sUrijInI potAnI bALaka tarIkenI gaNanA ane bhakti karavAnI prabaLa icchAne samarthana karanAra che. Ama A gAthAnI be paMktiomAM sUrijI kahe che ke, jenA siMhAsananI ke pAdapIThanI indroe uttama stuti karIne pUjA karI che. tenI pUjA karatAM mane saMkoca thAya che. lajjA Ave che, paraMtu Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zrI bhaktAmara stotra - 187 mArI alpabuddhi che te jANavA chatAM A saMkoca choDIne, lajjAno tyAga karIne huM stuti karI rahyo chuM. ane bIjI be paMktiomAM teo A prayatna kevo che tenI sarakhAmaNI karavA mATe udAharaNa Ape che ke te pANImAM dekhAI rahelA caMdramAnA pratibiMbane pakaDavA hAtha laMbAvatA bALaka jevuM alpabuddhi kArya che. paraMtu bhaktivaza huM tema karyA vagara rahI zakuM tema nathI. to eka nAdAna bALakanI bAla sulabha ceSTA gaNI tene nibhAvI levA prabhune vInave che. kAraNa ke te mATe prabhu pratyenI temanI ananya bhakti ja kAraNabhUta che. tethI indro paNa jenA guNagAna gAvA-stuti karavA asamartha che. tevA iSTadeva zrI AdijinanI stuti karavA mATe stotrakAra alpajJAnI hovA chatAM bhaktivaza stuti karyA vagara rahI zake tema nathI. tema kahIne nizcayane to daDha ja karavAmAM Avyo che. zloka 4tho vaktuM guNAn guNasamudra / zazAGkakAntAn kaste kSamaH suragurupratimo'pi buddhayA ? kalpAntakAlapavanoddhatanakracakraM ko vA tarItumalamambunidhiM bhujAmyAm ? || 4 || sadguNothI bharapura tame caMdravatuM zobhanArA. devonA e guru nava zake guNa gAI tamArA; je siMdhumAM pralaya samaye uchaLe prANIo re, tene kyAre paNa karI zake koNa re bAhu jore ? (4) TLasamudra ! he guNanA samudra ! ahIM guNa zabdathI jJAna, darzana, cAritra Adi AtmAnA vividha guNo samajavA. yuddha - buddhi vaDe suragurupratimA - bRhaspati jevo. surai paNa bRhaspati, tenA pratim - samAna, te surapura pratimA / pa - apiva. - koNa manuSya ?, te - tArA, tamArA. zazI* chAttAna - candramAM samAna ujvala evA, pAza caMdramA, tenA jevA mA - ujvala te, zazaSTha Rtti A pada guInuM vizeSaNa hovAthI dvitIyAnA bahuvacanamAM che. guna - guNone, vavatum - kahevAne, kSama: - samartha che, ahIM masta pada adhyAhArathI levAnuM che. vI - athavA, tyAntAnapavanoddhatinavam - pralayakAlanA pavanathI jemAM magaramaccho vagere bhayaMkara prANIo UchaLI rahelAM che evA. - - yuga tenA sattA nimittano je vAta te chatpattAna - arthAt pralayakALa, tenA pavana vaDe uddhata UchaLI rahelo e ja nakka - magaramaccha vagere bhayaMkara jaLacarono samudAya, te tmAntanAvanoddhatana tene A pada myunidhimanuM vizeSaNa hovAthI dvitIyAnA ekavacanamAM AveluM che) laukika mAnyatA evI che ke jyAre pralaya thavAno hoya, tyAre ati bhayaMkara pavana vAya che. tenA lIdhe mahAsAgaramAM bhayaMkara mojAMo UchaLe che ane temAM UMDe UMDe Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 che bhaktAmara subhya namaH || rahelo magaramaccha vagereno samUha upara AvIne UchaLavA mAMDe che ane pralaya thAya che. gamyunidhima - samudrane, navuM - jala, teno nidhim - bhaMDAra arthAt samudrasAgara. munAbhyAm - bhujAo vaDe, be hAtha vaDe, rItuma - taravAne - koNa manuSya matam - samartha che ? bhAvArtha : he guNasamudraprabho! tamArA caMdranA jevA ujvala guNone kahevA mATe bRhaspati jevo manuSya paNa kyAM samartha che ? evA to pralayakALanA pavanathI jemAM magaramaccha vagere bhayaMkara jaLacara prANIo UchaLI rahelAM che, evA samudrane potAnI bhujAo vaDe taravAne kayo manuSya zaktimAna che ?'' vivecana : gAthA - 4 stotranI racanA karI sUrijI pote upADeluM jinaguNa-stuti racavAnuM kArya keTaluM gaMbhIra ane kaThina che tenuM varNana kare che. A samaye temanA manamAM eka aMtarla cAlI rahyuM che. jyAre koI moTo prazna sAme Ave che tyAre mAnavInA manamAM eka aMtardha zarU thaI jAya che. AvA samaye mananI sthiti bahu citravicitra thaI jAya che. AvI kSaNomAM ja prabhu sAthe, devAdhideva, sarvajJa sAthe, potAnA AtmAnI sAthe sIdho saMbaMdha sthapAI jAya che. AvA samaye sUrijI prabhune kahe che ke, "he prabhu ! tame to guNonA mahAsAgara jevA cho. eTale ke tame anaMta guNothI bharelA cho. ane tethI soLe kaLAe khIlelA caMdramAnI jema zobhAyamAna ane AdaraNIya cho. tamAro dareka guNa caMdramAnI jevo ujjavala che. tamArAmAM eTalA badhA guNo bharelA che ke bRhaspati jevA buddhimAna tamArA A badhA guNonI yathArtha stuti karI zakatA nathI. to mArA jevA alpabuddhivALo tamArA anaMtaguNa samudranuM varNana zI rIte karI zake ?" sUrijI sarvajJanI alaukika stuti karatA jAya che ane sAthe sAthe namratA paNa pragaTa karatA jAya che. ApanA guNo to dariyA jeTalA ne mArI buddhi alpa ! he deva ! upazama rasathI UchaLatA ApanA kevaLajJAnAdi anaMta guNasamudranuM varNana koNa karI zake ? are bRhaspati jevA eTale ke devomAM guru samAna, bAra aMgadhAraka teo paNa asaMkhya varSo sudhI hajAro jIbhe ApanA guNagAna gAya to paNa ApanA guNonuM varNana karI zakatA nathI. eno pAra to anubhavathI ja pamAya che. vacanathI ke vikalpothI pAra nahi pamAya. ema lakSamAM rAkhIne ApanA paranI parama prItine lIdhe huM ApanA guNonuM stavana karuM chuM. ahIM sUrijIe manomana vicAryuM che ke potAnAmAM jeTalI kSamatA che teno upayoga karavo che. A saMkalpanI sAthe aMtardhaddha samApta thaI gayuM ane stutino pravAha avirata banI gayo. bhagavAnanA guNanI stuti bhAvanI vizuddhi mATe che. te vizuddhithI saMvara nirjarA paNa thAya che. ane bhavano nisvAra thAya che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra ja zrI kuMdakuMdasvAmIe e ja vAta 'paMcAstikAya'mAM samajAvI che : "te kA2Ne mokSecchu jIva asaMgane nirmama banI, siddhotaNI bhakti kare, upalabdhi jethI mokSanI.'' 'samayasA2'mAM paNa paramArtha stutinA varNanamAM teoe e ja vAta kahI che : jItI indriyo jJAna svabhAve adhika jANe AtmAne, nizcaya viSe sthiti sAdhuo bhAkhe jinendra tehane." 189 sUrijI be paMktimAM pote alpabuddhinA hovA chatAM zrI AdinAtha bhagavAnanA guNonI stuti karavA mATeno saMkalpa nizcita kare che. paraMtu tema karavA jatAM potAnI sthiti kevI thAya tenI kalpanA paNa sUrijIne mUMjhavaNamAM mUkI de che. tAtparya ke te mATe huM game tevo prayatna karuM to paNa tamArA guNonuM yathArtha varNana karI zakuM tema nathI. teo pralayakALanA samudranA varNana dvArA potAnI avasthAnuM varNana kare che. bharatakSetramAM jyAre pAMcamo Aro 'sukham-duHkham' pUro thaI chaThTho Aro bese che tyAre 'duHkham duHkham' Aro zarU thAya che tyAre aneka prakAranAM aniSTo zarU thAya che ane zubha lakSaNono lopa thAya che. eTale ke AvA pralayakArI samaye duHkho ja astitvamAM hoya che ane sukhano pUrNarUpathI lopa thayelo hoya che. jyAM pralayakALanA pavana jevo pavana phUMkAto hoya, ane samudrae atirodra svarUpa dhAraNa karyuM hoya, magaramaccha jevAM bhayaMkara prANIo UchaLI rahyAM hoya, evA mahAsAgarane be hAthe tarI javAno hoya to kayo mAnavI tarI zake ? ane koI mAnavI jo taravAnI ceSTA kare to tenI dazA kevI du:khamayI thAya. arthAt AvI ceSTA koI kare ja nahi, DaoN. sarayU mahetA A saMdarbhamAM jaNAve che ke, 'AcAryajIne jaNAya che ke prabhunA guNarUpI samudrane taravo e paNa AvuM ja vikaTa kArya che. prabhumAM anaMta guNo samAveza pAmyA che. te sarvane varNavavAnI icchA dharAvatAM AcAryajIne kabIrajInI mAphaka lAge che ke - "dharatI kA kAgaja karuM, kalama karuM vanarAya; sAta samudra kI zAhI karuM hariguna likhyA na jAya.''3 prabhu to anaMta guNonA bhaMDAra che. eka guNano mahimA varNavavA jaIe tyAM bIjA guNo smRtipaTa para UpasI Ave che. ane teo te guNonI vicAradhArAmAM ekarAga thaI jAya che. paraMtu vANI vaDe badhA guNonuM varNana kaI rIte thaI zake ? kAraNa guNo anaMta che ane vANI karmavartI che. bhagavAnanA eka ja guNanuM varNana karavuM hoya to vaikharI vANI paNa te karI zake nahi, kAraNa ke tenI zakti maryAdita che. tethI karIne ja badhA ja guNonuM yathArtha varNana to thaI ja kevI rIte zake ? tethI karIne sUrijIne pralayakALanA samudrane potAnI bhujA vaDe taravA karatAM paNa vizeSa muzkelI lAge che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 * // bhaktAmara tulyuM namaH | AdhAta ane pratyAghAta ekabIjAnA virodhI ane sarakhA che.' A vijJAnano eka siddhAMta che. sUrijIe A siddhAMtanuM AlaMbana laIne ja jANe A zlokanI racanA karI na hoya. eka bAju zAzvata sukhanA bhaMDArarUpa prabhunA anaMta guNorUpI samudra ane chaThThA ArAnA duHkhanA dariyArUpa pralayakALanI muzkelInI sarakhAmaNI karI che. ahIM baMne paraspara virodhI sukha ane du:khanI temaNe sa2khAmaNI karI che. sUrijI A udAharaNa dvArA spaSTa kare che ke pote zrI AdinAthanI stuti ka2vAnuM kArya upADela che te ati vikaTa che. mATe tenI mahattA ane maryAdA temanA dhyAnamAM che. zloka 5 mo - so'haM tathApi tava bhaktivazAnmunIza kartuM stava vigatazaktirapi pravRttaH prItyADaDatmavIryamavicArya mRgo mRgendraM, nAbhyeti kiM nijazizoH paripAlanArtham ? ||5|| evo huM chuM garIbajana to ye prabhubhakti kAje, zakti joke muja mahiM nathI guNa gAIza Aje; jo ke zakti nijamahiM nathI to ya zuM mRgalAMo, 2kSA mATe nathI zizutaNI siMha sAme jatAM e ? (5) zabdArtha : munIza he munIzvara ! RSabhadeva sa tevI kSamatA hIna, te asamartha am - huM (mAnatuMgasUri) tathApi to paNa tava ApanI bhaktivazAt - bhaktithI prerAIne, bhaktinA kAraNe rtum - racavA mATe, karavA mATe stavam - stavana vitazavittaH api - chatAM zaktihIna, zakti vagarano pravRttaH - tatpara thayo chuM prItyA - prIti vaDe, prItinA kAraNe AtmavIryam - potAnI zaktino avighArtha - vicAra karyA vagara mRndaH haraNa rRpendram - pazuono rAjA, siMha 7 sabhyati - sAmano karatuM nathI vhim - zuM niSnazizoH - potAnA bALakane - potAnA baccAne paripAnanArtham rakSaNa ka2vA mATe bhAvArtha : - he munIzvara RSabhadeva ! AvI rIte huM zakti vagarano hovA chatAM ApanA pratyenI mArI bhaktithI prerAIne ApanuM stavana racavA mATe huM tatpara thayo chuM. zuM eka nirbaLa evuM haraNa paNa potAnI zakti-sAmarthyano vicAra karyA vagara potAnA baccAM paranI prItine lIdhe tenuM rakSaNa karavA mATe siMhano sAmano karatuM nathI ? Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 191 vivecana : gAthA * 5 stutikAra sUrijI prabhune udbodhana karatAM kahe che ke, he munimaMDalanA svAmI zrI RSabhadeva bhagavAna ! huM zaktihIna chuM, ApanI stuti-stavanA karavA mATe huM zaktihIna chuM, paNa bhaktihIna nathI. ApanA guNo pratye mAruM hRdaya bhaktithI UchaLI rahyuM che. tethI ja huM ApanI stuti-stavanA karavA tatpara thayo chuM. prabhu pratye thatI A sAdhanAnA baMdhane sUrijImAM prathama 'o ahaM' - 'huM koNa chuM ?'nI jijJAsA jagADI ane jijJAsA anusaMdhAnano AdhAra banI. anusaMdhAna AtmAno ananya uttara banIne 'so mahaM te haiM' tenA rUpamAM sAkAra thaI gayo. - AcArAMga sUtramAM 'to aham'' zabda vyApaka arthamAM prayojAyo che. "savvAo disAo savvAo aNudisAo jo Agao aNu saMcaraI so'ham ! arthAt (1) je tamAma dizAo ane tamAma anudizAothI AvIne anusaMcaraNa kare che te huM chuM. (2) A paribhramaNa athavA buddhihIna avasthAne je miTAve che te paNa huM chuM. eTale ke je paribhramaNa kare che janma-mRtyu, sukha-du:khanI anubhUti kare che te huM chuM, pragatimaya paNa huM chuM, patanamaya paNa huM chuM, mukta thaI zake che te paNa huM chuM, je baMdhanothI sarvathA mukta thaI zake che te paNa huM chuM. nizcaya dRSTithI haju paNa anaMta jJAnadarzanasvarUpa muktAtmA paNa huM chuM. ahIM to "o ahaM' no uttara sUrijIe 'so aham''thI Apyo che. tAtparya ke zaktihIna paNa prabhubhaktithI bharapUra evA temaNe stuti stotra racavAno nizcaya karyo che. pote upADeluM kArya kevuM kaThina ane zakti bahAranuM che. e vastune vadhAre spaSTa karavA eka dRSTAMta ApyuM che. eka haraNI je svabhAvathI ja nirdoSa ane zAMta prANI che. tevI haraNInAM baccAMne jyAre ati baLavAna siMha pakaDavA prayatna kare che. siMhano sAmano haraNa kadI karI zake nahi. siMhanI zaktinI apekSAe sAva nirbaLa haraNI tamAma zakti ane hiMmata ekaThI karIne haraNI potAnA baccAMnA rakSaNa kAje siMhano sAmano karavA tatpara bane che. kAraNa ke tene potAnAM baccAM para athAga prIti che. A udAharaNa 52thI e samajAya che ke haraNIne potAnI alpatA ane laghuzaktino barAbara khyAla che. chatAM siMha sAme bAtha bhIDe che. potAnI azaktionA bhAnathI potAnA baccAMne mRtyunA mukhamAMthI choDAvavAnuM uttama kAma tathA pavitra kArya AraMbheluM che. te choDI detI nathI. paraMtu e kAryane vadhu vegavAna banAve che. sUrijI A dRSTAMta dvArA e jaNAvavA mAge che ke haraNIe uttama jANeluM kArya tenA jevuM nirbaLa prANI paNa, azaktinA vighnarUpa bhayathI choDI detuM nathI. to pachI emanA jevA bhaktane prabhunA guNagAna karavAnuM uttama kArya zuM mAtra buddhibaLanI alpatAne Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 | bhaktAmara tulyuM namaH || lIdhe choDI devuM yogya gaNAya ? prabhu pratyeno temano A utkaTa prema bolI rahyo che. zraddhA ane bhaktinA sahAre teo bhagavAnanI stuti karavA icche che. daDha saMkalpa karI teo nizcaya kare che ke : kartuM stavaM vigata zaktirapi pravRttaH / / zakti joke muja mahi nathI guNa gAIza Aje." sUrijI prabhune jaNAve che ke bhale mArI zakti alpa hoya paNa mArI bhAvanA to uttama ja che. e vize leza paNa zaMkA nathI ane tethI e ja nirNaya che ke huM Aje A ananya bhaktine kAraNe prabhunA guNo avazya gAIza. ane tema karavAnA koI paNa prakAranA vipnane gaNakArIza nahi. jema mRgalI koI vighnano bhaya rAkhatI nathI tema ' sUrijI prabhu pratyenI athAga prIti, zraddhA ane bhaktimAM evA to lIna banI gayA che jANe ke teo potAnI jaMjIrothI jakaDAyelI avasthAthI para thaI gayA hovA joIe. te vinA AvI daDhatA prakAzI zake kharI ? zlokamAM prayukta vividha zabdanA saMyogathI tava zabdanA traNa mahattvapUrNa artha maLe che. (1) "soSE tathApi tava' - buddhihIna, zaktihIna evo huM toye tAro chuM. samarpaNanI parAkASThAe pahoMcelA sUrijI bhakta) paramAtmA samakSa potAnI sva AlocanA kare che. rAgadveSathI rahita saMpUrNa vItarAga dazAmAM rata paramAtmAne ema kahevuM huM tAro chuM A bhaktinI parAkASThA batAve che. (2) tava bhavitavata' - ahIM samarpaNanI sarvoccatAnuM aMtima dhyeya joI zakAya che. tArI zaktine AdhIna banI tArA viziSTa paramArtha bhAvathI prabhAvita thanAro huM tAro bhakta ane mArA dvArA thatI bhakti paNa tArI. (3) "tava stad tuM pravRtta:' - tArI stuti karavA mATe huM tatpara chuM. vRtta eTale avasthA. he paramAtmA ! huM tArA svarUpamAM ekarUpa banI mArA potAnA svarUpane pragaTa karuM chuM. mArI sAMsArika avasthAnuM visarjana karIne tArI stuti karavA mATe prasanna citte huM tene pAmIne dhanya banI gayo. 'tava' zabda dvArA prabhu pratyeno saMpUrNa samarpaNabhAva potAnA sarvotkRSTa zikhare pahoMce che. A zlokamAM zakti, bhakti ane prIti A traNa zabdono artha paNa viziSTa mahattva dharAve che. zaktino prayoga AtmA mATe thayo che. bhaktano AtmA anaMta zaktimAna che. paraMtu paramAtmA vagara potAne zaktihIna samaje che. 'tava bhaktivazAtu' - tArI bhaktinA prabhAvathI. bhaktino prayoga paramAtmA mATe thayo che. prIti zabdamAM mAtA-putranA snehasaMbaMdha dvArA AtmA-paramAtmAno sAdhanA saMbaMdha darzAvyo che. kharekhara to AtmAnI karmarahita avasthA ja paramAtmA svarUpe che. saMsAranA viSaya-kaSAyano mukAbalo karI baMdhanothI mukta bane che. tyAre karmothI rahita thAya che Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 193 ane AtmAnuM nirvikAra svarUpa pragaTe che. varSollAsa pragaTa thAya che ane AtmA paramAtmAne potAnI bhaktinA baMdhanamAM bAMdhavAno prayatna kare che. tAtparya ke bhakti ane prItinA kAraNe zaktihIna gabharu haraNI jo siMhano sAmano karI zakatI hoya to bhakta pote alpajJatAnA kAraNe prabhunA guNagAna karavAnuM uttama kArya zA mATe choDI de? ahIM sUrijInA AtmAmAM daDhatArUpI prakAzapUMjo jhaLakI UThe che ane teo prabhu pratyenI prIti ane bhaktithI stuti-stavanA karavA daDha saMkalpI bane che. jyAM buddhipUrvakanI gaNatarI hotI nathI. temAM to mAtra bhAvanA ane Urmine sthAna hoya che ane A kAraNe ja AvI viziSTa kAryaracanA saMbhave che. stotrakAra sUrijIe ahIM je mRgI-mRgendranuM dRSTAMta Apela che. tene gUDhArthamAM samajIe to mRgI aTale saMsArarUpI mohamAyAnA upavanamAM rahelo bhakta ane viSaya-kaSAyarUpa mRgendra arthAt siMha. bhaktane kaSAyoe bhIMsamAM lIdho che. tene te cAre bAjuthI gherI vaLyo che ane tenAthI chUTavA mRgIrUpa bhakta prayatna kare che. tethI ja "he paramAtmA ! anAdikALathI viSaya kaSAyanA siMha mArI upara (AtmA para) AkramaNa karI rahyAM che. evI avasthAmAM che vizvanA tAraNahAra ! tuM zuM cUpacApa joyA karIza ane tAro bhakta AtmA zuM lAcAra, vivaza ane majabUra rahIne viSaya-kaSAyano zikAra thato raheze ? paribhramaNa karato raheze ? ema thaI zake nahi. tuM tArA bALakane zIghratAthI A zikAra pAsethI choDAvI paribhramaNathI sarvathA mukta kara. tArA svarUpamAM sthira kara." bhakta pote saMsAranI bhavabhramaNAmAM viSaya-kaSAyonAM baMdhanothI mukti pAmavA icche ane te tyAre ja zakya bane jyAre prabhu pratye anurAga pragaTe jema haraNI siMhano sAmano karavA taiyAra thaI jAya che tema ahIM sUrijI zaktihIna, sAmarthyahIna hovA chatAM prabhunA guNagAna gAvA mATe tatpara thayAM che. ane e dvArA saMsAramAMthI mukti meLavavAnuM temanuM dhyeya che. zloka 6ThTho alpazrutaM zrutavatAM parihAsadhAma tvadbhaktirevamukharIkurute balAnmAm / yat kokilaH kila madhau madhuraM virauti taccArUcUtakalikAnikaraikahetuH ||6|| joke huM chuM matihIna khare lAguM chuM paMDitone, to ye bhaktivaza thakI prabhu huM stavuM chuM tamone; kokilAo Tuhu kuhu kare caitramAMhi ja kema ? mAnuM Ave pratidina ahA Amrano mora jema. (6) Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 || bhaktAmara tulyuM namaH | zabdArtha : gandhazrutam - alpa zAstrajJAnavALo mutavatAm - vidvAnonA pariNAdhAma - hasIne pAtra mAm - mane tvamavitta: 4 - ApanI bhakti ja vanA - balapUrvaka muraurI te - vAcALa banAve che. 7i - kharekhara yata - je vohita. - koyala maghI - vasaMtaRtumAM madhuram - madhura svarathI virati - kUjana kare che, TahukI UThe che. tat - te - ane vI cUta triA - AMbAnA rasadAra mAMjaranAM jhUmakhAM nirura - te ja, eka mAtra jenuM 95 hetu - kAraNa che. bhAvArtha : he bhagavaMta ! huM zAstranA alpajJAnavALo chuM ane tethI zAstrano marma jANanArA evA vidvAnonI AgaLa hAMsInuM pAtra chuM, paraMtu he prabho ! ApanI bhakti mane vAcALa banAvI rahI che, eTale ja huM A stotraracanAnI pravRtti karI rahyo chuM - jema AMbAnI DALa upara rasadAra mAMjaranAM jhUmakhAM joIne vasaMtaRtunA AgamananI jANa thatAM koyala TahukI UThe che te rIte. vivecana : gAthA . 6 stotrakAra sUrijI zraddhA ane bhaktinA sahAre prabhunI stuti karavA icche che. buddhinI alpatAne kAraNe stuti na karuM? paraMtu koyalanA dRSTAMta dvArA zraddhA ane bhaktipUrvaka stuti karavAno daDha saMkalpa karyo. A zlokamAM sUrijIe potAne alpajJAnavALo kahyo che. temanAmAM kevA prakAranI jJAnanI alpatA che. jJAna pAMca prakAranAM che : matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna. ApaNo vyavahAra matijJAna ane zrutajJAna e be vaDe cAle che. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazama anusAra temAM taphAvata saMbhave che. arthAt jeno matijJAnAvaraNIya karmano yopazam utkRSTa prakArano hoya tenI mati buddhi atitIvra hoya che. jeno zrutajJAnAvaraNIya karmano layopazama utkRSTa prakArano hoya tenuM zrutajJAna ghaNuM vizada ane vizAla hoya che. paraMtu stutikAra sUrijI namratApUrvaka kahe che ke mahAna mRtadhara gaNadhara ane devendro paNa ApanI stuti kare che temanI pAse huM to koNa ? mArAmAM to matijJAna paNa ghaNuM alpa che ane zrutajJAna paNa ghaNuM alpa che. budhyA vinADapi' e padamAM matijJAnanI alpatAno bhAva rahelo che ane alpa zrata' padamAM zrutajJAnanI alpatA sUcavI che. sUrijI mutavatAM paridAsaghAma' - e pada vaDe evuM sUcave che ke he prabhu ! kyAM pUrvadhara, zAstranA marmanA aThaMga abhyAsI evA zratadhara maharSio ane kyAM huM ? AvA kRtadharonI visAtamAM huM kaMI ja nathI. teo potAnI najaramAM sAva alpajJAnI lAge che. svazakti karatAM moTuM kArya hAthamAM levAmAM Ave to te kArya paMDitajanonuM nahi paraMtu mUrkhajanonuM che. kAraNa ke vidvAno ane paMDitonuM lakSaNa che ke teo potAnI zakti ane maryAdAno khyAla karIne ja kAryano AraMbha kare che. zAstrono artha jANanArA evA vidvAno paNa kArya pAra pADI zakyA nathI te prabhunI stuti karavAnuM kArya A bhakta pUruM pADavA mATe pravRtta thayA che. evA vidvAno hasIne pAtra che. huM Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra : 195 to tamArI stavanA stuti karIza ja. huM icchuM to ema chuM ke mauna rahIne tamArI ArAdhanA karuM. paraMtu jabaradastIthI mArI vANI pragaTa thaI rahI che. he paramAtmA ! huM nathI bolato, nathI gAto paraMtu tamArA pratye rahelI bhakti baLapUrvaka mane vAcALa karI mUke che. tamArI bhaktimAM evI zakti che ke mane A badhuM bolAvI rahI che. sUrijI potAnA A nirdhArane samarthana kare evuM eka bahu ja suMdara dRSTAMta kudaratA khoLe 2matA paMkhIo pAsethI meLavI le che. vasaMtaRtumAM AMbAnA vRkSa upara jyAre mhora Ave che. tyAre vRkSano dekhAva paNa suMdara banyo hoya che. evA prasannatAjanaka vAtAvaraNamAM suMdara kaMThavALI koyala madhura svare TahukavA lAge che. kAraNa ke tenI sAme rasadhara AMbAnI mAMjarono samUha hoya che. tAtparya ke ApanA anaMtaguNo, adbhuta vItarAgatA Atmika prasannatAnI maMjarI (mAMjaro) joIne mArA AtmArUpI koyala kUjana karI UThe che. ane mAruM A kUjana che muktinuM. sUrijI A dRSTAMtanA saMdarbhamAM sAdhvIjI zrI divyaprabhAzrIjI jaNAve che ke "saMsAranA A samyak upavanamAM mArA jIvananI dharma vasaMta pUra bahAramAM khIlI rahI che. huM kevo bhAgyazALI chuM ! tame to paMcama kALamAM mArI samakSa sAkSAt thaI rahyA cho ane bhakti baLa dvArA huM pratyakSa stuti karI rahyo chuM. paMcamakALamAM AvI paramArtha bhakti AtmAnubhUti ane dharmalabdhinI A kevI madhura mosama che."pa pAMcamA ArAmAM prabhunA zAsanarUpI kalpavRkSa maLyuM che. have te ratnatrayI rUpa AMbA pAkaze tethI bhaktanuM hRdaya bhaktithI UchaLI jAya che. zrI RSabhadeva bhagavAna trIjA ArAmAM thayA, chatAM jANe atyAre teo sUrijInI sAme sAkSAt birAjatA hoya, ema bhaktinA baLe kavi temane pratyakSa karIne stuti kare che. teo potAne alpajJa gaNe che ane temane sarvajJanI bhaktino raMga lAgyo che. loko bhale hAMsI kare. paMcamakALamAM AvI 5ramArtha bhakti ! prabhunI bhaktinA baLathI bhaktane to atyAre dharmalabdhinI madhura mosama che. AvA uttama bhAva bhaktipUrvaka A stuti stavanano TahukAra che. A sUcita rUpaka dvArA bhakta kavi sUrijI ghaNuM ghaNuM sUcavI jAya che. sUrijI kokila svarUpe che. jema ke AMbAnI mAMjarone joIne suMdara, sumadhura kaMThavALI paNa varNathI azubha raMganI koyala madhura TahukA dvArA potAnI prasannatAne abhivyakta karIne vAtAvaraNane khUba ja saMgItamaya banAvI de che. potAnA cittanI prasannatAne TahukA dvArA vyakta karatI vakhate prakRti ke anya prANIno vicAra karatI nathI. te mAtra potAnI khuzAlI mukta kaMThe gAIne sarvanI prasannatAnuM kAraNa bane che. koyalanA madhura gAnamAM lIna banIne AnaMda mANatA prakRti premIo tenA raMga-rUpa vize be dhyAna bane che ane phakta sAcA AnaMdane mANe che. tevI ja rIte ahIMyAM bhaktanuM rome roma prabhunA anaMta guNonI smRtimAM romAMcita thaI UThe che ane bhakta kavi anyanI prasannatAno ke aprasannatAno vicAra karavAne badale potAnI prasannatAne ja vyakta karavA mATe dRDhasaMkalpI banyA che. bhaktanI bhakti paNa evI adbhuta che ke tenA sumadhura rasamAM magna banIne teno AsvAda mANanArA anya jana bhaktanI zaktihIna avasthA, alpajJatA Adi bhUlIne mAtra bhaktirasanuM ja Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 || bhaktAmara tulya namaH || pAna karaze. tAtparya ke koyalanI sAme potAne atipriya evI rasadAra AMbAnI maMjarIone joIne tenA svaramAM madhuratA AvI jAya che. tema prabhu bhaktinA vicArathI ja bhaktanI vANImAM madhuratA AvI jAya che. koyalanA madhura TahukArathI bhaktanA hRdayamAM bhaktino raNakAra raNajhaNI UThe che. zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karavAnuM AraMbheluM kArya keTaluM kaThina ane keTaluM mahAna che te samajAvavA judAM judAM cAra upamAnono temaNe prayoga karyo che. pANImAM raheluM caMdranuM pratibiMba, magaramacchothI bharelo mahAsAgara, gabharu haraNI dvArA siMhano sAmano ane A zlokamAM vasaMtaRtumAM madhura svare TahukA karatI koyala. zloka mo tvatsaMstavena bhavasantatisannibaddhaM pApaM kSaNAt kSayamupaiti zarIrabhAjAm / AkrAntalokamalinIlamazeSamAzu, sUryAMzubhinnabhiva zArvaramandhakAram / / 7 / / janmonAM je bahu bahu karyA pApa to dUra thAya, bhakto kerI prabhu guNamahiM cittavRtti guMthAya; viMTAyuM je timira saghaLuM rAtri ne vizvamAMya, nAza che re sUraja UgatAM satvare te sadAya. (7) zabdArtha : varlsastavana - tArA saMstavana vaDe, vaita - tAruM saMstava - sAruM evuM stavana-kIrtana te saMstavena - tenA vaDe je stavanamAM prabhunA sadbhuta guNonuM kIrtana hoya tene saMstava samajavuM. zarIramAnAm - prANIonAM vasantati - aneka bhAvonI paraMparA mata - nI sattati - paraMparA sanniva - baMdhAyeluM te mavasantatisaddhi - eTale aneka bhAvomAM baMdhAyelAM pApam - pApane prAntano - samasta lokomAM phelAyela mAnta - phelAyelAM tovara - paryaMta te kALAntano gatinI" - bhramara samAna kALuM mati - bhramara tenA jevuM nIta - kALuM te. alinIla - sUryAmina" - sUryanAM kiraNo vaDe bhedAyela sUrya nAM aMzu - kiraNo vaDe mana - bhedAyela te sUryAsu mina; zArvaram - rAtriviSayaka, rAtrinuM zarvarI - rAtri, te parathI zArvara - evuM vizeSaNa baneluM che. anya ram - aMdhAruM rUva - jema zeSam - sarva kSaIK - kSaNamAtramAM layam saMpati - nAza pAme che. bhAvArtha : he prabho ! bhramara jevuM kALuM rAtrinuM samasta aMdhAruM sUryanAM kiraNothI saMpUrNapaNe nAza pAme Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 197 che, tema aneka janmamAM upArjana karelAM prANIonAM pApakarma ApanI suMdara stavanA karavAthI tatkAla saMpUrNa nAza pAme che. vivecanaH gAthA - 7 anAdikALathI ApaNo AtmA kaSAya, pramAda, avirati, mithyAtva ane yoganA kAraNe karmabaMdhana karato rahyo che ane tenAM phaLo bhogavavA mATe tene deva, manuSya, tiryaMca ane naraka gatimAM paribhramaNa karavuM paDe che. eTale ke buddha je kAraNothI vairAgI thayA hatA tevI judI judI yoniomAM utpanna thaIne janma, rA, roga, zoka ane maraNAdino anubhava karavo paDe che. A judI judI yoniomAM paribhramaNa karatAM karatAM aneka pApakarmo ekatrita thAya che. sujJajano samakSa eka moTI samasyA upasthita thAya che ke, karmabaMdhanamAMthI mukti kema meLavavI ? zAstrono marma jANanArA mahAna vidvAno, maharSioe A samasyAnA nivAraNa mATe keTalAka upAyo darzAvyA che. paNa stotrakAra sUrijI kahe che ke anAdikALathI - paraMparAgata-bhavabhavAMtarathI AtmA upara pApakarmo chavAyelAM che. temane haTAvavA mATe tamAma Atmapradezo upara jo paramAtmAnuM saMstavana chavAI jAya to pApa nAza pAmI zake che. saMstavana eTale ke samyaka prakAranuM stavana, samyak prakAranuM stavana tyAre ja hoya jyAre te samarUpa banIne ApaNA tamAma AtmapradezomAM ApaNAM aNue aNumA, rome romamAM, lohInA kaNe kaNamAM, ApaNAM asthi ane majjAmAM, ApaNA dhyAnamAM sarvatra ekarUpa banIne chavAI jAya che. tyAre pApakarmano nAza thAya che. A pApakarmo satata cAlatI paraMparA che. eka pApa bIjA pApane, bIjuM pApa trIjA pApane lAge che. pApanI eka viziSTa paraMparA che, ane A pApathI karma Ave che. eTale ke karmanI paNa paraMparA che. karma Ave che te duHkha lAve che. ApaNe duHkhane haTAvavAno prayatna karIe chIe. paNa pApane haTAvavAno prayatna karatA nathI. tethI sUrijIe paramAtmA pAse duHkhano nAza na mAgyo. paraMtu pApano nAza mAgyo. jo pApa ja na hoya to karma na hoya ane karma na hoya to duHkha na hoya. manuSya bIjuM kaMI paNa na karatAM zrI jinezvaradevanI bhakti karavA lAge ane temanA anaMtA guNonI ananya bhAve stuti-stavanA kare to zubha bhAvonI paraMparA jAge che. ane pariNAme pApakarmonI paraMparAno kSaNamAtramAM kSaya thaI jAya che. pApa to anAdi kALathI che. teno nAza kSaNamAtramAM kevI rIte saMbhavita che. arthAt anAdikALanAM pApo je aneka bhavomAM baMdhAyAM hoya teno kSaNamAtramAM kSaya zI rIte thAya ? eka suMdara udAharaNa dvArA sUrijI A praznanuM samAdhAna kare che. samagra jagatamAM zyAmavarNI bhramara jevI amAvasyAnI rAtrino bhayaMkara aMdhakAra comera vyApelo hoya che paNa pUrvAkAzamAM sUryanAM kiraNo prakAzita thatAM ja teno nAza thAya che. arthAt sUryanAM kiraNo phUTatAMnI sAthe ja aMdhakArane kSaNamAtramAM chinna bhinna karI de che ane aMdhakArane prakAzamAM parivartita karI de che. tevI ja rIte zrI jinezvaradevanA caraNakamaLonuM smaraNa anaMtAnaMta Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 8 || bhaktAmara tulyu namaH | saMsAranI paraMparAno nAza karanAruM che. mAnavahRdayamAM prabhunAM anaMtA guNonA smaraNarUpI sUryanA prakAza-puMjono udaya thAya che tyAre temAM chupAI gayelAM saghaLAM pApakarmono tarata ja nAza thAya che. sUrijI e sUcave che ke pApanA udayarUpI aMdhakArathI chavAyelI rAtri jevA mArA jIvanamAM prabhusmaraNarUpI sUryano udaya thayo che. tethI A azubha karmanA udayathI prApta thayelo A upasargarUpI aMdhakAra avazya nAza pAmavAno che. zrI jinapatisUrijIe vidUranA stotramAM AvuM ja udAharaNa ApyuM che : vizvavyApitamo hinasti taraNirbAlopi kalyANakuro / daridrANi gajAvalI harizizuH kASThAni vanhe kaNaH / / pIyuSasya lavo'piroganivaha, yuddha tathAte vibho : / bhUrtiH sphurtimatisatistrijagatiH kuSTANi hartu kSaNAH / / 6|| arthAt taratano udita sUrya paNa aMdhakArano kSaNamAM nAza karI zake che. kalpavRkSano aMkuza mAtra paNa daridratAno nAza karI zake che. siMhanuM baccuM paNa gajapaktino nAza karI zake che. agnino kaNa paNa kASTha samUhano nAza karI zake che. e rIte paramAtmA tAruM svarUpa traNe jAtanAM kaSTono tarata ja nAza karavAmAM samartha che. sUryarUpI sarvajJa prabhunI bhakti stavanA vaDe alpajJa mAnavInA paNa pAparUpI aMdhakArano nAza thAya che. zrI mAnatuMgasUrijIe prabhubhaktinA stutinA AvA adbhuta mahimAthI prabhAvita thaIne stotra racanAno AraMbha karyo che. bhakti ekalA rAganI vAta nathI. paraMtu sarvajJa svabhAvanI dRSTipUrvakanI A bhakti che. stuti dvArA prabhunA samyatva tejathI ghora mithyAtvarUpI aMdhakArano nAza thAya che. zloka 8mo. matveti nAtha ! tava saMstavanaM mayed - mArabhyate tanudhiyA'pi tava prabhAvAt / ceto hariSyati satAM nalinIdaleSu, muktAphaladyutimupaiti nanUdabinduH / / 8 / / evuM mAnI stavano karavAno thayo Aja bhAva, temAM mAnuM manamahIM khare Apano che prabhAva; motI jevuM kamaLaparanuM vAribiMdu ja je che, tevI stuti manahara ahA sajjanone game che. (8). rUti matvA - ema mAnIne nAtha - he nAtha ! he svAminuM! tanuthiyA ga - maMda buddhivALo hovA chatAM tanu - svalpa-maMda che, dhI - buddhi jenI te tanudhI mayA - mArA vaDe phalam - A tava - tAruM tamAruM saMratavanam - saMstavana, stotra. guNakIrtana saM - sAruM, evuM stavana - guNakIrtana te saMratavana, mAramyate - AraMbhAya che. tava pramAvat - tamArA prabhAva vaDe satAm - satparuSonAM Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra e 199 ta:raSyati - cittane harI leze. nanuM - kharekhara 36 vivuM - pANInuM TIpuM, 36 - pANI tenuM vivuM - TIpuM te, kavindu: nalinIvartapu - kamalinInAM pAMdaDAM upara nalinI - kamalinI varleSa - pAMdaDAM upara, vattAyutim - motInI kAMtine muvatIna . motI tenI stuti - eTale kAMti te muvarAchaghuti tene paiti pAme che. bhAvArtha : he nAtha ! aneka janmanAM upArjana karelA prANIonAM pApa tamArI suMdara stavanA karavAthI tatkALa saMpUrNa nAza pAme che. ema mAnIne tamAruM A stotra mArA jevA maMdabuddhivALA vaDe AraMbhAya che, paNa tamArA prabhAvathI te satparaSonA cittanuM haraNa karaze. kAraNa ke pANInuM TIpuM kamalinI patra para paDatAM te motInI kAMti avazya dhAraNa kare che. vivecana : gAthA . 8 prathama sAta zlokamAM zrI AdinAtha bhagavAna udyota karanAra, pApano nAza karanAra, saMsArarUpa samudramAM parama AlaMbanarUpa anaMta guNonA sAgara ane devendro dvArA khavAyelA che ane prabhune sUrijI potAnI pratyakSa mAne che. tyAre temane ananya bhakti karavAno uttama bhAva pragaTa thayo che ane evA uttama bhAva pragaTAvavAmAM vizeSa kAraNabhUta jo koI hoya to te "zrI AdinAtha prabhu ja che evuM sUrijIne lAge che. ahIMthI prabhunI stavanAno prAraMbha thAya che. prabhu ane bhaktanI ekarUpatAno prAraMbha thAya che. jyAM sudhI ekarUpatA na ho tyAM sudhI paripUrNatA thaI zakatI nathI. AkAMkSA sAthe anurAga ane anurAganI sAthe upalabdhi e bhaktinI sArthakatA che. stotrakAra sUrijI kahe che ke, "he nAtha ! meM tamArA stavanano mahimA jANyo che ane tenAthI huM prabhAvita thaIne huM maMdabuddhivALo hovA chatAM A stotrano prAraMbha karI rahyo chuM. paraMtu mane evo vizvAsa che ke A stotra satpuruSonA cittanuM haraNa karaze." prabhunA mahimAno prabhAva jANyA che tethI temanuM stavana karavAnA bhAva mArAmAM pragaTyA che. ane tema thavAmAM Apa ja prabhAvaka cho. kAraNa ke ApanA viziSTa prakAranA prabhAva vinA mArA jevo maMdabuddhivALo AtmA AvuM viziSTa ane mahAna kArya karavA mATe kyAre paNa pravRtta thaI zake nahi. huM je vyaktinI stuti karI rahyo chuM, tenA anaMta prabhAva ane anaMta sAmarthyano lAbha mane maLaze. sUrijI AgaLa kahe che ke, mArI stuti sarva vidvAna ane satpuruSonA cittane prabhAvita karaze, mArI racanA sAmAnya che chatAM cittAkarSaka che. huM jemanI stuti karI rahyo chuM temanI stutimAM ja eTalI zakti che kAraNa ke Apano prabhAva ja evo che. Apa khUba zaktizALI ane khUba sAmarthyavAna cho. sUrijIe prabhunA anaMta guNono prabhAva jANIne ane tenAthI teo atyaMta prabhAvita thaIne pote game teTalI maMdabuddhivALA che paNa pote racavA dhArelI stuti stavanA prabhunA prabhAvathI alaMkRta thayelI che. prabhunA anaMta guNonA prabhAva nIce ane tenI ja preraNAthI racAyelI stuti suMdara Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 / / bhaktAmara turthya namaH II ja hoya, kAraNa ke koI paNa prakAranI asuMdaratA prabhu pAse TakI zakatI nathI. tethI racanA suMdara ja banavAnI che. suMdara kRtio manane vaza kare tevI hoya che eTale ke cittAkarSaka hoya che. tethI ja sUrijIne vizvAsa che ke temanI sAmAnya stotraracanA paNa prabhunA prabhAvanA kAraNe vidvAno, manISIo ane satpuruSonA manane AkarSaze ja. arthAt dareka satpuruSo, guNIjano A stotrano bhAvapUrvaka, sahRdayatApUrvaka svIkAra karaze ja. ane sarvanA AkarSaNanuM kAraNa banaze. stotrakAra sUrijI AgaLa kahe che ke, 'pANInuM eka sAmAnya TIpuM kamalinInA patra para paDe che to sAcA motI jevI zobhA dhAraNa kare che tema he nAtha ! mArI sAmAnya stotra racanA paNa tamArA prabhAvathI satpuruSonA cittanuM haraNa karaze, eTale ke temane camatkAra pamADaze.' arthAt sUrijI prabhunA prabhAvane kamalinInA patra ane pANInA TIpAnA udAharaNa dvArA samajAve che ke kamaLa kAdavamAM khIle che paNa kAdavamAM rahIne paNa kAdavathI alipta rahe che. arthAt kamaLamAM evo guNa che ke te kAdavamAM to khIle che paNa kAdavano tene sparza sudhdhAM thato nathI. pANInuM eka TIpuM sAmAnya jamIna para paDe to tenI koI kiMmata nathI. jyAre zatadala kamaLa para zuddha pANInuM TIpuM paDe che ane tenA 52 sUryakiraNa paDatAM motInI jema zobhI UThe che. jhagamagI UThe che, eTale ke kamaLa para paDeluM pANInuM eka TIpuM kamaLanI pavitratA ane zuddhatAne kAraNe motI jevI zobhA pAme che. ahIM sUrijI evuM sUcave che ke kamaLane kAdavano sparza thato nathI tema prabhune saMsArarUpI kAdavano arthAt pApano sparza paNa thato nathI. prabhu kamaLanI jema zuddha che. jo koI maMdabuddhivALo bhakta bhaktibhAvapUrvaka AvA prabhunI stuti-stavanA karavA tatpara thAya to te stuti-stavanA prabhunA guNonA uttama prabhAvathI sarvajano, satpuruSone mATe AkarSaNanuM kendra thaI paDaze temanA cittanuM haraNa karanAra banaze. eTale ke satpuruSone camatkAra pamADaze. Avo ananya vizvAsa sUrijIne potAnA AlaMbanarUpa (prabhu) mATe che. zarUAtamAM ahIM 'nAtha' zabda mUkIne bhakta potAnuM sarvasva samarpita kare che. atyAra sudhI tArA vagara huM anAtha hato. tane nAtha kahetAM ja mArI anAthatA samApta thaI gaI. nAtha ja nAtha banAve che ane anAthatA miTAve che. arthAt ahIM nAthatva pragaTa thaI gayuM. Ama 'nAtha' zabda e sarvazreSTha saMbodhana che. sAdhvIzrI divyaprabhAjI jaNAve che ke, "sUrijI stotranA prAraMbhanA trIjA zlokamAM je yuddhayAvinApi - buddhirahita ane have te tanudhiyApi maMdabuddhivALA hovA chatAM arthAt prAraMbhanI pUrvabhUmikAmAM je buddhirahita hatA te maMdabuddhivALA thaI gayA.'' tevI ja rIte bIjA zlokanI aMtima paMktimAM 'ahaM' - zabda hato. ahaM - eTale huM. huM karIza ema kahenAra sUrijIe have 'mA~' zabdano prayoga karyo che. 'mA' eTale mArA dvArA, mArAthI thaI rahyuM che. 'huM' jyAre mArA'mAM rUpAMtarita thaI jAya tyAre aham samApta thaI jAya che. A sarva samarpaNanuM aMtima caraNa che. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 zrI bhaktAmara stotra 'vapramAvAt' - tArA ja prabhAvathI 'tavasaMstavanaM' - tArA stavanano prAraMbha thaI rahyo che. tAro prabhAva na hoya to mArAthI kAMI ja thavuM zakya nahotuM.'' jo prabhAva prabhuno ane stavana bhaktanuM hota to athavA prabhAva bhaktano ane stavana prabhunuM hota to kAMI ja zakya nahotuM. paraMtu baMne tArA hoya eTale ke je anaMta guNono bhaMDAra che, teonuM sUrijIe stavana karyuM che. A stutya evA che je traNe lokamAM mahAna che. tethI traNe lokamAM tamArI stutino mahimA phelAI jAya che. Urdhva lokamAM devendro paNa bhaktipUrvaka ApanI stuti kare che. manuSya lokamAM mAnavI paNa ApanI stuti kare che. ane adholokamAM dha2Nendra vagere paNa prabhunI stuti-guNagAna kare che. prabhu anaMta guNonI prabhutAthI zobhI rahyA che. prabhunA AvA guNonuM varNana sUrijI karI rahyA che ane te stutinI racanA kevI cittAkarSaka ane suMdara haze ke jevI rIte kamaLapatra para paDelAM pANInAM TIpAM motInI zobhA pAme che e rIte potAnA mukhamAMthI nIkaLelA A zabdo stavananI zobhA dhA2Na ka2ze ane satpuruSonA cittanuM haraNa ka2ze. pote potAne alpajJa alpa zaktizALI mAne che. paNa prabhu para pUrNa vizvAsa ane zraddhA che. pote jenI stuti kare che jene stavavA dhArelA che, je stutya che te prabhu zrI AdinAtha bhagavAnano prabhAva ja evo che ke sAmAnya racanA paNa amUlya racanA banI jAya che. jyAM bhAva hoya tyAM prabhAva paNa hoya ja che. je kaMI utkRSTa che, je kaMI uttama che, je kaMI prabhAvaka che te sarvano yaza te zrI AdinAthane soMpe che. ane ahIM eka ananya bhaktinI, zraddhApUrvakanI bhaktinAM darzana karAve che. teo prabhunA yazogAnamAM evA to lInA thaI gayA che ke temane nAma, yaza, kIrtinI raMjamAtra khevanA nathI ane saMpUrNa samarpaNabhAva lAvI prabhumAM tarUpa thavAno prAraMbha karyo che. bhaktanA kavimAnasamAM eka pachI eka kalpanAo UThatI rahI che ane te saghaLI kalpanAo prakRtimAMthI teoe meLavI che. dareka zlokamAM dRSTAMtarUpa ApavAmAM AvelI kalpanAo bhavya, utkRSTa che te ahIM rajU thatAM upanAmo parathI maLI rahe che. jema jema eka pachI eka zloka racAtA jAya che tema tema temanI bhASAmAM madhuratA paNa ApavAmAM AvelAM dRSTAMto jeTalI ja madhura banatI jAya che. zloka mo AstAM tava stavanamastasamastadoSa, tvatsaMkathApi jagatAM duritAni hanti / dUre sahasrakiraNaH kurute prabhaiva, padmAkareSu jalajAni vikAsabhAJji / / 9 / / dUra rAkho stavana karavAM ApanAM ekadhArAM, pApo nAse jagajana taNAM nAma mAtra tamArAM; jo ke dUre ravi rahI ane kiraNone prasAre, to ye khIle kamaladala te kiraNothI vadhAre. (9) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 x || bhaktAmara tulyuM namaH / - tava - tAruM-tamAruM astasamastoSam - sarve doSothI rahita atta dUra thayA che, jemAMthI samasta Topa te anta samastoSa- arthAt sarve doSothI rahita stavanam - guNonuM kIrtana, vare AstAm * dUra raho, tvasaMthA - tamArI sArtA, tamArA caritra saMbaMdhI karavAmAM AveluM koI paNa kathana api - paNa khAtAm lokanAM, prANImAtranAM, TuritAni inti - pApono nAza kare che. sahasraSTiA: - sUrya, sahasra hajAra che. viLa jenAM arthAt sUrya, re - dUra hovA chatAM, pramA samUha jemAM hoya natamAM janme te khalakha - arthAt kamaLa, kamaLa, teno Ar eva teno prakAza ja padmArepu - sarovaramAM padma che te padmAra arthAt sarovara, natAni - kamaLone vikAsabhAJja vikasita vikasvara te - kare che. - - - 1 bhAvArtha : he nAtha ! sarve doSothI rahita evuM ApanuM stavana-stotra to dUra raho, paNa ApanA viSe koI sArtA ka2vAmAM Ave ke ApanA caritranuM kaMI paNa kathana karavAmAM Ave to te paNa prANImAtranAM saghaLAM pApone dUra kare che. sUrya ghaNo dUra hovA chatAM tenI prabhA - teno prakAza sarovaramAM rahelAM kamaLone paNa vikasvara kare che. ema ahIM paNa samajavuM. vivecana : gAthA 9 siddha avasthAmAM, siddhabhUmimAM birAje che bhagavAna ane pRthvI upara saMsAramAM hoya che bhakta tema chatAM sUrijIe siddhabhUmimAM birAjamAna zrI AdinAtha bhagavAnane pratyakSa gaNIne A stutinI racanA karI che. bhaktanI bhakti e bhAva che jyAre prabhunA anaMta guNonuM stavana e temano prabhAva che. temaNe AgaLanA padyomAM stavanano apUrva mahimA jaNAvyo che. A zlokamAM bhakta ane prabhu vaccenA saMbaMdhanI pavitratA ane ghaniSThatA kevI hoya che te jaNAve che. arthAt bhAva ane prabhAva (bhakta ane bhagavAna) vacce kevo uttama saMbaMdha hoya che tenA mahattvane kamaLa ane sUryanA udAharaNathI suMdara rIte samajAvyuM che. dUra dUra AkAzamAM rahelo sUrya potAnAM kiraNone sarvatra phelAve che temAMthI keTalAMka kiraNono prakAza pRthvI para, sarovaramAM bIDAIne paDelAM kamaLo para paDe che. sUryanAM kiraNonA mulAyama, makhamalI sparzathI kamaLanI pAMkhaDI dhIme dhIme khIlavA lAge che ane te pUrNa rUpathI vikasvara bane che. AhlAdajanaka sparzathI AnaMdavibhora banIne sarova2mAM uttama vAtAvaraNa race che. arthAt sUryanAM kiraNonA prabhAvathI kamaLo viziSTa rUpathI vikAsa pAmI potAno AnaMda ane ahobhAva pragaTa kare che. sUryanAM A kiraNo kamaLane divasanA amuka ja bhAgamAM prApta thAya che. chatAM paNa kamaLano Avo vikAsa thAya che. satata kiraNono sparza rahyA kare to vikAsa kevo adbhuta hoI zake ? sUrijI prakRtimAMthI lIdhelA udAharaNa dvArA bhakta ane bhagavAnanA saMbaMdhane spaSTa rUpathI Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 203 samajAve che ke "he nAtha ! tamane thaI gayAne ghaNo lAMbo samaya vItyA chatAM paNa tamArA cAritranI kathA karatAM ja aMtarano mela osaravA lAge che ane tenI atyAra sudhI biDAI rahelI pAMkhaDIo paTopaTa UghaDavA lAge che. te paNa kamaLanA jevuM vikasvara banI jAya che. A prabhunA cAritrano keTalo moTo mahimA !" - zrI AdinAtha bhagavAna dUra dUra siddha bhUmimAM birAje che. ahIM bhagavAna e sUrya samAna che ane kAdava jevA sarovaramAM bhaktajana kamaLa rUpe rahe che. bhagavAnanAM kiraNono sparza jyAre bhaktane thAya che tyAre prabhunI stuti stavanA karavA lAge che. jema sUryanAM kiraNonA sparzathI kamaLanI pAMkhaDIo UghaDI jAya che tema sarva doSothI rahita evuM prabhunuM stavana-stotra to dUra paNa prabhunA viSe koI sadghArtA ke temanA caritra vize kaMI paNa kathana karavAmAM Ave to paNa aMtarano mela osaravA lAge che ane saghaLAM pApo dUra thAya che. guNo khIlavA lAge che. bhaktanA AtmAno romeroma ullasita thaI kamaLanI jema pUrNa vikasita banI sarovaranA vAtAvaraNane ullasita karI AnaMdavibhora thaI nAcI UThe che. bhaktano AtmA bhagavAnanA nAmasmaraNa mAtrathI ja paramArtha mArgamAM pragati kare che. satata smaraNastuti nahi paraMtu sAmAnya stuti karavAmAM Ave to paNa prabhunA prabhAvathI jagatanA jIvonAM pApa dUra thAya che. saMsArathI chUTavAnuM mithyAtva aMdhakAra dUra karavAnuM, ananya zakti bhaktajanane bhagavAna pAsethI prApta thAya che ane zuddha svarUpano vikAsa thAya che. prabhunI stuti ananya bhAvabhaktithI karavAmAM Ave to sarva pApono nAza thAya che. sarva pApo dUra thAya che. stutimAM adbhuta sAmarthya che. kAraNa ke jenI stavanA stutimAM karavAmAM AvI che teno prabhAva ananya che. stuti dvArA paramAtmA sAthe tAdAbhyatA sAdhI zakAya che. zrI jinasena svAmIe mahApurANamAM stutinuM svarUpa bahu saraLa rIte batAvyuM che. prabhunI stuti karatAM indra kahe che ke, "he bhagavAna! mArI buddhi maMda hovA chatAM huM mAtra bhaktithI prerAIne, guNaratnonI khANa evA huM ApanI stuti karuM chuM. Apa vItarAga hovA chatAM ApanI stuti karanArane potAnA vizuddha pariNAmane lIdhe uttama phaLa svayaM prApta thAya che. pavitra guNonuM kIrtana karavuM te stuti che. prasanna, buddhivaMta bhavya jIva stuti karanAra (stotA) che. sarvaguNasaMpanna evA Apa sarvajJadeva stutya che. ane mokSasukhanI prApti te stutinuM uttama phaLa che. svAnubhUti rU5 abheda bhakti pUrI thaze tyAM stutya ane stuti kAra evo bheda nahi rahe. Ama stutino ananya mahimA varNavavAmAM Avyo che. stuti e prabhuthI prabhutA sudhI pahoMcADe che. kamaLane ullasita ke vikasita karavAmAM sauthI mahattvapUrNa prabhAva sUryanAM kiraNono che. sUrya bhale khUba dUra dUra hoya paraMtu tenAM kiraNo kamaLane sparze che tyAre sarovaramAM biDAyelAM te khIlI UThe che. tevI rIte saMsArarUpI bhavasarovaramAM bhaktAtmArUpI kamaLa che. anAdikALanA ghora Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 || bhaktAmara subhya namaH aMdhakAramAM tenuM potAnuM svarUpa baMdha che. paramAtmArUpI sUrya ja A AtmakamaLane ughADI zake che. dUra hovA chatAM paramAtmA ja bhaktanA AtmakamaLane vikasita ane vikasita karI zake che. ' sUrijI beDIothI jakaDAyela baMdhana avasthAmAM rAjakedI tarIke che. eTale ke rAjAnA upasargono teo bhoga banyA che. AthI temanI sarakhAmaNI kAdavamAM rahelA kamaLa sAthe thaI zake che. baMdhana avasthA e kAdavarUpa che ane nirlepatA, keSita thayA vinA rahevuM e kamaLanI lAkSaNikatA batAve che. AvA viparIta saMjogomAM bhaktirUpI kamaLa karamAyeluM che. kamaLane sUryakiraNarUpI saMjIvanI prApta thAya to ja te khIle. bhaktajana mATe prabhustuti e saMjIvanI maMtra che.' sUrijIne zraddhA ane vizvAsa che ke saMsAranA upasargarUpI kAdavamAM karamAyelA kamaLarUpI rahelo huM avazya vikAsa pAmIza. arthAt bhagavAnanA guNanI kathA paNa AtmavikAsa karanAra che. prabhu tame amArAthI dUra nathI. tame to amArA hRdayakamaLamAM cho. pachI bhalene game teTalA upasargo Ave, temAMthI pAra UtarIzuM. ane ama tama jevA jarUrathI thaIzuM. zloka 10mo nityamAM muvanamUSa ! bhUtanAtha ! bhUtairguNairbhuvi bhavantamabhiSTuvantaH / tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiM vA, bhUtyAzritaM ya iha nAtmasamaM karoti / / 10 / / emAM kAMI nathI navInatA nAtha devAdhideva, bhakto sarve pada prabhu taNuM pAmatA nityameva; loko seve kadI dhanikane to dhanI jema thAya, sevA thAtAM prabhupada taNI Apa jevA ja thAya. (10) zabadArtha muvanamUSaTI - he jagatanA zaNagArarUpa ! bhavana - loka-jagatu tenA mUSaNa - zaNagAra jagatanA zaNagAra samAna te bhuvanamUSaNa. bhUtanAtha - he prANIonA svAmInuM ! bhUta prANI, tenA svAmI te nAca te bhUtanAtha, mUrta guauH - vidyamAna guNo vaDe muvi - pRthvIne viSe mahattama - tamane Apane magvanta: - stavI rahelA bhavata: tutyA bhavanti - ApanA jevA thAya che. nAtyamUta - ati Azcaryajanaka nathI - nathI, te - ati-ghaNuM, mutam - Azcaryajanaka, nanuM nizcayathI tene vim - temAM mahattva zuM? vI - athavA mUtya - samRddhi vaDe gAThitam - potAnA Azritane . - jeo phuda - A duniyAmAM mAtmarAma" - potAnA jevA navarAti - karatA nathI. bhAvArtha : he jagatanA zaNagAra ! he prANIonA svAmInuM! vidyamAna guNo vaDe tamArI stuti karanArAo Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 205 tamArA jevA thAya che, paraMtu emAM Azcarya pAmavA jevuM kaMI ja nathI, kAraNa ke jeo duniyAmAM potAnA Azritone samRddhi vaDe potAnA jevA karatA nathI, temanuM mahattva nathI. vivecana : gAthA 10 stotrakAra sUrijIe be saMbodhanacihno dvArA paramAtmAne saMbodhita karyA che. (1) bhuvanabhUSaNa, (2) bhUtanAtha A baMne saMbodhana viziSTa saMbaMdhanuM sAmaMjasya rajU kare che. bhuvanamUSa | . eTale ke arihaMtA loguttamA arthAt he paramAtmA ! Apa AlokanA bhUSaNa cho, alaMkAra cho. jagatanA zaNagAra cho. arihaMto AlokanA sahuthI uttama puruSo che. eTale temane bhuvananA bhUSaNa kahI zakAya. ahIM loka zabdathI traNe lokanuM tribhuvananuM sUcana che. uttama zabdano bhAva mUSaNa zabda vaDe vyakta thayelo che. paramAtmA thakI ja A bhuvana suzobhita che. lokottara banI gayA, siddha avasthA prApta karI cUkyA pachI loka sAthe zo saMbaMdha hoya ? stotrakAra sUrijI lokottarano loka upara rahelo prabhAva darzAve che. sAtamA zlokamAM temaNe batAvyuM che ke paramAtmA vaDe loka Alokita (prakAzita) bane che. paramAtmAnA AlokathI ApaNo pApa-aMdhakAra haTe che. AThamA ane navamA zlokamAM paramAtmA vaDe loka prabhAvita bane che. arthAtu paramAtmAno prabhAva hoya che. paramAtmAnA prabhAvathI ApaNo vItarAgabhAvano abhAva haTe che. ane nAdramukta... zloka dvArA ema darzAve che ke paramAtmA dvArA loka suzobhita bane che. paramAtmAnA suzobhanathI ApaNI anAdikAlIna karmajanya azobhanIyatA dUra thAya che. jyAre mithyAtvano abhAva ane samabhAvano AvirbhAva thAya che tyAre ja bhakta paramAtmAnA Aloka-prabhAva ane suzobhanano anubhava kare che.' tAtparya ke prAcIna manISIoe e arihaMta bhagavaMtane je lokottama vizeSaNa lagADeluM che teno ja bhAva A bhuvanamUSaNa'mAM rahelo che. bhuvanamUSaNa'nI vizeSatA e che ke e zabda padalAlityavALo che. bhUtanAtha - zrI jinezvara bhagavaMtane bhUtanAtha evuM saMbodhana karavAmAM AvyuM che. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhAzrIjI bhUtanAtha zabdane samajAvatAM kahe che ke, "bhUta eTale jIva je pote saMbhUta che, jenuM kadI nirvANa nathI thayuM. ane je bhUta atItathI, anAdikALathI ane sadAya rahenAra che." ahIM jinezvaradevane bhUtanAtha'nuM vizeSaNa lagADavAmAM AvyuM che. kAraNa ke prabhu sarva prANIonI rakSA karanArA che. mahAdeva ane zaMkarane paNa bhUtanAtha kahevAmAM AvyA che. ahIMyA paNa jo bhUtanAtha zabdathI mahAdevanuM sUcana hoya to paNa sArthaka che. kAraNa ke A vizvanI aMdara zrI tIrthaMkara paramAtmA sivAya bIjo koI deva vidyamAna nathI. traNe lokamAM tathA devo, devendro ane zakrendro zrI tIrthakara bhagavaMtane pUje che, vaMde che ane tethI teo mahAdeva nAmane sArthaka kare che. zrI kAnajI svAmI A saMdarbhe jaNAve che ke, "arihaMta paramAtmAne bhUtanAtha evuM saMbodhana Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 . || bhaktAmara tulyu namaH || karyuM che. eTale ke sAdhaka jIvo Apane ja potAnA nAtha samaje che. kemake dharmanI prAptimAM, rakSAmAM ke pUrNatAmAM Apa ja amArA nimitta cho. mahAdevane bhUtanAtha kahevAya che. e ahaMtadeva ! he RSabhadeva ! Apa ja amArA sAcA mahAdeva cho. bhUtanAtha arthAtu samasta jIvarAzinA nAtha jemanA vagara sahu anAtha. AcArAMga sUtramAM ghaNI jagyAe jIva mATe mUyA' zabdano upayoga thayo che. A zlokamAM sUrijI stotra racavAno potAno uddeza anyokti dvArA vizeSa spaSTa kare che. saMsAranA sarva prakAranAM baMdhanothI chUTIne prabhusvarUpa thavA icche che te mukhya uddeza A paMktiomAM prastuta karyo che. sUrijI jaNAve che ke "he bhuvanabhUSaNa ! he bhUtanAtha ! tamArA vidyamAna - adbhuta guNonuM kIrtana karanArA tamArA jevA ja thaI jAya che. paraMtu mane emAM kaMI Azcarya lAgatuM nathI. kAraNa ke sAmAnya manuSyo paNa potAnA sevakone dhana vagere ApIne potAnA jevA banAvI de che. jyAre tame to traNa bhuvananA nAyaka cho. eTale tamArI stuti-stavana karanArane A rIte nyAla karI do, emAM Azcarya zuM? Azcarya to tyAre ja thAya ke jo tamArA abhuta guNonuM kIrtana karanArA tamArA jevA na thatAM bhavabhramaNanA pherA karatAM saMsArasAgaramAM rakhaDyA kare !" arthAtu ahIM sUrijIe saMsAranA prasaMgomAMthI eka udAharaNa lIdhuM che. saMsAramAM karmone AdhIna garIba ane dhanavAna baMne prakAranA mANaso hoya che. je garIba mANasa hoya te dhanavAna thavA mATe anya dhanavAnanI sevA kare che. tenI kRpAdRSTi pAmIne dhana prApta karavA mATenI jarUrI AvaData (kalAkArIgIrI) te meLave che ane te anusAra puruSArtha paNa kare che. garIba mANase karelA puruSArthanA phaLa svarUpe te pote dhanavAna bane che. A saMsAramAM ApaNane AvuM banatuM jovA maLe che. jema saMsAramAM A pramANe banatuM hoya che te ja pramANe paramArthamAM paNa banatuM hoya che. paramArtha mArgamAM sauthI samRddhasarvajJa paramAtmA che. A paramAtmA je samRddha che tenI paramArtha mArgano karmathI garIba zuddha bhAvathI sevA kare to karmathI dhanavAna thAya che. paramArthanuM uttama pada je che te tIrthakara pada ke arihaMta pada A tIrthakara padanI bhaktibhAvapUrvaka sevA jo koI AtmA kare to te paNa A arihaMta padane pAme che. prabhunA vidyamAna guNo vaDe temanI stuti karanAra temanA samAna banI jAya che. sUrijI ahIM samajAve che ke guNonA bhaMDAra evA prabhune sevatAM sevA karanArane paNa tevA guNonI prApti thAya che temAM zuM Azcarya, je jenI sevA kare te tenA jevo thaI jAya. tamArI sevA karavAthI tamAro sevaka tamAruM sarvajJapaNuM prApta kare che. kAraNa ke saMsAramAM paNa koI garIba dhanavAna pAse rahIne tenI sevA (parizrama) kare to samaya jatAM te garIba paNa dhanavAna bane che. avyaktapaNe sUrijI jaNAve che ke mane to Azcarya to ja thAya jo tamArI ananya sevA karavA chatAM paNa sevakanuM paramArthanuM daridrapaNuM jAya nahi. arthAt sevaka sevyarUpa na bane to A Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 zrI bhaktAmara stotra paMktio samajavA mATe zrImad rAjacaMdranuM nIcenuM jaNAveluM vacana cAvIrUpa banI rahe che. aciMtya jenuM mahAtmya che, tenuM satsaMgarUpI kalpavRkSa prApta thaye jIva daridra rahe ema bane to A jagatane viSe te agyAramuM Azcarya ja che.' je sevaka che te prabhunI sevA kare che ane sevA karatAM karatAM paramArthane na pAme to ja AzcaryarUpa che. sUrijI potAne buddhihIna, zaktihIna, maMdabuddhinA, vidvAnonI hAMsInA pAtra mAnatA hovA chatAM prabhunI yazagAthA ane stavanA-stuti karavAne dRDhasaMkalpI zA mATe banyA ? tenuM rahasya A zlokamAM prApta thAya che. pote daridra che ane paramAtmA traNa bhuvananA nAyaka che ane temanI ananya stuti-stavanA dvArA potAnuM dAridra dUra karavAno nirdhAra A zlokamAM jaNAI Ave che. prabhunI sevA karatAM karatAM prabhusvarUpa prApta thAya che. A saMdarbhe kAnajI svAmI kahe che ke, pArasamiNa karatAM paNa paramAtmA mahAna che. kemake pArasamaNi saMge to loDhuM phakta sonuM bane che. te pote pArasa nathI banatuM, jyAre paramAtmAnA sevanathI to A jIva pote paramAtmA banI jAya che.' jeno Azaro lIdho che, jenuM zaraNuM svIkAryuM che te pachI tenA jevA na thaIe to navAI che. zrI mAnatuMgasUrie to dharmanA Adi arthAt zrI AdinAtha prabhunI stutinI zarUAta karI che ane enA guNonA prabhAvane kAraNe temanA bhAva paNa prabhupada pAmavAnA che. arthAt ahIM sUrijI garbhita rIte sUcave che ke huM tamArA anaMta guNonuM stuti-stavana karI rahyo chuM. eTale kyAreka, ekAda bhavamAM, kAlAMtare tamArA jevo ja thaIza. zloka 11mo dRSTvA bhavantamanimeSavilokanIyaM, nAnyatra toSamupayAti janasya cakSuH pItvA payaH zazikaradyuti dugdhasindhoH kSAraM jalaM jalanidhe rasituM ka icchet ? / / 11 / jovA jevA jagamahiM kadi hoya to Apa eka, bIjA sarve sakaLa prabhuthI utare che ja cheka; pIdhuM hoye ujaLuM dUdha jo caMdra jevuM majAnuM, khArAM khArAM jaladhijaLane ko pIe kema mAnuM ? (11) zabdArtha bhavantam - Apane, tamane, vRdgha - joIne, animeSa - niraMtara nimeSa - AMkhano palakAro tenAthI rahita te, animeSa - eTale niraMtara (AMkhano palakAro mAryA vinA), vilonIya - darzana ka2vA yogya nAtra anya koI sthaLe nahi toSanapayAti - saMtoSa pAmatI nathI. nasya cakSu: - manuSyanI AMkho UtsA paya: - dUdha pIIne zaziravrutti - caMdranA kiraNa jevI kAMtivALuM Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / bhaktAmara tulyuM namaH / / 208 zazi - caMdra, tenA var kSIrasAgaranuM zveta dUdha - cAkhavAne phaot icche che ? : -- - ki2Na, tenI zruti - kAMti che jemAM te zaziravruti. lusindhoH koNa naniSeH - dariyAnuM kSar nanaM - khAruM pANI rasituma - bhAvArtha : he prabho ! AMkhano palakAro mAryA vinA animeSa dRSTie, niraMtara darzana karavA yogya evA ApanA rUpane eka vAra joyA pachI manuSyanI AMkho anya koI sthaLe saMtoSa pAmatI nathI. caMdranA kiraNanI kAMti jevuM kSIrasamudranuM zveta dUdha pIdhA pachI dariyAnuM khAruM pANI pIvAnI icchA koNa kare ? - vivecana : gAthA 11 stotrakAra sUrijIe stotranA maMgalAcaraNamAM bhagavAnanAM stuti-stavana, kIrtanano mahimA ane stotraracanAno hetu temaja temanI kathAno mahimA jaNAvyo. have A zlokamAM prabhunA darzanano mahimA jaNAve che. zrI AdinAtha bhagavAnanuM ananyapaNuM kevI rIte che ane anya jIvo karatAM zA mATe teo ja stutya che te udAharaNa dvArA teo samajAve che. sUrijI jagatathI para banI prabhumaya banavA icchatA hatA. tethI ja potAnA bhAvonI abhivyakti paNa prabhune ja saMbodhIne karI che. temane samagra jagatanI aMdara jo koI darzanIya hoya to te zrI AdinAtha bhagavAna ja evuM lAge che. kAraNa ke te sarvotkRSTa che, sarvottama che. temanA sivAyanA jIvo temanAthI UtaratI kakSAnA che. zrI AdinAtha bhagavAna sarvotkRSTa, sarvottama che. kAraNa ke dharmanI zarUAta karanAra, yugaliyA dharmane nivAranAra, muktinA mArge laI janAra, vagere anekavidha upakAra karanArAomAM teo prathama hatA. mATe sUrijI temane sarvottama gaNe to te yogya ja che. AvA zrI AdinAtha bhagavAnanAM darzana animeSa nayane arthAt apalaka dRSTie AMkhanI pAMpaNanuM maTakuM mAryA vagara karavAyogya sUrijIe kahyAM che. yogIrAja AnaMdaghanajIe carma-nayana ane divyanayana(AtmacakSu)no bheda vyakta karIne darzana(mArga)no mahimA darzAvyo che H "carama nayana karI mAraga jovatA, bhUlyo sakala saMsAra je. ne jayaNe karI mAraga joIe, nayana te divya vicAra re. carmacakSuo vaDe jovuM e jovuM che, ane divya nayano vaDe jovuM e darzana che. jeNe 52mAtmAne nathI joyo teNe kAMI nathI joyuM. jeNe paramAtmAnAM darzana karyAM teNe kaMIka joyuM. jeNe paramAtmAne AMkhomAM vasAvyA teNe sarvasva joyuM. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 209 prabhunAM darzana pachI saMsAramAM kaMI ja darzanIya rahetuM nathI. tamAma tulanAo, tamAma upamAo samApta thaI jAya che. phakta prabhunuM darzana atulanIya, anupama ane apUrva AtmasAt thaI jAya che." stotrakAra sUrijI kahe che "he bhagavAna! tamAruM rUpa anupama che. te apalaka nayane niraMtara jovA jevuM che. jeo A rIte eka vAra tamArAM darzana karI le che tenA cakSuone jagatanI bIjI koI vastu jovAthI saMtoSa thato nathI. dAkhalA tarIke eka manuSya eka vAra kSIrasAgaranAM caMdrakiraNo jevA zveta dUdhanuM pAna kare, te zuM pharI samudranuM khAruM pANI pIvA icche kharo ? tAtparya ke na ja icche." zrI AdinAtha bhagavAnanuM svarUpa zAMtidAyaka ane zAMta che. tArA rUpa-raMgamAM jeTaluM AkarSaNa che tenA karatAM anekagaNuM vadhAre AkarSaNa tArI vItarAgatAmAM che. tArA aneka guNomAM che. prabhunA caMdramA jevA zItaLa, zAMta svarUpanuM, apalaka pAMpaNe darzana karatAM anero AnaMda anerI zAMti prApta thAya che. Avo AnaMda ane AvI zAMti bIjA koI paNa svarUpanAM darzana karavAthI thatI nathI. sUrijIe A paMktimAM rahasya bharI dIdhuM che. teo kahe che ke jemane tuM apalaka nayane nihALI rahyo che te anya koI nahi, te te pote ja che. parama jyotirmaya anaMta jJAna darzanasvarUpa che ane AnaMdathI bharapUra apratima che. AcArAMgamAM kahyuM che tema : je aNaNaNadasI se aNaNaNarAme je aNaNaNarAme se aNaNaNadasI je ananya(AtmAnuM)nA tuM darzana karI rahyo che te ja ananya (AtmA)mAM tuM ramaNa kare che. (prasanna rahe che, ane je ananya (AtmA)mAM tuM prasanna rahe che e ja ananya (AtmA)nA tuM darzana karI rahyo che. arthAt jene tuM joI rahyo che te tuM svayaM che. prabhunuM rUpa ananya che, zAMta, prasanna, bhavya, mukhamudrA darzanIya che. temanuM svarUpa alaukika hoya che. temAMthI vItarAgatA, zAMti ane AbhAmaMDaLanI pavitratA pragaTatI hoya che. jinezvaradevanA svarUpa aMge kahyuM che ke : "prazamarasa nimagnaM dRSTi yugmaM prasanna vadanakamalamaGakaH kAminIsaMgazUnyaH / karayugamapi yatte zastrasaMbandhavandhayaM, tavAsa nati kevo vItarI tvameva ||'' de heva ! tamArAM baMne cakSuo prazamarasathI bharelAM che. tamAruM vadanakamaLa ati prasanna che ane tamAro khoLo kAminInA saMgathI rahita che. vaLI tamAruM karayugala koI paNa zastra sAthe saMbaMdha dharAvatuM nathI, he deva ! A jagatamAM tame ja sAcA vItarAga cho." AvuM prabhunuM rUpa anupama che. prabhunuM svarUpa apalaka pAMpaNe vAraMvAra darzanIya che. jeo Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 // bhaktAmara tulya namaH | AvA bhaktibhAvapUrvaka prabhunA alaukika ananya svarUpanuM darzana karI le che, teone pachI tamArA sivAya je koI paNa che te sarve anyatra, avilokanIya ane adarzanIya lAge che. have tene jagatanI anya koI vastu jovAthI saMtoSa thato nathI. tArAM darzana mAtrathI je atRpta hatuM te saMtuSTa thaI gayuM. je zreSTha hoya te ja grahaNa karavuM. UtaratI kakSAnI vastu zA mATe grahaNa karavI? ane zreSThatAnI apekSAe ja sUrijI mAtra zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karavAno nizcaya kare che. zrI mAnatuMgasUrijI potAnA A bhAvo samajAvavA mATe kSIrasamudranA dUdha ane samudranA khArA pANInuM udAharaNa Ape che ke he prabhu! soLe kalAe khIlelA caMdramAnI zubha cAMdanInI kAMtisamAna kSIrasamudranuM dUdha pIdhA pachI lavaNasamudranA khArA pANIne pIvAnI icchA koI kare kharuM? arthAt koI paNa jIva AvI icchA na ja kare. A saMdarbhamAM zrI kAnajI svAmI jaNAve che ke, "kSIrasamudramAM magaramaccha nathI, mela nathI, tenuM pANI khIra jevuM mIThuM che. te cAkhyA pachI lavaNasamudranuM khAruM pANI moDhAmAM koNa nAkhaze? tema he deva ! ApanA zAsanamAM AvIne caitanya samudranI atIndriya zAMtino rasa cAkhyo, have Akhoya saMsAra amane khArI lAge che. samasta parabhAvothI pAchA vaLIne amArI pariNati aMtaranA svabhAva tarapha DhaLe che. have sarvajJa vItarAga deva sivAya bIjA ajJAnI-rAgI kudevonI mAnyatA AtmAnA sarva pradezathI chUTI gaI che. je rAgAdimAM dharma mAne teNe to he deva ! vItarAga evA Apane dIThA ja nathI. ApanuM vItarAgI rUpa jagatamAM sauthI suMdara che. tene oLakhyA pachI amArI daSTi have bIje kyAM thaMbhatI nathI. amArA romeromamAM, pradeza-pradezamAM ApanI vItarAgatA vasI. gaI che." zrI AdinAtha bhagavAna caMdranI cAMdanI jevA zItaLa ane prasannatA ApanAra kSIrasamudranA dUdha jevA che. prabhunA AvA AlAdaka zAMta-zItaLa anupama rUpane animeSa dRSTie niraMtara nIrakhavAthI je anero AnaMda prApta thAya che tevo AnaMda anya koI paNa svarUpane nIrakhavAthI thato nathI. eTale ke anya sarva svarUpo lavaNasamudranA khArA jaLa jevAM che. AnuM kAraNa jyAM koI paNa prakArano rAga che tyAM vilAsa ane vikArabhAvo mukha para dekhAyA vagara rahetA nathI ane jyAM AvA vikArabhAvo dekhAya che tyAMthI mIThAza cAlI jAya che ane khArAza Ave che. ane jyAM vitarAgatA che, zAMti che, pavitratA che tyAM ananyatA pragaTe che. kSIrasamudranA jaLamAM dUdha jevI mIThAza che. ane e mIThAzane cAkhyA pachI khArAza koNa cAkhe ? tethI ja he prabhu! ApanA darzana sivAya anya darzanathI have saMtoSa thaze nahi ane tethI ja anyanI icchA have nathI rahI. tAtparya ke sarva devomAM zrI jinendra bhagavaMtanI mukhamudrA vadhAre zAMta, vItarAgI, AbhAmaMDaLanI pavitratA tathA prasannatAthI bharapUra, citta haranAra che. tethI niraMtara darzana karavA yogya che. jinezvaradevanA A prakAranA darzanane stutimAM paNa varNavAyuM che." Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 21 "darzanaM deva devasya, darzanaM pApanAzanam / darzanaM svarga sopAnam, darzanaM mokSa sAdhanam / / " arthAt devAdhideva evA zrI arihaMta paramAtmAnuM darzana karavA yogya che e darzana pApano nAza karanAra che. e darzana svargamAM prazasta pagathiyA jevuM che ane mokSanuM uttama sAdhana che. tAtparya ke devonA paNa je deva che evA devAdhideva zrI jinezvaradevanuM darzana haMmezAM karavA yogya che. ane AvA prabhunuM darzana karavAthI sarva pApono nAza thAya che. svarga meLavavA mATe prathama pagathiyArUpa che. kAraNa pApano nAza thAya to puNya baMdhAya ane svarganAM sukha prApta karavA mATe pagathiyArUpa che ane mokSa meLavavA mATenuM uttama sAdhana che. sAdhya sudhI pahoMcavA mATe darzana eka sAdhana che. mAnatuMgasUrie A zlokamAM darzanano apUrva mahimA batAvyo che ane vItarAga svabhAvanI bhakti karatAM karatAM siddhi padane pAmI zakAya che. bloka 12mo yaiH zAntarAgarucibhiH paramANubhistvaM, nirmApitastribhuvanaikalalAmabhUt / tAvanta eva khalu te'pyaNavaH pRthivyAM, yatte samAnamaparaM nahi rUpamasti / / 12 / / je je uMcA aNu jagatamAM ThAma ThAme paDyAM che, te te sarva grahI graha aha ApamAMhi jaDyA che; A pRthvImAM parama aNuo teTalA mAtra dIse te hetuthI prabhu tuja samuM rUpa nA anya ko che. (12) zabdArtha che. - je zAntarIvimiH - jemanA moha-mamatA zAMta thavAthI prazamarasanI kAMti prakaTI che evA zAnta - thayo che jeno 2 - moha-mamatA, te zattarI - tenI - kAMtithI yukta, te pAntara - arthAt jenA mukha para prazamarasanI kAMti pragaTI che evA. paramANuma: - paramANuo vaDe je atyaMta sUkSma che te paramANu tam - tame ApanuM zarIra mita: - baneluM che . ghaDAyeluM che. nirmANa thayeluM che. tribhuvane - he traNa bhuvananA ekamAtra advitIya tatA mUta - alaMkArarUpa suMdara zreSTha ramaNIya tilaka samAna tAvA va tu - kharekhara eTalA ja che te gaNava: - te aNuo sApa - paNa pRthivyam - A pRthvImAM thata: - jethI te samAnam - ApanA jevuM param - bIjuM rupam - rUpa-svarUpa nara mArata - nathI. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 * bhAvArtha : || bhaktAmara turthya namaH / / traNa bhuvananA advitIya alaMkArarUpa he prabho ! zAMtarasanI kAMtivALA je paramANuo vaDe ApanuM zarIra nirmAyeluM che, te paramANuo A vizvamAM teTalA ja che, kAraNa ke ApanA jevuM anya rUpa A pRthvImAM koI paNa sthaLe hasti dharAvatuM nathI. prabhunA zubha darzanathI stotraracanAmAM AgaLa vadhI rahelA sUrijInuM dhyAna prabhunI pavitratAthI bharelI dehasRSTi upara paDyuM. A dehanA pudgalo-paramANuo punita-pAvana to hatA, paNa sAthe sAthe parama audArika hovAthI atyaMta pavitratAthI bharapUra paNa hatA. prabhunuM rUpa sUrijIne ananya lAgatuM hatuM. kAraNa ke te dehanuM nirmANa evuM to adbhuta hatuM ke tenuM rUpa anupama, advitIya ane atulanIya hatuM. AvA nirmANa thayelA dehanuM evuM kayuM rahasya che je bIjA aneka jIvone prApta thaI zakatuM nathI ? A rahasyane sUrijI have A zloka dvArA samajAve che. prabhunuM rUpa ananya che te samajAvavA mATe eka tArkika kAraNa sUrijI Ape che. traNa bhuvananA advitIya zaNagArarUpa he prabho ! tamArA aMtaramAM zamarasa pragaTelo che ane teno bhAva tamArA mukhamaMDala para barAbara taravare che, tethI tame zAMtarasanI sAkSAta mUrti ho, tevA jaNAo cho. tamArA jevo zAMtarasa anya koI vyaktinA mukha para jovAmAM Avato nathI. tethI mane ema lAge che ke A jagatamAM zAMtarasanA jeTalA paramANu haze te badhA tamAruM nirmANa karavAmAM vaparAI gayA haze. jo emAMnA paramANu zeSa rahyA hota to tamArA jevI anya zAMta mUrti avazya nirmANa thaI hota. paraMtu evI zAMta mUrti anya koI nirmANa thaI nathI. eTale mAruM e maMtavya yathArtha che. tAtparya ke tamAruM rUpa eka anokhuM che ke jenI sarakhAmaNI A jagatanI anya koI vastuthI thaI zake tema nathI. stotrakAra sUrijI kahe che ke traNa lokanA tilakasvarUpa he prabhu ! jagatamAM jeTalA uttama he zAMtarasa paramANuo kahevAtA saumya-tejasvI-kAMtimaya paramANuo hatA te badhA vaDe ApanA dehanuM nirmANa thayela, A paramANu teTalA ja hovA joIe. kAraNa bAkI rahelA UtaratI kakSAnA paramANuo vaDe jagatanA anya jIvonA dehanuM nirmANa thayela hovAthI ApanA advitIya sauMdaryavAna dehanA samAna bIjA koI jIvanA dehanuM rUpa hotuM nathI. prabhu ! kevo pavitra che Apano dehaparyAya !. ApamAMthI nIkaLatAM kiraNo samagra vAtAvaraNane prabhAvita karI rahyAM che ane temAMthI prasaratI UrjA sahaja-zAMta che. ApanuM alaukika dehasauMdarya, nirvikAra vilakSaNatA samagra sajIvonA AkarSaNanuM suMdara kAraNa banyuM che. Apa vItarAgI cho tethI je koI prANI ApanA sAnnidhyamAM Ave che te paNa ApanA jevA sahaja zAMta, nirvikArI thaI jAya che. ApanA dehanuM nirmANa ja evA paramANuo dvArA thayuM che jemAM rAga-ruci ja samApta thaI cUkI hoya che. AcArya mahAprajJa A saMdarbhamAM nirUpe che ke, "ApanA paramANuo zAMta, rAga-rucivALA che.'' zAMta-rAga-ruci A padanA be artha thaI zake che. eka artha e ke jemaNe rAgane zAMta karI Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 213 dIdho che athavA jemanI rAganI ruci zAMta thaI gaI che. rAganuM tAtparya rAga-dveSa baMne sAthe che. mULavRtti rAga che. veSa to teno upajIvI che. rAga che tethI ja TheSa thAya che. rAga hoya to veSa thaze ja nahi. mAnatuMga kahe che ke je paramANuoe ApanI rAga-rucine zAMta karI dIdhIte durlabha che. teno bIjo artha e che ke evuM zarIra durlabha che je zarIramAMthI zAMtarasanAM kiraNo prasarI rahyAM che. 12 zAstrakAroe rasane nava prakAranA gaNAvyA che ane temAM zAMtarasane mukhya mAnavAmAM Avyo che. vItarAgI te hoya che je sauthI vadhAre zAMta hoya che. AvA vItarAgI svarUpanI mahattvapUrNa zarata rAgane toDavAnI nathI. rAganI rucine samApta karavAnI che. zrI jinezvaradeva to AvA zAMtarasanI mUrti hoya che. arthAt temaNe saMpUrNapaNe rAga-dveSano ghAta karyo hoya che. ane tethI teo vItarAgatAnI sAkSAt mUrti samAna hoya che. pratyeka jIvAtmAnA dehanuM nirmANa teNe karelAM karmo anusAra thAya che. zrI jinezvaradeva tIrthakara bhava pUrvenA trIjA bhavamAM savi jIva karuM zAsana rasI'nI bhAvanA bhAvIne tIrthakara nAmakarmanuM nikAcana kare che. tIrthakara bhavamAM nAmakarmanA udayathI zAMtarasathI nirmAyelA utkRSTa deha svarUpane prApta kare che. prabhunA dehanI uttamatA batAvavAnI sAthe sUrijI ApaNane eka suMdara siddhAMtanuM paNa jJAna Ape che. jIvanA bhAva jema jema Urdhva kakSAnA thatA jAya che tema tema te zubha bhAvane lIdhe zubha prakAranA paramANuo ja te jIvathI grahAya che. jeTalA bhAva ucca teTalA ucca prakAranA paramANu jIva grahaNa kare, tyAre zrI tIrthakara bhagavaMtanA bhAvo to sarvottama hoya che. pUrvanA bhavamAM jyAre 'sarva jIvane zAsana rasI' karavAnA bhAvo utkRSTapaNe pravarte che, svAra kalyANanI bhAvanA utkRSTatAe pahoMce che tyAre to jIva tIrthakara nAmakarma upArjana kare che, alabatta, AvA bhAvanI utkRSTatAe pahoMcatA jIvo alpAtialpa che. tethI ja sarvajJapaNuM pragaTAvI tIrthakara pada zobhAvanAra AtmA paNa alpAtialpa ja rahyA che ane AvA utkRSTa bhAva sevanAra, evo ja utkRSTa deha dhAraNa kare temAM navAI paNa zI che ? AthI tIrthaMkara prabhune keTalAka atizaya janmathI ja pragaTe che ane samaya jatAM temAM vRddhi thatI jatI hoya che. anya jIvone paNa bhAvanI utkRSTatA sAthe dehanI utkRSTatA pragaTe che ane sarvajJa thayA pachI deha mAtra zAtAvedanIyanuM nimitta ja rahe che. jeTalA mananA bhAva utkRSTa hoya teTalA utkRSTa svarUpanA dehanI prApti thAya che. tAtparya ke prabhue utkRSTa bhAvo ja bhAvyA hatA. eka paNa azubha bhAvane potAnAmAM rahevA dIdho na hato tethI ja temanA dehamAM eka paNa azubha paramANunuM astitva dRSTigocara thatuM nathI ane temano deha utkRSTa, alaukika, saumya, zAMtarasavALo hoya che. sarvottama prakAranA paramANuo dvArA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 | bhaktAmara tunyuM namaH | nirmANa pAmelA A dehanuM sauMdarya evuM anupama hoya che ke sarva jIvonuM dhyAna temanA tarapha AkarSAya che. vizvamAM evuM koI tattva nathI, jenuM nirmANa zAMtarasamaya paramANuonI saMracanAthI thayuM hoya. mAtra zrI jinezvaradevanA nirmANamAM ja AvA viziSTa paramANuono upayoga thayo che ane tethI ja temanI bhaktibhAvapUrvaka sAdhanA ArAdhanA karavAthI bhaktane zAMtinI prApti thAya che. paramANuonI zaktine samajavA mATe vaijJAnikonA varSo nIkaLI jAya chatAM samajAvI zakatA nathI. te vAta te sUrijIe eka ja paMktimAM vyakta karI dIdhI che. zrI jinezvaradevanA dehanuM nirmANa zAMtarasamaya paramANuothI thayuM hovAthI temanA kalyANakonA samaye temanA padgalika prabhAva jagatanA traNeya loka upara paDe che ane e ja kAraNe kalyANaka samaye nArakIonA jIvo paNa kSaNabhara AnaMda ane prakAzano anubhava kare che. prabhunA kalyANaka prasaMge jagatanA paramANuomAM parivartana Ave che. AgamamAM paNa A vAta jaNAvavAmAM AvI che. cauhiM ThANehiM loujjote siyA, taMjahA arihaMtehiM jAyamANe hiM, arihaMtehiM pavvayamANe hiM, arihaMtANaM NANuppAyamahimAsu, arihaMtANaM parinivvANamahimAsu ! cAra kAraNe lokamAM udyota thAya che. (1) ahaMtono janma thatAM, (2) ahaMtonA pravarjita thavAnA prasaMge, (3) ahaMtonA kevaLajJAna utpanna thavAnA upalakSamAM karavAmAM AvatA mahotsava samaye (4) ahaMtonA parinirvANa mahotsava prasaMge. uparokta vANI AgamanI che, jenA parathI zrI jinezvaradevanA paramANuono prabhAva jagata upara ane jagatanA sarvajIvo upara kevo paDe che te samajI zakAya che. brahmAMDamAM rahelAM AkAzI tattvo graha nakSatronI asara ApaNA mana upara paDe che ane tenI asara jIvana para paDe che. bAhyasRSTi ane mAnavInI AMtarika cetanAno vikAsa e sAdhanAnuM abhiyAna che. jyAre prabhunA zAMta rasamaya mukhanAM darzana thAya che tyAre temAMthI nIkaLatA pudgalo sAdhakanI cetanAne sAdhanAmAM magna banavA tatpara kare che ane A tatparatA sAdhakane prabhumaya. prabhu jevA zAMta banAve che, arthAt rAga-dveSa rahita banAve che sUrijIe ahIM zrI jinezvaradevane lalAma' kahyA che. A zabdane samajAvatAM AcArya mahAprajJa Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 215 jaNAve che ke "tribhuvaneka lalAyabhUta " Apa traNe lokamAM lalAmabhUta cho. lalAmano eka artha che tilaka, Apa traNe lokamAM tilaka samAna cho. cakravartI samrATanA gaLAmAM suzobhita mALAne paNa lalAma kahevAmAM Ave che. Apa traNe lokanA lalAma banI gayA cho. ApanA jevuM traNe lokamAM bIjuM koI jovA maLatuM nathI."13 zrI jinezvaradevane tribhuvanatilaka samA gaNavAmAM AvyA che. sUrijIe paNa prabhune traNa lokanA tilaka samAna jaNAvyA che. prabhu jevuM anya koI nathI ke jene mATe lalAma' zabdano prayoga karI zakAya. kAraNa prabhu sivAyanA anya manuSyAdimAM AnAthI UtaratI kakSAnAM nAmakarma, puNya prakRtiono udaya UtaratI kakSAnAM hovAnA kAraNe bIjA koI jIvanA dehanuM rUpa-lAvaNya-lAlitya bhagavAnanA dehanI tulanAmAM AvI zakatuM nathI. A paMktio dvArA sUrijI pote e bodha grahaNa kare che, temaja anyane grahaNa karavA protsAhana Ape che ke jema jema potAnA bhAvonuM UrdhIkaraNa thatuM jaze tema tema uttama vastuo, uttamanA AkarSaNathI vinA prayatna prApta thatI jaze. bhAvonuM UrdhIkaraNa karavA mATe prabhunA guNomAM lIna banavuM e ja bhaktajana mATe parama kartavya che. ema karavAthI prabhunuM ananyapaNe bhaktane yathArtha samajAtuM jaze. stotrakAra sUrijInI A samagra stuti zAMtarasa upara AdhArita che. rAga-dveSarUpa kaSAyano ghAta thavAthI zAMtarasanI prApti thAya che. tevo A stutino nicoDa che. prabhunuM sauMdarya apratima hoya che. jemano deha kAMti, zAMti, pavitratA, nirmaLatA, vItarAgatA AdithI prabhAvita hoya che. temanuM AbhAmaMDaLa pavitra banI jAya che ane sAthe sAthe AjubAjunA vAtAvaraNa ane temanA saMsargamAM AvatA dareka AtmAone temanA jevA banAvI de che tenuM kAraNa che mukhamaMDaLamAMthI Tapakato zAMtarasa. zAstrakAroe varNavelA nava rasomAMthI bhaktAmara stotranA A zlokamAM zAMtarasane varNavavAmAM Avyo che, je sauMdaryazAstranI adbhuta mImAMsA che. ahIM sUrijIe khUba suMdara rIte sauMdaryane samyaka rUpe vyAkhyAyita karI che, je adhyAtma ane sauMdaryazAstra baMne mATe atyaMta mahattvapUrNa che. A rIte sUrijIe suMdara priya, nayanahArI, manohArI dehaparyAyanA viziSTa darzanIya parama AbhAvAna mukhamaMDaLanAM darzana karAvyAM che. bloka 13mo vaktraM kva te suranaroraganetrahAri, niHzeSanirjitajagat tritayopamAnam / bimbaM kalaGkamalinaM kva nizAkarasya yadvAsare bhavati pANDupalAzakalpam / / 13 / / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 * || bhaktAmara turthya namaH / 1 jeNe jItI tribhuvana taNI upamA sarva rIte, devonA ne janagaNa taNA cittane kheMcatI te; thAto jhAMkho zazI paNa prabhu ApanA mukha pAse, melA jevo dina mahiM ane cheka pILo ja dIse.(13) zabdArtha - bhavanavAsI devo, nAgendro netrari - nayananuM haraNa suranara - deva ane manuSya purA karanArA-AkarSaNa karanArA nizeSaH - samastapaNe (kAMI zeSa rAkhyA vinAnuM) nirpita - jItI lIdhuM che. nAt tritaya traNa jagatanI upamAnam - upamAo sarakhAmaNI te vantram - ApanuM mukha maMDala va - kAMtAmatinam kalaMkathI malina, DAghAthI meluM nizAkarasya caMdramAnuM vizvam - biMba-maMDala. t - je (bimba) vAsare - divasa daramyAna pAnDupAzam - jIrNa thayelA pAMdaDA jevuM - sukAyelA nIrba - evA pattAzatvam pAMdaDA jevuM. bhAvArtha : -- - -- "he prabho ! jeNe deva, manuSya ane bhavanapati devonA nayananuM haraNa karyuM che ane jeNe traNeya jagatanI upamAo saMpUrNapaNe jItI lIdhI che evuM ApanuM mukhamaMDala kyAM ? ane DAghAthI malina thayeluM tathA jIrNa thayelAM pAMdaDAM jema divase phikkuM paDI jatuM caMdranuM bimba kyAM ?'' vivecana : gAthA 13 stotrakAra sUrijInI prabhu pratyenI agAdha bhaktino paricaya A zlokamAM thAya che. zrI AdinAtha bhagavAnanI stutino prAraMbha karatAM potAnA manaHcakSu samakSa je dazya AvyuM tenuM temaNe varNana karyuM che. jyAre koI vyakti sAme Ave che tyAre sauprathama tenuM mukha dekhAya che athavA tenA paga dekhAya che. zrI mAnatuMgasUrijIne sauprathama prabhunA paga dRzyamAna thayA ane tethI ja temaNe prathama be zlokamAM prabhunA caraNayugalanuM varNana karyuM. aneka AcAryoe prabhunA caraNanI stuti karI che. have temane prabhunI saumya mukhAkRtinA darzanamAM aMtaraMga svaccha, nirmaLa, vItarAga, sarvajJa devanAM darzana thAya che. teo ahIM prabhunA mukhanuM varNana lAkSaNika zailImAM kare che. A jagatamAM jenuM mukha ati suMdara hoya tenA mukhanI tulanA caMdranI sAthe karavAmAM Ave che. caMdramAmAM evI kaI khUbI che ke jene jagatanA suMdara mukha sAthe sarakhAvavAmAM Ave che ? caMdra rAtrinA samaye zAMta mITho prakAza ane zItaLatA prasArI samagra jananA hRdayane AnaMda Ape che. AthI jagatamAM jenA mukhane nihALavAthI manamAM zAMti-zItaLatA ane prasannatA vyApI jAya tenA mukhanI tulanA caMdranI sAthe karavAmAM Ave che. stotranI racanA karatAM karatAM sUrijInA manamAM paNa prabhunA mukhanI tulanA caMdranI sAthe karavAno, prabhunA mukhane caMdranI upamA ApavAno vicAra vIjaLInA camakArAnI jema camakI jAya che. prabhunA mukhanI tulanA caMdra sAthe karatAM temanA smRtipaTa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 217 para caMdranI bIjI bAju paNa UpasI Ave che. ahIM temaNe prabhunA mukhane caMdranI upamA ApavA jatAM jagatanA sauthI suMdara mukhane kevo anyAya thAya te temaNe caMdranI bIjI bAju darzAvIne varNavyuM che. prabhunA mukhanI tulanA caMdranI sAthe ? A kevI rIte zakya che. kAraNa kyAM prabhunuM mukha ane kyAM caMdramA ? baMnemAM temane ekAtmatAnI sAthe ghaNo virodhAbhAsa paNa najare Avyo. prathama tulanA ane bAdamAM virodhAbhAsane temaNe A zlokamAM varNavyo che. zrI jinezvaradevanuM mukha niyamita-niraMtara darzana karavAyogya che. tathA zItaLatA-prasannatA ane zAMtarasathI bharapUra che. e hakIkata jaNAvyA pachI stotrakAra sUrijI prabhunA mukhanuM varNana kare che. A mukha kevuM che to kahe che ke UrdhvalokamAM surendra, indra; madhyalokamAM narendra, cakravartI ane adholokamAM nAgendra (dharaNendra) je potapotAnA lokamAM uttama adhiSThAtA puruSo che. temane prabhunA mukhe mugdha karI dIdhA che. jagatanA koI paNa padArtha, jIva ke ajIvamAM have temane ahobhAva ke AdarabhAva rahyo nathI. temanI najara jagatamAM bIje kyAMya TharatI nathI. traNa jagatamAM evo koI padArtha nathI jenI upamA ApI bhagavAnanA mukhAraviMdanuM varNana karI zake. arthAt traNe lokanI sarvottama upamAone paNa prabhunuM mukha jItI le che. traNa lokamAMthI je kAMI uttama vastu upamA ApavA mATe prApta thaI zake tema che te tamAma upamAone to prabhunuM mukha nirasta karI de che. A zloka prabhunA mukhanI anupama vilakSaNatAnuM anupama udAharaNa che. kavioe mukhane mATe aneka upamAo ApI che. mukhakamaLa, mukhadarpaNa, mukhacaMdra, mukhendu. AcArya mahAprajJa A upamAone samajAvatAM kahe che ke, "kamaLanI upamA eTalA mATe che ke te komaLatA, nirlepatA mATe prasiddha che. kamaLanI upamA aneka avayavo mATe prayojAya che. mukhakamaLa, caraNakamaLa, nakhakamaLa vagere. mAnatuMga kahe che ke mukha mATe kamaLanI upamA apAya che. paraMtu ApanA (prabhunA) mukha mATe te upamA lAgu paDatI nathI. kyAM ApanA mukhanI komaLatA ane kyAM kamaLanI komaLatA ! kyAM ApanI nirlepatA ane kyAM kamaLanI nirlepatA. ApanI komaLatA ane nirlepatAnI sAme kamaLanI komaLatA ane nirlepatA TakI ja na zake.' AgaLa teo kahe che ke, 'mukha evuM camakadAra darpaNa jevuM che ke temAM koI paNa potAnuM pratibiMba joI zake ! mAnatuMga kahe che ke kyAM ApanI pAradarzatA ane kyAM darpaNa ! Apa jeTalA pAradarzI cho eTaluM pAradarzI koI darpaNa nathI.'` kamaLanI komaLatA ane darpaNanI pA2darzitA baMne upamAo prabhunA mukha mATe apUratI che. vividha upamAo dvArA prabhune upamita karI vibhora thatAM sUrijI prabhunA mukhane anya kavionI jema tene caMdrathI upamita karI ekAeka aTakI jAya che. prabhunuM suMdara cittAkarSaka, dehalAlitya, saumya, zItala, komaLa, zaktipreraka, zAMtarasathI bharapUra, manohAri, netrahAri, manabhAvana, AhlAdaka mukhanI AbhAthI sUrijI prabhAvita thaI gayA. emane thAya che ke, 'prabhunA mukhane huM caMdra sAthe kaI rIte mUkI zakuM ? kyAM prabhunuM mukha ane kyAM caMdramA ? prabhunA mukhanuM varNana karyA pachI sUrijIne lAge che ke suMda2mAM suMdara mukhane bhale caMdramA sAthe sarakhAvavAmAM Ave paNa e sarakhAmaNI ahIMyAM AgaLa ka2vI yathArtha nathI. kAraNa ke caMdranuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 / / bhaktAmara turthya namaH II mukhamaMDala kalaMkathI malina thayeluM che jyAre jinezvaradevanA mukhamaMDala para koI kalaMka nathI. vaLI caMdranuM biMba divasamAM pAkI gayelAM pAMdaDAMnI mAphaka phikkuM paDI jAya che. jyAre zrI jinezvaradevanuM mukha divasa ane rAtrI baMne samaye samAna kAMtivALuM rahe che. tAtparya ke zrI jinezvaradevanuM mukhamaMDaLa anupama kAMti dhAraNa karanAruM che. jagatanA koI paNa padArthamAMthI uttama guNane laIe to e guNa prabhunA mukhamAM jovA maLe che. arthAt jagatanA uttama guNo prabhunA mukhamAM samAyelA che. prabhunuM mukha aneka guNono bhaMDAra che. temAM avaguNone koI sthAna nathI. jyAre jagatanA dareka padArthanI aMdara jyAM guNa viha2mAna hoya tyAM tenI sAthe avaguNa paNa hoya che. prabhunuM mukha kalaMka rahita, malinatA rahita che. jyAre jagatanA aneka padArtho kalaMkita ane malinatAthI bharelA hoya che. prabhunA mukhanA guNonI sarakhAmaNI caMdranI sAthe karavAmAM AvI che. caMdra zItaLa, saumya ane prasannatA ApanAra che. caMdranI zItaLa cAMdanI, saumyatAne kAraNe tenI sAme najara mAMDI zakAya che tethI prasannatA pamAya che. vaLI sUryanA asta thayA bAda rAtrInA samaya daramyAna te zItaLatA ane prakAza pAthare che. A badhA guNone kAraNe jagatamAM caMdrane suMdara upamAna gaNavAmAM AvyuM che. sUrijI have ahIM A upamAna para upameyanI zreSThatA batAve che. prabhunuM mukha zItaLa, saumya ane prasannatAthI opatuM che. AthI A mukhanAM darzana karanAra tenA zaraNe rahenAra zAMti, zItaLatA ane prasannatAno anubhava kare che. caMdranI jema prabhunuM mukha paNa paropakAranuM kArya kare che. caMdranA bibamAM je guNo che te sarva guNo prabhunA mukhamAM che. paraMtu te uparAMta je guNo caMdranA biMbamAM nathI te guNo paNa prabhunA mukhamAM che. te have pachInI paMktimAM sUrijI varNave che. sUrijIe upamAna para je umapeyatA batAvI che te saMdarbhe sAdhvIjI divyaprabhAzrIjI jaNAve che ke, "upamAnanA anusaMdhAnamAM maLelAM vyoma vihArI, sakalaMka, vidhu, AMkho sAme AvatAM divasa daramyAna nisteja temaja phikkA paDelAM, vivarNa banelAM palAzanAM pAMdaDAMnI jema biMba tarapha jAya che ane punaH sadA sudhA varSI samujvala, sadeva, zItala, nirmaLa, sadAhitakArI, sarvottama prakAzaka dharAtalavihArI, niSkalaMka, ojasvI, AtmavidyunA mukhacaMdranAM darzana thAya che. ahIM upamAnathI vizeSa upameyane batAvIne temane zreSTha sAbita karI rahyA che.15 sUrijIe caMdramAne upamAna tarIke varNavyo che. vAdaLAomAM viharamAna caMdramA sakalaMka che. tenI goLAkAra mukhAkRtimAM eka kALI AkRti che je caMdramAne malina banAve che. ane tenA niSkalaMka - paNAne mATe zrAparUpa che. vaLI caMdramA divase sUryanA tejasvI prakAza pAse atyaMta pILo paDI gayelo lAge che. meghavijaya kRta bhaktAmara TIkAnI vRttimAM caMdranA biMba mATe kahyuM che ke 'nIrbavatratutvam' pAkI gayelAM pAMdaDAnI mAphaka caMdranuM biMba divasa daramyAna phIkuM lAge che. jyAre koI paNa kALe prabhunuM mukha niSkalaMka che. ghAtI ane aghAtIrUpa kAlimAno saMpUrNa nAza thayelo hovAthI temanA mukha upara zAMtarasarUpa vItarAgatA chavAyelI che. tethI ja prabhunuM rUpa divasa temaja - Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 219 rAtrImAM ekasarakhuM saumya, tejasvI, svaprabhAvathI dedIpyamAna rahe che. prabhunuM mukha evuM tejasvI che ke tene koI paNa anya padArtha jhAMkhuM pADI zakatuM nathI. paNa anya je tejasvI, prakAzita padArtho che tene jhAMkhA pADe che. tAtparya ke prabhunuM mukha eTaluM tejasvI che ke tenI sAme sUryanI tejasvitA paNa jhAMkhI lAge che. to pachI caMdranI to vAta ja zI rIte karI zakAya ? "mArUti TUIna thayeti' arthAt koI paNa vyaktinuM mukha tenA hRdayamAM rahelA bhAvone Alekhita kare che. mANasanI mukhamudrA tenA hRdayanA bhAvone pratibiMba pADatA darpaNa samAna hoya che. vyaktinA guNadoSo tenI mukhamudrA uparathI vAMcI zakAya che. prabhunuM mukha zAMta, saumya ane prasannatAthI vyApta che. te temanA aMtaraMgamAM rahelI sarvajJatA ane vItarAgatAnAM darzana karAve che. AvA anupama mukhanI sarakhAmaNI kalaMkita caMdrabiMba sAthe kevI rIte karI zakAya. Ama sUrijIne caMdranA biMbanI maryAdA dhyAnamAM AvI gaI. ane tethI ja teo caMdranA biMba sAthe prabhunA mukhanI tulanA karatAM karatAM acAnaka aTakI gayA. sUrijIne A zlokamAM netrahArI' zabdano upayoga karyo che je prabhu pratyenI apAra bhakti ane premanI parAkASThAnuM pramANa che. netrahArI eTale netranuM haraNa karanAra, sUrijI kahe che ke AMkhanI corI thAya che to zuM haraNa karanAra prabhu svayaM che ? ahIM artha thAya che ke prabhunI mukhamudrA pratye netra AkarSita thaI gayA. have tenAM darzana vagara jIvane kyAMya cena paDatuM nathI. Ama ahIM sUrijIe netrahArI' zabdanuM saMyojana khUba ja suMdara rIte karyuM che. zloka 14mo sampUrNamaNDalazazAGkakalAkalApazubhrA guNAstribhuvanaM tava laghayanti / ye saMzritAstrijagadIzvara ! nAthamekaM, vastAnivArayati saMcarato yatheSTam |4|| vyApyA guNo tribhuvanamahi he prabhu zubhra evA, zobho sarve sakaLa kaLAnA pUrNimA caMdra jevA; tArA jevA jinavara taNA Azare te rahe che, svecchAthI to ahitahiM jatAM koNa rokI zake che ! (14) zabdArtha samanDana - pUrNimAnA zazAnA pazu - caMdranI kalAnA samUha jevA ujvala, tavaITI: - ApanA guNo, tribhuvanam - traNa bhuvanane, nakSayanti - vyApIne rahelA che, ke - je - eka advitIya, samitA: - AzrayIne rahelA che. trinagarIzvara - traNa jagatanA svAmI, nAtha" - nAtha, advitIya sAmarthyanA svAmI te nAtha. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 |bhaktAmara subhya namaH | yatheSTam - icchA mujaba sarvatra, rAMcarata: tAn - saMcaratA evA Apane, pharI zakatA evA Apane. va: nivAraNyati - koNa rokI zake ? bhAvArtha : he traNa jagatanA nAtha ! pUrNimAnA kalAnA samUha jevA ujvala ApanA guNo traNeya lokamAM vyApIne rahelA che, te yogya ja che, kAraNa ke je advitIya sAmarthyanA svAmInA Azrita hoya. teo te guNo) . potAnI icchA pramANe svataMtra pharI zake che temane rokavAne koNa samartha hoya? vivecana : gAthA 14 prabhunI mukhamudrAnA mahimAnuM varNana sUrijIe soLe kaLAe khIlelAM caMdramA sAthe karyuM paNa tema karavuM yogya nathI. ema AgaLanA teramA zlokamAM jaNAvanAra sUrijI caudamA zlokamAM pharI e ja caMdranA biMbanI upamA svIkAre che. svAbhAvika rIte Azcarya pragaTe che ke sUrijInI icchA prabhunA mukhane caMdranA biMba sAthe upamita karavAnI nathI. paraMtu mukhadarzananI A viziSTatAnuM varNana karavAmAM teo ahIM saphaLa banI rahyA che. kAraNa ke prabhunA mukhadarzanane upamA vagara samajavo muzkela che ane caMdranA biMba sivAya temane bIjuM koI paNa upamAna ThIka lAgatuM nathI. tethI zloka caudamAM prabhunA guNo mATe sarvakalAothI vikasita, siddhazilA svarUpa, atyaMta zubha, dhavala, jyonjAmaya, pUrNimAnA caMdrane upamAnanA rUpe sUrijI svIkAra kare che. stotrakAra sUrijI mukhamudrAnuM varNana karIne AtmAnA guNomAM praveza kare che. zarIra e paulika che. tenI game teTalI viziSTatA batAvavAmAM Ave chatAM te pugala saMracanAnI ja viziSTatA che. paraMtu jyAM sudhI AtmAzrita guNonI stuti karavAmAM na Ave tyAM sudhI zarIranA koI paNa avayavanI - pachI te mukha, nakha ke zIzanI - stuti nakAmI che. koI paNa AdhyAtmika ane ciMtanazIla vyaktine Atmika guNo tarapha dhyAna ApyA sivAya saMtoSa maLato nathI. sUrijI have Atmika guNonI prarUpaNA karIne saMtoSanI vAta karI rahyA che. prabhu sarvaguNasaMpanna che. prabhunA koI paNa Atmika ke zArIrika guNamAM, bhagavAnanA zAsanakALa daramyAna temanAthI caDhiyAto koI jIva hoto nathI. 'trinAvIzvara nAthame eTale traNa jagatanA nAtha eka ane advitIya. A jagatamAM temanA jevo bIjo koI paNa nahi. cakravartI rAjAnuM baLa temanI potAnI virATa senAnuM samagra baLa bheguM karavAmAM Ave tenAthI anekagaNuM hoya che. jyAre tIrthaMkara prabhunuM baLa A cakravartI rAjAnA karatAM paNa anekagaNuM hoya che. pachI te AtmAzrita hoya ke zarIrAzrita hoya. sarva guNomAM cakravartI karatAM tIrthakara prabhunA guNasamUhanI vAta sUrijIe karI che. prabhunA Atmika guNo vize jaNAvatAM sUrijI kahe che ke : ___ "saMpUrNa maMDala zazAGka kalA kalApa zubhrAH" Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 221 ApanA guNa saMpUrNa vikasita caMdranI kalAnA samUha samAna zubhra che. pUrNimAnA divase caMdranI kalAo eka jagyAe ekatra thAya che ane A saMpUrNa caMdranI kalAo samAna zubhra, ujjavala ApanA guNo che. prabhunA guNone zubhranI upamA ApavAmAM AvI che. raMganA be prakAra hoya che : zveta -zyAma. zveta raMga e prakAzanuM pratinidhitva kare che; jyAre zyAma aMdhakAranuM pratinidhitva kare che. prabhunA guNone zubhra kahevAmAM Ave che. je guNo samagra jagatane prakAzita kare che. prabhunA guNo pUrNimAnA caMdranI jema samagra jagatamAM prasarI rahyA che. he prabhu ! sarva kaLAe arthAt soLe kaLAe khIlelA, caMdranI kAMti jevA tamArA ujvaLa guNo traNe jagatamAM phelAyelA che. kAraNa ke Apa ja traNe jagatanA svAmI cho. tamArA jevA jinavarano Azraya karIne A guNo rahe che tethI temane potAnI icchA pramANe vihAra karatAM koNa rokI zake tema che ? - stotrakAra sUrijIe A zlokamAM prabhunuM zaraNuM svIkAravAthI mokSarUpI uccagati prApta thAya che. e vicArane daDhatApUrvaka pradarzita karyo che. sAmAnya rIte jagatamAM jovA maLe che ke sarvajIva - bhavyajIva hotA nathI ke je potAnI icchAnusAra vartI zake. teo karmabaMdhananI beDIothI baMdhAIne tene vazarUpa thaIne vartI zake. paraMtu ahIMyAM AmAMthI sUrijIe eka apavAda batAvyo che. je jIva prabhunuM, traNa jagatanA nAthanuM zaraNuM le che ane pachI potAnI icchA pUrNa karavA cAhe to e icchA enI avazya pUrNa thAya che. evo prabhuzaraNano mahimA che. A traNa jagatano nAtha koNa hoI zake ? e akiMcana che, jeNe sarvasva tyajI dIdhuM che. te sauno nAtha banI gayo ane AvA prabhunA guNono, eka nAthano Azraya lIdho che tenuM zaraNa svIkAryuM che ane A nAtha paNa evo je traNe lokanA adhipati che. tenuM guNoe zaraNa svIkAryuM che, AtmAnA svAbhAvika guNomAM jJAna, darzana, cAritra samAyelAM che. AvA guNo game tyAM jAya tene koNa rokI zake. jema pUrNimAnA caMdranAM kiraNo cAre bAju phelAI jAya che. tene koI sImA naDatI nathI tema tamArA guNone prasAra pAmatAM koNa rokI zake ? ahIM sUrijIe bhagavAna zrI AdinAthanI stuti karatAM karatAM eka dArzanika satyanuM rahasyaudghATana karI dIdhuM ke guNono vikAsa tyAgamAMthI thAya che. akiMcanamAMthI ja tamAma guNonI utpatti thAya che ane je guNo akiMcanamAMthI udbhavelA che te jagatamAM prasarI rahyA che. AvA guNone prasaratAM koNa rokI zake. koI ja nahi. jainadarzananuM sauthI moTuM sAdhanasUtra che "akiMcana, jyAM parigrahano tyAga thAya che tyAM akiMcananI zarUAta thAya che. saMsAranA bhavabhramaNa karma-baMdhanarUpa avasthAmAMthI mukti mATe eka apavAda che. prabhunA caraNamAM kSamA, vairAgya Adi guNoe Azraya lIdhelo hovAthI te jagatavyApI banyA che. traNe jagatamAM sarva jIvo jo te guNonuM niraMtara nAma-kIrtana kare to avazya ucca avasthA, mokSasukhanI prApti kare che. ahIM zaraNa lenAra guNo che ane Azraya ApanAra zrI AdinAtha bhagavAna che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 bhaktAmara tulyu namaH | AthI ucca avasthA, mokSa prApta karavAnI icchA avazya pUrNa thAya che. kAraNa mokSa ApavA mATe prabhu sivAya koI paNa samartha hotuM nathI. nyAyanI dRSTie joIe to paNa jenI pAse je hoya te Ape. A dRSTie paNa prabhu pAse sarvasva che. mokSa sivAyanI koI vastu anya koI paNa ApI zake ema hoya che. paraMtu anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacaritra, anaMtasukha ane anaMtavIrya. e prabhu sivAya koI paNa ApavA samartha hotuM nathI. jema guNo prabhunA Azraye rahIne traNe jagatamAM prasAra pAme che, tene phelAtA koI rokI zakatuM nathI, tene koI prakAranA karmabaMdhananAM vidgo rokI zakatAM nathI. jyAM sudhI prabhunuM zaraNuM svIkAryuM na hoya tyAM sudhI jIvAtmA karmabaMdhanane AdhIna thaIne bhavabhramaNanI bhramaNAmAM aTavAto rahe che. paraMtu prabhunA zaraNe jatAM karmabaMdhananI beDIo ApoApa tUTI jAya che. tene bhavabhramaNanI bhramaNAmAMthI mukti maLe che ane zAzvata sukha, mokSagatine pAme che. sarva jIvAtmAmAM anaMta guNo rahelA hoya che. tIrthaMkara prabhu kevaLajJAna prApta thayA bAda samavasaraNamAM dezanA Ape che. tyAre teo jagatanA jIvone jaNAve che ke, "traNa jagatanA sarve jIvo ! tamAro AtmA mArI jema jagatano eka padArtha che. temAM anaMta guNo rahelA che. ghavya yukta che. eTale ke AtmAnA dareka guNa, dravyamAM dhruvapaNe rahIne paryAyamAM eTale ke avasthAmAM palaTAyA kare che. dareka guNa tenA je te samayanA paryAyamAM rahelo che ane te paryAyano ja bhogavaTo kahetAM anubhava jIvane hoya che. dareka AtmAmAM anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtasukha ane anaMtavIrya zakti rUpe rahelAM hovA chatAM vartamAna avasthAmAM je hInapaNuM che te karmodayanA nimittathI thayela che. ane jIvane vartamAnanI A hIna avasthAno ja anubhava hoya che ane te karmono kSaya karavAno upAya che ane tenuM nAma mokSamArga che.' AtmAmAM ja anaMta zakti rahelI che paNa tene karmanAM baMdhano naDe che. paNa prabhunA zaraNe AvelA kSamA, vairAgya vagere guNono AtmA jo Azraya le to te avazya mokSamArgane prApta karI zake che. jo samarthanuM zaraNuM svIkAravAmAM Ave to sAmarthya ApoApa AvI jAya che. zrI AdinAtha prabhu evA nAtha che je samartha che. AvA samartha prabhunuM zaraNuM je guNoe svIkArI lIdhuM che te guNone rokavAnI zakti konAmAM hoya ? tevA guNone samagra jagatamAM "prastAnivAraNyati saMrato yatheSTama" eTale ke prasAra pAmatAM koNa rokI zake ? tevA zabdo A arthamAM sUrijIe vAparyA che. ahIM sUrijIe prabhunuM zaraNa arthAt prabhunA Azraye rahelA guNonuM zaraNa svIkArI lIdhuM che. tethI teo pote paNa potAnuM icchita vinA vikhe prApta karaze evo daDha saMkalpa jaNAya che. jema prabhunA Azraye rahelA guNo potAne yogya lAge te rIte karI zake che. tema sUrijI paNa prabhunA Azraye rahelA che, tethI rAjAe bAMdhelA beDInAM baMdhanomAMthI chUTIne potAne yogya lAge te rIte pharI zakaze evI akaLa zraddhA temane che. kAraNa ke prabhunA guNo ane teo pote baMne Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 223 teonA Azraye che. baMne ekarUpa che. tethI jo guNo mukta rIte pharI zakatA hoya to pote paNa cokkasa mukta pharI zakaze. surijIe ahIM prabhunuM sArvabhaumatva pragaTa karyuM che. prabhunI zaraNAgatinA sarvocca svIkAranI abhivyakti ahIM temaNe darzita karI che. jagatanA sarvajIvo yatheccha rIte pharavAnuM vicAratA hoya che. paraMtu bhavya jIvo sivAyanA sarva jIvonI A icchA pUrNa thatI nathI. AtmA sarvazaktimAna hovA chatAM karmanAM baMdhanone kAraNa te asamartha hoya che. paraMtu prabhunA Azrayane pAmelA guNonuM zaraNa svIkAre to muktAvasthAnA aMtima lakSa sudhI pahoMcI zakAya che. samarthanuM sAmarthya svIkAravAthI tene yatheccha vicaraNa karatA koNa rokI zake ? koI ja nahi. bhaktAtmA kSamA, vairAgya, aparigraha vagere prabhunA guNone dhAraNa kare che tyAre ja sAcA arthamAM prabhunuM zaraNa grahaNa karavAmAM saphaLa thAya che ane AtmA paramAtmA banI zake che. zloka 15mo. citraM kimatra yadi te tridazAGganAbhinItaM manAgapi mano na vikAramArgam / kalpAntakAlamarUtA calitAcalena, kiM mandarAdizikharaM calitaM kadAcit ? ||15 / / iMdrANIo calita karavA Adare je prakAro, to ye thAtA kadi nahi ahA Apane re vikAro; Dole jo ke sakala mahIdharo kalpanA vAyarAthI, Dole to ye kadi nava ahA meru e vAyarAthI. (15) zabdArtha vitra kima tra- emAM Azcarya zuM ? yadi - jo te mana - ApanuM mana trizA nAma: - devAMganAo vaDe ja nItam - na doravAyuM hoya manA -- jarA paNa leza mAtra paNa vivAranAma - vikAra mArga prati utpArtavani - pralayakALanA macchatA - pavana vaDe nitA - calAyamAna - DolAyamAna - kaMpAyamAna karelA avanena - pahADo jene krima - zuM madrAdri - meruparvatanuM zivaram - zRMga-zikhara Rvita - kyAreya paNa . koI paNa vakhata nitam - calAyamAna thayuM che . kaMpAyamAna thayuM che kharuM ? bhAvArtha : he prabhu ! ApanuM mana devAMganAothI paNa vikAra mArge lezamAtra paNa na doravAyuM hoya emAM mane kaMI Azcarya pAmavA jevuM lAgatuM nathI. parvatone kaMpAyamAna karyA che evA pralayakALanA pavana phUMkAvA chatAM meruparvatanuM zikhara kayAreya paNa calAyamAna thayuM che kharuM ? Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhaktAmara tulyuM namaH II 224 vivecana : gAthA 15 stotrakAra sUrijI prabhunA guNonuM varNana karyA pachI A zlokamAM temanA viziSTa evA 'avicaLatAnA' guNanuM udAharaNa sahita varNana kare che. hRdayanA parivartana ane sRSTinA kramamAM AvatA parivartana vacce ghaNuM sarakhApaNuM che. baMnemAM satata parivartana AvatuM jovA maLe che. baMnemAM AvatA parivartanamAM saMgati ke visaMgati samAna rUpe ja hoya che. sRSTimAM parivartana prAkRtikakudaratI paribaLone kAraNe Ave che. jyAre hRdayamAM parivartana bhaktinI vRtti dvArA Ave che. sUrijIe bhaktAmara stotra dvArA bhaktino mArga batAvyo che. prabhubhaktimAM tadAkAra banIne temanA nirvikAra, saumya sahaja svAbhAvika svarUpanAM darzana teo karI rahyA che ane bhaktibhAvanI gaMgAmAM taraboLa banIne teo zrI AdinAtha bhagavAnane ananya kahe che ane te ananyapaNAne samarthana ApavA mATe teo meru parvatanuM udAharaNa Ape che. sRSTimAM rahelA sarvasAmAnya jIvonuM nirIkSaNa karatAM samajAya che ke darekamAM rAgI-virAgI, vikArIbhAva ane caLavicaLapaNuM, vicalana ane avicalana moTA pramANamAM hoya che. rAgI virAgIne vicalita karavA mATe haMmezAM prayatna kare che. paNa jene AtmAnI svAbhAvika sthitino anubhava karI lIdho hoya tene rAgI calita karI zakato nathI. jyAre koI iSTa vastunI prApti thAya che tyAre rAgI AtmA harSa anubhave che. vikArIbhAva jAgrata thatAM tene bhogavavAnI vRtti paNa utpanna thAya che. paraMtu jyAre koI aniSTa vastu prApta thAya tyAre rAgI AtmA kheda anubhave che. vikArI bhAvanA pariNAme tenAthI nivRtti meLavavAnA bhAvo pragaTa karyA sivAya te rahI zakato nathI. tAtparya ke sAmAnya jIva temanuM jIvana nimittAdhIna thaIne te pramANe varte che. AtmA karatAM nimittanuM mahattva savizeSa jaNAya che, jemAM sAmAnya mANasa vicalita thaI jAya che. vicalana ane avicalananA saMdarbhamAM aneka sthitio hoya che te samajAvatAM zrI AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "eka sthiti e che ke vikAranuM nimitta maLatAM ja vyakti vikRta banI jAya che. bIjI sthiti e che ke vikAranuM nimitta na maLyuM to vicalana na thAya. trIjI sthiti e che ke vikAranuM nimitta maLavA chatAM vyakti vicalita na bane.16 sarvasAmAnya bAbata che ke vikAranuM nimitta maLatAM vyakti vikRta banI jAya che. bIjI paristhitimAM nimitta na maLavAthI vyakti vikRta na bane, e pAripArthika bAbata che. A baMne paristhiti koI Azcaryajanaka ghaTanA nathI. e sarvasAmAnya ghaTanA che. paraMtu jo nimitta maLavA chatAM vicalita nA thAya e AzcaryanI vAta che. A zlokamAM sUrijIe zrI AdinAtha bhagavAnane A trIjI bhUmikAmAM varNavyA che. arthAt prabhuno nimitta parano vijaya varNavyo che. stotrakAra sUrijI kahe che ke, 'he bhagavAna ! Apa kharekhara nirvikArI cho. prabhu, ApanA dareka kalyANaka vakhate utsava ka2vAne mATe aneka deva-devI-devAMganAo tamArI samakSa Ave che ane vividha prakAranA aMgamaroDa dvArA nRtya pradarzita kare che. he prabhu ! chatAM paNa ApanuM mana Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 225 jarApaNa vikAra pAmatuM nathI. jemake pralayakALano bhayaMkara pavana phUMkAvA chatAM meruparvatanuM zikhara kadI calAyamAna thatuM nathI tema game tevA pralobhanakArI, rAgAdikavALA prasaMgo AvyA chatAM te prabhu ! ApanuM mana jarAye vicalita thatuM nathI. arthAtu Apa meruparvata jevA dhIra, avicaLa ane pralobhanakArI prasaMgorUpI upasargo sahana karavAmAM mahAvIra cho.' prabhunA kalyANaka vakhate deva-devI-devAMganAo harSollAsa vyakta karavA mATe Ave che tyAre teo prabhunA tyAganI kasoTI karavA mATe, temaNe tyAgavA dhArelI vividha bhogasAmagrIo ati svarUpavAna, suMdara, manamohinI, devAMganAo prabhu samakSa hAjara kare che. A badhuM jotAM ucca sAdhako paNa e sukha mANavA mATe lalacAya che. evA samaye AvI AkarSaka sAmagrI ke jene temaNe kSaNika sukha ApanArI gaNIne tyAgI dIdhI che, tenA pratye prabhu kSaNa mAtra mATe paNa jarA paNa lalacAtA nathI. manamAM vikArabhAvanA ke vicalana pragaTa thatuM nathI. teo je zAzvata, mokSarUpI zivaramaNInI zodhamAM che tenI sAme A sarva pralobhano tuccha lAge che. ane teo AtmasaMyamamAM vadhu dRDhanizcayI bane che. ahIM stotrakAra sUrijInA manamAM evo bhAva che ke hariharAdi anya devonI vAta jANI che ane teo devAMganAonI aMgabhaMgimAMthI kevI rIte calita thaI gayA te paNa jANyuM che. e vastuno jyAre vicAra Ave che tyAre prabhunI kharI mahattA samajAya che ane prabhunA avicaLapaNA sAme natamastaka thaI mAthuM ApoApa temanAM caraNomAM namI jAya che. prabhunA A avicalitapaNAne sUrijIe meruparvatanI sAthe sarakhAvyAM che. A meruparvata kevo che ? meraparvata ke jyAM dareka jinezvaradevonAM (bhagavaMtonAM) janmakalyANakonI ujavaNI thAya che. meruparvata anAdikALathI je sthAne hato tyAM Aje paNa che ane anAdikALa pachI paNa te ja sthAne sthira raheze. AthI te zAzvato che. arthAt bhUtakALa, vartamAnakALa ke bhaviSyakALamAM temAM koI paNa prakArano pheraphAra thayo nathI, thato nathI ke thavAno paNa nathI. dareka kALacakra pramANe sRSTinI dareka sajIva-nirjIva vastumAM paristhiti anusAra parivartananI prakriyA cAlyA ja kare che, aneka utsarpiNI ane avasarpiNIrUpa kALanAM anaMta cakro bhUtakALamAM cAlyAM gayAM ane bhaviSyamAM cAlyAM jaze. dareka paristhitimAM parivartana AvyA ja karaze. paraMtu ekamAtra meruparvata ja evo avicaLa che ke jemAM koI paNa prakAranA pheraphArane sthAna nathI. pralayakALano bhayaMkara pavana phUMkAya che tyAre samagra sRSTimAM parivartana Ave che. moTA moTA parvato jamInadosta thaI jAya che. AkhI sRSTinI racanAmAM pheraphAra thaI jAya che. arthAtuM jyAM parvata che tyAM samudra ane samudra che tyAM parvata thaI jAya evo mahApralaya, mahAbhayaMkara jhaMjhAvAtI pavana hoya che. AvA pralayakALano bhayaMkara pavana phUMkAvA chatAM meruparvatanuM zRMga- zikhara kadI DolatuM ke vicalita thatuM nathI. arthAt sRSTimAM sarjana pAmelA darekano vinAza thAya che, e kudaratano krama che. paraMtu meruparvata eka mAtra evo che ke jeno kadApi nAza thato nathI. A meruparvatanuM avicalitapaNuM ananya che. tethI ja prabhunA avicalitapaNAne meruparvata sAthe sUrijIe sarakhAveluM che. devadevAMganAonA vividha prakAranA aMgahAro vaDenA nRtyane ke anya bhogasAmagrI hariharAdi Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 * || bhaktAmara tubhye namaH / / anya devone calAyamAna kare che. jevI rIte pralayakALano bhayaMkara pavana meruparvatane vicalita karI zakato nathI. tevI ja rIte prabhu samakSa rajU thayelI sAdhanasAmagrI paNa temanI sAme natamastaka banI jAya che. anya upasargonI jema A upasarga temane calAyamAna karI zakato nathI. ethI ja prabhune meruparvata jevA dhIra, acaLa ane avicalita kahyA che. sUrijI potAnA para AvI paDelI baMdhanAvasthAnI duHkhadAyI paristhitimAM prabhunA avicalitapaNAnA guNane yAda karIne zrI AdinAtha prabhunA caraNanuM zaraNa laIne A avasthAmAMthI pote avazya mukti meLavaze evo dRDha vizvAsa che. jIvoe prabhunI bhakti karatAM karatAM prabhunA guNonAM udAha2None dhyAnamAM rAkhavA yogya che. bhagavAnanI bhakti karavA mATe paNa A vacano bodhakArI che. jeo lAvaNyamaya lalanAnA laTakA-maTakAthI kSaNavAramAM calita thaI jAya che te bhagavAnanI bhakti kevI rIte karavAnA ? temaNe potAnuM mana nizvala banAvavA mATe vItarAgatA tarapha pUrepUruM lakSya ApavAnI jarUra che. jyAM viSayanuM pUra vahetuM hoya tyAM bhagavAnanI bhaktimAM citta coTatuM nathI. e bhakti mAtra bAhya vyavahAra banI rahe che ane tenuM phaLa nahivat che. prabhubhaktimAM, prabhunI vItarAgatAmAM, prabhunA guNomAM mana parovAyeluM hovuM joIe. jo AjubAjunI paristhiti ke viSayavAsanAmAM mana kheMcAyeluM hoya to e bhaktinuM phaLa nAmamAtranuM hoya che. sUrijI potAnA para AvI paDelI paristhitimAM prabhubhaktimAM lIna banIne prabhunA zaraNe AvyA che ane prabhunA avicaLapaNAno viziSTa guNa jANyA pachI pote kevI rIte calita banI zake ? prabhu bhaktimAM avicaLa banIne AvelA upasargone sahana karaze ane temAMthI nizcitapaNe pAra Utaraze. evI saMpUrNa zraddhA ahIM vyakta thAya che. sUrijIe A zlokamAM sRSTinAM be virodhI tattvone darzAvyAM che. eka rAgIbhAva, bIjo virAgIbhAva, deva-devI-devAMganAo e rAgI bhAvanuM pratIka che. tevI ja rIte pralayakArI pavana paNa rAgIbhAvanuM pratIka che. prabhunI vItarAgatA e virAgIbhAvanuM pratIka che. tevI ja rIte meruparvata paNa nirlepatAnuM pratIka che. have A vItarAgIbhAvamAM evuM te zuM che ke jethI prabhu vicalita thaI zakatA nathI. sUrijInI kalpanAnA aMtamAM pralayakALano pavana udbhata bane che ane potAnI calAyamAna sthitimAM anyane paNa vicalita kare che. ahIM sRSTimAM phakta eka ja meruparvata evo che ke je vicalita nathI thato. tevI ja rIte prabhunA nirvikAra svarUpane vikArI pudgalo vicalita karI zakatA nathI. dareka mAnavInA mana upara bAhya vAtAvaraNano prabhAva paDe che. kaSAya ane yoganA anubaMdha vaDe ja karmabaMdhana thAya che ane A karmabaMdhana ja dareka jIvAtmAne vicalita kare che. prabhu vItarAgI che. temanA upara bAhya vAtAvaraNano prabhAva paDato nathI. kAraNa ke temanAM sarva karmabaMdhano saMpUrNa nAza pAmyAM hoya che. arthAt temanA ghAtI ane aghAtI karmono saMpUrNa lopa thayo hoya che. AthI AtmA saMpUrNa virAgI bhAve vicarato hoya che ane tethI karIne koI paNa prakAranI sAdhana sAmagrI temane calita karI zakatI nathI. jemaNe ghAtI ane aghAtI baMne prakAranAM karmono cheda karyo che evA prabhu mATe avicalita Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 227 rahevuM zakya che. paraMtu sAmAnya jIvAtmA mATe A zakya nathI. A azakyane zakya banAvI zakAya tema che ane tenA mATe bhaktAmara stotranuM AlaMbana levuM joIe ane sAthe sAthe rAgI ane vikArIbhAva lAvanArI praNAlI vize paNa jANavuM jarUrI che. mAnavInA AcAravyavahAranuM niyaMtraNa ApaNAmAM rahelI be praNAlIo kare che. A be praNAlIo che : rAsAyaNika praNAlI ane vidyutaniyaMtraNa praNAlI. rAsAyaNika praNAlImAM aMtaHstrAvI graMthio kAma kare che je mAnavInA vyavahAra ane AcaraNane prabhAvita kare che. A strAvomAM dhyAnanI vidyutapraNAlI dvArA parivartana karI zakAya che. arthAt kAma, krodha jevA vikAro aMtaHstrAvI graMthionA strAvane badalI zake che. vikArovALA bhAva bhaktimAM badalAya jAya che. arthAtu prabhunA dhyAnathI vidyutapraNAlImAM parivartana AvI zake che. prabhunA zAMtarasa paramANuonuM dhyAna karavAthI ApaNA vidyuta taMtramAM utpanna thatA azuddha taraMgonuM zuddhatAmAM parivartana thaI jAya che. A saMdarbhe DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA sodAharaNa samajAvatAM jaNAve che ke, "A vAtanA saMdarbhamAM eka manovaijJAnika prayoga karyo. temaNe bilADInA magajane zAMta karavA mATe tenA mAthA para ilekTroDa lagADyo ane udaranA magajane uttejita karavA mATe tenA mAthA para ilekTroDa lagADyo. tenAthI baMnenA magajamAM vidyuta parivartana ghaTita thayuM. pariNAme bilADI uMdaranI sAme zAMta UbhI rahI ane udara bilADI upara AkramaNa karavA lAgyo. kevI UMdhI vAta thaI ! A rIte AkramaNanA kendrane badalIne temAM upazamana lAvI zakAya che ane upazamananA kendrane badalIne AkramaNatA lAvI zakAya che. vItarAgInuM dhyAna dharavAthI AkramaNatA upazamanamAM pariNamIne parivartita thaI jAya che."17 prabhunA dhyAnamAM mahAna zakti rahelI che. je game tevAM vikArIbhAvamAM paNa parivartana lAvI zake che. karmabaMdhana je kaSAya ane yoganA kAraNe baMdhAya che teno nAza karavA mATe prabhunuM dhyAna, bhakti, saMvega ekamAtra mArga che. thoDA ja kaSAyonA nAza mATe nahi paNa ghAtI ane aghAtI sarva karmanA ghAta mATe prabhunuM dhyAna dharavuM joIe. jenA kAraNe ApaNe paNa prabhu jevA samarUpa thaI zakIe chIe. arthAt zivaramaNIrUpI mokSasukhane pAmI zakIe chIe. jyAre jyAre prabhuno dIkSAkALa najIka Avato hoya che tyAre temanA jIvanamAM eka ghaTanA bane che je temanA manamAM vairAgya bhAva utpanna kare che ane teo dIkSA grahaNa kare che. A zlokanA saMdarbhamAM zrI AdinAtha bhagavAna ane zrI neminAtha bhagavAnanA dIkSA prasaMga pUrve banelI ghaTanA A pramANe che. saudharmendrae bhagavAna RSabhadevano dIkSAkALa najIka jANI bhagavAnanA janmadivase (kAgaNa vada AThama) tenI ujavaNI mATe nRtyanATikAnuM Ayojana kareluM hatuM. temAM nIlAMjanA nAmanI devInuM AyuSya nRtyanATikA daramyAna pUruM thaI jAya che. kSaNabhaMgura deha ane saMsAranA svarUpano vicAra karatAM bhagavAna vairAgya pAmyA ane sabhAmaMDapamAM ja dIkSA grahaNa karavAno nizcaya karyo. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 - || bhaktAmara tulyu namaH | mAtA-pitA - kuTuMbIjanonI AjJA laI temaNe dIkSA grahaNa karI. have A nIlAMjanAdevInuM AyuSya pUruM thavAnI jANa saudharmendrane hatI. ane nRtyanATikAnuM Ayojana ane teno samaya te ja rIte nakkI karela ke nRtyanATikA daramyAna ja tenuM AyuSya pUruM thaI jAya. Ama devInuM mRtyu e prabhumAM vairAgyabhAva pragaTa karAvanArI ghaTanA hatI. tevI ja rIte zrI neminAtha bhagavAnanA lagna prasaMge temanA bhAI zrI kRSNae jyAMthI lagnano varaghoDo pasAra thavAno hato tyAM eka jagyAe rastAnI bAjumAM raDatAM, pokAra karatAM pazuone bAMdhavAnuM prayojanapUrvaka Ayojana karyuM hatuM. zrI neminAtha bhagavAnano ratha tyAM AvI pahoMcatAM teo pUche che ke, A raDatAM, pokAra karatAM pazuone ahIM koNe bAMdhyAM che. tyAre kRSNae ApelA sUcana anusAra sArathi javAba Ape che ke, "he prabhu! ApanA lagna prasaMge yojavAmAM AvelA bhojana samAraMbhamAM aneka mAMsAhArI vAnagIo pakAvavA mATe A pazuone bAMdhavAmAM Avela che" A sAMbhaLatAM ja zrI neminAtha bhagavAna rathane pAcho vALe che ane tyArabAda dIkSA grahaNa kare che. arthAtu pazuonA pokAre temanAmAM vairAgyabhAva prakaTa karyo ane temaNe dIkSA aMgIkAra karI. A ghaTanA prabhunA ghAtI ane aghAtI karmono nAza karavAmAM nimitta banI hatI. tAtparya ke jo vicalita thayA vagara prabhunA dhyAnamAM magna rahIzuM to ApaNe paNa mera jevuM avicalapaNuM jeNe prApta karyuM che tenA caraNamAM avazya zaraNa maLaze ane huM paNa aDola banIza. evI zraddhA sUrijIe vyakta karI che. zloka 16mo. nirdhUmavartirapavarjitatailapUraH kRtsnaM jagattrayamidaM prakaTIkaroSi / gamyo na jAtu marUtAM calitAcalAnAM, dIpo'parastvamasi nAtha ! jagatprakAzaH / / 16 || kyAre hotAM nathI kadi ahA dhUma ke vATa jemAM, ekI sAthe tribhuvana dIpe e khUbI che ja temAM nA olAye kadI pavanathI ho kadIe namero, evo koI ajaba prabhujI dIvaDo Apa karo. (16) zabdArtha nirdUmavarsa - dhumADA ane diveTa rahita gavarnata tainapUra: - telanA samUhathI rahita nam natraya - samasta traNa jagatane rUma - A prakaTI vaSi - prakAzita karI rahyA cho gayo Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 229 na khAtu - kyAreya paNa vaza thatA nathI (bujhAtA nathI) marUtI - pavanonA nitAnAnA - pahADone DolAyamAna karanArA avanInAmuM - pahADone vanitA - DolAvanArA nAtha - he svAmI tvam si DI : - Apa dIpaka cho mAram - apUrva nA praza: - jagatane prakAzita karanArA bhAvArtha : he svAmI ! Apa traNeya jagatane samastapaNe prakAzita karanArA apUrva dIpaka cho ke jemAM dhumADo nathI ke nathI diveTa ke nathI tela pUravAnI jarUra temaja jene pahADo DolAvanAro pavana paNa kadI bujhAvI zakato nathI, kAMI karI zakato nathI. vivecana : gAthA 16 A zlokamAM sUrijIe prabhunA kevaLajJAnano mahimA varNavyo che. zrI jinezvaradevanA aMtaramAM apUrva jJAnano arthAtu kevaLajJAnano dIvo pragaTelo che. eTale stotrakAra sUrijI prabhune apUrva dipaka kahe che. sAmAnya rIte jovAmAM Ave che tevA telanA dIvAnA prakArano prabhuno kevaLajJAnarUpI. dIvo nathI. paraMtu dIvAnA upamAna vaDe samajAvyuM che ke kevaLajJAnarUpI dipaka viziSTa prakArano dIvo che ane te sAmAnya dIpakathI kaI rIte judo paDe che. tenuM varNana kare che ane te dvArA jJAnanuM mahAbhya pragaTa karyuM che. ghAtI ane aghAtI karmarUpa kaSAyo aMtarAtmAmAM aMdhakAra phelAvanArA tattvo che. paraMtu jemaNe kaSAyo upara vijaya meLavyo hoya che tyAM prakAza phelAya che. kaSAya upara vijaya e vItarAgatA ane aMtarAtmAne prakAzita karanArAM tattvo che. A AdhyAtmika tattvonuM rahasyodghATana karatAM sUrijI kahe che ke, "he prabhu ! Apa svayameva prakAzamAna dIpaka cho. sAmAnya dIvA jevA nathI. sAmAnya dIvAne prakAzamAna thavA mATe sAdhana sAmagrInI jarUra paDe che. prakAzita thayA pachI AvA sAmAnya dIvAo kyAre paNa bujhAI jAya teno nizcitakALa ke avadhi nathI hotAM. prabhune prApta thayelo kevaLajJAnarUpI dIpaka ane sAmAnya dIpaka pAMca tathyomAM judA paDatAM sUrijIe darzAvyAM che.' sAmAnya dIvAne prajvalita karavA mATe vATanI jarUra paDe che. vATa vagara dIvo prajvalita thavo asaMbhavita che. zrI jinezvaradevane AvI vATanI jarUra hotI nathI. ahIM vATane moha ane mithyAtva sAthe sarakhAvavAmAM AvI che. kevaLajJAnarUpI jJAnadIpakane pragaTAvavA mATe AvI vATanI jarUra hotI nathI. sAmAnya divAne prajvalita karavA mATe telanI paNa jarUra paDe che. tela e cIkaNApaNAnuM pratIka che. guMdara ane tela e baMne cIkaNA padArtha gaNAya che. guMdaranuM cIkaNApaNuM pANIthI sApha thaI jAya che. paraMtu telanI cIkAza pANIthI sApha thatI nathI. tethI ja moha ane rAgane telanI upamA ApI che. paraMtu prabhu to vItarAgI che. tethI ja sUrijIe ahIM apavarjitatalapUra Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 | bhaktAmara tulyuM namaH || zabdaprayoga karyo che. arthAtu kevaLajJAnarUpI dIpakane prajvalita thavA mATe AvA moharAgarUpI telanA samUhanI jarUra nathI. tAtparya ke prabhu moharAgarUpI telathI sarvathA rahita che. sAmAnya dIvo pragaTe che tyAre tenI jyotamAMthI satata dhumADo nIkaLe che. prabhuno kevaLajJAnarUpI dIvo evo dipaka che ke jemAMthI dhumADo nathI nIkaLato. mAtra divya prakAza ja nIkaLe che. ahIM sUrijIe nidhUma' zabda prayojyo che. prabhu apUrva dIpaka che. temanAmAM koI dhumADo nathI. dhumADo kALAza, vyAkuLatA, dhUMdhaLApaNuM ane garamInuM pratIka che. prabhu ghAtI karma ane aghAtI karmathI sarvathA rahita che. cAra ghAtI karmo - jJAnAvaraNIya karma, darzanAvaraNIya karma, mohanIya karma ane aMtarAya karma. A cAre karma dhumADA jevA che. jJAnAvaraNIya karma e ajJAnarUpI aMdhakAra-kALAzanuM pratIka che. AtmA anaMta jJAnano bhaMDAra che. paraMtu A karmanA prabhAvathI te aMdhakAramaya che. prabhue jJAnAvaraNIya karmano ghAta karelo che. arthAtuM prabhu A karmathI rahita che tethI sadA prajvalita che. darzanAvaraNIya karma e dhaMdhaLApaNAnuM pratIka che. AtmAnI vAstavika sthiti jANavAmAM A karma bAdhArUpa che. eTale ke darzanAvaraNIya karmanuM AvaraNa jyAM sudhI AtmAne lAgeluM hoya che tyAM sudhI AtmAnuM sAcuM svarUpe pragaTa thatuM nathI. paraMtu prabhu darzanAvaraNIya karmanA AvaraNathI sarvathA rahita che tethI teo aMtaHdarza che. mohanIya karmanuM kArya jIvAtmAne AkuLa-vyAkuLa karI devAnuM che. Aja mohanIya karmanA kAraNe AtmA rAgadveSathI yukta thaIne bhavabhramaNAnA pherAmAM aTavAyA kare che. AcArAMgasUtramAM kahyuM __ "jahA junnAiM kaTTAI habbavA ho paratthaI evaM attasamAhie ANihai / " jevI rIte agni jUnAM lAkaDAMne tvarita bALI bhasma karI mUke che e ja rIte moha rAga rahita thaIne sAdhaka dhyAnarUpI agnimAM karmane bALIne bhasma karI mUke che. prabhu AvA sAdhaka che tethI ja prabhu vItarAgI che ane rAgadveSathI rahita che. aMtarAyakarma e vidgonuM pratIka che. AtmA para lAgelA aMtarAya karmarUpa AvaraNane kAraNe AtmA ullAsarahita ane satvahIna banI jAya che. jyAre prabhu to anaMtavIryanA svAmI che. prabhu cAre ghAtI karmarUpa dhumADAthI para che arthAt nirdhama che. stotrakAra sUrijI jaNAve che ke prabhu Apa divyaprakAzI cho ! kAraNa ke Ape to AtmA para lAgelAM sarva prakAranAM vikRtirUpa ghAtI ane aghAtI karmono saMpUrNa lopa karela che ane Apa dhumADAne paNa prakAzamAM parivartita karavA mATe samartha cho. sAmAnya dIvAno prakAza tenI maryAdAmAM rahelI vastuone ja prakAzita kare che. dIvo pragaTAvavAmAM Avyo hoya tenI AjubAjunI maryAdita jagyAne ja te prakAzita kare che. e maryAdita jagyAthI vadhu dUra sudhI teno prakAza phelAI zakato nathI. paraMtu prabhu to kevaLajJAnarUpI anaMta Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 231 jJAnano bhaMDAra che. teo traNe lokane jANanArA hoya che. temanA mATe koI paNa prakAranuM jJAna kevaLajJAnanI sImAnI aMdara AvI jAya che. teo lokhaMDanI dIvAla ke aMdhakAramaya gADha jaMgalanI maryAdAothI para che. prabhunA anaMtajJAnano prakAza traNe lokane ekasAthe prakAzita kare che. kevaLajJAna e jJAnamAM sarvoparI che. kevaLajJAnanI utpattie jIvananI eka apUrva ghaTanA che. tIrthakarI janme che tyAre mati, kRta ane avadhi e traNe jJAnathI yukta hoya che. jyAre teo mahAbhiniSkramaNa karIne eTale ke saMsArano tyAga karIne mAvajIva sAmAyika uccaravApUrvaka sAdhujIvanano svIkAra kare che tyAre temane cothuM mana:paryavajJAna utpanna thAya che ane tyArabAda nirvANayoganI sAdhanA karatAM jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtI karmano nAza thAya che tyAre pAMcamuM kevaLajJAna pragaTe che tenI sAthe kevaLadarzana paNa hoya che. A darzanajJAnathI teo traNa jagatanA sarva padArthonuM svarUpa joI-jANI zake che. eTale sarvajJasarvadarzInI koTimAM Ave che. tAtparya ke kevaLajJAnarUpI sarvajJatAno dIpaka prakAzita thatAM AtmAne traNe lokanuM jJAna ane darzana baMne thAya che. sAmAnya dIvo pavanano joradAra sapATo Ave to bujhAI jAya che ane prakAza aMdhakAramAM parivartana pAme che. jyAre zrI jinezvaradevanA aMtaramAM je kevaLajJAnarUpI jJAnadIpaka pragaTelo che te judA ja prakArano che. A dIvo to pralayakALanA pavanathI paNa bujhAI jato nathI ke nathI calAyamAna thato. eTale ke eka vAra kevaLajJAnarUpI dIpaka pragaTa thAya pachI koI paNa saMjogomAM te bujhAto nathI, te niraMtara prakAzita rahe che. sUrijIe zrI jinezvaradevane apUrva dIpaka kahyA che. tenA saMdarbhamAM zrI kAnajI svAmI jaNAve che ke, "jagatanA tela-ghInA dIvAmAM to rUnI vATanuM AlaMbana joIe, ne temAMthI dhumADo nIkaLe, tema indriyajJAnavALA jIvomAM to moharUpI dhumADo hoya che, ne pAMca indriyarUpI vATanuM AlaMbana joIe che. paraMtu he deva ! svayaMbhU evA ApanA kevaLajJAna-dIvaDAne koI indriyorUpa vATanuM AlaMbana nathI ke temAM rAga-dveSarUpI kAlimA nathI. laukika dIvAmAM to tela pUravuM paDe, paraMtu Apano kevaLajJAna dIvaDo to AtmAmAMthI pragaTelo svayaMbhU che. temAM tela pUravuM paDatuM nathI. vaLI laukika dIvo to pavananA jhakorA vacce bujhAI jAya che, paNa Apano kevaLajJAna-dIvaDo game tevA upasarga-parISahanA pavana vacce paNa kadI bujhAto nathI ane laukika dIvo to potAnI maryAdAnA thoDAka ja rUpI padArthone prakAze che, jyAre Apano kevaLajJAna-dIvaDo to ekasAthe traNe lokanA rUpI-arUpI samasta padArthone prakAzamAna kare che."K tAtparya ke zrI jinezvaradevanuM kevaLajJAna koI paNa prakAranA AlaMbana vagaranuM svayaM prakAzita, temaja AtmAnuM svabhAvajanita hovAthI svaccha, sthira temaja nizcala che. dIvAthI dIvo pragaTe arthAtuM eka prakAzita padArtha dIvo e anyapAtra padArthane prakAzita Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / karavAmAM anya dIvo pragaTAvavAmAM zubhanimitta bane che. jyAre anya prakAzita padArtho sUrya, caMdra, tArA AdinI bAbatamAM Ama kahI zakAya tevuM nathI. teo badhA prakAzita che. paNa dIvAnI jema anyane paNa prakAzita karavAmAM, navA caMdra, sUrya ke tArA pragaTAvavAmAM sahAyabhUta thatA nathI. vaLI je jIvane kevaLajJAna pragaTAvavuM hoya te jIvane anya kevaLInA nimittanI jarU2 che ja. te vinA kevaLajJAna pragaTAvI zakAtuM nathI. Ama je kArya dIvo kare te ja kArya kevaLajJAna kare che. e apekSAe kevaLajJAna mATe dIpaka e sauthI ucita rUpaka jaNAyuM che. 'dIve dIvo pragaTe' - eka dIpaka vaDe aneka dIpakone sparza karAvIne prajvalita karI zakAya che. tevI ja rIte zrI jinezvaradevanA kevaLajJAnarUpI apUrva dIpakanA bhAva-sparzathI ApaNA AtmAno dIpaka paNa tat svarUpa prakAzamAna banI zake che. AtmA-paramAtmA svarUpa banI jAya che. eTale ke AtmA ane paramAtmAmAM koI ja taphAvata raheto nathI. jaina dharmamAM parivartanano A mahAna siddhAMta che. ApaNe paNa prabhusvarUpa banI zakIe chIe ane e tyAre zakya bane che ke jyAre AtmA para lAgelA ghAtI ane aghAtI karmonA AvaraNane dUra karI zakIe. kevaLajJAnarUpI dIpakane aMtaramAM dhAraNa karanAra prabhumAM evI mahAna siddhi che ke te caramane paNa parama banAvI zake che. mAtra jarU2 che AtmAnI sAdhanAbhakti dvArA paramAtmAnA bhAva-sparzanI. jJAnAvaraNIya karmanA AvaraNathI mukta thAya to AtmA tenA nija sahaja Atmika svarUpane prApta karI le che ane kevaLajJAnarUpI prakAzathI anaMtajJAnamaya bane che. navA dIpaka pragaTAvavAnuM kArya sUrya, caMdra ke tArA karI zakatA nathI tethI dIpaka e ja kevaLajJAna mATe uttama ane ucita upamAna che. sUrijIe 'rIpoDapara:' - zabda prayojyo che. teno artha thAya che ke he jinezvaradeva ! Apa koI judA ja prakAranA dIpaka cho. ema kahIne prabhunA kevaLajJAna tarapha nirdeza karela che, ane te jJAna advitIya che. arthAt prabhunA kevaLajJAna jevuM jJAna bIjA koI saMsArI jIvane hotuM nathI. uparAMta sUrijIe 'khatprAzaH' zabda vAparyo che. teno artha jagatane prakAzanAra cho - jagatanA svarUpane pragaTa karanAra che. arthAt jagatamAM rahelAM anaMtAnaMta padArthonA dravyasvabhAva ane paryAyasvabhAvane batAvanArA che. sAmAnya dIvo ApaNane koI paNa vastu jovAmAM sahAyabhUta thAya che. paraMtu vastunA svabhAva ke guNadoSane jANavAmAM A dIvAno prakAza kaMI paNa madada karI zake nahi. vastunA guNadoSanI jANakArI jJAna dvArA meLavI zakAya che. eTale ke vastu vizenI jANakArI e jJAnano viSaya temaja tenuM kArya che. tevA arthamAM 'jJAnaprakAzaka che' ema zAstromAM kahevAmAM Avela che. tethI ja traNa lokamAM rahelA anaMtAnaMta padArthonA dravyasvabhAva ane paryAyasvabhAvane jANanArA prabhunuM kevaLajJAna alaukika temaja advitIya che. jagatamAM jJAna ja sarvasva che. dharma-artha-kAma-mokSa e cAre puruSArtha jJAnamAM samAyelA che. prabhune e kevaLajJAnarUpI dIpaka bahAranA koI paNa sAdhana vagara svayaMbhUpaNe pragaTyo che. indriyo Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra : 233 vagara paNa A dIpaka traNe jagatamAM zAzvata svarUpe pragaTelo che. jagatamAM anekAneka pravRttio jovA maLe che te jJAnano ja mahimA che. A zlokanA saMdarbhamAM 'aSTapAhuDa'mAM eka atyaMta bhaktibhAvapUrvakanI gAthA che H caughAtikarmavimukta, doSa aDhAra rahita, sadehe; tribhuvana bhavananA dIpa jinavara ! bodhi do uttama mane / / 152 // arthAt 'cAra ghAtI karmathI mukta, janma-maraNAdi aDhAra doSathI rahita, dehamAM sthira ane traNa lokarUpI bhavanamAM dIpaka samAna hai jinezvaraprabhu ! mane bodhi pradAna karo.' 'bhaktAmara stotra'nI racanA pAchaLa stutikAra sUrijInA hetumAM AvA ja koI aciMtya bhAvo rahelA jaNAya che. A zlokanA mAdhyama dvArA sUrijIe muktino mahAmaMtra pradAna karyo che. sAmAnya dIvAne prakAzita thavA mATe sAdhana-sAmagrInI jarU2 paDe che. jyAre sUrijIe kevaLajJAnarUpI dIpakane dhumADo ke vATa-telathI sarvathA rahita, traNe lokane tenAthI prakAzamAna thatA ane pralayakALanA uddhata pavana sAme paNa avicala ane kadI bujhAI nahi tevA zAzvata prakAzamAna batAvIne traNe loka samakSa kevaLajJAnanuM adbhuta mahAtmya sUrijIe batAvyuM che. caramamAMthI 52mamAM parivartana pAmavAno mahAna siddhAMta batAvyo che. zloka 17mo zabdArtha munIndra ! he munIzvara ! (hram) - ApazrI vAvit - kadI paNa astuM na upayAsi asta pAmatA nathI. nai rAhuAmya azi - rAhu vaDe grahAtA nathI spaSTa hoSi spaSTa karo cho - prakAzita karo cho sahasA - zIghra-jaladI yuApat - ekIsAthe nanti - traNeya bhuvanane, traNeya jagatane 6 - nathI amodharovara - vAdaLonA vacce AvavAthI - AvaraNathI niruddha mahAprabhAvaH mahAprabhAvanuM rUMdhAvavuM-aTakAvavuM sUryAtizayi mahimA sUryathI paNa adhika = - nAstaM kadAcidupayAsi na rAhugamyaH, spaSTIkaroSi sahasA yugapajjaganti / nAmbhodharodaraniruddhamahAprabhAvaH, sUryAtizAyimadiyAsi munIndra ! to / |7|| jene rAhu kadi nava grase asta thAto nathI je, Apa saune prabhurUpa ravi te ja loko mahiM je; jenI kAMti kadi nava haNe vAdaLAMo samIpe, evo koI abhinava ravi Apano nAtha dIpe. (17) -- -- - Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 che // bhaktAmara tulya namaH | mahimAvALA gari - cho tove - A jagatamAM bhAvArtha : he munIzvara ! he jinezvaradeva ! Apano evo prabhAva che jeno kadI asta thato nathI ke rAhu ApanA prabhAvane grasI zakato nathI. vAdaLAMonA samUhanA AvaraNathI e mahAprabhAva kadI rUMdhAto nathI ane Apa to ekIsAthe traNeya bhuvanane prakAzita karo cho tethI Apa A vizvamAM sUryanA mahimAthI paNa adhika mahimAvALA cho. vivecanaH gAthA 17 stotrakAra sUrijIe AgaLanA soLamA zlokamAM zrI jinezvaradevanA jJAnanI dIpaka sAthe tulanA karI, sAmAnya dIvA karatAM prabhunA aMtaramAMthI svayaMbhU rIte pragaTatA dIpakane uccatama batAvyo che. arthAt upamAna sAthe zrI AdinAtha bhagavAnanI tulanA karIne upamAna karatAM upameyane teo viziSTa sAbita kare che. A zlokamAM prabhunA tejane sUrya rUpe oLakhAvI pachI tenAthI vizeSa sAbita karyuM che. jagatamAM sUryano mahimA ghaNo che. keTalAka manuSyo sUryane mahAna, ati tejasvI mAnI tenI vaMdanA-pUjA-arcanA kare che. stotrakAra sUrijIe prabhunA tejane sUrya jevuM gaNAvyuM che. sUrya paNa traNe lokane prakAzita kare che. prabhu ane sUryanuM teja samarUpa che. chatAM sUryanA teja karatAM prabhunuM teja alokikatAvALuM che. sUrijIe tenuM suMdara alaMkArothI yukta varNana karyuM che. sUryane vividha prakAranAM vighno naDe che. tenI sAme prabhunA tejane tenAthI viziSTa batAvI tenI vizeSatA siddha karI che. traNe jagatanI aMdara rahelA ekendriyathI laIne paMcendriya sudhInA je koI jIva prabhune zaraNe AvI tenuM nAma-smaraNa kare che te jIvanAM pApo haLavAM thAya che. stotrakAra sUrijI kahe che ke zrI jinendradevanA prabhAva AgaLa sUryano prabhAva lAMbA samaya sudhI Takato nathI. temaNe sUryanA cAra abhAva darzAvyA che : (1) sUrya jagatane prakAzita kare che paraMtu te asta paNa thAya che. (2) sUrya rAhu vaDe grasita thAya che. (3) sUryano prakAza maryAdita kSetrane ja prakAzita kare che. (4) sUrya ghanaghora vAdaLa pAchaLa DhaMkAI jAya che. sUryanI prabhusvarUpa sUryanI sAthe tulanA karIne temanI viziSTatA batAvI che. sUrijI kahe che ke, prabhu sUrya karatAM paNa adhika mahimA dhAraNa karanAra che. sUryamAM jovA maLatAM cAreya abhAva prabhumAM saMpUrNapaNe vidyamAna che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 235 jagatanA jIvo sUryano udaya thatAM prakAza meLavI zake che ane sUrya asta thatAM sarvatra aMdhakAra phelAI jAya che. asta pAmyA pachI rAtrinA samayamAM sUrya prakAza pAtharI zakato nathI. eTale ke sUrya aMdhakArano nAza thoDA samaya pUrato ja karI zake che. paraMtu he prabhu ! kevaLajJAnarUpI sUrya ApanAmAM udaya pAmelo che. te kadI asta pAmato nathI, kAraNa ke sarvajJa jJAnarUpI kevaLajJAna pUrNa svarUpe prabhune prApta thayeluM che. tethI teno abhAva thato nathI. tethI prabhunuM prakAzamAna thavuM zAzvata che, nitya che ane dhruva samAna avicalita che. eTale ke kevaLajJAna utpanna thavAthI jJAnAvaraNIyarUpa ghAtI karmanuM AvaraNa rahyuM nahi tethI tenA udaya ane astano prazna ja upasthita thato nathI. AthI ja te zAzvata sUrya che. ekavAra prabhunA tejarUpI sUryae aMdhakArano nAza karyo tyAM kyAreya paNa ajJAnarUpI aMdhakAra pharIthI vyApI zakato nathI. eTale ke jJAnAvaraNIya karmano udaya pharIthI thato nathI ane rAtrinA aMdhakArarUpa ajJAnatAnA vamaLamAM prabhurUpa sUrya aTavAto nathI tathA asta pAmato nathI, sadAya udaya pAmelo rahI prakAza phelAvato rahe che. rAhunA grahaNathI sUrya grasita thAya che. amuka-amuka samaye rAhu vaDe tenuM grahaNa thAya che. arthAt samaye-samaye rAhu nAmano graha sUryane gaLe che jene sUryagrahaNa tarIke sAmAnya rIte oLakhavAmAM Ave che. jyAre jyAre rAhu - sUrya ane pRthvInI vacce AvI jAya che tyAre sUryagrahaNa thayuM tema kahevAya che. AvA samaye sUrya sAva nisteja banI jAya che ane pRthvI upara aMdhakAra chavAI jAya che. sUrijI kahe che ke zrI jinezvaradevane rAhu grasI zakato nathI. temaNe mohakarmane kSINa karI dIdhAM che tethI duSkRtyarUpa rAhu temane grasI zakato nathI. grahano prabhAva paDe che paNa te tyAre ja zakya che ke bhItara AtmAmAM koI mohakarmarUpa kALAzanuM AvaraNa hoya. paraMtu prabhue to badhAM ja ghAtI karmanuM vilopana karyuM che, tethI rAhugrAsano prazna ja upasthita thato nathI. AthI teo haMmezAM ujvaLa, kAMtimAna ane saMpUrNa prakAzita hoya che. tAtparya ke prabhue mohanIya karmano ghAta karI dIdho che tethI koI paNa rAhu temane grasI zakato nathI. AkAzamAM ghanaghora vAdaLa gherAI vaLe to sUryano prakAza rUMdhAI jAya che. A sUryanA prakAzane rUMdhanAruM rAhu pachInuM bIjuM tattva che. ghaNI vAra varSARtumAM divaso sudhI AkAzamAM vAdaLAM chavAyelA hoya che. tyAre sUryano prakAza pRthvI upara pUrNa rIte pahoMcI zakato nathI. arthAt vAdaLAM vaDe sUryano prakAza AcchAdita thaI jAya che. he prabhu ! Apa to aniruddha cho. AtmA para lAgelAM karmanA AvaraNarUpI vAdaLono aMza mAtra ApanA tejane rokI nathI zakato. arthAt prabhu sarvadA karmarahita che. temano tejarUpI sUrya traNe lokane zAzvata prakAzita kare che. sUrya traNe lokane ekasAthe prakAzita nathI karI zakato, tethI ja lokanA keTalAka vibhAgamAM divasa to keTalAka vibhAgamAM rAtri hoya che. A uparAMta sUryano prakAza sRSTinA dareka vibhAgamAM pUrNapaNe pahoMcI zakato nathI. keTalAka vibhAgamAM cha mahinAno divasa ane cha mahinAnI rAtri hoya che. jyAre zrI jinezvaradevano prabhAvasUrya samagra lokAlokane ekasAthe ja prakAzita kare che. DaoN. sarayU mahetA lakhe che ke, "sUrya jema gaMdakI, roga aMdhakAra vagere aniSTone dUra karavAnuM Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 / / bhaktAmara turthya namaH II mukhya nimitta che, tema prabhunuM teja paNa rAgadveSarUpI gaMdakI, karmarUpI roga ane ajJAnarUpI aMdhakAra Adi aniSTo dUra karavAnuM prathama nimitta che ane e kAryanI samAnatAnI apekSAe AcAryajIe prabhunA tejane sUrya sAthe sarakhAvyuM che. te yogya lAgyA vinA rahetuM nathI. alabatta, prabhuno tejarUpI sUrya aneka prakAre caDiyAto che.'19 ghAtI ane aghAtI karma sarvano vilaya thaI gayo. tethI zrI jinezvaradevanI tulanA sUrya sAthe karavI sUrijIne yogya nathI lAgatI. sUrya prabhunI sAme khUba vAmana lAge che. prabhu tenA karatAM anekagaNA virATa che. A viziSTatAone kA2Ne logassa sUtramAM kahyuM che ke : 'Ankvesu sahiya payAsayarA'' arthAt - zrI jinezvaradeva sUryathI paNa vadhAre prakAzita karanArA che.' sUrya udaya ane astarUpI samayanI maryAdAmAM baMdhAyelo che. chatAM je sthaLe te prakAzita thAya che tyAM sauraUrjA prApta thAya che ane ApaNAmAM zArIrika ane mAnasika parivartana lAvI prasannatA Ape che. paraMtu zrI jinezvaradevarUpa sUrya ja zAMtarasa, vikA22hita sarvajJa kevaLajJAnI che te ApaNane kevI 52ma mAnasika prasannatA Ape che. tenA saMdarbhamAM sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA jaNAve che ke, "zAMta, vikAra rahita taraMgo mAtra paramAtmA vItarAga prabhumAM ja nihita che, tethI ja sAdhanAmAM ApaNe temane parama ArAdhyadeva mAnIe chIe. maMtra ane dhyAna sAdhanAnI vizeSa vidhi vaDe bAhya taraMgomAM pravAhita saMskAra aMtaraMgamAM parivartita karI zakAya che. A parivartana AtmavRttinuM parivartana che. AtmavRttinuM parivartana ja vAstavika parivartana che. paramAtmAnI parama prasannatAnuM te vizeSa pAtra banI jAya che. tenI te vizeSa niSkriya kSamatAo sakriya thaI jAya che.'20 'AtmA amara che' - bhavabhramaNanA pherAmAM te judA judA svarUpamAM parivartita thayA kare che. zarIra badalAya che, AtmA e ja che. AtmAno asta thato nathI. chatAM ajJAnatAnA kAraNe janmamaraNanI bhrAmika kalpanAmAM daihika janma-maraNane jIvAtmA potAnAM janma-maraNa mAne che. paraMtu zrI jinezvaradevanuM dhyAna karavAthI bhava-bhramaNanA mithyAdarzanathI mukta thavAya che ane AtmAnA sAcA svarUpane oLakhI zakAya che. tAtparya ke jagatamAM sUryano mahimA ghaNo che. amuka samaya-sthaLanI maryAdAmAM rahIne te aMdhakArano nAza kare che ane manuSyane sauraUrjA-zaktinuM pradAna kare che. paraMtu karmarUpI vAdaLonAM AvaraNamAM raheluM AtmAnuM sahaja svarUpa AcchAdita rahe che. jyAre ghAtI ane adhAtI sarva baMdhano tUTI jAya che ane AtmA caramamAMthI 52ma jevI karma rahita sthitie pahoMcI jinezvara svarUpa prApta karavA mATe sAmarthyavAna bane che je AtmAnuM sahaja nija svarUpa hoya che. jyAre bAhya vAtAvaraNano prabhAva mana upara paDe che tyAre AtmAnA saMskAromAM parivartana Ave che. vikArothI sarvathA rahita AtmA jyAre bhava-bhramaNanA cakarAvAmAM aTavAya che tyAre Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 237 nija svarUpa prApta karavA mATeno upAya hAlanA saMskAramAM parivartana dvArA zakya batAvyo che. te AtmAne zAMta, sarvathA vikAra rahita jinezvaradeva sAthe joDI devAmAM Ave to saMskAromAM parivartana Ave che ane A saMskAronuM parivartana samagra jIvanamAM parivartana lAve che ane AtmAne tenA nija sahaja svarUpa sudhI pahoMcavAmAM madada kare che. ahIM stotrakAra pAtALaloka, mRtyuloka ane svargaloka e traNeya lokane ekasAthe zIgha prakAzita karanAra zrI jinezvaradevanI bhakti karI ane temanI stuti-stavanA karIne zAzvata sukha, AtmAnA sahaja nija svarUpane meLavavAnI mahecchA rAkhe che. zloka 18mo nityodayaM dalitamohamahAndhakAra, gamyaM na rAhuvadanasya na vAridAnAm / vibhrAjate tava mukhAbjamanalpakAnti vidyotayajjagadapUrvazazAGkabimbam / / 18 / / zobhe rUDuM mukha prabhu taNuM moha jenAthI thAke, jene rAhu paNa nava grase vAdaLAMo na DhAMke; zobhe evo mukhazazi ahA ! he prabhu, Apa kerI, je dIpAve jagata saghaLuM caMdra jANe anero.(18) zabdArtha nityodayama - nitya udaya pAmanAra rAtridivasa udita rahenAruM nita - nAza karAyo che modamAnyaJram - moharUpI mahAaMdhakAra rAphuvanasya vacam - rAhunA mukhathI grasAtuM nathI na vArivAnam cim - vAdaLAthI parAbhava) DhaMkAtuM nathI vijhAnate - zobhe che tad - ApanuM muraLa - mukhamaMDaLa-mukhakamaLa mana vAMti- atyaMta-adhika kAMtivALuM votarata - vizeSapaNe prakAzanuM at - vizvane apUrva zazAvikhyam - alaukika caMdranuM biMba bhAvArtha : he prabhu ! ApanuM mukhakamaLa alaukika caMdrabiMba jevuM zobhe che kAraNa ke te sadAya udayamAna rahe che temaja moharUpI mahAaMdhakArano nAza karanAruM che. atyaMta kAMtivAna che, rAhunA mukhathI na prasAya tevuM che. vAdaLanA samUhathI DhaMkAtuM nathI ane vizvane vizeSapaNe prakAzita karanAruM che. vivecanaH gAthA 18 A pahelAMnA 17mA zlokamAM sUrijIe sUryanA prakAzanuM daSTAMta lIdhuM hatuM. A 18mA zlokamAM caMdranA prakAzanuM dRSTAMta che. prabhunA mukhane caMdramA sAthe sarakhAvI ananya alaMkArothI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / mukhanuM caDiyAtApaNuM sAbita kare che. baMne dRSTAMtono eka ja viSaya che - bhagavAnanI sarvajJatA ane vItarAgatA. sUrya asta thatAM caMdra rAtrinA samaye potAnI zItaLa cAMdanI sAthe Acho prakAza phelAvavA mATe sarvapriya che. sUryanA ugra svarUpa karatAM caMdranI saumyatAmAM sarvajano tenI cAMdanInI zItaLatAno AhlAda mANI zake che. caMdranuM kArya ja haLavo prakAza ane zItaLa cAMdanI prasarAvavAnuM che. caMdranI zItaLa cAMdanI vAtAvaraNane khuzanumA banAve che. tethI te dareka jaNane priya che. ahIM sUrijIe prabhunA mukhane caMdramAnI upamA ApI che. kAraNa prabhunA mukharUpI caMdra paNa evI ja zItaLatA phelAvavA mATe sarva priya thayela che. prabhu dareka prakAranA kaSAyo rAga-dveSa-moha-mAyA-lobha Adino nAza karI ajJAnarUpI aMdhakAra dUra karI prakAza phelAve che. A kArya evI saumya ane zItaLatAthI kare che ke tenuM stavana, stuti karanAra sAdhakanA manamAM caMdranI cAMdanInI zItaLatA karatAM vadhu zItaLatA chavAI jAya che. arthAt prabhunI zItaLatA caMdranI zItaLatA karatAM vadhu utkRSTa kakSAe che tenuM nirUpaNa ahIMyAM sUrijIe karyuM che. sUrijI kahe che ke, he prabhu ! tamArA mukhakamalane mukhamaMDalane huM eka alaukika caMdramAnI upamA ApuM to yogya gaNAze. kAraNa ke laukika caMdramA to udaya pAme che ane asta thAya che. jyAre tamAro mukharUpI caMdramA nitya udita rahe che. vaLI laukika caMdramA sAmAnya aMdhakArano nAza kare che, jyAre tamAro mukharUpI caMdramA mithyAtvarUpI mahAaMdhakArano nAza kare che. laukika caMdramAnI kAMti pUrNimA pachI ochI thatI jAya che, tyAre tamAro mukharUpI caMdramA sadA pUrNimAnI kAMti dhAraNa kare che. vaLI laukika caMdrane rAhu potAnA mukhathI gaLI jAya che, tyAre tamAro mukharUpa caMdramA rAhuthI gaLI zakAya evo nathI. laukika caMdrano prakAza vAdaLAMothI parAbhava pAme che, tyAre tamArA mukharUpI caMdrano prakAza vAdaLAMothI parAbhava pAmato nathI. te ja rIte lokika caMdramA vizvanA amuka bhAgane prakAza Ape che, tyAre tamAro mukharUpI caMdramA samasta vizvane prakAza Ape che A rIte he prabho ! tamAruM mukhakamala alaukika caMdramAnI zobhAne dhAraNa kare che. sUrijIe prabhunA mukhane caMdramAnI upamA ApI che. zarIranI aMgaracanA joIe to, badhA aMgomA mukhAkRti e mukhya aMga che. mAnavInI mukhAkRti temaja tenA hAvabhAvathI tenA manamAM cAlatA bhAvonI - cAritranI jANa thaI zake che. nirdaya-krUra jIvonI mukhAkRti raudra, bhayaMkara ane bihAmaNI hoya che. jyAre dayALu, dAnI, karuNAsAgara ane jagatanA sarva jIvo pratye maitrIbhAva dharAvanAra mAnavInI mukhAkRti saumya-saraLa ane zAMtarasavALI hoya che. jeno prabhAva sAmenI vyakti para paDe che. prabhunI mukhAkRti AvI ja hoya che. bhagavAne mokSa mArganI ArAdhanA daramyAna 'savi jIva karuM zAsana rasI' jevA utkRSTa bhAvothI bAMdhela tIrthaMkara nAmakarma udayamAM Ave che ane te dvArA suMdara-mya zAMtarasarUpa mukhAkRti hoya che. sarva ghAnI aghAtI karmano nAza thatAM kevaLajJAnanI prApti thAya che ane tIrthaMkara nAmaprakRtinA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra ja 239 udayathI bhagavAnanI mukhAkRtimAM aMtaraMga sarvajJatA ane vItarAgatAnAM darzana thAya che. tethI prabhunuM mukha sarvadA udita rahe che. sUrijI kahe che ke, "caMdrano asta thaI jAya che, Apa nitya udita raho cho.' caMdramA udaya pAme che ane asta thaI jAya che. pUrNimAnA divase te pUrNa svarUpe khIlelo hoya che ane pUrNimA jatAM dhIre dhIre tenI kAMti ochI thatI jAya che. jyAre prabhuno mukharUpI caMdramA haMmeza mATe nityodita - saMpUrNa prakAzita ja hoya che te kyAreya paNa asta thato nathI ane tenI kAMti paNa dareka samaye ekasarakhI ja hoya che. tenI kAMtimAM paNa pheraphAra thato nathI. prabhu ane caMdramA baMnenI zItaLatA AkhA jagatamAM chavAI jAya che. ahIM baMnenI zItaLatAmAM tattvArthadRSTie taphAvata rahelo che. caMdranI cAMdanInI zItaLatAthI loko moha pAme che ane rAgI bane che. tyAre prabhunI zItaLatAmAM lIna banelA loko rAgI maTI virAgI banatAM jAya che. Ama, prabhu ane caMdramA baMnemAM zItaLatA to rahelI ja che paraMtu baMnenI zItaLatAnuM pariNAma, te dvArA maLatI phaLasiddhi alaga prakAranI che. prabhu sarvadA nityAdita rahe che tethI rAhuno grAsa banatA nathI. caMdra ane sUrya baMnene rAhuno grAsa thAya che. tethI teo je alpa samaya mATe kArya karatA hoya che temAM vighnarUpa A rAhu bane che. jyAre prabhunA mukharUpI caMdrane koI rAhu gaLato nathI ke koI vAdaLAMo tene DhAMkatA nathI ke DhAMkI zakatA nathI. arthAtu caMdramA vAdaLonI pAchaLa chupAI jAya che, paraMtu Apano prakAza kyAreya koI paNa prakAranAM vAdaLAMo pAchaLa AvRtta thato nathI. ApanuM mukha svayaM prakAzita che. A nityodaya arthAtu haMmezAM prakAzita rahetI mukhAkRtimAM aMtaraMga sarvajJatA ane vItarAgatAnAM darzana thAya che. anya rIte kahIe to A prakAranuM darzana ja samyagudarzana che. caMdramA hoya ke sUrya - e jagatanA amuka ja bhAgane prakAzita kare che. arthAtu A baMne graho jagatanA AkhA bhAgane ekasAthe prakAzita karavAmAM asamartha che. jyAre prabhuno mukharUpI caMdramA saMpUrNa kAMti sAthe traNe jagatamAM ekasarakhA pramANamAM prakAza pAthare che. tethI ja he prabhu! tamArI mukhAkRti alaukika caMdramAnI zobhAne dhAraNa kare che. lokika caMdramA to asta pAme che tethI prabhune sUrijIe alaukika caMdramAnI upamAthI navAjyA che. chellA traNa zloka 16-17-18mAM sUrijIe prabhunA guNonA mahimAne vyakta karavA dIpakasUrya-caMdranI upamA ApI che. je jJAna-darzanacAritranI vAta che. prabhunA jJAnane dIvA sAthe sarakhAvyuM che. jJAna thavAthI heya ane upAdeyano viveka jIvane pragaTe che. jema dIvAthI dorImAM sarpanI bhrAMtinuM nirAkaraNa thAya che. tema dehamAM AtmabuddhinI bhrAMtinuM nirAkaraNa thAya che. jJAna pachI Ave che darzana. sUryanA tejathI aniSTa vastu jevI ke gaMdakI, havAnI azuddhatA jatI rahe che ane svacchatA Adi prasarAvavAnuM nimitta samajAya che. tema prabhunA tejarUpI sUryathI bhasmIbhUta thatAM karmonuM darzana Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 / bhaktAmara turthya namaH / / thAya che ane svAtmA pragaTAvavAnuM, baLa meLavavAnuM bhAna thAya che. eTale ke sAcuM darzana pragaTe che ane e darzana anusAra puruSArtha pragaTe che. have A kaDImAM AvI cAritranI vAta. zItaLa cAMdanImAM jema badhu zubha jaNAya che tema prabhunA mukharUpI caMdranI sahAyathI sAcuM darzana pAmyA pachI jIva potAnA guNo anekagaNA khIlavavA puruSArthI thAya che ane enA pariNAmamAM tenA jIvanamAM aneka guNo pragaTI caMdra jevI zItaLatA phelAI jAya che. Ama ghanAtmaka rIte sUrijIe A traNa kaDImAM jJAna-darzana-cAritranI vAto gUMthI lIdhI che. A traNa zlokamAM sUrijIe mokSamArganI sopAna zreNIrUpa ratnatrayI, jJAna-darzana-cAritranuM darzana karAvyuM che. he prabhu ! aneka janmothI karmono baMdha karyo ane bhautika sukhamAM rAcato rahelo A AtmA, paMcendriyanA viSayamAM lagabhaga naSTa thaI gayo. bhautika sukhanI prApti mATe aMdha banIne pArasamaNine paththara banAvavA samAna pravRtti karI. paraMtu he prabhu ! eka kSaNamAM te badhuM naSTa thaI gayuM ane tema thavAnuM kAraNa ApanA mukhanuM darzana. prabhu, tArA alaukika mukhanA darzanathI sarva prakAranAM duHkha, saMkaTa, pApa, kaSAyathI mukti thAya che. tAtparya, he prabhu ! Apane huM caMdra jevA kahuM ? paNa te kema zakya che ? kAraNa ke Apa tethI paNa vizeSa cho. caMdramAnI jema Apane rAhu ke vAdaLAM gaLI zakatAM nathI. tame to sadA prakAzamAna cho. moharUpI mahAaMdhakArane dUra karanAra cho. ApanuM padma samAna praphullita mukhAraviMda apUrva kAMtithI zobhe che. jyAM moha ke aMdhakAra na hoya paNa AtmAnuM ajavALuM dehanA rUpamAMthI prakAzatuM hoya tyAre tevI kAMtine kaI upamAthI oLakhAvavI ? tethI ja prabhunuM mukha caMdra karatAMya suzobhita jJAnacaMdrarUpa sUrijIne jaNAya che. zloka 19mo kiM zarvarISu zazinA'hni vivasvatA vA ? yuSmanmukhendudaliteSu tamassu nAtha! / niSpannazAlivana zAlini jIvaloke, kAryaM kiyajjaladharairjalabhAranamraiH / / 19 / / aMdhakArane prabhu mukharUpI caMdramA jo nasADe, rAtre cAMdo dina mahiM ravi mAnavA to ja ADe, je kyArAmAM zubha rIta vaDe zAli pAkI atize, temAM kyAre paNa nava ahA meghanuM kAma dIse. (19) zabdArtha nAtha - svAminlR tamastu vahiteSu - aMdhakArano nAza thaye chate yughnana muantu - ApanA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarvarIdyu - rAtrine viSe - rAtri daramyAna mukharUpI caMdra vaDe vaDe zuM ? vA athavA agni - divasane viSe - divasa daramyAna vivasvatA ki sUryane UgavA vaDe zuM ? niSpanna pakva evA zAlivana - dhAnyanAM khetaro vaDe zAlini pANInA bhAra vaDe nIcA namelAM zobhatI evI nIvatoo - pRthvIne viSe khatamAra namra vAdaLAMo vaDe yit vhAryam - zuM prayojana ? nanadhare: bhAvArtha : -- zrI bhaktAmara stotra : 241 zazinA vhim - caMdranA UgavA athavA - he svAmin ! ApanA mukharUpI caMdrathI ja aMdhakAra naSTa thaI jAya pachI rAtre caMdrane UgavAnuM zuM prayojana ? athavA divasane viSe sUryane UgavAnuM zuM kAma ? pRthvIne vize pakva dhAnyathI khetaro zobhita thayA pachI pANInA bhArathI nIce namelAM evAM vAdaLothI zuM prayojana hoya ? tAtparya ke kAMI ja nahi. vivecana : gAthA 19 stotrakAra sUrijIe jinendradevanI stuti karatAM karatAM aneka pratIko ane vividha upamAo sAthe tulanA karI. paraMtu tulanAmAM dIpaka, sUrya ke caMdramA traNeya temane anucita lAgyA. jyAre koI paNa tulanAmAM tulya na maLyuM tyAre sUrijI bhaktirasamAM taraboLa banI gayA. teo bhaktinI evI ca2masImAe pahoMcI gayA ke jyAMthI bhaktane mAtra bhagavAna ja dekhAya, anya kazuM ja na dekhAya. bhaktinA AvA uttuMga zikhara para pahoMcIne stotrakAra sUrijI askhalita dhArAe sArabhUta zabdothI stotranI racanA karI rahyA che. have teo kahe che ke, 'he nAtha !' tamArA mukharUpI caMdranA prakAzathI A jagatano samasta aMdhakAra nAza pAmI gayo che. have rAtrie caMdrane UgavAnuM prayojana zuM ? ane divase sUryane UgavAnuM prayojana zuM ? tAtparya ke tame samasta aMdhakArano nAza karyA pachI sUryacaMdrae aMdhakArano nAza karavAno raheto nathI; eTale temano A prakArano udaya niSphaLa che. pRthvI pAkelA dhAnyanAM khetarothI zobhI UThe che. pachI jaLabharI vAdaLIonuM kAma zuM hoya che ? tAtparya ke temanuM Agamana niSprayojana hoya che, te ja rIte caMdra ane sUryanuM pRthvI paranuM UgavuM niSprayojana che. sUrya ane caMdramA prabhunA mukhanI tejomaya kAMti karatAM vizeSa prakAzamAna nathI. to sUrya ane caMdramAnI vidyamAnatAnI AvazyakatA zuM che ? sthULa dRSTie vicAratAM A vAta avyavahArika ane bALakabuddhi jevI lAge che. sUrya ane caMdrano koI vikalpa hoI zake kharo ? tenA vagara A jagatanuM koI kArya thaI zake kharuM ? kAraNa divasanI zobhA sUrya thakI che ane sUryanuM kArya divase udita thavAnuM che. tevI ja rIte rAtrinI zobhA caMdra thakI che. rAtre te udaya pAmIne zItaLa cAMdanI phelAve che. paraMtu sUrijI A banne saccAIne nakArI rahyA che. sUrijI bhaktinA carama zikhare pahoMcI gayA che, jyAM temane prabhunI vidyamAnatA sivAya anya koInA prakAzita thavAnI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 * / / bhaktAmara tulyuM namaH / / AvazyakatA jaNAtI nathI. temane ema lAge che ke, prabhu svayaM sUrya ane caMdramAnI jema jagatanuM aMdhAruM dUra karavA samartha che. A baMnenuM kArya prabhunuM mukha ja karI le che to A baMnenI jarU2 che kharI ? nA kazI ja nahi ! stotrakAra sUrijI potAnI vAtanuM samarthana paNa khUba sArI rIte kare che. prakRtimAMthI maLatuM anurUpa udAharaNa teo Ape che. khetaramAM jyAre bIja vAvavAmAM Ave che tyAre pANI ke varasAdanI AvazyakatA rahe che. paraMtu jyAre khetaromAM pAka UgIne laNavA mATe taiyAra thaI jAya che tyAre jaLabharI vAdaLIne va2savAnI jarUra rahetI nathI. kAraNa ke have taiyAra pAkane pANInI AvazyakatA rahetI nathI. A udAharaNa dvArA sUrijI ApaNane e samajAve che ke amuka kAryanI siddhi thatAM, te kAryamAM nimitta banatAM sAdhanonI ApaNane jarUrata rahetI nathI. A vizva para aMdhakAra chavAyelo hoya che, tene dUra karavA mATe divase prakAzita thatA sUryanI jarUra paDe che. ane rAtrinA samaye udaya pAmatA caMdramAnI jarUra paDe che. paraMtu A aMdhakArane dUra karavAnuM kArya to prabhunuM mukhamaMDala kare che to pachI divasa ane rAtrinA samaye prakAzita thatAM sUrya ane caMdramAnI AkAMkSA zA mATe rAkhavI joIe ? prabhunuM mukhAraviMda jyAre jagatane prakAzita karatuM hoya tyAre sUrya-caMdramA dakhalagIrIkartA lAge che. A baMnenuM je kArya che te prabhunA mukhamaMDala dvArA thaI jAya che ane te paNa traNe lokane ekasAthe prakAzita kare che. tyAre jagatane vArApharathI prakAzita karavAmAM nimittarUpa banatAM sUrya ane caMdramAnuM UgavuM niSprayojanarUpa che. bIjI dRSTie samajAvatAM AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "AcArya mAnatuMga kahe che ke mAruM tAtparya e nathI ke sUryanI koI jarUra nathI. huM ema nathI kaheto ke caMdranI koI jarUra nathI. temanI AvazyakatA che, paraMtu te AvazyakatA to jagatane che, mAre nahi. mane prakAza maLI gayo, mane zAMti maLI gaI ane sauthI moTI vAta to e che ke prakAza ane zAMti ApanAra mAro bhagavAna mane maLI gayo. have mAre zuM joIe ?'21 tAtparya ke sUrijI evI utkRSTa bhUmikA para pahoMcI gayA hatA jyAM jagatanA jIvone jenI ati AvazyakatA che te sUrya-caMdranA prakAzanI temane jarUra rahI na hatI. temane to prabhunA mukhamAM ja tejomaya kAMtinAM darzana thaI gayAM hatAM ane parama zAMti ApanAra prabhu maLI gayA hatA. pachI A mithyA, moharUpI sUrya-caMdranA prakAzanI jarUra rahI na hatI kAraNa temano pAka taiyAra thaI cUkyo hato. sUrijInA A utkRSTa bhAvane samajAvatAM sAdhvI DaoN. divyaprabhA lakhe che ke, "AtmA jyAM sudhI paramAtmAnI bhakti bAhya rUpe kare che, tyAM sudhI te 52mAtmAthI bhinna che. bhaktinI parAkASThAe A bhinnatA samApta thAya che, ane bhinna e abhinna banI jAya che. ahIM dhAnyano pAka taiyAra thaI jatAM pANInI nirarthakatA batAvIne sAdhakanI uccadazAnuM avalokana karAvyuM che. sAdhaka kahe che, 'he paramAtmA ! tane sUrya kahuM ke caMdra ? huM pote paNa eka Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 zrI bhaktAmara stotra sUrya chuM, paraMtu e ke jenuM sahaja svarUpa apragaTa che. tethI te anudIya che. eka vakhata sAdhanAnI paripakvatA AvI jatAM mAro AtmasUrya athavA Atmavidhu svayaM prakAzamAna-udIyamAna banI jaze. paripakvatA mATe ja he prabhu ! tAruM smaraNa karI prakAzamAna thavA prayatna karuM chuM. jyAre huM pote prakAzamAna banI jaIza, tyAre tArAmAM ane mArAmAM zo taphAvata raheze ? arthAt kaMI ja nahi.'' ,,rara ahIM sUrijI prabhu samakSa potAnA apragaTa svarUpanI saMvedanA pragaTa karIne, jinezvaradevanI parama kRpAthI zIghra pUrNajJAnanI prAptinI zubha kAmanA kare che. 'AtmA ja paramAtmA svarUpa che.' e uktine samarthana Ape che. prabhu atIndriya jJAnano prakAza denAra che. he bhagavAna ! amane jJAnaprakAza denAra Apa jyAM birAjo tyAM amane sUrya-caMdranAM teja paNa jhAMkhAM lAge che. sUrya-caMdrano prakAza to indriyajJAnanA nimitta che, ne Apa to atIndriya jJAnano prakAza denArA cho. ApanA dehanuM teja paNa koI alaukika-AzcaryakArI che ane aMdara AtmAnuM caitanya teja paNa aciMtya-AzcaryakArI che. jema khetaramAM bharapUra anAja pAkI gayA pachI varasAdanI zI jarUra ? tema Apa jyAM birAjo tyAM prakAza ja che - pachI sUrya-caMdranI zI jarUra ? ane AtmAmAM atIndriyajJAna khIlyuM tyAM indriyonI ke tenA nimittarUpa sUrya-caMdranA prakAzanI zuM jarUra ? jJAna teja khIlI gayuM tyAM have prakAza-indriya vagerenI parAdhInatA rahetI nathI. teno adbhuta mahimA 'pravacanasAra'mAM kuMdakuMdAcArye samajAvyo che. teo 'pravacanasAra' gAthA 67mAM kahe che ke jo aMdhArAmAM dekhAya evI AMkhanI ja zakti hoya to (bilADI vagerene) dIvAnI zI jarUra che ? tema jo AtmA pote svabhAvathI ja sukharUpa pariNamyo che to viSayo tene zuM kare che ? he deva ! ApanuM jJAna ane sukha baMne bAhya viSayothI nirapekSa che, ApanuM jJAna to svayaMbhU che. prabhunI prApti thatAM AtmAmAM jJAnaprakAza patharAI gayo, ajJAnarUpI aMdhakAra dUra thaI gayo. tethI karIne have sUrya-caMdranI koI jarU2 nathI. atIndriya jJAnanA prAgaTya pachI have bAhya viSayonI jarUra nathI. kAraNa ke prabhunA atIndriya jJAnateja pAse indriyajJAna to sAva jhAMkhAM paDI gayAM. atIndriyajJAna khIlyuM tyAM have indriyonuM zuM kAma che ? svAnubhUtimAM sAdhakanuM jJAna paNa indriyothI alaga thaIne, alaga rahIne svataMtra kAma kare che. jyAM paripUrNatA hoya tyAM kayuM kArya karavAnuM bAkI rahe ? kazuM ja nahi. ahIM sthULa svarUpe indriyone sUrya-caMdra darzAvavAmAM AvyAM che. jyAre atIndriyajJAnanI prAptino zrota prabhunA mukhAraviMdanA darzanane jaNAvyuM che. prabhuno mukharUpI caMdramA jyAre jagatane prakAzita kare che tyAre rAtre caMdramA ane divase sUrya ADo Ave che. caMdramAnI kAMti relAya che ane ajavALuM phelAya che eTale jIvamAM jyAre cAritrabaLa khIlatuM jAya che, ane AtmAnA guNo comera phelAtA jAya che tyA2e tema karavAmAM nimitta banatAM jJAna ane darzananI (arthAt sUrya ane caMdranI) agatya ghaNI alpa banI jAya che. jJAna ane darzananI sahAyathI jIve cAritra pAmavAnuM hoya che. jyAre saMpUrNapaNe cAritranI prApti thAya che tyAre jJAna ane darzananI agatya gauNa thaI jAya che. jyAM utkRSTa cAritra hoya che tyAM jJAna ane darzana Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 . || bhaktAmara subhya namaH || paNa temAM samAyelAM hoya ja che. uparokta kathAnusAra jJAna-darzanacAritrarUpI ratnatrayImAMthI cAritra e zAzvata sukha prApta karavAnuM trIjuM sopAna che. jJAna-darzana dvArA cAritranI prApti thAya che. sAdhakanuM lakSa mokSasukhanI prAptinuM che. jyAre A ratnatrayI sAthe maLe che tyAre mokSamArganAM dvAra khUlI jAya che ane e siddha thatAM temAM sAdhakane sahAyabhUta thatAM nimittonI Asaktino, tenA pratyenA lagAvano tyAga karavAno che. athavA to AtmAnI utkRSTa avasthA prApta karavA mATe nIcenI bhUmikAono tyAga karatA javAno che. jema khetaramAM pAka taiyAra thaI gayA pachI pANIthI bharelAM vAdaLAMonI jarUra rahetI nathI tevI ja rIte AtmAne utkRSTa cAritranI prApti karyA pachI temAM nimitta bananArA jJAna-darzanarU5 nimittAnI jarUra rahetI nathI. jJAna-darzananuM kArya cAritra dvArA saMpanna thaI jAya che. A gUDhArtha dvArA sUrijI prabhune vinaMtI kare che ke, he prabhu ! tame mArA sarvasvamAM evA satata vyApI rahejo ane karmabaMdhanano nAza karavAmAM evA sahAyaka thajo ke ApaNe baMne bhinnamAMthI abhinna banI jaIe. arthAtu mArAmAM rahelA zuddhAtmAne pragaTAvavA mATe mAre anya koI devIdevatAo ke nimittono sahAro levo na paDe. paraMtu ApanA paramAtma svarUpanI sahAyathI mAro AtmA parama-AtmA bane. Ama A udAharaNamAM abhuta bhAvo bharelA che je arthapUrNa temaja zAstrokta che zloka 20mo jJAnaM yathA tvayi vibhAti kRtAvakAzaM, naivaM tathA hariharAdiSu nAyakeSu / tejaH sphuranmaNiSu yAti yathA mahattvaM naivaM tu kAcazakale kiraNAkule'pi / / 20 / / jevuM uMcuM prabhumahi rahyuM jJAna gAMbhIryavALuM, bIjA devo mahi nava dIse jJAna evuM rUpALuM; jevI kAMti maNimahi ahA tejanA puMja mApI, tevI kAMti kadi nava dIse kAcanI re kadApi. (20) zabdArtha tava zam - prakAzane karanAruM - sthAna meLavIne jJAnam - jJAna yathA - jevI rIte tvayi - ApanAmAM vimAti - prakAze che . zobhe che tathA - te pramANe hariravivuM - harihara vageremAM - zaMkara-viSNu AdimAM nAyaDu - anya laukika devomAM na - e pramANe nahi, nathI ja prakAzanuM raLavuM - camakatAM mahAratnomAM yathA mahattvayAti - jevuM mahattva prApta kare che jirApune ra - kiraNothI vyApta hovA chatAM viza? - kAcanA TukaDAmAM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra = 245 tu - to, tevuM nAma - e pramANe nahi ja, nathI ja prApta karatuM te - prakAza, teja bhAvArtha : "he nAtha ! prakAzane karanAruM jJAna, jevuM ApanAmAM zobhe che, tevuM harihara Adi devomAM prakAzatuM-zobhatuM nathI. je teja-prakAzano samUha mahAratnomAM jevuM mahattva pAme che tevuM kiraNothI vyApta hovA chatAM kAcanA TukaDAmAM prApta karato nathI. vivecana : gAthA 20 ogaNIsamA zlokamAM prabhujInuM mukhAraviMda sUrya ane caMdramA karatAM vadhAre kAMtimAna hovAne kAraNe temanA sAMnidhyamAM hoIe tyAre sUrya ke caMdramAnI jarUra rahetI nathI te batAvyuM. have A zlokamAM prabhunA atiutkRSTa ane mahimAvaMta jJAnano prabhAva sUrijI batAve che. prabhumAM raheluM jJAna, stotrakAra sUrijIne sarvottama jaNAyuM che. teo kahe che ke, he bhagavAna tame rUpamAM advitIya cho, tema jJAnamAM paNa advitIya cho. jyAM tamAruM jJAna ! ane kyAM anya laukika devonuM jJAna ! tamArA prarUpelA sUtra-siddhAMto dvArA mane tamArA jJAnano paricaya thayo che. ane vedapurANo vagerenA vacano paNa meM sAMbhaLyA che. temAM tamArA vacano paraspara virodha vinAnAM jaNAyAM che, je tamArA pUrNa jJAnanI pratIti karAve che, jyAre anyanAM vacano paraspara virodhI jaNAyAM che, je apUrNa jJAnanAM sUcaka che. tamArA jJAnamAM vastunirUpaNano ati suMdara prakAza che, tethI te parama zobhA pAme che, jyAre anya laukika devonAM jJAnamAM te prakArano prakAza nahi hovAthI te zobhA pAmI zakatuM nathI. paraMtu Ama banavuM sahaja che. kAraNa ke tejano samUha vaja, vairya, padmarAga, indranIla vagere ratnomAM jeTalo zobhI UThe che, teTalo kAcanA TUkaDAmAM zobhI UThato nathI, pachI bhale te kiraNothI game teTalo camakato hoya ! tAtparya ke tamAruM jJAna mahAratna jevuM che ane bIjAonuM jJAna kAcanA TukaDA jevuM che. prabhumAM raheluM jJAna abhuta che. je jJAna anya koI laukika devomAM jovA maLatuM nathI. jJAnane prabhumAM je sthAna prApta thayuM che te tene anyatra kyAMya prApta thayuM nathI. ApanA jevo ananya AtmA jJAnane kyAMya maLyo nathI athavA Apane prApta karI lIdhA pachI anyanuM zaraNa meLavavAnI tene jarUra paDI nathI. je kevaLajJAna rUpI jJAna Ape prApta karyuM che te anya koI devoe prApta karyuM nathI. arthAt prabhu pAse to kevaLajJAna che jenA dvArA eka nAnAmAM nAnA paramANunuM jJAna thAya che. anya koI ATaluM sUkSmatApUrvakanuM jJAna prApta karI zakato nathI, jyAM sudhI AtmA ghAtI ane aghAtI karmo ane anya kaSAyothI mukta thato nathI tyAM sudhI ATaluM sUkSmatApUrvakanuM jJAna tene thatuM nathI. kAraNa ke jyAM sudhI karmanI nirjarA na thAya tyAM sudhI navAM karmonuM saMvara cAlu rahe che, AtmA nirmaLa ane zuddhAtmA banato nathI. tethI AvuM jJAna prApta karavAmAM karmonI azuddhi bAdhArUpa bane che. jo ghAtI ane aghAtI karmono saMpUrNa nAza thAya to ja kevaLajJAnanI prApti Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 * || bhaktAmara tulyuM namaH II thAya che ane A kevaLajJAnanI prApti thavAthI ja traNe loka ane traNe kALanuM ATaluM sUkSmatApUrvakanuM jJAna thavuM zakya bane che. tethI ja prabhune sarvajJa mAnavAmAM Ave che. AcArya mahAprajJane ahIM sUrijInA vicAramAM dArzanikatA jaNAya che. teo jaNAve che ke, "A zlokanI sAthe AcArya mAnatuMga eka dArzanika carcAno prAraMbha karI rahyA che. teo kahe che ke, ApanAmAM jJAnano prakAza che te anyatra nathI. tenuM sauthI moTuM pramANa e che ke Ape AtmAnuM je darzana ApyuM tevuM anya koIe nathI ApyuM." teo AgaLa jaNAve che ke, "bIjuM pramANa e che ke Ape AtmAnA kartRtvanuM pratipAdana karyuM. AtmA ja kartA che, anya koI nahi. ApaNAM sukha-duHkhano kartA ApaNo AtmA ja che. sukha-duHkha AtmA kRta che evuM bIjA koIe kahyuM nathI. mAnatuMge kahyuM ke, anya darzanomAM mAtra visaMgati ja jovA maLe che. evuM koI darzana nathI ke jemAM saMgati hoya. prAraMbhathI aMta sudhI, upakramathI upasaMhAra sudhI susaMgati jaLavAI rahevAnuM atyaMta muzkela che. e tyAre ja zakya che ke jyAre kevaLajJAna ke AtmAno sAkSAtkAra thaI jAya.' ,,23 zrI jinezvaradeve AtmAnuM dArzanika svarUpa sauprathama samajAvyuM. AtmAnuM pratipAdana karyuM. AtmAnA zAzvata svarUpane samajAvyuM. AtmA to amara che paraMtu AtmA sAthe joDAyelAM svarUpomAM parivartana thayA kare che. je pramANenAM karmo te pramANe AtmAnuM bAhya-svarUpa badalAtuM rahe che. jema jema kaSAyo - ghAtI-aghAtI karmo no nAza thato jAya che tema AtmA vadhAre nirmaLa, pAradarzI banato jAya che. karmonA nAza sAthe mati, zruta, avadhi, manaHparyava ane kevaLajJAnanI prApti thAya che. 1 jJAnano prakAza jevo prabhumAM jovA maLe che tevo anyatra kyAMya jovA maLato nathI. anya devo harihara jevAmAM paNa prabhunA jJAnano prakAza jovA maLato nathI. jevuM jJAna zrI jinezvaradevane prApta thayuM hoya che tevuM jJAna anya koInAmAM paNa jovA maLatuM nathI. je tejano saMpuTa ratnamaNimAM jovA maLe che tevo kAcanA TukaDAmAM maLato nathI. joke kAcanA TukaDA sUryanA prakAzanuM ke anya koI prakAzanA saMsargamAM AvatAM camakI UThe che, paraMtu je tejavalayo, AbhA, kAMti ratnamaNimAM hoya che te kAcamAM nathI hotAM. ema prabhunA jJAnanI sarakhAmaNImAM anya devonuM jJAna sAgaramAM bindu samAna gaNAya. arthAt devo prabhu samakSa alpajJAnI ja gaNAya. sAmAnya rIte ekalo kAca joIe tyAre te prakAzita lAge che, paNa tenI bAjumAM zuddha maNiratna hoya to tenuM teja kAca karatAM ghaNuM vadhAre lAge che. miNa ane kAca baMnemAM tattvo to samAna che paNa kAcamAM amuka prakAranI azuddhio rahelI hoya che, tethI te kyAreya maNi jeTalo tejasvI lAgato nathI. jo e azuddhi koI paNa prakAre dUra karI zakAya to te maNi jevo tejasvI banI zake. e ja rIte indrAdimAM jJAna to che, paNa teo ghAtI karmothI lepAyelAM che eTale temanuM teja DhaMkAyeluM che. jJAna saMpUrNa khIlyuM hotuM nathI, paNa jema jema karmono nAza thAya, azuddhio dUra thAya tema tema te mati ane avadhijJAna vizuddha thatAM thatAM kevaLajJAnamAM pariName che. mati, zruta Adi jJAna kevaLajJAna rUpe virame che. AthI vizuddha jJAnanI tole azuddha jJAna na Ave. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra ra 247 AtmA para jyAre ghAtI karmonuM AvaraNa lepAyeluM hoya che tyAre kevaLajJAnanI prApti thavI azakya hoya che. jema jema karmanAM paDaLo ochAM thatAM jAya tema tema AtmA nirmaLa-nijasvarUpa dhAraNa karato jAya tyAre jJAnanI mAtrAmAM vadhAro thato jAya. arthAt pAMca prakAranA jJAnanI eka pachI eka prApti thatI jAya. jyAre AtmA tenuM zuddha nija-svarUpa prApta karI le che tyAre kevaLajJAnanI prApti thAya che. kevaLajJAnI zrI jinezvaradevanuM zaraNuM svIkAryA pachI anya hariharAdaya devonA zaraNamAM javAno manane moha thato nathI. he vibhu ! traNa lokanA indra jene pUje evuM mahAna kevaLajJAna to ApanAmAM ja zobhe che. ApanA jevI pavitratA ke ApanA jevAM puNya bIjAne hotAM nathI. prabho ! ajJAnadazAmAM kAMI khabara na hatI tyAre to kAcanA kaTakA jevA rAgI-dveSI kudevone meM pUjyA, paNa have traNa lokamAM teja pAtharanArA Apa sarvajJa ratnamaNi mane maLyA, meM Apane oLakhyA, have Apane choDIne bIje kyAMya mAruM mana mohatuM nathI. anya rAgI jIvone bhale jagatamAM karoDo jIvo pUjatA hoya paNa mArA cittamAM to vItarAga evA Apa ja vasyA cho. sAco maNi koIkane ja maLe che. kAcanA kaTakA to cArekora rakhaDatA hoya che, tema kudevone mAnanArA to karoDo jIvo hoya che, paNa sarvajJa-vItarAgadevane oLakhanArA jIvo to ati virala hoya che. he devAdhideva ! ApanA jevuM jJAna ane ApanA jevI vItarAgatA jagatamAM bIje kyAMya nathI. atIndriya svasaMvedana-jJAnamAM amane Apa caityamaNi dekhAyo tenA caitanya teja pAse anya to kAcanA kaTakA jevA lAge che te mArA cittane AkarSI zakatA nathI. ajJAna dazAmAM anya devonA caraNanuM zaraNa svIkAryuM hatuM, paraMtu have prabhunI sarvajJatA ane kevaLajJAnano mahimA jANyA pachI koNa anya devonA zaraNamAM jAya. sarvajJa kevaLajJAnI jevA ciMtAmaNi-ratna samAna caitanyaratnanI prApti thayA pachI kAcanA TukaDA tarapha koNa AkarSita bane ? koI ja nahi. prabhune prApta thayeluM kevaLajJAna AtmAnI vizuddhi darzAve che tethI ja sUrijIe prabhune karmamukta zuddha ratna-maNi samAna gaNAvyA che ane tyAM prabhunuM ananyapaNuM darzAvyuM che. ahIM prabhu pratye sUrijIno ananya prema pragaTa thAya che. zloka 21mo manye varaM hariharAdaya eva dRSTA dRSTeSu yeSu hRdayaM tvayi toSameti / kiM vIkSitena bhavatA bhuvi yena nAnyaH hazvinmano harati nAtha ! mavAntareDapi ||zA joyA devo prabhujI saghaLA te thayuM ThIka mAnuM, joyA tethI tuja mahiM ahA citta to sthira thAtuM; joyA tethI muja mana mahiM bhAvanA e Thare che, bIjo koI tuja viNa nahi citta mAruM hare che. (21) Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 che || bhaktAmara subhya namaH | zabdArtha nAtha - he svAmI - he nAtha ! mane - huM mAnuM chuM ke riharAva: - harihara vagere lokika devo, varam - te sAruM ja thayuM, tRSA: - mArAthI jovAyA - meM joyA, vedhu vRSTapu - jemanA jovAthI - jemanA dekhAva uparathI, devayam - mAruM hRdaya, tvayi toSama Nata - ApanAmAM saMtoSa pAme che, um - vizeSa zuM ?, vikSitenA mavatI - Apane jovAthI, vena - jethI, jenA vaDe, muvi - bhUmaMDalamAM, nya: vari - bIjA koI paNa, anya koI mavAntare mAM - bhavAMtaramAM paNa - have pachInA bhAvomAM paNa, mano na darati - manane harI zakaze nahi, mananuM haraNa karato nathI. bhAvArtha : "he nAtha ! hari, hara Adi laukika devone meM joI lIdhA, te sAruM ja thayuM, ema huM mAnuM chuM. kAraNa ke teone joyA pachI mAruM hRdaya ApanAmAM ja saMtoSa pAme che. vizeSamAM Apane jovAthI mane e lAbha maLyo ke have samasta bhUmaMDalamAM A bhava ke have pachInA bhAvomAM anya koI paNa mArA mananuM haraNa karI zakaze nahi." vivecana : gAthA 21 AgaLanA zlokamAM sUrijIne prabhunuM jJAna sarvazreSTha lAgyuM che, ane teo parama pada pAmavA paramAtmAne anusarI rahyA che. prathama teone zrI jinezvaradevanI oLakhANa thaI na hatI ane teo koI eka deva pratye mana sthira karI zakyA na hatA. te samaye temaNe judA judA devo vize adhyayana karyuM hatuM. arthAt anya devo vize jJAna meLavavAmAM samaya pasAra karyo hato. AthI sUrijIne - riyara Ave che ke temaNe atyAra sudhI zrI jinezvaradevanA sAnidhya sivAyanA anya devo vize jAvAma samaya pasAra karyo te yogya hato ke ayogya ? A vize manomaMthana karatAM temane lAgyuM ke je thayuM te yogya ja thayuM che, zA mATe AvuM thayuM te yogya thayuM che te temaNe A zlokamAM saMkoca vinA rajU karyuM che. stotrakAra surajI de che ke, he nAtha ! he devottama ! meM harihara vagere lokika devone joyA. te eka rIte sAruM ja thayuM che, kema ke temane joyA pachI have mAruM hRdaya tamArAthI ja saMtoSa pAme che.' harihara vagere devonI mUrti joIe to koInA mukha para hAsya che. to koInA mukha para zRMgAranI gayA che, to vaLI koInA mukha para krodha bhabhUkI rahyo che. vaLI koInI pAse saMhAraka zastro che to koInI pAse rAgotpattinA parama kAraNarUpa strI UbhelI che. temanAM Asano citravicitra che. jyAre tame to sukhAsana para yogamudrAe birAjI rahyA cho ane tamArA mukha para apUrva zAMtarasa jhaLakI rahelo che. Ama baMnenAM darzanamAM tamAruM darzana ja mane zreSTha lAgyuM che ane tethI mane je saMtoSa tathA zAMtino anubhava thaI rahyo che, te apUrva che. eno lAkhamo bhAga paNa anya laukika devonAM darzanathI thato nathI. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 249 ane tamArAM darzanathI mane je eka moTo lAbha thayo, te paNa jaNAvuM. have pRthvInA samasta paTa para A bhavamAM ke parabhavamAM anya koI paNa deva mArA mananuM haraNa karI zakaze nahi, arthAt bhavobhava tamArA caraNonI sevA ane tamAruM ja darzana mane pyAruM lAgaze. ahIM sUrijIe laukika devo harihara joyAnI vAta karI che. e to eno zabdArtha thayo, paNa tenuM tAtparyArtha alaga thAya che. kAraNa ke stotrakAra sUrijI A paMktiomAM darzAve che ke kRSNa ane sUrijInA samayakALamAM hajAro varSono taphAvata che. tevI ja rIte zaMkarane sUrijIe joyA nathI. zaMkara atyaMta prAcIna jyAre sUrijI to thoDA saikAo pUrve thaI gayA che. brahmAne jovAnI vAta paNa kaMIka AvI ja che. sUrijIe je hariharane joyA che teno tAtparyArtha samajAvatAM AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "mAnatuMge kahyuM ke meM hari, hara vagerene joI lIdhA, tenuM tAtparya e che ke meM temanA vicArono abhyAsa karI lIdho." sUrijI kahe che ke, "he prabho ! A hariharAdine meM joyA te ghaNuM sAruM karyuM. te badhAne joyA bAda have mAruM mana-hRdaya ApanA svarUpadarzanamAM evA parama saMtoSane prApta thayela che ke A bhavamAM ke bhavobhavamAM eTale ke mArA saMsAra-bhavabhramaNano jeTalo kALa bAkI che te daramyAna mArA cittane koI haraNa karI zakaze nahi. eTale ke anya koI devo mArA manamAM ahobhAva ke Azcarya upajAvI zakaze nahi." AcArya mahAprajJa paNa kaMIka AvuM ja kahe che ke, "meM (sUrijIe ApanA anekAnta darzanano abhyAsa karyo tyAre mane khUba saMtoSa prApta thayo. have evI sthiti thaI gaI che ke koI paNa anya darzana mArA cittanuM haraNa karI zakatuM nathI ke koI paNa anya darzanamAM mane saMtoSa maLato nathI." 25 bodhi ane samAdhinI prApti e zrI mAnatuMgasUrinI A amara racanA bhaktAmara stotranuM hArda che. AvI ja bhaktibhAvapUrvakanI pradhAna gAthA logassa sUtramAM paNa karela che : kiriya vaMdiya mahiyA je e logassa uttama siddhA ! ArUSma borilAbha samAviramuttama diMtu III arthAt dinarAta huM jemanI prazaMsA karuM chuM, jemane vaMdana karuM chuM, jemanuM raTaNa karuM chuM ane jemano mahimA gAyA karuM chuM. evA he siddha bhagavaMto! mane Arogya, bodhilAbha ane samAdhimaraNa basa eTaluM Apo... teno artha ane Arogya, bodhilAbha ane samAdhimaraNanI prApti thAo ema jANavuM eTale ke ApanAM kIrtinAdithI bIjuM kAMI paNa prApta karavAnI mane icchA nathI. sUrijInA hRdayamAM jinabhaktino jvalaMta prabhAva pravAhita thaI rahyo che, tevA samaye bhaktibhAvathI kRtakRtyatApUrvaka hRdayanA UMDANamAM rahelA bhAvo sUrijI dvArA vyakta thaI rahyA che. teo kahe che ke, he prabhu! A bhavamAM ke bhavobhavamAM paNa ApanA prarUpela mokSamArgane anusarIne mokSa sukhane prApta kare te sivAyanI anya koI laukika icchA mArA hRdayamAM rahI nathI." Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 | bhaktAmara tulyu namaH | he bhagavAna ! tamArA darzanamAM tamArI zAMta-saumya virAgI mukhamaMDaLanI pAchaLa rahelI ApanI sarvajJatA temaja vItarAgatAnAM darzana thatAM, huM mArA hRdayamAM evo parama saMtoSa anubhavuM chuM ke jyAM sudhI mArA saMsAranI bhavabhramaNA bAkI che tyAM sudhI Ape darzAvelA jJAna-darzanacAritrarUpa ratnatrayI mArganuM mane AlaMbana raho. A sUrijIe 'tvayi topameti' ane "bhavAMtare pi' A be zabdonAM be TUMkAM vAkyomAM bodhi ane samAdhinI vAta alkata temaja anupama bhaktibhAvapUrvaka karela che. arthAt jJAna-darzana-cAritranI prAptinuM nAma bodhi ane parabhavabhavobhavamAM tene sAthe laI javAnuM tenuM nAma samAdhi. A mArga ja mokSamArgane prApta karavA mATe Ape prarUpelo che ane te bhavAMtaramAM paNa mane prabhAvita karato raheze. atyAra sudhImAM sUrijIe hariharanA thayelA anubhavane kAraNe have temane maLelA utkRSTamAM manamAM sthira thayuM che. jemAMthI have calita thavuM asaMbhavita che. AvA utkRSTa zrI jinezvaradevamAM hRdayane sthira thavAno lAbha thayo che. AthI have AnAthI vadhAre utkRSTa ke navIna meLavavAnI jhaMkhanAmAM ke kyAMya mRgajaLamAM javAnuM nathI. DaoN. sarayU mahetA ahIM jaNAve che ke, "uttama vastu adhikAra vinA maLe tadapi artha nava sare, masyabhogI bagalo, muktAphaLa dekhI caMcu nA bhare." he prabho ! jo mane tuM bhaTakyA vagara ja prApta thayo hota to adhikAra vinA maLelI uttama vastunI jema huM tane sAcavI zakata nahi, ane te tArAthI chUTI javA jevuM thAta. paNa khUba prayatna maLelI uttama vastunI sAcI kiMmata samajAI hovAne kAraNe huM tAruM khUba jatana karIza, ane ema ja pAtratA pachI maLelI vastunuM uttama phaLa huM pAmIza. vaLI mArAmAM eka ja bhAvanA ramI rahI che ke have to tArA sivAya mane koI paNa AkarSa zake tema nathI. badhAno anubhava lIdhA pachI (saMsAra ane paramArtha) mArAmAM sArAsArano viveka pragaTyo che ane tenA baLathI spaSTa jaNAya che ke uttama evA tArA sivAya mArA citta para prabhAva pADavA koI samartha nathI. kAraNa ke badhA to truTiothI bharapUra che tyAre tuM truTiothI para che. 26 mRgajaLamAM bhaTakyA vagara jo jaLanI prApti thaI jAya to jaLanI kiMmata prApta karanArane mana eTalI nathI hotI jeTalI mRgajaLa pAchaLa bhaTakanArane hoya che tema uttama vastunI prApti jo sahelAIthI thAya to tenI kiMmata meLavanArane mana koDInI hoya che, adhikAra, mahenata vinA prApta karelI vastu game teTalI utkRSTa kakSAnI hoya paraMtu tene mana te koDInI che. tethI ja sUrijI kahe che ke meM hariharane oLakhavAno abhyAsa karI lIdho paraMtu temAM koI jJAtA na hatA eTale ke sarvajJa na hatA. zrI jinezvaradevane jotAM ja satya samajAyuM. pahelAM prabhu sivAya badhAne joyA paNa emAM kyAMya paNa mokSamArga na maLyo, eTale temAM citta sthira thayuM nahi. paraMtu have sarvajJavItarAga evA prabhu maLyA ane mokSamArga maLyo. tethI sUrijI kahe che ke mAruM mana-citta sthira Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 251 thayuM. arihaMta bhagavAnamAM ja sarvajJa-vItarAgatva hoya che. je mokSamArganA dAtAra che ane tethI ja mAruM mana ApamAM lalacAyuM che, ane jagatanAM bIjAM koI tattvamAM have mane lAgatuM nathI. tethI A bhavamAM ke bhavobhavamAM ApanA darzAvela mArgamAMthI calita thaIza nahi, ane anya koI paNa deva mArA mananuM haraNa karI zakaze nahi. anAdikALanA hariharAdi devo je saMtoSa na ApI zakyA te saMtoSa ApanA zAMta-saumya mukhamaMDaLathI prApta thaI gayo. pahelAM kyAreya Avo saMtoSa na maLyo, have ApanA mArgamAM zuddhAtmAnuM darzana thatAM ja parama saMtoSa thayo. ahIM sUrijI dvArA zraddhApUrvaka prabhunI stuti karavAmAM AvI che. zraddhA che paNa aMdhazraddhA nathI. ane aMdhazraddhA yukta bhakti paNa nathI. sAdhaka jIva paramAtmAnI AvI bhakti karatAM karatAM pote paNa alpakALamAM rAgadveSarUpa kaSAyomAMthI mukta thaIne paramAtmAsvarUpa thaI jAya che. arthAt sUrijIe mokSamArganI ananya zraddhA vyakta karI che ane koI paNa harihara devo have temane A mArgathI calita nahi karI zake evo daDha vizvAsa vyakta karyo che. temaNe prabhunA sAMnidhyamAM rahIne emaNe batAvela, emanA jevA banI zuddha svarUpe prApta karavAno daDha nirNaya sUrijIe karelo jaNAya che. AcArya mahAprajJa A zloka viSe jaNAve che ke, "stutikAre A zlokamAM keTalAka zabdo pratIkAtmaka mUkyA che. jyAM hari che, tyAM harinuM darzana che. jyAM hara che tyAM zaivadarzana che. temanI sAthe Adi zabdano prayoga karIne aneka anekAntavAdI darzano tarapha saMketa karyo che. ekAnta dRSTinI AlocanA ane anekAnta dRSTino abhyapagama baMne A zlokamAM spaSTa parilakSita che. mAnatuMganuM A kathana tenuM spaSTa sAkya che ke A anekAntadarzana bhavAMtaramAM paNa mane prabhAvita karatuM raheze." stotrakAra sUrijIe anekAntavAdane svIkArI temAM daDha zraddhAvAna thayA che. ane A bhava ane parabhavamAM paNa teo jyAM sudhI saMsAranA bhavabhramaNAmAMthI mukta thaI zAzvata sukhanI prApti nahi kare tyAM sudhI zrI jinezvaradevanA A anekAntadarzanathI prabhAvita raheze. Ama A zlokamAM sUrijIe potAnA AtmAnI vAta kahI potAnuM Atmanivedana vyakta karyuM che. zloka 22mo strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nAnyA sutaM tvadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAni sahasrarazmi prAAva vi nanayati ravaMzunatam tArI strIo Aje jagatabharamAM seMkaDo janma Ape. tArA jevA anupama nahi putrane janma Ape. nakSatrone vidhavidha dizA dhAratI re aneka, kiMtu dhAre ravikiraNane pUrva dizA ja eka. (22) Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 bhaktAmara tulyuM namaH | zabdArtha strInAM zatAni - kroDo strIo zataza. - seMkaDo putrIna: - putrone nanayatti - janma Ape che kanyA - bIjI koI nananI - mAtA dupama - ApanA samAna suta" - putrane na prasUtA - janma Apela nathI sarvAhiza: - sarve dizAo mAni - nakSatrone pati - dhAraNa kare che praviNava tir - pUrva dizA ja, mAtra pUrva dizA zuLInam - dedIpyamAna kiraNonA samUhathI yukta niyati - janma Ape che sahastrani - sUryane. bhAvArtha : "he nAtha ! A jagatamAM kroDo strIo seMkaDo putrone janma Ape che, paraMtu ApanI mAtA sivAya koI paNa bIjI strIe ApanA samAna putrane janma Apyo nathI. kharekhara ! anya saghaLI dizAo nakSatro-tArAone dhAraNa kare che, paNa pUrva dizA ja eka evI dizA che ke je dedIpyamAna kiraNonA samUhavALA sUryane janma Ape che.' vivecana : gAthA 22 stotrakAra sUrijIe AgaLa zloka 11mAM prabhune animeSa nayane apalaka jovAnI ane udAharaNa tarIke kSIrasamudranA sapheda dUdha jevA ane svAdamAM mIThA jaLanI upamA laI zrI jinezvaradevanA janmakalyANaka tarapha nirdeza karyo hato. zloka 15mAM nIlAMjanA jevI devAMganAoe paNa prabhunA manane calAyamAna na karyuM, e vAta dvArA prabhunA dIkSA kalyANaka tarapha nirdeza karelo. tyArabAda zloka 16mAM vizvamAM rahelA aNu-paramANuonA dravya svabhAva temaja paryAya svabhAvane jANanArA, svayaMbhU dIpaka kahI prabhunA jJAnakalyANaka tarapha nirdeza karelo ane have A zlokamAM prabhunI mAtAnI advitIyatA temaja temanA ahobhAgyanI vAta sUrijI kare che. stotrakAra sUrijI stutikramamAM AgaLa vadhatAM zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti karatAM kahe che ke, "he prabho ! tamArI mAtA marudevAne dhanya che ke jeNe tamane janma Apyo. prabhu jevA mahAsamartha bALako bahu ochAM janme che. A jagatamAM aneka strIo maLIne seMkaDo putrone janma Ape che. paraMtu he prabhu ! tamArA jevA putraratnane janma ApanArI mAtA to bhAgye ja jovA maLe che. sAmAnya bALakone janma samaye mati ane zruti e be jJAna hoya che. tyAre tIrthakaro janma samaye mati, zruti ane avadhijJAnathI yukta temaja janmathI cAra viziSTa atizayavALA hoya che. AvA bALakane bIjI kaI mAtA janma ApI zake ? tIrthakaro janmathI ja nIce pramANenA cAra viziSTa atizayavALA hoya che : (1) lokottara svarUpavAna deha (2) sugaMdhita zvAsocchavAsa Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 253 (3) mAMsa ane rudhirano dUdha jevo zvetaraMga (4) AhAra-nihAra (malotsarganI kriyAnuM carmacakSuo vaDe adazyapaNuM, ApaNI AMkho carmacakSu kahevAya. tenA vaDe te na dekhAya. mATe carmacakSuo vaDe adazyapaNuM. mati, zruti ane avadhijJAnathI yukta ane cAra viziSTa atizayavALAM uttama bALako bhAgye ja A sRSTi para janma dhAraNa kare che. Ama kema bane che tenuM samAdhAna teo prakRtimAMthI zodhI le che. stotrakAra sUrijI kahe che ke, dizAo sAme najara karo eTale tenuM rahasya samajAI jaze. bIjI badhI dizAomAM tArAo TamaTamatAM hoya che, jyAre pUrva dizA ja evI che ke je atyaMta prakAzamAna evA sUryane janma Ape che.' prakRtinuM suMdara dRSTAMta sUrijIe lIdhuM che. cAra dizAo pUrva, pazcima, uttara ane dakSiNa che ane cAra vidizA IzAna, agni, naotya ane vAyavya che. Ama kula AThe dizAo che. samagra brahmAMDamAM AThe dizAomAM nakSatro ane nAnA-nAnA TamaTamatA tArAo patharAyelAM jovA maLe che. A badhAno prakAza lAMbA aMtara sudhI jaI zakato nathI. jyAre pUrva dizA ja evI che ke je atyaMta prakAzamAna evA sUryane janma Ape che je samagra pRthvIne prakAzita kare che. nakSatro ane tArAono janma koI paNa dizA ke vidizAmAM thato jaNAya che. paraMtu A badhI dizAo sUryane janma ApI zakatI nathI. tene janma ApanArI ekamAtra pUrva dizA ja che. arthAt sUryane janma ApanAra pUrva dizA ja che kAraNa ke sUryanAM prakhara tApa ane tene sahana karavAnuM sAmarthya ekamAtra pUrva dizAmAM ja che. anya koI dizA ke vidizA te mATe sakSama ke sAmarthyavAna nathI. badhI dizAo jema tejasvI sUryane janma ApI zakatI nathI, tevI ja rIte badhI mAtAo tIrthakara jevA uttama putraratnane janma ApI zakatI nathI. prabhu e sUrya jevA tejasvI ane mahAparAkramI che, temanuM teja ane tApa jIravavA mATe temanI mAtA paNa atyaMta samartha hovI joIe. arthAt prabhu jevA pavitra AtmAne bALaka rUpe dhAraNa karanArI mAtA paNa evI ja pavitra hovI joIe. jyAre anya sarva bALako sAmAnya prakAza ApatAM jhINA jhINA tAralA jevAM che. teomAM evI koI viziSTa zaktio hotI nathI ke je avadhAravA mATe temanI mAtAoe paNa sAmarthya pragaTAvavuM paDe. e mATe seMkaDo strIo, vidhavidha dizAo jema TamaTamatA tAralA jhabUkAve tema sAmAnya bALakone janma ApavAmAM ane temane ucheravAmAM ja potAnuM kartavya pUruM thayuM mAne che. apavAdarUpa strIo ja mahA sAmarthyavAna banI prabhu jevA amUlya ratnanI bheTa jagatane Ape che. nAnA nAnA tArAo ane nakSatrone janma ApI dizA ane vidizA A vizva para koI viziSTa upakAra nathI karatI. jyAre ekamAtra pUrva dizA ja evI che ke je prakAzamAna sUryane janma ApI A vizva para ananya upakAra kare che. tevI ja rIte seMkaDo-hajAronI saMkhyAmAM sAmAnya putrone janma ApanArI strIo A vizva para koI viziSTa upakAra nathI karatI. paraMtu samagra jIvasRSTi para upakAra karanAra ane pratyeka jIvAtmAne zAzvata sukhano mArga batAvanAra tIrthaMkara Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 che | bhaktAmara tulyuM namaH bhagavAnane janma ApIne temanI mAtA A vizva para nirvacanIya upakAra kare che. je trikALajJAnI che, jenA vinA A vizvamAM vyApelA ajJAnarUpI aMdhakArane dUra karavo azakya che. prakRtimAM je kArya sUrya kare che te kArya paramArthamAM zrI tIrthakara bhagavAna kare che. AvA uttama putraratnane janma ApanArI janetAno upakAra ananyabhAve sUrijIe A zlokamAM vyakta karyo che. ane AvA suMdara putraratnanI bheTa ApanAra tIrthakara bhagavAnanI mAtAnI prazaMsA karatAM sUrijI kahe che ke, "he devI ! jagatoddhAraka, parama hitopadeSTA, trilokanAtha tIrthakarane janma ApanAra tame jagatanI advitIya mAtA cho. A bhAvi tIrthaMkara prabhu Apano putra che, paraMtu amAro to nAtha che. AvA putraratnane janma ApanAra he jagatamAtA ! AvuM ahobhAgya jagatanI bIjI koI strIne prApta nathI." ahIM sUrijIe bhagavAnanI mAtAnI guNAtmaka vizeSatAnuM varNana karyuM che. marudevI mAtAnI kukSimAM zrI AdinAtha bhagavAnano garbha nava mahinA ane sAta divasa rahyo hato. A garbhAvasthA daramyAna marudevA mAtAe 14 svapna joyelAM. A svapnonI phaLazruti saMbhaLAvatAM bhagavAnanA pitAe kahyuM hatuM ke, "he kamalanayanI ! bhAvi tIrthakara vRSabhadevano jIva tamArI kUkhamAM avataraNa pAmela che tethI tame "ratnakUkhadhAriNI' cho.' tIrthakara bhagavAnanI mAtAnI stuti to sarvalokamAM karavAmAM AvI che. indra paNa prabhunI mAtAnI stuti kare che, "he mAtA ! prabhu e tamArA to putra che, paNa amArA anAthono to nAtha che. samagra sRSTino te nAtha che. dareka jIvone mokSamArga batAvIne teo teno uddhAra karaze. Ape tIrthaMkara prabhune janma ApIne amArA upara anero upakAra karyo che. AvA panotA putranI janmadAtrI cho tethI Apa paNa vaMdanIya ane pUjanIya cho.' parama upakArI zrI jinezvaradevanI mAtAnI ananyabhAve sUrijIe A zlokamAM stuti karI che. zloka 23mo tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsamAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvAmeva samyagupalabhya jayanti mRtyu nAH zivaH zivapavastra munIndra ! pasthA: ra3 | moTA moTA munijana tane mAnatA nAtha to te, aMdhArAmAM ravirUpa samA nirmaLA Apa pote; sArI rIte amara banatA Apane pAmavAthI mukti mATe nava kadi bIjo mAnajo mArga AthI. (23) zabdArtha munIndra - he munIzvara ! tAm - Apane munA: - jJAnI puruSo mAhityam - sUrya Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra pha 255 svarUpa - sUryanA jevI kAMtivALA amarttam - nirmala, doSarahita tamasaH parattAt - aMdhakArathI sarvathA dUra rahelA paramam pumAMsam - 52ma puruSa Amatti - mAne che tvAm va - Apane 4 samyak aMtaranI zuddhipUrvaka 35namya pAmIne mRtyum - maraNaneyanti - jIte che. nAnya: - bIjo koI nathI zivapavasya - mokSano - mokSasthAna pAmavAno zivaH - kalyANakArI panthA mArga nArita nathI bhAvArtha : he munIzvara ! jJAnI puruSo Apane sUrya samAna tejasvI nirmala ane ajJAna aMdhakArathI sarvathA dUra evA parama puruSa mAne che. Apane aMtaranI zuddhipUrvaka prApta karIne manuSyo mRtyune jItI jAya che. mokSasthAnane pAmavAno Avo kalyANakArI mArga bIjo koI nathI.' vivecana : gAthA 23 stotrakAra sUrijIe prathama be zlokamAM zrI jinezvaradevanI stuti karatAM 'samyakpraNamya' zabdo prayojIne jagamAM sarvotkRSTa vaibhava, ezvarya, dhanasaMpatti temaja jagatamAM sarvotkRSTa bhaktivaMta, jJAnI, samyagdRSTijJAtA saudharmendrane lIdhA. A zlokathI prabhunA guNonI vAtanI zarUAta karatAM tvAmeva samyagupalabhya' zabdo vAparIne mokSamArgane anusaranArA paMcamahAvratadhArI, cAritranuM pAlana karanArA munijanone lIdhA che. saudharmendra ane munijano dvArA aparigraha ane samajaNapUrvakanA tyAgamAM jIvanuM kalyANa che, evuM mAnanArA che ane teo bhavabhavAMtaramAM paNa cAritra aMgIkAra karI sarva ghAtI ane aghAtI karmono kSaya karI zAzvata sukha-mokSane pAmanArA che. teonI ahIM sUrijIe vAta karI che. A eka adbhuta zloka che. zrI AdinAtha bhagavAnanI mAtAno ananya upakAra mAnyA pachI anya mahAmunione mana prabhu kevA che teno khyAla A zlokamAM Apyo che. stotrakAra sUrijI stotraracanAnI rasadhArAmAM AgaLa vadhatAM kahe che ke, he munIzvara ! jJAnI puruSo tamane sUrya samAna kAMtivALA, nirmaLa ane aMdhakAra jene sparzI na zake evA parama puruSa kahe che. tame kevaLajJAna vaDe apUrva prakAzavaMta cho, aDhAra doSothI rahita cho ane aMdhakAra tamane sparzI zake tema nathI, eTale ke have ajJAna ane moha tamArI najIka AvI zake ema nathI. tame enAthI para thaI gayA cho. tame kharekhara ! puruSomAM uttama cho, tethI ja munivaro tamane puruSottama tarIke saMbodhe che. ane tamArI vizeSatA e che ke je tamArI samyag upAsanA kare che - aMtarathI bhakti kare che, te mRtyune jItI jAya che, eTale mokSano adhikArI thAya che. A jagatamAM jene zivapada eTale mokSasthAna prApta karavuM che, tene mATe Avo prazasta suMdara mArga bIjo koI paNa nathI.' ahobhAvabharI vANImAM sUrijI prabhune kahe che ke, he bhagavAna, munijano Apane puruSottama mAne che. eTale ke Apane ja AdarzarUpa, anukaraNIya ane mokSamArganA agragaNya Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 / / bhaktAmara tuththuM namaH II mAne che. A munijano--jJAnI puruSo jemane mukti pAmavI bahu saraLa che teo paNa Apane puruSottama mAne che, tenuM kAraNa e che ke he prabhu ! tame sUrya jevI kAMtivALA ane svaparaprakAzaka cho. eTale mokSasukha pAmavuM ane bIjAne pamADavuM baMne tamArA mATe saraLa che. prabhu ! tame tamArA AtmAne prakAzita karyo che ane anya AtmAone prakAzita karavAno mArga ApanI pAse che. tAtparya ke sUrya samAna kAMtine dhAraNa karanAra Apa svayaM doSa rahita cho ane aMdhakAra paNa tamane sparzI zakato nathI. anya AtmAone paNa doSa rahita karI, ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karI, tenuM nija svarUpa pragaTAvanAra paNa tame ja cho. prabhu tame kevaLajJAna vaDe apUrva prakAzavaMta cho, tethI koI paNa prakAranA moharUpI kaSAyo ke aMdhakAra tamArI pAse AvI zake tema nathI. jema sUryathI aMdhakAra dUra ne dUra rahe che tema Apane paNa ajJAnarUpI aMdhakAra sparzI zakato nathI tema tamArA sAnnidhyamAM AvanAra AtmAono ajJAnarUpI aMdhakAra dUra thAya che. he prabhu ! tamArA AvA sAmarthyanA kAraNe tamArA caraNanA zaraNamAM je koI Ave che te sahajatAthI mRtyune jItI zake che. tamArI bhAvabhInI bhakti karanAra aMtaHkaraNapUrvakanI upAsanA ka2nA2 mRtyune jItI jAya che. te bhavabhramaNanI bhramaNAmAMthI mukta banIne zAzvata sukhazivapadane avazya pAmI zake che. eTale tamArA zaraNamAM AvanAra, tamArA mokSamArgane anusaranAra AtmAnA malarUpI ghAtI-aghAtI karmono sarvathA kSaya thAya che. ane mokSagAmI banyA pachI tene janma ke mRtyu kazuM ja rahetuM nathI tethI ja A saMsAranI bhavabhramaNAmAMthI mukta thavA mATe he prabhu ! tAruM zaraNuM svIkAravA jevo bIjo koI uttama mArga jaNAto nathI. ahIM sUrijIe prabhune 'munIndra' zabdathI saMbodhyA che. prabhune munIndra zabdathI saMbodhIne sUrijI ema kahevA mAge che ke, prabhu paNa A ja mArga para cAlIne mokSa pAmyA ane te pramANe anya AtmAone cAlavAnI preraNA ApI, eTale AvA ja mArga para cAlavA mATeno upadeza prabhue Apyo. AcAryajIe prabhunI uttamatA moTA moTA munione ane satpuruSone paNa kevI jaNAI che te varNavyuM che. e dvArA prabhunuM vizeSa mahAtmya pragaTAvyuM che, ane sAthe sAthe sarvane sacoTa rIte samajAvyuM che ke temane prabhu pratye je ananya bhakti pragaTI che te niSkAraNa ke asthAne nathI. paNa pratyeka jIve AdaravA yogya che. je kArya munIndro kare te ja kArya karavA teo tatpara banyA che. mATe e stutya che. prabhunA prabhAvavALI stuti sajjanone kema prItinuM nimitta bane che te ahIM samajAya che. prabhunI stutithI jagatanAM duHkhono nAza thAya che ane muktino mArga khullo thAya che ane e dvArA prabhune pamAya che. prabhune pAmyA vinA mukti maLe nahi ane bhakti vinA prabhu maLe nahi, tethI mukti mATe bhakti AzIrvAdarUpa bane che. vaLI prabhunA prabhAvavALI stuti' eTale ema samajAya che ke prabhu prApta thayA che. prabhu prApta thatAM duHkha dUra bhAge che. tethI jene prabhunI prApti thaI hoya teNe racelI stuti sajjanone harSanuM nimitta thAya che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 257 prabhu pratyenI bhakti pragaTavAnuM kAraNa e darekane mATe sahaja che jene muktimArge cAlavuM che, jeNe mRtyu para vijaya meLavavo che, mahAmRtyuMjaya maMtra meLavavo che. te darekanA hRdayamAM prabhu pratye ananyabhakti pragaTe che - jevI sUrijIne pragaTI che. jene sUrijIe munIndra kahyA che. A muniomAM indra samAnanI je stuti kare che te mukti meLave che. ane mukti meLavavA mATe A munIndra arthAtuM prabhunI bhakti karavAthI prabhune pamAya che ane prabhune pAmatAM mukti meLavAya che. prabhunuM sAMnidhya pAmIne jIvAtmA kharekhara mRtyune jItI le che. tyAre bhakti karanAra bhakta amara thaI jAya che. AtmA-paramAtmA svarUpa dhAraNa kare che. prabhunI bhakti vagara mokSanI prAptino anya koI kalyANakArI mArga nathI mRtyuno aMta bhavabhramaNanI bhramaNAmAMthI mukti meLavavAno mAtra eka ja mArga che. eka ja uttama upAya che ane te che prabhunuM sAnidhya ne sAmIpya. zloka 24mo tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyaM, brahmANamIzvaramanantamanaGgaketum / yogIzvaraM viditayogamanekamekaM jJAnasvarUpamamalaM pravadanti santaH / / 24 / / saMto mAne prabhujI tamane Adi ne avyayI to. brahmA jevA anavadhi prabhu kAmaketu samA cho; yogIonA paNa prabhu bahu eka rUpe rahyA cho, jJAnI rUpe vaLI vimaLatA pUrNa tattva bharyA cho. (24) zabdArtha santa: - satparuSo, vAm - Apane, avyayam - akSaya, avyaya, vimUma - vibhu vanya - akala svarUpI . aciMtya, saMrathama - asaMkhya guNovALA, gAdya - Adi puruSa, grAm - brahmA, zvaram - Izvara-ezvaryavALA, manattam - ananta-aMtarahita-mRtyurahita, sanAtum - kAmadevane jItavAmAM ketu samAna, kAmavijetA, sozvarama - yogIonA svAmI, vilIyama - yogane sArI rIte jANanArA, yogavizArada, mane- aneka, kam - eka ja jJAnasvarRpam - jJAnasvarUpa, jJAnamaya, kamalam - nirmala, pravatti - kahe che - saMbodhe che bhAvArtha : he prabhu! satparuSo Apane judAM judAM nAmothI saMbodhe che. jemake akSaya, vibhu, akaLasvarUpI, asaMkhya, AdipuruSa, brahmA, Izvara, ananta, kAmavijetA, yogIzvara, yogavizArada, aneka, eka ja jJAnasvarUpa, nirmala vagere." Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 | bhaktAmara tulyu namaH | vivecana : gAthA 24 zloka 23mAM sUrijIe prabhunA svarUpanuM varNana karyuM che. prabhunA svarUpane jANIne jagatanA jIvo janma-maraNanI bhavabhramaNAmAMthI mukti meLavI akSayapada evA nirAbAdha sukhasvarUpa mokSarUpI zAzvata sukhane pAme che. A zivapadane pAmavAno eka ja kalyANakArI mArga che, bIjo koI uttama upAya nathI, temaja AmAM ja dareka jIvAtmAnuM kalyANakArI zreya raheluM che. sUrijI A vAta karyA bAda have stutimAM AgaLa vadhatAM prabhunA guNavAcaka nAmomAMthI keTalAMka guNonAM bhAvavAcaka nAmo laI prabhunA svarUpane darzAve che. he jinezvaradeva ! saMta puruSo Apane aneka nAmo vaDe saMbodhe che. zAstrakAroe prabhunAM 1008 guNavAcaka nAmo jaNAvyAM che. jo A nAmono artha vicArIe to prabhunA svarUpa para ghaNo prakAza paDe che. prabhunAM AvAM aneka nAmomAMthI keTalAMka nAmo dRSTAMta tarIke sUrijIe lIdhAM che. (1) avyaya : prabhune avyaya kahevAmAM AvyA che. kAraNa ke tamArAmAM caya-apacayanI kriyA thatI nathI, eTale ke tame AtmAno je pUrNa vikAsa karelo che, te evo ne evo rahe che. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA avyaya vize jaNAve che ke, "tame zAzvata cho, nitya cho, dhruva cho, akSaya cho, avinAzI cho; pUrNa AtmasvarUpane Apa prApta karI cUkyA cho. ApanI sarvopari vizeSatA che ke Apa avyayanI sthitine prApta karI cUkyA cho. ane Apa ja avyayanI sthitine prApta karAvI zako cho.28 zrI rAjyazasUri ma. sA. avayanI vyAkhyA karatAM jaNAve che ke, "prabhu anaMtakALa sudhI tArI Atmazaktine jarAya ghasAro nathI pahoMcavAno te joI tane avyaya kahe che." bhagavAna sayogI kevaLI nAmanA 13mA guNasthAne anaMta catuSTAnI pragaTatA sahita birAjamAna che. A anaMta catuSTA eTale (1) anaMtajJAna, (2) anaMtadarzana (3) anaMtasukha (4) anaMtavIrya utsAhasvarUpa paryAya je pragaTa thAya teno vyaya thato nathI e apekSAe avyaya kahyAM che. (2) vibhu : he prabhu ! Apane vibhu paNa kahevAmAM Ave che. tamAruM jJAna jagatanA tamAma padArthomAM phelAyeluM che mATe tamane vibhu kahe che. kaMIka AvA ja vyApakatAnA arthamAM jJAna sAthe darzanane laIne sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA jaNAve che ke, vibhu eTale vyApaka. Apa ApanAM anaMta jJAna ane darzana dvArA A sRSTilokamAM vyApta cho. jyAre AcArya mahAprajJa vibhunA be artha kare che. Apa vibhu cho. vibhunA be artha karI zakAya. eka artha che samartha. Apa samartha cho. je iccho te karI zako cho. vibhuno artha che vyApaka.' prabhune vibhu paNa kahevAmAM Ave che kAraNa ke tame parama ezvaryathI zobho cho. vimati paramaina zomata ti vimu. . athavA to tame sarve karmonuM umUlana karavAmAM samartha cho. tethI vibhu nAmane sArthaka karo cho. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 259 (3) aciMtya : he prabhu ! Apane aciMtya kahevAmAM Ave che. kAraNa ke mahAna yogIo paNa tamAruM pUrepUruM ciMtana karI zakatA nathI. eTale ke tamAruM rUpa akala che. te aciMtya hoya che ke jenA vize kaMI ja kahI zakAtuM nathI. jyAre buddhithI prabhunuM ciMtana karavA munipuMgavo, zAstrakAro, paMDito bese che tyAre samaja paDe che ke prabhune jeTalA paNa ApaNe samajyA chIe tenA karatAM anekagaNuM prabhune samajavAnuM bAkI rahyuM hoya che. tethI ja prabhune aciMtya kahevAmAM AvyA che. (4) asaMkhya : he prabhu ! Apane asaMkhya paNa kahevAmAM AvyA che. Apa asaMkhya cho. saMkhyAtIta cho. tamArA je koI paNa guNane je koI paNa bhakta jIvanamAM utArI lIdhA che. eNe ApanuM svarUpe prApta karI lIdhuM. guNo dvArA aneka hRdayomAM pratiSThita thavAnA kAraNe Apa asaMkhya cho. (5) Adya : he prabhu ! Apane Adya eTale AdipuruSa kahevAmAM Ave che. Aghano artha thAya che prathama. bhaktAmara stotra e zrI AdinAtha prabhunI stuti to che ja. emano to mokSa thaI gayo. jeno mokSa thaI gayo che teo ApaNA Adya prathama kevI rIte hoI zake ? saMsArano eka jIva jyAre sarva karmanI nirjarA karIne kevaLajJAna pAmI mokSe jAya che, tyAre eka jIva avyavahAra rAzimAMthI nIkaLIne vyavahAra rAzimAM Ave che. tyArathI te vibhu ! pratyeka AtmavikAsanA prAraMbhanA prathama guru-mArgadarzaka Apa cho. sarvaprathama 64 kalA jagatane zikhavADanAra Apa ekameva cho. tethI ja prathama tIrthakara zrI AdinAtha bhagavAnane Adya kahevAmAM AvyA che. (6) brahmA: he prabhu! Apane brahmA kahevAmAM AvyA che kAraNa ke tame dharmasRSTinI racanA karo cho. athavA to tame anaMta AnaMdathI vRddhi pAmanArA cho. mATe brahmA zabdane sArthaka karo cho. "vRti anantAnanvena vardhata rUti vra ' sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA jaNAve che ke, "brahmA ene kahevAmAM Ave che jeNe A sRSTinuM sarjana karyuM hoya. paramAtmA tame mArA mokSamArganA vidhAtA cho. eTalA mATe tame mArA brahmA cho. brahmA eTale sarjanahAra nahi, paraMtu dharma-artha-kAma ane mokSanI prAptinI vidhi upAyane batAvanAra vidhAtA-brahmA. (7) Izvara : he prabhu ! Apane Izvara paNa kahevAmAM Ave che kAraNa ke tame traNeya lokathI pUjya cho tathA jJAnAdi anaMta aizvaryane dhAraNa karanArA cho. Izvarane sRSTinA kartA mAnavAmAM Ave che. nyAyazAstramAM IzvaranI paribhASA ApavAmAM AvI - vartamakartavathAtuM sama: zvaraH je karavAmAM, na karavAmAM ane anyathA karavAmAM samartha che te Izvara che. Apa Izvara cho. Ape ghaNuMbadhuM karyuM che. ghaNuMbadhuM badalyuM che ane ghaNuMbadhuM anyathA paNa karyuM che. AdinAtha prabhunuM jIvanacaritra jANanAra vyakti e jANe che ke temaNe zuM zuM karyuM Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 / bhaktAmara tulyuM namaH II ane keTaluM badalyuM. khUba vicitra kartRtva hatuM temanuM. tethI sUrijIe AdinAthane IzvaranI upamA dvArA upamita karyA che. (8) ananta : he prabhu ! Apane ananta kahevAmAM AvyA che. he deva ! anaMta guNanA vaibhavathI bharelA Apa anaMtasvarUpa cho; ApanA jJAna vagerenuM sAmarthya paNa anaMta che. AcArya zrI rAjayazasUri mahArAja kAvyAtma bhASAmAM prabhunA ananta svarUpa vize jaNAvatAM lakhe che ke : tAre tyAM to jIvo ya anaMta... karmoya anaMta eka jIvanA bhava paNa anaMta mokSamAM gayA bAda rahevAno kALa paNa anaMta.' eTale ja tane A anaMtanI hAramALAnA prakAza samajIne ja tattvajJAnIoe tujane anaMta kahyo. 1 (9) anaMgaketu : he prabhu ! Apane anaMgaketu paNa kahevAmAM Ave che. kAraNa ke tame anaMga eTale kAmadevano nAza karavAmAM ketu samAna cho. anya zabdomAM kahuM to jema ketu-dhUmaketuno udaya duniyAnA nAzanuM kAraNa bane che, tema tame kAmadevanA nAzanuM kAraNa bano che. tethI tamAruM anaMgaketu evuM nAma sArthaka che. keTalAka kahe che ke buddhadeve mAravijaya karyo te bhagIratha kArya hatuM, paNa tame kAmavAsanAo uparano saMpUrNa vijaya prApta karyo, te kaMI ochuM bhagIratha kArya nathI. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA jaNAve che ke anaMgaketu paNa Apa cho. paramAtmA vikAra rahita che ane ApaNe vikArayukta chIe. ApaNe kyAreka prArthanAnI bhASAmAM kahIe chIe H paramAtmA tuM mahAna che, ame laghu chIe. tuM vikArothI rahita che, huM vikArothI bharelo chuM. zo matalaba hoya che AvuM kahevAno ? bhaktAmara stotra kahe che ke paramAtmA, tuM vikArothI rahita che ane 'ttAmeva samyagupatamma'tuM jene prApta thaI jAya che te paNa vikArothI rahita thaI zake che. jo koI sAdhaka icche che ke huM potAnA svAbhAvika svarUpane rozana karyuM, vikAra mukta thaI jAuM to paramAtmAnuM smaraNa karIne te vikAra rahita thaI zake che.'32 (10) yogIzvara : he prabhu ! Apane yogIzvara paNa kahevAmAM Ave che. yogIjano eTale mokSamArganA aMtima puruSArtha svarUpa jinadIkSAyukta nigraMtha munijano ane temAM Izvara karatAM sarvotkRSTa eTale Apa yogIzvara cho. AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, Ape tamAma yogo jANyA hatAM. tamAma yogIomAM prathama yogI Apa hatA tethI Apa yogIzvara cho. 3 (11) viditayoga : he prabhu ! Apane viditayoga eTale yogane sArI rIte jANanArA kahevAmAM Ave che. ahIM sUrijIe yogIzvara pachI tarata ja 'viditayogam' zabda prayojyo che teno artha yoganA Apa saMpUrNa jJAtA hovA uparAMta Ape yogane saMpUrNa rIte sAdhya karela che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 261 prabhu, tame samyagudarzana-jJAna-cAritrarUpa yogane athavA to aSTAMgayogane sArI rIte jANelo che. mokSamArgamAM joDanAro je dharmavyApAra che te ja yoga che ane A vyApAra Ape sArI rIte jANelo che tathA upadezelo che. (12) aneka : he prabhu ! Apane aneka paNa kahevAmAM Ave che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryasUrijIe kahyuM che : _ 'nAmAkRtidravyabhAveH punatastrijagajjanam / kSetre kAle ca sarvasminnarhataH samupAsmahe / / ' kAraNa ke tame aneka guNothI yukta cho. athavA to tame judAM judAM 1008 nAmothI oLakhAo cho. athavA to tame nAma, sthApanA, dravya ane bhAva vaDe jagatane pavitra karo cho. tethI ja Apane aneka kahyAM che te yathAyogya che. (13) eka : he prabhu ! Apane eka paNa kahevAmAM Ave che. kAraNa ke tame traNeya lokamAM advitIya cho. puraSottama cho. ane eka jIvadravyanI apekSAe eka ja cho. AtmAnuM nija zuddha svarUpa eka che. ahIM AtmA ane paramAtmA eka che. ataH bilakula eka samAna thaI gayA. mArA ane tamArAmAM koI bheda nahi. mArA ane tamArAno bheda tUTI rahyo che. AtmAnuM svarUpa mAruM ane tamAruM eka che. temAM koI aMtara nathI. dareka jaNa AtmAnuM eka zuddhasvarUpa dharAve che. tethI prabhune eka kahyA che. (1) jJAnasvarUpa: he prabhu! Apane jJAnasvarUpa kahevAmAM AvyA che. ApanuM svarUpa jJAnamaya che. sarva karmono kSayopazama thaI javAthI ajJAnano sarvathA nAza thayo ane kevaLajJAnanI prApti thaI. AthI Apa jJAnasvarUpa cho. AcArya zrI rAjayazasUri ma.sA. kAvyAtmaka paribhASAmAM prabhunA jJAnasvarUpa vize jaNAvatAM lakhe che ke : 'tuM jJAnano dariyo... tuM ja jJAna svarUpa, je jJAna e tuM ja, je tuM e ja jJAna. tethI jJAnIoe kahyuM A to jJAnasvarUpa che."* (15) amala : he prabhu ! Apane amala arthAt mala vaDe rahita kahevAmAM AvyA che. kAraNa ke tamArAmAM doSarUpI koI mala rahelo nathI. tame aDhAra doSathI rahita cho, e vAta suprasiddha che. A aDhAra doSo nIce pramANe che. (1) dAnAntarAya (2) lAbhAntarAya (3) vIryAntarAya (4) bhogAntarAya (5) upabhogAntarAya (6) hAsya (7) rati (8) arati (9) bhaya (10) jugupsA (11) zoka (12) kAma (13) mithyAtva (14) ajJAna (15) nidrA (16) avirati (17) rAga ane (18) veSa. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 . || bhaktAmara tulyu namaH stotrakAra sUrijIe jinezvaradevanAM guNavAcaka 1008 nAmomAMthI keTalAMka raMgaberaMgI phUlonI eka manoramya ane nayanAbhirAma mALA gUMthI che. arthAt A zlokamAM sUrijIe gAgaramAM sAgara bharI dIdho che. temaNe prabhune mATe prayojelAM guNavAcaka nAmothI vizad carcA ke vyAkhyA karavA besIe to A zlokanA AdhAre aneka graMtho racAI zake. paMDito, AcAryo Adie darzAvela A guNavAcaka nAmonI vyAkhyAo uparokta pramANe che. A sivAya paNa prabhune mATe vaparAyelAM guNavAcaka vizeSaNomAM prabhunA viziSTa guNono samAveza thayelo che. A ja guNono sUrijIe A stotranA anya zlokamAM paNa ullekha karelo maLI Ave che. udAharaNa tarIke : jJAnI puruSoe prabhune avyaya' kahyA che. je avicaLa pramANe birAje che. evo artha paNa avyayano karavAmAM Ave che. koI paNa prakArano kalpAntakAlano pralayakArI pavana paNa prabhune DolAvI nathI zakato. teo meru jevA avicaLa che. tevuM sUrijIe A stotranA paMdaramA zloka 'vitra vimatra yadri te triInAmamAM karyo che. prabhune vibhu paNa kahevAmAM AvyA che. kAraNa ke prabhu parama aizvaryathI zobhe che. prabhu jyAre samavasaraNamAM besIne dharmopadezanA Ape che tyAre aSTamahApratihAryothI prabhunA aizvaryano mahimA temanA vaibhavathI zobhe che. ahIM sUrijIe zloka 28, 29, 30 ane 31mAM cAra pratihAryo azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra dvArA prabhunA aizvaryane varNavyuM che. vibhuno anya bIjo paNa artha karavAmAM Ave che ke, je svayaM prakAzita banI anyane prakAza Ape te vibhu.' prabhu to svayaMbhU prakAzita che ane svapara prakAzaka paNa che arthAtu je pote prakAzita thaI anyane prakAzita kare che pote mokSamArganA zAzvata sukhanA svAmI banIne anyane paNa e mArga batAve che. A guNane sUrijIe dIpakanI upamA ApIne A stotranA zloka 16 'nirdUmavartirapUrNatautapUra:'mAM varNavyo che. jJAnI puraSoe prabhune aciMtya ane asaMkhya paNa kahyA che. prabhunA anaMta guNomAMthI eka pachI eka guNa levAmAM Ave to te kadI pUrNa thatA nathI. arthAt prabhunA asaMkhya guNonuM varNana ke ciMtana kadApi karI zakAtuM nathI. prabhu to sarvaguNasaMpanna che. to AvA prabhunA guNonuM varNana ke ciMtana karavuM azakya che. sarvaguNasaMpanna eTale jagatamAM jeTalA guNo che te sarva guNone dhAraNa karanAra, A guNonI saMkhyA keTalI che te gaNavI azakya che. tethI te asaMkhya che. A sarvaguNasaMpannatAnI vAta sUrijIe zloka 27 "o vismayoDatri ya nAma guBraze. jemAM karI che. jJAnI puruSoe prabhune Adya, brahmA ane Izvara jevAM nAmathI paNa navAjyA che. prathama be zlokamAM sUrijIe prabhune AdipuruSa kahyA che. yuganI zarUAta karanAra tethI teo Adya che. brahmAne sRSTinA sarjaka mAnavAmAM Ave che. tyAre ahIMyAM zrI AdinAtha prabhune mokSamArganI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 263 zarUAta karanAra, mokSamArganI racanA karanAra kahyAM che. jemaNe pote zAzvata sukhane prApta karI, anya jIvone te mArge javAnI preraNA ApI che. arthAt mokSamArganA sarjanahAra he prabhu ! tuM ja che. prabhune Izvara paNa kahevAmAM AvyA che. anya devo karatAM he prabhu ! rAga-dveSa Adi kaSAyothI rahita che. sUrijIe zloka 21 'manye vAM hariharAvya purve vRSTA' dvArA prabhune anya devo karatAM zreSTha kahI Izvara tarIke varNavyA che. taduparAMta zloka 26 tumyuM namastrimuvanArtiharAya nAtha |'mAM paNa prabhune Izvara tarIke varNavyA che. prabhune ananta paNa kahevAmAM AvyA che. jenuM koI kALe mRtyu nathI thatuM. mokSarUpI zAzvata sukha pAmyA pachI jeno aMta thato nathI arthAt prabhu anaMta eTale mRtyuthI rahita che. temanuM zAzvatapaNuM. anantatA nizcita che. A nAmavAcaka guNane sUrijIe zloka 23 'vAmAnananti munaya: parama puAMsa'mAM vaNI lIdho che. prabhune 'anaMgaketu' tarIke paNa varNavavAmAM AvyA che. 'anaMgaketu' eTale kAmadevano nAza karanAra ketu samAna. sUrijIe zloka 15 citraM mitra vi te trivazAAnAmimAM temane anaMgaketu tarIke varNavyA che. devAMganAo paNa prabhunuM mana calita karI zakatI nathI. kAma-vAsanA para saMpUrNa vijaya meLavyo che evA anaMgaketu. prabhune 'yogIzvara' ane pachI tarata ja 'viditayoga' e be zabdo vaDe sUrijIe nirUpyA che. zloka 23 'hrAmAmananti munaya: paramaM kumAtamAM prabhune munIndra tarIke varNavyA che. jeno artha yogIzvara ja thAya che ane 'viditayoga' eTale mokSamArgane je sArI rIte jANe che A baMne vizeSaNonuM varNana A zloka 23mAM sUrijIe karyuM che. jJAnIjano prabhune 'aneka' ane sAthe sAthe 'eka' svarUpe paNa oLakhAve che. prabhu eka che paraMtu temanAM guNavAcaka nAma aneka che. sUrijIe zloka 20 'jJAnaM yathA tvayi vimAti tAvAzam'mAM eka prabhunA ja anya devo karatAM aneka nAmo varNavyAM che. prabhune jJAna-svarUpa ane a-mala arthAt malarahita varNavyA che. jemaNe saghaLA jJAnAvaraNIya karmono kSaya karI kevaLajJAnanI prApti karI che. ghAtI ane aghAtI karmorUpI mala jeno saMpUrNapaNe kSaya thayo che tevA prabhunI stuti sUrijIe zloka 18 'nityovayaM rahitamottamahAnyAruM'mAM karI che. jene rAhu paNa grasI zakato nathI, arthAt sarva karmono kSaya karelo che evA prabhune karmorUpI rAhu have grasI zakato nathI. tethI temane jJAna svarUpa ane 'a-mala' kahyA che. stutikAra sUrijIe racela A zlokano eka eka zabda zrI jinezvaradevanI eka eka vizeSatAnuM varNana karI rahyo che. arthAt sUrijIe A stuti dvArA prabhunA virATa vyaktitvanI jhAMkhI karAvI che. ahIM sUrijInI bhaktipUrvakanI bhAva vibhoratA dvArA darzana-jJAna-cAritra traNeyano samanvaya thayelo jovA maLe che. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 che / bhaktAmara tulya namaH | zloka 25 mo buddhastvameva vibudhArcita ! buddhibodhAt tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtA'si dhIra / zivamArgavidhervidhAnAda vyaktaM tvameva bhagavan ! puruSottamo'si / / 25 / / deve pUjyA vimaLa matithI cho kharA pUjya Apa, trilokIne sukha dIdhuM tame to mahAdeva Apa; mukti kerI vidhi karI tame cho vidhAtA ja Apa, khulluM che e prabhujI saghaLA guNathI kRSNa Apa. (25) zabdArtha yuddha - jJAnI, sva rava - tame ja cho, vivurvid - devo dvArA pUjita he bhagavanuM, vRddhiothAt, - jJAnanA pUrNa vikAsathI, tvam zarIsi - tame ja zaMkara cho, munatrayIcharatva - traNa bhuvanane sukhakara hovAthI, ghAtA marisa - vidhAtA cho, brahmA cho, vIra - he pairya dhAraNa karanArA prabho !, zivamAviSe - mokSamArganI vidhinuM, vidhAnA - vidhAna karavAthI, ghaDatara karavAthI, vyavaktam - prakaTa evA, uttama evA, tamagva - Apa ja, puruSottama: - purUSomAM uttama, viSNu, si - bhAvArtha : he devatAo vaDe pUjAyelA prabho ! jJAnanA pUrNa vikAsathI Apa buddha cho, traNeya bhuvanane sukhakara hovAthI zaMkara cho. he pairya dhAraNa karanAra prabho ! mokSamArganI vidhinA upadeSTA cho mATe Apa ja vidhAtA eTale brahmA cho, temaja prakaTa evA puruSottama paNa Apa ja cho.' vivecana : gAthA 25 jJAnIjano, zAstrakAro, AcAryo Adie prabhune keTalAMka arthasUcaka vizeSaNothI navAjyAM che te guNonI stuti AgaLanA be zlokamAM karyA bAda A zlokamAM jagatamAM suvikhyAta prabhunAM keTalAMka nAmonI sArthakatA sUrijI batAve che. buddha, zaMkara, brahmA tathA puruSottama dvArA prabhu' zabdane sArthaka karatAM badhA bhAvone sUrijIe ahIM vaNI lIdhA che. zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti hiMdu dharmanA pratyeka prAcIna sAhitye karI che. teo mAtra jaina paraMparA dvArA ja mAnya hatA evuM nathI. paraMtu vaidika temaja anya zramaNa saMpradAyo dvArA paNa teo mAnya hatA. stotrakAra sUrijI vaidika temaja anya dharmanA UMDA abhyAsI hatAM. temaNe samagra saMdarbhane dhyAnamAM rAkhIne zrI AdinAtha bhagavAnane aneka nAmothI saMbodhita karyA che. je nAma Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 265 prasiddha devonAM che temAM temaNe zrI AdinAtha bhagavAnano sAkSAtkAra karyo che. judA judA pravartakomAM temaNe zrI AdinAtha bhagavAnanuM pratibiMba nihALyuM che. stotrakAra sUrijIe A zlokanI prathama paMktimAM bhagavAnane buddha kahyA che. jeo jJAnane saMpUrNapaNe vikAsa karI cUkyA che te buddha kahevAya. vibuddha dvArA pUjAyelA hovAne kAraNe Apa buddha cho. vibudhAcita eTale devo dvArA pUjAyelA evo paNa artha thaI zake che ane vidvAno ane gaNadharo dvArA pUjAyelA evo artha paNa thaI zake che. prastuta saMdarbhamAM gaNadharano artha iSTa che. mahAna gaNadharo dvArA pUjAyelA che. ApanI buddhino bodhavikAsa thaI jAya tyAre upayoga mUkavAnI jarUra rahetI nathI. jyAM mAtra jJAna che tyAM abhIkSaNa jJAnopayoga che. chabastha ane kevalImAM e ja to taphAvata che ! chadmasthanuM jJAna upayoga-sApekSa hoya che ane kevalInuM jJAna upayoganirapekSa hoya che. pratikSaNa jJAnopayoga cAlyA kare che. ApamAM jJAnano bodha sadA pragaTa rahe che. tethI Apa buddha cho. jenAmAM buddhino prakAza niraMtara raheto hoya, jJAnano sUrya kyAreya asta pAmato na hoya, kyAreya koI vAdaLa ADe AvatuM na hoya e ja buddha hoya che. arthAt he prabhu! AdinAtha bhagavAna ! Apa ja sAcA buddha cho. vibudhothI eTale ke gaNadhara ane devo ane devendro jevAM uttama ratnothI pUjAya che jeo, ane e sarvane prabhue ja buddhi ane zakti prApta karavAno mArga batAvyo che teo, buddha che. prabhu paNa AvA ja che. buddha eTale jemaNe AtmAnA nija svarUpane saMpUrNapaNe pragaTa karyuM che tevA. zrI jinezvaraprabhune buddha tarIke sUrijIe biradAvyA che. jagatanA svarUpane eTale ke temAM rahelA anaMtAnaMta padArthonA dravyasvabhAva temaja paryAyasvabhAvane jANanArA, jJAnano upadeza ApanArA hovAthI temaja devo ane gaNadhara Adi vibudho vaDe pUjAyela hovAthI Apa ja "buddha' cho. eTale ke zrI RSabhadeva! Apa ja buddha bhagavAna cho. sUrijIe je buddhi zabda prayojyo che te jJAnanuM ja bIjuM nAma che. bIjI paMktimAM sUrijIe zrI jinezvaradeva AdinAthane zaMkara' kahyA che. zaMkara eTale sukha karanAra. zrI jinezvaraprabhu to traNeya lokane sukhakara che. tethI tame ja zaMkara cho. traNe bhuvananuM zaMkara karavAnA kAraNe tame zaMkara cho. zaMkara zabdano artha che zam karavAnA kAraNe Apa zaMkara cho. zamUno artha thAya che kalyANa, maMgaLa, sukha, zAMti, prasannatA, AnaMda paramAtmA saghaLuM karanArA hovAthI zaMkara che. zamUno bIjo artha zamana karavuM che. zamana karavuM, samApta karavuM. paramAtmA konuM zamana kare che ? to kahe che, saMsAranA saghaLA amaMgaLanuM! zaMkaranA saMbaMdhamAM kahevAya che ke samudranuM jyAre maMthana thayuM hatuM tyAre emAMthI jhera ane amRta baMne nIkaLyAM hatAM. teo jhera to saMpUrNa svayaM Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 * / / bhaktAmara tulyuM namaH II pI gayA ane devone amRta vaheMcyuM. je paNa bhakta 52mAtmAnuM smaraNa kare che enA amaMgaLano nAza thaI jAya che. ahIM prabhune sarva amaMgaLano nAza karanAra jaNAvyA che. saMsAranAM saghaLAM duHkhono nAza karI, maMgaLa-AnaMda pravartAvanAra tarIke varNavyA che. DaoN. sarayU mahetA prabhune zaMkara tarIke AlekhatA lakhe che ke, "prabhu ! tame ja kharA zaMkara cho, kAraNa ke jagatanuM sAcA arthamAM rakSaNa to tame ja karI zako cho. sarva karmano nAza karavAno mArga ApanA sivAya prApta thato nathI. vaLI pratyeka jIvone karmathI--azubha choDAvavAnuM kArya tame karo cho, ane e dvArA AtmAnA ujvala guNonuM 2kSaNa karI sukha ane zAMtinA sAmrAjyamAM tene sthApo cho. vaLI koIne leza paNa duHkha pahoMcADavA jevA kAryathI dUra raho cho. zaMkara to bAhya apekSAe rakSaNa kare che tyAre tame to bAhyA temaja AMtara ema baMne apekSAthI traNe jagatanuM rakSaNa karo cho. vaLI zaMkara to bAhya aniSTo dUra kare che, tame bAhyAMtara baMnene dUra karavA samartha cho, ane e ja tamAruM sAcuM zaMka25NuM che.'35 arthAt zaMka2 e sarva amaMgaLano nAza karanAra che. 'zam roti kRti zaMra:' - zaMkara eTale sukhakara, jIvone sukhI kare che te zaMkara. zaMkaranuM kArya sarva azubha-amaMgaLano nAza karavAnuM che. zaMkara e bAhya duHkha, saMkaTa Adino nAza kare che, paraMtu tIrthaMkara bhagavAna zAna-darzana-cAritrarUpa ArAdhanAno bAhya bhAga batAvIne AtmAne lAgelAM sarva ghAtI-aghAtI karmo kaSAyono AMtarika rIte sarvathA lopa kare che. arthAt mokSarUpI zAzvata sukha, zAMti, parama AnaMda meLavavAno ratnatrayIrUpa jJAna-darzana-cAritrano mArga batAvIne saMkaTothI bharelA saMsAranI bhavabhramaNAno kSaya karIne zAzvata sukhanI prApti karAvanAra zaMkara, prabhu tame ja cho. Ama ApaNo prabhu zaMkararUpa paNa che je bAhya ane AMtarika baMne prakAranAM saMkaTono nAza karIne AtmAne tenA nija rUpe pragaTa karI zAzvata sukhano svAmI banAve che, ane A saghaLuM he prabhu ! ApanA upadezanuM ja phaLa hovAthI Apa ja sukhakara zaMkara cho. trIjI paMktimAM sUrijIe zrI AdinAtha bhagavAnane bahmA kahyAM che. brahmA eTale dhAtA-vidhAtA. mokSamArganI vidhinuM vidhAna karanAra vidhAtA che. ane A vidhAna zrI jinezvaradeve kareluM che. mATe teo brahmA paNa che. dhAtAmAM 'dhR' dhAtu che. 'dhR dhArayati ti dharmaH' ane saMsArasamudramAM DUbADUba ane upara AvavA taraphaDatA jIvone uddhArI pAra utAravAmAM sahAyabhUta thAya tenuM nAma dharma. sUrijI kahe che ke he prabhu ! dharma-artha-kAma ane mokSa e cAreya puruSArthane batAvanAra temaja duHkharUpI mahAsAgaramAM DUbatA jIvone AlaMbana svarUpa Apa ja vidhAtA--brahmA cho. Ape rAjyakArobAra daramyAna prajAjanone artha ane kAmanA puruSArthano upadeza ApI jIvananirvAhano mArga batAvyo ane kevaLajJAnanI prApti bAda samavasaraNamAM besI jagatanA jIvone dharma temaja mokSanA puruSArthano upadeza temaja mArgadarzana Ape ja karela hovAthI Apa ja vidhAtA eTale ke brahmA cho. vidhAtA Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 267 zabda vidhAna temaja vidhi zabdono paryAyavAcaka che. vidhAna zabdamAM zAstrano Adeza-upAyano nirdeza che. vidhimAM krama-paddhatino nirdeza che. bhagavAne mokSamArganuM vidhAna karyuM, temaja tenI vidhi kahetAM krama paNa batAvyo e rIte bhagavAnanuM 'vidhAtA' nAma sArthaka che. brahmA e che je vidhi ane vidhAna batAve che. zrI jinezvaradeva AdinAtha bhagavAna je AditIrthakara che temaNe zivamArga mokSamArganI racanA karI che. mokSamArganuM vidhAna karyuM che. jJAnadarzanacAritrarUpa ratnatrayI e mokSamArga che. A mArganuM vidhAna karI prabhu, Apa sarjanAtmaka zakti utpanna karI che, ane tyAM sudhI pahoMcavAno vidhirUpa jJAna-darzana-cAritrarUpI mArga batAvyo che. tethI Apa brahmA cho. prabhu, Ape mokSamArganuM vidhAna karI amArA AtmA para anaMto upakAra karyo che. kAraNa ApanI pAsethI ame mokSa pAmavAnI vidhi jANI che tethI AtmAne utkRSTatA pradAna karanAra Apa vidhAtA cho. aMtima paMktimAM sUrijIe zrI AdinAtha bhagavAnane puruSottama' kahyA che. buddha, zaMkara, vidhAtA ja A sRSTi para upakAra karavAnuM eka ananya kArya kare che. A darekanuM eka eka juduM juduM kArya hoya che. jyAre zrI arihaMtaprabhu A badhAnA bhinna bhinna viziSTa kAryo pote ekalA ja kare che. ane te darekamAM AtmAnI unnati ja niSpanna thayelI jovA maLe che. prabhu ja A badhAM kAryo ekalA karatAM hovAnA kAraNe sUrijIe A paMktimAM sarva puruSomAM uttama evA puraSottama kahyA che. he prabhu ! AvA badhA parathI e to spaSTa samajAya che ke tame puruSottama - sarva puraSomAM zreSTha cho. badhA eka eka kArya saMbhALe che tyAre sarvaguNasaMpanna evA tame ekasAthe badhAM kAryo saMbhALo cho. AvA sarva guNanA samUhane lIdhe tame ja puruSottama cho. laukika rIte viSNune puruSottama kahevAmAM AvyA che. sUrijIe brahmA, zaMkara ane buddha dvArA karAtAM kAryonI - guNonI sarakhAmaNImAM sarvaguNasaMpanna mAnI jinezvaradevane puruSottama kahyA che. A puruSottama evA che ke jenAmAM buddhino prakAza, kevalyano prakAza je niraMtarasukha ane kalyANa karanAra che, je mokSamArganuM zAzvata sukhanA mArganuM vidhAna karanAra che te ja puruSottama che. ahIM sUrijIe 'tvam va vyavarta puruSottama sa' arthAt tame vyakta puruSottama cho. "vyakta puruSottama zabda prayojyo che, je khUba tArkika che. vyakti arthAt pragaTa thanAra. he prabhu! Apa amArAmAM pragaTa thAo cho. bAhya rIte nahi, paraMtu AMtarika rIte amArAmAM pragaTa thAo cho. ane AtmAnuM nija svarUpa paramAtmArUpa je che tene pragaTa karavA, kartA karanAra koI viziSTa puruSa ja hoI zake, jenuM svayaM paramatva pragaTa thaI cUkyuM hoya te ja bIjAnuM paramatva pragaTa karI zake. evI siddhi puruSomAM je uttama hoya - puruSottama hoya tene ja prApta thAya. AvI siddhi Apa prApta karI cUkyA cho tethI Apa ja puruSottama cho. buddha-zaMkara-brahmA-viSNunAM nAmo laukika rIte pracalita che. te badhAM ja nAmo ane te sivAyanAM tamArAM aneka guNavAcaka nAmonA guNo tamArAmAM prasthApita thayelA che. eTale koI bhakta tamane AmAMnA koI paNa nAma vaDe bhaje . bhakti kare to emAM kAMI khoTuM nathI. vAstavamAM to tamArI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 - || bhaktAmara tulyuM namaH samyaga prakAre rAgadveSa rahita avasthA, vitarAgI svarUpanI ArAdhanA-bhakti thavI joIe. kAraNa ke A prakAranI bhakti ja Ape je vidhipUrvaka jaNAvI che te ja mokSamArga sudhI eTale ke ApanA samIpa laI jaI zake tema che, eTale ke mokSanA zAzvata sukhanA svAmI banAvI zake che. tethI ApanI koI paNa svarUpe bhakti thaI zake che. zloka 26mo tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha ! tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya, tumya namo nana modhizoSAya ||raddI thAo mArAM namana tamane duHkhane kApanArA, thAo mArAM namana tamane bhUmi zobhAvanArA, thAo mArAM namana tamane Apa devAdhidevA, thAo mArAM namana tamane saMskRti kALa jevA. (26) zabdArtha nAtha - he nAtha, tribhuvanArtiharIya - traNa bhuvananI pIDA haranAra evA, tumyam nama: - Apane namaskAra ho, kSititanAmata mUSaMIN - pRthvInA ujvaLa alaMkArarUpa, triI ta: - traNa jagatanA, paramezvarAya - paramezvara, tum nama: - Apane namaskAra ho, nina - he jinezvaradeva ! bhavodhi - bhavarUpI samudra, zoSakhAya - zoSaNa karanArA, sUkavI nAkhanArA. bhAvArtha : he nAtha ! traNa lokanI pIDA haranArA evA Apane namaskAra ho; he pRthvInA ujvaLa alaMkArarUpa ! Apane namaskAra ho; he traNa jagatanA paramezvara ! Apane namaskAra ho, he jinezvara! saMsArasamudranuM zoSaNa karanArA evA Apane namaskAra ho." vivecana : gAthA 26 stotrakAra sUrijI zrI jinezvaradevanI stutino akhkhalita pravAha AgaLa dhapAve che. tumyam zabdanA prayoga vaDe zaMkara-buddha-puraSottama Adi aneka guNavAcaka nAmo dvArA zrI jinezvaradevane saMbodhIne have temane namaskAra kare che. vyakti tyAre ja namaskAra kare che jyAre te potAnAthI adhika yazasvI ane kAMtimAna puruSane jue che. namaskAra sau koIne karavAmAM AvatAM nathI. paraMtu jyAM kaMIka prApti thavAnI saMbhAvanA hoya tenI ja sAme namaskAra pUrvaka mastaka namAvavAmAM Ave che. eTale ke jyAM vyaktimAM kaMIka viziSTatA hoya, mahAnatA hoya, tejasvI vyaktitva hoya tyAM Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 269 ApoApa ja karabaddha thaI namaskAra thaI jAya che. stotrakAra sUrijI prathama paMktimAM kahe che ke, "he prabhu! Apa traNeya lokanI pIDAnuM haraNa karanArA cho tethI Apane namaskAra karuM chuM. stotrakAra sUrijI have "tu' zabdanA prayoga vaDe anya sarva devono parihAra karIne zrI jinezvaradevane namaskAra kare che. A jinezvaradeva kevA che? to sarvacana ane kriyA vaDe traNe lokanI bAhya-abhyatara pIDAnuM haraNa karanAra che. teo dharmadezanA daramyAna sarvacano kahe che ane dharmanA anuSThAno batAve che. tenA lIdhe bAhya pIDA eTale roga vagere ane atyaMtara pIDA eTale zoka, saMtApa, ciMtA vagere dUra thAya che. AvA paropakArIpaNAne lIdhe ene vaMdanIya kahyAM che. he prabhu! Apa traNe lokanI pIDAnuM bAhya ane atyaMtara prakAre haraNa karanArA cho tethI Apane namaskAra karuM chuM. e ja vyaktine namaskAra karavAmAM Ave che je bIjAonI pIDAnuM haraNa karatI hoya, prabhu Apa to evI vibhUti cho je eka vyakti, amuka vyakti nahi paraMtu traNe lokanI pIDAonuM haraNa karo cho. jyAre tIrthaMkara bhagavAnano janma thAya che ane temanA anya kalyANaka thAya che te samaye nArakImAM paNa zAMti prasarI jAya che, nArakanA jIvonI pIDAnuM kSaNika haraNa thaI jAya che, sarvatra AnaMda-ullAsa vyApI jAya che. tethI ja sUrijI prabhunI vizeSatAnuM rekhAMkana karatAM kahe che ke, traNe lokanA lokonI pIDAnuM haraNa karanArane mArA namaskAra thAo. prabhu jyAre dharmanI dezanA Ape che tyAre dharmapravartananI vidhi batAve che. mokSamArga prApta karavAnuM vidhAna jaNAve che. te dvArA bAhya pIDArUpa zArIrika duHkho ane AMtarika duHkho zoka, saMtApa, ciMtA Adi dUra thAya che. arthAt prabhunA zaraNamAM jatAM ja jIvane prabhu zAMtino mArga batAve che. tene lIdhe AtmA potAnA mULa zAMtasvarUpanI oLakhANa pAme che. prabhu pote zAMtarasanI apratima pratimArUpa che. tethI tenA sAMnidhyamAM AvanAra zAMtino anubhava kare che. A prabhu traNe lokanI pIDAne haranAra che. tethI sUrijI AvA pIDana-nivRtti dharAvanAra zrI jinezvaradevane bhAvapUrvaka namaskAra kare che. bIjI paMktimAM sUrijIe pRthvInA nirmaLa-kAMtimAna alaMkArarUpa prabhune namaskAra karyA che. traNa lokanA bhUSaNa kahetAM alaMkAra svarUpa, samasta jagatanA lokAMtika devo, cakravartI, baLadeva, vAsudeva, prativAsudeva trizalAkApuruSo, mokSamArgamAM agragaNya nigraMtha munijano temaja zrAvaka, zrAvikA, asaMyata samyag dRSTi jIvo tema ja bIjA sajjano temaja buddhimAna jIvo ApanA jIvanavRttAMtano, ApanAM ja pravacanono abhyAsa karI ApanuM ja anukaraNa karI rahyA che. ApanA caraNamAM mastaka namAvI, hRdayamAM ApanI pratimAnuM sthApana karI, ApanA nAmanuM smaraNa temaja uccAraNapUrvaka ApanI bhakti karI potAne dhanya samaje che. sarva sajjano ane buddhimAna jIvo savAramAM UThatAMnI sAthe prathama Apane ja namaskAra kare che. ApanuM ja smaraNa kare che ane rAtre Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 / / bhaktAmara tulyuM namaH II sUI jatAM pahelAM Apane ja namaskAra karI dinacaryA pUrI kare che. mAtAnI kUkhamAM avataraNa pAmyAthI mAMDIne janma, bAlyAvasthA, kumAra avasthA, rAjya-kArobAra, munipaNuM ane kevalajJAna bAda tIrthaMkara nAmakarmano udaya thatAM samavasaraNamAM besI mokSamArgano upadeza. Ama jemanI samagra jIvanacaryA temaja jemanAM badhAM kAryo anupama, sarvotkRSTa, AdarzarUpa jagatanA sarva jIvone hitakArI temaja anukaraNIya che, evA pRthvImaMDaLanA bhUSaNa-alaMkArasvarUpa he jinezvaradeva! Apane namaskAra karuM chuM. prabhu alaukika guNo vaDe kSititala-pRthvInA kAMtimAna - tejasvI alaMkArarUpa che. prabhumAM janmathI laIne tIrthaMkara nAmakarmano udaya thAya tyAM sudhImAM aneka guNo vikasvare che. temAM paNa cAra ghAtI karmano kSaya ka2vAthI anaMtajJAna, anaMtadarzana, kSAyika samyaktva, anaMtavIrya evA alokika guNo temane prApta thayelA hoya che. tenA pariNAmasvarUpa teo paramadivyatA saMpanna hoya che. sAthe sAthe savi jIva karuM zAsana rasI' evI bhAvanA to sadAya vahetI ja hoya che. arthAt samagra sRSTine karmarUpI mala rahita karavAnI bhAvanA hoya che. tethI AvA svapara-kalyANanI bhAvanA karanAra zrI jinezvaradeva A pRthvI paranA alaMkArasvarUpa puruSa che. jenA thakI samagra sRSTi jhaLahaLI UThe che, tethI sUrijIe pRthvInA nirmaLa-kAMtivAna alaMkArarUpa zrI jinezva2devane namaskAra karyA che. trIjI paMktimAM sUrijIe traNa jagatanA 5ramezvarane namaskAra karyA che. A traNa jagatanA paramezvara koNa hoI zake. jemaNe traNe jagatane vize paramezvaratA pragaTAvI che arthAt parama ezvarya pragaTAvyuM che evA prabhune vaMdana karyA che. AdinAtha prabhue sarvajJapaNuM pragaTAvyuM te sAthe anaMtadarzana, anaMta cAritra ane anaMta vIrya paNa pragaTAvyA hatA. jJAna-darzana-cAritra ane vIrya emanAmAM eTalA aMze sphuryA hatA ke, jeno joTo jaDavo paNa muzkela gaNAya. traNe jagata-svarga, pRthvI ane nArakIne vize anaMtajJAna, darzana, cAritra ane vIryanA catuSTarUpa parama aizvarya pragaTa karanAra teo ananya che ane e ja temanuM paramezvarapaNuM che. sUrijIe prabhune paramezvara kahI temane praNAma karyA che. na apara kRti param - arthAt paramezvara. e rIte paramezvarano artha jagatamAM sarvazreSTha temaja temanA jevA jagatamAM bIjA koI nahi evo thAya. sUrijI jaNAve che ke, 'he prabhu ! ApanA zAsanakALa daramyAna Atmika guNo je ghAtI karmano kSaya karIne Ape meLavyAM che, je anaMtajJAna, anaMtadarzana, anaMtacAritra ane anaMta vIryarUpe che ane te dvArA traNe lokamAM anaMtAnaMta padArthonA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvanA jANakAra cho tethI prabhu Apa paramezvara cho. taduparAMta A anaMtaguNanA vaibhavarUpa aizvarya ApanI pAse ja che, tathA dehanI sarvAMgasuMdaratA paNa ApanI pAse ja che tathA Apa ja paramezvara cho. eTale ke prabhu ApanA zAsanakALa daramiyAna ApanA AtmikaguNa ke dehanI sarvAMgasuMdaratA Adi Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 271 zrI bhaktAmara stotra guNomAMthI koI eka guNamAM paNa ApanAthI caDhiyAto koI paNa jIva hoto nathI. Ama parama paramezvara nAmane sArthaka karavAne Apa sAmarthyavAna hovAne lIdhe ja vaMdanIya banelA cho. tethI huM paNa Apane namaskAra karuM chuM. aMtima paMktimAM bhaktane je sauthI vizeSa lAbhaprada hoya evo prabhuno guNa darzAvIne stotrakAra sUrijI prabhune namaskAra kare che. teo prabhunI stutirUpa vArtAlApa AgaLa vadhAratAM kahe che ke, 'bhavarUpa samudranuM zoSaNa karanAra he jina ! huM tamane vaMdana karuM chuM.' ahIM sUrijIe prabhu mATe 'jina' zabda prayojyo che. 'jina'no artha thAya che jemaNe indriyo para saMpUrNa vijaya meLavyo che. jina eTale ke prabhune potAne prApta thayelAM ezvaryane-jJAna-darzana-cAritra-vIryane pragaTa karavA mATe temane koI paNa indriyanI parAdhInatA rahI nathI. e sUcavavA mATe jina zabdanuM saMbodhana sUrijIe kareluM jaNAya che. prabhu bhavarUpI samudranuM zoSaNa karanArA che. A jagatanA sarva prANIo potAnAM karmane lIdhe bhavasamudramAM bhramaNa karI rahyAM che, eTale ke judI judI yoniomAM utpanna thaIne janma-jarAmaraNano anubhava karI rahelAM che ane tene lIdhe vividha prakAranAM du:kho bhogavI rahelAM che. paraMtu zrI jinezva2devano upadeza evo che ke te A bhavasamudranuM zoSaNa karI nAkhe che. eTale ke pharI bhava levo na paDe, evI sthiti utpanna karI de che. temanA A mahAna upakArane lIdhe teo punaH punaH vaMdanIya che. jagatamAM je jIva janme che te tenA karma anusAra corAzI lAkha jIvayonimAMthI eka yonimAM janma le che. tenA karmAnusAra bhavabhramaNanI bhramaNA cAle che. prabhue svayaM A bhavasamudranI bhramaNAmAMthI chuTakAro meLavI lIdho che ane anya jIvone bhavasamudranuM zoSaNa karI nAkhavAno mArga batAve che. eTale ke karmonA Azravane rokavArUpa saMvara ane sattAmAM rahelA karmanI nirjarA vaDe saMsArarUpI bhavasamudranI bhramaNAmAMthI chUTavAno mArga prabhue batAvyo che. sarva karmono kSaya thaI javAnA kA2Ne pharIthI janmamaraNanI jaMjALamAM paDavAnuM rahetuM nathI. prabhue pote prApta karelA mokSasukhanI prApti thAya che. A rIte saMsArarUpI samudrane zoSavI nAkhanAra ane jagatanA jIvone te mArga batAvanAra he jinezvaradeva ! tamArA A upakAranA lIdhe Apane namaskAra. A rIte prabhunA guNonI stutimAM aneka prakAranA Atmika temaja daihika guNonuM varNana karatAM karatAM chevaTe bhaktibhAvathI bhAva-vibhora banelA sUrijInuM hradaya prabhu tarapha DhaLI jatAM temanA hRdayanA UMDANamAMthI prabhunA sRSTinA anya jIvo pratye karelA upakAro ane temanA guNo pratye guNAnurAgapUrvakanA temanA A udgAro che. prabhunA upakAraka svabhAvano lAbha potAne paNa maLe evo gupta bhAva sUrijIne hoya evuM samajI zakAya che. sUrijInI bauddhika prakharatA ane bhaktinI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ! bhaktAmara tulya namaH | rasadhArA baMne sAkSAt svarUpa banI gayA che. temaNe vahevaDAvelI bhaktinI dhArA dareka bhaktane bhaktirasamAM taraboLa karI mUke tevI che. zloka 27mo ko vismayo'tra yadi nAma guNairazeSaistvaM saMzrito niravakAzatayA munIza / / doSairupAttavividhAzrayajAtagaH, svapnAntare'pi na kadAcidapIkSito'si / / 27 / / sarve ucA guNaprabhu ahA ApamAMhi samAyA temAM kAMI nathI navInatA dhArIne chatrachAyA; doSo sarve ahiM tahiM phare dUra ne dUra jAye. joyA doSe kadi nava prabhu Apane svapnamAMye.(27) zabdArtha munIza: - munIzvara, cari nAma - mane ema lAge che ke, niravAtiyA - anya sthaLe Azraya na maLavAnA kAraNe, gove. |Le. - samagra guNo vaDe. badhA guNoe, tvam saMzrita. - Apano Azraya lIdho che, satra ze virama - emAM Azcarya zuM?, topai: - doSo vaDe, upara vividhAzraya - aneka sthaLe Azraya pAmavAthI, nAta rve: - garva thaI rahyo che, cit pa - koI paNa vakhata - kyAreya paNa, svanAtarepa - svapnAvasthAmAM paNa, nazitaH si - Apane joyA nathI. bhAvArtha : he munIzvara ! mane ema lAge che ke anyatra sthAna nahi maLavAthI ja samagra guNoe ApanAmAM Azraya lIdho che, emAM Azcarya zuM ? temaja aneka sthaLe Azraya pAmavAthI jemane garva thaI rahyo che e doSoe kyAreya svapnamAM paNa Apane joyA nathI, emAM paNa Azcarya zuM? vivecanaH gAthA 27 stotrakAra sUrijIe stotranA AraMbhathI laIne 26mA zloka sudhI bhagavAnanA vividha prakAre darzana, temanA svarUpanI samaja, temaNe vidhAna karelo mokSamArga, temaNe batAvela vidhi para cAlanAra munijano, samyagudRSTi jIvo, devo-devendro ane harihara Adi devonI vAta karI. A 27mA zlokamAM sUrijIe prathama vAra ja sRSTinA anya jIvo jemaNe prabhune joyA nathI. temanI vAta sAMbhaLI nathI ane temanA alaukika, ananya, manohArI, sarvaguNasaMpanna svarUpane jANyuM nathI ane sAthe sAthe mokSamArganA vidhi-vidhAnanI paNa jemane khabara nathI evA saMsAramAM mithyA bhavabhramaNa Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 273 karatAM jIvonI vAta karI che. Ama A zlokamAM mokSamArganA ArAdhaka temaja virAdhaka jIvonI vAta sUrijIe karI che. sUrijIe ahIM guNa ane doSanuM varNana karyuM che. guNa ane doSa baMne ekasAthe ja jovA maLe che. jagatamAM guNI ane doSI ema be prakAranA mANaso mAnavAmAM Ave che. paraMtu evo koI guNI ke doSI mAnavI nathI ke jenAmAM ekabIjAnAM virodhI tattvo na hoya. eTale ke koI paNa mAnavI ekalo guNI nathI hoto ane koI paNa mAnavI evo nathI ke jenAmAM ekalA doSo ja hoya. baMne tattvo thoDAghaNA aMze dareka mAnavImAM hoya che. arthAtu baMne tattvo dareka mAnavImAM Azraya pAmelAM hoya che. phakta zrI jinezvaradeva ja evA che ke jemAM phakta guNone Azraya maLelo hoya che. prathama be paMktimAM stotrakAra sUrijI kahe che ke, "he munIzvara ! he bhagavAna! mane ema lAge che ke guNoe Azraya meLavavA mATe A vizvamAM ghaNuM paribhramaNa karyuM, paNa temane koI sthaLe Azraya maLyo nahi, eTale chevaTe te badhA guNo AvIne ApanAmAM rahyA, emAM Azcarya zuM?" pachInI be paMktimAM jaNAve che ke, je doSo hatA. tene vividha sthaLe Azraya maLyo, eTale ke te laukika devomAM jAmI paDyA ane tethI temane garva thayo ke amane sAro Azraya maLI gayo che, pachI teo tamane zodhavAnI ke tamane jovAnI paNa tasdI le ja zA mATe ? eTale ke temaNe tamane koI vakhata svapnamAM paNa joyA nahi. Ama thavuM svAbhAvika hovAthI temAM paNa mane Azcarya thatuM nathI.' he prabhu ! guNoe potAno Azraya meLavavA mATe jagatamAM anekajano arthAtu laukika devo Adi pAse bhramaNa karyuM, paraMtu teone kyAMya paNa yathAyogya Azraya maLyo nahi, A guNone joIto Azraya ApanAmAM maLI gayo. tethI jeTalA guNo che te tamAma guNo ApanAmAM samAI gayA, te guNo e rIte samAI gayelA che ke kyAMya kazo avakAza na rahyo. Ape doSone mATe koI avakAza rAkhyo ja nahi. jo thoDoghaNo paNa avakAza hota to doSo kadAca AvIne Azraya meLavI leta. paraMtu tamAma guNoe Apano Azraya laI lIdho. tethI doSone avakAza na maLyo temAM Azcarya zuM ? arthAt guNone anya koI jagyAe Azraya na maLatAM saghaLA guNo ApanAmAM AvIne ApanAmAM ja Azraya pAmyA. anya koI jagyAe te guNo rahelA nathI. tAtparya ke je guNo tamArAmAM rahelA che, te guNo anyatra kyAMya rahelA nathI. saghaLA guNonuM AzrayasthAna che jinezvaradeva ! eka mAtra Apa ja cho. guNo to saghaLA prabhumAM samAI gayA. je doSo hatA tene Azraya ApanArA ghaNAM loko maLyAM. prabhu tArA sivAyanA je laukika devo che temaNe te doSone Azraya Apyo. eTale ke doSone eka sivAya anekoe Azraya Apyo. AthI doSone abhimAna thaI gayuM ke amane Azraya ApanArAM ghaNAM che. koI amArI upekSA ke avahelanA karatuM nathI, amane sarvatra Azraya ane Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 che bhaktAmara tulyu namaH AlaMbana maLI rahe che. A abhimAnanA kAraNe teoe Apano Azraya zodhavAnI takalIpha lIdhI ja nahi eTale ke teoe tamane koI vakhata svapnamAM paNa joyA nahi to pachI Apano Azraya meLavavAnI to vAta ja kyAM rahI ? arthAt jyAM koI divasa svapnamAM paNa ApanAM darzana na thayAM hoya - svapnamAM paNa Apano Azraya meLavavAno vicAra na Avyo hoya, to pachI ApanAmAM Azraya kevI rIte meLavI zake ? A eka svAbhAvika ghaTanA che. temAM Azcarya pAmavA jevuM kaMI nathI. prabhu ! sarva karmono kSaya thatAM Apa vItarAgI banI gayA. Ape eTalA badhA guNone Azraya Apyo ke sarva guNothI Apa paripUrNa banI gayA. temAM jarA paNa avakAza na rahyo. tethI doSone rahevAnuM, Azraya meLavavAnuM koI sthAna ApanAmAM rahyuM nathI. tethI doSo ApanI AsapAsa paNa dRSTigocara thatAM nathI. prabhu tArAthI to doSa dUra rahyA, sAthe sAthe tArI samIpa AvanAra jIvothI paNa doSo dUra rahe che, ne tArAmAM rahelA guNo temanAmAM paNa Ave che. ahIM sUrijIe bhakti dvArA maLatI phaLasiddhi batAvI dIdhI. je jenI bhakti kare che te tenA jevo bane che. guNIjananI bhakti karavAthI bhakta paNa guNavAna bane che. tenAmAM paNa guNa AvIne vase che. malanuM AvaraNa dUra thAya che ane amala jIvananI zarUAta thAya che. arthAt rAgarUpI karmono kSaya thavAthI guNano praveza thAya che ane doSano kSaya thAya che. prabhu! Apa to sarvadoSathI rahita sarvaguNa saMpanna evA devAdhideva paramAtmA cho. ApamAM eka paNa doSa nathI. tethI sarvaguNa ApanAmAM ja zobhe. anya bIje kyAMya nahi. kAraNa anya laukika devomAM hAsya, rati, bhaya, zoka Adi aneka doSo rahelA che, tyAM sarva guNone sthAna kyAMthI hoI zake. tethI sarva guNonuM Azraya sthAna ApanAmAM ja zobhe. bIjA koInI sAthe sarvaguNo Azraya pAmI zakatA nathI. ane doSa ApanI pAse AvatA nathI. kAraNa ke doSane rahevA mATe ApanI pAse koI sthAna ja nathI. tethI te saMsAramAM ahIM-tahIM bhaTake che. guNone Azraya ApavAno AtmAno nija svabhAva che. rAgAdi doSone Azraya ApavAno AtmAno svabhAva nathI, te to parAzrita bhAvo che. paraMtu jene rAgAdi dvArA doSane Azraya Apyo che te jIvo svapnamAM paNa Apane joI zakatA nathI ane AtmAnA mULa svabhAvane oLakhI zakatA nathI. doSane Azraya ApanArA to jagatamAM ghaNAya che. paNa guNono AdhAra to he prabhu ! Apa eka ja cho. je jIvo rAga-moha-mAyA Adine dharma mAne che teo doSane Azraya Ape che. evA ajJAnI ke laukika devomAM sarvaguNone Azraya na maLyo. tethI te saghaLA guNo ApanAmAM AvI Azraya pAmyA. sUrijIe A zlokamAM prayojanapUrvaka prabhune munIza' nAmathI saMbodhyA che. bhagavAnane munIza nAmathI saMbodhIne sUrijIe be vAta karI che : Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 275 (1) mithyAtvadRSTi jIvo jemaNe bhagavAnane joyA nathI eTale ke bhagavAnanA svarUpane samyak prakAre jANyuM nathI. teo mAtra artha (dhanAdi) ane kAma (pAMca indriyanA viSayo)nA puruSArthamAM magna rahI, prApta viSayomAM abhimAnapUrvaka madonmatta banI svacchaMda temaja niHzaMkapaNe vicArI rahyA che ane tenA phaLasvarUpa janma-maraNarUpa saMsAraparibhramaNa karatAM duHkhI thaI rahyA che. (2) samyagudRSTi jIvo jemaNe bhagavAnane joyA che eTale ke bhagavAnanA svarUpane jemaNe jANyuM che teo dharma ane mokSanA puruSArthamAM magna rahI zrAvakanI paDimAo temaja paramezvarI, jinadIkSA grahaNa karI sAmAyikabhAvanI vRddhi karatAM aMte janma-maraNano nAza karI anaMta sukhasvarUpa mokSanI prApti kare che. TUMkamAM bhagavAne kahela cAra puruSArtha (dharma-artha-kAma ane mokSa) jIvanA bhAvamAM (aMtaraMga pariNAmamAM ja rahelA che. bAhya padArtho potapotAnA dravya-guNaparyAyamAM sthira che - jIvanA paryAyamAM nahi ane A badhuM prayatnathI sAdhya che. mithyAtva dRSTivALA je jIvo che temaNe prabhunA samyagu svarUpane jANyuM nathI. arthAt prabhue batAvela mokSamArganuM vidhAna ane jJAna-darzanacAritrarUpa vidhi jANI nathI. teo phakta arthaprApti ane viSayavAsanAnA saMtoSa mATe paMcendriyanA puruSArthamAM magna rahIne abhimAnapUrvaka ahIMtahIM madonmatta hAthInI jema bhaTakI rahyA che teo aneka karmonuM upArjana kare che. aneka doSone potAnI pAse Azraya ApI rahyAM che ane tethI phaLazruti rUpe janmamaraNarUpa saMsAramAM bhavabhramaNA karatAM athaDAtAM-kUTAtAM duHkhI thaI rahyA che. AvA jIvo svapnamAM paNa prabhune joyA nathI ane temaNe bhavabhramaNAmAMthI mukti meLavavAno banAvela mArga paNa jANatA nathI tenuM kAraNa che temanAmAM rahelA doSo. jyAre bIjA jIvo jemaNe prabhunA svarUpane jANyuM che temane joyA che arthAtuM prabhue karela mokSamArganuM vidhAna jANyuM che. ane temaNe batAvela jJAna-darzana-cAritranI vidhi jANI che teo dharma karIne mokSa meLavavA mATe haMmezAM pravRtta rahe che. jene munIndra mAnavAmAM AvyAM che tevA jJAna-darzanacAritranA Adarza zrI jinezvaradevanuM zaraNuM svIkArI cAritra grahaNa karI, karmono kSaya karIne janma-maraNarUpa saMsAranI bhavabhramaNAno kSaya karI zAzvata sukharUpa mokSane pAme che. sUrijIe ahIM garva-abhimAna zabda prayojyo che. A garvanuM khaMDana karavA, abhimAnane utAravA mATe zrI jinezvaradevanI stuti-stavanA karavAmAM Ave. tenA guNagAna gAvAmAM Ave to teno nAza thAya che. arthAt abhimAnane utAravA mATe prabhu-stuti ati Avazyaka aMga che ane Ama karavuM ati mahattvanuM che. kAraNa ke abhimAna doSone poSe che. ane prabhunI sanmukha thavA detuM nathI. tenA pariNAme saMsAranuM bhavabhramaNa anaMtAnaMta janmo sudhI thayA ja kare che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 / / bhaktAmara tubhya namaH II kyAreya zAzvata sukharUpI mokSanI prApti thatI nathI. mATe abhimAna-garvane ogALavo ati Avazyaka che. sUrijIe 'garva' zabda prayojIne tene nAthavAno upAya paNa batAvyo che. stotrakAra sUrijIe A zlokamAM tattvArthagarbhita temanI kAvya zakti ane kalpanAzaktino ajoDa paricaya karAvyo che. abhimAnano kSaya karavAnI ane mokSamArganI vAta vadhu hRdayasparzI rIte karavAM sUrijI kahe che ke, he prabhu ! jeomAM doSonuM ghara evA mithyAtva dRSTi jIvoe svapnamAM paNa Apane joyA lAgatA nathI. eka bAju sarvaguNasaMpanna zrI jinezvaradeva ane bIjI bAju laukika devo ane mithyAtva dRSTivALA jIvo, jenAmAM anaMta doSo samAyelA che. eka bAju prabhue vidhividhAna karela mokSamArga ane bIjI bAju saMsAranI bhavabhramaNA vadhAratAM tattvonI vAta eka adbhuta rUpaka dvArA sUrijIe A zlokamAM karI che. zloka 28mo uccairazokatarusaMzritamunmayUkhamAbhAti rUpamamalaM bhavato nitAntam / spaSTollasatkiraNamastatamovitAnaM bimbaM raveriva payodhara pArzvavarti / / 28 / / - uMcA evA taruvara azoke prabhu aMga zobhe, jANe Aje ravirUpa kharuM dIpatuM cheka mobhe; aMdhArAne dUra karI rahyuM sUryanuM biMba hoya, nizce pAse pharI pharI vaLyAM vAdaLAM rUpa toya. (28) zabdArtha ujjai ati UMcA evA, azootarusaMzritam azoka vRkSanI nIce, unnapUrNam dedIpyamAna, ati camakatuM, bhavataH - ApanuM, manam pan nirmaLarUpa, spaSTotttataMt virAm - atyaMta camakI raheluM, asta tamo vitAnam - jeNe aMdhakAranA samUha dUra karyo che evuM, payodhara - meghAmaMDaLa, pArzvavarti - pAse raheluM, raveH va vizvam - sUryanA bimba jevuM, nitAntam - ghaNuM ja, AmAti - zobhI rahyuM che. bhAvArtha : -- - he bhagavAna ! UMcA azokavRkSanI nIce raheluM ApanuM dedIpyamAna rUpa meghamaMDalanI pAse atyaMta camakI rahelA ane aMdhakAranA samUhano nAza karanArA evA sUryanA bimba jevuM ghaNuM ja zobhI rahyuM che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 277 vivecana : gAthA 28 A zlokamAM prabhunA bAhya vaibhavane rajU karavAmAM Avyo che. temanA ATha atizayo e aSTa pratihAryo che. A aSTa mahApratihAryone paramAtmAnI ArAdhanAnuM mukhya pratIka mAnIne savizeSa mahattva ApavAmAM AvyuM che. prabhunA A atizayo mATe "vaibhava' zabda vaparAyo che. vaibhava' zabda ghaNo citta-AkarSaka che. enA mULamAM 'vibhu zabda chupAyelo che. ApaNe vaibhava tarIkenI kalpanA karIe chIe te mAtra vyavahArika stara upara AdhArita hoya che. ane AvI parikalpanAo karatAM vizeSataH ApaNe vibhune bhUlI jaIe chIe. vaibhavane samajavA mATe to vibhune samajavo atiAvazyaka che. vaibhava prApta karavA mATe vibhu banavuM jarUrI che. vibhu banIne ja vaibhava prApta karI zakAya che. A saMdarbhe DaoN. sAdhvIjI divyaprabhAzrIjI jaNAve che ke, "vaibhava e che : AMtarika ane bAhya. vikAsa pAmelA AMtarika vaibhava bAhya vaibhavane pragaTa kare che. sAmAnya rIte bAhya vaibhava nirmulya hoya che. te paNa AMtarika vaibhava e bAhya vaibhavanuM mUlyAMkana paNa vadhArI de che. paramAtmA mATe paramAtmApaNuM svayaM eka vaibhava che." prabhunA vaibhava mATe pratihArya nAma prasiddha che. tIrthakarone kevaLajJAna utpanna thatAM ja indradevo AvIne ATha pratihAryonI nimaNuMka kare che je A pramANe che : (1) azokavRkSa (2) divya puSpavRSTi (3) divya dhvani (4) devaduMdubhi (5) siMhAsana (6) bhAmaMDaLa (7) cAmara (8) chatra. A AThe pratihAryo niyamita rUpe prabhunI sAthe ja rahe che. kevaLajJAnI thayA pachI prabhu samavasaraNamAM besIne dezanA Ape che. A adbhuta bhavya evA samavasaraNanI racanA indro ane devo sAthe maLIne kare che. samavasaraNamAM ratnanA gaDha ane maNiratnanA kAMgarA AdinI racanA hoya che. mAnastaMbha hoya che. cAre bAju daravAjA hoya che. AvI bhavya racanA kare che ane e AkhA samavasaraNanI madhyamAM devo tIrthaMkara prabhune besavA mATe siMhAsananI racanA kare che ane te siMhAsana devo racita azokavRkSanI nIce rAkhavAmAM AvyuM hoya che. A azokavRkSanI racanA e prabhuno eka atizaya che. A zlokamAM azokavRkSanI chAyAmAM siMhAsana para birAjela dezanA ApatAM prabhu kevAM lAge che te sUrijIe varNavyuM che. prabhu kevaLajJAna pachI samavasaraNamAM birAje che tyAre temanA upara temanA dehathI bAra gaNuM UMcuM divya azokavRkSa hoya che. A vRkSa vanaspatikAyanuM vRkSa nathI, paraMtu e divya pudgalonI adbhuta racanA che. e jamInane aDyA vagara adhdhara ane mULa vagaranuM hoya che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ka / bhaktAmara subhya namaH | A zlokamAM zrI mAnatuMgasUrijI je kahe che te saMdarbhe zrI kAnajIsvAmI jaNAve che ke, "he prabho ! samavasaraNamAM azokavRkSanI nIce birAjamAna ApanuM nirmaLa, tejasvarUpa, te vRkSane bhedIne upara ullasatAM kiraNo vaDe atyaMta zobhI rahyuM che. jema ghanaghora vAdaLanI vacce Ugato sUraja, upara UThatAM potAnAM jhagamagatAM sonerI kiraNo vaDe zobhe ane samasta aMdhakArane naSTa kare tema Apa zobhI rahyA cho; ane udaya bhAvonI vacce ApanuM kevaLajJAna kSAyika bhAve zobhI rahyuM che."7 stotrakAra sUrijI prabhunA samavasaraNanI dharmadezanA vakhatanuM eka suMdara bhAvacitra rajU kare che. prabhu dharmadezanA ApavA mATe azokavRkSanI nIce bese che. A vRkSa prabhunA dehamAna karatAM 12 gaNuM UMcuM hoya che. arthAt AdinAtha bhagavAnanuM dehamAna je 500 dhanuSa UMcuM hatuM tenA karatAM 12 gaNuM eTale 6000 dhanuSa jeTaluM UMcuM azokavRkSa che. tethI ja ahIM unca zabdano prayoga karelo che. A azokavRkSano raMga zyAmala ghero-lIlo hoya che. tenI nIce maNimaya siMhAsana upara besIne bhagavAna dharmanI dezanA Ape che. tyAre temanuM mukhamaMDala anerI AbhAthI camakatuM hoya che. upara vizALakAya azokavRkSanI nIlavarNa ghaTA phelAyelI che ane nIce prabhunuM anerI AbhAvALuM mukha sUryanI jema camakI rahyuM che. keTalI adbhuta ramaNIyatA ! azokavRkSanA saMzrayamAM prabhunuM prakAzamaya zarIra dIptimAna prakAzita banI rahyuM che. stotrakAra sUrijI kahe che ke jema meghamaMDaLanAM vAdaLo kALAM hoya che ane tenI najIkamAM sarva aMdhakArano nAza karanAra ati prakAzavaMta evo sUrya prakAzI UThe to kevuM adbhuta sauMdarya lAge, tema dezanA samayanuM azokavRkSa nIce raheluM prabhunuM mukhamaMDala paNa sUrijIne evuM ja suMdara lAge che. ahIM prabhune sUryanA rUpe oLakhAvyA che. sUrya je svayaM prakAzita che tema prabhu potAnA sarva karmanI nirjarA karIne temanA AtmAnI atyaMta pavitra avasthA thavAthI svayaM prakAzita che. sUryanI AsapAsa vIMTaLAyelAM zyAmavarNA vAdaLothI phelAtA aMdhakArane potAnAM tejasvI kiraNothI dUra kare che. temaja prabhurUpI sUrya karmarUpI vAdaLothI phelAtAM ajJAnarUpI aMdhakArane potAnI divyA tejasvI dezanArUpI kiraNothI dUra kare che. sUrya haMmezAM ucca sthAnethI prakAzita thAya che. prabhurUpI samavasaraNanA mukhya aMga prathama atizaya evA azokavRkSarUpI je aMdhakAra che tenA para prakAza che. tIrthaMkara paramAtmAnI najIkamAM sAnnidhya prApta karIne zokarahita thaIne A azokavRkSa prasannatAthI AnaMdita rahe che. azoka zabdanA be artha thAya che. (1) je svayaM zokarahita che, (2) jenI najIka AvanAra svayaM zoka saMtApa rahita thaI jAya che. arthAt vRkSanI nIce svayaM prabhu birAje che. temanuM sAnidhya prApta karIne ja azokavRkSa zokarahita thaI zake che ane have prabhu pAse je koI paNa Ave che teo badhA A pramANe zokarahita Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra : 279 thaI jAya che. Ane prabhunI vizeSatA mAnIne kahevAya che ke jyAM prabhu birAje che tenAthI eka yojana vistAramAM AvanAra samagra jIva zokarahita banI jAya che. kalyANamaMdira stotramAM paNa A pramANe ja kahyuM che ke : "sAnnidhyethI tuja dharamanA bodha letA zloka dUre loko taru paNa aho thAya atre azoka ! bhAnu kero samudAya thaye nAtha A jIvaloka zuM vibodha tyam nahi lahe sAthamAM vRkSa thoka' (kalyANamaMdira-19) arthAt prabhunA sAmIpyamAM prasannatAthI khIlI raheluM A azokavRkSa jotAM ema thAya che ke, 'prabhunI samIpatA pAmIne A vRkSa paNa a-zoka, zoka vagaranuM thaIne prasannatAthI khIlI UThyuM. to pachI amArA jevA cetanavaMtA jIvo zokarahita azoka kema na thAya ? prabhu ApanuM sAnnidhya pAmIne ame paNa prasannatAthI AnaMdita thaIne khIlI UThyA chIe. ApanI pAsenuM vRkSa 'azoka' thayuM to ApanI pAse AvelAM bhavya jIvo 'azoka' thaI jAya emAM Azcarya jevuM zuM che ? devonirmita je samavasaraNanI racanA thAya che temAM prabhunA aSTa mahApratihAryomAMthI eka khUba UMcA evA azokavRkSanuM varNana che. A azokavRkSanI nIlavarNI ghaTA aMdhakAranuM pratIka che. paraMtu jema sUryakiraNo prakAzita thatAM meghamaMDalanAM vAdaLono aMdhakAra nAza pAme che tema azokavRkSanI nIlavarNI chAyAne bhedIne sUrya samAna prabhunA zarIramAMthI nIkaLatAM camakatAM kiraNo AkAzamAM phelAI rahyA che, ane atizaya zobhI rahyAM che. prabhunA divyaprabhAnA teja pAse A azokavRkSa paNa nisteja raMga vagaranuM banI jAya che. arthAt sUryanA kAryamAM ane samavasaraNamAM azokavRkSane prakAzI anya AtmAnAM ajJAna ane karmarUpI melano nAza karanAra prabhunA kAryamAM ajaba prakAranuM sAmya joI zakAya che. baMne aMdhakArano nAza karanArA che ane te sAmyatAne sUrijIe ahIM A zlokamAM utprekSA alaMkAra dvArA rajU karI che. zloka mo siMhAsane maNimayUkhazikhAvicitre, vibhrAjate tava vapuH kanakAvadAtam / bimbaM viyadvilasadaMzulatAvitAnaM, tuGgodayAdrizirasIva sahasrarazmeH / / 29 / / Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 & || bhaktAmara tulya namaH | ratno kerA kiraNasamUha citra vicitra chAje, evA siMhAsana para prabhu Apano deha rAje; vistAra che rU5 gagananI madhyamAM jema bhAnu, uMcA uMcA udayagirinA zikhare tema mAnuM. 29 zabdArtha risaMhAsane - siMhAsana upara, mAmadhU3 - ratna kiraNonA, ziravAritrei - agrabhAgathI vividha raMganA, nAvAtam - suvarNa jevuM dedIpyamAna, tava vapu - ApanuM zarIra, vigrAnane - vizeSa zobhe che, tudrayAdri - ghaNAM UMcA evA udayAcalanA, zirasi - zikhare, sahastra rame - sUryanA, viya vitata - AkAzamAM zobhI rahyA che, maMgu tatAvitAna - kiraNono mAlA samUha evA, vim - biMba jevo bhAvArtha : he bhagavan! ratnakiraNonA agrabhAgathI vividha raMgonI chAyA prakaTa karI rahelA evA siMhAsanane viSe ApanuM suvarNa jevuM suMdara zarIra ghaNA UMcA evA udayAcalanA zikhare, jenAM kiraNono samUha AkAzamAM zobhI rahyo che evA sUryanA biMba jevuM zobhe che. vivecana : gAthA 29 stutikAra sUrijI aneka dRSTie potAnA ArAdhya zrI AdinAtha prabhunI stuti kare che. mAnatuMgasUri pArivArSika vAtAvaraNanA saMdarbhamAM prabhunA vyaktitvanuM avagAhana karI rahyA che. zrI tIrthakara bhagavaMta dezanA ApavAnA hoya che tyAre devo samavasaraNa ane azokavRkSanI racanA kare che. A zlokamAM prabhu jyAre dezanA Ape che te samaye devo racita suvarNanA ratnajaDita siMhAsana para birAje che tyAre kevA lAge che tenuM varNana sUrijI kare che. A varNana paNa teo zrI AdinAtha bhagavAnane saMbodhIne ja kare che. ane te vakhate teonI samakSa samavasaraNa pratyakSa rUpe anubhavatA haze evuM lAge che. ' sUrijI siMhAsananuM varNana prabhune saMbodhIne kare che ke, "he bhagavan! dezanA samaye tame maNimaya siMhAsana para birAjo cho. A siMhAsana temAM jaDAyelA vividha prakAranAM ratnonAM kiraNone lIdhe vividha varNanuM arthAtu manohara lAge che. temAM ApanuM suvarNanA jevA gaura varNavALuM mukha jANe udayAcala zikhara para atyaMta prakAzamAna sUrya Ugyo hoya evuM zobhe che." azokavRkSanI nIce birAjamAna prabhune joyA pachI have mAnatuMgasUri jue che ke siMhAsana para Asana grahaNa karelA prabhanuM zarIra kevuM lAge che. stutikAra sUrijIe sUkSmatApUrvaka zrI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 281 AdinAtha prabhunA zarIrane nihALIne pachI siMhAsanane nihALyuM. A siMhAsana devoracita che. te ratnothI jaDita ane maNiothI vibhUSita thayeluM che. A ratno ane maNiomAMthI cAre tarapha kiraNo prakAzita thaI rahyAM che. jemAMthI kiraNo prakAzita thAya che, te siMhAsana para birAjelA prabhuno suvarNa kAMtivALo deha atizaya zobhI rahyo che. prabhunuM suvarNa jevA gaura varNavALuM mukha ati UMcA evA udayAcala zikhara parathI udaya thatA sUrya jevuM lAge che. sUryanuM Asana udayAcala parvata che. tenA zikhara para besIne suvarNaraMgI sUrya AkAzamAM cAre bAju potAnAM kiraNo phelAve che ane te vakhate tenI zobhA kevI ananya lAge che. e dazya to jeNe joyuM hoya tene ja tenI bhavyatA samajAya. devoracitaratna jaDita siMhAsana para besIne dezanA prakAzatA prabhu paNa sUrijIne AvA ja bhavya jaNAyA che. stotrakAra sUrijIe tulanA karI che te keTalI alaukika che. eka tarapha udayAcala zikhara ane bIjI tarapha zrI AdinAthanuM siMhAsana. baMne samAna lAgI rahyAM che. eka tarapha udayAcala zikhara parathI cAre tarapha sUryanAM kiraNo patharAI rahyAM che. bIjI tarapha siMhAsananA ratnamaNinAM kiraNo cAre tarapha patharAI rahyA che. A udayAcalanA kiraNonI vacce jevI rIte sUryanuM biMba camakI rahyuM che tevI ja rIte siMhAsananA prakAzanI vacce prabhunuM zarIra suvarNanI jema camakI rahyuM che. A zlokanI paMktine samajAvatAM zrI kAnajI svAmI jaNAve che ke, "siMhAsana para birAjamAna prabhune dekhIne stutikAra kahe che ke, "he deva ! suvarNAcala parvata upara Ugato sUrya tenAM hajAro sonerI kiraNo sahita AkAzamAM jema zobhI UThe che, tema divya maNiratnanAM kiraNothI jhagamagatA suvarNanA siMhAsana upara suvarNa dehavALA Apa atizaya zobhI rahyA cho. jema navIna varasAdane joI moralA nAcI UThe che tema Apane dekhIne bhavya jIvonuM citta prasannatAthI khIlI UThe che." sUrya udayAcala parvatanA zikhara para birAje che, ane te potAnA kiraNothI AkAza ane anya sarvane zobhAyamAna karI de che. e ja rIte maNiratnathI jaDita siMhAsana para birAjamAna sUrya jevA tejasvI prabhu OM nAdarUpa kiraNo cAre bAju phelAve che ane sarvene zAMtimAM lIna karI de che. jema sUryanAM kiraNo phelAtAM aMdhakArano nAza thAya che tema prabhunI dezanAnA divya dhvanithI bhavya jIvonA AtmA parathI ajJAnarUpI aMdhakAra nAza pAme che. ane te jIvonuM citta vizeSa prasannatAthI khIlI UThe che. sUrijIe bIjA atizayane abhivyakta karatI vakhate sUryanI udayAvasthAnI upamA lIdhI che. siMhAsanano vAstavika artha 'utkRSTa vizuddha punyAsana' evo thAya che. tIrthaMkara paramAtmA potAnA parama nija svarUpamAM haMmezAM pratiSThita hoya che. chatAM paNa ahIMyAM prabhune vize, siMhAsana para birAjamAna karavAnuM je varNana che te bhakta sAthe eka vizeSa bhAvAtmaka saMbaMdhanuM pratIka che. bhaktimAM bhaktAtmAno bhaktibhAva ja prabhune birAjavAnuM eka utkRSTa Asana che. paramArtha daSTie A zloka samajIe to maNi eTale nAbhi ane mayUkha eTale kiraNo, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 bhaktAmara tulya namaH || zikhA eTale agrabhAga, vicitra eTale vividha paramArthanA. A zabdonI vyAkhyAthI abhipreta che ke maNipura cakra je nAbhimAM sthira che tyAMthI bhAvonAM vividha vizeSa kiraNo prakAzita thaIne upara tarapha ArohaNa kare che. A kiraNono AgaLano bhAga hRdayane sparzIne samagra cetanAmAM phelAI jAya che. AvuM A bhaktibhAvanuM siMhAsana je nAbhimAM sthira che enA upara bhaktAtmA paramAtmAne sthApita kare che. he paramAtmA ! A rIte AvA bhAva-Asana upara ApanA birAjavAthI mAruM nAbhimaMDaLarUpa siMhAsana atyaMta suzobhita thaI rahyuM che. have ahIMyAMthI nIkaLanAra vividha bhAvanAovALAM kiraNo Apamaya thaIne saMpUrNa cetanAmAM vyApI rahyAM che. prabhu! saMpUrNa Atmapradeza pavitra thaI rahyo che. nAbhimAM maNipura cakra sthira che ane tyAM bhaktakavi sUrijI prabhune sthApita kare che. have ahIMyAthI nIkaLanArAM kiraNo hRdayane sparzIne AkhA zarIramAM phelAI rahyAM che. jenA kAraNe che prabhu ! mArAmAMthI ajJAnarUpI aMdhakAra, pApanAza pAmI rahyo che ane saMpUrNa Atmapradeza pavitra thaI rahyo che. prabhune potAnA siMhAsana para birAjamAna karIne bhaktAtmA prabhunI dezanA sAMbhaLIne te dvArA potAnAM karmo nAza pAmIne te jIvo vizeSa zobhAyamAna bane che. zrI jinezvaradeva azokavRkSa nIce ratnajaDita siMhAsana para besIne samavasaraNamAM dezanA Ape che. tethI ahIMyAM aSTa mahApratihAryamAMthI siMhAsana pratihAryanuM varNana kareluM che. zrI AdinAtha bhagavAnanA zarIrano varNa suvarNa jevo pILo hato. vartamAna avasarpiNI kALamAM covIza tIrthakaromAM padma prabhu ane vAsupUjya svAmInA dehano varNa rAto hato. caMdraprabhu ane suvidhinAthanA dehano varNa zveta hato. mallinAtha ane pArzvanAthanA dehano varNa nIlo eTale vAdaLI hato. munisuvrata ane nemanAthanA dehano varNa zyAma hato. ane bAkInA soLa tIrthakaronA zarIrano varNa suvarNa jevo pILo hato. zloka 30mo kundAvadAtacalacAmaracAruzobhaM, vibhrAjate tava vapuH kaladhautakAntam / udyacchazAGkazucinirjharavAridhAra muccaistaTaM suragireriva zAtakaumbham / / 30 / / zobhe rUDuM zarIra prabhujI svarNa jevuM majAnuM viMjhe jene vibudha janatA cAmaro ema mAnuM dIse che je vimaLa jharaNuM caMdra jevuM ja hoya, meru kerA zikhara sarakhuM svarNa rUpe na hoya ? (30) Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 283 zabdArtha venDAvavAnuM - mogarAnA puSpa jevA zveta, avanavImara - DhoLAtAM (vajhAvA) evA cAmara, vIruzomam - suMdara zobhAne dhAraNa karanAra, vimAnate - zobhe che. tava vadhu. - ApanuM zarIra, venautAntam - suvarNa jevI kAMtivALA, udyaTI - udaya pAmelA caMdramAnA, zu inirjara vArivAra- nirmaLa jharaNAnAM pANInI dhArAothI, ucaitama rUva - uccabhUmi jevA, surata re. - meruparvatanI, zAtaummam - suvarNamaya bhAvArtha : mogarAnA puSpa jevA zveta vIMjhAtA cAmaro vaDe suMdara zobhAne dhAraNa karanAruM ane suvarNa jevI kAMtivALuM ApanuM zarIra udaya pAmelA caMdramAnA jevA nirmaLa jharaNAMnA pANInI dhArAothI suzobhita meruparvatanI UMcI suvarNamaya bhUmi jevuM zobhe che. vivecana : gAthA 30 A zlokamAM sarijIe prabhune pragaTatAM trIjA cAmara atizayanuM varNana karela che. zrI jinezvaradeva dezanA samaye UMcA nIlaraMgI azokavRkSa nIce ratnajaDita suvarNa siMhAsana para birAje che. tyAre temanI baMne bAju devatAo vaDe divya zveta cAmaro vIMjhAya che. A avasthAne jANe pratyakSa manaHcakSu samakSa anubhavatA hoya ane tenuM suMdara zabdacitra adbhuta rIte sUrijIe unmelA dvArA doryuM che. udAharaNa tarIke temaNe kudaratano ja Azaro lIdho che. stutikAra sUrijI ahobhAvabharI vANImAM jaNAve che ke he bhagavAna ! jema meruparvata caMdramAnAM kiraNo jevAM kSeta, nirmaLa, jharaNAMnAM pANInI dhArAthI zobhe che ane tenI UMcI bhUmi suvarNanI hoya che tema tamArI baMne bAju mogarAnA puSpa jevA zveta cAmaro vIMjhAya che. ane siMhAsana para sthita thayelI tamArI kAyA suvarNanI jema zobhI UThe che. keTalI udAtta ane bhavya kalpanA ! temaNe zveta cAmaro meraparvatanI bAjumAMthI vahI jatA zveta jharaNAnI sAthe ane zrI jinezvaradevanA suvarNamaya zarIranI meruzikharanI ucca suvarNamaya bhUmikA sAthe khUba ja suMdara tulanA karI che. azokavRkSa, siMhAsana ane have cAmara upara sUrijInI dRSTi kendrita thaI gaI. tIrthaMkara prabhuno eka atizaya e che ke samavasaraNamAM dezanA samaye prabhune devatAo dvArA nIcethI uparanI tarapha cAmara vIMjhAya che. cAmara joIne mAnatuMgasUrine thayuM ke cAmara vIMjhAya tyAre prabhu kevA lAge tenI kalpanA mATe temaNe kudaratano Azaro lIdho che. meruparvata acala che jyAM prabhunA janmakalyANako UjavAya che. zikhara suvarNanuM hoya che. A Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 * / bhaktAmara tubhye namaH / / suvarNaraMgI zikharanI AjubAjumAM nirmaLa pANInAM jharaNAM vahe che. ane te jharaNAM tAjA udaya pAmelA caMdramA jevAM zveta hoya che. A zveta jaLadhArAo meruzikharanI zobhAmAM abhivRddhi kare che. prabhunI baMne bAjuoe devatAo dvArA mogarAnA puSpa jevA zveta cAmaro vIMjhAya che. tyAre suvarNa varNavALA prabhune joIne sUrijIne nirmaLa zveta jharaNAnI anerI zobhAthI dIpatA meruparvatanA suvarNa zikharanI smRti thAya che. zrI AdinAtha prabhu paNa meruparvatanA zikhara jevA suvarNa varNanA che. parvatanA zikhara uparathI nirmaLa jharaNuM jaLanI zveta dhArA nIce pADI rahyuM hoya, tevI ja rIte devatAo dvArA, mogarAnA puSpa jevA lAge che evA cAmaro hAthamAM grahaNa kare che. A cAmaro prabhune vIMjhAya che, te vahetA jharaNAM jevA lAge che. A cAmaro nIcethI u52 ta2pha vIMjhAya che. arthAt jANe ke A cAmara kahe che ke, prabhu pAse nIcA namo ane pachI UMcuM pada pAmo.' prabhune DhoLAtA cAmara pahelAM nIce DhaLIne pachI upara jAya che te ema darzAve che ke je jIva jina caraNomAM abhibhUta thAya che te UMcI padavIne pAme che. e vAta kalyANamaMdira stotramAM karI che : he svAmizrI ati dUra namIne UMce UchaLatAM, mAnu zuci sura-cAmaranA vRMda AvuM vadaMtA; jeo ehI yatipati prati re praNAmo phare che nizce teo Uradha gatine zuddhabhAve lahe che.' nIce namIne UMce UchaLatAM te cAmara jANe ema bolI rahyA che ke he jIvo ! tamAre ucca pada pAmavuM hoya to A prabhucaraNamAM bhaktithI namI jAo. A zlokamAM sUrijIe prabhuno bIjo eka guNa paNa jaNAvyo che te che avicalatA. ahIM prabhune meruparvatanA ucca zikhara sAthe sarakhAvyA che. tethI meruzikharanI jema prabhunA avicalatAno khyAla ApaNane thAya che. jemake caMdramAnI zveta kAMti jevA, vahetI nirmaLa jaLadhArA meruzikharanI zobhAmAM abhivRddhi kare che. chatAM paNa meruzikhara to sthira ane avicala ja che. te ja rIte devo dvArA vIMjhAtAM divya ane mogarAnAM puSpa jevAM je jharaNAMo karatAM paNa adhika suMdara che te cAmaro prabhunA atizayomAM vadhAro kare che. paNa prabhu to avicala ja rahe che. temanAmAM koI paNa calAyamAnapaNuM AvatuM nathI. zveta cAmaronI meruparvata para vahI jatI zveta dhArAo sAthe ane zrI AdinAtha prabhunA suvarNa varNIya zarIranI, meruzikharanI suvarNa bhUmikA sAthe ati suMdara tulanA sUrijIe karI che. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 285 zloka 31mo chatratrayaM tava vimAti zAhukAntamuccaiH sthitaM sthagitabhAnukarapratApam muktAphalaprakarajAlavivRddhazobhaM prakhyApayat trijagataH paramezvaratvam / / 31 / / zobhe chatro prabhu upara to UjaLA caMdra jevA, thaMbhAve te ravikiraNanAM tejane devadevA; motIothI manahara dIse chatra zobhA anerI, dekhADe che traNa bhuvananI svAmitA Apa kerI. (31) zabdArtha zAnti " - caMdramAM jevuM ujvaLa, tava - ApanA, ubaiH sthitama - upara UMce rahela, sthati - rokI rAkhela che . rahelA che. mAnuvara pratA5m - sUryakiraNanA prabhAvane, chatratrayam - uparAupara traNa chatro, vimAti - zobhe che, mustAna para - motInA samUha, nAnavivRddha zomam - viziSTa racanAthI jenI zobhA vRddhi pAmela che. pradhyAyataH - prakaTa karatAM, sUcavatAM, trigati: - traNa jagatanA, paramezvaratvam - paramezvarapaNAne bhAvArtha : he bhagavan! ApanA mastaka upara UMce uparAuparI dhAraNa karAyelAM traNa chatro caMdramA jevA ujjavala che, motInA samUhanI viziSTa racanAthI ghaNI zobhA pAmI rahelA che. temaja sUryanAM kiraNonA prabhAvane rokI rAkhe che tathA traNa jagatanA paramezvarapaNAne sUcavatAM atyaMta zobhI rahelA che. vivecana : gAthA 31 stotrakAra mAnatuMgasUrijI dharmopadeza ApatAM zrI AdinAtha bhagavAnanuM citra racI rahyA che. jyAre zrI AdinAtha prabhu samavasaraNamAM azokavRkSa nIce maNimaya siMhAsana para birAjamAna thaIne dharmadezanA Ape che te vakhate temanI baMne bAju zveta cAmaro vIMjhAya che. ane temanA mastaka. para traNa chatro uparAuparI dhAraNa karAyelA hoya che. A zlokamAM tenuM varNana sUrijIe karyuM che. ' he bhagavAna ! ApanA mastaka upara UMce traNa chatro dhAraNa karAyelAM che te caMdramA jevA ujjavala che. tenA para motInI viziSTa racanA hovAthI ati suMdara lAge che. tathA te sUryanAM kiraNone tamArA mastaka para paDatAM aTakAvI rAkhe che. vaLI te ekanI para bIjuM ane bIjA para trIjuM ema goThavAyelAM che te tamAruM traNa bhuvananuM paramezvarapaNuM sUcave che.' Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 8 || bhaktAmara subhya namaH || prabhunA mastakanuM rakSaNa karatAM dedIpyamAna chatronuM je citra sUrijInA manamAM vaNAyeluM che te temaNe ahIM pragaTa karyuM che. A traNa chatro che te caMdramAnA rUpa jevAM pratIta thaI rahyAM che. te chatro zveta che. ane caMdra jevI kAMtivALA che. ane tenI nIce divya motIono samUha laTakato hoya che. A divya motInI jhAlarothI chatranI zobhA aneka gaNI vadhI jAya che. eka para eka rahelAM traNa chatro prabhunA mastakanuM sUryanAM kiraNothI rakSaNa kare che. A traNa chatro dvArA prabhunuM traNe jagata pratye rahela paramezvaratva pragaTa karavAmAM AvI rahyuM che. DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "traNa chatro traNa jagatanuM pratinidhitva dharAve che. ane traNe jagatanA tame svAmI cho e anumAna A traNa chatronA avalokanathI thaI zake che. kAraNa ke e traNe chatro tame jyAM jyAM viharo tyAM tyAM tamArI chAyAnI mAphaka tamAruM rakSaNa karatAM rahe che."39 chatra traNa ja zA mATe ? paMcAga praNipAta traNa vakhata ja kema karavAmAM Ave che ? vaMdana traNa vakhata ja kema karavAmAM Ave che. A saMdarbhe mAnatuMgasUri ema kahI rahyA che ke A traNa chatro ema sUcave che ke prabhu traNe jagatanA paramezvara che. zrI jinezvaradeva mAtra manuSya ja nahi paraMtu svarga ane pAtALalokanA paNa paramezvara che. koI paNa eka vyakti mAtra eka lokano svAmI hoI zake che, paraMtu traNa lokano nahi. indra svargalokano svAmI hoya che. bhuvanapati pAtALalokano svAmI hoya che. cakravartI rAjA manuSyalokano svAmI hoya che. traNe lokana Izvara eka ja hoI zake che je traNe lokano svAmI hoya. jeNe mamatvanuM saMpUrNa visarjana karI dIdhuM hoya e ja paramezvara banI zake che. sau koI tenuM svAmItva svIkArI le che. A ja kAraNe chatro traNa che. sUrijInA traNa chatronA vicAra vize AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "AcArya mAnatuMge traNa chatra batAvatAM kahyuM che ke, Apa traNa jagatanA Izvara cho, tethI pratIka rUpe traNa chatra banyA. athavA cAra athavA pAMca paNa banI jAta. traNeya jagatanA svAmItvane batAvavA mATe ja 'chatratraya zabdano prayoga karavAmAM Ave che. 40 A traNa chatra e jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatrayI paNa che. te paramAtmA ! aMtarIkSamAM rahelAM nirAlaMbI traNa chatranA darzana thatAM ja mArA bhavatApa dUra thaI rahyAM che. ApanI parama zAMta mudrAne aMtaHkaraNamAM dhAraNa karIne prabhubhaktinA AvezamAM potAnAM mana-vacana-kAyAnAM traNa chatro banAvIne traNa yogo dvArA tAruM vizuddha ayoga darzana karI rahyo chuM, jJAna-darzana-cAritranI ratnatrayIrUpa maLela tArI pAvana bheTasvarU5 chatratraya prabhu mArA parama saubhAgyano avasara che. prabhunA 34 atizayomAM chatra eka viziSTa atizaya che. bhagavAnane jyAre kevaLajJAna thAya che ane devo samavasaraNanI racanA kare che tyAre azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra e pratihArya sUrijIne dekhAya che. prabhunA mastaka para eka upara eka ema traNa chatro hoya che. A chatra kyAMya laTakAvavAmAM AvatA nathI. paraMtu havAmAM adhdhara ja hoya che. jemake mULa vagaranuM azokavRkSa, prabhu dezanA Ape, bese ke vihAra kare vagere, koI paNa samaye A chatro temanA mastaka para zobhI rahe che. temanI sAthe ne sAthe ja rahe che. bIjA keTalAka atizayo evA che ke je amuka samaye Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 287 pragaTe che ane amuka samaye vilIna thaI jatA hoya che. jemake samavasaraNamAM azokavRkSa, siMhAsana, suvarNakamaLa, puSpavRSTi vagere, jyAre chatra eka evo atizaya che ke te prabhune kevaLajJAna thAya tyArathI te prabhu nirvANa pAme ane siddhakSetramAM jAya tyAM sudhI temanA mastaka upara satata vidyamAna rahe che. A chatra atizayanI vizeSatA che. samavasaraNamAM zrI jinezvaradeva caturmukha dekhAya che. A cAre dizAnA cAreya mastaka upara AvA traNa chatro hoya che. Ane chatrAdichatra kahevAmAM Ave che. A traNa chatra dvArA ja prabhunuM traNa loka paranuM ekacakrI sAcuM svAmItva sUrijIe varNavyuM che. zloka 3ramo unnidrahemanavapaGkajapuJjakAMtiparyullasannakhamayUkhazikhAbhirAmau pAdau padAni tava yatra jinendra! dhattaH, padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti / / 32 / / sonA jevAM navIna kamaLo rU5 zobhA dharI che, evI jenA nakhasamUhanI kAMti zobhI rahI che; jyAM jyAM viSe prabhujI pagalAM Apa kerAM Thare che, tyAM tyAM devo kamaladalanI sthApanAne kare che. (32) zabdArtha nidra - vikasvara evA, hemavanapAna - suvarNanAM navIna kamaLo, puSmAtti - samUhanI kAMtithI, paryuklaMsanarava - jhaLahaLatA nakhonA, mayUrvIza - kiraNonA agrabhAgathI, mamarAnI - manohara, tavapAlI palAnidhatta: - ApanA be caraNo jyAM pagalAM mUke che, yatra - jyAM, vivudhA - devo, pAni - suvarNa kamaLone, parivatti - race che, tatra - tyAM. ginendra - jinezvara bhAvArtha : he jinezvara ! vikasvara evA suvarNanAM tAjAM kamaLonA samUha samAna divya kAMtithI jhaLahaLatA nakhanA agrabhAga vaDe manohara evA ApanA pavitra caraNayugmanAM jyAM pagalAM mukAya che tyAM devo suvarNanAM nava kamaLonI racanA kare che. vivecanaH gAthA 32 stotrakAra sUrijIe zrI AdinAtha bhagavAnanA dezanA samayanA pratihAryo azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra A cAranAM zabdacitro rajU karyA pachI have prabhunA 34 atizayomAMthI eka atizayanuM suMdara citra rajU kare che. tIrtha pravartAvavAno AraMbha karyA pachI zrI tIrthaMkara paramAtmA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 N bhaktAmara tulya namaH || jyAre jyAre vihAra kare che tyAre devo prabhunA pratyeka pagale pagale suvarNa kamaLanI racanA karatA Ave che. prabhunA caraNa jyAM paDe che tyAM kamaLa racAya che. ane jyAMthI paga UpaDe tyAMnuM kamaLa vilIna thaI jAya che. arthAt prabhu jyAM paNa potAnA caraNa mAMDe che tyAM tyAM devo dvArA nirmita suvarNa kamaLo vikRti thaI jAya che. mAnataMgasUrijI kahe che ke jinezvaradevanA baMne caraNo daza nakho vaDe atyaMta zobhe che. A nakho kevA che? to jANe suvarNanAM navIna kamaLo khIlyAM hoya tenA jevA kAMtine dhAraNa karanArA che. eTale ke suvarNa jevI utkRSTa AbhAthI yukta che. zrI jinezvaradeva ! vihAra karavA mATe A be caraNo vaDe jyAM jyAM pagalAM mAMDe che, tyAM tyAM devo suvarNa kamaLo race che ane bhagavAna tenAM para pagalA mAMDatA cAlyA jAya che. AvI kriyA paramAtmA gaMtavya sthAne pahoMce tyAM sudhI cAle che. zlokanI prathama be paMktimAM sUrijIe suvarNa kamaLa para prabhunA caraNo kevA che te jaNAvyuM che. prabhunA caraNa navIna khIlelA suvarNakamaLa jevI kAMtivALA che. tenA caraNanA nakhamAMthI prasaratAM tejasvI kiraNo agrabhAgathI jhaLahaLatA atyaMta manohara prabhunA caraNayugala devone eTalA pUjya lAge che ke teo potAnI bhakti darzAvavA prabhunA caraNayugala vihAramAM jema jema AgaLa vadhe che tema tema pratyeka pagale suvarNa kamaLanI racanA kare che. zrI AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "tIrthakarano eka atizaya e che ke teo jyAre cAle che tyAre temanA paga nIce kamaLa racAI jAya che. ema mAnavAmAM Ave che ke devatAo tIrthakaranA paga nIce kamaLa racI de che. mAnatuMga A atizayano ullekha karatAM kahe che ke jyAre Apa cAlo cho tyAre nava suvarNa kamaLa unnidra vikasvara banI jAya che."" arthAt prabhunA caraNa suvarNakamaLanA vikasvara puMja jevA che. suvarNa kamaLa eka ja hoya to peja na bane. paraMtu suvarNa kamaLa nava hoya to vikasvara kAMtino paMja bane. eka tarapha te vikasvara kAMtipuMjane lIdhe suvarNa jevI AbhA prakAzita thaI rahe che. bIjI tarapha prabhunA nakhamAMthI nIkaLelAM tejasvI kiraNonI zikhA banI rahe che. A ja kAraNe prabhunA caraNa khUba ja suMdara lAgI rahyA che tyAre devatAo suvarNa kamaLo prabhunA caraNomAM vikurvita kare che. ahIM navapaMkajano ullekha che. A navanA be artha thAya che eka navuM ane bIjuM nava. prastuta zlokanA saMdarbhamAM baMne artha ghaTita thAya che. navapaMkaja nava suvarNakamaLa che ane bIjo artha nava paMkajano ullekha aneka jagyAe maLe che. navapaMkaja eTale te kamaLa na to karamAya che, na cImaLAya che; haMmezAM unnidra, vikasvara banI rahe che. tAtparya ke zrI jinezvaradeva vihAra karatI vakhate devo dvArA vikarvita suvarNakamaLa para pagalAM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 289 mUkatAM AgaLa vadhe che. A dvArA bhaktAtmA sUrijI jANe ke prabhune kahe che ke A suvarNa kamaLa to khAsa samaye ja vikarvita thAya che. paraMtu he paramAtmA, mAruM hRdayakamaLa nitya navodita che, bhaktibhAvathI vilasita che ane haMmezAM tArA caraNomAM samarpita che. tethI ja prabhu, A hRdayakamaLamAM padhAro. vikarvita kamaLa to jaDa che jyAre mAruM hRdayakamaLa caitanyaguNothI saMpanna che. sUrijI bhaktibhAvapUrvaka potAnA hRdayakamaLamAM zrI AdinAtha prabhune birAjamAna kare che. vikasita kamaLonI racanA pAchaLa rahasya raheluM che. mananuM sthAna hRdayamAM che ane manano AkAra ATha pAMkhaDInA vikasita kamaLa jevo che. jeNe paramAtmAnA caraNayugala eTale ke cAritrane (sarvajJa vitarAga svarUpane) samyaka prakAre mana dvArA vicArapUrvaka jANI, hRdayamAM sthApita karyuM te jIva niyamathI samyapha dRSTivALo bane che. samyaku cAritramAM samyak darzana ane samyapha jJAna garbhita hoya che. zloka 33mo itthaM yathA tava vibhUtirabhUjjinendra ! dharmopadezanavidhau na tathA parasya / yAdRk prabhA dinakRtaH prahatAndhakArA, tA tI pra stha vivAsinoDar TIrUTI dIse evI prabhujI vibhUti Apa kerA khajAne, detA jyAre jagatabharamAM dharmanI dezanAne; jevI kAMti timira haratI sUrya karI dIse che, tevI kyAMthI grahagaNa taNI kAMti vAso vase che ? (33) zabdArtha ginendra - he jinezvara, rastham - A prakAre, A ja rIte, yathA - jevI, je prakAranI, tavA vibhUtiH - ApanI atizayarUpI samRddhi, amRta: - thaI hatI, gharmonTezana vidhI - dharma dezanA vakhate, thaI nathI, tathA paraca- tevA prakAranI bIjAonI yAvR- jeTalo, jevo nivRta:pramA - sUryano prakAza, prahAra - aMdhakArano nAza karanAra, tA - tevo, teTalo vivAsina: - udaya pAmI rahela, mApa - chatAM paNa, prahasya - grahasamUhanI, Duto - kyAMthI ? bhAvArtha : he jinezvaradeva ! A ja prakAre ApanI dharmadezanA vakhate atizayonA jevI samRddhi pragaTa thaI hatI, tevI samRddhi bIjA koInI dharmadezanA prasaMge thaI nathI. sUryano prakAza aMdhakArano jeTalo nAza kare che, teTalo grahono samUha udaya pAmI rahela hoya, chatAM kyAM karI zake che ? Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 * || bhaktAmara turthya namaH / / vivecana : gAthA 33 aneka janmonI ArAdhanA daramyAna samyak darzana pragaTyA bAda "savi jIva karuM zAsana 2sI'' jevA utkRSTa parama vizuddhinA bhAvothI tIrthaMkara nAmakarmano baMdha karelo teno kevaLajJAna bAda udaya thAya che. saudharmendra dvArA samavasaraNanI racanA thAya che. zrI jinezvara bhagavaMtanA viziSTa pratihAryo tathA temanA vihAra samayanuM varNana karyA pachI have stotrakAra sUrijI prabhunI dharmopadeza vidhi kevI apUrva ane bhavya hoya che tenuM varNana kare che. stotrakA2 mAnatuMgasUrijI samavasaraNanI racanA kevI hoya che tenuM varNana karatAM kahe che ke, he bhagavAna ! tame jyAre dharmopadezanA ApavAnA ho tyAre devo dvArA cAra yojana pramANabhUmimAM adbhuta samavasaraNanI racanA thAya che. goLAkAra samavasaraNanI cAre bAju ghulIzAla koTanI aMdara, nIce jamIna para nadInI retanI jagyAe ratnonAM jhINAM (retI jevAM) 2jakaNo patharAyelAM hoya che. te koTa sonAnA staMbha ane maNiratnonAM toraNothI zobhatA hoya che. cAra bAju cAra daravAjA hoya che. temAM praveza karavA cAra bAju cAra pravezadvAra AgaLa ArasapahANa temaja ratnajaDita atyaMta UMcA cAra mAnastaMbha hoya che. dareka mAnastaMbhamAM cAre bAju jinendra bhagavAnanI suvarNanI pratimAo hoya che. A mAnastaMbhane indre racelo hovAthI tene indradhvaja nAmathI oLakhavAmAM Ave che. samavasaraNamAM eka upara bIjo, bIjA upara trIjo ema traNa gaDha hoya che. pahelo gaDha rUpAno, bIjo gaDha sonAno ane trIjo gaDha ratnajaDita hoya che. prabhu jyAre e samavasaraNamAM devoe racelA UMcA azokavRkSanI nIce maNimaya ratnajaDita sonAnA siMhAsana para birAje che tyAre devatAo dvArA prabhunI cAre bAju UbhA rahI atyaMta bhaktibhAvapUrvaka kramabaddhapaNe nIcethI uparanI tarapha baMne bAju cAmara vIMjhAya che. mastakanI upara ati dedIpyamAna evAM traNa chatra dharAya che. AkAzamAM devo atizaya madhura omakAranA dhvani sAthe sADAbAra karoDa devaduMdubhi, vAjiMtro vagADe che. je dharmarAjyanI sthApanAnI ghoSaNApUrvaka jagatanA jIvone bhagavAnanI divyadhvani sAMbhaLavAno apUrva lahAvo levA AmaMtraNa Ape che. AkhA samavasaraNamAM AkAzamAMthI devo dvArA sugaMdhI paMcaraMgI puSponI vRSTi thAya che. prabhunA mastakanI pAchaLa tejanuM saMvaraNa karanAruM tejasvI goLAkAra bhAmaMDaLa racAya che. e samaye prabhu caturmukha dekhAya che. arthAt prabhunI cAre bAju nara-nArI, devadevIo, pazu-pakSIono je samUha beThelo hoya che tene tame sanmukha dekhAo cho. e samayanI prabhunI vANInI madhuratA nirALI hoya che. te vANI vaDe je upadeza ApavAmAM Ave che te sarva jIvo potapotAnI bhASAmAM samajI zake che. e samaye ahiMsA ane vizvapremanuM vAtAvaraNa eTaluM joradAra hoya che ke prabhunA samavasaraNamAM haraNanI pAse siMha, sApanI pAse noLiyo, uMdara pAse bilADI, gAyanI pAse vAgha A badhA ekabIjAnI pAse AvI jAya to paNa cUpacApa besI jAya che. te samaye temane potAnA bhakSya evAM prANIone mAravAnI vRtti bilakula thatI nathI. janmajAta vera choDI ekabIjAnI pAse maitrIbhAvathI besI jAya che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra = 291 jyAM prabhunI dharmadezanA nimitte samavasaraNa racAya che tenI AsapAsanA vistAramAM badhA upadravo zAMta thaI jAya che. anya dharmapravartakanI dezanA vakhate A prakAranuM samavasaraNa ke A prakAranuM adbhuta, alaukika ane maitrIpUrNa vAtAvaraNa jovAmAM AvatuM nathI. digambarAcArya zrI samantabhadra aSTasahastrImAM kahyuM che ke : devAgamanabhoyAnacAmarAdi vibhUtayaH / mAyA vizvapi dRzyante nAtastvamasi no mahAna / / he bhagavan! devonuM Agamana, vimAna, cAmara Adi vibhUtio to mAyAvI puruSomAM paNa dekhAya che. tethI A badhI sAmagrIothI ame temane mahAna mAnatA nathI. tamArI mahAnatA to tamArI vItarAga avasthAmAM ja rahelI che.) paraMtu mahopAdhyAya meghavijayajIe "bhaktAmara vRttimAM kahyuM che ke game tevo mAyAvI puruSa paNa A samavasaraNanI ke tIrthaMkara paramAtmAnA rUpanI tulanA lAkhamA ke kroDamA bhAge paNa karI zakato nathI. tAtparya ke dezanA samayanI zrI jinezvaradevanI vibhUti apUrva, ajoDa hoya che. A zlokamAM stotrakAra sUrijI paNa jaNAve che ke je samavasaraNamAM birAjIne prabhu dharmopadezanA karI rahyA che te samavasaraNamAM tamArI je vibhUti hoya che te vibhUti anyatra kyAMya jovA maLatI nathI. A saMdarbhamAM parano artha khUba gaMbhIra che. AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, para'no artha che avItarAga avatarAgamAM AvI vibhUti nathI hotI. sAdhakanI be zreNIo banI jAya che. vItarAga kakSAno sAdhaka ane avItarAga kakSAno sAdhaka je vibhUti vItarAgImAM pragaTa thAya che te avItarAgamAM pragaTa thatI nathI. prabhu ApanI je vibhUti pragaTa thaI che te vItarAgatAne kAraNe thaI che. karmakSayane kAraNe thaI che. tethI ApanI je dharmopadezanAnI vidhi che te vibhUti saMpanna che." sUrijI AnA saMdarbhamAM sUrya ane tArAgaNa ane nakSatronA udAharaNa dvArA potAnI vAta spaSTa rUpe samajAve che. sUryanA prakAzathI aMdhakArano nAza thAya che. rAtrIe AkAzamAM sthita asaMkhya tArAgaNa temaja nakSatrothI tema banI zakatuM nathI. AvuM ja prabhu ane anya jIvo saMbaMdhI che. prabhu e AkhA jagatanA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karanArA che. tethI ja prabhune sUrya samAna teja tathA vaibhava maLyAM che. dharmadezanA samaye azokavRkSa, siMhAsana, chatra, cAmara vagere vibhUtio temanA vaibhavanAM pratIko che. chatAM paNa prabhunI mahAnatA to temanI vItarAga avasthAmAM ja rahelI che. para' avItarAgatAe graha ane nakSatro jevA che. je aMdhakArane dUra karI zakatA nathI. dharmadezanA samayanI prabhunI divyavANI je aMdhakArarUpI ajJAnano nAza karI jJAnarUpI prakAza phelAve che. zloka 34mo thyotanmadAvilavilolakapolamUlamattabhramabhramaranAdavivRddhakopam / airAvatAbhamibhamuddhatamApatantaM dRSTvA bhayaM bhavati no bhavadAzritAnAm / / 34 / / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 . || bhaktAmara tuTyuM namaH | je kopyo che bhramaragaNanA guMjavAthI atize, jenuM mAthuM madajharaNathI cheka bhInuM ja dIse; evo gAMDotura karI kadi Avato hoya sAme, tene kAMI bhaya nava rahe he prabhu Apa nAme. (34) zabdArtha mahAzritAnAm - Apano Azraya lenAra, cyota - jharI rahelA, mahAvina - mada vaDe malina banelo, vinotra - DolI rahelo evo, ruponamUna - gaMDa pradeza para, matta - unmatta thaIne, zramad - bhamI rahelA, bhramaranA - bhamarAonA guMjAravathI, vivRddhopam - kopAyamAna banelo, cheravatAma" - erAvata hAthI jevo moTo, gAtattam - AvI rahelA, uddhatam - uddhata, aMkuzamAM nahi rahevAvALA, avinIta, rUma" - hAthIne, vRddhA - joIne, mayama na mavati - bhaya lAgato nathI bhAvArtha : he abhayaMkara ! mada jharavAthI malina banelo tathA DolI rahelo, temaja gaMDasthala upara unmatta thaIne bhamI rahelA bhamarAonA guMjAravathI kopAyamAna banelA evA, erAvata jevA, aMkuzamAM paNa na rahe evA, moTA hAthIne sAme Avato joIne paNa Apano Azraya lenArAne bhaya lAgato nathI. vivecana : gAthA 34 tIrthaMkara paramAtmA zrI AdinAtha bhagavAnanuM smaraNa karavAthI ane temanuM zaraNa svIkAravAno moTo mahimA e che ke tenAthI sarva prakAranA bhayo nAza pAme che. stotrakAra sUrijI have pachInA padyo vaDe tenI pratIti karAve che. samagra karmanA siddhAMtane have pachInA nava zlokamAM saMkalita karIne sUrijIe potAnA bhaktibhAvapUrvakanA kAvyatva dvArA vilakSaNatA pragaTa karI che. ane rahasyabharI gUDha bhAvanA vyakta karI che. tIrthaMkara paramAtmAnA bAhya ane AMtarika vaibhava jotAM sUrijInA AtmapradezamAM kaMpana jAge che. anAdikAlIna vAsanAonA, kaSAyonA nAza mATe bhagavAnanuM smaraNa ane zaraNa eka ja ananya upAya che ane tethI ja sUrijI dhIre dhIre prabhune AtmasAt karI rahyA che. have pachInA nava padya dvArA ATha karmanA siddhAMtane sUrijIe samajAvyA che. jenA karmanA je be vibhAga che tene ghaNA ja spaSTa rIte samajAvyA che. karma be prakAranA che : ghAtI ane aghAtI. ghAtI eTale je AtmaguNono ghAta kare che te. prabhunA nAmasmaraNathI ghAtI karmano nAza thaI zake che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 293 aghAtI karma eTale jeno ghAta thato nathI te aghAtI karma che. eTale ke aghAtI karmano saMpUrNa nAza thato nathI. temane bhogavavAM ja paDe che. paraMtu prabhunA nAmasmaraNathI te karmo haLavAM banI zake che. kula ATha karmo che. emAM ghAtI karma cAra che : (1) jJAnAvaraNIya (2) darzanAvaraNIya (3) mohanIya (4) aMtarAya aghAtI karma paNa cAra che : (1) vedanIyakarma (2) gotrakarma (3) AyuSyakarma (4) nAmakarma zlokanA be vibhAga che. nava padyamAM prathama cAra zloka cAra ghAtI karmanuM pratinidhitva kare che ane pachInA pAMca zloka aghAtI karmanuM pratinidhitva kare che. ghAtI karmamAM mohanIya karma mukhya che. karma ghAtI che ke aghAtI tenuM spaSTIkaraNa te karmonA pratinidhitva dvArA thAya che. A saMdarbhamAM DaoN. sAdhvIjI divyaprabhAzrIjI jaNAve che ke, "prathama vibhAgamAM kahevAmAM AvyuM che ke paramAtmAnuM nAmasmaraNa karavAthI AvanArA upasargo rokAI jAya che ane bAkInAM pAMca padyomAM kahevAmAM AvyuM che ke paramAtmAnuM smaraNa AvanArA upasargothI pAra utArI de che."43 ghAtI karma che te AtmasparzI hoya che. AtmA jyAre icche tyAre ghAtI karmane rokI zake che, toDI zake che. prathama cAra padyomAM cAra upasargo madonmatta hAthI, siMha, dAvAnala ane sarpa dvArA bhaya batAvavAmAM Avyo che. je AtmAnA bhAvone sparze che. aghAtI karma e zarIrane sparzI che. te bhogavavAM ja paDe che. teno kSaya saMpUrNapaNe thato nathI. temaja te saMpUrNapaNe rokI zakAtAM nathI. A cAra upasargo yuddha, sAgara, roga tathA baMdhana e zarIra saMbaMdhI vedanApradhAna vedanIyakarma che. aghAtImAM vedanA mukhya hoya che. sUrijIe karmanA svarUpane vibhinna pratIko dvArA havenA zlokamAM darzAvyA che. te zloka sarva karmonA pratIka banIne karmakSayano upAya rajU kare che. samagra ghAtI karmanuM pratinidhitva karatAM madonmatta hAthIne kAma, mAna ane aMtarAyakarmanuM pratIka darzAvatAM sUrijI kahe che ke he prabhu! je loko aMtaranA svabhAvathI prerAIne tamAruM zaraNa grahaNa kare che temane sAme AvI rahelAM erAvata jevA moTA ane durdAtta hAthIno paNa bhaya lAgato nathI. A hAthI kevo che to kahe che ke mada jharavAthI jenuM zarIra malina banI gayuM che ane je niraMtara DolI rahelo che. tathA jenA gaMDasthaLamAMthI jharI rahelAM madane pIvA mATe matta banelA bhamaronA satata jhaMkArathI je vizeSa krodhAyamAna thayelo che evo. he prabhu! AsapAsamAM rahelA bhamarAonA guMjanathI atizaya kopAyamAna banelo hoya evo indranA erAvata jevo kadAvara ane madonmatta hAthI bekAbU banIne sarvanAza karavA sAme Avato hoya to paNa je tamAruM yathArtha smaraNa kare che tene e hAthIno jarApaNa bhaya raheto nathI. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 |bhaktAmara tulyuM namaH || prabhuno sAco bhakta game tevI bhayaMkara muzkelIomAM paNa tenuM smaraNa ke zaraNa choDato nathI, pachI te kopAyamAna ke madonmatta hAthIno upasarga paNa kema na hoya. A bhayaMkara muzkelIne sUrijI potAnA para thayelAM upasarga sAthe sarakhAvatAM hoya tema jaNAya che. ane AvA samaye prabhusmaraNathI jarApaNa calAyamAna thavuM yogya nathI evuM te vicAre che. A zlokane paramArthanI dRSTie gUDhArtha samajAvatAM DaoN. sarayU mahetA kahe che ke, "gAMDo gajapati eTale trAsa phelAvanAra rAjyapati, bhramaragaNa eTale mithyAtvane poSanArA hajUriyA, bhamarAo kALA che tenA guMjanathI mada jharato hAthI kopAyamAna thAya che. kALo raMga e mithyAtvanI nizAnI che. bhamarA jevA darabArIo mithyAtvane poSanArI vAtanA guMjanathI rAjAne bharamAve che. kopAyamAna kare che. bhramaragaNa eTale eka prakAranA darabArIono samUha. mada jharaNathI bhIno thayelo hAthI eTale unmAdathI taMga banelo rAjA. arthAt karmano Azrava karavAthI malina thayelo rAjA ahIM vivaphAya che." prabhu ! mithyAtvane poSanArA AsapAsamAM rahelA bhramara jevA darabArIonI vAtothI karmono Azrava karavAthI malina banelo ane atyaMta kopAyamAna evo rAjA bekAbU banIne game tevo bhayaMkara upasarga karavA sAmethI Avato hoya to paNa tamArAM smaraNa ane zaraNamAM lIna rahenAra bhaktane koI paNa prakArano bhaya thato nathI ane prabhu paranI zraddhAnA kAraNe AvanAra upasarga paNa javAno che. tenI saMpUrNa khAtarI bhaktane hoya che. tattvArthanI dRSTie joIe to krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra mohanIya karmamAM mukhya kaSAya che. hAthInA upadravamAM bAhya anartho ane veravikheranI vAta che. jyAre ahIM madonmatta hAthInI upamAmAM jIvanA aMtaraMga zatru - mAna kaSAyanI vAta che. ghAtI karmamAM hAthInuM varNana karI mohanIya karmanAM pramukhatama aMtarAya karmone udghaTita karyA che. hAthI kAma ane mAnanuM pratIka mAnavAmAM Ave che. cAre kaSAyomAM mAnane mahAkAya ane vyApta mAnavAmAM Ave che. mAna vagara krodha, mAyA ane lobha utpanna thatAM nathI. Ama mAna cAre kaSAyomAM vyApta hovAthI mahAkAya mAnavAmAM Ave che ane tethI ja ahIM mahAkAya hAthIne mAnanuM pratIka darzAvavAmAM AvyuM che. mAnanA kAraNe ja bAhubalI jevA rAjA velaDIe vIMTAyA hatA. brAhmI ane suMdarI baMne bAhubalInI baheno temane kahe che ke, vIrA morA gaja thakI nIce Utaro' arthAt bhAI mArA Apa mAnarUpI mahAkAlI hAthI uparathI nIce Utaro. ahIM paNa bAhubalInA mAna mATe hAthInI upamA ja ApavAmAM AvI che. ane teno tyAga karavAno baMne baheno kahe che. ghAtI karmonAM cAra karmomAMthI eka karmano nAza karIne siddha ane pachI aghAtI karmano nAza karI arihaMta pada sudhI pahoMcavAnI vAta paNa che ja. AcArya mahAprajJa jaNAve che ke "A 34mA zlokanuM nAma ja "gajabhaya nivAraNa stavana che. maMtravid AcAryoe bhaktAmara zlokonI sAthe maMtro lakhyAM che. paraMtu A zlokanI sAthe koI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295 zrI bhaktAmara stotra maMtra nathI lakhyo. temaNe kahyuM che ke A zloka pote ja maMtra che. tenI sAthe koI maMtranI jarU2 nathI. jyAM jyAM hAthInA bhayano prasaMga Ave tyAM tyAM A maMtranuM vAraMvAra uccAraNa karavAthI bhaya pote vilIna thaI jaze.'45 A zloka hAthInA bhayanivAraNano mahAmaMtra che. je vyakti A maMtranI sAdhanA-ArAdhanA kare che tenI sAme kopAyamAna ane madonmatta hAthI paNa vinamra banI jAya che. arthAt bhaya aneka prakAranA hoya che tema tenA nivAraNanA prakAra paNa aneka hoya che. paraMtu hAthIviSayaka bhayanA vilayano mahAmaMtra A zloka ja che. zloka 35mo - zabdArtha mina - bhedIne - cIrIne, rUmam - hAthIonAM, mma - gaMDasthala, kuMbhasthaLa, tat - paDI rahelA-jharatA, vahetA, ujjvala zveta, zobhitAvatta lohIthI kharaDAyelA, mujJAtapraj motIonA samUhathI, bhUSitabhUmimAnaH - pRthvInA keTalAka bhAgane zobhAyamAna karyo che, baddhakramaH tarApa mAravA mATe taiyAra, matam - tarApa mArI cUkelo, harigAdhipa: api - siMha paNa, na AkrAma AkramaNa karato nathI, mayurAvata te ApanA caraNakamalarUpI parvato, saMzritam Azraya karI cUkelA. bhAvArtha : bhinnebhakumbhagaladujjvalazoNitAktamuktAphalaprakarabhUSitabhUmibhAgaH / baddhakramaH kramagataM hariNAdhipo'pi, nAkrAmati kramayugAcalasaMzritaM te / / 35 / / - je hAthInAM ziramahi rahyA raktathI yukta che ne, motIothI vibhUSita karyA bhUminA bhAga jeNe; evo sAme mRgapati kadi Avato jo rahe che, nAve pAse zaraNa prabhujI ApanuM je grahe che. (35) - jeNe hAthIonA kuMbhasthaLa cIrIne temAMthI vahI rahelA zveta ane lohIthI kharaDAyelAM evAM motIonA samUhathI pRthvInA keTalAka bhAgane zobhAyamAna karyo che, tathA tarApa mAravAne taiyAra hoya athavA tarApa mArI cUkelo hoya evo siMha paNa he bhagavanta ! ApanA caraNakamalarUpI Azraya lenAra bhakta upara AkramaNa karI zakato nathI. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 che . bhaktAmara tulya namaH | vivecanaH gAthA 35 zrI AdinAtha prabhunA nAmasmaraNa ke tenA zaraNamAM Azraya levAthI airAvata jevA madonmatta hAthInA AkramaNathI bacI zakAya che. tevI ja rIte mRgapati evA ati parAkramI gaja-kesarI siMhanA AkramaNathI paNa bacI zakAya che. have zlokamAM stotrakAra sUrijI potAnI adbhuta varNanazakti dvArA A vAta kare che. stutikAra sUrijI kahe che ke, e siMha e koI sAmAnya siMha nathI. te siMha evo parAkramI che ke te chalAMga mArIne game tevA moTA hAthInA mastaka para caDhI jAya che ane potAnA baLavAna paMjA ane tIkSNa nakha vaDe hAthInuM gaMDasthala cIrI nAkhe che. e gaMDasthalamAMthI zveta motIo nIce paDe che ane te lohIthI kharaDAyelA hoya che. A rIte zveta chatAM raktavarNanI AbhA dharAvanArAM motIono samUha pRthvI para paDavAthI eka jAtanuM anokhuM manoramya dazya upasthita thAya che. siMha hAthI upara chalAMga mAre che ane tenA gaMDasthalane cIrI nAkhe che, tyAre hAthInA zarIramAMthI je lohI nIkaLyuM tenAthI pRthvI zoNitAkta' banI gaI, lohIthI lAla thaI gaI sAthe sAthe je hAthInA gaMDasthalamAMthI gajamuktAo nIce paDavA lAgI te motI zveta che ane lohI lAla che. A baMneno saMyoga ujvaLatA pedA karI rahyo hato. tyAM lAla raMganI AbhA paNa hatI. ane zveta raMganI AbhA paNa hatI. tethI pRthvIno te bhAga ujvaLa AbhAthI bhUSita thaI rahyo hato. ' sUrijIe hAthInA gaMDasthalamAMthI nIkaLatA motInI vAta karI che. te mATe ahIM eTalI spaSTatA Avazyaka che ke badhAM hAthInA gaMDasthalamAM motI pAkatAM nathI. bhadra ucca jAtinA je mahAna hAthI hoya che tenA gaMDasthalamAM ja motI pAke che. sUrijI AgaLa jaNAve che ke jenA gaMDasthalamAMthI zveta motIo nIkaLe che tevA ucca jAtinA hAthIno zikAra je siMhe karyo hoya che te chalAMga mArIne ApaNAM para dhasI AvavAnI taiyArImAM hoya ke dhasI cUkyo hoya paNa te samaye jo ApaNe zrI AdinAtha prabhunA caraNa yugalarUpI parvatano Azraya laIe eTale te samaye temane manathI namaskAra karIne temanuM nAmasmaraNa karIe, temanuM zaraNa svIkArIe to ati parAkramI bhayaMkara evo siMha paNa ApaNA para AkramaNa karI zakato nathI. gajakesarI je vanarAja che te sarvAdhika zaktizALI che. teNe ati baLavAna evA hAthI para chalAMga mArIne enuM gaMDasthala cIrI nAkhyuM che evA siMhano paMjo raktaraMjita che, bhayaMkara krodhAvezamAM che. te chalAMga mArIne ApaNA para dhasI Ave ke dhasI Avyo hoya tyAre yathArthapaNe zrI AdinAtha prabhunA caraNa yugalarUpI parvatanuM zaraNa svIkArIe to te siMhanA paga ja "baddhakrama' thaI jAya che. eTale ke siMhanA pagamAM jANe ke sAMkaLa paDI gaI hoya athavA tenA pagane koIe bAMdhI dIdhA hoya tema te AgaLa vadhI zakato nathI, te tyAM ja aTakI jAya che. prabhunA caraNanuM zaraNa Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 297 e samaye parvatanuM kArya karI siMhane AgaLa vadhato aTakAve che. Avo aparaMpAra mahimA prabhunA nAmasmaraNano ane zaraNano che. DaoN. sarayU mahetA paramArtha dRSTie A vastu samajAvatAM kahe che ke, "AcAryajI vinA kAraNa kUpita rAjAnI haDapheTamAM AvI gayA hatA, ke je rAjA mRgapati jevo baLavAna hato. teo potAnA koI akAryathI unmAdI rAjAnI haDapheTamAM AvyA na hatA. paNa koI viparIta saMjogonA udayathI rAjAnA hAthamAM teo pheMkAI gayA hatAAcAryajIne e AzvAsana che ke temane prabhunA caraNarUpI parvatano Azraya che. jethI kUpita rAjA temane jarApaNa nukasAna karI zake nahi jaMgalanA rAjA siMhanI pakaDamAMthI chUTavA jema parvata sahAyarUpa thAya che tema prabhunA caraNarUpI parvata ahIM sahAyakArI bane che."46 mRgapati eTale upasarga karavA mATe pravRtta thayelo rAjA, siMha jevo krodhita hoya che tevo ahIM rAjAne kopAyamAna, krodhita samajI zakAya. siMhanA varNana parathI rAjA kevo parAkramI ane baLavAna haze teno khyAla sUrijI ahIM Ape che. siMhe jema madonmatta mahArathI hAthIne parAsta karyo che tema ahIM rAjAe paNa moTA moTA mahArathIno parAbhava karyo haze, te samajI zakAya tema che. ahIM raktaraMgI, zveta motIothI jaNe pRthvInA bhAgane vibhUSita karI che evo rAjA ahIM varNavAyo che. ahIM zveta motI e rAjAnI siddhi samAna che. AvI siddhi prApta mahAna rAjA je vijayanA unmAdamAM cakacUra banelo che, tenI sAme je koI jIva Ave tenuM bacavuM asaMbhavita ja gaNAya. sUrijI pote ja AvA rAjAnA upasargonA bhoga banyA che. ane A avasthAmAM temaNe zrI AdinAtha bhagavAnanuM nAmasmaraNa ane zaraNa svIkArI lIdhuM che, tethI karIne kopAyamAna rAjA temane jarA paNa nukasAna pahoMcADI nahi zake. tevo saMpUrNa vizvAsa sUrijIne che. tattvArtha dRSTie A zlokamAM siMhanA upasargamAM jIvana aMtaraMga zatru, krodha-kaSAyanI vAta che. eTale ke kaSAyomAM krodhane siMhanI upamA ApavAmAM AvI che. siMhanI gaNanA zAMta saumya prANIomAM karavAmAM AvI nathI. tene krUra ane ghAtakI prANI mAnavAmAM Ave che. krodhita vyaktinI AkRti paNa prakRti pramANe uttejita, ugra ane krUra siMha jevI ja banI jAya che. cAra kaSAyomAM krodhanuM sthAna prathama che. vaLI siMhane mohanuM paNa pratIka mAnavAmAM Ave che. A saMdarbhe DaoN. sAdhvI divyaprabhAzrIjI jaNAve che ke "he paramAtmA! baddhakrama eTale chalAMga mAravA mATe taiyAra evo mohanA pratIkarUpa siMha je kAma ane mAnanA pratIka samAna hAthI upara potAnuM netRtva kare che. evo A moharUpI siMha paNa ApanA Azrita bhakta upara AkramaNa karato nathI. jema siMha chalAMga mAre che tevI ja rIte ApanA anAzrita evA mArA upara A mohakarma zAMtimAM chalAMga mArIne mane hataprata karatAM rahyAM che." ghAtI karmamAM mohanIya karma e mukhya che. jo teno nAza thAya to AtmAnA guNo anAvarita Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 * / / bhaktAmara tulyuM namaH / / banI jAya che ane te tyAre ja zakya bane che, jyAre AtmA-bhakta ApanA zaraNa ane smaraNano Azrita bane. sUrijIe paNa ahIMyAM 'krama yugAcala saMzritaM' te zabda vAparyA che. teno artha je jIva ApanA caraNayugalano Azraya lIdho che, tene saMsAramAM koI bhaya nathI. eTale ke krodharUpI kaSAyane jItavA mATe samyak cAritrae eka ja upAya che. Ama to samyak cAritra ucca zikhare birAjamAna che. samyak cAritranA bhAvathI jIvanaaMtaraMga krodhAdi kaSAya bhAvo zAMta thatAM jIvane aMtaraMgamAM svabhAva janita atIndriya sukhano anubhava thAya che. eTale ke ApanA prabhAvathI jIvo janmajAta verabhAva choDIne ekabIjA sAthe maitrIbhAvathI zAMtithI rahe che. 'aSTapAhuDa'mAM krodhane jItavAnA upAya tarIke jaNAvAyuM che ke 'tethI kSamA guNadhara ! kSamA kara jIva saune traNa vidhe; uttama kSamAjaLa siMcatuM cirakALanA krodhAgnine ||109 // arthAt 'kSamAno guNadharIne mana-vacana-kAyA ema traNa vidhe sarva jIvone kSamA kara. ci2kALanA krodhAgnine, lAMbA samayanA krodhAgnine zAMta karavA mATe uttama kSamArUpI jaLanuM tuM siMcana kare.' kSamAbhAvathI krodhAgni zAMta thaI jAya che. krodharUpI siMha jyAre chalAMga mAravA taiyAra hoya tyAre kSamAmUrti jinezvaradeva ! AdinAtha bhagavAnanA zaraNano, smaraNano svIkAra karavAmAM Ave to anAdikALathI mohanIya karmathI baMdhAyelo AtmA prabhunA caraNono Azraya svIkAre to koI paNa karma ke kaSAya tenA para AkramaNa na karI zake. A zlokamAM sUrijIe baddhakrama, kramagatam ane kramayuge e traNa zabdonuM suMdara prayojana karyuM che, 'baddhakrama' eTale evo siMha je, chalAMga mAravA taiyAra hoya ne bhakta para 'kramagatama' tenA paMjAnI vacce AvI paDyo hoya to paNa 'kramayuga' prabhunA caraNa yugalano Azraya karanAra bhakta para siMha AkramaNa karato nathI. ahIM upasarganI AkhI prakriyA batAvI che. zloka 36mo "kalpAntakAlapavanoddhatavahnikalpaM dAvAnalaM jvalitamujjvalamutsphuliGgam / vizvaM jighatsumiva sammukhamApatantaM tvannAmakIrtanajalaM zamayatyazeSam ||36|| kalpo kerA samaya paranA vAyarAthI atize, uDe jemAM vividha taNakhA agnikerA ya miSe; evo agni samIpe kadiye Avato hoya pote, tArAM nAma-smaraNajaLathI thAya che zAMta to te. (36) Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra che 299 zabdArtha vAntAnapavana - pralayakALanA mahAvAyuthI, uddhati - ugra banelAM, vaDhi ma- agninA jevo, havAnanam - dAvAnala, nitam - bhaDabhaDATa saLagI rahelo, 3qtama - UMce jvALA prasarAvato, utpatim - cAre bAju taNakhA uDADato, vizva nidhansuma - vizvane bharakhI javA icchato, rUta - jevo, samurata kApatattama - sAme AvI rahelo evo, vata nAmajIrtanama natama - ApanA nAmakIrtanarUpa jaLa, zamati - zamAvI de che, bujhAvI de che, gazeSam - pUrepUro bhAvArtha : he bhagavan! ApanA nAmakIrtanarUpa jaLa, pralayakALanA mahAvAyuthI ugra banelA, agninI jema bhaDabhaDATa saLagI rahelA. prakAza phelAvatA, UMce jvALA prasarAvatA tathA cAre bAju taNakhA uDADatA. ane jANe ke vizvane bharakhI javAne icchatA evA dAvAnalane paNa pUrepUro bujhAvI de che. vivecana : gAthA 36, zrI AdinAtha prabhunA nAmasmaraNa ane maMtrano Azaro levAthI kevI rIte madonmatta erAvata hAthI ane ati vikarALa evA siMhanuM AkramaNa aTakI jAya che evI ja rIte prabhunA nAmasmaraNathI dAvAnala jevA mahAbhayAnaka agninuM AkramaNa paNa aTakI jAya che. stotrakAra sUrijI kahe che ke he prabhu ! tamAruM nAma kIrtane asmalita jaladhArAo varasAvatAM mahAmegha jevuM che ke je pralayakALanA pavanathI ugra banelA, bhaDabhaDATa baLI rahelA dAvAnalane paNa pUrepUro zamAvI de che." pralayakALanA pavanathI uddhata thayelo agni jenI aMdara taNakhA UDe che evo ane ghaNAM ja prakAzavALo dAvAnala, jANe jagatane bALI nAkhavAnI icchA karato na hoya ! tema joramAM saLagato jo sanmukha Ave to tene paNa tamArA nAmanuM kIrtanarUpI jaLa zAMta karI de che. samagrapaNe bujhAvI nAkhe che. A zlokamAM sUrijIe prabhunA nAmasmaraNano mahimA batAvyo che. mahAbhayAnaka dAvAnalanI jvALAmAM jo koI paNa jIva phasAyo hoya to tene bacavAnI koI AzA rahetI nathI. tenA nasIbamAM to A jvALAmAM bhasma thaI javAnuM ja hoya ema lAge che. AvA samaye zrI jinezvaradevanuM smaraNa bhaktipUrvaka karavAmAM Ave to dAvAnalanA agninI jvALAo zAMta thaI jAya che. eTale ke prabhunuM nAmasmaraNa jaladhArAnuM kAma kare che. sAmAnya rIte jaMgalamAM je dAvAnala pragaTe che te koI sAmAnya upAyothI olavAto nathI; te mATe to mahAmeghanuM Agamana ja upakArI thAya che. tenA zItaLa jalano chaMTakAva ekadhAro thavA lAgyo ke e dAvAnala thoDA ja vakhatamAM zAMta thaI jAya che. zrI jinezvaradevanA nAmakIrtanamAM paNa Avo ja camatkAra rahelo che. te agninA game tevA bhayaMkara AkramaNamAMthI paNa ApaNane ugArI le che. ane jarApaNa AMca AvavA deto nathI. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 * || bhaktAmara turthya namaH / / sUrijIe 'kalpAntakAla' zabda prayojyo che. dAvAnalanA agnine 'kalpAntakAla'nA agni jevo kahyo che. Agama sAhityamAM kalpAntakAlanA agninuM varNana maLe che. temAM kahevAmAM AvyuM che ke chaThThA ArAmAM agninI varSA thaze. kalpAMtakALano agni mahAbhayAnaka hoya che. kalpAntakAla eTale pralayakALa. avasarpiNI kALanA aMtamAM pralayakALa zarU thaze. pracaMDa vAvAjhoDAthI bhabhUkI UThelI, bhayaMkara dAvAnalanI dhagadhagatI agninI jvALAo sarva vinAzanuM sarjana ka2ze. tyAre A zlokanuM smaraNa karavAthI A upasarga ArAdhaka jIvane aDakI zakaze nahi. Ama sUrijIe atyArathI dAvAnalanA nivAraNano upAya batAvyo che. sUrijIe chaThThA ArAmAM dAvAnala jevA agni sAme rakSA meLavavA mATe potAnA samayamAM ja tenA nivAraNa mATeno upAya gotI kADhyo. sUrijInI agama dRSTi keTalI alaukika che. paramArthanI dRSTie A zlokane samajAvatAM DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "rAjA pralayakALanA uddhata dAvAnala jevo che. A agnine pralayakALano pavana vizeSa uddIpta kare che. tema rAjAne anya darabArIo vizeSa kupita kare che ane e krodhanI nizAnIo cAre bAjue pragaTavA lAge che. Avo kALajhALa thato rAjA sarvanAza karavAnI icchA sAthe upasarga karavA Ave to paNa prabhunA nAmasmaraNarUpI jaLa bhaktane kazuM paNa nukasAna pahoMcavA detuM nathI. eTale ke dAvAnalane jema pANI zAMta kare che tema kupita rAjAne prabhunA smaraNarUpI jaLa zAMta kare che arthAt agni bujhAve che.''' ahIM sUrijInI prabhu pratyenI akhUTa zraddhA vyakta thAya che. pote prabhubhaktimAM lIna banI gayA che. krodhita rAjAe temane jaMjIrothI jakaDIne kedakhAnAmAM pUryA che. teno temane jarApaNa raMja nathI. temane prabhu pratye aDaga vizvAsa che ke temanA nAmasmaraNanA prabhAvathI krodhAyamAna rAjA zAMta thaze, ane potAne thayelA upasargo zAMta thaze. tethI teo nizcitabhAve prabhubhaktimAM lIna thaI gayA che. tattvArtha dRSTie joIe to dAvAnalanA mahAbhayaMkara rUpane pratIka banAvIne ahIM mAyAne darzAvavAmAM AvI che. samasta saMsArane potAnI lapeTamAM laIne mAyA e sarvanAzanuM dyotaka che. mAyA samasta kaSAyonI sAthe rahe che. eTale kaSAyane agninI upamA ApavAmAM AvI che ane te zAstrocita che. kaSAyogni cAritrasvarUpa vItarAgatAno ghota kare che. A kaSAyognine ThAravAno bujhAvavAno ekamAtra upAya samabhAva vItarAgatArUpa zrI jinezvaradevanuM nAmasmaraNarUpI jaLanA siMcana jevuM che. kaSAya eTale kaSa + Aya = kaSAya. kaSa eTale saMsAra ane Aya eTale prApti. jenAthI saMsAranI prApti thAya tenuM nAma kaSAya che. cAritra-mohanIya karmanA udayathI utpanna AtmAnA sahaja, parama nirAkuLatA svarUpa sukhano ghAta karanAra, mahAAkuLatA svarUpa duHkhanuM kAraNa temaja jIvano paradravyamAM rAgadveSarUpa bhAva tenuM nAma kaSAya che. A kaSAya cAra prakAre che : krodha, mAna, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 301 mAyA ane lobha. A darekanA cAra prakAra che : anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnAvaraNa, pratyAkhyAnAvaraNa ane saMjavalana. AmA anaMtAnubaMdhI e samyaphadarzananA dyotaka che. ahIM dAvAnala e darzanAvaraNIya karmanuM paNa pratIka che. jema darzanAvaraNIya karma yathAsthitine samajavA detuM nathI tema dAvAgni paNa potAnI pracaMDatAmAM phelAIne, vyApakatAmAM udbhUta thaIne vAstavikatAthI vaMcita karI de che. tenI vikarALatA ghAtI karmanI unmattatAthI ekarUpatA batAve che. chatAM paNa paramAtmAnA smaraNarUpa jaLathI A dAvAgnirUpa mAyA niSphaLa banI jAya che, zAMta thaI jAya che. jevI rIte darzanAvaraNIya karma ane ghAtI karma baMne ekarUpa che. te baMne vAstavikatAne samajavA detuM nathI. tema pracaMDa dAvAnala cAre bAju phelAIne, potAnI vyApakatAmAM udbhUta thaIne potAnI yathAsthitithI vaMcita rahe che. sAcI paristhitino khyAla Avato nathI. AvA vakhate zrI jinezvaradevanuM nAmasmaraNa meghadhArAo rUpI jalasiMcana kare che. ane dAvAnalane zAMta kare che arthAt AvA kaSAyono nAza karI mohanIya ghAtI karmano nAza kare che. A sAthe agninA upasarga dvArA anaMtAnubaMdhI mAyAnuM svarUpa paNa samajI zakAya che. mAyA e agninI jema cAre kora phelANI hoya che. pralayakALano pavana agnine vadhAre uddIpta kare che, tema vRttio mAyAne vadhAre vistAre che. tethI mAyAmAM lapeTAyelo bhayaMkara krodhane nimaMtraNa Ape che ane te agninA guNa jevo ja hoya che ke je sarvane bALI mUke che. mAyAnA madamAM masta sarva Atmika temaja podgalika sukhothI para thaI jAya che. AvI mAyA jyAre cotaraphathI AkramaNa kare che tyAre te mAyA, je jIvAtmA prabhunA nAma-smaraNamAM tadAkAra banI jAya che tenA upara kazoya prabhAva pADI zakatI nathI. prabhunA nAma-smaraNa rUpI jaLanuM siMcana mAyArUpI davane zAMta kare che. sUrijIe A zlokamAM agnibhaya-nivAraNano maMtra prastuta karyo che. abhayanA je zloko che te svayaM maMtrasvarUpa che. zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti dvArA bhayano nAza karI abhayanI cetanAne jagADavAno sUrijI prayatna karI rahyA che. AmAM kAlpanika ane vAstavika baMne prakAranA bhayane nivAravAno prayatna che. zloka 37mo raktakSaNaM samadakokilakaNThanIlaM, krodhoddhataM phaNinamutphaNamApatantam / AkrAmati kramayugena nirastazaGkastvannAmanAMgadamanI hRdi yasya puMsaH / / 37 / / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 | bhaktAmara tulyuM namaH | kALo kALo atizaya banI lAla AMkho karelI, krodhe pUro bahuvidha vaLI uchaLe pheNa jenI; evo moTo maNidhara kadi Avato hoya sAme, nize thaMbhe turata ahi te he prabhu ! Apa nAme. (37) zabdArtha vekSaNam - lAla AMkhovALA, samad - unmatta, vornivajha - koyalanA kaMTha jevo, nittama - zyAma varNano, zodhoddhatam - atyaMta krodhAyamAna, nim - sApane, 3 - UMcI pheNa karelA, mA tattam - sAme AvI rahelA, gAAmati - paga mUkIne cAlyA javuM, ullaMghavuM, mayuronA - be paga vaDe, niraktaza - nirbhaya thaIne, zaMkA rahita thaIne, tvanAm - ApanA nAmarUpI, nAmanI - nAgadamanI, nAgadamanI vidyA, vi yara pura: - je puruSanA hRdayamAM. bhAvArtha : he prabhu ! je puruSanA hRdayamAM ApanA nAmarUpI nAgadamanI rahelI che, te puruSa nirbhaya banIne lAla AMkhovALA, unmatta koyalanA kaMTha jevA zyAma varNanA, atyaMta krodhAyamAna thayelA UMcI pheNa karIne DasavAne mATe sAme AvI rahelA evA sarpane paNa be bhAga vaDe sparzIne ullaMghI zake che. vivecana : gAthA 37 stotrakAra sUrijIe zrI AdinAtha prabhunA nAmasmaraNa ane maMtra dvArA gajabhaya, siMhabhaya, dAvAnalanA bhaya sAme abhayane varNavIne have pachInA mahAbhayonI gaNatarImAM maNidhara nAgarAjanA bhayanI gaNanA thAya che. A upasarganA nivAraNa mATe paNa prabhunA nAmasmaraNathI nAgadamanInuM kAma thAya che. e sUrijIe varNavyuM che. krodhe bharAyelA, karaDelA, mahAviSadhara nAganuM jhera utAravA nAgadamanI nAmanI jaDIbuTTI vAparavI paDe che, ane maMtrano upayoga paNa karavo paDe che. zrI AdinAtha bhagavAnanA nAmanuM smaraNa karavAmAM Ave to te nAgadamanI ane maMtra baMnenuM kArya kare che. eTale ke prabhunuM nAmasmaraNa e eka ja uttama prakAranI nAgadamanI ane maMtra che. e prastuta zlokamAM sUrijIe batAvyuM che. A sarpa kevo che te varNavatAM stotrakAra sUrijI kahe che ke, sarpomAM paNa kALA nAganI gaNanA mahAviSadharamAM thAya che. kAraNa ke AvA nAga daMza de to jIvAtmAo thoDI ja kSaNomAM mRtyu pAme che. mahAviSadhara kALo nAga kevo hoya che tenA mATe koyalanuM udAharaNa Ape che. Amra maMjarIono rasa cUsIne unmatta thayela koyalano kaMTha zyAmavarNa hoya che. tenA jevA varNavALo eTale mahAviSadhara kALo nAga, te atyaMta krodhita thayo hoya tyAre tenI AMkha lAlacoLa banI jAya che. ane te tarata ja pheNa UMcI karI daMza devA tatpara bane che. AvA bhayAnaka sarpano sAmano Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra pha 303 karavAnuM kAma saraLa nathI. to pachI tenI najIka jaIne sparza karavAnI zakyatA kyAMthI hoya ? temAM paNa paga vaDe sparza karavAmAM to moTuM jokhama raheluM che. kAraNa ke paganA sparzathI sarpane AdhAta thAya che ane tethI te kopAyamAna thaIne avazya daMza de che. paraMtu zrI AdinAtha prabhunuM nAmasmaraNa nAgadamanI nAmanI jaDIbuTTI jevuM kAma kare che. eTale ke Avo ati bhayaMkara, mahAviSadhara nAga krodhathI phUMphADA mArato sAmethI AvI rahyo hoya to paNa tene prabhunuM nAmasmaraNa zAMta pADI de che. zrI AdinAtha prabhunuM smaraNa karI rahelo jIvAtmA tenI sAme jaIne tene be paga vaDe sparza kare chatAM paNa te kaMI karI zakato nathI. arthAt jenI pAse prabhunA nAmasmaraNanI nAgadamanI hoya che te AvA sarpane niHzaMkapaNe oLaMgI jAya che. arthAt zrI AcArya mahAprajJa jaNAve che te pramANe, "prabhu ! jenA hRdayamAM ApanA nAmanI nAgadamanI hoya tenuM AkRSTa viSadhara paNa kazuM bagADI zakato nathI.'' ,,e nAgadamanInA be artha thAya che : (1) prabhunuM nAmasmaraNa (2) jAMgulI vidyA. je jAMgulI vighA jANe che tene sApa kazuM karI zakato nathI. paramArtha dRSTie A zlokane samajAvatAM DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "kupita thayelo rAjA nAga jevo bhayaMkara bane che. vaLI atyaMta karmAzravane kAraNe te mithyAtva vadhavAthI kALo banyo che. vaLI te lAla AMkhavALo che, arthAt saMsAramAM khUba paribhramaNa karanAra che. (lAla raMga saMsAranuM paribhramaNa sUcave che) ane krodhathI phUMphADA mAre che, eTale ke jeNe sArAsArano viveka gumAvyo che te sarpa jevo rAjA upasarga karavA Ave to te paNa prabhu smaraNarUpI nAgadamanIthI zAMta banI jAya che. vighAtaka upasarga te karI zakato nathI. A parathI rAjA keTalA aMze azAMta thayo haze ane prabhunA nAmanA baLathI keTalo zAMta banavAno che teno keTaloka khyAla ahIM Ave che. vaLI e paNa samajAya che ke munine upasarga ka2vA taiyAra thayelo rAjA muninA AtmAne koI paNa prakAre nukasAna karI zakanAra nathI. kAraNa ke muni pAse prabhusmaraNanI nAgadamanI taiyAra ja che.'50 jaMjIrothI jakaDAyelA sUrijIne saMpUrNa zraddhA che ke prabhunA nAmasmaraNa rUpI nAgadamanI krodhAyamAna rAjAnA krodhane jarUrathI zAMta ka2ze ane temanA upara kIdhelA upasarga paNa tatkSaNa dUra karaze. tattvArtha dRSTie sarpadaMzanA jheranI vAtamAM viSayasevananA jheranI vAta che. viSayonA mULamAM pAMca indriyo che. A pAMca indriyonA viSayasevana arthe ja parigrahanuM nirmANa thAya che. parigrahanA tyAgathI kaSAyo maMda thAya che ane kaSAyo maMda thatAM AtmAnA bhAvomAM vizuddhatA Ave che. kaSAyo cAra che : krodha, mAna, mAyA ane lobha. A cAra kaSAyo ghAtI karmo sAthe joDAyelA che. nAgadamanI je sApane vazamAM rAkhe che, tenuM damana kare che e eka vizeSa jaDIbuTI che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 bhaktAmara tulyuM namaH II paramAtmAnuM nAma e eka evI nAgadamanI che je jJAnAvaraNIya jevA vikarALa phaNIdharane paNa vazamAM karI le che. paramAtmAnA nAmasmaraNathI sAdhaka A bhayanuM ullaMghana karIne potAno yaza prazasta karI zake che. maNidhara sarpa e lobha ane krodhanuM pratIka che. maNidhara sarpe potAnA mAthA upara maNi dhA2Na karelo hoya che. A sarpa potAnI pAse je maNi hoya che teno upayoga karI zakato nathI. tema ja bIjAne paNa teno upayoga karavA deto nathI. krodhita sarpa sarvane herAna karanAra tattva che. tevI rIte lobhI mANasa game te rIte vartatA jarA paNa acakAto nathI. temAM paNa jyAre tene krodhano sathavAro maLe che tyAre te jIvAtmA amaryAda bane che. krodha e mAna, mAyA ane lobhane uddIpana karanAra tattva che. Avo krUra maNidhara jevo lobha jyAre cArekorathI lalacAve che tyAre tenAthI bacavA mATe jIvane upAya maLato nathI. kAraNa ke maNi jevI Asakti tene rahyA ja kare che. ane lobhanA e bhayAnaka svarUpamAM jIvAtmA dabAto jAya che. AvA jIvAtmAo maryA pachI sApa bane che. pUrvakALamAM evAM udAharaNo paNa maLI rahe che ke jemanA dhanAdinA sthAna para sarpa kUMDaLuM vaLIne beTho rahe che ane e dhanane koIne paNa aDavA paNa deto nathI. A rIte sarpane lobha ane krodhanuM pratIka mAnavAmAM Ave che. lobha vaza jIva potAnA uparAMta anyanuM paNa grahaNa karavA tatpara hoya che. Ama temAM vyaktigata ane sarvavyApI e baMne tattvono samAveza thAya che. arthAt lobha e sarvanAza karavAmAM sauthI vadhu udyamI che. sarpa bhale krodha, lobha ke jJAnAvaraNIya karmanuM pratIka mAnavAmAM Ave paNa e nizcita che ke prabhunA nAmasmaraNarUpI nAgadamanI maMtrathI jIvAtmA lobharUpI nAgathI bacI zake che ane lobhane rokI zakAya che. sUrijIe A zlokamAM kaSAyonA jheranA nivAraNa arthe nAgadamanI nAmano prabhunA nAmasmaraNa rUpa maMtra jenA hRdayamAM che te nirastazaMka' eTale ke sarva prakA2nI zaMkA temaja bhayathI mukta niHzaMkapaNe potAnI sAdhanAmAM AgaLa vadhato jAya che. sarpanuM jhe2 tatkALa maraNa nipajAve che. sUrijIe ahIM mohanIya karmapradhAna ghAtIkarmanuM varNana karyuM che ane temAM cAra kaSAyo mAna, krodha, mAyA, lobha te to asaMkhya janmamaraNanA pherA karAve che. tene TALavAno eka mAtra upAya bhagavAnanI bhaktirUpa samyakdarzana, samyak-jJAna ane temanA caraNa-kamaLanA AzrayarUpa samyak-caritra che. te sivAya bIjo koI upAya nathI. traNe kALane viSe samyakdarzana-jJAna-cAritrANi mokSamArga: A ratnatrayI eka ja mokSa mArga che. arthAt prabhunA nAmasmaraNarUpa maMtra dvArA mokSamArgane prApta karI zakAya che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka 38mo zrI bhaktAmara stotra ja 305 - valgatturaGgajagarjitabhImanAdamAjau balaM balavatAmapibhUpatInAm / udyaddivAkaramayUkhazikhApaviddhaM, tvatkIrtanAt tama ivAzu bhidAmupaiti / / 38 / / azvo kUde karigaNa kare bhImanAdo atize, evI senA samabhUmimAM rAtI jitamiSe; bhedAye te turata prabhujI ApanAM kIrtanothI, jANe nAse timira saghaLAM sUryanAM kiraNothI. (38) zabdArtha vAt - UchaLI rahelA, turaGA - ghoDA, vakhAIitamImanAvam - hAthIonA bhayaMka2 avAja, Ajaubalam api yuddhamAM zatru sainya paNa, vanavatAm - zaktizALI, mUtInAm - rAjAonuM, saghat vivAra - udaya pAmI rahelA sUrya, mayUazivA - kiraNonA agra bhAga vaDe, avidyum - dUra karAyelA, tRt vIrtanAt - ApanI stuti karavAthI, tama:va - aMdhakAranI jema, Azu - zIghra, milApati nAza pAme che, haNAI jAya che. bhAvArtha : jema udaya pAmatA (UgatA) sUryanAM kiraNonA agrabhAgathI rAtrino aMdhakAra nAza pAme che tema raNasaMgrAmamAM balavAna zatru rAjAonuM ghoDA ane hAthIonA bhayaMkara garjanA karatuM zaktizALI sainya paNa ApanI stuti karavAthI zIghra haNAI jAya che. vivecana : gAthA 38 stotrakAra sUrijIe yuddha jevA vikaTa samaye prabhunuM nAmasmaraNa karavAthI baLavAna senya paNa temAM saMpUrNa parAbhava pAme che te batAvatAM prabhu pratyenI temanI saMpUrNa zraddhA vyakta karI che. sUrijI A prasaMgane varNavatAM jaNAve che ke zaktizALI zatru rAjA AkramaNa kare tyAre tenuM sainya sAmAnya koTinuM na hoya. tenA sainyanI aMdara aneka ghoDAo, hAthIo, mahAbaLavAna evA nAnA rAjAo, senApatio, subhaTonAM jUtha hoya. te jyAre ekasAthe maLIne AkramaNa kare tyAre temAM ghoDAonI haNahaNATI kamakamATI upajAvatI hoya. hAthIo garjanA karIne doTa mUkatA hoya, nAnA rAjAo, senApatio ane subhaTo astra-zastra sajAvIne raNaziMguM phUMkatA hoya, ane teno dhvani ati tIvra hoya, A pramANe AkramaNa karavA teo AgaLa vadhI rahyA hoya, AvA sainyano sAmano karavAno ati vikaTa che. kAyaro AvA samaye pITha batAve che. chatAM zatrunA zastronA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 * / / bhaktAmara tulyuM namaH / / ghA paDe che, ane khUba kharAba rIte mAryA jAya che. parAkramI puruSa sAmI chAtIe laDe che. teo kadI pITha dekhADatA nathI paNa temAM jIta bhAgye ja maLe che paraMtu AvA vikaTa samaye zrI AdinAtha bhagavAnanuM nAmasmaraNa ka2vAmAM Ave to hAra-jItamAM badalAI jAya che. jema udaya pAmelA sUryanAM kiraNonI zikhAo vaDe aMdhakAranA dalano nAza thaI jAya che. tema zrI AdinAtha prabhunA nAmasmaraNathI AvA mahAbaLavAna tathA ati vizALa sainyano nAza thaI jAya che. arthAt tene parAbhUta karI zakAya che. paramArtha dRSTie Ane samajAvatAM DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "saMsAra e samarabhUmisamarAMgaNa che, ke jyAM jIva mATe karmanuM anAdikALathI yuddha khelAtuM AvyuM che. duzmanone sahAyaka azvo, gajAdi paNa A saMgrAmamAM jovA maLe che. azvanI gati ghaNI hoya che ane te thoDIvAramAM to kyAMnA kyAM pahoMcI zake che. saMsAra-saMgrAmano azva te mana. A mananI caMcaLatA eTalI badhI che ke te kyAM kyAM pharI vaLe che, teno tAga kADhavo paNa muzkela bane che, ene vaza karavA jatAM to moTA moTA mahArathIo paNa thAkI jatAM hoya che. vaLI hAthIono samUha sarvane kacaDavAmAM samarabhUmimAM taiyAra ja hoya che. hAthI jhaDapathI AgaLa vadhato nathI. je koI haDapheTamAM Ave tenI kaccara karavAmAM ane game tevA ghA vAge to paNa sthira rahevAmAM zUravIra hoya che. saMsArasaMgrAmano gajagaNa eTale indriyonA samUhanuM sukha. pAMce indriyonAM anukULa sukho azva mananI sahAyathI jIvane lobhAve che ane jIvane nIco pADavAmAM nimittarUpa tathA madadarUpa banI rahe che. A indriyo potAnuM sukha zodhavA cAre bAju bhamatI nathI, paNa je pAse hoya tenA upabhogamAM rAce che ane jemAM sukha lAge tyAMthI te jaladI pAchI pharatI nathI.''51 A saMsAra e raNabhUmi che. mAnavInuM mana azvasamAna che ane indriyo gasamUha jevI che. manane jyAM icchA thAya tyAM doDI jAya che jyAM kSaNika sukha dekhAya tyAM indriyo potAnI managamatI pravRtti karI le che. A indriyo eTalI badhI haThAgrahI (zUravIra) hoya che ke te koInAthI jaldI jItI zakAtI nathI. moTA moTA munijano paNa A indriyo AgaLa hArI jatA hoya che. eTale ke indriyasukhamAMthI jaldI bahAra nIkaLavuM baLavAna hAthI ane azvonI senAne jItavA karatAM paNa ati duSkara che. saMsAranA paulika sukhomAMthI mukti meLavavI e baLavAna sainya 52 vijaya meLavavA karatAM ati kaThina che. paraMtu je vIra puruSo che teo kadI paNa indriyasukhanA gulAma banatA nathI ane jo banyA hoya to temAMthI mukta thavAnA haMmezAM prayatno kare che. aMte mukti meLavIne ja rahe che. viSayasukhamAM indriyano gulAma banelo saMsArarUpI saMgrAmamAM ahIMtahIM athaDAto-kUTAto rahe che ane saMkaTa, vipadA, ApattithI gherAyelo rahe che. tyAre jo zrI jinezvaradevanuM nAmasmaraNa ka2vAmAM Ave to te azvarUpI mana ane indriyorUpI gajanI sAme jItI zake che. sUrijI jaNAve che ke jevI rIte sUryanAM kiraNorUpI bhAlA vIMjhAtA ahaMkAranA dalano nAza thAya che, tema zrI jinezvaradevanA nAmasmaraNathI mananI caMcaLatA ane indriyonI haThAgraha vRttino nAza thAya che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra * 307 arthAt moharUpI karmano nAza tathA ajJAnarUpI aMdhakAranA nAzanI vAta sUrijIe karI che. tattvArtha dRSTie jotAM jaNAya che ke sUryanA prakAzanA phelAvAthI aMdhakAranA nAzanuM je udAharaNa sUrijIe lIdhuM che temAM bhagavAnanA nAmasmaraNa-stavanarUpa samyak-darzanathI darzanamoha, temaja ajJAnarUpa aMdhakAranA nAzanI vAta che. samyakdarzana thatAM anaMtAnubaMdhI kaSAyanA anudayathI samyakdaSTinA badhA viSaya, bhoga, nyAya ane nItipUrvakanA temaja dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdAne anurUpa temaja cAritra mohanuM baLa asaMkhya gaNuM ghaTI jAya che. sUryano udaya thatAM ja gADha aMdhakArano zIghra nAza thaI jAya che. te ja rIte prabhunA nAmasmaraNathI, guNakIrtanathI aparAjita evA karmarUpI zatruono nAza thaI jAya che. ahIM zatru karmanuM pratIka che. ghAtI karma rokI zakAya che. temano kSaya thAya che. paraMtu aghAtI karmamAM evo koI upAya saMbhavita nathI. aghAtI karmano udaya thavAthI te cokkasa bhogavavAM ja paDe che. have ahIMyAM rajU thatAM cAra zloka vedanIyAdi aghAtI karmanA pratIka che. AgaLanA cAra zlokamAM e ja taphAvata che. temAM kahevAmAM AvyuM che ke prabhunA nAmasmaraNathI upasargane rokI zakAya che. havenA cAra zlokamAM darzAvAyuM che ke upasarganA samayamAM thoDA samaya sudhI prabhunA nAmasmaraNamAM lIna rahevAthI e upasargone pAra karI zakAya che. ahIM ghAtI karmanuM pratinidhitva mohanIya karma che. tevI ja rIte aghAtI karmanuM pratinidhitva vedanIya karma kare che. aghAtI karma evAM che ke je bhogavyA vagara chUTako thato nathI. prabhunuM nAmasmaraNa karavAthI A aghAtI vedanIya karma haLavA thAya che eTale ke je upasargo Ave che teNe Akramaka rUpa dhAraNa kareluM hoya che, paraMtu te samaye prabhunuM nAmasmaraNa karavAmAM Ave to A upasargonuM AkramaNa dhImuM banI jAya che. arthAt te vedanIya karma haLu karmI banI jAya che. A karma bhogavavAM ja paDe che. ghAtI karmanI jema prabhu-nAmasmaraNathI A karmo saMpUrNapaNe nAza pAmatAM nathI stotrakAra sUrijIe A zlokamAM prabhu pratyenI akhUTa zraddhA vyakta karI che. jo akhUTa zraddhA hoya to ja Ama banI zake. zraddhA jo sAdhAraNa hoya to tenA bharose na rahI zakAya. sAdhAraNa zraddhA kyAreya paNa saphaLatA nathI ApatI. prabhu pratyenI akhUTa zraddhA vagara Ama kyAreya banatuM nathI. ahIM sUrijIe zraddhAnI zaktine pragaTa karI che. zrI AcArya mahAprajJa sUrijInA zraddhApUrvakanA nIkaLatA svara mATe jaNAve che ke e svara zraddhAnA prakarSamAMthI nIkaLelo svara hato. kArya vA sAdhayAmi vA de N vA pAtayAmi.' . kAM to huM kArya siddha karIza. athavA mArA dehano tyAga karIza.' sUrijIe akhUTa zraddhAmAM ja A svarano prayoga karyo che ane A dvArA prabhu pratyenI temanI asIma zraddhA vahetI karI che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 // bhaktAmara tulyuM namaH / zloka 39mo kuntAgrabhinnagajazoNitavArivAhavegAvatArataraNAturayodhabhIme / yuddhe jayaM vijitadurjayajeyapakSAstvatpAdapaGkajavanAzrayiNo labhante / / 39 / / bhoMkAtAM jyAM kari zarIramAM lohIdhArA vahe che, temAM mhAlI ahiMtahiM ahA sainiko to rahe che; je saMgrAme nava rahI kadi jitakerI nizAnI, lIdhuM jeNe zaraNa tuja jo hAra hoye ja zAnI ? (39) zabdArtha tvat pAvapaGanavana - ApanA caraNarUpI kamaLanA samUhano, AyiLo - Azraya karanArA, puttApraminta - bhAlAnA agrabhAgathI bhedAyelA, rAkha zobhita hAthIonA lohI, vArivAda lohIrUpI jalapravAha, veLAvatAra jhaDapathI UtaravAmAM, taraLa Atura taravA mATe Atura, yoSa - subhaTa, yoddhA, bhIme yuddhe - bhayaMkara yuddhamAM, nayam - vijaya, vinita Turnaya pakSAH jItI zakAya tevA, neya pakSA: muzkelIthI zatru pakSa, jamatte meLave che. bhAvArtha : -- - - 1 - he bhagavanta ! bhAlAonA agrabhAgathI bhedAyelA hAthIonA lohIrUpI jalapravAhamAM vegathI UtaravA ane taravA mATe Atura thayelA yoddhAothI bhayaMkara banela evA yuddhamAM ApanA caraNakamaLarUpI vanano Azraya lenArA bhaktajano durjaya evA zatru pakSane jItIne vijaya prApta kare che. vivecana : gAthA 39 stotrakAra sUrijIe yuddhanI anya vikaTa paristhitimAM prabhunuM nAma-smaraNa ane tenuM zaraNa kevuM sahAyakArI thAya che, te batAvyuM che. prabhunuM zaraNa rakSaNa pUruM pADe che. rakSaNanAM be mahattvapUrNa tattva che - zakti ane bhakti. koIka vyakti eTalI badhI zaktizALI hoya che ke te potAnuM rakSaNa pote ja karI le che ane jenAmAM ochI zakti hoya che te prabhunI bhaktino Azraya le che. zaktinuM pUraka tattva bhakti che. bhakti dvArA zakti vadhe che. vighna dUra thAya che ane rakSaNa maLe che. zaktinA vikAsa mATe je upAyonuM AlaMbana levAmAM Ave che, temAM bhakti bahu moTuM tattva che. sUrijI yuddhavijayano eka upAya ahIM batAvI rahyA che. teo kahe che ke he prabhu ! bhAlAno Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra : 309 je agrabhAga hoya che te khUba tIkSNa ane aNIdAra hoya che. yuddhamAM tevA aNIdAra bhAlAo dvArA hAthIo para prahAra karavAmAM Ave che. tethI yuddhamAM hajAro haNAya ne lohInI nadIo vahe che ane tene jhaDapathI pAra karIne subhaTone AgaLa vadhavAno prasaMga Ave che. evA bhayAnaka yuddhane vakhate durjeya pakSane jItavAnuM atyaMta muzkela che. paraMtu he AdinAtha bhagavAna ! tamArA pAdapaMkajano Azraya lenArA eTale ke bhaktibhAvapUrvaka tamAruM smaraNa karanArAo te durjaya yuddhamAM zatrupakSane jItI laIne vijayazrI bane che. jyAM AvA dAruNa saMgrAmamAM bhagavAnanA nAmasmaraNathI jaya maLato hoya, tyAM sAmAnya saMgrAmanI to vAta ja zI ! tAtparya ke evA saMgrAmo to sahelAIthI jItI zakAya che. saMgrAmamAM aneka hAthIo ane durbaLa sainikone haNIne, krUra ane baLavAna soniko lohInI nadImAM nhAvAmAM AnaMda anubhavatA hoya che. AvA sainya para vijaya meLavavo ati muzkela hoya che. AvA samaye jinezvaraprabhunuM zaraNuM svIkArI tenI bhakti karavAmAM Ave to AvA zaktizALI sainya sAme paNa avazya vijaya prApta thAya che. prabhunA zaraNamAM janArano vijaya nizcita ja che. . hAranI koI saMbhAvanA hotI nathI. sUrijIe ahIMyAM prabhunA zaraNano mahimA varNavyo che. tattvArtha daSTie joIe to saMgrAma eTale AtmA ane karma vaccenuM sanAtana yuddha. AtmAne hAthI sAthe ane karmane tIkSNa bhAlA sAthe sarakhAvI zakAya. hAthI mahAbaLavAna prANI che. tema AtmA paNa mahAbaLavAna che. tIkSNa bhAlAnI aNIothI haNAyelA hAthInA zarIramAMthI rakta vahe che ane hAthI nirbaLa bane che. ghAtI karmo paNa bhAlAnI aNI jevAM tIkSNa hoya che. A ghAtI karmarUpa tIkSNa bhAlAonA prahArathI AtmAnA guNono nAza thAya che. tethI AtmA nirbaLa bane che ane AtmA para ghAtI karmanuM AvaraNa ghaTTa banatAM saMsAranI bhavabhramaNa vadhatI jAya che, e nizcita che. DaoN. sarayU mahetA A tattvArthane vadhu spaSTa rIte samajAvatAM jaNAve che ke, "sainiko eTale karmathI lepAyelA AtmAo. A sainiko lohImAM nahAIne AnaMda mANe che; eTale ke saMsArI jIvo lohI jevA azuddha arthAt saMsAranAM kSaNika sukhomAM rAcanArA che. te saMsArIone sAcA sukhanI kalpanA paNa AvI zakatI nathI. Ama karmanA baLavatta2paNAne lIdhe jIva bhulabhulAmaNImAM aTavAyA ja kare che. e avasthAmAM AtmA ane karmanA saMgrAmamAM AtmA jIte evI koI nizAnI jaNAtI nathI. tema chatAM jo prabhunuM zaraNuM lIdhuM hoya to karmanI AkhI senA khaDI hovA chatAMya hAra saMbhavI zakatI nathI. evo adbhuta mahimA che prabhunA zaraNano !''2 saMsArarUpI saMgrAmamAM mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yoga jevA saMsAra- vRddhinA Azravo che. AtmA para ghAtI karmanA tIkSNa bhAlAo tenA saMsAranuM bhavabhramaNa vadhAre che. paraMtu prabhunuM zaraNa svIkAravAthI A saMgrAmamAM AtmAnI jIta nizcita thAya che. eTale ke mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane yogarUpa Azravane saMvarapUrvaka rokI ane prabhunuM zaraNa svIkArI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 / / bhaktAmara tulyuM namaH II tenI bhaktimAM lIna banI dhyAna vaDe sattAmAM rahelAM karmonI nirjarA karI, kALakrame teno saMpUrNa nAza thatAM mokSarUpI vijayane prApta karI zakAya che. prabhunuM zaraNa svIkAravAthI saMpUrNa ghAtIkarmono nAza thAya che, ane AtmA ajarAmara mokSapadane pAme che. ahIM sUrijIe mokSa meLavavAno mArga paNa batAvyo che. AtmAnA sarvajJapadano ja ane jinapadano ja A mahimA che. ApanA sarvajJapadano aciMtya mahimA jenA aMtaramAM vasI gayo tene have nirbhayapaNe mohazatrune jItatAM koI rokI zake nahi. prabhu mokSapadane pAmelA che ane sarvajJapadane pAmelA che teno mahimA jenA hRdayamAM vasI gayo che te AtmA koI paNa sthaLe hoya te nirbhaya paNe prabhunA nAmanuM smaraNa kare to tene koI paNa zatru harAvI zakato nathI. bhale pachI te moharUpI kaSAyazatru kema na hoya ? jIta avazya prabhunA bhaktanI ja hoya che. je avasthAmAMthI sUrijI pasAra thatAM hatA te paristhitine lakSamAM laIne paramArtha dRSTie joIe to - 'kunnAgra bhinna' eTale lokhaMDanI beDIothI baMdhAyelo, 'gaja' eTale sUrijI pote, 'zoNita vArivAha' eTale avizvAsarUpa pravAhamAM, 'vegAvatAra taraNAtura' eTale jaladIthI UtarIne taravA mATe tatpara, yodha' eTale darabArIo, 'durjeya' eTale rAjA. lokhaMDanI beDIothI baMdhAyelA sUrijI, rAjA ane darabArIo, avizvAsarUpa pravAhamAM saMgrAmanA yoddhAonI jema jaladIthI taravA mATe tatpara banyA che. paraMtu AvI paristhitimAM prabhunA caraNakamaLarUpI nAma-smaraNano Azraya levAmAM Ave to camatkAra thaI zake che. lokhaMDanI beDIomAMthI mukta thaI zakAya che ane rAjA ane darabArIo je zatrupakSa che tenA para avazya vijaya prApta karI zakAya che. arthAt temano vizvAsa saMpAdana karI zakAya che. anya dharmonI jema jaina dharmano paNa jayajayakAra thaI zake che; jainam jayita zAsana'no guMjArava thaI zake che. AvI ja rIte koI paNa manuSya saMkaTamAM sapaDAya tyAre prabhunuM nAmasmaraNa grahaNa kare to tenI mukti avazya thAya che. sUrijIe A zlokamAM yuddhanuM varNana karyuM che. yuddhamAM zastrAdino upayoga Avazyaka hoya che. AvI yuddhanI paristhitimAM hAthamAM zastra hoya ane sAdhaka vicAre ke huM zrI AdinAtha prabhunuM stavana karIza to sau koIne mArI zakIza ane yuddhamAM vijayI banIza. Avo artha ahIMyAM nirarthaka sAbita thAya che. jena dharmanuM spaSTa tathya che ke jaina tIrthaMkaro ahiMsAnA pratIka che. zaMkara, brahmA, viSNu vagere ghaNA devo evA che ke jemanA hAthamAM zastra jovA maLe che. jyAre jaina tIrthaMkaro haMmezAM zastrothI vimukta rahyA che. temanA hAthamAM kyAreya koI paNa prakAranuM zastra hotuM nathI. teo saMpUrNa niHzastra rahyA che. jayaNA ane ahiMsA' e jaina dharmanA pAyAnA siddhAMto che. A zlokamAM zrI mAnatuMgasUrie eka gaMbhIra prazna upasthita karyo che. jaina tIrthaMkara ahiMsaka che ane Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 311 zrI bhaktAmara stotra bIjI bAju zastranA prahAranI vAta. emAM vaLI prabhunI stutinI vAta khUba ja aTapaTI lAge che. tethI jaina dharmane, ahiMsAne mAnanArAo A zlokane hiMsAnA saMdarbhamAM nathI svIkAratA. teo svIkAre che ke jemAM vighna Ave ke svarakSaNano prazna upasthita thAya tevI paristhitimAM te jinezvara prabhunuM zaraNa svIkAre che ane tenI jIta thAya che. AcArya mahAprajJa AnA anusaMdhAnamAM jaNAve che ke, RSabha stuti dvArA te e yuddhamAM vijaya prApta kare che jeno jaya pakSa durraya che. kamajora haze e to AkramaNa ja nahi kare. durjaya zaktie ja AkramaNa karyuM haze. tene e jItI le che ane te jItamAM ApanI stutino sahayoga maLI jAya che.'53 durjaya zatrue je AkramaNa karyuM che tene kamajora rAjA jItI zake tema nathI. paNa AkramaNarUpI vighnane dUra karavA prabhunA caraNakamaLamAM Azraya laI tenI stuti karavAthI vijaya avazya prApta thAya che. zaktinI sAthe bhakti bhaLe che. zakti ochI hoya te bhaktino Azraya le che. zaktinuM pUraka tattva bhakti che. bhakti dvArA zakti vadhe che, vighna dUra thAya che. durjeya zatrunI sAme prabhunA nAmanuM surakSAkavaca maLI jatAM vijayazrI prApta thAya che. zloka 40mo // ambhonidhau kSubhitabhISaNanakracakrapAThInapIThabhayadolvaNavADavAgnau / raGgataraGgazikharasthitayAnapAtrA trAsaM vihAya bhavataH smaraNAd vrajanti ||40|| jyAM tyAM kUdAkUda karI rahyAM nakracakro phare che, jemAM mojAM ahiM tahiM bahu jorathI uchaLe che; evA abdhimahiM kadi ahA yAtriko jo phasAye, saMbhAre jo prabhujI tamane bhIti to dUra thAya. (40) - zabdArtha ammo nidhI - samudramAM, sumita bhISana kSobha pAmavAne lIdhe bhayaMkara banelA, na gha - magaramacchono samUha, pATIna pIDha - pITha ane pAThIna jAtinI mAchalIo, mayar ujvaLa vADavAgni - bhayaMkara banelA evA vinAzaka vaDavAna(la), raDA taraphanA zivara sthita - UchaLI rahelA mojAMonA agrabhAga upara rahelA ane DolAyamAna thaI rahelA, yAnapAtrA: vahANamAM beThelAo, trAsam vihAya - akasmAtamAMthI UgarI (bacIne), mavataH smaraLAv - ApanA smaraNathI, vrajanti svasthAnake pahoMcI jAya che. -- Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 che ! bhaktAmara tulyuM namaH | bhAvArtha : he bhagavan! jemAM magaramacchonA samUha tathA pAThIna tathA pITha jAtinA malyo UchaLI rahelAM che tathA je bhayAnaka vaDavAnalathI kSabhita che evA samudranAM UchaLI rahelAM mojAMo upara DolAyamAna thaI rahelAM vahANomAM beThelAo jo ApanuM smaraNa kare to teo evA akasmAtamAMthI UgarIne sahIsalAmata potAnA sthAnake pahoMcI jAya che. vivecanaH gAthA 40 samudranI madhyamAM bhayaMkara jaLacara prANIonI vacce phasAyelA pravAsI dvArA AvA samaye zraddhApUrvaka zrI jinezvaradevanuM nAmasmaraNa karavAmAM Ave to samudrabhayanuM nivAraNa thaI jAya che. tevo prabhuno adbhuta mahimA sUrijIe A zlokamAM varNavyo che. samudra jyAre kSobha pAme che tyAre temAM moTAM moTAM mojAM UchaLavA lAge che ane pAThIna tathA pITha jAtinAM bhayaMkara jaLacara prANIo upara AvI jAya che, eTale te khUba ja bhayaMkara bane che. vaLI jene mahAsAgara kahevAmAM Ave che, tenI aMdara vaDavAgni bhaDabhaDATa baLato hoya che, eTale ke te aMdarathI paNa bhayaMkara ja hoya che. AvA vakhate tenI sapATI para je vahANo cAlatAM hoya che te DolavA lAge che ane temAM beThelA pravAsIo bhayathI kaMpI UThe che. kAraNa ke temane potAnuM mRtyu sAme UbheluM dekhAya che. paraMtu AvA vakhate zrI jinezvaradevanuM smaraNa karavAmAM Ave to dariyo zAMta thaI jAya che. ane vahANa DUbatuM bacI jAya che. eTale temAM pravAsa karI rahelA manuSyo sahIsalAmata potAnA sthAne pahoMcI zake che. samudra potAnuM raudrasvarUpa dhAraNa kare che jyAre mahAbhayAnaka moTAM moTAM mojA UchaLI rahyA hoya che ane temAM bhayaMkara magara, jaLaghoDA jevA krUra jaLacara prANIo, temaja moTI moTI sTImara paNa jenA moDhAmAM cAlI jAya tevI vahela jevI mahAkAya mAchalIo vagere bhayaMkara jaLacara prANIo sapATI para AvI jAya che ane tenA UchALAthI je subdha ane DAmADoLa thaI rahyo che evo samudra. jemAM vacce moTo vaDavAnala phATI nIkaLyo hoya, evA samudranI vacce moTA uchALA mAratAM tophAnI mojAM upara DagamagatuM vahANa ane temAM beThelA musApharo paNa he jinezvara ! ApanuM nAmasmaraNa kare che. tyAre te koI paNa prakAranI muzkelI vagara samudrane pAra karI jAya che, vahANa DUbatuM bacI jAya che. samudra zAMta thaI jAya che. prabhunA nAmasmaraNathI temanA guNonA ciMtana vaDe to bhavasamudrane pAra karI ja zakAya che. arthAt bhavabhramaNanI bhramaNAmAMthI chUTIne mokSarUpI zAzvata sukhane prApta karI zakAya che. to sAmAnya samudrane to pAra karI ja zakAya. A zlokano gUDhArtha samajatAM vizeSa spaSTa thAya che. samudra eTale saMsArasamudra. saMsAranA coryAzI lAkha yoninA paribhramaNamAM phasAyelo jIva eka gatimAMthI bIjI gatimAM bhamyA ja kare Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 313 che. A bhavabhramaNanA pherAmAMthI mukta thavAno koI ja mArga dekhAto nathI. A saMsArasamudrano mokSarUpI kinAro jaNAto nathI. A saMsArasamudramAM bhaTakI rahelA jIvAtmAne viSayasukha ghAtI karma ane aghAtI karmarUpI magaramacchonAM baMdhanoe potAnA pAzamAM barAbara jakaDI rAkhyo che. A karmo pravAsIrUpI bhavya jIvAtmAne mokSa mAtra tarapha prayANa karatAM aTakAve che. samudramAM jema moTAM moTAM mojAM, taraMgo UchaLI rahyAM che tema saMsArasamudramAM AzA ane eSaNArUpa mananA taraMgo UchaLe che je mokSa tarapha javA mATenA mArgane avarodhe che. DaoN. sarayU mahetA A gUDhArtha samajAvatAM jaNAve che ke, "viSayasukharUpI magaramaccho Adi zikArane phasAvavA jyAMtyAM kUdAkUda karIne pharI rahyA che. jyAM AzA ane tRSNArUpI mahAkAya mojAMo aneka prakAre UchaLI rahyAM che evA saMsArasamudramAM jo bhavya jIvarUpI yAtrika phasAyo hoya ane e vakhate jo prabhune sAcA hRdayathI smare to tenI sarva prakAranI bhIti dUra thAya che." prabhunuM nAmasmaraNa AvI paDelI bhayaMkara paristhitinuM nivAraNa karavAnuM adbhuta kArya kare che. saMsArasamudramAM DUbakIo khAtA jIvAtmAo vizuddha rUpe nAvanuM ja zaraNa svIkAre to saMsArasamudra sukhapUrvaka tarIne sAme kinAre pahoMcI zakAya che. samudrabhaya-nivAraNa jevA zaktizALI zlokanI racanA stotrakAra sUrijIe karI che. prabhunA nAmanuM smaraNa-stavana karavAthI eka prakAranI zakti utpanna thAya che. A zakti e paramANuonI zakti che. pulonI zakti che. prabhunA zaktizALI pula-paramANuo bIjAM vighnorUpI, bhayarUpI ke karmarUpI kamajora pudgalono nAza kare che ane prabhunA nAma-smaraNanA prabhAvathI ahIM bhayAnaka samudrayAtrA paNa kuzaLatApUrvaka pAra paDI jAya che. tema saMsArarUpI sAgaramAM saMkalpavikalparUpa DAmADoLa manarUpI taratI nAvane prabhunA caraNayugalanuM zaraNa svIkAravAthI sAme kinAre mokSarUpI lakSane pahoMcavAno eka mAtra upAya sUrijIe batAvyo che. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA A zlokane gotrakarmanA pratIka rUpe samajAvatAM jaNAve che ke, "saMsArarUpI samudramAM jIvanarUpI jahAja tenA gantavyasthAna para javA mATe ghaNI tIvratAthI gati sAdhIne pragati kare che. paraMtu A mahAyAtrAnA madhyamAM gotra karmanA UMcA-nIcA taraMgo jAgIne kyAreka mAna-apamAna athavA AkarSaNa dhRNAnI bhAvanAothI utpanna viSaya vAsanArUpa matsya sAthe athaDAya che. A athaDAmaNathI bhayajanya durghaTanAno vaDavAgni utpanna thAya che."55 saMsArasamudranA paribhramaNamAM phasAyelo jIva potAne jyAM mULa svarUpe pahoMcavAnuM che, tyAM pahoMcavA mATe vegapUrvaka gati karato hoya che. e gati dvArA tenA pApakarmano kSaya thAya che ane puNya-karmano udaya thAya che. paraMtu A mahAbhiniSkramaNarUpa yAtrAmAM jIvAtmAnA karmane anurUpa gotra maLe che ane e gotranA AdhArarUpa mAna-sanmAna ke apamAna thatAM hoya che. karmagatine AdhIna koInA pratye dhRNAnI bhAvanAothI viSayavAsanArUpa mahAkAya magaramaccho jIvAtmAne Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 - |bhaktAmara tulya namaH | mokSamArgamAM gati karatAM aneka kaSTo ane rukAvaTa utpanna kare che. te dvArA bhavabhramaNanI bhramaNArUpa vaDavAgni utpanna thAya che. A vaDavAgni sarvanAza lAvavA mATe bhayajanaka aMga banI rahe che. eTale ke jIvAtmAe atyAra sudhI je pragati karI che te pragatino sarvanAza thaI jAya che. jIvAtmA adhogatinA paMthe cAlyo jAya che. paraMtu jo AvA samaye zrI jinezvaradevanuM nAma-smaraNa karavAmAM Ave to teno adhogatinA paMthe javAno bhaya aTakI jAya che ane pragatinA paMthe prayANa kare che. prabhunuM nAma-smaraNa ja mokSapaMthe javAno eka mAtra sahAro che. tenuM smaraNa ane zaraNa je svIkAre che tene te sarvabhayothI avazya bacAve che. tAtparya ke zrI jinezvaradevanuM nAma-smaraNa gajabhaya, siMhabhaya, agnibhaya, sarvabhaya, yuddhabhayanI jema ja samudramayamAM paNa rakSaNa ApanAruM che. zloka 41mo udbhUtabhISaNajalodarabhArabhugnAH zocyAM dazAmupagatAzyutajIvitAzAH / tvatpAdapaGkajarajo'mRtadigdhadehA mA bhavanti makaradhvajatulyarUpAH / / 41 / / aMgo jenAM atizaya vaLyAM peTanA vyAdhiothI. jeNe choDI jIvana jIvavA sarvathA Aza tethI; tevA prANI zaraNa prabhujI ApanuM jo dhare che, teo nize jagatabharamAM deva rUpe phare che. (41) zabdArtha mUta mISaNa - bhayaMkara utpanna thayelo, jhanora - jalodarano roga, mAra munA: - bhArathI vAMkA vaLI gayela, zodhyAma rAma - zocanIya dazAne, dayanIya dazAne, 35tA: - pAmelA, zrutanIvitA: - jeNe jIvavAnI AzA choDI dIdhI che evA, pagarakho - ApanA caraNarUpI kamaLanI dhULa rUpa, amRta - amRta, vizva verA: - lepAelA zarIravALA, matsya mavatti - manuSyo thAya che. makaradhvanarupA - kAmadeva samAna rUpavALA. bhAvArtha : he parama tAraka ! je bhayaMkara jalodarano roga utpanna thayelA peTanA bhArathI vAMkA vaLI gayA che ke je dayA Upaje evI dazAne pAmyA che ane jemaNe jIvavAnI AzA choDI dIdhelI che evA manuSyo ApanA caraNakamaLanI rajarUpI amRtanuM potAnA zarIra upara lepana kare to kAmadeva samAna rUpavALA thAya che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 315 vivecana : gAthA 41 sUrijIe atyAra sudhI bAhya kaSTonuM varNana karyuM che jyAre A zlokamAM temaNe bhayaMkara temaja atyaMta trAsadAyaka ane jIvaleNa evA jalodaranA roganI, zarIrakaSTanI vAta karI che. A zloka paNa eka adbhuta rUpaka che. zArIrika kaSTa hoya to paNa prabhunuM nAmasmaraNa karavAthI suMdara pariNAma Ave che. mAnavazarIrane jyAMthI saMpUrNa poSaka dravya maLe che te zarIranuM mukhya aMga peTa che. AthI zarIranuM agatyanuM aMga paNa che. peTanI kharAbI koI paNa roganuM janmasthAna che. arthAt peTanI kharAbI koI paNa roganA mULamAM kAma karatI hoya che. ahIM stotrakAra sUrijIe temanA samayanA mahArogo paikI jalodara jevA peTanA asAdhya roganI vAta karI che, jyAre anya rogo susAdhya haze. AvA bhayaMkara ane ati trAsadAyaka ane jIvaleNa jalodara rogathI pIDAtA jenA hAthapaga ati durbaLa ane pAtaLA thayA che, aMgeaMga vikRta thayA che ane peTamAM pANI bharAtuM jAya ane te kAraNe vRddhi pAmatuM jAya. AvA loko paNa prabhunA caraNa-kamaLanI 2jarUpa amRta vaDe potAnA zarIranuM lepana kare to tenI hAlatamAM tvarita sudhAro thAya che. arthAt te rogarahita thaI jAya che. taduparAMta te kAmadevanA jevo svarUpavAna banI jAya che eTale ke te saMpUrNa nirogI banI jAya che. DaoN. sarayU mahetA A zlokane paramArtha dRSTie samajAvatAM jaNAve che ke, "zarIrane vikRta ka2vAmAM jalodara e mukhya darada che. tema AtmAne vikRta karavAmAM karma e mukhya darada che. karmarogathI pIDAto jIva coryAzI lAkha jIvayoninA zarIranI vikRti dhAraNa kare che. eTale ke karma. rogane kAraNe AtmAnA aMgeaMga, pradeze pradeza vAMkA vaLI gayA che; vikRta thaI gayA che ane AvI duHkhada avasthAmAMthI pasAra thatAM, A daradathI chUTavAnI jene koI AzA rahI nathI evo AtmA paNa jo prabhunuM zaraNuM le, prabhunA caraNa-kamaLanI 2jarUpI amRtanuM lepana kare arthAt sarvabhAva prabhune arpaNa ka2I varte to, kAmadeva jevA uttama zarIrane atyuttama avasthAne mokSa gatine pAme che. prabhunA zaraNe jatAM jene jIvavAnI AzA rahI nathI tevo jIva paNa amara bane che.'56 karmano udaya thatAM vividha prakAranA upasargo thAya che. roga e paNa eka upasarga ja che. jalodara nAmano rogarUpI upasarga thatAM zarIra beDoLa thAya che. jyAre karmarUpI upasargathI AtmA vikRta bane che. karmathI pIDAto AtmA coryAzI lAkha jIvayonimAM bhaTake che tyAre zarIra aneka vikRtio dhAraNa kare che. arthAt karma rUpI roganA kAraNe AtmAnA eka eka pradeza vAMkA vaLI jAya che ane AvI duHkhada paristhitimAMthI bahAra nIkaLavAnI koI AzA nathI hotI evA samaye jo prabhunA caraNa-kamaLanI 2jarUpI amRtanuM lepana karavAmAM Ave to AtmA makaradhvaja tulyArUpA' kAmadeva samAna rUpane arthAt kAmadeva samAna ucca gatine mokSagatine pAme che. tAtparya ke AtmA prabhunA caraNa-kamaLanuM zaraNuM laI tenI rajAmRtanuM lepana kare to mokSa Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 / / bhaktAmara tulyuM namaH II pAme che. lodara to zarIrano roga che. te ati bhayaMkara jIvaleNa hovA chatAM prabhunA caraNakamaLanI 2jAmRtanuM deha para lepana karavAmAM Ave to zarIra kAmadeva samAna suMdara rUpane pAme che. sUrijIe A zlokamAM kahyuM ke prabhunA caraNa-kamaLanA rajarUpa amRta vaDe zarIrane lepa karavAthI teno deha kAmadeva samAna rUpALA zarIrane pAme che. tenuM tattvArtha svarUpa joIe to - sUrijIe 'tvatpAdapaMkaja' zabda vAparyo che. te samyakdarzana, jJAnapUrvaka samyak cAritra svarUpa vizuddhatAnA bhAvo che. A zlokanA tattvArthane anurUpa zrI kuMdakuMdAcArye vizuddhinA bhAvonI anurUpa vyAkhyA zrI paMcAstikAya saMgrahamAM ApI che : "arihaMta-sAdhu-siddha pratye bhakti ceSTA dharmamAM; anugamana zrI guruo taNuM pariNAma rAga prazastanA.' ,,57 tyArabAda sUrijIe 'rajomRta' zabda vAparyo che. 'rajomRta' eTale raja ane amRta ema be zabdo che. raja eTale aghAtI karmanA 52mANuo ane amRta eTale zAtAvedanIya aghAtI karmanI puNya prakRtio ane 'digdhadehA', AmAM paNa be zabdo che : digdha ane deha, digdha eTale puNya prakRtiono udaya ane deha eTale kAryaNa zarIra. zAtAvedanIya ane azAtAvedanIya baMne aghAtI karmanA prakAro che. azAtAvedanIya karmanA udayathI zarIramAM aneka prakAranA rogonI utpatti thAya che. tevI ja rIte bAhya dRSTie jotAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA saMyogathI zarIramAM roga utpanna thatAM ja azAtAvedanIya karmano udaya thAya che. 'rajomRta' zabdamAM zAtAvedanIya karmanA udayanI vAta che. arthAt roga e azAtA vedanIya karmanA udayano vipAka che ane 'romRta' zAtAvedanIya karmanA udayano vipAka, tenuM nivAraNa che. arthAt koI paNa prakAranA rogAdino udaya azAtAvedanIya karmanA paripAkarUpa hoya che ane tenuM nivAraNa zAtAvedanIya karmanA paripAkarUpa hoya che. A zAtAvedanIya karma eTale prabhunA caraNakamaLanA 2jarUpI amRta vaDe kAryaNazarIra para lepana karavuM ane lepana karavAthI sarva rogono, sarva karmano nAza thAya che ane kAmadeva samAna zarIra-mokSanI prApti thAya che. sUrijIe vedanIya karmanI pradhAnatAmAM jIvana-mRtyunuM rahasya batAvIne rogamuktino upAya prabhunA caraNakamaLamAM batAvyo che. dareka roganuM mULa peTa mAnavAmAM Ave che. paNa jo tene nirogI rAkhavAmAM Ave to koI paNa prakArano roga thato nathI. tevI ja rIte AtmAne nirogI rAkhavAmAM Ave to karma vagaranI avasthA eTale ke mokSaprApti thAya che. A baMne roga ane karmathI chuTakAro meLavavA mATe prabhunA caraNakamaLanI rajAmRtanuM lepana ja eka mAtra upAya che. sUrijI jalodara roganI avasthAnI vAta prathama caraNamAM kare che. dvitIya ane tRtIya caraNamAM temaNe bIjI be avasthAnI vAta karI che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) 3bhUta bhISaNa natovara: (2) zauyyAm zAmupAtA: -- - zrI bhaktAmara stotra * 317 utpanna thayelo bhayaMkara jalodara koI paNa ciMtAgrasta avasthA (3) zrutIvitAzA: jemaNe jIvavAnI AzA choDI dIdhI hoya tevo mANasa. AvI traNa avasthAnI vAta sUrijIe prathama be caraNamAM karI che ane aMtima be caraNamAM A traNa avasthAmAM mukti meLavavAno mArga batAvyo che. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhAjI AnA saMdarbhamAM jaNAve che ke, prathama caraNamAM jalodarathI daihika rogathI, bIjAmAM mAnasika rogathI ane trIjAmAM jIvana saMbaMdhita samasyAmAM paNa paramAtmAnuM smaraNa eka vizeSa samAdhAnanI dizA pradAna kare che.'58 zArIrika, mAnasika roga ane jIvananI AzA samApta thaI gaI hoya e traNe avasthAmAM prabhunuM nAmasmaraNa ane za2Na ja eka mAtra samAdhAna che. arthAt prabhubhaktimAM lIna thaI javuM, tenA 2jarUpI amRta vaDe tanane lepana karavuM ane manane bhIMjavI devuM. tenAthI zArIrika ane mAnasika rogothI mukta thavAya che ane jIvananI AzA pharIthI prajvalita thAya che. sUrijIe mokSagati tarapha prayANa karavAnuM vadhu eka sopAna batAvyuM che. zloka 42mo ApAdakaNThamuruzRGkhalaveSTitAGgA gADhaM bRhannigaDakoTinighRSTajaGghAH / tvannAmamantramanizaM manujAH smarantaH sadyaH svayaM vigatabandhabhayA bhavanti / / 42 / / je kedInA pagamahiM are beDIo to paDI che, mAthAthI te jakaDI laIne jAMgha sudhI jaDI che; evA kedI manuja prabhujI Apane jo smare che, sarve baMdho jhaTapaTa chUTI chUTathI te phare che. (42) zabdArtha ApAt jam - pagothI mAMDIne gaLA sudhI, utkRDvata - moTI sAMkaLothI, veSTitAjJA - jenAM aMgo bAMdhI dIdhelAM hoya, Dham - majabUta, vRt niyADa - moTI moTI lokhaMDanI beDIo, hoTinidhRSTa - cheDAothI atyaMta ghasAI rahI che, naDyA - jAMgho, manunA: - manuSyo, hRt nAmamantram ApanA nAmarUpI maMtrane, anizam - satata, niraMtara. smarantaH smaraNa karavAthI - sadyasvayam - tatkALa potAnI meLAe ja, vigata vanya mayA - baMdhanano bhaya cAlyo javo, matti thAya che. -- Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 bhAvArtha : / / bhaktAmara turthya namaH II jemanA pagethI mAMDIne gaLA sudhInAM aMgo moTI sAMkaLo vaDe majabUta rIte baMdhAyelAM che ane jemanI jaMghAo moTI beDIonA cheDAothI atyaMta ghasAI rahI che evA manuSyo paNa jo niraMtara AnA nAmarUpI maMtranuM smaraNa kare to potAnI meLAe ja tatkALa baMdhananA bhayathI mukta thAya che. vivecana : gAthA 42 A zlokamAM pagathI mAthA sudhI lokhaMDanI beDIthI baMdhAyelA zarIranI vAtamAM paMDito ane rAjadarabArIonI kAnabhaMbheraNIthI uzkerAI jaI rAjA bhoje stotrakAra mAnatuMgasUrijIne beDIthI bAMdhI jelamAM pUryA hatA teno aNasAra che. A zlokamAM upasargamAMthI mukta thayA temaja kArAvAsa daramyAna "bhaktAmara stotra''nI racanA thayAno aNasAra paNa maLe che. sAta prakAranA bhayono ullekha AgaLanA sAta zlokamAM AvI gayo. have AThamA baMdhana bhayasaMbaMdhI stotrakAra sUrijI kahe che ke, eka mANasane game te gunA mATe athavA rAjAnI avakRpA UtaravAthI baMdIkhAne pUryo hoya ane tenA hAthe page lokhaMDanI moTI beDIo nAkhI hoya tathA tenA AkhA zarIrane lokhaMDanI jaMjIrothI jakaDI lIdhuM hoya, paNa te manuSya jo jinezvaranA nAmarUpI maMtrano satata jApa karyA kare to jaladI baMdhanamAMthI mukta thAya che. sUrijI dvArA AThamA baMdhana bhayane A zlokamAM varNavavAmAM Avyo che. ahIM sUrijIe potAnI ja avasthA varNavI hoya tevo aNasAra Ave che. bhoja rAjAe dveSayukta paMDitonI kAnabhaMbheraNIthI temane pagathI mAthA sudhI lokhaMDanI beDIthI bAMdhI baMdIkhAne pUrI dIdhA hatA ane zarIra akaDAI jAya tathA beDIonA agrabhAgathI jenI jaMghAo ghasAI rahI che, evI duHkhada paristhitimAM AvI paDacA hatA.. AvI kaThora avasthAne vistRta karIne teo to prabhunA nAmasmaraNamAM dhyAnastha banIne tenA guNonA kIrtanamAM lIna banI gayA hatA. A stotra dvArA ja e sAbita thaI jAya che ke teo prabhusmaraNamAM ane prabhunA guNagAna karavAmAM eTalA tallIna thaI gayA hatA ke temanAM lokhaMDanAM majabUta baMdhano eka pachI eka ApoApa tUTavA lAgyAM ane stotra pUrNa thatAM teo saMpUrNa baMdhanothI mukta thaI gayA. svayaM rAjA, dveSayukta paMDito ane darabArIo badhA ja A alaukika, adbhuta ane camatkArika ghaTanAnA sAkSIdAra banyA hatA. arthAt lokhaMDanI beDInAM majabUta baMdhanothI baMdhAyelo manuSya jo prabhunA nAmarUpI maMtranuM satata ciMtana-manana karyA kare to te avazya TUMka samayamAM baMdhanomAMthI mukta thAya che. Avo apUrva mahimA prabhunA nAmasmaraNano che. A zlokamAM je rUpaka che tene tattvArtha dRSTie samajI zakAya ke, jelamAM pUryAnI vAtamAM' A saMsAra eka jela che tevo artha thAya che. te pachI pagathI te mAthA sudhI beDInAM baMdhanothI baMdhAyeluM zarIra ane A beDInA agrabhAgathI jenI jaMdhA ghasAI rahI che evo manuSya arthAt Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 319 karmanI beDIothI baMdhAyelo jIvAtmA, jelamAM purAyelo kedI eTale ghAtI ane aghAtI karmanI jALamAM phasAyelo jIvAtmA. eTale ke pagathI mAthA sudhInA zarIranAM ATha aMga che - be hAtha, be paga, nitaMba, pITha, hRdaya ane mastaka ane cAra ghAtI karma ane cAra aghAtI karmo - A ATha karmonI beDIothI baMdhAyelo jIvAtmA. brahasnigaDa koTi nivRSTa jaMghA" eTale ke beDInA agrabhAgathI jenI jaMdhAo ghasAI rahI che, teno artha vartamAna samayamAM udayamAM AvelA karmathI AtmAnuM sukha ane sattva nAza pAme che. aghAtI ane ghAtI karmanI beDIothI jakaDAyelo jIva chUTavA mATe "samyaka darzana, jJAna, cAritrANi mokSamArga: eka mAtra upacAra che. arthAt karmanI beDIothI baMdhAyelA jIvAtmAne chUTavAno eka mAtra upAya bhagavAnanA nAmasmaraNapUrvaka samyak darzana, jJAna, cAritranI ArAdhanA karavAno - tema karavAthI te avazya baMdhanamukta thAya che ane tene mokSapadanI prApti thAya che. tattvasAra zAstramAM paNa AvA ja bhAvane darzAvato eka zloka che : teSAM akSararUpaM bhavya manuSyANAM dhyAyamAnAnAm / vadhyate puNyaM bahuzaH paraMparayA bhavenmokSaH ||4||58 arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sarva sAdhu e paMca parameSThInA svarUpanA vAcaka akSarAtmaka bIjAkSaro eTale ke padastha dhyAnanA vAcaka maMtrarUpa akSaronuM dhyAna karanArA bhavya jIvone ghaNA prakAranAM puNyono baMdha thAya che. tema ja paraMparAe mokSanI prApti thAya che. paMca parameSThInA bIjAkSaro ghaNA che. jemAM udAharaNa rUpe "OM ahaM namaH che." stotrakAra sUrijIe A zlokamAM tvanAma maMtra' zabda vAparyo che te 3OM ahaM namaHnA arthamAM che. viziSTa tattvArtha dRSTie joIe to "tvanAma maMtra maniza manunA: ramanta:" jeno artha prabhunA nAmanuM dinarAta smaraNa karavuM tevo thAya che. bhagavAnanA svarUpane oLakhIne tene namaskAra karavA tene samyak darzana kahevAya che ane jJAnapUrvakanA samyak darzananI dinarAtanI ArAdhanAnA phaLa svarUpe paraMparAe mokSanI prApti thAya che. "saMgha svaye virata vaMdha mAmatti" turata ja svayaM pote (dhyAna karanAra) potAnA ja puruSArthathI baMdhananA bhayathI mukta thAya che evo artha thAya che. vigata vaMdha mayA zabdono samAsa chUTo karatAM vigata vaMdya ane vigata mayA ema thAya che. vita vaMdhano tattvArtha karmabaMdhanathI chUTI mokSane prApta kare che ane te ja pramANe vAta mAno tattvArthamukta thaIne nirbhaya padane pAme che. ane nirbhayapada e mokSanuM bIjuM nAma che. arthAtu prabhunA nAmasmaraNanuM dinarAta ArAdhana kare che tene bhavabhramaNAnA pherAno bhaya raheto nathI. te nirbhayapadane eTale ke mokSapadane prApta kare che. zrI mAnatuMgasUrijInA bhAvone samajAvatAM zrI kAnajI svAmI jaNAve che ke, "prabho : koI pUrvanAM pApa karmodayane lIdhe bahArathI bhale koI jela ke beDInuM baMdhana hoya paNa aMtaramAM nirdoSa ArAdhanA vaDe amAro AtmA bhavanAM jelanAM baMdhanothI chUTI rahyo che; amArA hRdayamAM Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 . || bhaktAmara tulya namaH | Apa birAjo cho. ApanI ArAdhanA vaDe bhavabaMdhana tUTatAM bahAranAM baMdhana paNa chUTI jaze." koI evAM pApakarmo che je pUrva bhavamAM bAMdhyA haze tenA udayanA phaLa svarUpe kArAvAsa ke beDIonuM baMdhana bhale hoya paraMtu hRdayasiMhAsana para prabhu birAje che ane tenI dinarAta satata ArAdhanA karavAthI karmanA baMdhananI beDI toDIne bhavabhramaNarUpa kArAvAsamAMthI mukta thaI jaIzuM. arthAt mokSanI prApti thaze. jo janmonAM baMdhana tUTatAM hoya to zarIranAM bAhya baMdhano to avazya tUTI jaze. A zlokanI racanA thatAM ja sUrijI beDInAM baMdhanomAMthI mukta thaI gayA. Ama ahIM sUrijIe adbhata rahasya samajAvyuM che ke prabhunA nAmanuM niraMtara smaraNa karavAthI avazya baMdhanamukta thavAya che. pachI te baMdhana zArIrika hoya ke AtmAnAM baMdhano hoya. arthAt zarIre beDInAM baMdhano hoya ke kArAvAsa hoya ke AtmAne lAgelAM ghAtI-aghAtI karmanAM baMdhano hoya tenAthI mukti, mokSapadanI prApti avazya che. aghAtI karmanuM pratinidhitva vedanIya karma dharAve che. beDInAM baMdhano azAtAvedanIya karmanA kAraNe che. paraMtu prabhunA nAmasmaraNanA prabhAvathI azAtAvedanIya karma dUra thAya che ane zAtAvedanIya karmano udaya thAya che. eTale ke prabhunA nAmanA prabhAvathI azAtAvedanIya karmano nAza thavAthI bhayano paNa nAza thAya che ane zAtAvedanIya karmano udaya thAya che arthAt mokSasukhanI prApti thAya che. Ama, sUrijIe aSTa bhayonI sAthe sAthe ghAtI ane aghAtI karmonA Atmapradeza para paDelAM AvaraNonA nivAraNa karavAne mATe prabhunA nAmanuM smaraNa ane zaraNa eka mAtra upAya che, evuM suMdara Alekhana karyuM che. zloka 43mo. mattadvipendra-mRgarAja-davAnalA-hisaGagrAma-vAridhi-mahodara-bandhanottham | tasyAzu nAzamupayAti bhayaM bhiyeva, yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte / / 43 / / gAMDA hAthI siMha dava ane sarva yuddha thaelI, abdikerI udara dara baMdhane ke banelI; evI bhIti jhaTapaTa bahu temanI to hare che; jeo tArUM stavana prabhujI premathI re kare che. (43) zabdArtha T: matimAna - je buddhimAna manuSya, ruman stavama nathIte - A stotrano niyamita pATha kare che. tAvam - ApanA, tarI gAzu - tenA zIgha (tatkALa), nArIm - nAza, 3payAti - pAme Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. mam bhaya, miyAva siMha, vAnana dAvAnala roga, nyana satyam bhAvArtha : - zrI bhaktAmara stotra ja -- 321 jANe ke bhaya pAmIne, mattadvipendra madamAtA hAthI, mRArAna ahi - sarpa, sagrAma - yuddha, vAridhi - samudra. maddovara - jalodara baMdhana AdithI utpanna thayelAM. - he jinendradeva ! A rIte je buddhimAna manuSya ApanA parama stotrano niyamita pATha kare che tenA madonmatta hAthI, siMha, dAvAnala, sarpa, viSama yuddha, samudra, jalodara roga ane baMdhana vagerethI utpanna thayelA bhaya svayaM bhaya pAmIne tatkALa nAza pAme che. vivecana : gAthA 43 stotrakAra sUrijIe 35thI 43 A nava zlokamAM judA judA aneka bhayomAMthI aSTabhayanivAraNanI vAta karI. te badhAM bhayonA nivAraNanA sArasvarUpa vAta A zlokamAM che. arthAt sAmAnya rIte stotranA aMtamAM tenI phalazruti kahevAmAM Ave che. e ja rIte stotrakAra sUrijI ahIM A zlokamAM stotranI phalazruti varNavatAM jaNAve che ke, he jinezvaradeva ! je buddhimAna mANasa tamArA A stavanano niyamita pATha kare che tenAM madonmatta hAthI, siMha, dAvAnala, yuddha, zatrusenA, tophAnI samudra, jalodara roga tathA beDInA baMdhanathI utpanna thayelA sarva bhaya, stotranA pAThanA bhayathI nAza pAme che. he prabhu ! je buddhimAna mANasa zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti kare che, tenuM satata nAmasmaraNa kare che ane atyaMta dhyAnapUrvaka teno jApa kare che te bhayarahita thaI jAya che. teno bhaya kSaNa mAtramAM nAza pAme che. arthAt A kevI rIte zakya bane che te mATe stotrakAra sUrijIe suMdara majAnI kalpanA karI che ke bhaya naSTa kevI rIte pAme che. bhaya pote ja bhayabhIta thaI jaze. je bhakta tanmayatApUrvaka prabhunuM smaraNa kare che. tenI pAse AvatAM bhaya paNa bhayabhIta thaI jAya che. arthAt bIjAone bhayabhIta karanAra prabhunI stuti dvArA bhaya pAme che ne te prabhunA bhaktanI pAse bhaya pamADavA Avato ja nathI. Ama prabhunA nAmasmaraNa mAtrathI bhakta bhayarahita thaI jAya che. tAtparya ke 'he bhagavAn je buddhimAna mANasa ApanA A stavanano pATha-dhyAna ka2ze ane tenA tattvArthane hRdayamAM dhAraNa karaze tenA hRdayamAM bhayane Azraya na maLatAM te bhaya pote ja bhayabhIta thaIne bhAgI jaze. arthAt traNa jagatanA nAtha, jJAna, darzana, cAritrane dhAraNa karanAra, meru parvata samAna avicala evA prabhunI jinabhakti jenA hRdayamAM vidyamAna che tene saMsArano koI bhaya nathI. te nirbhayapaNe sarva bhayano sAmano karI zake che. A zlokamAM stotrakAra sUrijI A stotranuM mahAtmya pragaTa kare che. A saMdarbhe DaoN. sarayU mahetA NAve che ke, "koI paNa prakAranA azubhano udaya hoya to te A stavanathI avazya nAza Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 / / bhaktAmara tulyuM namaH II pAmanAra che. tevI khAtarI ApaNane AcAryajI pAsethI prApta thAya che. temanI baMdhana avasthA A stotranA pATha pachI muktAvasthAmAM palaTAI hatI. te sarvavidita che ane e ja enuM mukhyatama mahAtmya che.''6 ghAtI karma ke aghAtI karma koI paNa prakAranA azubha karmano udaya thAya to temAMthI mukti meLavavAnuM ekameva sAdhana prabhunuM stavana, guNagAnano pATha karavAthI azAtAvedanIya azubhakarma avazya nAza pAme che. sarva koI jANe che ke zrI mAnatuMgasUrijIne kopAyamAna thayelAM rAjAe beDInAM baMdhanothI jakaDIne baMdIvAna banAvyA hatA. A azubha karmonA udayano nAza karavA mATe temaNe hRdayamAM prabhune sthApI tenI stavanA karavA rUpe stotranI racanA zarU karI tyAre na to te temanA zarIramAM hatA. na baMdIgRhamAM hatA. paraMtu teo temanA AtmAmAM ja sthita hatA. AvA bhAvathI stotranI racanA-pATha karavAthI beDInA baMdhananA bhayanI avasthA muktAvasthAmAM badalAI gaI hatI. e ja A stotranuM mahAtmya che. arthAt prabhunA nAmanuM smaraNa ane temanAmAM tadrupatA, ekAtmatA, ekAgratAne kAraNe sUrijIe AvA adbhuta stotranI racanA karI ane tenI phaLasiddhi svarUpe baMdhanomAMthI mukta thayA. zrImAnatuMgasUrie zrI AdinAtha bhagavAnanI stutinA mAdhyama dvArA abhayano maMtra Apyo che. A maMtrano pATha karavAthI bhayane dUra karI abhaya banI zakAya che. bhaya ane abhayane samajAvatAM AcArya mahAprajJa jaNAve che ke, "sauthI moTo bhaya che pramAda. sauthI moTuM abhaya che apramAda, jAgarUkatA, bhagavAna mahAvIre sAdhanAnuM sauthI moTuM sUtra ApyuM apramAda. apramatta vyaktine koI bhaya hoto nathI. jyAM paNa pramAda hoya che tyAM bhaya pedA thaI jAya che. apramAda sauthI moTI sAdhanA che abhayanI. apramAda eTale abhaya, ane pramAda eTale bhaya. bhaya pramAdamAMthI pedA thAya che ane abhaya apramAdamAMthI pedA thAya che. AcArya mAnatuMge apramattatAnI sAdhanA mATe saMketa Apyo che ane te saMketa khUba mahattvapUrNa che. A bIjamaMtronuM, A zlokomAM khUba mahattva che. jo temanI sAdhanA barAbara cAle, ArAdhanA barAbara cAle to pelAM ATha bhayanI sAthe sAthe anya bhayamAMthI paNa mukti pAmI zakAya che.''61 pramAda e sauthI moTo bhaya che. kAraNa pramAda e ajJAnatAnI nizAnI che. jyAre apramAdajAgarUkatA e sauthI moTo abhaya che. abhayane prApta karavA mATe zrI mAnatuMgasUrie AdinAtha bhagavAnanI stavanA dvArA stotranI racanA karI che. ane e stotranA zloko, bIja- maMtro apramAdanI-abhayanI paristhiti nirmANa kare che. temaNe ATha bhayonuM varNana karI tenA nivAraNa mATe ATha zlokanI racanA karI che. A zlokonI sAdhanA-ArAdhanA barAbara cAle to ATha bhayonI sAthe anya bhayomAMthI paNa mukti pAmI zakAya che. sUrijIe ATha bhayonuM nivAraNa darzAveluM che. paraMtu temaNe pote namiUNa-bhayahara statramAM darzAvelA ATha bhayomAM A stotramAMnA ATha bhayomAMthI be prakAranA bhaya judA paDe che. e be bhayomAM jalabhayathI jalanA pUrano bhaya; ane Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 323 corabhaya eTale ke cora taraphano bhaya. A baMne bhayane bhayahara stotramAM darzAvavAmAM AvyAM che. jyAre bhaktAmara stotramAM tenA sthAne samudrabhaya ane baMdhanabhaya ema be bhayonuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. A stotranA paThanathI ATha bhaya sivAyanA anya bhayo paNa nAza pAme che. sUrijIe A ATha prakAranA bhayonuM nirUpaNa kareluM che tenuM vibhAjana karavAmAM Ave to hAthI, siMha ane sarpano bhaya e tiryaMca upasarga che. dAvAnala ane vaDavAnalano bhaya e nisargakata upasarga che. yuddha e manuSyakRta upasarga che. jyAre chellA be jalodara ane baMdhanano bhaya e karmakatA upasarga che. tiryacakRta, nisargakRta, manuSyakata ane karmaphata je ATha upasargo batAvyA che te anya aneka bhayonuM pratinidhitva kare che. ane anya nivAraNamAM paNa sahAyabhUta thAya che. laghuzAMti sUtramAM kahevAmAM AvyuM che ke, upasargAH kSayaM yAnti chidyate vighnavallayaH / " manaH prasannatAmeti pUjyamAne jinezvare / / arthAt jinezvaranI bhaktithI upasargo dUra thAya che. vighnarUpI latAono cheda thAya che ane mana prasanna rahe che. jinezvaranI bhaktithI koI paNa prakAranA upasargono nAza thAya che. koI paNa jAtanAM vighno dUra thAya che ane mane haMmezAM prasanna rahe che. prabhunuM nAmasmaraNa jyAM che tyAM koI ja duHkha nathI. AnaMda ja AnaMda pravarte che. mana prasanna che, AnaMdita che. tyAM anya koI bhaya tene satAvI zakato nathI. mananI prasannatA e ja paMcamahAvratapUrvakano sAmAyika bhAva che. namutthaNe sUtra jenI racanA indra karI che tenuM bIjuM nAma zikastava' che. A sUtramAM prathama zabda Namo arihaMtANaM bhagavaMtANaM che. eTale ke arihaMta bhagavAnane namaskAra ane A sUtranA chellA zabdo Namo jiNANe jiabhayANaM' eTale ke jeNe bhayane jItyo che evA jinezvara bhagavAnane namaskAra ema kahyuM. ahIM mAnatuMgasUrie "bhaktAmara stotranA prathama zlokamAM samyak praNamya' eTale ke bhagavAnane prathama samyaka prakAre praNAma karIne e zabdothI stotranI zarUAta karI ane 43mI gAthAmAM tasyAsu nAza mupayAti bhayaM bhiyeva' eTale ke bhaya pote ja bhaya pAmIne bhAgI gayo. Ama baMne stotramAM bhayanI vAta karI che. zloka 44mo stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM bhaktyA mayA ruciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajasraM te "mAnatuhA' mavazA samupaiti nakSmI: ||4|| Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 || bhaktAmara subhya namaH jene guMthI guNagaNarUpe varNaphUle ramujI, evI mALA vividha vidhie ApanI he prabhujI ! tene jeo nizadina ahA kaMThamAMhe dhare che, teo lakSmI sukhathI jagamAM mAnatuMgI vare che. (44) zabdArtha jinendra - he jinezvaradeva. stotra saMgama - A stotrarUpI mALA, tad TLe - ApanA guNo vaDe, nivAma - gUMthelI, : khana: - je puruSamavasyA - bhaktipUrvaka, mayAM - mArA vaDe, vira vaLa vicitra - suMdara varNa ane manohara, puNAma - puSpovALI, nana : - je puruSa, rUda - A saMsAramAM - vaMtima ghare - kaMThane viSe dhAraNa kare che, tam - tene, manatuma - pratiSThA prApta, mAnanIya puruSane vaza - vivaza thaIne, traWI. samuti - lakSmI prApta thAya che. bhAvArtha : he jinezvaradeva ! meM bhaktibhAvapUrvaka ApanA pUrvokta jJAnAdi guNo vaDe gUMthelI A stotrarUpI mALA manohara varNarUpI citravicitra puSpothI yukta che. je koI manuSya A saMsArane viSe potAnA kaMThamAM niraMtara dhAraNa kare che te pratiSThA prApta kare che ane lakSmI svayaM vivaza thaIne prApta thAya che. vivecanaH gAthA 44 stotrakAra sUrijI A stotranA aMtima zlokanI racanA karatAM upasaMhArapUrvaka tenuM uttama phaLa batAvatAM prasannatAthI kahe che ke, "he jinezvaradeva ! aneka prakAranA zabdAlaMkAra, rUpaka temaja daSTAMto sAthe AnA guNarUpI atyaMta manohara puSpo vaDe, ApanA pratyenI bhaktithI bhaktAmara stotrarUpI A mALA meM gUMthI che. je manuSyo A mALAne niraMtara paherI hRdayamAM dhAraNa karI rAkhaze te mahAnubhAva mAnatuMga svarga ane paraMparAe mokSarUpI lakSmIne avazya prApta karaze." - zrI mAnataMgararie zlokanA aMtima caraNamAM bhaktane mATe mAnataMga zabdano prayoga karIne AlaMkArika rIte potAnuM nAma gUMthI lIdhuM che. A mAnatuMga zabda dviarthamAM vAparI potAne thayelA upasarga ane e avasthA daramyAna suMdara, manohArI, madhura bhaktAmara stotranI racanA karI che. te tarapha temaNe nirdeza karela hoya tema lAge che. bIjo artha sAmAnya thakI UMcA thayelA evo thAya che. sAmAnya rIte dareka stotranA aMtima zloka tenA nicoDarUpa, phaLasvarUpa hoya che. bhaktAmara stotranA phaLasvarUpa A aMtima zloka che. sUrijIe stotramAM bhakti ane bhaktinuM phaLa, svarga temaja paraMparAe mokSanI prAptinI vAta A aMtima zlokamAM karI che. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra = 325 mokSanI prApti kevI rIte thaze ? teno rasto banAvatAM sUrijI kahe che ke, je koI bhavyajIva A stotrarUpI mALAne niyamita paNe kaMThamAM dhAraNa karaze eTale ke niyamita uttama bhAvapUrvaka teno pATha karaze te muktirUpI lakSmI mokSane avazya prApta karaze. A bhAvanA stotranI phaLazruti che. stotrarUpI mALA che te zrutajJAnarUpI dorAthI bhagavAnanA cAritranA aneka guNo raMgaberaMgI phUlo vaDe gUMthelI che. stotrarUpI mALA kevI hoya te samajAvatAM DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "prabhunA guNarUpI dorA vaDe, vividha akSarorUpI raMgIna phUlo vaDe bhAvathI gUMthAyelI che. koI paNa mALAmAM phUla, dorA ane dorAmAM phUlane parovanAra e traNenI jarUra paDe che. ahIM akSaro bhASAnA varNo rUpI phUla che. A akSarone sAMkaLanAra temAMthI bhavya arthanI niSpatti karanAra viziSTa arthavALo zabda bane che. Ama e kArya dorAnA kArya jevuM che. eTale ke guNo e dorA svarUpe che. ane e gUMthaNI kArya kare che. paroNIgara je ahIMyAM AcAryajI pote che ane phUla, dorA ane paroNIgara e traNeyanI ekatAthI suMdara mALA racAya che. evI ja rIte jJAna, darzana ane cAritranI ekatAthI suMdara AtmasvarUpa pragaTa thAya che. e dhvani pakaDatAM avazya AnaMda thAya." A zlokano prathama zabda "totra stra . arthAt stotra mALA che; "bhaktAmara e mAtra stotra nathI. paraMtu stotra mALA che. dareka mALAmAM doro eka ja hoya che. A mALA paNa eka ja dorAmAM prabhunA eka guNamAM baMdhAyelI che. mALA eka ja varNanAM puSponI paNa hoI zake ane vividha varNanAM puSponI paNa hoI zake. ahIM A bhaktAmara stotrarUpa puSpamAlA aneka jAtanAM puSponI banelI che. gujarAtI bhASAmAM vicitra'no artha na game tevuM sUga caDe tevuM ke na samaja paDe tevuM thAya che. A bhaktAmara stotrarUpa mALA paNa vaividhyavALI, vividhatAvALI, anekavidha suMdara puSponI mALA che. vicitra puSpam - aneka jAtanAM puSponI AgaLa temaNe "virava - vividha vargo zabda mUkyo che. rucira eTale lokonI ruci pramANenuM darekanA manane gamI jAya tevuM. zrI mAnatuMgasUrie lokonA manane ruce evuM kAvya banAvyuM che. teoe lokarucine samajIne kAvyaracanA karI che. teo lokAnugAmI nathI, paraMtu teo lokonI rucine lokottara mArge vALe che. kAraNa ke "bhaktAmara" jene ke jenetara, bhogArthI ke bhautikArthI, virAgArthI ke vItarAgArthI, mohArthI ke mokSArthI darekane gamI jAya tevuM stotra che. A stotranA paThanathI bhautikaprApti thaze. paNa te mAtra dehika haze. paraMtu paramasukha, mokSasukhane pAmavuM hoya to anaMtajJAna-darzana-cAritranA svAmInA guNonuM varNana karIne ghAtI-aghAtI karmono nAza karavo jarUrI che. sUrijIe stotramAM rucira varNanA saMyojana dvArA mokSanI prApti saraLa banAvI che. varNono artha e thI kSa' sudhInA akSaro che. ane e varNanA saMyojanamAM "ruciratA' vividhatA hoya che. AthI 'kSa sudhInA varNa badhAnI pAse ja hoya che. paraMtu e varNanuM saMyojana karavuM eja khUbI che. A stotramAM sUrijIe varNanuM zabdamAM, ane Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326* // bhaktAmara tulyuM namaH | zabdanuM padamAM suMdara sugaThita rIte saMyojana karyuM che. ane tenA phaLa svarUpe A stotranI mALA ruciravarNavALAM vividha puSponI banelI che. sUrijI dvArA bhaktibhAvapUrvaka ruciravarNanAM vividhatAvALAM puSponI je stotrarUpI mALA racAyelI che. te mALAne bhaktajanoe "dhatte nano da tAtA makhanna - arthAt je koI manuSya A mALAne kaMThamAM anaA - niraMtara dhAraNa karaze eTale ke A stotrane kaMThastha karaze ane teno nitya niyamita pATha karavo joIe. jo stotra traMja che to tene astra niraMtara dhAraNa karavI joIe. da22oja teno pATha thavo joIe. cothI paMktimAM sUrijI 'tama mAnatuMga' kahe che arthAt jo tamAro mAnathI vattuMTM thavuM hoya to A stotrarUpI mALAne kaMThamAM dhAraNa karI teno niraMtara pATha karavo ja joIe. karmathI paNa uttuMga thavuM hoya to paNa A stotrano pATha niraMtara karavo joIe. sUrijIe A stotramAM ATha bhayonuM je varNana karyuM che te cAra ghAtI karma ane cAra aghAtI karmo che. A AThe karmonA udayathI dareka manuSya trasta ane dhvasta che. AnA nivAraNa rUpe A ruciravarNavALAM vividha puSponI mALA je prabhunA guNothI gUMthAyelI che teno niraMtara jApa ka2vAthI "mAnatuMga" banAya che. A zlokamAM sUrijIe jinendra saMbodhana karyuM che. A vividha prakAranA ruciravarNavALAM puSponI mALA zrI jinezvaradevanA guNothI gUMthAyelI mALA che. AvI jinezvaradevanA guNovALI mALA je niraMtara kaMThamAM dhAraNa kare che te avazya mAnatuMga bane che. bhaktAmara stotra viSayaka sauthI purANI TIkA jemanI maLI AvI che te zrI guNAkarasUrijI mahArAja sAhebe mAnatuMganA cha artha karyA che. A cha artha karavA pAchaLa temanI koI maryAdA rahI haze. kAraNa ke teo temanI TIkAmAM jaNAve che ke "anyo'vi zumoDarthaH sudhImi: svadhiyA vyArajye.. arthAt he sudhI ! he buddhizALIo ! Ama to meM cha artha karyA che. tamAre tamArI buddhine vikasAvIne bIjA paNa artho ka2vA. je artha karo te zubha artha karajo. stotrakAranuM hArda jaLavAya, gorava vadhe ane vAcakanuM gau2va paNa vikasita bane. AvuM sUcana zrI guNAkarasUrijIe samagra bhaktAmara mATe karyuM che. zrI guNAkarasUrijIe mAnatuMganA cha artha karI batAvyA che. te nIce mujaba che. 'mAna' eTale cittanI unnati ane 'tuMga' eTale UMcA. (1) 'mAnatuMga' eTale cittanI unnatithI UMcA (2) 'mAnatuMga' eTale pratiSThAnI prAptithI UMcA (3) 'mAnatuMga' eTale abhimAnI puruSottama (kRSNa) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 327 (4) "mAnatuMga" eTale ahaMkArasahita Aje jene svAbhimAnI kahevAya tevAM (5) mAnatuMga eTale zarIranA apramANatAthI zreSTha puruSonI gaNanAmAM mokhare e ja mAnatuMga'. je koI AvA mAnatuMga banaze tene lakSmI jarUrathI varaze. arthAt lakSmI vivaza banIne pAse AvI jaze. zrI guNAkarasUrijIe lakSmInA paNa cha artha karyA che. zrI mAnatuMgasUrijIe bhaktAmara stotra racyuM ane temane rAjyamAM rAjA taraphathI sanmAna maLyuM. svarganuM sukha maLyuM ane mokSanI prApti thaI. A traNa rUpamAMthI zrI mAnatuMgasUrijIne lakSmInI prApti thaI che. zrI guNAkarasUrijI lakSmIno cotho artha batAvatAM jaNAve che ke zrI mAnatuMgasUrijIe stotranI zarUAta prathame ujanendra - karI che ane stotranI pUrNAhutinA aMtima zlokamAM paNa jinendra ! murnivA-nuM ja saMbodhana kare che. TIkAkAra zrI guNAkarasUrijI kahe che ke "jina" to viSNuno paryAyavAcI zabda che. indra eTale ja surendranA zorya ane aizvarya guNothI gUMthAyelI mALA je koI mAnatuMga kaMThamAM dhAraNa kare che tene lakSmI sahaja bhAve sAme AvIne maLe che. pAMcamo artha zrI guNAkarasUrijIe stotramAlAnI prazasti rUpe karyo che. je manuSya potAnA kaMThamAM A stotrarUpe puSpamALA dhAraNa kare che te avazya lakSmIvAna bane che. arthAt puSpamALA dhAraNa karanAranuM dAridraya ane garIbAI dUra thAya che, te lakSmIvAna bane che. chaThTho artha karatAM TIkAkAra zrI guNAkarasUrijI kahe che ke je A puSpamALA dhAraNa karaze tene lakSmI pote ja kAmathI vihvaLa banIne mAnatuMgane AvIne maLaze. - zrI mAnatuMgasUrinI A racira varNavALI vividha puSponI mALA je koI kaMThamAM dhAraNa karaze to te mAnatuMga banaze ane tene avazya sarva prakAranI lakSmI prApta thaze. ApaNA jIvananA aMtima dhyeya samAna sarva prakAranAM ghAtI ane aghAtI karmono nAza karIne mokSarUpI lakSmI prApta thaze. aMtima zlokane samajAvatAM zrI kAnajI svAmI jaNAve che ke "jema vasaMtaRtumAM AMbAnA jhADa para mora dekhIne koyala prasannatAthI TahukI UThe tema ApanA guNo dekhatAM mAruM aMtara bhaktithI TahukI UThyuM tethI A stuti racAI gaI che. ApanA guNono mahimA ja A stotramAM bharyo che. te guNonA mahimAne je potAnA aMtaramAM dhAraNa kare che tenA saMsAramAM sarva vighno dUra thAya che. ne te zIgha mokSalakSmIne pAme che. A rIte paramAtmAnI stutinuM phaLa paramAtmApaNuM che. je samyaphabhAve paramAtmA guNonuM stavana karaze te pote paramAtmA thaI jaze." zrI kAnajI svAmIe paNa ahIM mokSarUpI lakSmI meLavavA mATe prabhunA guNono mahimA ja varNavyo che. prabhunA guNane jo aMtaranA sAcA bhAvathI stavavAmAM Ave to AtmA pote paNa Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / paramAtmAnuM svarUpa banI jAya che. jinazAsanamAM jina banavuM e koInI ekahaththu sattA nathI. badhA ja AtmA-paramAtmA banI zake che. jina dharma eTale ke parama AtmAne paramAtmA banAvavAno mArga che. eTale ke je AtmA potAnAM ghAtI-aghAtI karmono nAza kare che te dareka AtmAne paramAtmA banavAno adhikAra che. ahIM koIno ekAdhikAra nathI. jainazAsana to guNAdhikAra para racAyeluM che. temAM phakta zrI AdinAtha bhagavAna tIrthaMkara padane pAmI zake che evuM nathI. paNa bIjA trevIsa divyAtmAo paNa tIrthaMkara padane pAmI zakyA che. tIrthaMkara paramAtmAnA guNonuM je koI AtmA samyak bhAve stavana kare che te darekane paramAtmA pada meLavavAno adhikAra che. tethI ja zrI mAnatuMgasUrie racela bhaktAmara stotra temane ja mAnatuMga banAve tevo ekAdhikAra nathI. koI paNa pAmara AtmA paramAtmAnA guNonI stavanA kare che te dareka 'mAnatuMga' banI zake che. eTale ke zrI mAnatuMgasUrijInI ruci2varNanA saMyojanavALI, vividha prakAranAM puSpovALI mALA je koI potAnA kaMThamAM dhAraNa kare che te badhA 'mAnatuMga' banI zake che. ApaNA dharma pratye 'mAna' zraddhA ja ApaNane 'tuMga' eTale ucca banAve che. AvI ucca zraddhA ja ApaNane mAnatuMga banAvIne mokSarUpI lakSmI pAmavAmAM sahAyabhUta thAya che. A stotramAM 'jinendra' zabdonuM saMbodhana zloka 2, 36 ane 37mA karavAmAM AvyuM che. zloka bIjAmAM saMbaMdha joDIne, zloka 36mAM caraNakamaLanA varNanamAM ane zloka 37mAM 5ramAtmAnA bAhya vaibhavanI pUrNAhutimAM 'jinendra'nuM saMbodhana karavAmAM AvyuM che. jinendra jevo bIjo zabda che 'mayA'. zloka 2mAM 'mA" zabda aham sAthe joDAyelo che. zarUAtamAM je ahamnuM pratIka hatuM te zloka 8mAM 'mA' mArA vaDe banI gayuM. te ja mayA' A aMtima zlokamAM darzAvAyuM che ke huM karato nathI. paraMtu ApanI paramabhaktithI A mArA dvArA thaI jAya che. 'T' 'F' zabdaprayoga paNa A stotramAM be vAra karavAmAM Avyo che. zloka 10mAM mUrtyAzrita ya phada nAbhasamaM oti| zuM mAro AdinAtha prabhu Azritone potAnA jevo nathI banAvato ? tevI ja rIte A aMtima zlokamAM paNa patte nano ya phada tAtA manastramAM karyo che. jema dareka racanAno hetu hoya che, hArda hoya che ane tenA dvArA zuM phaLa maLe che te darzAvAyeluM hoya che. tema 'bhaktAmara' stotranA A zlokamAM paNa stotrakAre A stotranI phaLazruti mUkI che. A stotranuM paThana karavAthI koI paNa prakAranI baMdhana avasthA pachI te zArIrika baMdhana avasthA hoya ke AtmAnI baMdhana avasthA hoya e dareka baMdhanamAMthI muktinI prApti thAya che. AvuM suMdara phaLa prApta thAya che, te sUrijIe potAnA baMdhanagrasta avasthAmAMthI muktinA sva udAharaNa dvArA batAvyuM che. A sva udAharaNa ja bhaktAmara stotrane atyaMta prabhAvika banAve che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 329 digambara pAThAvalInA atirikta cAra zloko zloka 1lo gambhIratAraravapUridRta digvibhAgatrailokyaloka zubhasaGgama bhUtidakSaH / saddharmarAja jaya ghoSaNa ghoSakaH san khe dundubhirdhvanati te yazasaH pravAdI / / 1 / / (digambara ane sthAnakavAsI saMpradAyamAM bhaktAmara stotramAM A zloka 32mo che.) pUryA bhAgo sakaLa dizanA ucca gaMbhIra zabda, A Adarzo trijaga janane saukhya saMpatti Ape; kIdhAM jeNe bahu ja vijayo, rAja saddharmanA tyAM, e duMdubhi yaza nabhamahi ghoSaNAthI ja gAje. (1) zabdArtha TkhkhIratApUrata phivimA: - gaMbhIra-dhIrodatta-madhura dhvanithI guMjAyamAna digumaMDala jeNe evA, nainovacano sumasAma mUtivakSa: - traNeya lokanA prANIone satsasamAgama (zubhasaMmelana)no vaibhava prApta karavAmAM samartha evA, saddharmarAna naya ghoSaTghoSa - saddharmarAja eTale ke tIrthakara devonA jayajayakAranI udghoSaNA karatAM karatAM, kuntuma - nagArA duMdubhi, tai- ApanA yaza: - yazanA, pravAlI - vizada kathana kahenArA, he - AkAzamAM gaganamAM, dhvanati - guMjArava karI rahyAM che. bhAvArthaH UMcA ane gaMbhIra zabda vaDe jeNe dizAonA vibhAga pUrI dIdhA che; traNe jagatanA lokone zubha samAgamanI saMpatti ApavAmAM je kuzaLa che ane satyadharmanA rAjAnA jayane, zabdane je jAhera kare che, evo je duMdubhi te AkAzane vize tamArA yazanI garjanA karI rahyo che. zrI jinezvaradevanA atizayarUpa ATha pratihAryomAM devaduMdubhi e pAMcamuM pratihArya che. A zlokamAM dharmarAjyanI sthApanAnI ghoSaNA karatAM devaduMdubhi-vAjAM-nagArAM AkAzamAM devo vagADe che tenI vAta karavAmAM AvI che. zrI jinezvaradevane kevaLajJAnanI prApti thAya che tyAre devo samavasaraNanI racanA kare che. dharmadezanA ApavA mATe birAjamAna zrI jinezvaradevanA dharmarAjyanI sthApanAnI jANa arthe Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 | bhaktAmara tulyu namaH | AkAzamAM sADAbAra karoDa devo vAjiMtrone ekasAthe adbhuta spaSTatA ane layabaddhatApUrvaka vagADe che. ekasAthe nIkaLato dhvani spaSTa zabdo sahita sAMbhaLavo priya lAge tevo, uparAMta teno nAda ati gaMbhIra hoya che. te traNeya lokanA jIvone AvA apUrva avasaranI prAptinI jANa kare che ane prabhunI dharmadezanA sAMbhaLavAno lAbha levA nimaMtraNa Ape che. zrI kAnajIsvAmI A zlokanI paMktione samajAvatAM jaNAve che ke, "devonA e divya vAjAM atyaMta gaMbhIra, madhura ane spaSTa avAje daze dizAmAM ghoSaNA kare che ke te traNa lokanA jIvo ! dharmarAjA, sarvajJa paramezvara ahIM birAje che temanAM darzana karavA ahIM Avo, bIjAM lAkha kAma choDIne AtmAno aciMtya vaibhava levA A prabhu pAse Avo. ahA, jANe samavasaraNanA e divya nagArAnA nAda atyAre ahIM saMbhaLAtA hoya ! evA bhAvathI stutikAra kahe che ke aho, deva ! e duMdubhinA nAda sat dharmano temaja dharmasAmrAjyanA nAyaka evA Apano jayajayakAra karI rahyA che ne ApanAM yazagAna sAMbhaLAvI rahyA che. bhavya jIvone sAda pADI rahyA che ke jIvo ! dharma pAmavA mATe ahIM Avo ne mokSanA sAthIdAra A bhagavAnane sevo. dharmanI prAptino uttama avasara maLyo che mATe prabhunA dharmadarabAramAM dharmanuM zravaNa karavA Avo."** mokSamArganA racanAkAra tenuM vidhAna karanAra pApasRSTinA lAyaka, traNa jagatanA nAtha zrI jinezvaradeva thoDI vAramAM bhavobhavanI bhramaNAno nAza karanAra mokSamArganI vidhi batAvanAra che. evA dharmarAjyanI sthApanAnI ghoSaNA karanAra ane temAM bhAga levA nimaMtraNa ApanAra A devaduMdubhio AkAzamAM nAda karI rahI che. A nAdathI anAdikALanA mithyAtvano nAza thAya che ane viSaya-kaSAya-karmono kSaya thAya che. zloka rajo mandIra-sundara-nameru-suparinAtasntaankaadi-kusumotkr-vRssttiruddhaa gandhodabindu-zubhamandamarutprapAtA, divyAviva: patati te varasAM tati ||2|| (digambara ane sthAnakavAsI saMpradAyamAM bhaktAmara stotramAM A zloka 33mo che) maMdArAdi suratarUtaNA puSpa supArijAta, vRSTi tenI prabhu para thatAM, divya dhArA thatI je, e dhArAmAM zItaLa jaLano, vAyu sugaMdhI Ape, jANe lAge jinavacananI, ramya mALA paDe che. (2) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra - 331 zabdArtha jyotindu-zubhamanDamarustrAtA, - sugaMdhita jaLanA buMdothI yukta tathA sukhada maMdamaMda pavanathI lahero sAthe paDanArI, uddhA - UrdhvamukhI upara tarapha mukha che jenuM evI, vivyAM - devalokamAM utpana, paramArthinI, mandIra-sundarame suparinIta - maMdAra, suMdara, nameru, pArijAta tathA, sattAnAvi-sumora-vRSTi- santAnaka vagere vRkSonA phUlonI varSA, viva- AkAzamAMthI, pati - paDe che. tA - athavA / jANe, hai - ApanA, varasAM - vacanonI, tati: - paMkti hoya, pati - phelAya che. bhAvArtha : devalokanA devo tyAMnAM uttama vRkSo jevAM ke maMdAra, suMdara, nameru, pArijAta, santAnaka AdinAM uttama puSponI dhArA varasAve che. vaLI te puSpavRSTi sugaMdhita pANInAM biMduo vaDe zItaLa thayelI hoya che ane maMda vAyuthI prerAyelI arthAtu anusarAyelI hoya che. A divya puSponI dhArA jina prabhunI vacanamALA jevI ramya lAge che. devo dvArA racita samavasaraNamAM birAjIne prabhu dharmadezanA Ape che. sUrijI divya puSpavRSTine prabhunI dezanAnA pratIka rUpe samajAve che. divya dhvani dvArA mokSamArganI prarUpaNA saMbaMdhI prabhu dezanA ApavAnA hoya che. te samaye prabhu pratyeno bhaktibhAva temaja AvA zubha avasaranI anumodanA darzAvatI, devo AkAzamAMthI kramabaddhapaNe ekasarakhI rIte nIce UtaratI vividha prakAranAM vRkSo maMdAra, suMdara, nameru, pArijAta, sattAna AdinAM phUlonI varSA kare che. | jinavacano paNa tIrthapati jevA sarvottama puraSanA mukhathI varase che, puSponI uttamattA, vacananI uttamatAne pratyakSa kare che. A puSpomAM jema zItaLatA ane sugaMdha bharelI hoya che tema prabhuvacanamAM paNa AtmAne zItaLatA ane sugaMdha prApta karAve evI zakti bharelI hoya che. eTale ke puSponI zItaLatA, sugaMdha ane AphlAda prabhunAM vacanazravaNathI maLatAM sukhazAMti ane zItaLatAnI AgAhI kare che. vaLI te puSpavRSTinuM saMcAlana jema maMdavAyu kare che, tema A vacanasRSTinuM saMcAlana kevaLa niSkAraNa karUNAzIlatAthI thAya che. Ama prabhunI viziSTa vANIno paricaya samyaphadRSTi devo divya puSpavRSTi dvArA sthULa svarUpe jagatanA jIvone Ape che. tAtparya ke prabhunAM vacanonI sAkSAt paMktirUpa divya puSponI vRSTi niraMtara thAya che. A puSpavRSTinI zItaLa, maMda, sugaMdha laherInI sAthe maheka phelAya che tema prabhunAM vacano paNa AtmAne AphlAdakatA, zItaLatA, sukhazAMti Ape che. prabhunAM A vacano saMsAranI bhavabhramaNAmAMthI chUTavAno suMdara, sumadhura mArga batAve che ane puSponI sugaMdhita laherakhI jevA mArga para cAlavA mATe AtmA AkarSita bane che. ahIM 'uddhA' zabda prayojavAmAM Avyo che. teno artha samajAvatAM sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / jaNAve che ke, "uddhAno artha che UrdhvamukhI. UrdhvamukhI eTale samavasaraNamAM je phUla varase che tenI dAMDI nIce (adhomukhI) rahe che. atyaMta paramArthathI bharelo A uddhA zabda bhavya jIvonuM pratIka che. samavasaraNamAM AvanAra bhakta AtmA-phUla jevo che. je paNa Ave che UrdhvagAmI sthitine prApta kare che. patita paNa pAvana bane che. A pramANe pratyeka cetana AtmAnA vikAsanuM abhiyAna A 'uddhA' zabda che.''65 divya puSponI vRSTinAM puSpo jema UrdhvagAmI hoya che tema samavasaraNamAM AvanAra bhakta AtmAmAM paNa UrdhvagAmI hoya che. arthAt puSponI vRSTi joIne bhaktanuM hRdaya paNa puSpa jevuM thaIne prabhu caraNamAM namI jAya che ne bhaktibhAvapUrvaka prabhunI stuti kare che. puSpo jema UrdhvagAmI hoya che tema tyAM hAjara bhakta AtmA paNa UrdhvagAmI pariNAmI hoya che. eTale ke A bhakta AtmA paNa prabhunI stuti karI, prabhunA vacanAmRtanuM pAna karI, temaNe jaNAvela mokSamArganuM anusaraNa karanAra bane che. tethI karIne AvA bhaktAtmA zAzvata sukhane pAme che. zloka 3jo zabdArtha zumbhaprabhAvalaya bhUri vibhA vibhoste, lokatraye dyutimatAM dyutimAkSipantI / prodya ddivAkara niraMtara bhUri saMkhyA, dIptyA jagatyapi nizAmapi somasaumyAm ||3|| (digambara ane sthAnakavAsI saMpradAyamAM bhaktAmara stotramAM A zloka 34mo che.) kAMti tArI ati sukhabharI, tejavALI vizeSe, jhAMkhA pADe traNa jagatanA dravyanAM tejane ye; joke bhAse ravisamUhanI ugratAthIya ugra toye lAge zItaLa bahue, caMdranI ThaMDIthIya. (3) proghadivAxniraMtaramUrisaMdhyA - prakRSTa rUpe ekasAthe ja pAse udaya pAmanAra aneka sUrya samAna, te vimo - he prabhu ! tArA, zummapramAvanaya mUri vimA - nitAnta zobhanIya prabhAmaMDaLa (bhA-kAMti, tenuM maMDaLa goLAkAra te bhAmaMDaLa)nI atizaya jhagamagATa karatI jyota, toye vrutimatAm - traNe lokanA tamAma diptImAna padArthonI, dyutim - dyutine, akSipattI - parAjita/ nirasta karatI, somasaumyA api - caMdramA jevI saumya-zItaLa hovA chatAM, vItyA - potAnI kAMti vaDe, nizAm api - rAtrine paNa, nayati - jIte che. - Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 333 bhAvArtha : he bhagavAna ! ApanA zarIranI AsapAsa cAre bAju rahela atyaMya zobhAyamAna bhAmaMDaLanI tejasvitA traNe lokamAM rahelA tamAma tejasvI padArthonI kAMtine jhAMkhI pADI de che. hajAro sUrya karatAMya vadhu tejasvI hovA chatAM caMdramAnI kAMti samAna zAMta-ramaNIya ane somya che. (sUryanA prakAzanI ugratA temAM nathI) ane rAtre paNa prakAzamAna rahI aMdhakArane dUra kare che. samavasaraNanI racanA karavA dvArA devo prabhu pratyeno potAno ahobhAva aneka prakAranA atizayo dvArA vyakta karatA hatA. temAM aSTamahApratihAryonuM sthAna mahattvanuM che. temAMthI ahIM azoka vRkSa, siMhAsana, cAmara, chatra devaduMdubhi, puSpavRSTinuM varNana karyA pachI have prabhunI kAMti kevI ananya che te A zlokamAM varNavavAmAM AvyuM che. prabhunuM mukha ati tejasvI che ane temanA mastaka pAchaLa tejavalayo racAya che. A tejavalayo prabhunA mukhanI kAMtine anekagaNI vadhAre che. AvA ati tejasvI kAMtimAna bhAmaMDaLanuM varNana A paMktiomAM karavAmAM AvyuM che. DaoN. sarayU mahetA NAve che ke, "traNe jagatanA tejasvImAM tejasvI padArthanA samUhane paNa jhAMkhuM pADe tevuM teja prabhunA bhAmaMDaLathI maMDita mukhanuM che. A jagatane vize atyaMta prakAzamAna evA asaMkhya sUryane ekaThA karavAmAM Ave, to paNa te samUhanuM teja prabhunA mukhateja pAse jhAMkhuM lAge evI prabhA prabhunA mukhanI che. prabhunuM teja ATaluM badhuM Ugra hovA chatAM te khUba ja zItaLa che ane e ja enI khUbI che. prabhunuM teja eTaluM badhuM zItaLa che ke caMdramAnA prakAzathI zobhatI zItaLa cAMdanI paNa tenI pAse garama lAge, arthAt zItaLatA mATe jagaprasiddha evI caMdramAnI cAMdanI karatAM paNa prabhunuM teja vizeSa zItaLatAno anubhava karAve che.'' aneka sUryo samAna tejasvI chatAM ugratA, pracaMDatA ane tApathI sarvathA rahita evA bhAmaMDaLanI tejasvI kAMtine temAM vyakta karI che. A bhAmaMDaLa koI dhAtumAMthI baneluM hotuM nathI. prabhunA zarIramAM rahelA paudgalika tejanuM svarUpa che. arthAt sUrya jevuM ugra nahi paraMtu caMdramA karatAM paNa vadhu zItaLatA prabhunA bhAmaMDaLamAMthI pravAhita thAya che. sRSTimAM uttama jaNAtAM be parasparavirodhI tattvono subhaga samanvaya prabhunA bhAmaMDaLanI tejasvI kAMtimAM jaNAya che. sUryanA tejanI pracaMDa tejasvitA ane caMdramAnI cAMdanI karatAM paNa adhika zItaLatA prabhunA bhAmaMDaLamAM jaNAya che. eTale ke sUrya ane caMdramA baMnene jhAMkhA pADe tevuM prabhunA bhAmaMDaLanuM teja che. vaLI sUrya ane caMdramA udaya ane asta pAme che ane traNe lokanA amuka bhAgane prakAzita kare che. jyAre prabhunuM bhAmaMDaLa sadA prakAzita hoya che tene udaya ane asta thavAnuM hotuM nathI. taduparAMta prabhunuM bhAmaMDaLa traNeya lokane divasa ane rAtri daramyAna prakAzita kare che. A bhAmaMDaLanA aneka prabhAva che. temAMno eka prabhAva evo hoya che ke tIrthaMkaranA bhAmaMDaLanI nirmaLa pratichAyAmAM bhavyAtmA potAnA sAta bhavane joI zake che. A sAta bhavamAM pUrvajanmanA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 * || bhaktAmara tulyuM namaH / / traNa bhava, bhaviSyanA janmanA traNa bhava ane vartamAnano eka bhava ema sAta bhavane vize joI zake che. arthAt bhavyAtmAne matijJAna ane zrutajJAnanA rUpamAM jAtismaraNajJAna thAya che ane TUMka samayamAM mokSapadane pAme che. prabhunuM A mukha jJAnadarpaNa jevuM che. jemAM jotAM jJAnanI prApti thAya che ane zAzvata sukhanA adhikArI banAya che. prabhue je AtmAnuM mULa svarUpa prApta karyuM che tevuM nija svarUpa bhAmaMDaLane jonAra bhavyAtmAne prApta kare che. zloka 4tho svargApavargagama mArga vibhArgaNeSTaH, saddharmatattvakathanaika paTustrilokyAm / divyadhvanirbhavati te vizadArtha sarvabhASAsvabhAva pariNAmaguNairprayojyaH / / 4 / / (digambara ane sthAnakavAsI saMpradAyamAM bhaktAmara stotramAM A zloka 35mo che.) padmIdAtA kuzaLa atize, mokSa ne svarga baMne, sAco dharmI trijagabharamAM, zuddha tattve pravINa; evo tAro vizada dhvani bhAvArtha gUDha bharelo, bhASA guNe sakaLa pariNAme svabhAve rahelo. (4) zabdArtha sva - devaloka, apavarga - nirvANalokamAM, maman - javA mATe, vimArjhavelTa: - - batAvavA mATe abhISTa-sahAyaka, tritovasAt - traNe lokane viSe, saddharmatattvacanaipaDu - samyak dharmanAM tattvonA kathana karavAmAM nipuNa, vizad - vistRta, spaSTa, artha - padArtho (dravya, guNa, paryAya ane tenA bhAva) ne batAvavAmAM sakSama tathA, sarvamAlA - tamAma bhASAonA, svamAva - guNane, pariAm - pariNata thatAM, muLaH - guNothI, prayo - yukta, te - ApanI, vidyadhvaniH - alaukika vANI, mati - thaI che / bane che. - bhAvArtha : he bhagavAna ! Apano divyadhvani svarga temaja paraMparAe mokSano mArga batAvavAmAM kuzaLa temaja nipuNa che. traNa lokanA jIvone dharmanuM svarUpa samajAvavAmAM samartha che. traNa jagatamAM 2helA anaMtAnaMta padArthonA dravya, svabhAva temaja paryAya svabhAvanuM temAM nirUpaNa Ave che, ane Apano divyadhvani nirakSarI hovA chatAM dareka jIvone potapotAnI bhASAmAM rUpAMtara thaI temanA samajavAmAM AvI jAya che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra = 335 A zlokamAM aSTamahApratihAryonA aMtima pratihArya divyadhvaninuM varNana karavAmAM AvyuM che. samavasaraNamAM birAjamAna thaIne prabhu je dharmopadezanA Ape che teno dhvani ati divya hoya che. te vANInuM je bhavyAtmA zravaNa kare che tene devagati ke manuSyagatino baMdha paDe che. arthAt tene kyAreya azubha gatino baMdha paDato nathI. prabhunI vANIno prabhAva ja evo hoya che ke AtmA potAnA azubha bhAvono tyAga karIne zubha bhAvone grahaNa kare che. tenuM kAraNa e che ke AtmA jemanI vANI sAMbhaLe che te AtmA paramAtmA che ane tene paNa temanA jevA banavAnI preraNA maLe che. eTale ke AtmA paNa paramAtma svarUpa pAmavA mATe azubha bhAvono tyAga karI zubhabhAvonI prarUpaNA kare che. dezanA samaye prabhu mAlakoza rAgamAM dezanA Ape che. sarvajIvo te potapotAnI bhASAmAM samajI le che. A vize DaoN. sarayU mahetA jaNAve che ke, "prabhunA romamAMthI eka ja prakArano dhvani chUTato jaNAya che tema chatAM te evo adbhuta che ke sarva jIva potapotAnI bhASAmAM bodha grahaNa kare che. devo potAnI bhASAmAM dezanA saMbhaLe che, manuSyo potapotAnI bhASAmAM vANI samaje che ane tiryaMco temanI bolImAM prabhune sAMbhaLe che. AthI darekane lAge che ke prabhu potAnI vANImAM bodha pIrase che."67 prabhue temanA tIrthaMkara nAmakarmanA udayanA traNa bhavapUrve samyaka darzana thayA bAda 'savi jIva karuM zAsanarasI' jevA samagra jagatanA jIvonA kalyANa karavAnA bhAvo bhAvelA tenA phaLa svarUpe judI judI bhASAnAM utkRSTa pudgalo grahaNa karelA tenA pariNAme temanI dezanAnI bhASA je nirAkSarI che te anya bhASAomAM rUpAMtarita thaI jAya che. A dezanAmAM prabhu traNe lokanA jIvone satya dharmanuM hArda samajAve che. tadghaparAMta dareka jIva potapotAnI dazA anusAra sAra grahaNa kare che. gaNadhara bhagavaMta prabhunI A vANImAMthI AkhI dvAdazAMgInuM jJAna grahaNa kare che. AcAryo, munio uccAtmAo emAMthI AtmAnuM ucca tattvajJAna prApta kare che, sAmAnya zrAvakajIva saMsAranuM duHkha samajI vairAgya pAme che. prabhunI A vANI - dharmopadezanA sarva jIvane potAnI hAjara dazA je hoya tenAthI UrdhvadazA prApta karavAmAM nimittarUpa thAya che. prabhunI divyavANI sarva koI samajI zake tevI hoya che - sAthe sAthe A vANI AtmAne hitakArI che. mAtra A bhava mATe nahi paraMtu bhavAMtaramAM paNa zuddha phaLa rUpe pariNita thavAthI bhavya ane kalyANakArI che. dezanAnI sarvoparI vizeSatA A ja che ke te haMmezAM tamAma tattvo ane tattvonA arthone garbhita kare che. traNe jagatanuM jene jJAna che tevA prabhu - traNe jagatanA rahelA anaMtAnaMta padArthonA dravya svabhAva ane paryAya svabhAvanuM temAM nirUpaNa kare che. prabhunI vANInuM prayojana ja dareka AtmA mokSamArganI prApti kare tevuM che. tethI temanI dezanA mokSamArganI prarUpaNA karanAra che. dareka bhavyAtmA A mArgane anusarI mokSanI prApti karavA mATe zaktivAna - sAmarthyavAna bane che. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naM je je kaM ke che. 336 bhaktAmara tuTyuM namaH | pAdaTIpa bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 15 bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 16-17 "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', DaoN. sarayU mahetA, pR. 23 'AcArAMga zrutaskaMdha' bhAga 1, adhyAya 1, uddezaka 1 bhaktAmara : eka divya dRSTi', sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA zrIjI, pU. 61 bhaktAmara : eka divya dRSTi', sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA zrIjI. pR. 73 "mahApurANa' (gujarAtI). zrI jinasenasvAmI, pR. 83-84 8. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', sAdhvI DaoN. divyaprabhAzrIjI, pU. 86 9. "bhaktAmara stotra : pravacana', zrI kAnajI svAmI, pU. 43. 10. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', sAdhvI DaoN. divyaprabhA, pR. 99 11. "bhaktAmara stotra - kAnajInAM pravacano', zrI kAnajI svAmI, pR. 48 12. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa. pR. 47 13. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 49 14. bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. para 15. bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 113 "bhaktAmara : aMtastalano sparza'. AcArya mahAprajJa, 5. pa9 17. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 121 18. "bhaktAmara stotra', kAnajI svAmI, pU. 61 19. "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotra vivecana', DaoN. sarayU Ara. mahetA, pR. 59 20. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 136. 21. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 72 22. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 141 23. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 73 24. bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 78 25. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 78 26. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotra vivecana', Do. sarayU Ara, mahetA, pR. 69 27. "bhaktAmara : aMtastalano sparza'. AcArya mahAprajJa, pR. 81 28. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 162 29. bhaktAmara darzana', rAjayazasUri mahArAja sAheba, pR. 316 30. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 162-163 31. "bhaktAmara darzana', rAjayazasUri mahArAja sAheba, pR. 316 32. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 163-164 33. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', AcArya mahAprajJa, pR. 92 34. "bhaktAmara darzana', rAjayazasUri mahArAja sAheba, pR. 316 35 mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotra vivecana', DaoN. sarayU Ara. mahetA, pR. 79 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhaktAmara stotra 337 36. "bhaktAmara : eka divya dRSTi, Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 173 37. "bhaktAmara stotra', kAnajI svAmI, pR. 95 38. "bhaktAmara stotra', kAnajI svAmI, pU. 98 39. zrI mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotra vivecana', Do. sarayU Ara. mahetA, pR. 92 40. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR 121 41. bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR. 123 42. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR. 128-129 43. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR 199 44. mAnatuMgAcArya viracita zrI bhaktAmara stotra vivecana', Do. sarayU mahetA, pR 106 45. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR. 132 46. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 109 47. bhaktAmara : eka divya dRSTi', Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 204 48. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 110 49. "bhaktAmara : aMtastalano sparza, mahAprajJa, pR. 143 * 50. "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 112-113 51. "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 117-118 para. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana, DaoN. sarayU mahetA, pR. 120 53. "bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR. 153 54. "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 122 55. "bhaktAmara : eka divyadRSTi', Do. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 211 56. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana, DaoN. sarayU mahetA, pR 123-124 57. zrI paMcAstikAya saMgraha, kuMdakuMdAcArya zloka 136 AvI ja gAthA mUlAcAra adhikAra - gAthA 32, pR. 137mAM che. 58. "bhaktAmara : eka divya dRSTi', DaoN. sAdhvIjI divyaprabhA, pR. 214 pa9. "zrI tattvasAra zloka', naM 4pR25 60. mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 127 61. bhaktAmara : aMtastalano sparza', mahAprajJa, pR. 168.169 62. "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 127 63. bhaktAmara stotra', zrI kAnajI svAmI, pR. 149 64. "bhaktAmara stotra', zrI kAnajI svAmI, pU. 106 107 65 "bhaktAmara : eka divyadaSTi', sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA, pR. 185 66, "mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', Do. sarayU mahetA, pR. 98 67 mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara vivecana', DaoN. sarayU mahetA, pR 100 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA zrI mAnatuMgasUrijI racita "bhaktAmara stotranI padyasaMkhyA keTalI? A vize vividha matamatAMtaro pravarte che. paraMtu eTaluM to nizcita che ke jevI rIte vAcaka umAsvAti viracita "zrI tattvArthAdhigama' sUtra jevI rIte jainonA zvetAmbara saMpradAya ane digambara saMpradAya e baMnene mAnya che tevI ja rIte bhaktAmara stotra paNa baMne saMpradAyane mAnya che. paraMtu baMnenI mAnyatAmAM zlokonI saMkhyA vize matamatAMtara pravarte che. zvetAmbara saMpradAyanI mAnyatA mujaba zlokonI saMkhyA 44nI che jyAre digambara saMpradAyanI mAnyatA mujaba zlokonI saMkhyA 48nI che. kAraNa e che ke aSTapratihArya mAnavAmAM AvelA ATha pratihAryonA samUhamAMthI pahelAM cAra ane bIjAmAM zeSa rahelAM cAra pratihAya meLavIne paraMparAmAnya pUrA ATha pratihAryonA nirUpaNarUpa ATha zloka che. zrI harmana yAkobIe jaNAvyuM che ke "kumudacandra viracita kalyANamaMdira stotra (lagabhaga I. sa. 1100 thI 1125no zailIgata ane rUpagata Adarza bhaktAmara stotra rahyuM che. e paNa 44 zlokomAM ane vasaMtatilakA chaMdamAM baneluM che. (aMtima zlokamAM alabatta ahIMyA AryAvRttathI chaMdobheda karavAmAM Avyo che. je bhaktAmara stotramAM nathI. eno artha e thayo ke e samaye I. sa. 1ramI sadInA prAraMbhamAM paNa anukaraNapravRtta' kumudacandranI sAme bhaktAmara stotrano je pATha hato emAM 44 zloka ja hatA." AnA saMdarbhamAM zrI jyoti prasAda jena jaNAve che ke "eka zakyatA che ke kumudacandra kalyANa maMdiranI racanA lagabhaga I. sa. 1ramI sadInA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 339 padyasaMkhyAnI samasyA prAraMbhamAM karI hatI. jyAre zvetAmbara vidvAnoe enA upara mugdha thaIne apanAvI lIdhuM ane enI sAthe siddhasena divAkaranuM prAcIna prasiddha zvetAmbara AcAryanuM nAma paNa joDI dIdhuM tathA tenA anukaraNa para bhaktAmaranA cAra zloko (32, 33, 34, 35) kADhI ene paNa kalyANamaMdira jevuM 44 zlokI banAvI dIdhuM ane zvetAmbara paraMparAmAM e e ja rUpamAM pracalita thaI gayuM. baMdhAraNa, bhASA, zailI, bhAva vagere koI paNa dRSTie cAreya zloka mULabhUta rIte bhaktAmaranI racanA hovAmAM koI paNa vAMdho nathI. te asaMbaddha ke asaMgata nathI, ane enA vagara stotra apUrNa ane sadoSa rahI jAya che. A cAreya zlokamAM evI koI paNa vAta nathI ke jenAthI koI paNa saMpradAyane Thesa lAgatI hoya.''2 kalyANamaMdira stotra 12mI sadInA prAraMbhamAM racAyuM enA racanAkAra digambarAcArya kumudacaMdra che, siddhasena divAkara nathI evuM paNa ghaNA vidvAno mAne che. paraMtu Ane harmana yakobIe mAnya nathI karyuM. A kumudacaMdra e ja che ke jemano gujarAtanI rAjadhAnI aNahilapura pATaNamAM bRhadgacchIya zvetapaTTa AcArya vAdi devasUri sAthe I. sa. 1125mAM solaMkIsamrATa jayasiMha deva siddharAjanI sabhAmAM vAda thayo hato. prabaMdho anusAra karNATaka ane pachI karNAvatImAM cAturmAsa vyatIta karIne pATaNa gayA hatA. saMbhavataH e ja samaye gujarAtano zvetAmbara saMpradAya emanA kalyANamaMdira stotrathI paricita thayo haze. A 12mI-13mI sadInA samayanA gALA daramiyAnathI stotranI pratilipio paNa kadAca adhika mAtrAmAM thaI rahI haze. 13mI sadInA uttarArdhamAM zvetAmbara saMpradAyamAM kalyANamaMdirano pUrato pracAra thaI cUkyo haze. tyAre e vAtanuM vismaraNa thaI gayuM haze ke A stotranA racanAkAra koNa hatA ? teo kayA saMpradAyanA hatA ? tevA samaye prabhAcandre siddhasena divAkarathI saMbaMdhita kathAmAM ema kahyuM che ke dIkSA samaye siddhasenanuM nAma kumudacandra hatuM ane A rIte temaNe kalyANamaMdira stotranA racanAkAra tarIke siddhasenanuM nAma ApIne muzkelIomAMthI mArga meLavI lIdho. A rIte stotrane vadhu paurANikatA ane garimA prApta thaI gaI. zvetAmbara saMpradAyamAM jovA jaIe to kyAMya kumudacandra nAmanA muni ke AcArya thayA hovAno ullekha maLato nathI. paraMtu madhyakAlIna karNATakamAM digambara saMpradAyanA A nAmadhArI munio maLI Ave che. kalyANamaMdira stotra upara bhaktAmara stotrano prabhAva hovA chatAM paNa enI saMracanA, zailI, kalpanA, alaMkAro, rUpako anya badhA tattvo madhyakAlIna che. temAM rahelI kalpanAo vikasita ane udAra hovA chatAM temAM bhaktAmara stotra jevI prAcIna stuti, kAvyonI utkRSTatA prAsAdikatA ane tenAM jevA layano lagabhaga abhAva jaNAI Ave che. zrI hIrAlAla kApaDiyA ane anya thoDA zvetAmbara vidvAno kalyANamaMdira stotrane jIda karIne siddhasena divAkaranI ane zvetAmbarIya racanA che, evuM siddha karI rahyA che paraMtu svayaM kApaDiyA dvArA karavAmAM AveluM bhaktAmara ane kalyANamaMdira stotranuM tulanAtmaka adhyayana emanI A mAnyatAnuM khaMDana kare che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 || bhaktAmara tulyuM namaH kalyANamaMdira stotrane najara samakSa rAkhIne zvetAmbaroe bhaktAmara stotranA mULa 48 zlokamAMthI cAra zloka bAda karIne 44 zlokavALuM stotra banAvI dIdhuM hoya AvuM mAnavAne mATe koI AdhAra jaNAto nathI. jo kAvya pratyenuM "mamatva' ke "mugdhatA' stotranA zlokanI saMkhyAmAM pheraphAra karavAmAM nimita banI zakatI hoya to digambara saMpradAya paNa kalyANa maMdira stotra pratye eTaluM ja mamatva dharAvato hato, jeTalo zvetAmbara saMpradAya dharAvato hato. jo mamatvanA kAraNe ja teonI samakSa 48 zlokavALuM bhaktAmara stotra rahyuM hoya to ene 44 zlokavALuM kema na banAvI dIdhuM ? e paNa eka prazna upasthita thAya che. jeno koI ja javAba nathI. zvetAmbara saMpradAyamAM pracalita stotra sAhityamAM jovA jaIe to AmAM bhaktAmara stotranI ja pradhAnatA rahelI jovA maLe che. jyAre kalyANa maMdiranuM sthAna bIjA naMbara para Ave che. zvetAmbara saMpradAyamAM koI paNa zvetAmbara evI svAdhIna vyakti nathI ke jene manamAM AvyuM te karI zake. madhyakALamAM A saMpradAya aneka gacchamAM vibhAjita hato. 12mI sadImAM A gacchomAM nAge, candra, bRhadharSapurIya, pUrNatalla, khattara, porNAmika, ujjala, saravAla, jAllodhara ane citravAlaka vagere aneka sujJAnI, tapasvI munionA gaccha ane tharAda, moDha, vAyaTa, ukeza, brAhmaNa, saMDera, koTa, khaMDilla ke bhAvAcArya ane nANAkIya jevA sukhazIla caityavAsI gacchonI pradhAnatA hatI. munio ane emanA zraddhALuonI saMkhyA lagabhaga hajAromAM hatI ane A saMkhyA saMpUrNa rAjasthAna ane gujarAtamAM phelAyelI hatI. jo koI paNa eka gacchanA loko bhaktAmaranA 48 zlokamAMthI 4 zlokone dUra karI de tevA anucita kAryane anya gacchavALA koI paNa jAtanA virodha vagara svIkArI leta nahi. koI eka gacche karelA anicchanIya kAryano anya koIka gacche virodha jarUrathI karyo hota. paraMtu kyAMya paNa Avo ullekha thayelo jaNAto nathI. jUnA samayamAM hastalikhita pratono rivAja hato. pazcima bhAratanA mukhya nagaromAM rahetAM zvetAmbaro pAse ghaNA graMthabhaMDAro hatA. moTA bhAge pratonI nakala lahiyAo karatA hatA. bhaktAmara stotranI judAM judAM sthaLoe lakhavAmAM AvelI badhI pratomAM ekasAthe haLI-maLIne badhAmAMthI ekasAthe cAra zloko dUra karI nAkhyA hoya te vAta vizvAsa bese tevI nathI. ane te paNa tyAre ke aSTapratihAryone zvetAmbara paNa digambaro jeTalA ja custatAthI mAnatA hatA. jo cAra zlokone dUra karavAvALI vAta kalyANamaMdira stotrane najara samakSa rAkhIne thaI hoya to A sUtramAM paNa aSTa mahApratihAryovALA ATha zloko to che ja. eTalA mATe bhaktAmaramAMthI aSTa mahApratihArya saMbaMdhI cAra zloka na kADhI nAkhatAM bIjA koI paNa cAra zloka kADhI nAkhavAmAM AvI zakAya hota. I. sa. 12mI-13mI sadInI khaMbhAta, pATaNa, jesalameranA jJAna bhaMDAromAM surakSita tADapatrIya pratomAMthI koI prato to evI maLavI joItI hatI ke jemAM 48 zloko hoya paNa evI koI prata te samayanI maLI AvatI nathI. A samasyAno ukela paMDita zrI amRtalAla zAstrIe potAnI dRSTie prastuta karyo hato. I. sa. 1227mAM AcArya prabhAcandrAcArya racita prabhAvaka caritanA mAnatuMga carita'nI Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 341 zRMkhalAvALI kathA saMbaMdhita carcAnA samApanamAM teo A nirNaya para pahoMcyA hatA ke beDIonI 44 saMkhyA ja mArI dRSTie bhaktAmara stotranI padyasaMkhyAnI mAnyatAnuM kAraNa che." beDIonI saMkhyA parathI zlokanI saMkhyApramANa nakkI karavA mATenuM kAraNa che evuM amRtalAla zAstrInuM mAnavuM che paraMtu tyAM prAthamikatA padya saMkhyAnI hatI, beDIonI saMkhyAnI nahi. A vAta paNa tarkasaMgata nathI ke temAM kiMvadattI pahelAM racavAmAM Ave ane tyArabAda tene pramANa mAnIne stotranA zlokanI saMkhyAmAM pharaka karI nAkhavAmAM Ave. e vyavahAramAM paNa asaMbhavita jaNAya che. ene najara samakSa rAkhIne ja 44 beDIonI kathAnuM varNana thaI zake che. zlokanI ke beDInI saMkhyA 44 ja hoI zake kAraNa ke A avasarpiNI kALamAM bharata kSetramAM thaI gayelA 24 jinezvaro ane atyAre mahAvideha kSetramAM vicaratAM 20 jinezvaro maLI 44nI saMkhyA thAya che. A saMkhyAtmaka ja A stotra che. enA kAraNa tarIke enuM ekeka padya ekeka jinezvaranI stutirUpa che. evI vRddha paraMparA sUcave che. Ama 44nI saMkhyAmAM bIjA koI paNa jAtanI vizeSatA nathI ke jenA AdhAra para beDIo mATe 44 zloko ja levA jarUrI banI jAya. phakta A tarkane laIne ja daMtakathAo mATe atyAdhika Adara dekhADIne enA mATe loka prasiddha stotrane khaMDita karavAmAM Ave eTaluM ja nahi evI cheDachADa ke svecchAcArane saMpradAyanA vibhinna gacchonA aneka AcAryo ane munionAM samarthana paNa prApta thaI jAya. evI kalpanAne moTA sAhasanuM dyotaka ja mAnI zakAya. e paNa prazna upasthita thaI zake che ke digambaramAnya kathA ane pAThamAM beDIonI saMkhyA 48nI ja kema AvI gaI? zuM eno AdhAra tyAM mAnya 48 zlokonI saMkhyA nathI ? arthAt tyAM paNa zlokonI saMkhyA para ja to mukhya bhAra mUkavAmAM Avyo che. 44 saMkhyAno saMbaMdha jyAM sudhI che tyAM sudhI vicArIe to Avo meLa to eka rIte Akasmika che. nahIMtara A sUcanAnuM emAM koI aucitya che ja nahi. kAraNa najara samakSa dRSTigocara thAya che ke stotra kevaLa zrI AdinAtha prabhune saMbodhIne racavAmAM AvyuM che. koI paNa zlokamAM kyAMya paNa vartamAna covIzI ke anya tIrthakaro ke enA sivAyanA atyAranA mahAvideha kSetramAM viharamAna 20 tIrthakaronA koI paNa rUpanuM varNana nathI. pratyakSa ke parokSa rIte teno koI ullekha paNa nathI. A viSayanA saMdarbhamAM zrI paMDitavarya ajitakumAra jaina zAstrI jaNAve che ke "zvetAmbara saMpradAyamAM kalyANa maMdira stotra digambara saMpradAyanI jema ja 44 zlokavALuM ja mAnavAmAM Ave che. paraMtu bhaktAmara stotrane zvetAmbaro 48 zlokavALuM na mAnatAM 44 zlokavALuM ja mAne che. 32, 33, 34, 35 naMbarovALA 4 pado zvetAmbara saMpradAye potAnA bhaktAmara stotramAMthI kADhI nAkhyAM che. AnAthI pracalita bhaktAmara stotra saMpradAyaka bhedathI be rUpamAM maLI Ave che. bhaktAmara stotramAM digambara saMpradAyanI mAnyatA anusAra 48 zloka ja kema nathI ? eno uttara traNa prakArathI prApta thAya che. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ON bhaktAmara subhya namaH | (1) jyAre kalyANamaMdira stotra 44 zlokonuM che to enAM joDakAM bhaktAmara stotranA paNa 44 zloko ja hovA joIe. to enA 48 zloka kema hoya ? (2) bharatakSetranA 24 tIrthakaro ane mahAvideha kSetranA 20 tIrthakaronI kula saMkhyA 44 to A saMkhyA anusAra bhaktAmara stotranA zlokanI saMkhyA paNa 44 hovI joIe. (3) zvetAmbara jaina gurukulanA eka snAtaka dvArA A uttara prApta thayo che ke "bhaktAmara stotra' e maMtrazaktithI pUrNa stotra che. enA maMtrone siddha karIne manuSyae e maMtrane AdhIna devone bolAvI, bolAvIne taMtra karatA hatA. devoe potAnI vyathA mAnatuMgAcAryane saMbhaLAvI ke mahArAjA, Ape bhaktAmara stotra banAvIne amArA mATe moTI Aphata UbhI karI nAkhI. maMtra siddha karIne loko amane ArAmathI besavA paNa detA nathI. koI paNa samaye maMtrazaktithI bolAvI bolAvIne amane parezAna karatA rahe che. mAnatuMgAcArya devo para dayA karIne bhaktAmara stotramAMthI cAra zloko kADhI nAkhyA eTale bhaktAmara 44 zlokavALuM ja hovuM joIe. jo A samAdhAna para vicAra karavAmAM Ave to traNe samAdhAna niHsahAya dekhAya che. mAnatuMgAcArya ane kumudAcAryane koI ekabIjA para samajUtI na hatI ke ApaNe baMne eka ja sarakhI saMkhyAvALA stotra banAvIe. dareka kavi potapotAnA stotranI padyasaMkhyA rAkhavA mATe svataMtra che. bIjI vAta ke mAnataMgAcArya to kumudacandrAcAryathI bahu pahelAM thayA che. eTale pahelA muddA anusAra bhaktAmaranA zlokanI saMkhyA 44 siddha thatI nathI. bIjuM samAdhAna paNa upahAsajanaka che. bhinna bhinna dRSTiethI tIrthakaronI saMkhyA 24, 48, 7ra vagere aneka batAvI zakAya. bharatakSetramAM ra4 tIrthakaro che. to tenI sAthe samasta mahAvidehanA 20 tIrthakarone ja kema meLavavAmAM Ave che? erAvata kSetramAM 24 tIrthakaro ke aDhIdvipanA samasta bharatakSetranA tIrthakaronI saMkhyA kema levAmAM AvatI nathI. tIrthakaronI saMkhyA anusAra stotranI padyasaMkhyAne ja mAnavuM taddana nitAnta) bhoLapaNa che ane te bIjA stotranI padyasaMkhyAne dUSita karI deze. eTale bIjI vAta paNa vyartha che. have rahI trIjI vAta. emAM paNa koI sAra dekhAto nathI. kAraNa ke bhaktAmara stotrano pratyeka zloka jyAre maMtrazaktithI pUrNa che ane pratyeka zloka maMtrarUpathI kAryamAM laI zakAya che tyAre devonuM saMkaTa haTAvavAne mATe mAnatuMgAcArya phakta cAra zlokone ja kema kADhI nAkhe ? badhAne kema nahi ? kAraNa ke jo sAcosAca ja bhaktAmara stotranI maMtrArAdhanAthI devo taMga thatA hota to ane mAnatuMgAcAryane emanA para dayA karavI iSTa hota to teoe zeSa 44 zlokane devonI vipatti mATe kema choDI dIdhA ? Ano koI samucita uttara na hoI zake. ataH A samAdhAnothI to bhaktAmara stotranA zlokanI saMkhyA 44 siddha thatI nathI." zrI ajitakumAra jaina zAstrIne zvetAmbaro dvArA je traNa uttara prApta thayA hatA, temAM prathama ane dvitIya uttara kyAMthI prApta thayA hatA, teno AdhAra zuM hato teno teoe koI ullekha Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhasaMkhyAnI samasyA che 343 karyo nathI. jyAre trIjo uttara to koI gurukuLanA chokarAe maukhika rIte Apyo hato. AmAMthI prathama uttara to kyAMya paNa sAMbhaLavAmAM Avyo nathI. pahelI vAta to e che ke kalyANamaMdira stotra para bhaktAmara stotra banyuM nathI paNa bhaktAmara stotranA AdhAra para kalyANamaMdira stotra banyuM hoya evuM banI zake che. zlokanI saMkhyAmAM paNa jo anukaraNa thayuM hoya to e madhyakAlInamAM thayelA kumudAcArya dvArA prAcIna mAnatuMgAcAryanI racanAne laIne thayuM hoya. AnAthI viruddha e vAta zakya nathI ke madhyakAlIna kumudacandrAcAryanuM anukaraNa prAcIna mAnatuMgAcArya dvArA karavAmAM AvyuM hoya. A uparAMta mAnatuMgAcArya ane kumudacandrAcAryanuM samakAlIna hovuM Avazyaka nathI kAraNa ke anukaraNa to pAchaLathI paNa thaI zake che. udAharaNa tarIke joIe to kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArye 12mI sadImAM siddhasena divAkara ane samantabhadranuM anukaraNa potAnI lAtriziMkAmAM kareluM jovA maLe che. zrI hemacaMdrAcArya, siddhasena divAkara ane samantabhadranuM anukaraNa karavAnA kAraNe A baMne prAcIna stutikAronA teo samakAlIna hovAnuM mAnI levuM arthapUrNa nathI. temaNe bIjA uttarane upahAsajanaka jaNAvyo che ane je uttara che teno kayo AdhAra che te jaNAvyuM nathI. temaNe rajU karelA trIjA uttaranI vAta karIe to jyArathI zvetAmbaroe AgamanI avajJA ane upekSA karIne maMtra-taMtramAM phasAyA tyArathI te saMpradAyamAM paNa digambara saMpradAyanI jema ja mAMtrika stotro sivAya tAMtrika stotranI paNa racanA thavA lAgI. je paurANika stotro maMtrapUrNa na hatAM. tene paNa maMtrazakti sabhara mAnavAmAM AvyA. AvA stotromAM causintho" arthAt logassa sUtra' daza vaikAlika sUtranI prasiddha AraMbhanI gAthA "ghammomInamuvijhatuM ne ane zAzvatA. mahAmaMgalamaya mAnavAmAM AvelA paMca parameSThI namaskAra mahAmaMgalane paNa namaskAra mahAmaMtra mAnavAmAM AvyAM. maMtra, taMtra para zvetAmbaronI dilacaspI jema jema vadhatI gaI. tema tema camatkArika, mahimAvardhaka kiMvadattIo paNa pracAramAM AvatI gaI. AnA pariNAma svarUpe I. sa. 744thI 839mAM thaI gayelAM bhadrakIrti bappabhaTTasUrikRta "zAradA stavamAMthI maMtrAsnAyavALuM padya lupta karI devAmAM AvyuM. siddhasena divAkaranA hAthamAM Avelo maMtra graMtha emanA vAMcatAM pahelAM ja devatAoe chInavI lIdho. A samagra TippaNIne dRSTi samakSa rAkhatAM bhaktAmara stotrane mATe maLI AvatI madhyakAlIna ane Adhunika kiMvadattIomAM AlocanA zodhavAnA prayAso siddha ke sArthaka nathI thaI zakatA. mukhya vAta to e che ke jo bhaktAmara stotranA mULa rUpamAM ja 48 zloka hatA to temAMthI zvetAmbaroe cAra zloka kADhI nAkhyA to zA mATe ? e eka prazna che. eno uttara ajitakumAra jaina zAstrInI vistRta carcAmAMthI prApta thato nathI. | digambara saMpradAya mAnyapAThanA je cAra vadhArAnA zloka che te mahApratihArya saMbaMdhita che. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 bhaktAmara tulyuM namaH | A cAra mahApratihAryo A pramANe che. devaduMdubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvani. A zloko jetAmbara saMpradAya mAnya mULatinA 31mA zlokanI pachI 32thI 3pamA kramamAM AvatA jovA maLe che. digambara saMpradAyamAM Ane stotrakAranI mULabhUta kRti mAnavAmAM Ave che. A cAra zloka A pramANe che : janmIra - tAra - rava - pUrata - phivimAna - aitoya - tove - guma - sAma - mUti - vakSa: | saddharmarAna - naya - poSaNa - poSava: sana khe dundubhirnadati te yazasaH pravAdI / / 1 / / mandara - sundara - meru - suparinItasantAnAri - vusumora - vRSTi - ruddha ! jyo - vivuM - rAma - manda - svapatA, divyA divaH patati te vayasAM tatirvA / / 2 / / ma7mAM - vanaya - mUri - vimA vimoste, lauka - traye dyutimatAM dyutimAkSipantI / prodyaddivAkara - nirantara - bhUri - saMkhyA dIptyA jayatyapi nizAmapi soma - saumyAm / / 3 / / svapava - T - mA - vimAnee: saddharma - tattva - sthanaiva - patritovayA: | divya - dhvanirbhavati te vizadArtha - sarva, bhASA - svabhAva - pariNAma - guau: - prayojva: ||4|| zlokonI saMkhyAnI bAbatamAM vAta ATalI ja nathI. A cAra zlokanA gucchaka sivAya anya bIjAM gucchako paNa maLI Ave che. bhaktAmaranI prAcIna hastalikhita pratomAM cAra cAra zlokonAM cAra vibhinna gucchako pracalita 48 zloko sivAyanAM prApta thAya che. A prakAre enA pratyeka pATha para (bAvana) zlokI che ane kula prApta zlokonI saMkhyA 64 thaI jAya che. paraMtu A atirikta 16 zlokonA saMbaMdhamAM lagabhaga badhA vidvAnono eka ja mata che ke bhASA, artha, racanA, zailI, punaHzakti, doSa vagere aneka kAraNothI te zloka mAnatuMgasUrikRta na hoI zake. kAlAntaramAM vibhinna lokoe racIne joDI dIdhA che. A badhA vizeSa gucchako digambara saMpradAyanA stotromAMthI ja maLe che. je A cArapratihAryo, devaduMdubhi puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvanithI saMbaMdhita che je zvetAmbaronA bhaktAmara stotra Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 padyasaMkhyAnI samasyA pAThamAM nathI. A badhA ja zloko vasaMtatilakA chaMdamAM racAyelA che. digambara saMpradAyamAM pracalita cAra zlokanA gucchaka sivAya anya je gucchako prApta thAya che temAM sauprathama paMDita ajitakumAra jaina zAstrIne maLelAM cAra paghanuM gucchaka A pramANe che : nAtaH paraH paramavacobhidheyo, lokatraye'pi sakalArthavidasti sArvaH / uccairitIva bhavataH parighoSayantaste durgabhIrasuradundubhayaH sabhAyAm / / 1 / / vRSTirdivaH sumanasAM paritaH paSAta, prItipradA sumanasAM ca madhuvratAnAm I rAjIvasA sumanasA sukumArasArA, sAmodasampadamadAjjina te sudRzyaH / / 2 / / pUSmAmanuSya sahasAmapi koTisaMkhyAbhAjAM prabhAH prasaramanvahayA vahanti / antastamaH paTalabhedamazakti hInaM, jainI tanudyutirazeSatamo'pi hanti || 3 || deva tvadIya sakalAmalakevalAya, bodhAtigAdhanirUpaplavaratnarAzeH, ghoSaH sa eva iti sajjanatAnumete, gambhIrabhArabharitaM tava divyaghoSaH || 4 || A zlokanA viSayamAM jo kSaNabhara vicAra karavAmAM Ave to cAreya zloka bhaktAmara mATe vyartha sAbita thAya che. kAraNa ke A zlokamAM kramasara duMdubhi, puSpavarSA, bhAmaMDaLa ane divyadhvani A cAra pratihAryane rAkhavAmAM AvyA che ane A cAreya pratihArya A zloka vagara 48 zlokavALA bhaktAmara stotramAM ThIka e ja 32, 33, 34, 35mAM saMkhyAnAM padyomAM yathAkrama vidyamAna che. tethI A cAreya zloka bhaktAmara stotrane mATe punaruktinA rUpamAM vyartha sAbita thAya che. enA kAvyatvano paNa bhaktAmara stotranA kAvyatva sAthe meLa nathI khAto. tethI para (bAvana) zlokavALA bhaktAmara stotranI kalpanA nirarthaka che ane hajI sudhI koI vidvAne AnuM samarthana karyuM nathI. zrI ratanalAla kaTAriyA ane milApacaMda kaTAriyAe potAnA lekhamAM zrI ajitakumAra jena zAstrIjInA uparyukta ApelA cAra zlokanA gucchakane prastuta karIne enA para potAnI TippaNI Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 // bhatAbhara tubhyaM namaH // karatAM A pramANe jaNAvyuM che ke 'kiMtu A zlokamAM paNa pratihAryonuM varNana hovAthI A punarukta che ane asaMgata che. 'jainamitra' phAgaNa suda 6 vIra saMvata 2486nA aMkamAM paNa AnAthI vibhinna cAra zloka chapAyA che. amArI pAsenA 1-2 jUthomAM paNa A cAra zloko che : yaH saMstuve guNabhRtAM sumano vibhAti, yaH taskarA vilayatAM vibudhAH stuvanti / AnaMdakanda hRdayAmbujakozadeze, bhavyA vrajanti kila yA'maradevatAbhiH / / 1 / / itthaM jinezvara sukItayatAM jinoti, nyAyena rAjasukhavastuguNA stuvanti / prArambhabhAra bhavato aparAparAM yA, sA sAkSaNI zubhavazo praNamAmi bhaktyA / / 2 / / nAnAvidhaM prabhuguNaM guNaratna guNyA, rAmA ramaMti surasundara saumyamUrtiH / dharmArthakAma manuyo girihemaratnAH, udhyApado prabhuguNaM vibhavaM bhavantu || 3 || karNo stuvena nabhavAnabhavatyadhIza; yasya svayaM suraguru praNatosi bhaktyA / zarmArdhanoka yazasA munipadmaraMgA, mAyAgato jinapatiH prathamo jinezaH ||4|| zrI kaTAriyAjIe AnI saMkSipta samIkSA karatAM kahyuM che ke, "paNa ApaNA mULa graMthakArakRta nathI ja. kAraNa ke bhaktAmara stotranA jApanuM phaLa batAvIne stotrane tyAM ja pUrNa karI dIdhuM che. eTale ke A atirikta zloka koIe pAchaLathI banAvyo che enI racanA paNa yogya nathI ane artha paNa susaMgata nathI.' AnA sivAyanA paNa amArI pAsenA jUthamAM cAra zloka bIjA maLI Ave che. jene bIja kAvya lakhyuM che tenI sthiti paNa uparokta pramANe ja che te paNa mUla stotrakAra kRta nathI ja e cAra padya A prakAre cheH Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5saMdhyAnI samasyA - 347 bIjakaM kAvyam oM AdinAtha arhansukulevataMsaH; zrInAbhirAja nijavaMza zazipratApaH / ikSvAkuvaMza ripumardana zrIvibhogI, zAkhA kalApakalito ziva zuddhamArgaH / / 1 / / kaSTa praNAza duritApa samAMvanAhiaMbhonidhau dukhaya tAraka vighnahartA / dukhAvinAri bhaya bhagnati loha kaSTaMtAlorddhaghATa bhayabhIta samutkalApAH / / 2 / / zrImAnatuMga guruNA kRta bIja maMtraH, yAtrA stutiH kiraNa pUjya supAdapIThaH / bhaktibharo hRdayapUra vizAla gAtrAkau dhau divAkara samAM vanitAMjanAMhI / / 3 / / tvaM vizvanAtha puruSottama vItarAgaH tvaM jaina rAga kathitA zivazuddhamArgA | tvauccATa bhaMja nava puHkhala duHkhaTAlAn - tvaM muktirUpa sudayA para dharmapAlAn ||4||'' uparokta cAre zloka pratihAryo sAthe saMbaMdhita nathI. A sivAyanuM bIjuM paNa eka cAra zlokavALuM gucchaka che. A gucchaka zrI hIrAlAla kApaDiyA ane zrI sArAbhAI navAba baMnene maLyuM che. jemAM zrI sArAbhAI navAbane maMtrapothIomAMthI A zloko pUrNa rUpathI maLI gayA hatA. jyAre zrI hIrAlAla kApaDiyAne khaMDita rUpamAM maLyA hatA. phakta divya dhvanivALo trIjo zloka baMnemAM judA prakArano che. zrI sArAbhAI navAbane pUrNa rUpathI maLI AveluM gucchaka A pramANe che : viSvagvibhoH sumanasaH kila varSayanti / digbandhanAH sumanasaH kimu te vadanti / tvatasaGgatAvihasatAM jagatI samastAstyAmodinI vihasatA mudayena dhAmnaH / / 1 / / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 / / bhaktAmara tubhye namaH / / dvedhApi dustaratamaH zramavipraNAzAtsAkSAtsahasrakaramaNDalasambhrameNa / vIkSya prabhorvapuSi kaJcanakAJcanAbhaM proddbodhanaM bhavati kasya na mAnasAbjam / / 2 / / bhASA vizeSapariNAmavidhau paTiSTho / jIvAditavavizadIkaraNe samarthaH / divyadhvanirdhvanitadigvalayastavArhanAkarSati pravaramokSapathe manuSyAn ||3|| vizvaikajaitrabhaTamohamahAmahendraM sadyo jigAya bhagavAn nigadannivettham / santarjayan yupagadeva bhayAni puMsAM mandradhvanirnadati dundubhiruccakaiste ||4|| zrI hIrAlAla kApaDiyAne khaMDita svarUpamAM maLelA gucchakamAM trIjo zloka judo maLI Ave che. A khaMDita kAvya temane jainAcArya zrI vijayavallabhasUrinA ziSyaratna munizrI vicakSaNavijayajInA pustakamAMthI maLI AvyAnuM temanA pustakanI saMskRta bhUmikAmAM jaNAvyuM che. A trIjo zloka A pramANe che : divyo dhvanirdhvanitadigvalayayastavArhan ! vyAkhyAturutsukayate'tra zivAdhvanIyAm / tattvArthadezanavidhau nanu sarvajantuM, bhASAvizeSamadhuraH surasArthapeyaH / / 3 / / pUnAnA bhaMDA2ka2 prAcya vidyAmaMdira zodha saMzodhanamAM saMrakSita eka pratamAM 'mAnatuMgIya kAvya catuSTayI'nA nAmathI zrI sArAbhAI navAbe jaNAvela cAra zloko ja che. paraMtu AmAM paNa trIjo zloka zrI hIrAlAla kApaDiyAe Apelo zloka ja che. zvetAmbara vidvAna zrI sArAbhAI navAba temane maLI AvelA cAra zlokavALA gucchakane rajU karatAM pahelAM jaNAve che ke "48 paghonI mAnyatA zvetAmbaromAM paNa pahelAM hatI. ane jo tema ja hota to prastuta graMtha (pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa)mAM ApelAM zrI haribhadrasUrikRta yaMtronI saMkhyA 48nI nahIM paNa 44nI ja hovI joItI hatI eTale ApaNane ema mAnavAne kA2Na maLe che ke bhaktAmaranA 48 zloko upara judAM judAM 48 yaMtro tathA taMtronA racayitA zrI haribhadrasUrinA samayamAM to bhaktAmaranA zlokonI saMkhyA 48 zvetAmbara saMpradAyamAM Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhasaMkhyAnI samasyA che 349 pracalita hatI, kAraNa ke cothA smaraNa tijyapahuranI stotrAnukRtinA racayitA zrI haribhadrasUri saMbaMdhI carcA karatAM meM traNa haribhadrasUrino ullekha karelo che. te traNe zvetAmbarAcAryo ja hatA. vaLI digambaromAM te nAmanA koI AcArya thaI gayA hovAno ullekha suddhAM nathI. have prazna e thAya che ke A maMtro tathA taMtronA racayitA haribhadrasUri kayA hovA joIe. mArI mAnyatA pramANe to upara ullekhAyelA traNa paikI bIjA athavA to trIjA haribhadrasUrinI ja racelI A yaMtra kRtio tathA taMtro vagere hovAM joIe.' zrI sArAbhAI navAba pracalita cAra vadhArAnA zloko je kAzmIratArathI zarU thAya che tenA sthAne vizvavimo: samanasa:thI zarU thatA bIjA cAra zlokavALA gucchakane rajU karIne AgaLa jaNAve che ke, "vaLI jaina zvetAmbara bhaMDAromAM maLI AvelI yaMtrovALI lagabhaga so uparAMta hastalikhita prato meM tapAsI joI che te badhI pratomAM paNa 48 gAthAo ane tene lagatAM 48 yaMtro maLI Ave che. A 48 yaMtro sivAyanAM bIjAM 44 yaMtrovALI prata koI paNa zvetAmbara bhaMDAramAM mArA jovAmAM athavA sAMbhaLavAmAM paNa AvI nathI. ane RddhinAM pado paNa 48 ja che. tethI yaMtro paNa 48 ane kAvyo paNa 48 ja hovAM joIe. pachI cAra kAvyo akhkhIratArathI zarU thatAM hoya ke vizvavimothI zarU thatA ho yA trIjA ho te bAbatano vAMdho nathI. eTale mArI mAnyatA pramANe to bhaktAmaranA prAcIna TIkAkAra zrI guNAkarasUrinA samaya pachI eTale ke vi. saM. 1426 pachIthI zvetAmbara saMpradAyamAM bhaktAmaranA 44 zloko hovAnI mAnyatA zarU thaI hovI joIe ane te mAnyatA zAthI zarU thaI haze te nakkI karI zakavuM bahu muzkela che. kAraNa ke teoe TIkA 44 zloka upara racI che ane tyAra pachInA bhaktAmara pAdapUrti kAvyo paNa moTe bhAge 44 ja zloko para ja racAyA che. game tema ho baMne mAnyatAo prAcIna che ane yaMtro paNa baMne prakAranA 48 kAvyo upara maLavAthI meM paNa prastuta graMthamAM 48 ja kAvyo ApavA ucita dhArIne 48 kAvyo chapAyelAM che." zrI sArAbhAI navAbanA A kathanamAM aneka viparIta pratibhAvo jaNAya che ane koIka vidhAno to ghaNA vidvAnone ayogya paNa jaNAyAM che. prathama vAta to e che ke zrI guNAkarasUrinI sAme ja bhaktAmaranI prato rahI haze emAM paNa 44 zloko ja haze. emane potAne ja stotramAM aSTa mahApratihAryonI jagyAe rahelA cAra ja pratihAryonI ghaTanAthI saMbaMdhita samAdhAna prastuta karavuM paDyuM hatuM je A pramANe che : "atra pratihArya prastAvanA prastapo'nuktA api puSpavRSTi, divyadhvani bhAmaNDala dundubhayaH svadhi yA'vatAryAH / ..... etat sarva catrA zokataroH prAdurbhAvastatra svAd dezanAkSaNe ? azoka taru saha cAritvAt pRthag nAhatAH kavinA !" zrI guNAkarasUrie A pramANenuM samAdhAna rajU karyuM. have temanAthI 93 varSa pUrve thayelAM zrI prabhAcandrAcAryanI pAse paNa 44 zlokavALI prato hatI ane emanA samayathI paNa 100 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 || bhaktAmara subhya namaH || ke 50 varSa pUrvenI jeTalI tADapatrIo, pothIo je kAMI paNa upalabdha sAhitya hatuM e badhAmAM paNa 44 zloko ja maLI Ave che. arthAt A vAta paNa noMdhanIya che ke A prAcIna pratonA lahiyAnI sAme potAnA samayathI pUrvenI AdarzarUpa pratomAM paNa 44 zloko ja rahelA haze, tethI karIne ja te badhI pratomAM 44 zloko ja jovAmAM Ave che. A vAstavikatAne kAraNe zrI guNAkarasUrie potAnI vRtti pachI ja zvetAmbara pAThamAM mULa aSTapratihAryonA sthAne cAra pratihAryovALA zloko rahI gayA evuM sArAbhAI navAbanuM kathana yogya jaNAtuM nathI. zrI sArAbhAI navAbe maMtrAsnAyavALA je haribhadrasUrinI vAta karI che. te viSe joIe to e nAmadhArI koI muni digambara saMpradAyamAM thayA nathI. e tathyano koI virodha nathI. sArAbhAI navAbe traNa haribhadrasUrino ullekha karyo che. paraMtu lagabhaga sAta haribhadrasUrio A nAmanA thayA che. pahelA haribhadrasUri lagabhaga I. sa. 74pa-785mAM thayA. bIjA hatA candragacchanA devendrasUri jeo lagabhaga I. sa. 124ramAM thayA, temanA sAtamA pUrvaja haribhadrasUri jemano samaya I. sa. 11mI sadInA madhyabhAga athavA uttarArdha rahyo haze. trIjA hatA bRhadgacchIya jinadeva ziSya haribhadrasUri jemaNe I. sa. 1116mAM 'vaMdhavAmItva' ane " pati ' para TIkA lakhI hatI. ane I. sa. 1129mAM umAsvAtinA prAramati pravaraNa para paNa vRtti lakhI hatI. cothA haribhadrasUri bRhadgacchIya zrI candranA ziSya hatAM. I. sa. 1144-1173mAM thayelA solaMkI samrATa kumArapAlanA maMtrI pRthvIpAlanA te guru hatA ane emaNe tIrthakaronA prAkRta ane apabhraMzamAM caritronI racanA karI hatI. pAMcamA haribhadrasUri I. sa. 12mI sadInA uttarArdhamAM thaI gayA jemanI amogha dezanAnA kAraNe "kalikAla gautama' kahevAmAM AvatA hatA. maMtrIzvara vastupAlanA kulaguru nAgendra gacchIya vijayasenasUrinA teo guru hatA. chaThThA haribhadrasUri jemano samaya lagabhaga I. sa. 12mI, 13mI sadI che. teo vastupAla maMtrInA vidyAmaMDaLanA candragathvIya bAlacandrasUrinA guru hatA. sAtamA haribhadrasUri bRhacchamAM I. sa. 13mI sadInA uttarArdhamAM ke 14mI sadInA pUrvArdhamAM thayA hatA. AmAMthI upara jaNAvelA sAta haribhadrasUri koI paNa haribhadrae bhaktAmara stotranA maMtrAsnAyane banAvyA hoya. maMtra taMtravALI badhI prato 48 padyavALI ane uttara madhyakAlIna che. tenAthI vadhu prAcIna hastaprata maLI AvI nathI. enA sivAya AmAM badhAM ja 48 yaMtra e ja che je digambara hastapratomAM maLI Ave che. jo evI maMtrataMtravALI prAcIna racanAo zvetAmbara saMpradAyamAM hota to ghaNAM badhAmAMthI koI ne koI zvetAmbara bhaktAmara TIkAkAroe teno ullekha jarUra karyo ja hota. kharekhara pAzcAtyakAlIna digambara hastapratonI nakala karIne ane haribhadranuM nAma tenI sAthe joDIne ene pramANabhUta mAnavAnuM ahIM dekhAya che. guNAkarasUrie potAnA samayamAM pracalita mAtra 28 maMtrA--Aya ApyA che, 44 nahIM. e sivAya haribhadranA nAme maLI AvelI ane bIjA yaMtrovALI kRtiomAM vadhArAnA ja pratihAryonuM eka nahIM, be prakAranA gucchako maLe che. Ane kAraNe prAcIna kALamAM zvetAmbara pAThamAM paNa bhaktAmaranA 48 padya ja hatAM, evuM temanuM kahevuM jarApaNa satya siddha thatuM nathI. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 351 sArAbhAI navAbe zrI haribhadrasUrinI vAta karI che. teo I. sa. 13mI-14mI sadI sudhImAM thayelA prAcIna ke madhyakAlIna haribhadrasUri nathI. yaMtro ane maMtra-taMtrAsnAyavALI hastaprato je 48 padyovALI che te badhI uttara madhyakAlIna che AthI e haribhadrasUri uttara madhyakAlIna pachInA haze, digambara pAThamAM bIratIravALA cAra vadhArAnA zlokonI vizeSa mAnyatA che, te paNa asalI che, ke nahIM te paNa saMzodhanAtmaka ane parIkSApAtra muddo che. joke zrI sArAbhAI navAbe A vize kaMI paNa vivecana nathI ApyuM. to paNa durgAprasAda zAstrI ane temanA sahayogI vAsudeva lakSmaNa zAstrIno niSkarSa e rahyo che ke - "gambhIretvAdi catvAri padyAni tu kenacana paNDitamanyena nirmAya maNimAlAyAM kAcazakalAnIva mAnatuGgavitAyAM pravezItAnItyapi tadvilokana mAtreNaiva kavitvamarmavidbhividvadbhivoDhuM zakyate / " zrI hIrAlAla kApaDiyAe paNa potAnI prastuta saMskRta bhUmikAmAM zrI durgAprasAda zAstrIno uparyukta abhiprAya rajU karyo che, "mane sUdhyate, pataqdyaprakSepa kRti '' mAnatuMgasUrijIe racelI maNimALAmAM A cAra vadhArAnAM paghonuM gucchaka kAcanA TukaDA jevuM zrI durgAprasAda zAstrIne lAge che jyAre zrI hIrAlAla kApaDiyAne vadhArAnAM paghonuM prakSepaNa karyuM hoya tevuM lAge che. A abhiprAyane zrI jyoti prasAda jene jevA vidvAnoe dhyAnamAM nathI lIdho te Azcaryajanaka che. digambara saMpradAyamAM bhaktAmara stotrano pracAra ane prasAra thaI gayA pachI tyAM stotramAM pUrA aSTamahApratihAryo hovA joIe. evuM samajIne cAra pratihAryonI ochapane dUra karavA mATe lagabhaga cAra gucchako banAvavAno eka bIjAthI alaga prayatna lagabhaga I. sa. 14mI - 15mI sadImAM thayo haze. tAtparya e che ke te samayamAM paNa mULabhUta bhaktAmara stotramAM ja pratihAryothI saMbaMdhita ja zloko hatA. ane eTale ja A stotramAM badhA maLIne mAtra 44 zloko ja hatA. 48 zlokavALA bhaktAmara stotranA saMdarbhamAM DaoN. nemicaMdra zAstrInA avalokana anusAra "mAnatuMgAcArye bhaktAmaranI racanA karI hatI. baMne saMpradAyoe potapotAnI mAnyatA anusAra ene apanAvyuM. prAraMbhamAM A stotranAM 48 kAvya padya hatAM. pratyeka padyamAM kAvyatva rahevAne kAraNe ja 48 padyone 48 kAvya kahevAmAM AvyAM che. A 48 padyomAMthI zvetAmbara saMpradAye azokavRkSa, siMhAsana, chatra ane cAmara A cAra pratihAryonAM nirUpaka padyone grahaNa karyA tathA duMdubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvani A cAra padyone kADhI nAkhIne A stotramAM 44 padyo ja mAnyAM. A tarapha digambara saMpradAyamAM thoDI hastapratomAM zvetAmbara saMpradAya dvArA kADhI niMkhAyelA cAra pratihAryonA bodhaka cAra navAM padyono samAveza karIne padyonI saMkhyA pUrI levAmAM AvI. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 / / bhaktAmara turthya namaH / / bhAgalapura vIra nirvANa saMvata 2490mAM prakAzita thayelAM, vRSTididhaH sumanasAM paritaH prayAta (35) duSaNAmanuSya sahasAmapi koTisaMkhyA (37) deva tvadIyasakalAmala kevalIpa ( 39 ) padya adhika mudrita che. vastutaH A stotra kAvyamAM 48 ja mULa padya che.''19 sauprathama e prazna upasthita thAya che ke zvetAmbara saMpradAya pratihArya nirUpaka cAra vizeSa zloka jo mULabhUta hatA to tene kADhI zuM kAma nAkhe ? A vAta samajamAM AvatI nathI. jyAre digambara saMpradAyamAM mULabhUta 48 zloko hatA ja to te zvetAmbara saMpradAya dvA2A kADhI nAkhavAmAM Avela 4 zlokanA sthAna para navA zloko racIne potAnI pratomAM 48 zlokonA sthAne 52 (bAvana) zloka kema karyA che ? AvI ceSTA zAne mATe karavAmAM AvI e paNa eka prazna che. A uparAMta AvA eka ja gucchakanI racanA nathI thaI paNa AvA to cAra judA judA prakAranA padya-gucchaka paNa racAI gayelA maLI Ave che. mULabhUta rIte digambara saMpradAyanA vidvAna munio, varNanakAro ane bhaTTA2konI sAme paNa 44 zlokavALI mULa prata hatI ane tene aSTamahApratihAryane badale cAra pratihAryavALI apUrNa mAnIne tene pUrNa karavAnA aneka bhinna bhinna prayatno judA judA deza ane samaya daramyAna thayA. 'TMmmItAra'" vALuM gucchaka jyAre vizeSa pracAra ane prasAramAM AvI gayuM tyAre anya gucchakone bhaMDA2I devAne badale koIka koIka prAzcAtyakAlIna pratomAM emane kyAMka ne kyAMka vizeSa padyonA rUpamAM saMgaThita karIne rAkhI levAmAM AvyA. jenA kAraNe evI koIka koIka pratomAM zlokasaMkhyA para (bAvana) banI gaI. zvetAmbara saMpradAyanA vidvAnomAM zrI agaracaMda nAhaTAnI mAnyatAmAM paNa bhaktAmara stotranA molika zlokanI saMkhyA 44 ja che. ane cAra cAra zlokavALA gucchako je digambara stotramAM maLI Ave che ene teo mULabhUta mAnatA na hatA. zrI agaracaMda nAhaTAnI A mAnyatA vize TippaNI karatAM zrI jyotiprasAda jaina lakhe che ke 'uparokta saMdarbhamAM ullekhita badhA ja vidvAnoe bhaktAmaranA zlokanI saMkhyA upara vicAra karyo che jyAre zrI agaracaMda nAhaTAno Agraha che ke zvetAmbara paraMparAmAnya 44 zlokI pATha ja mULa ane prAcInatama pATha ja che. anya bIjA vidvAnoe digambara paraMparAmAnya 48 zlokI pAThane ja mULa ane prAcInatama siddha karyo che. jenA mATe teoe purAvA ane yuktiono saphaLa prayoga karyo che ane virodhI pakSa dvArA prastuta hetuone niSphaLa gaNyA che. svayaM ame paNa anyatra A samasyAo para vicAra karyo che.''11 zrI DaoN. jyotiprasAda jene je badhA ja vidvAnono ullekha karyo che te badhA' digambara saMpradAyanA ja vidvAna hatA. jemAM paMDita ajitakumAra jaina zAstrI, amRtalAla zAstrI, zrI ratanalAla kaTAriyA, DaoN. nemicaMdra zAstrI Adi vidvAnono samAveza thAya che. A badhA vidvAnoe ApelA maMtavyonI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padhasaMkhyAnI samasyA che 353 samIkSA uparyukta karI cUkyA chIe. emAM 48 ane 44 zlokanA muddAne laIne kyAMya paNa tarkabaddha abhigama jovA maLato nathI, nathI pUrNa rUpathI parIkSaNa thayeluM, nathI viSa pRthakkaraNa, na saMtulita prastutIkaraNa. emAMthI ghaNAMe pUra stotra paNa joyuM na hoya evuM jaNAya che ane temanI dalIla ke yuktiomAM paNa vajana ke vajUda jaNAtuM nathI. zrI ajitakumAra jaina zAstrI je ajJAta zvetAmbara jano sAthe laDI rahyA hatA ane emanI yuktione niHsAra sAbita karI rahyA hatA. te na to yuktio hatI ane na to te vAto pramANabhUta hatI. A badhA ja digambara vidvAnomAMthI koIe paNa pracalita vadhArAnA zlokavALA pAThanI prAcInatA siddha karavAne mATe koI paNa prAcIna prato rajU karI nathI ane na to emAMthI levAmAM AvelA prAcIna ullekhano pramANarUpa koI purAvo rajU karyo. dareka vidvAnoe potapotAnA manathI khulAso karIne phakta potAne sAcA manAvavA mATe ane zvetAmbara pAThanA 44 pAThanA astitva para Aropa lagAvIne ene mAtra gunegAra ja TharAvI rahyA che. paMDita durgAprasAda zAstrI, puNasIkara pAMDuraMga, kAzInAtha zarmA jevA jenetara vidvAno ane DaoN. hIrAlAla kApaDiyA jevA moTA bhAganA zvetAmbara vidvAnonA maMtavyone lakSamAM lIdhAM ja nathI. "zmIratavALA cAra zlokIya gucchakane choDIne bIjA badhA cAra vizeSa zlokavALA gucchakone digambara vidvAnoe kRtrima karAra Apyo te sAcI rIte ja Apyo che. DaoN. hIrAlAla kApaDiyAe jaNAvela ane sArAbhAI navAbavALuM cothuM gucchaka parIkSaNa karyA vagara - vizleSaNa karyA vagara, mAtra tenA pratyenA ahobhAvathI ane eno vizeSa pracAra ane prasAra thavAthI tene maulika mAnavAmAM AvyuM ane A gucchakamAM evA paNa guNonuM AropaNa karavAmAM AvyuM je mULabhUta 44 zlokamAM che. paraMtu evA guNo AmAM dekhA paNa detA nathI. te chatAM A gucchakane te mULabhUta zloka jevA ja che evuM pramANapatra ApavAmAM AvyuM. A vizeSa pracalita "IratAravALuM gucchaka paNa eTaluM ja banAvaTI che. jeTalAM ke bIjA cAra gucchako che. prazna e upasthita thAya che ke kevI rIte? udAharaNa tarIke e zlokane laIne samajI zakAya tema che. mIratIravALA zlokanA trIjA padamAM "ghoSaM . poSa5: jevA viziSTa prakAranA chekAnuprAsa vagere prakAranA alaMkAranI upasthiti jovA maLe che. je bahudhA madhyakAlIna yuganI dena mAnavAmAM Ave che. zrI mAnatuMgasUrinA dareka zlokamAM alokika kAvyatva ane nartana dekhAI Ave che. jyAre ahIMyA "mandIra-suMvara - meru suparinIta' jevAM ekabe madhura pada sivAya bAkInAM badhAM pado sAdhAraNa koTInAM jaNAya che. emAM mAnatuMgAcAryanI racanA jevA ojasa, kAMti ane manohAritAno lagabhaga lopa thayelo jovA maLe che. enA sivAya paNa "sattAnAri - sumora - vRSTi ruddhA" ke "vivyA vi. pati te varasAM tati" jevAM padomAM koI nartanatA, rasikatA, rasAtmakatA dekhAI detI nathI. A gucchakanA prathama zlokanuM aMtima pada dumirnati te cAra : pravAhI - ane cothA zlokanuM bIjuM pada "saddharma - tattva - thanaiva - pazvinovAmAM Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 |bhaktAmara tulya namaH | to mAdhuryane badale kaTutAno svAda maLe che ane A ja cothA zlokanA aMtima pada "bhASA - svamava - pramANa - Th: - yogya: e koI kAvyapada nathI bhAsatuM paraMtu koIka dArzanika graMthanuM sUtra hoya tevo AbhAsa thAya che. A samagra gucchakamAM mAnatuMgasUrinA maulika, mULabhUta zlokomAM chaMdono je svAbhAvika avirata pravAha vaheto dekhAya che evuM ahIMyAM kyAMya dekhAtuM nathI. mAnatuMgasUrie racelAM stotranI zailI, bhASA, sahaja suMdara guMthaNI pragaTa karavAvALI suramya, ujvala ane prAsAdikatAnI caramasImAnI sAme A cAra zlokavALA gucchakanI zailI bilakula asvAbhAvika ane alAkSaNika che tema dekhAI Ave che. jethI karIne ja zrI durgAprasAda zAstrIe AvA zloka mATe yathArtha ja kahyuM che ke "maNimAlAntata kAcanA TukaDArUpa A zloko che. A zlokanuM sthAna stotramAM 32. 33-34-35mA zlokanA kramamAM che. A zlokanI AgaLa ane pAchaLa rahelA zloko maulika che. enI nartanatA, bhASA, zailI, alaga ja dazyamAna thAya che. tenI sAthe A gucchakano jarA paNa meLa besato nathI ane tethI ja durgAprasAda zAstrInuM A kathana saMpUrNa yathArtha che evuM lAgyA vinA rahetuM nathI. zrI DaoN. jyoti prasAda jene A gucchakane mAnatuMgasUrinA maulika stotra sAthe goThavI dIdhuM che ane temaNe lakhyuM che ke "A padyo vinA stotra apUrNa ane sadoSa rahI jAya che. e cAra zlokomAM evI koI paNa vAta nathI ke jenAthI koI paNa sAMpradAyikatAne koI prakAranI Thesa pahoMce. enAthI zuM aMtara paDe che ke koIka saMpradAyamAM A stotranI apekSita prAcInatA 100-150 varSa ochI ke vadhAre hoya.12 AnA saMdarbhamAM zrI madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha jaNAve che ke jyoti prasAda dvArA A cAra vizeSa padhone ApavAmAM AvelI aMjali amane to sArthaka nathI lAgatI. te cAra padyo mAnatuMgAcAryanA kAvyanI sAthe rAkhavA mATe yogya nathI. emAM mAnatuMgAcAryanI pratibhA kyAMya paNa dekhAI detI nathI." bhaktAmara stotra maulika rIte 44 zlokanuM nahi paNa 48 zlokIya ja hatuM evuM mAnavAvALA zrI jyoti prasAda jenane eka phariyAda harmana yAkobI jevA pAzcAtya vidvAno sAme paNa rahI che. kobI jevA yuropIya pAzcAtyavidone 44 zlokIya zvetAmbara pATha ja tathA tene saMbaMdhita anuzrutio ja upalabdha thaI. temanI sAme 48 zlokIya digambara pATha tathA tene saMbaMdhita anuzrutiono vikalpa ja na hato. tethI karIne temanA bhaktAmara viSayaka vicArono AdhAra zvetAmbara mAnyatAo ja rahyo. yakobIe digambara pAThanA atirikta cAra padyo para to koI vicAra karyo ja nahIM. e temanI sAme hatA ja nahi. zvetAmbara pAThanA paNa zloka 39 ane 43 (digambara pATha 43 ane 4)ne paNa vadhArAnA mAnyA. yakobInA matAnusAra te mAnatuMgAcArya dvArA racita na hoI zake ane mULa racanAmAM pAchaLathI joDI devAmAM AvelA lAge che. A prakAre mULa bhaktAmara stotra 42 zlokI ja rahI jAya che." Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 padyasaMkhyAnI samasyA DaoN. harmana yakobInI mAnyatA eka to e che ke kalyANamaMdira stotra e bhaktAmaranA anukaraNarUpa che. bhaktAma2no 39mo ane 43mo zloka vadhArAno che. 43mo zloka vadhArAno che kema ke 34mAthI 42mA zloka sudhInAM padyagata varNanono e nIrasa upasaMhAra che ane kharekhara kavizrI mAnatuMgasUri Avo zloka race ja nahi. harmana yakobI sUcave che ke 'kalyANamaMdiramAM 43mo zloka ja vasaMtatalikA chaMdamAM che. e A vAtanI puSTi Ape che. AthI 43muM pagha kalyANamaMdiranA kartA kumudacandranA samaya pachI ja dAkhala thayeluM hovuM joIe 39mo zloka paNa stotrakAranI kRti hoya evuM bhAsatuM nathI kAraNa ke 38mA zlokamAM paNa suMdara rIte varNavelA bhAvanI emAM nIrasa punarAvRtti che. vaLI pratyeka bhayanA varNana mATe ekeka padya racanAra kavi aMtima bhayanA varNana vakhate be pagho race e vicitra lAge che. paraMtu teo umere che ke eTaluM to kharuM ke 39mo zloka prakSipta hoya to paNa te kalyANamaMdiranA racanA samaye to vAstavika gaNAto haze.'' // pro. harmana yakobIe 43mA zlokanI nIrasa upasaMhAratAnA kAraNe vadhArAno sUcave che teno vicAra karatAM zrI hIrAlAla kApaDiyA jaNAve che ke nimaUNa stotra je bhayahara stotra tarIke paNa prasiddha che ane jenA kartA paNa zrI bhaktAmaranA kartA zrI mAnatuMgasUri hovA vize be mata nathI. temAM paNa kayA kayA bhayonuM varNana AvanAra che teno prAraMbhamAM nirdeza karavAmAM Avyo nathI. kintu rogAdi ATha bhayo paikI pratyekanuM babbe gAthA dvArA varNana karI AThe bhayonI sUci rUpe aDhAramI gAthA u5saMhArarUpa ApavAmAM AvI che. tyAre zuM A paNa prakSipta gAthA che ?'' munirAja zrI vinayavijayajIe paNa potAnI kRti zrI pArzva bhaktAmaramAM upasaMhArarUpa zailIno upayoga karyo che. e vAtanI nimnalikhita 43muM pagha sAkSI pUre che H "dantI (?) mRgAridavavahnibhujaGgayuddha - vArIzaduSTagadabandhanajaM bhayaudham / tasyAntaraGgamapi nazyati duHkhajalaM yastAvakaM stavamimaM matimAnadhIte / / " A padyamAM temaja upasaMhArarUpa anya koI paghamAM paNa DaoN. yakobI jevAne vizeSa rasa nahi paDe to zuM tethI Ane paNa prakSipta gaNavA taiyAra thavuM e nyAya che ? have 39mA padyanI vAstavikatA vicArIe. e vAta sAcI che ke kavirAja kuMjarAdi ATha bhayo paikI sAta bhayonAM varNana mATe ekeka pagha racyuM che. jyAre saMgrAmabhayane mATe be pagho racyAM che. paraMtu saMgrAma sivAyanA sAta bhayo vyaktigata che. jyAre saMgrAma e samaSTigata che. arthAt vyApakatAnI dRSTie saMgrAmanI viziSTatA che. e vAta sphuTa karavA mATe kavirAje be pagho racyAM hoya evI atre kalpanA thaI zake che. vaLI punarAvRttikarUpa doSanA saMbaMdhamAM paNa evo izAro thaI zake ke 38mA padyamAM sAmAnya saMgrAmanuM varNana che. jyAre 39mA viziSTa saMgrAmanuM, bhayAnaka-saMgrAmanuM, mahAvigrahanuM varNana che, eTale sarvathA punarAvRtti to nathI ja. e varNana rasAtmaka che ke nIrasa e paratve tajJo je mata Ape te kharo. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 / bhaktAmara tulyu namaH | naiSadha-caritranA tRtIya sarganA 103-104 zlokanuM avalokana karatAM jaNAya che ke kAmanI dasa dazAnuM varNana karavA mATe kavirAje pratyeka dazAne uddezIne eka eka padya racyuM nathI. eka sthaLe to be dazAnuM eka ja padya dvArA varNana karyuM che jyAre eka sthaLe eka dazAnuM varNana karavA mATe be zloko racAyA che. vaLI daza dazAnuM varNana kramapUrvaka paNa tyAM karavAmAM AvyuM nathI. AthI sUcavAya che ke mahAkavinI kRtimAM "ci" mATe avakAza che e bhUlavA jevuM nathI. AvI paristhitimAM 39mA padyane prakSipta ja mAnavuM e zuM eka prakAranuM sAhasa nathI ? vizeSamAM Ano prakSepa kAla 43mAnA jeTalo arvAcIna nathI. e mAnyatAnuM kalyANamaMdirane bhaktAmaranI anukRtirUpa mAnavI-kalpanA upara ja caNAyelI che. e vAta dhyAnamAM levA jevI nathI ke ?'' zrI jyoti prasAda jainane pAzcAtya vidvAna zrI harmana yAkobI sAme ja phariyAda rahI che temAM pahelI vAta to eke zrI harmana yAkobInI samakSa durgAprasAda zAstrI dvArA I. sa. 1896mAM saMpAdita bhaktAmara stotra hatuM ane tyAM zrI durgAprasAda zAstrI dvArA ApavAmAM AvelA digambara pAThanA cAra atirikta padyavALuM gucchaka ane tenA para karavAmAM AvelI TippaNI zrI harmana yAkobIe jarUrathI joI haze. teoe tenA para koI paNa jAtanI TippaNa na karI, kAraNa kaMI paNa hoya. bIjI vAta ke zvetAmbara pAThamAM 39 ane 43 ane digambara pAThamAM 43 ane 47 A be zlokane zrI harmana yAkobI prakSipta mAne che tenA uttara rUpe zrI hIrAlAla kApaDiyAe vistRta carcA karI che tenA AdhAre A baMne bloka ke baMnemAMthI eka paNa zloka prakSipta nathI evuM teonuM mAnavuM che. zrI jyoti prasAda jene Ano ullekha karyo nathI. temanI sAme paNa A graMtho rahyo haze paraMtu kaMI paNa kAraNasara temaNe zrI hIrAlAla kApaDiyAnAM A maMtavyono ullekha karyo nathI. digambara kRtio vizeSa karIne 17mI sadImAM thayelA zrI brahmacArI rAyamalla ane zrI vizvanAtha bhaTTArakanI racanAo gUMthAyelI che. je samayakALamAM zrI harmana yAkobIe padyasaMkhyA saMbaMdhamAM lakhyuM e samayamAM digambara stotra sAhityamAMthI ghaNAM badhAM stotra aprakAzita hatA. tethI ja temanI samakSa A vadhArAnA zlokovALA gucchako AvyA nahIM hoya tema mAnI zakAya che. aSTamahApratihAryo A 44 ane 48 zlokavALI carcAnuM kendra rahyAM che. aSTamahApratihAryomAM pUrepUrAM ATha pratihAryo ja hovAM joIe nahIM ke mAtra cAra ja mahApratihAryo. A viSaya para UMDANapUrvaka carcA thavI apekSita che. paraMtu baMne saMpradAyanA nigraMtho ane nirgathetara vidvAnoe paNa A tarapha dhyAna ApyuM nathI. zruta sAhityamAM A aSTamahApratihAryonuM sthAna zuM rahyuM che te vize joIe to lagabhaga I. sa. 350 athavA 363mAM saMkalana pAmela "sthANAMga sUtra' AThamA sthAne paNa aSTamahApratihAryono koI ullekha nathI. sthANAMgasUtranA samakAlIna samavAyAMga sUtramAM 34mA sthAna para tIrthakaronA vaibhava ane mahimAsUcaka 34 atizayo to gaNavAmAM AvyA che. paraMtu tyAM AThamA sthAne paNa aSTamahApratihAryono ullekha nathI. A 34 atizayomAMthI jene pAchaLathI "devakRta' gaNavAmAM AvyA che evA sAta atizaya dravyamaya che. jemake vALa sUtta samapAya sUkta ra mAM jaNAvyA pramANe Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 357 AkAzavartI cakra, chatra, zveta, cAmara, AgaLa cAlavAvALA sahasa patAkAovALo indradhvaja ane jyAM jyAM tIrthakara UbhA rahe athavA birAjamAna thAya tyAM pAdapITha yukta siMhAsananuM prAkaTya tathA yakSo dvArA sarjita azokavRkSa ane aMdhakAramAM daze dizAone prakAzita karavAvALA tejomaMDaLa A sAta atizayomAMthI cakra ane indradhvajane choDIne zeSa bAkI rahelA pAMca pratihAryone pAchaLathI aSTamahApratihAryomAM samAviSTa karavAmAM AvyA che. gaupapati sUtra je lagabhaga I. sa. 300mAM racAyeluM che. temAM mahArAjA zreNikano putra meghakumAra samovasaraNamAM birAjamAna bhagavAna mahAvIranAM darzana karavA jAya che. tenuM varNana karavAmAM AvyuM che tyAM paNa bhagavAna mahAvIranA saMbaMdhamAM je savistara varNana karavAmAM AvyuM che temAM paNa AkAzagata cakra, chatra, cAmara, siMhAsana ane AgaLa cAlavAvALA dharmadhvajano ullekha che. ahIMyAM dharmadhvaja sivAyanA zeSa bAkI rahelA traNe atizayanI gaNanA pAchaLa zrI mahApratihAryomAM thaI che ane e badhA e ja che ke je samavAyAMga sUtramAM paNa ApavAmAM AvyA che. "bhAvatha nivira" je lagabhaga I. sa. parapamAM racAI temAM paNa cAra pratihAryono ullekha che. vyaMtara devo dvArA sarjita azokavRkSa, pAdapIThayukta siMhAsana, chatra ane cAmara. temAM pratihAryo vize jaNAvavAmAM AvyuM che ke : __ "ceiTuma peTThachaMdaya - AsaNa chataM ca camarAoca / jaM caMDagaNaM karaNijjaM karaMti taM vANamaMtariyA / / " zrI haribhadrasUri potAnI lagabhaga I. sa. 750mAM racelI Avazyaka laghuvRttimAM vyAkhyA karatAM jaNAve che ke zlokanA prathama caraNanA aMtamAM "va' zabdathI dharmacakra vivakSita che. zrI haribhadrasUrithI pUrve lagabhaga I. sa. 600thI 650mAM racAyelI AvazyakacUrNimAM paNa bhagavAna mahAvIranA samavasaraNanA saMbaMdhamAM paNa Aja cAra pratihAryo azokavRkSa, pAdapIyukta siMhAsana, chatra, cAmara ane pAMcamA pratihAryanA rUpamAM dharmacakrane gaNavAmAM AvyuM che. Avazyaka cUNinAM thoDAMka varSa pUrve zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe lagabhaga I. sa. 585mAM racela vizeSAvazyaka bhASyamAM bhagavAna mahAvIranA pAvApurImAM racAyelA samavasaraNanA varNanamAM aneka prakAranA udbhava ane lokone ekatrita karavAvALA divyaghoSamAM dhvanita thaI gayA pachI tyAM siMhAsana, azokavRkSa, chatra ane be indroe grahaNa karelA cAmarono ja ullekha karyo che. A badhAM udAharaNone jotAM evuM lAge che ke, uttaranI nigraMtha Agamika paraMparAmAM tIrthaMkaranI samIpavartI dRzyamAna vibhUtio para jora ApavAmAM AvyuM che ane emAM pratyakSa padArthamAna atizayomAMthI moTA bhAge cAra ke pAMcano ullekha thato rahyo che. samavAyAMgasUtranA AdhAra para zvetAmbara paraMparAmAM to ene atizayo ja mAnavAmAM AvatA hatA evuM kahI zakAya kyAMya paNa ene pratihArya kahevAmAM AvyA nathI. A prathAnuM anusaraNa pAchaLathI I. sa. 869mAM thayelA nivRttikALanA zIlacAryavRta cauppannamahApurisacariyamAM paNa thayuM che. A kRtimAM bhagavAna Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 || bhaktAmara tulyuM namaH | mahAvIranA saMbaMdhamAM ApavAmAM AvelI AryAmAM samavasaraNanA azokavRkSa, chatra ane siMhAsananI vAta karyA pachI bhAmaMDaLa ane yakSa dvArA grahaNa karelA cAmarano ullekha jovA maLe che. aSTAmahApratihAryano ullekha kyArathI thayo ? kyAre thayo ? ane koNe karyo ? evA aneka prazno upasthita thAya che. upalabdha purAvAnA AdhAre uttaranI nigraMtha paraMparAmAM to teno sauthI pahelo koTikagaNanI vajazAkhAnA, nAgendra kuLanA muni zrI vimalasUrinI suprasiddha kathAtmaka racanA lagabhaga I. sa. 473mAM racAyela 'paumacariya'mAM ullekha thayelo jovA maLe che. tyAM bhagavAna mahAvIranA samavasaraNanA saMbaMdhamAM kahevAmAM AvyuM che ke H - 'a ha doNi ya vakkhArA aTTamahApADihera saMjutA / ' arthAt samavasaraNamAM aSTamahApratihArya yukta be vakSarakAra hatA. tyAM pratihAryonA nAma nathI gaNAvyA paraMtu RSabhadevanA kevaLajJAna utpattinA prasaMgamAM Asana, chatra, cAmara, bhAmaMDaLa, kalpadruma, devaduMdubhighoSa ane puSpavRSTino ullekha karyo che : zeSa bAkI rahI jatAM 'divya dhvani' nAmano atizaya ullekha nathI kAraNa ke A avasara bhagavAnanI dezanA ApavAno na hato. ahIMyAM mAtra mahApratihArya ja varNavyA che. paraMtu bhagavAna mahAvIranA samavasaraNa prasaMge nIce pramANeno ullekha che : "bhayavaM mi tihuyaNaguru vicitta sIhAsaNe suhaniviTTha chatAichata cAmara asoga bhAmaNDalasaNA ho / / ' ahIM AThe mahApratihAryomAMthI siMhAsana, chatra, cAmara, azokavRkSa ane bhAmaMDaLa A pAMca ja pratihAryono ullekha che. paumacariya pachI lagabhaga I. sa. 550mAM thayelA zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNanI prasiddha kathA 'vasudeva carita'mAM bhagavAna zAMtinAthanA samavasaraNanA anulakSamAM upasthita 6 (cha) divya pratihAryomAM bhAmaMDaLa ana divyadhvanino ullekha nathI. paraMtu dharmacakrano ullekha che. bIjA cAra to te ja che je Avazyakaniryukti, AvazyakacUrNi ane vizeSAvazyaka bhASyamAM ApavAmAM AvelA azokavRkSa, chatra, cAmara ane siMhAsana ja che. zrI saMdhadAsagaNi Ane pratihArya nathI kahetA. paraMtu lagabhaga I. sa. 675thI 700mAM racAyela sUtrakRtAMga cUrNimAM ane lagabhaga I. sa. 745mAM zrI haribhadranA naMdivRttimAM spaSTa rUpathI mahApratihAryothI saMbaMdhita eka saMskRta zloka uSkRta karelo maLI Ave che. A ja zlokane zrI haribhadrajIe vaLI pAcho lagabhaga I. sa. 760thI 770 racAyela 'anekAMtajayapatAkA'nI 'svopakSavRtti'mAM paNa 2jU karyo che ane tapazcAdanI zvetAmbara TIkAomAM prasaMgopAtta A ja zloka rajU thato rahyo che je A pramANe che : Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 359 "azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyodhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaMDala dundubhirAtapatraM satprAtihAryANi jinezvarANAm / / " A zlokanI bhASA, zailI ane saMracanA jotAM evuM jaNAya che ke A racanA sAtamI sadInA pUrvArdha pachInI haze. dakSiNAtmaka paraMparAmAM aSTamahApratihAryano ullekha sauprathama lagabhaga I. sa. chaThThI sadInA madhyabhAgamAM racAyela tiloyapaSNatImAM maLI Ave che. tyAM azokavRkSa, gaNa, siMhAsana, chatratraya, duMdubhi, bhAmaMDaLa ane puSpavRSTine gaNAvavAmAM AvyAM che. paraMtu cAmara pratihAryono ullekha nathI. divya dhvaninA sthAne gaNano ullekha che. je "vasudeva carita mAM paNa samavasaraNanA anusaMdhAnamAM A ja pramANe ullekha karavAmAM Avyo che. takSazcAt mahAmedhAvI dArzanika stutikAra digambarAcArya svAmI samantabhadranA lagabhaga I. sa. 600mAM racAyelA "stuti vidyA' stotramAM aSTapratihAryo saMbaMdhita zloka maLI Ave che. stutividyA zloka 5 ane 6 A pramANe che : natapIlA sanAzoka sumanovarSA bhAsitaH / bhAmaMDalAsanA'zoka sumanovarSa bhAsitaH / / 5 / / divyadhvarnisitacchatracAmarerdundubhisvanaiH / divyairvinirmitastotrazramadurduribhijanaiH / / 6|| ahIMyAM bhAmaMDaLa, Asana, azokavRkSa, sumanavarSA, divyadhvani, cAmara, chatra ane duMdubhi ema badhA ja aSTapratihAryono ullekha che. zrI samannubhadranI racanAo pachInA kramamAM Ave che. pUjyapAda devanaMdinI racanAo jemano samayakALa lagabhaga I. sa. 635thI 680 sudhIno che. I. sa. 1025thI 1050mAM thayelA zrI prabhAcandra potAnI kriyAkalApa TIkA'mAM dazabhaktinA nAmathI pracalita saMskRta padyamaya racanAone pAdapUjya' athavA pUjyapAdanI jaNAvI che. paraMtu A saMdarbhamAM zrI paMDita nathurAma premInuM maMtavya che ke, "pUjyapAda zabdavizeSaNa bhUtakALamAM devanaMdi sivAyanA bhaTTa akalaMkadeva ane anya bIjA AcAryo mATe paNa prayojAto hovAne kAraNe ane devanaMdithI saMbaMdhita abhilekho tathA sAhityasaMdarbhomAM enI suprasiddha racanAo - jenendralakSaNa zAstra ane sarvArtha siddhi TIkA ane te uparAMta "samAdhitaMtra' tathA "ibdopadeza' sivAya kyAMya paNa "dazabhaktino ullekha na hovAne kAraNe emanI kartavyasthiti lagabhaga anizcita che. 'dazabhaktinI zailI devanaMdinI anya racanAonI gUMthaNI ane prasAdanI dRSTie AnAthI nirALI ane vadhAre suMdara che ane devanaMdinI potAnI racanAnA judI ja rItanAM lakSaNo, zabdonI pasaMdagI vagere paNa dRSTigocara thAya che. A badhI ja racanAo pUjyapAda'nI racanA hovAno prabhAcandra pAse cokkasa koIka pAraMparika AdhAra rahyo haze. paraMtu teoe e nathI jaNAvyuM ke Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 | bhaktAmara tulyu namaH | pUjyapAda koNa hatA ? chatAM paNa moTA bhAge ahIMyAM devanaMdine pUjyapAda' tarIke varNavyA haze, evuM mAnI zakAya tema che. zrI paMDita nathurAma premInuM kahevuM che ke "A koI pRthaka racanA ja hovI joIe kAraNa ke dazabhaktinA zlokomAMthI nirvANabhaktinA prAraMbhika 20 zloko to jinavaranA paMcakalyANaka sAthe ja saMbaMdhita che ane te pachInA 21mA zlokathI laIne 32mA zloka sudhIno bhAga ja vAstavamAM nirvANabhUmithI saMbaMdhita che. jenI zailI ane chaMda vIra paMcakalyANaka stotra'mAM jovA maLatI zailI bhinnatAnA AdhAra para tathA viziSTa ane apUrva lAlityanI upasthitinA kAraNe ene devanaMdinI racanA mAnI zakAya tema che." anya racanAomAM pUrvokta mahAvIra stotra'nA 14mA zlokamAM kevaLajJAnaprApti pachI bhAvakagiri para bhagavAnanI prathama dharmadezanAnA upalakSamAM aSTa pratihAryono anusaMdhAnamAM thayAnuM ullekhita che, je A pramANe che : chatrAzovI ghoSa siMhAsanavuMmi yusumavRSTi | vara cAmarabhAmaMDala divyAnyanyAni yAvAyat / / " zailI ane bhASAnA AdhAra para A stotra sAtamI sadInA pUrvArdhanuM hoya evuM jaNAya che. nirvANabhakti uparAMta naMdIzvarabhaktimAM paNa aSTa mahApratihAryono ullekha maLI Ave che. A baMne bhakti judI judI paraMtu kadAca baMne eka ja kartAnI racanAonA maLatA AvatA svarUpane darzAve che. AmAM prathama zlokathI laIne 37mA zloka sudhImAM devakalpothI prAraMbha karIne sakaLa lokamAM rahetAM zAzvata jinacaityonI jANakArI ApavAmAM AvI che. jemAM naMdIzvara dvIpa paNa che ane tyArabAdanA 38mA zlokathI laIne 60mA zloka sudhImAM pahelAM to tIrthakara bhagavaMtanA 34 atizayo ane tyArapachI aSTa-mahApratihAryonuM vivaraNa che. nirvANabhakti ane naMdIzvara-bhakti baMnenI zailI eka jevI ja che. eTaluM ja nahIM paraMtu A baMne racanAonI zailI vIra-paMcakalyANaka stotra' sAthe ghaNI maLatI Ave che. evo paNa saMbhava che ke A traNe racanAonA racanAkAra kadAca eka ja hoya. naMdIzvara bhakti paNa atizayo ane pratihAryonuM varNana karavAvALI atyaMta madhura ane lAlityapUrNa racanA che ane A racanA paNa prAyaH madhyakAlIna samaya pahelAMnI haze evuM jaNAI Ave che. A stotranA racanAkAra nizcita rUpe koI uccakakSAnA kavi haze ema lAgyA vinA rahetuM nathI. ahIMyAM 34 atizayonuM varNana atyaMta suMdara rIte ane madhura padAvaliomAM guMphita karavAmAM AvyuM che. aSTa-mahApratihAryo saMbaMdhita AvAM suMdara padyo A pramANe che : varapadmarAgakesaramatulasukhasparzahemamayadalanicayam / pAdanyAse padmaM sapta puraH pRSThatazca sapta bhavaMti / / eteneti tvaritaM jyotiryaMtaradivaukasAmRtabhujaH / kulizabhRdAjJApanayA kurvatyanye samantato vyAvhAnam / / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 1 sphuradasahasraruciraM vimalamahAratnakiraNanikaraparItam prahasitikiraNasahasradyutimaMDalamagragAmi dharmasucakram || vaiDUryasUcira viTapa pravAlamRdupallavopazobhitazAkhaH zrImAnazokavRkSo varamarakatapatragahana bahalacchAyaH || maMdArakuMdakuvalayanIlotpala kamalamAlatI bakulAdyaiH / samadabhramaparItairvyAmizrA patati kusumavRSTirnabhasaH kaTakakaTisUtrakuMDalakeyUraprabhRtibhUSitAMgau || svaMgau yakSau kamaladalAkSau parinikSipataH salIlacAmarayugalam / / Akasmikamiva yugapaddivasakarasahasramapagatavyavadhAnam bhAmaMDalavibhAvitarAtriM divabhedamatitarAmAmAbhAti prabalapavanAbhidhAtaprakSubhitasamudraghoSamandradhvAnam suvINAvaMzAdisuvAdyaduMdubhistAlasamam tribhuvanapatitAlAMchanamiMdutrayatulyamatulamuktAjAlam chatratrayaM ca subRhadvaiDUryaviklRpta daMDamadhikamanojJam / / dhvanirapi yojanamekaM prajAyate zrotahRdayahArigabhIraH / sasalilajaladharapaTaladhvanitamiva pravitatAntatarAzAvalayam / / dadhvanyate sphuritAMzuratnadIdhitipariviccharitAmarendracApacchAyam dhriyate mRjendravaryaiH sphaTikazilAghaTita siMhaviSTaramatulam / / yasyeha catustriMzatpravaraguNA prAtihAryalakSmyazcASTau I tasmai namo bhagavate tribhuvanaparamezvarArhate guNamahate / / 361 pratihAryone varNavatAM A pagho eTalAM ja suMdara ane sugaThita che jeTalAM atizayovALAM pagho. pratihAryonuM varNana jotAM AmAMthI thoDAMka pagho digambara-mAnyatAthI alaga ane thoDIghaNI rItomAM to uttaranI paraMparAthI najIkanAM lAge che. zvetAmbara saMpradAyanA zrI udyotanasUri viracita 'kuvalayamAlAkahA' je I. sa. 778mAM racavAmAM AvelI te sauthI prAcIna, prAg madhyakAlIna racanAomAMthI che ane jenA racanAkALanA saMbaMdhamAM spaSTa purAvAo paNa maLI Ave che. A graMthamAM pratihAryono ullekha che. A pratihAryonuM varNana bhagavAna mahAvIranA samavasaraNanA anusaMdhAnamAM ka2vAmAM AvyuM che, je A pramANe che : eyasya majjhAre raiyaM deveNa maNimayaM tuMgaM I kaMcana - selaM ca thiraM varAsaNaM bhuvaNanAhassa 11 tatto pasariya kiraNaM dittaM bhAmaMDalaM muNivaissa / vara duduhI ya dIsai vara sura kara tADiyA sahasA / / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362 / / bhaktAmara turthya namaH II komala kisalaya hAraM pavaNuvvellaMta goccha cacaiyaM / bArasa guNa tuMgayaraM asoga vara pAyavaM rammaM / / tatto vi phaliha maiyaM tihuyaNa - sAmittaNekka vara ciMdhaM / caMdAvali vva raiyaM chattatiyaM dhammaNAhassa 11 pAsehiM cAmarAo sakkIsANehiM do vi dhariyAo / ukkuTThi sIha-NAo NivaDaMti ya divva - kusumAI / / * vanayamAlAhA (171) ahIMyAM pratihAryonuM je varNana ka2vAmAM AvyuM che temAM divyadhvanino ullekha karavAnuM rahI gayuM che. chatAM paNa racanAkAre ahIMyAM aSTa-mahApratihAryonuM ja nirUpaNa karyuM che ema kahevAmAM Ave che. 'kuvalayamAlAkahA' pachI tarata I. sa. 784mAM punnATasaMdhIya zrI jinasenanA 'harivaMza purANa'mAM I. sa. 836-850nI vacce thayelA paMcastUpAnvaya'nA svAmI vI2senanA ziSya jinasenanA 'AdipurANa'mAM tathA tyArapachInA digambara madhyakAlIna sAhityamAM pratihAryonA ullekha maLatA rahyA che. jevI rIte zvetAmbara sAhityamAM AvA ullekho maLI Ave che tevI rIte tyAM paNa maLI Ave che. aSTa-mahApratihAryonI prAcIna jina pratimAo sAthe saMlagnatAnA saMdarbhamAM zuM sthiti hatI te joIe to kuzAnakAlIna tathA guptakAlIna mathurA, ahicchatrA ane vidizAnAM dRSTAMtomAM pratihAryonI upasthiti ane enI saMkhyA mATe koI niyama hoya evuM jANavA maLatuM nathI. A pratihAryonI saMkhyA kyAMka traNa, kyAMka cAra to kyAMka vaLI pAMca paNa maLI Ave che. kyAMka azokavRkSa batAvavAmAM AvyuM che to koIka jagyAe to phakta bhAmaMDaLa ja levAmAM AvyuM che. siMhAsana lagabhaga badhI ja pratimAomAM kaMDArAyeluM jovA maLe che. paraMtu cAmaradhArI yakSo ke devo maLe paNa che ane nathI paNa maLatA. kyAreka cAmaradhArI devone sthAne ArAdhakonI AkRti paNa maLI Ave che. chatra pratihAryanA saMbaMdhamAM jovA joIe to te guptayuganA prAraMbha sudhI pratimAnA bhAmaMDaLanI uparanA bhAga sAthe saMlagna na rahetA pratimAnA pAchaLanA bhAgamAM joDAyelI staMbhikA sAthe joDI daIne adhdhara rAkhI devAmAM AvatA hatA ane A paNa chatratraya arthAt traNa chatra na rahetAM mAtra eka chatra ja rahetuM haze. jevI rIte buddhanI pratimAmAM rahetuM hatuM tevI rIte lagabhaga I. sa. sAtamI sadI pachInA samayathI pratimA sAthe saMlagna pratihAryonI saMkhyAmAM vRddhi thayelI jovA maLe che tyArathI chatra paNa kyAMka kyAMka chatratrayanA rUpamAM dRSTigocara thavAno prAraMbha thayo. devaduMdubhi pratihArya maLI ja jAya evo koI niyama na hato. puSpavRSTi to AkAzagAmI vidyAdharo dvArA darzAvavAmAM AvatI hatI. jyAre divyadhvanine to zilpamAM kaMDAravAnuM muzkela che je samajI zakAya tevI vAta che. tethI A pratihAryanI hAjarI zakya na hatI. zvetAmbara sAhityamAM aSTa-mahApratihAryothI saMbaMdhita be bhinna abhigamo spaSTa rUpathI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 363 dekhAI Ave che. Agama ane Agamika sAhityamAM aSTa pratihAryono koI samanvaya, viziSTa samUhanA rUpamAM alaga vibhAga hato ja nahIM, tyAM tIrthakaronA 34 atizayomAM pratihAryomAMthI cAra, kyAreka pAMca ke chano ja samAveza rahyo hato. sauthI pahelA kathAtmaka sAhityamAM aSTa pratihAryonI kalpanA pragaTa rUpamAM dekhAI Ave che ane tyAM spaSTa thaI gayA pachI ja te anugupta ane prAguM madhyakAlathI zvetAmbara Agamika vyAkhyA sAhityamAM eno svIkAra karIne samAviSTa karavAmAM Avyo. bIjI tarapha digambara sAhityamAM jene aSTa-mahApratihAryo mAnavAmAM Ave che teno emanA mAnya 34 atizayomAM samAviSTa nathI. lagabhaga I. sa. 550mAM racAyela "triloka prajJaptimAM ApavAmAM AvelA 34 atizayomAM mAthA para cakra dhAraNa karelA samavasaraNanI caturdizAnA anusaMdhAnamAM cAra yazendro ane pAdapIThanI vAta che. paraMtu azokavRkSa, siMhAsana, cAmara, bhAmaMDaLa ane chatrAdi tyAM nathI batAvavAmAM AvyA. zvetAmbara mAnya atizayomAM AkAzavartI eka ja dharmacakra batAvyuM che ane tyAM batAvavAmAM Avelo zakradhvaja digambaronI gaNatarImAM che ja nahIM. tAmbaromAM aSTa mahApratihAryone alaga samUha tarIke gaNAvAmAM Avyo che ane temAMthI dharmacakrane bAda karIne azokavRkSa Adino samAveza karavAmAM Avyo che. triloka prajJapti ja evo prathama graMtha che jemAM atizayo ne traNa vibhAgamAM vibhAjita karavAmAM AvyA che je A pramANe che: (1) janmajAta, (2) kevalajInata ane (3) devakRta. Ama jovA jaIe to aSTa pratihArya devakRta atizayonI aMdara ja AvavA joIe paraMtu tyAM A pramANe nathI jaNAvyuM. triloka prajJaptine Ayojana ane lekhanazailInI dRSTie joIe to Agamo pachI thayelA vikAsanuM dyotaka zAstra che. triloka prajJaptimAM atizayomAM pAchaLathI nigraMtha-darzanamAM pravezelA divya samavasaraNanI kalpanAmAM tIrthakarone caturdizAthI saMbaMdhita devakRta caturmukha rUpAbhAsano ullekha che. je zvetAmbaromAM sarvaprathama lagabhaga I. sa. 550mAM zrI saMghadAsagaNi kSamAzramaNa dvArA viracita vasudeva carita' ane tapazcAtanA sAhityamAM maLI Ave che. nigraMtha pratimA-vidhAnanA bejoDa abhyAsI DaoN. umAkAMta premAnaMda zAha upalabdha sAhityika ane pratibhAviSayaka pramANonA vizleSaNa pachI e nirNaya para pahoMcyA che ke aSTamahApratihAryonI pUrNarUpanI kalpanA guptakAlanA aMtamAM zarU thaIne vizeSa karIne anugupta kALamAM daDhIbhUta thaI hatI ane atizayonuM pRthakkaraNa karIne ja pratihAryone batAvavAmAM AvyAM hatAM. upara carcAyelA badhA prAcIna purAvAone, jemAM pratihAryonI kalpanAmAM na to samAnatA che na to prAcInatA ke na to kramabaddhatA che. saMkhyA ane prakAranA viSayamAM kAyamI ekalatA paNa jovA maLatI nathI. uttarApaMthanI Agamika paraMparAmAM to aSTapratihAryarUpI ekarUpatAnI kalpanA karavAmAM na AvatAM temAMthI mukhya mukhya dazyamAna ane dravyamaya hatAM teno ja 34 atizayomAM samAveza thayo hato. A badhuM jotAM evuM lAge che ke bhaktAmarakAra aSTa pratihAryone laIne nahIM paNa 34mAMthI cAra devakRta pratyakSa atizayono svIkAra karIne Avazyaka niryukti Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 jI / bhaktAmara tulyu namaH | vagerenI paraMparA anusAra ja cAlyA che. eTaluM ja nahIM, bhaktAmarakAranAM cAra pratihAryonAM lakSaNa paNa zvetAmbara saMpradAyamAM ApelA varNanone maLatAM Ave che. bhaktAmara stotrakAra zrI mAnatuMgasUrine aSTa mahApratihAya apekSita hatAM evuM mAnIne cAra padyonI pUrti karavAvALA uttara madhyakAlIna nigraMtha kaviomAM kadAca etihAsika dRSTikoNa nahIM hoya. AjanA jevo vizleSaNAtmaka samIkSAtmaka abhigama nahIM apanAvavAthI potapotAnI samaja ane kAvyasAmarthya anusAra cAra atirikta zloko banAvI devAnA uddezathI teoe ochAmAM ochA cAra ke pAMca judA judA cAra zlokovALA gucchako ekabIjAthI svataMtra ane ekabIjAthI ajANa rahIne judA judA dezakALamAM racavAnA prayatno thayA haze. jo bhaktAmara stotramAM cAra pratihAryo ochA che, evuM mAnavAmAM Ave to pachI Avazyaka niryukti, Avazyaka cUrNi, vizeSAvazyaka bhASya, vAsudevacarita ane caupUnamahApurisacariyamAM paNa pratihAryonI saMkhyA ochI che ema mAnIne tyAM paNa bAkI rahelA pratihAryo saMbaMdhita zloko racIne tene mULa stotranI saMracanA anusAra ekAda AryA, gAthA, gucchaka ke daMDaka banAvIne temAM samAviSTa karI devA joIe ane A ja siddhAMtane laIne badhI ja prAcIna jina pratimAo jemAM badhAM ja ATheATha pratihAryono samAveza thayo nathI, tyAM zilpIne besADIne bAkI rahetAM pratihAryo kaMDArAvI levAM joIe. tAtparya ke bhaktAmarakAranA mULamAM aSTa pratihAryo ane tenI sAthe 48 zloko abhipreta hatAM evA koI purAvAo maLatA nathI ane je purAvAo maLe che te badhA ja AnAthI viparIta ja maLe che. mULa 44 zlokIya bhaktAmara stotramAM atirikta cAra padyo samAviSTa karavAnA saMdarbhamAM zrI madhusUdana DhAMkI ane zrI jitendra zAha jaNAve che ke, "janmIratArathI zarU thavAvALA cAra padya jenI bezaka rIte pAchaLanI thoDI sadIothI digambara saMpradAyamAM mAnyatA rahI che. kSepaka hovAthI mULa stotranA pAThamAM jo na rAkhavAmAM Ave to te bilakula ja susaMgata che enI anupasthitimAM na to stotramAM koI apUrNatA rahI jAya che, na emAM AvI che sadoSatA' ke vikRti paraMtu cAra padyone ghusADI devAnI prakriyAne ja jabaradastI ane bematalabano prayatna mAnavAmAM Avaze. uttara madhyakALavALAo e AvA prayatnone maMjUra rAkhatAM mULakAranI sAthe kharekhara anyAya ja thaze." bhaktAmara stotranA mULa 44 zlokamAM atirikta cAra zloko joDI devAmAM Ave to zrI mAnatuMgasUri sAthe anyAya thayo gaNAze. AthI A cAra zlokavALuM gucchaka je 32-33-3435mAM zlokanA rUpamAM digambara saMpradAyanA pAThamAM samAviSTa thayeluM ane pracalita che te mULa stotramAM samAviSTa thavuM joIe nahIM evuM temanuM mAnavuM che. bhaktAmara stotranI zlokasaMkhyA saMbaMdhita zrI kaTAriyAjInuM maMtavya A pramANe rahyuM che ke, zvetAmbara saMpradAya bhaktAmaranA 32thI 35 sudhInA cAra zlokone nathI mAnatA, kula 44 zloka ja mAne che. AmAMthI cAra pratihAryonuM varNana rahI jAya che. jyAre ke zvetAmbara saMpradAya paNa pUrA ATha pratihAryane mAne che. kalyANa maMdira stotramAM paNa bhaktAmaranI jema ja ATha pratihAryonuM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 365 varNana che ane ene zvetAmbara saMpradAya paNa avikaLa rUpathI mAne che to pachI bhaktAmara stotra ukta cAra zlokone zvetAmbara saMpradAya zA mATe nathI mAnato ? kadAca ema kahevAmAM Ave che ke kalyANa maMdiramAM 44 zloka che. eTale bhaktAmaramAM paNa 44 ja hovA joIe. jo AvuM kahevAmAM AvatuM hoya to te ajugatuM che. Avo tarka karavAvALAo joIe to jevI rIte kalyANa maMdiramAM ATha pratihAryonuM varNana che. tevI ja rIte bhaktAmaramAM paNa ATha pratihAryonA varNanavALA badhA zlokone mAne, vyartha zlokasaMkhyAnI sAmyatAmAM paDIne cAra pratihAryone na choDI de. sthAnakavAsI kavivara muni amaracaMdajIe pUrA 48 zloka mAnIne ja bhaktAmarano hindI padyAnuvAda karyo che. bIjA paNa zvetAmbara vidvAnoe AnuM anukaraNa karavuM joIe." zrI kaTAriyAjIthI pahelAM zrI ajitakumAra jaina zAstrIe paNa thoDAghaNA aMze AvuM ja maMtavya rajU karyuM che ke "eTaluM jarUra che ke bhaktAmara stotrane 44 zlokavALuM mAnI levAthI bhaktAmara stotra adhUruM avazya rahI jAya che. kAraNa ke tIrthakaronA pratihAryo digambara saMpradAyamAM je rIte mAnavAmAM AvyA che te ja rIte zvetAmbara saMpradAyamAM paNa mAnavAmAM AvyA che. A ATha pratihAryonuM varNana je pramANe kalyANamaMdira stotramAM che jene zvetAmbara saMpradAyanA bhaktAmara stotramAM je 32-33-34-35 saMkhyAvALA cAra zlokone nathI rAkhavAmAM AvyAM temAM krama pramANe duMdubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvani A cAra pratihAryonuM varNana che. ukta cAra zlokone na mAnavAthI A cAra pratihAryo rahI jAya che. eTale kahevuM paDaze ke zvetAmbarIya bhaktAmara stotramAM mAtra cAra ja pratihAryo batAvyA che. jyAre zvetAmbarIya siddhAMtAnusAra pratihArya ATha hoya che ane te choDAyelA cAra pratihAryone kalyANamaMdira stotramAM kramazaH 25-20-24 tathA 21 naMbaranA zlokomAM guMphita karavAmAM AvyA che. ataH zvetAmbara saMpradAya sAme be samasyAo che. eka to e ke jo kalyANamaMdirane teo pUrNa rUpe svIkAre che to kalyANa maMdiranI jema ja tathA potAnA siddhAMtanusAra bhaktAmara stotramAM paNa ATha pratihAryonuM varNana mAne to teoe bhaktAmara stotranA 48 zloka mAnavA ja joIe. bIjuM e ke jo bhaktAmara stotramAM potAnI mAnyatAnusAra cAra pratihAryo hoya to kalyANa maMdiramAM paNa 20-29-24 ane 21 naMbaranA zloko kADhI nAkhIne baMne stotrone samAna banAvI devA A baMne samasyAothI pahelI samasyA ja zvetAmbara samAje apanAvavI paDaze. kAraNa ke evuM karavAthI ja bhaktAmara stotranuM pUrNa rUpa temanI pAse raheze ane e avasthAmAM digambara ane zvetAmbara saMpradAyanA bhaktAmara stotramAM kaMIpaNa aMtara nahIM rahe." zrI kaTAriyA ane zrI ajitakumAra jaina zAstrI baMnenAM uparyukta maMtavyomAM 44nI jagyAe 48 zlokono svIkAra karI levAnI, zvetAmbara saMpradAyane salAha ApavAmAM AvI che. itihAsavido eno svIkAra kare ke nA kare e bIjI vAta che. 48 zlokane svIkAra karavA mATe naDatI pahelI muzkela vAta to e che ke "janmIratAravALuM cAra zlokonuM gucchaka mULabhUta rIte maulika jaNAtuM nathI. emAM zrI mAnatuMgasUrinI bhASA ane zailIno kyAMya meLa jaNAto nathI. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 - || bhaktAmara tulya namaH || bIjI muzkela vAta e ke zrI mAnatuMgasUrine tyAM samavAyarUpathI aSTa pratihAryo abhipreta hatAM evuM siddha nathI thaI zakyuM. zrI mAnatuMgasUrie uttaranI paripATInA 34 atizayomAMthI pasaMda karIne cAra ja atizayonuM varNana karyuM che je paripATInuM anukaraNa Avazyaka niryukti vagerenI paraMparAmAM jovA maLe che. jo zrI mAnatuMgasUri svayaMne stotranI racanA karavAmAM aSTa-mahApratihArya jarUrI lAgyA hota to teo ATha pratihAryonuM varNana karatAM acakAta nahIM. je vAta racanAkAranI mULabhUta yojanAmAM na rahI hoya, kalpanAmAM paNa na hoya, tene jabarajastIthI temAM samAviSTa karI levAthI ane evuM karIne racayitAnI sarvAMgasuMdara ane maulika racanAmAM niHsAra zlokone temAM samAvI devAthI to bhAre asAmaMjasya utpanna thAya che. evuM karavAno koI paNa adhikAra madhyakALamAM hato, evuM mAnavuM bahu muzkela che. A atirikta cAra zlokone svIkArI levAthI koI sAMpradAyika mAnyatAnI lAgaNIne Thesa nathI pahoMcatI paraMtu aitihAsika pramANikatAne ane tathyavAdane to khUba moTuM nukasAna thAya che. zrI kaTAriyAe karelI carcAmAM sthAnakavAsI saMpradAyamAM muni amaracaMdajIe 48 zlokonA hindImAM karelA padyAnuvAdanI vAta karI che to sthAnakavAsI saMpradAyamAM to amaracaMdajI munithI paNa pahelA 48 zlokovALo pATha ja pracalita hato. jAmanagarathI I. sa. 1915mAM sthAnakavAsI muni giradhArIlAlajI dvArA saMzodhita jJAnasAgaramAM je bhaktAmara stotra che temAM digambara pAThavALA vadhArAnA cAra zlokone samAviSTa karavAmAM AvyA che. tenAthI paNa pahelA I. sa. 1909mAM jena hitecchu ane jaina samAcAra (amadAvAda)nA grAhakone gujarAtImAM anuvAda sahita bheTa ApavAmAM AvelA bhaktAmara stotramAM 48 zlokavALo ja pATha che. arthAt samagra sthAnakavAsI saMpradAyamAM 48 zlokavALo bhaktAmara stotrano pATha pracalita hato. ahIM je carcA karavAmAM AvI che te visjanonAM aitihAsika anveSaNAnAM svIkRta dhoraNo para AdhArita che ane tayyAnveSaNanA pariprekSyamAM zuM sAcuM hoI zake, te upalabdha pramANonA AdhAra para zuM yogya che ? eTalI ja carcA karavAnI che. zrI kaTAriyA ane zrI ajitakumAra zAstrIjIe cAra atirikta zloko svIkArI levAnI zvetAmbarone salAha ApI che te saMdarbhamAM zrI madhusUdana DhAMkI ane zrI jitendra zAha jaNAve che ke, "ame na to digambara saMpradAyane, na sthAnakavAsI saMpradAyane koI salAha devA yogya chIe ke tame "amIratAra' Adi cAra atirikta padyone dUra karI do, na maMdiramArgI zvetAmbaro ne nirgathetara visjanone Agraha karIzuM ke tame te cAra vizeSa padyono svIkAra karI lo." vividha vidvajanonAM maMtavyonA AdhAre karavAmAM AvelI carcAmAM purAvAnA AdhAre jovA jaIe to mULa stotrakartA zrI mAnatuMgasUrine 44 zloko ja apekSita rahyA hatA. athavA Aje je upalabdha racanA maLI Ave che temAM rahelA 48 zloko ja jo bhUtakALamAM rahyA hoya evuM mAnI laIe to paNa A cAra zloko lAMbA samaya sudhI stotramAMthI guma thayelA hatA tema mAnavuM paDe. atirikta cAra zlokovALA jeTalAM paNa cAra ke pAMca gucchako upalabdha che te badhAMmAM zrI Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 367 mAnatuMgasUrinI mULa racanA jevI bhASA, zailI, kAMti, ojasa, pada, lAlitya ane nartanatA A sarvano sarvathA abhAva jovA maLe che. graMthabhaMDAromAMthI prApta thatI bhaktAmara stotranI prAcIna pratomAM zvetAmbara mAnya pAThanI prAcIna prato, pATaNa, khaMbhAta, jesalamera ane pUnAnA jJAna-graMthabhaMDAromAM upalabdha che. jemAMthI pATaNa, khaMbhAta ane jesalameramAM to aneka tADapatrIya pothIo maLI Ave che. pATaNa sUci graMthomAM lipi para cokkasa kALa nathI ApavAmAM Avyo ane je pothIo para lipino cokkasa samaya lakhavAmAM Avyo che. temAMthI nakala karavAmAM AvelI aneka kRtiomAMthI ekAda ja Adarza nakala hoya che. Ane bhaktAmara stotrano lipikALa mAnI na zakAya. paraMtu khaMbhAta ane jesalameramAMthI maLI AvatI pratomAM lipi parathI cokkasa samaya maLI Ave che je tyAM sUcigraMthomAM ApavAmAM Avyo che. enA parathI anumAna karI zakAya che. AmAMthI ja prAcInatama prata che te I. sa. 13mI sadInI che ane koIka to 12mI sadInA uttarArdhanI hovAnI paNa saMbhAvanA che. AvI ja vAta khaMbhAtanA bhaMDAronI traNa pratonI paNa che. tyAM paNa traNamAMthI sauthI prAcIna che te I. sa. 13mI sadImAM lipibaddha thaI hoya evuM anumAna thaI zake che ane Aja vAta pATaNanI pratonA viSayamAM paNa mAnavI paDe tema che. A viSayanA saMdarbhamAM zrI jyoti prasAda jaine bhaktAmara stotranA upalakSamAM je digambara racanAo racAya che tenI tolavadezIya nAgacaMdra muninI I. sa. 1475mAM viracita paMca stotra TIkA'thI laIne I. sa. 183pa sudhInI kramabaMdha mAhitI ApI che. teozrI lakhe che ke "AnA sivAya sihAnvayanA muni dharmasiMhanA ziSya muni ratnasiMhanuM prANapriya kAvya je 48 zlokonI pAdapUrtirUpa che tene 18mI sadInI racanA ane tenA racayitA ratnasiMha je lokagacchIya sAdhu mAnavAne mATe nAhaTAjInI pAse kayo AdhAra che e teoe kyAMya sUcita karyuM nathI. ratnasiMha svayaM potAne siMha saMghanA anuyAyI batAve che (zrI siMhasaMghasuviyava - dharmasiMha - pathAravindra madhurimuni ratnasiMe:) sva. paMDita nAthurAma premI (jaina sAhitya kA itihAsapR. 494) Ama to paricaya ApI cUkyAM che. amAruM anumAna che. pAhuDa dohA(apabhraMza)nA kartA muni rAmasiMha(jemano samaya nAhaTAjI paNa 11mI sadInA madhyabhAga svIkAre che.)nI paraMparAmAM uparokta dharmasiMha ane ratnasiMha thayA che. siMhasaMgha digambara A mAnyatAno ja eka saMgha hato ane 12mI ke 13mI sadI pachI eno koI ullekha jovAmAM Avato nathI. ataH saMbhAvanA che ke muni ratnasiMha ane temanuM prANapriya kAvya 12 ke 13mI sadInuM hoya. amRtalAlajIe eka anya samasyApUrti kAvya "bhaktAmara zatIno paNa ullekha karyo che ane jaNAvyuM che ke tenAthI paNa 48 saMkhyAnuM samarthana thAya che paraMtu teoe e nathI jaNAvyuM ke A digambara racanA che ke zvetAmbara. nAhaTAjI paNa A viSayamAM mauna thaI gayA evuM lAge che ke AnA racayitA koI zvetAmbara vidvAna ja che. jo ema hoya to zvetAmbara paraMparAmAM 48 zloka pATha pracalita hovAne samarthana maLe che. zvetAmbara saMpradAyanA ja sthAnakavAsI Adi peTA saMpradAyomAM 48 zlokano pATha pracalita che. trIjuM jema ke zAstrIjIe spaSTa karyuM che ane nAhaTAjIe paNa svIkAra karyo che ke Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 che || bhaktAmara tulya namaH | vivalita cAra padyonA na rahevAthI stotramAM ATha pratihAryomAMthI mAtra cArano ja ullekha rahI jaze. jinendranA utkRSTa aSTa pratihAryo suprasiddha ane ubhaya saMpradAya mAnya che. tathA bhaktAmara stotranI jema ja ubhaya saMpradAyamAM mAnya kalyANamaMdira stotramAM paNa ATheya pratihAryonuM varNana che. koI kAraNa samajamAM nathI AvatuM ke stotrakAra cAra ja pratihAryonuM varNana karIne zuM kAma rokAI jAya che ? teo AgaLa jaNAve che ke, "astu A viSayamAM koI saMdeha nathI ke bhaktAmara stotra jenonA badhA saMpradAyomAM atyaMta lokapriya stotra che. AnA pracAranI prAcInatA jo zvetAmbara paraMparAmAM 13mI-14mI sadI sudhI pahoMce che to digambara samAjamAM tenAthI ochI nahIM. jo zvetAmbara paraMparAmAM AnA para aneka kRtio racAI hatI to digambara lekhakonI paNa eka DajhanathI vadhAre kRtiono ame upara ullekha karI gayA chIe. bIjI paNa hoI zake che. maLI AvatI pratonI prAcInatA kyAMya paNa chaso-sAtaso varSathI vadhAre nathI. mAtra tADapatra para hovAthI to koI prAcIna nathI hotI. eTale ke e kahevuM atyaMta kaThina che ke stotranA mukhya rUpamAM 48 padya hatAM ke 44. paraMtu 48 padyothI ja tene pUrNatA prApta thAya che. anyathA apUrNa rahe che. te cAre padyomAM koI evI vAta paNa nathI ke koInI paNa sAMpradAyikatAne Thesa lAgatI hoya. evI sthitimAM zuM aMtara paDe che ke koI saMpradAyamAM tenI mAnyatAnI apekSita prAcInatA so-pacAsa varSa ochAM ke vadhAre hoya. amArI samajamAM to bhaktapravara mAnatuMgAcAryanuM A apritama stotra jana mAtrane bhAvanAtmaka eka sUtratAmAM bAMdhavAvALI eka suMdara uttama kaDI che. evI jeTalI cIjo je badhAne samAna rUpathI svIkArya hoya, jeTalI jAgrata karI zakAya ane pracAramAM lAvI zakAya. jinazAsana mATe zreyaskara haze. AvI sarvasvIkArya cIjonA viSayamAM sAMpradAyika dRSTithI samajavuM. vicAravuM paNa kadAca ThIka nahIM hoya."19 zrI jyoti prasAda jene karelI TippaNInA saMdarbhamAM kahI zakAya ke ratnasiMha ane dharmasiMha nAmadhAra munio to digambara paraMparAmAM thayA hoya evA purAvA maLatA nathI. zvetAmbaromAM evA nAmadhArI munio mAnavAmAM Ave to paNa teo kyAre thayA eno aMdAja maLavo ekadama saraLa nathI. I. sa. 11mI sadImAM thayelA rAmasiMha ke jemaNe apabhraMza bhASAmAM dohA racyA hatA. temanA anvayamAM A muni thayA haze. evI kalpanA mAtra che. tenA purAvAo maLatA nathI. prANapriya kAvyanI zailI madhyakAlIna jaNAtI ja nathI. prAcIna kAvyo para pAdapUrtirUpa kAvyonI racanA karavAvALA zvetAmbara AcAryoe paNa bhaktAmara para evAM kAvyo I. sa. 16mI sadInA uttarArdha pachI ja racyAM jo prANapriya kAvya I. sa. 12mI-13mI sadInI racanA che evuM mAnavAmAM Ave to te joIne paNa zvetAmbaroe tenAthI 14mI-15mI sadImAM paNa preraNA zA mATe na lIdhI? - e paNa eka prazna che. zrI nathurAma premIjIe A kAvyane prakAzita to karyuM hatuM paraMtu koI prAcIna pratanA AdhAra para nahIM. zrI hIrAlAla kApaDiyAjIe prANapriya kAvyanI eka pratane I. sa. 1674nI hovAnI vAta karI che, to pachI tene I. sa. 12mI-13mI sadInuM ke tenI samakakSa ke purAvArUpa mAnI levuM aitihAsika rIte kevI rIte zakya che? athavA to aitihAsika vizleSaNo mATe kevI rIte upakAraka siddha thaI zake ? te paNa eka muzkela prazna che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 369 mIratArathI zarU thatA cAra atirikta zlokavALuM gucchaka prANapriya kAvyano AdhAra che. eTalA mATe "mIratAra" vALA zloko atirikta hovAthI paNa kayA samaye racAyA haze. e paNa vicAraNIya bAbata che. enA dvitIya zlokanA aMtima caraNamAM je "ti" zabda Ave che teno upayoga sAmAnya rIte stuti vageremAM jovA maLato nathI. AvA zabdo padamAM khAlI rahetA sthAnane bharI devA mATe upayogI mAnavAmAM AvatA hoya che. AvA 'tati' zabdano prayoga digambara bhaTTAraka ekasandhinI lagabhaga I. sa. 1300-1325mAM racAyela "jina saMhitAmAM ghaNAM sthAne thayelo jovA maLe che. to zuM e cAra atirikta zlokovALuM gucchaka bhaTTAraka ekasandhie banAveluM haze ? jo ema ja hoya to A cAra zlokono samaya I. sa. 14mI sadInI AsapAsano mAnI zakAya. A padyonI bhASAzailI zrI mAnatuMgasUrinI bhASAzailIthI bhinna prakAranI ane ghaNI arvAcIna hoya tema jaNAya che. bhaktAmaranA mULa 44 zlokonI sarakhAmaNImAM A cAra zlokonuM kAvyatva taddana UtaratI kakSAnuM che. te uparAMta 12mI-13mI sadInI digambara zvetAmbara stutyAtmaka racanAo jevI ke lagabhaga I. sa. 12mI sadInA pUrvArdhamAM racAyelA zrI kumudacaMdranuM kalyANa maMdira stotra' ane 'cikara dvAaizikA', lagabhaga I. sa. 1275mAM racAyela devanaMdinuM siddhipriya stotra', lagabhaga I. sa. 1250mAM racAyela rAjagacchIya ratnAkarasUrinuM "AtmagaTyastotranI sAme A cAra zloka UtaratI koTInA jaNAI Ave che. mAnatuMgasUrinI mULa racanAmAM "zmIratAravi' pado lagabhaga 700 varSa pachI ja temAM samAviSTa karavAmAM AvyAM hoya tevuM jaNAI Ave che. A atirikta eTalA pAchaLanA samayanA hovAne kAraNe mAlava, lATa, vAgaDa vagere pradezomAM rahetA bIjA uttara madhyakAlIna digambara bhaTTArakonA dhyAnamAM nahIM AvyA hoya. emAMthI ja koIke kSatipUrti arthe potapotAnI kalpanA anusAra cAra cAra zloko racI dIdhA haze. je Aje judAM judAM cAra gucchakonA rUpamAM maLI Ave che. zrI jyoti prasAda jainanI TippaNImAM ema paNa jaNAvavAmAM AvyuM che ke "prApta (zvetAmbara) pratonI prAcInatA paNa kyAMya chaso-sAtaso varSothI vadhAre nathI. mAtra tADapatra para hovAthI to prAcIna nathI banI jatI." AnA saMdarbhamAM pazcima bhAratanI rAjakIya paristhiti sAthe saMbaMdhita tathya joDAyeluM che. DaoN. jyotiprasAda jene vIsarI gayA che ke mogala-muslima saltanatanA zAsanakALa pachI gujarAta-rAjasthAnamAM vizeSa karIne 14mI sadInA pUrvArdha pachI tADapatranI jagyAe kAgaLano upayoga thavA lAgyo hato, ane 15mI sadImAM tADapatranI pothIo paNa ochI thavA lAgI hatI. bIjI tarapha tADapatranI pothI keTalI prAcIna che, teno nirNaya tADapatra kyA prakAranuM che. akSaronA maroDa ane padonA AyojananI saMracanA vagere tattvo tathA tArIkhavAravALI pothIothI vagere tattvonI tulanA para AdhAra rAkhe che. A stotranI je jUnI prato upalabdha che temAM 44 padyono ullekha che. dAkhalA tarIke pATaNa-bhaMDAranI tADapatrIya sUcimAM 218 naMbaranI pothImAM je puSmikA ApI che, te 1388mAM lakhAyelI che. ane temAM bhaktAmara stotranI 44 gAthAo hovAnI spaSTa noMdha che. jesalameranA bhaMDAranI tADapatrIya pratomAM paNa 44 gAthA ja maLe che. digambara saMpradAya pAse bhaktAmaranI ATalI prAcIna koI prata hoya ema jaNAtuM nathI. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 / bhaktAmara turthya namaH II zrI jyotiprasAda jaine je bhaktAmara zatadrayI'no ullekha karyo che A digambara paMDita zrI lAlArAma zAstrInI racanA che evuM zrI hIrAlAla kApaDiyAe jaNAvyuM che. AnA AdhAre zvetAmbaromAM paNa 48 zlokavALA bhaktAmara stotrano pATha pUrvakALamAM pracalita hato. A koI arthasabhara kAraNa nathI. zrI agaracaMda nAhaTAe je kAMI kahyuM che te aitihAsika dRSTie kahyuM che, sAMpradAyika dRSTikoNathI kahyuM nathI. - A viSaya para zrI milApacaMda kaTAriyA ane zrI ratanalAla kaTAriyA dvArA ApavAmAM AvelI vizeSa TippaNI je temaNe potAnA pustakanA pariziSTanA aMtima pAnA para potAnI noMdhanA rUpamAM rajU karI che e A pramANe che : "viSvagvibho sumanasaH kila varSayanti nyag-bandhanAH sumanasaH kimutA''vahanti / satsaGgatAviha satAM jagatI samastA mAmodanAM vihasatAmudayena dhAmnA ||+ || dvedhA'pi staratama:zrama-viprAkhAzAdudytshsrkr-mnnddl - sambhrameNa vakSe prabhorvapuSi kAJcana kAJcanAnAM proddhoddhataM bhavati kasya na mAnasAnAm ||2|| divyadhvanirdhvanitadigvalayastavA''rhan T vyAkhyAtarutsukya tellazivAdhvanonAt / tattvA'rthadezanavidhau nanu sarvajanturbhASA vizeSamadhuraH surasArtha ye hya ||3|| vizveka yatra bhaTamoha mahImahendraM sadyo jigAya bhagavAn nigadanniveyam / santarpayan yugapade mava yAni puMsAM mandradhvanirnadati dundubhiruccakaiste ||4|| noMdha : A bIjA cAra atirikta zloka che. bhaktAmara stotranA 32-33-34-35 zlokamAM je cAra pratihAryonuM varNana che te ja AmAM che. arthanI dRSTie ghaNA sadoSa che. ataH kavikRta jaNAtA nathI. A prakAranA 2-3 jAtanA zloka maLavAthI koIe badhAne choDI dIdhA hoya (jenAthI 4 pratihArya rahI gayA). ane eka vAra A paraMparA cAlI nIkaLI to pachI zvetAmbara samAjamAM rUDha ja thaI gaI che. Aje zvetAmbara samAjamAM 32thI 35 sudhInA cAra zloka na mAnavAnuM kAraNa A ja jaNAya che.'' ,,20 zrI kaTAriyAjIe je cAra atirikta zloko rajU karyA che te mULabhUta rIte te ja zloka che je zrI sArAbhAI navAba dvArA 2jU ka2vAmAM AvyA hatA. baMne vacce kyAMka kyAMka pAThAntara Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA * 371 che. bAkI baMne sarakhA ja gucchako che, emaNe karelA anumAna sAthe sahamata thavuM muzkela che. kAraNa ke bhaktAmaranA aneka zvetAmbara vRttikA2omAMthI jarUra koIke ne koIke to cAra atirikta zlokavALI ghaTanAno ullekha to karyo ja hota. paraMtu Avo ullekha kyAMya paNa maLato nathI. A badhAM ja gucchako mULa stotrakAranAM to nathI ja, paraMtu ghaNAM arvAcIna paNa che. zrI mAnatuMgasUrijI viracita bhaktAmara stotra sAthe Ano koI meLa besato ja nathI. tethI ja koIe kazuM choDyuM nathI. aneka digambara racanAkArone kaMIka gumAvyuM che tevuM jaNAyuM tethI temaNe potapotAnA taraphathI potAnI mati-gati-zakti anusAra mULa stotramAM kSati mAnIne tenI pUrti arthe cAra navA zloko racI dIdhA. jenA phaLa svarUpe 44-48 zlokonI vivAdAspada samasyA udbhavI. zrI kaTAriyAjI e nathI jaNAvI zakyA ke gucchako kema banI gayAM. koNe banAvI lIdhA ane A cAra zloko choDavAvALA koNa hatAM ? A ja cAra atirikta zlokanA vividha gucchakone joIne mULa 48nA 44 zloka banAvI devAvALA zvetAmbaro rahyA hoya to Azcarya che ke A vizeSa gucchako zvetAmbaronA badale digambaronI pAse ja surakSita kema rahyAM ? jo 48 zlokIya racanA ja maulika hatI, to bIjI gucchaka racanA mATe kAraNa ja kyAM upasthita thAya che ? e paNa eka prazna che. jo ema mAnavAmAM Ave ke zvetAmbara pAThanA 44 zlokavALI prato joIne A badhA gucchaka banI gayA to prazna A upasthita thAya che ke A badhAM gucchakonI racanA kyAre thaI haze ? pahelAM jo 48 pagha rahyAM ja hatA pachI koI paNa kAraNavaza koIke cAra zloka kADhI nAkhIne 44 zloka banAvI dIdhA, jene joIne zvetAmbaromAM 44 zlokIya pAThanI prathA cAlu thaI. pachI tenAthI vicitra paristhiti utpanna thaI ane tenAthI chuTakAro meLavavA mATe navAM gucchako racI devAmAM AvyAM. A badhAM bhrAMticakro ja che. AnAthI satyaghaTanAnuM rahasyodghATana nathI thatuM. mULabhUta rIte to digambaronI sAme paNa madhyayuga sudhI 44 zlokavALI ja bhaktAmaranI racanA hatI. paraMtu temAM cAra pratihAryonI anupasthiti mAnIne A kSatinI pUrti karavAnI ceSTA tyAM alaga alaga samaya deza-kALamAM judI judI vyaktio dvArA thaI. digambarAcArya zrI prabhAcandrae bhaktAmara stotranA je pATha para potAnI TIkA rajU karI che emAM 44 bloka hatA ke 48 zloka ? jo 48 zloka hoya to zuM atirikta cAra zloka ''ImmIjatAra''thI zarU thavAvALuM gucchaka hatuM ke bIjA gucchakomAMthI koIka hatuM ? A muddo khUba ja mahattvapUrNa che. paraMtu zrI ajitakumAra jaina zAstrI, zrI amRtalAla zAstrI, nemicaMdra zAstrI, zrI kaTAriyA, zrI jyotiprasAda jaina Adi vidvAnomAMthI koIe paNa kaMI paNa kAraNavaza AnI pratyakSa carcA karI nathI ane koI paNa jAtano parokSa nirdeza paNa karyo nathI. 44 ke 48 zlokanI saMkhyAnA viSayamAM munirAja darzana vijaya jaNAve che ke "A badhA stotrone vAMcIne koI paNa vidvAna zrI mAnatuMgasUrijI zvetAmbara hovAno dAvo karI zake che. enA mATe lokaprasiddha bhaktAmara stotranA keTalAka zlokonAM nimnokta tathya vicAraNIya che : kAvya 25mAM devonA nAmathI tIrthaMkara bhagavAnanAM guNagAna karavAmAM AvyAM che. emAM Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / aupacArika upamA che. digambara saMpradAyamAM bAhya udAharaNo yogya nathI. kAvya 29mAM tIrthaMkara bhagavAnane siMhAsanamAM birAjelA batAvyA che. kalyANamaMdira stotra, kAvya 23mAM paNa A ja pramANe che digambara samAja bhagavAnane siMhAsanathI alaga upara rahelA mAne che. jyAre A zlokamAM prabhu ane siMhAsanano saMbaMdha batAvavAmAM Avyo che. kAvya 28, 29, 30, 31mAM prabhunI devakRta vibhUtio azokavRkSa, siMhAsana, chatra ane cAmaranuM varNana kare che. tIrthaMkaranI stutimAM A nikaTavartI vibhUtinuM varNana yogya mAnavAmAM AvyuM che. zrI pArzvanAtha bhagavAnanI upa2 zeSanAganI phaNA karavAmAM Ave che, te paNa svayaMnI vibhUti che, tevI ja rIte abhiSeka, puSpamALA, AMgIracanA, rakSArohaNa ane karoDo rUpiyAnA maMdira vagere vibhUtionA hovAthI vItarAgavItarAga ja che. digambara saMpradAya AnAthI sahamata nathI. A stotramAM mahimAdarzaka dUravartI vibhUti jemake puSpavRSTi, divyadhvani, bhAmaMDaLa ane duMdubhinuM varNana nathI karavAmAM AvyuM. te varNananA abhAva ane nikaTavartI vibhUtinA sadbhAvathI aMgapUjAno pakSa sapramANa thaI jAya che. A digambara vidvAnone gamyuM nahi ane teoe navAM 4 kAvya banAvIne A stotramAM joDI dIdhAM. hakIkatamAM bhaktAmara stotranA 44 zloka che. vikramanI 12mI zatAbdImAM bhaktAmara vRttikAro e 44 zloko para ja vRtti racI che ane Aje paNa zvetAmbara saMpradAya 44 zlokane ja mAne che. paraMtu digambara saMpradAya 48 kAvyone mAne che. zloka 29mAM devakRta kamaLa racanAnuM varNana che. zloka 33mAM nikaTavartI vibhUtionA guNagAna che. zloka 34mAM bhayabhedanuM varNana karyuM che. kAvya 44mAM mALA dhAraNa karavAno nirdeza che. digambara samAja e badhAno virodha kare che.'' A badhAthI AcArya mAnatuMgasUrinuM zvetAmbara hovAnuM siddha thAya che. digambara saMpradAya mAnatuMgasUrinA bhaktAmara stotrathI mugdha thaIne tene zAstranI zreNImAM dAkhala karIne temane digambara AcArya mAnI le che. digambara AcAryoe temanA jIvanane svIkAryuM che. mAtra temAMthI gaccha, guru, ziSya ane bIjI graMtharacanAne uDAvI dIdhI che. mahApuruSanA sArA, suMdara graMthane svIkAravA e nyAya che. paraMtu temanA upara potAnA saMpradAyanI mahora, chApa lagAvI devI je koI paNa rIte yogya nathI. sArAMza A che ke, "AcArya mAnatuMgasUri zvetAmbara AcArya che ane tamane tathA tamArA bhaktAmara stotrane digambara saMpradAye svIkAryA che.'21 munirAja zrI darzanavijayanI zrI mAnatuMgasUrine tathA bhaktAmara stotrane zvetAmbara sAbita karavAnI lagabhaga dareka dalIla, dareka muddAne digambara vidvAno khUba ja sAhajikatAthI khaMDana karI zake che; jema ke, soprathama digambara saMpradAya bAhya upamAono sahAro laIne prabhunA mahimAnA guNagAna Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 373 nathI karI zakatA. digambara saMpradAyamAM A yogya nathI. evuM nathI. pUjyapAda zrI devanaMdie samAdhi zatakamAM tIrthakara bhagavAnane mATe ghAtA vagere zabdono prayoga karyo che. bIjuM joIe to digambara saMpradAyamAM paNa aSTa mahApratihAryonI kalpanA karavAmAM AvI ja che. emAM azokavRkSa, siMhAsanachatra ane cAmara jevI nikaTavartI pratihAryo pratye sadbhAva na hato. evuM kahI zakAya ? kAraNa ke siMhAsana, cAmaradhara, bhAmaMDaLa ane chatratraya yukta aneka prAcIna digambara jina pratimAo Aje paNa maLI Ave che. digambara saMpradAyamAM tIrthakaranA zarIrano siMhAsana sAthe saMbaMdha na hoya evo spaSTa ullekha "tiloyaNApacchati vagere zAstromAM ke prAcIna caritomAM maLato nathI. abhiSeka, puSpamAlA, AMgIracanA ane rakSArohaNa vagerenI siMhAsana, azokavRkSa chatra ane cAmara sAthe tulanA karIne A cAra kriyAone paNa pratihAryo mAnIne ekasAthe rAkhI devI. ayogya che. vItarAga jinezvarane baMne saMpradAya acala ja mAne che. lagabhaga I. sa. pAMcamI sadI sudhI to uttaranI nigraMtha paraMparAmAM paNa tIrthakara bhagavAnanI pratimAo nirvastra ja banatI hatI. A vAta mathurA ane ahicchatrAdithI maLI AvatA zIlAlekha tathA kuzAna ane guptakAlIna pratimAo parathI spaSTa thAya che. jinezvaradeva jyAre samavasaraNamAM dezanA detA hatA, tyAre temanA mAthe mugaTa, bAjubaMdha, gaLAmAM hAra, kamare kaTimekhalA, jarakasI jAmA vagere paNa AvI jatA hatA. evuM zvetAmbara agama ane prAcIna kathAsAhityamAM paNa kyAMya nathI. zvetAmbara paraMparAmAM tIrthakara bhagavAnanI pratimAone alaMkAro AdithI zRMgArika karavAnI vAto candragacchanA abhayadevasUrinI lagabhaga I. sa. 10mI sadInA uttarArdhamAM zrI siddhasena divAkara viracita sanmatiprakaraNanI vRttimAM Ave che. pratimAne nirvastra na darzAvatAM, dhotI sahita darzAvavAnI prathA lATa dezamAM vizeSa karIne caityavAsI zvetAmbaro dvArA lagabhaga pAMcamI sadInA aMtamAM zarU thaI gaI hatI. evuM prAcIna pittaLanI moTI pratimA parathI siddha thaI cUkyuM che. jinabiMbonI AvI prathA pAchaLa baMne saMpradAyonI jina pratimAo judI pADavAno Azaya rahyo haze. paraMtu vizeSa karIne siMhAsana para birAjamAna pratimAo, hAra ane kaTimekhalAthI alaMkRta dekhADavAnI zvetAmbarIya prathA madhyakAlInathI vadhu prAcIna nathI. vividha prakAranI jinapratimAo ane vibhUtione joIne bhaktAmara stotramAM nikaTavartI cAra pratihAryonA varNanathI aMgapUjA kevI rIte sabaLa pAsuM banI zake ? ema to digambara saMpradAyamAM paNa siMhAsana, chatra, bhAmaMDaLa, cAmara Adi vibhUtiothI yukta aneka prAcIna jina pratimAo upalabdha che. paraMtu vItarAganI abhiSeka vagere prakAranI aMgapUjA, alaMkAranI sajAvaTa jevI sarAgabhakti tyAM AgaLa sAmAnya na hatI. tIrthakara bhagavAna kevaLajJAnanI prApti pachI jyAre vihAra kare che. tyAre devakRta kamaLonI racanA ApoApa thaI jAya che. te vAta stotranA 29mA zlokamAM karI che. evuM zrI darzanavijayajI jaNAve che. vAstavamAM e 30mA zlokamAM karavAmAM AvI che. paraMtu tyAM bhUmi para prabhunuM caraNa Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 * / bhaktAmara tulyuM.namaH II sthApavAnI vAta spaSTa ke pratyakSa rUpathI karavAmAM nathI AvI. devoracita kamaLaracanAthI saMbaMdhita zloka A pramANe che : unnidra he manavapaGkajapuJjakAnti paryullasannakhamayUkha zikhAbhirAmau / pAdau padAni tava yatra jinendraH ! dhattaH padmAni tatra vibudhAH parikalpayanti / / 32 / / eno artha evo thAya che ke he jinezvaradeva ! vikasvara evA suvarNanA navIna kamaLonA samUhanI kAMtithI jhaLahaLatA nakhanA agrabhAga vaDe manohara evA tamArA be paga jyAM pagalAM mUke che, tyAM devo suvarNanA nava kamaLo race che.' digambara saMpradAyamAM nabhoyAna arthAt yojana pramANa ucca kamaLo para prabhuno vihAra'nI mAnyatA haze to te pAchaLathI thaI hovAnuM jaNAya che. tyAM bhagavAnanA nabhovihAra ane te samaye sahasradala kamaLanuM pagale pagale pragaTa thavAnI kalpanA che. zvetAmbarono zloka 33 ane digambaronA 37mA zlokamAM to sAmAnya rUpathI jinendrathI saMbaMdhita pratihAryonA guNagAna karyAM che. tyAM kyAMya paNa nikaTavartI pratihAryomAM aMgapUjAnI vAta ja nathI. to pachI munizrI darzanavijayajI vAraMvAra aMgapUjanane zA mATe apekSita mAne che? tenuM kAraNa jANavAmAM AvatuM nathI. zvetAmbaromAM zloka 34 ane digambaromAM zloka 38mAM temaja te pachInA sAta zlokomAM (34thI 42) aSTabhaya nivAraNanI vAta karI che. je mahAbhaya che tenuM nivAraNa prabhunA nAmasmaraNa-jApa AdithI thAya che. arthAt prabhunA nAmanA mahimAnuM varNana A zlokamAM karavAmAM AvyuM che. zrImunirAja darzanavijayajInA maMtavya mujaba zloka 44 (digambaramAM 48)mAM 'mALA dhAraNa ka2vAno nirdeza che ane digambara saMpradAya Ano paNa virodha kare che. A zloka A pramANe che. stotrasrajaM tava jinendra ! guNairnibaddhAM bhaktyA mayA rUciravarNavicitrapuSpAm / dhatte jano ya iha kaNThagatAmajasraM taM mAnatuGgamavazA samupaiti lakSmIH / / 44 / / arthAt he jinezvaradeva ! mArA vaDe bhaktithI pUrvokta jJAnAdi guNo vaDe gUMthAyelI tathA manohara akSarorUpI vicitra puSpovALI tamArI A stotrarUpI mAlAne A sAramAM je manuSya niraMtara kaMThamAM dhAraNa kare che te mAna vaDe unnati pAme che. tathA lakSmI vivaza thaIne tenI samIpe jAya che.' ahIMyAM kyAMya paNa tIrthaMkara bhagavAnane mALA paherAvavAnI ke dhAraNa karAvavAnI vAta pratyakSa ke parokSa rUpe karavAmAM nathI AvI to pachI digambarone AmAM zuM virodha hoI zake? tAtparya ke digambarone AmAM koI paNa jAtano virodha nathI ane hoI paNa na zake. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 375 zlokonI saMkhyAnA saMdarbhamAM zrI rUdradeva tripAThI jaNAve che ke, "digambara saMpradAyamAM pracalita 48 paDyo ane zvetAmbara saMpradAyamAM pracalita 44 padonI mImAMsA "bhaktAmara rahasya' graMthamAM zrI dhIrajalAlabhAIe tathA "bhaktAmara kalyANamaMdira namimNa stotratrayam prathamanI bhUmikAmAM zrI hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyAe paryApta rIte karI che. tatsaMbaMdhita eka nAno lekha AgamoddhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrijIe paNa lakhyo che ane emA teo 44 padyo ja hovAnI puSTi kare che. A viSayamAM mane paNa thoDI mAhitI prApta karavAnI ruci thaI. A mATe prAcIna hastaprato jotI vakhate eka pratimAM bhavattAmararatha vatvAri guptA : maLI ane enI prayogavidhi paNa maLI gaI paraMtu te lagabhaga azuddha che. "vatvAri"nA sthAna para tyAM "tatra" hovuM joIe. A cAra padya A pramANe che. | (2) che. saMtuve muLamRtAM sumano vimAti ! (2) rUlya vinezvara: sukIrtayatA banI te ! (3) nAnAvidhaM prabhuguNaM guNaratnaguNyA, (4) karNo'stu tena na bhavAnabhavatyadhIrAH A pagho digambarAnusArI 48 padyamAM AvelAM amIratArAri padyonI apekSAthI judAM che. eTalA mATe kadAcit A cAra padya gupta hoI zake che. paraMtu A zlokonA sAdhanArthe je vidhAna enI sAthe lakheluM che emAM sapheda yajJopavIta kaMThamAM dhAraNa karavAnI ane rAtrimAM havana karavAne mATe lakhAyeluM che, je zvetAmbara paraMparAthI viruddha che. chatAM paNa pAlitANAnA zrI jinakRpAcaMdrasUri bhaMDAra dvArA chApavAmAM AvelI bhaktAmara stotranI bhUmikAmAM zrI jinavijayasAgarajIe lakhyuM che ke "jinezvara zo ..... ti vRddhasamRdaya" arthAt jinezvaranA aSTa pratihAryomAMthI ja pratihAryonAM padhone AnI mahAprabhAvazAlitAnA kAraNe lAbhAlAbha para vicAra karIne dIrghadarza pUrvAcAryoe bhaMDAromAM gupta karI dIdhA che. keTalIka prato durlabha che ane je prayAsa karavAthI maLI paNa jAya to paNa Ano prayoga karavo nahIM ane AnI puSTimAM jaNAvyuM che ke bhaktAmara stotranAM A cAra padyonI jema ja uvasaggahara stotranI eka gAthA, jayatihuyaNa stotranI be gAthAo, ajitazAnti stotranI be gAthAo ane naUiNa stotranI sphaliMga saMbaMdhI be gAthAo paNa pUrvAcAryoe kAraNavaza bhaMDAragata karI che eTalA mATe A viSaya saMzayAspada ja che." DioN. rudradeva tripAThIjIe je vadhArAnA cAra zloko ullekha karIne jaNAvyA che te zloko zrI milApacaMda kaTAriyAe jaNAvelA ja cAra zloko che. AmAM koI zaMkA nathI ke A atirikta cAra zlokonA racayitA pAzcAtyakAlIna digambara vidvAna ja haze. cAra zeSa rahetA pratihAryothI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 II bhaktAmara tulyuM namaH II saMbaMdhita zloko maMtramaya hovAne kAraNe bhaMDAramAM bhaMDArI devAmAM AvyA hatA. evI kiMvadaMtIo maMtrataMtramAM zraddhA rAkhavAvALA mATe yogya che. paraMtu arihaMta bhagavAnanA vacanamAM vizvAsa rAkhavAvALA mokSArthI AtmAo mATe to A vAta sAva ja nakAmI che. phakta A cAra ja zlokomAM maMtra taMtra hatA ane bIjA zlokomAM nahIM e paNa vicAraNIya prazna che. bhaktAmara stotranA upalakSamAM aSTa mahApratihAryonA kramane laIne je kaMI vicAro zvetAmbara vidvAnoe karyA che temAM zrI hIrAlAla kApaDiyAe potAnI graMthanI saMskRta bhUmikAmAM A pramANe sajyuM che } yadi samastAnAM pratihAryANAM varNanamabhISTamabhaviSyat stotrakartRNAM tarhiM kiM cAmara varNasthAne Asana varNanAtmaka padyaM te vyaracariSyam ? digaMbara sUcitAdhika padya svIkAre tu vyaktikramo vizeSato varIvRzyate, yataH tavA 7 mo yathA (2) azovRkSa: (2) siMhAsanam (2) cAmaram (4) chatram (8) TunDumi: (6) puSpavRSTi (7) mAmaMDala (8) vivyadhvani.23 - - A ja graMthamAM teo gujarAtI prastAvanAmAM lakhe che ke, 'A avasarpiNI kALamAM bharatakSetramAM thaI gayelA 24 jinavaro ane atyAre mahAvideha kSetramAM viharatA 20 jinezvaro maLI 44nI saMkhyA thAya che. A saMkhyAtmaka ja A stotra che enA kAraNa tarIke enuM ekeka pagha ekeka jinezvaranI stutirUpa che. evuM vRddha paraMparAmAM sUcavavAmAM AvyuM che. A vAta satya hoya ke na hoya temaja uparyukta padyo prakSipta hoya ke na hoya te vAta bAju upara rAkhIe to paNa 44ne badale 48nI mAnyatA upasthita thavAmAM koI kAraNa che ke nahi te tapAsavuM joIe.'' e to suvidita hakIkata che ke zvetAmbaro temaja digambaro e baMne saMpradAyo (1) azokavRkSa (2) surapuSpavRSTi (3) divyadhvani (4) cAmara (5) siMhAsana (6) bhAmaMDaLa (7) duMdubhi ane (8) chatra ema ATha pratihArya mAne che. A stotramAM to A paikI azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra e cAra pratihAryonuM ja varNana che. digambaro taraphathI rajU karavAmAM AvatAM cAra padyomAM bAkInAM cAra pratihAryonuM varNana che. eno athavA e cAra pratihAryonA varNanarUpa anya koI padya catuSTacano samAveza karatAM AThe pratihAryonuM varNana AvI jAya che kharuM paraMtu prazna e udbhave che ke zuM kharekhara ema svIkAravAmAM na AvatAM truTi rahI javAno saMbhava che ? A saMbaMdhamAM bhaktAmara stotranA prathama vRttikAra zrI guNAkarasUri zuM kahe che te ta2pha najara karIe. teo vRttinA 83mA pRSThamAM sUcave che ke jemAM azokavRkSano sadbhAva hoya tyAM dharmadezanA samaye puSpavRSTi, divyadhvani, bhAmaMDaLa ane duMdubhi hoya che ja eTale azokavRkSanuM varNana kavie karyuM tethI upalakSaNathI bAkInAM cAra pratihAryonuM varNana paNa thaI gayeluM samajavuM joIe. jo ATha pratihAryone badale cAranuM varNana hovuM e jo sUrijIe racelA A adbhuta stotranI nyUnatA che, to cotrIsa atizayo paikI phakta ekanuM ja varNana e nyAya gaNAya kharo ? jo tema na hoya to 32mA padyamAM navakamaLanI sthApanArUpa atizaya sivAyanA bAkInA 33 atizayonuM Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 377 paNa varNana hovuM joIe eTale ke cAra nahi paNa 37 padyo atyAre upalabdha nathI ema samajavuM joIe. vaLI truTi hovAnI dalIla karanArAoe e vAta paNa lakSyamAM rAkhavI joIe ke zrI bappabhaTTasUrie potAnI kRti "caturvizatikAmAM covIsa devI-devatAnI stutinA sthAne soLa vidyAdevIo paikI phakta sarvastramahAvAlA sivAyanI bAkInI paMdara devIonI stuti karI che. jyAre aMbAdevInI be vAra ane zrutadevatAnI to traNa vAra stuti karI ane sthAna hovA chatAM sarvastramahAjavAlA devInI stuti na karI to te nyUnatA na gaNAya ? ahIM e paNa dhyAnamAM levA jevI hakIkata che ke je cAra pratihAryonuM varNana A stotramAM karavAmAM AvyuM che te kramapUrvakanuM nathI, je cAra padyanI adhikatA digambaro sUcave che tenA sthAnano vicAra karatAM vyatikrama mATe vizeSa avakAza jaNAya che. kemake temAM nIce mujaba pratihAryonuM varNana che : (1) azokavRkSa (2) siMhAsana (3) cAmara (4) chatra (5) dudubhi (6) puSpavRSTi (7) bhAmaMDaLa ane (8) divya dhvani. AthI savAla e Ubho thAya che ke sUrijIne AThe pratihAryonuM varNana karavuM hoya to te kramazaH tema na karatAM game tema zuM kAma kare ? bhaktAmara stotra'mAM azokavRkSa, Asana, cAmara tathA chatranuM varNana kareluM che ane bAkInAM pratihAryonuM varNana kareluM nathI tethI rasamAM kSati AvatI nathI. sUrijInA manamAM je je bhavya kalpanAo UThatI jAya che tene teo vANImAM utAratA jAya che ane tethI ja stotramAM tenI suMdaratA che. jo kramanI vAta karIe to A cAra padyomAM paNa teno mULa krama nathI kAraNa ke teno mULa krama to nimna zlokamAM sUcavAyA mujabano che. : azokavRkSaH surapuSpavRSTi divyadhvani zcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satyapratihAryANi jinezvarANAm / / A krama pramANe to prathama cAmaranuM ane pachI AsananuM varNana karavuM joItuM hatuM. paNa ema thatuM nathI. ahIM to sUrijIe azokavRkSa, siMhAsana, cAmara, chatra e kramamAM varNana karyuM che. e kavikalpanA para nirbhara che. zrI guNAkarasUrie bhaktAmara stotranA 31mA padyanI TIkA karatAM evI spaSTatA karI ke jyAM azokavRkSa hoya tyAM bAkInAM bIjAM pratihAryo paNa hoya ja che. tethI bAkInAM cAra pratihAryonuM ahIM varNana na hovA chatAM potAnI jAte samajI levuM joIe. pratihAryonA krama judA judA graMthonI aMdara judA judA kramamAM jovA maLe che. lagabhaga 473mAM nAgendravaMzIya vimalasUri viracita "paumariyamAM aSTa mahApratihAryone A kramamAM varNavavAmAM AvyAM che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 . || bhaktAmara tulyuM namaH | (1) Asana (2) chatrAdhichatra (3) cAmara (4) bhAmaMDaLa (5) kalpadruma (6) dubhighoSa (7) puSpavRSTi (8) divyadhvani. tyAra pachI lagabhaga I. sa. 550mAM racAyela tiloyapaNatimAM (1) azokavRkSa (2) chatratraya (3) siMhAsana (4) gaNa (5) dundubhi (6) puSpavRSTi (7) bhAmaMDaLa ane (8) cAmara. lagabhaga I. sa. 600mAM digambarAcArya mahAna kavi zrI svAmI samantabhadra kRta stutividyAmAM (1) bhAmaMDaLa (2) Asana (3) azokavRkSa (4) divya dhvani (5) sumanavarSA (6) chatra (7) cAmara ane (8) dubhi . tevI ja rIte devakRta dazyamAna atizayo paNa judA judA graMthomAM judA judA kramamAM jovA maLe che. jemake lagabhaga I. sa. 353 ke 366mAM saMkalita thayela samavAyAMga sUtramAM (1) cakra (2) indradhvaja (3) chatra (4) zveta cAmara (5) azokavRkSa (6) saMpAdapITha siMhAsana. Avazyaka niryukti je lagabhaga I. sa. parapamAM racAyela che tema (1) caityavruma (2) Asana (3) cAmara (4) chatra. - zrI saMghadAsa gaNi viracita vasudevacarita (lagabhaga I. sa. 550) (1) raktAzoka (2) saMpAdapITha siMhAsana (3) chatrAdhichatra (4) cAmara. lagabhaga I. sa. 600thI 650mAM racAyela 'AvazyakacUrNimAM A krama A pramANe che : (1) azokavRkSa (2) pAdapITha siMhAsana (3) cAmara ane (4) chatrAdhichatra. A graMthomAM pratihAryonA judA judA krama jotAM e spaSTa thAya che ke tyAM kramathI to koI saMbaMdha che ja nahIM. eka ja zlokamAM aSTa mahApratihAryone jaNAvavAvALA stotromAM to kartAne chaMdamAM mAtrAmeLano khyAla rAkhavo paDe che ane padya zailImAM lakhavAvALAne pratihAryonI zarUAta kayA kramamAM karavI vadhAre suvidhAjanaka jaNAya che e hisAbe e pratihAryone darzAve che. tIrthakara bhagavAnane jyAre kevaLajJAnanI prApti thAya che tyAre dezanA ApavA mATe devo samavasaraNanI racanA kare che. temAM sauthI prathama vyaMtara devo dvArA azokavRkSanuM sarjana thAya che. tyAra bAda siMhAsana, yayugma dvArA dhAraNa karelA cAmara ane pachI chatra pragaTa thAya che. tIrthakara jyAre siMhAsana para Asana grahaNa kare che ke tarata ja bhAmaMDaLanI racanA thaI jAya che. dubhinAda ane puSpavRSTino AraMbha paNa thaI jAya che ane divya dhvani paNa saMbhaLAya che. zrI mAnatuMgasUrie paNa bhaktAmara stotramAM je varNana karyuM che temAM sauprathama azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane pachI chatratraya lIdhAM che, je svAbhAvika kramamAM ja che. AnA sivAyanA cAra atirikta pratihAryo dundubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvani kavinI kalpanAmAM na hatAM, je emanI kalpanAmAM hatAM temanuM varNana teoe karyuM paraMtu je temanI kalpanAmAM nahotAM temanuM varNana na karyuM. jevI rIte Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA x 379 AvazyakaniryuktikAra, vasudevacaritakAra, AvazyakacUrNikAra vagerenA mATe eTalAM ja pratihAryo jarUrI hatAM jeTalAMnuM temaNe varNana karyuM tevI ja rIte zrI mAnatuMgasUrine cAra ja pratihAryo jarUrI lAgyA. zrI hIrAlAla kApaDiyA stotranA padya pramANa vize jaNAve che ke "bhaktAmara stotranAM padyonI saMkhyA 44nI hovI joIe. e vAta enI pAdapUrtirUpa je kAvyo atyAre upalabdha thAya che te jotAM paNa tarI Ave che. 48 paghonA samasyArUpa ane prazastirUpa eka eka maLIne 49 padyorUpa prANapriya kAvya che. ema jo digambaro sUcavavA taiyAra thatAM hoya to temaNe e bhUlavuM na joIe ke AmAMnA 32thI 35mA sudhInAM padyo sivAyanAM bAkInAM paghavALuM kAvya zvetAmbarIya hovAnuM sUcave che. AthI vivAdAgrasta kAvyano upayoga karavo te asthAne che. vaLI bhaktAmara ane kalyANamaMdira e be stotromAMthI koI ekamAM bIjAnA anukaraNanI chAyA che e vAta paNa bhaktAmaranI saMkhyAnAM nirNayanI dizAmAM prakAza pADe che. A u52thI huM to ema mAnavA taiyAra thAuM chuM ke bhaktAmara stotra 44 paghonuM che ane e sthiti zrI guNAkarasUrinA samayamAM paNa hatI. enA samayamAM jo cAra adhika padyo hovAnI kiMvadantI hota to teo te cAra paghono jarU2 nirdeza karata.'' ,,24 bhaktAmara stotra para je TIkAo racAI che te 44 pagho para ja racAyelI che. jo A stotra 48 5dyonuM hota to teo 48 paghonI ja TIkA racata. temAMthI amuka pATha kADhI nAkhavAnuM kAraNa zuM hoya ? ane mAnI laIe ke A TIkAonI racanA pahelAM uparyukta cAra paghone choDI devAmAM AvyAM hatA. to teo tenI eka apavAda tarIke paNa avazya noMdha karI hota. tAtparya ke temanI sAme paraMparAgata 44 paghonuM ja stotra hatuM. ane te stotra 52 ja temaNe TIkAo racelI che. vaLI bhaktAmara stotra upara je saMkhyAbaMdha pAdapUrtio racAI che te amuka apavAda sivAya 44 paghonAM caturtha caraNo laIne ja racAyelI che. A vastu paNa teno mULa pATha 44 padyono hovAnuM sUcana kare che. zrI rudradeva tripAThI 'bhaktAmara rahasya'nI prastAvanAmAM bhaktAmaranI paghasaMkhyA vize lakhatAM jaNAve che ke "te aMge eka nAno sarakho lekha AgamoddhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrijIe paNa lakhyo che ane temAM 44 padyo hovAnI ja puSTi karI che.'25 sAgarAnaMdasUrijIe praznottarInA rUpamAM carcA karI che je A pramANe che : prazna 738 : bhaktAmara stotramAM 48 kAvya hovAnuM thoDA loko kahe che jyAre thoDAka kahe che ke mULa bhaktAmaramAM 44 kAvyo che. to A baMnemAMthI kayuM mAnavuM ? samAdhAna : bhaktAmara stotrathI kalyANamaMdira stotra prAcIna che A vAta sarvamAnya che. kalyANamaMdiramAM kAvya 44 che. emAM koIno matabheda nathI. tyAre kalyANamaMdiranA anukaraNathI pAchaLathI racavAmAM AvelA bhaktAmara stotramAM paNa 44 kAvya hoya e vadhAre saMbhavita che. je Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 bhaktAmara tulyu namaH | loko 48 kAvya mAnatA hoya to paNa 28mAM azokavRkSa, ra9mAM siMhAsana, 30mAM cAmara tathA 31mAM chatra mAnIne 32mAM kamaLonuM sthApita hovuM mAne che. arthAt jo Amane pratihAryo levA ja hota to 28mAM kAvyamAM azokavRkSanuM varNana karI dIdhA pachI surapuSpavRSTi ane divyadhvani nAmanAM pratihAryonuM varNana karavAnuM choDI na deta. cAmaranuM varNana karyA pachI bhAmaMDaLa ane daMdubhinA pratihAryanA rUpamAM che enuM varNana na karata, eTaluM ja nahIM, dezanA devA mATe padhAratA samaye zrI jinezvaradevanA caraNakamaLanI nIce devatA je padmonI sthApanA kare che enuM varNana te pratihArya na hovAthI pratihAryanA vibhAgamAM na karata kAraNa ke pratihAryanI saMkhyA tathA krama A prakAre che : azokavRkSaH surapuSpavRSTi - divyadhvanizcAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satyapratihAryANi jinezvarANAm / / AnAthI spaSTa rIte samajamAM AvI jAya ke bhaktAmaramAM karavAmAM AveluM varNana kevaLa pratihAryonuM ja nathI temaNe evA pratihAryanuM varNana karavAnuM banyuM hatuM ane evA cAra pratihAryonuM varNana ja upalabdha stotramAM jaNAya che. eTalA mATe rahI jatAM cAra pratihAryonA varNanavALAM kAvya lupta che ke koIe chupAvI dIdhAM che evuM mAnavuM asaMgata che. prathama to AThanA varNanamAMthI cAra ja rahyAM ane zeSanuM varNana lupta thaI gayuM ke chupAvI dIdhuM hatuM evuM mAnavuM vicakSaNone svIkArya hoI zake evuM nathI. eTalA mATe ke zrImAnatuMgasUrijIe cAra pratihAryo ane kamaLasthApanAnuM varNana dharmopadezanI jagatunA jIvonI spRhA karavA yogya samRddhinI sattA darzAvavA mATe karyuM che ane eTalA mATe 28mA kAvyamAM te azokAdinuM varNana karyA pachI upasaMhAramAM rultha vathA tava vibhUtiH' evuM kahIne pratihAryo evuM sUryaprabhAnA aMtarano viSaya levAthI prabhA arthAt kAMtimAna vastuonI kAMtinI atizayatAnuM varNanathI pUrNa karavAmAM AvyuM che evuM spaSTa rUpathI jaNAve che. surapuSpavRSTi vagere prabhA arthAt kAMtinA atizayavALI vastu (nArUpamAM) na gaNAve te spaSTa ja che. bhAmaMDaLamAM rahelI kAMti saMsAramAM vibhUtirUpa mAnavAmAM AvatA padArthomAMthI maLatI na hovAthI athavA zrI jinezvara mahArAjanA zarIranA tejanuM temAM pratibiMbita thavAthI te bhAmaMDaLanI svayaM vibhUtirU5mAM mAnavAvALA kAMtimAna (pratihAryo)mAM gaNanA na karIne azokAdi kAMtimAnonI gaNanA karI hoya evuM 28mA kAvyathI paNa spaSTa thAya che. arthAt bhaktAmara stotranAM 44 kAvya asalathI che. evuM mAnavuM zreyakara che. A sivAya vibhUtinA varNanamAM upasaMhAravALA kAvyamAM jo ATha pratihAryonuM varNana hota to pratihAryonA rUpamAM ja eno upasaMhAra hovo joIe. ane eTale ja jo "satvatidA nivayastavayArita' evuM kAMIka Adya padyavALuM kAvya hota je nathI eTalA mATe paNa thoDA ja pratihAyarUpa vibhUtinA varNanavALA kAvyothI yukta cAlIsa kAvyo ja bhaktAmara stotramAM hota evuM mAnavuM yuktisaMgata che.26 AgamoddhAraka zrI sAgarAnaMdasUrijIe uparokta praznano javAba paNa Apyo che. paraMtu temAM moTA bhAganAM to sarvasaMmata jovA maLatAM nathI. kalyANamaMdira stotra bhaktAmara stotrathI prAcIna Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 381 che evI mAnyatA badhA ja vidvAnonI nathI ane A tathyapUrNa hakIkata paNa nathI. ghaNAkharA digambara vidvAno paNa AvuM nathI mAnatA. kalyANamaMdira stotranI racanA lagabhaga 12mI sadInA pUrvArdhamAM thaI che. jyAre bhaktAmara stotra tenAthI ochAmAM ochA 500 varSa prAcIna racanA che. A tathyathI ema sAbita thAya che ke jo anukaraNa thayuM che to bhaktAmara stotramAMthI kalyANa maMdira stotranI racanA thaI che. bIjuM pratihAryonA varNanamAM koI nizcita krama nathI. koI paNa zlokanI racanAmAM chaMda, laya, mAtrA vagerenI anukULatA anusAra tathA tenI kalAtmakatA ane racanAtmakatAne dhyAnamAM laIne thAya che. tevI ja rIte pratihAryo saMbaMdhita kAvyonI racanAmAM paNa A ja rIte padyanI racanA thAya che. krama anusAra nahIM paraMtu suMdara kAvyaracanAmAM jema anukULatA hoya tema pratihAryono krama rAkhavAmAM Avyo che. jyAM eka eka pratihAryone laIne judAM judAM padyonI racanA karavAmAM AvI che tyAM paNa A pratihAryonA kramamAM samAnatA jovA maLatI nathI. pratihAryonA krama mATe koI nizcita dhoraNa jovA maLatuM nathI. digambara sAhityamAM paNa koI nizcita dhoraNa nathI. digambara stotra racanAomAM paNa A krama judA judA hoya che. te nIcenA zloko parathI jANI zakAya che. divyataH surapuSpavRSTiH, dundubhirAsanayojana ghoSTau / AtapavAraNa cAmara yugme, yasya vibhAti ca maMDalatejaH / / 11 / / A zloka zAMtijina stutimAMthI levAmAM Avyo che. AnA para zrI prabhAcaMdra TIkA lakhI che eTale A 11mI sadIthI pUrvanI racanA hovI joIe. devaH zvetAtapatratrayamariruhAzokabhAzcakrabhASA / puSpodhAsArasiMhAsana paTaharaiSTabhiH prAtihAryaH / / A zloka kavi bhUpAla cakravartInA caturvizatikA stotra je lagabhaga I. sa. 10-11mI sadInuM che. uparyukta baMne zlokamAM pratihAryono krama judo judo jovA maLe che. Ama zrI sAgarAnaMdasUrinI pratihAryonI kramAnusAritAnuM tathya paNa tathyapUrNa nathI. paraMtu temaNe jaNAvela stotranI 44 padyasaMkhyA saMbaMdhita tathya yathAyogya che. zvetAmbara vidvAno tenI sAthe saMmata che. A carcAnA saMdarbhe zrI ramaNalAla zAha jaNAve che ke, "bhaktAmara stotramAM kavie tIrthakara paramAtmAnAM pratihAryonuM varNana karyuM che. 44 zlokanA bhaktAmaramAM cAra pratihAryAMnuM cAra zlokamAM varNana che. bhagavAnanAM pratihArya ATha che. eTale pratihAryanA cAra nahi ATha zloko hovA joIe evo digambara mata che. eTalA mATe vadhArAnA cAra zlokomAM tIrthakara bhagavAnanA bAkInAM cAra pratihAryonuM varNana che. zvetAmbara mata ema kahe che ke kavino Azaya badhAM ja pratihAryonuM varNana karavAno nathI. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 / / bhaktAmara tulyuM namaH II jo tema hota to je cAra zloka ApavAmAM AvyA che emAM pratihAryonuM kramAnusAra varNana hota paraMtu tene badale kavie azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatra ema pahelethI chellAM pratihArya sudhImAMthI cAra pratihAryonuM varNana karyuM che. duMdubhi, puSpavRSTi, bhAmaMDaLa ane divyadhvani e cAra pratihAryone lagatA zloka jo umeravAmAM Ave to pratihAryono krama sacavAto nathI. kavino Azaya jo badhAM ja pratihAryonuM varNana karavAno hoya to kavi ATheya pratihAryonuM kramAnusAra varNana kare. ahIM kramAnusAra varNana nathI e batAve che ke kavino Azaya badhAM pratihAryonuM varNana ka2vAno nathI. tIrthaMkara paramAtmAnAM pratihAryo e atizaya che. jo e ATheya atizayonuM varNana karavAno kavino Azaya hoya to te pachI zarU thatA 'unnidrahema' zlokanI aMdara eka vadhu devakRta atizayanuM varNana che. tIrthaMkaro jyAM vicare tyAM temanA caraNa nIce devo suvarNakamaLanI racanA kare che. jo kavino Azaya devakRta badhA ja atizayonuM varNana karavAno hoya to pachI mAtra suvarNa kamaLavALA atizayane varNavavAnI zI jarUra ? eTale vastutaH kavi to devo dvArA karAtA ogaNIsa atizayamAMthI namUnArUpa pAMca atizayanuM (cAra pratihAryanuM ane eka suvarNakamaLanuM varNana kare che. jo evI dalIla karavAmAM Ave ke devakRta badhA atizayonuM varNana karavA jatAM kRtino vistAra vadhI jAya to te dalIla paNa yogya nathI. kAraNa ke to pachI pratihAryonA vadhu zlokanI AvazyakatA rahetI nathI. vaLI kavie tIrthaMkara paramAtmAnI bhaktino mahimA kevI kevI ApattimAM camatkArika rIte rakSaNa kare che teno mahimA varNavavA mATe ATha-nava jeTalAM zlokanI racanA karIne je mahimA be ke traNa zlokamAM varNavavI zakAta athavA 'mattadvipendra' e eka ja zloka pUrato hato. evI dalIla karAya che.'27 zrI ramaNalAla zAhe digambara ane zvetAmbara saMpradAyanAM maMtavyonI carcA karI che. digambara saMpradAyanA matAnusAra 44 zlokIya stotramAM cAra ja pratihAryanuM varNana che. jyAre bAkInAM cAra pratihAryonuM varNana vadhArAnA gaNavAmAM AvatAM cAra zlokamAM ka2vAmAM AvyuM che. jyAre zvetAmbara saMpradAyanA mata pramANenI dalIla yathAyogya che. kAraNa ke pratihAryonI kramAnusAritA sUrijIe varNavelA pratihAryanA zlokamAM kyAMya jovA maLatI nathI. A uparAMta jo devakRta badhA ja atizayonuM varNana karavAmAM Ave to blokasaMkhyA vadhI jAya. AthI ema kahI zakAya ke sUrijIne racanA karatAM karatAM manamAM je vicAra Avyo tenI kaMThamAMthI sphuraNA thaI haze. tyAM teoe kramAnusAra racanA karavAnuM nahIM vicAryuM hoya ane badhAM ja pratihAryonuM varNana na karyuM hoya evuM saMbhavI zake che. zrI rAjayazasUri mahArAja atirikta cAra zlokono vadhAro kevI rIte thayo te vize jaNAvatAM kahe che ke "jUnA vakhatamAM hastalikhita pratono rivAja hato. moTA bhAge pratono utAro lahiyAo karatA hatA. (temanA akSaro sArA hatA.) paNa temane saMskRtanuM khAsa UMDuM jJAna rahetuM nahi. A tarapha vidvAna sAdhuo potAnI pratamAM ghaNI vAra eka ja viSayane vadhAratA puSTa karatA ke samarthana karatA zloko pote banAvIne bIjAnA banAvelI pratamAM hAMsiyAmAM lakhI rAkhatA hatA. lahiyAo Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 383 bIjI vAra kaoNpI karatA ane e zlokane paNa bhegA karI detA. Ama ApaNe tyAM ghaNA graMthomAM zloko umerAI gayA che ane graMtho moTA thaI gayA che. bIjA dharmanA graMthomAM paNa AvuM ghaNI vAra banyuM che. mahAbhAratanA mULa zloka mAtra paMcotera hajAra che. temAM eka lAkha zloka navA umerAyA che. Ama zloka umeravAnI paddhati to ApaNe tyAM khUba jUnA kALathI cAle che. paNa zloko kADhI nAMkhavAnI paddhati prAcIna kALamAM na hatI. bhaktAmara stotramAM A gAthAo umerelI che, e vAta spaSTa che. kAraNa ke pU. mAnatuMgasUri mahArAjanI to cummALIsa ja gAthA che. A gAthAo umerelI che e vAta eTalA mATe zakya che ke zrI kalyANa maMdira stotramAM bhagavAnanAM ATha pratihAryonuM varNana che. jyAre zrI bhaktAmara stotramAM mAtra cAra ja pratihAryonuM varNana che. koIka vidvAna AcArya ke ArAdhake A cAra pratihAryonuM varNana karatI cAra gAthA pote pAchaLathI banAvI hoya."28 zlokonI saMkhyA vadhI javAnuM kAraNa hastaprato haze tevuM zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebanuM mAnavuM che. teo zvetAmbara saMpradAyamAM pracalita 44 zlokI pATha ja A stotranA mAne che. paraMtu cAra atirikta zloka umeravAnuM kAraNa kadAca kalyANamaMdiranA stotramAM ATha pratihAryonuM varNana che tethI koIka vidvAne A cAra atirikta zloka racIne umeravAnuM kArya karyuM haze. jo lahiyAonA hAthe AvI bhUla dvArA zloko umerAyA hoya to atyAra sudhImAM bhaktAmara stotranA zlokonI saMkhyA ghaNI vadhI gaI hota. kAraNa ke jema mahAbhAratanA mULa zlokamAM eka lAkha zloko navA umerAyA che tevI ja rIte AmAM paNa banyuM hota. tethI A tathya paNa tarkasaMgata jaNAtuM nathI koIka vidvAne cAra zlokanI racanA karI ane mULa stotramAM tene samAviSTa karyA haze te yathAyogya che. A atirikta cAra zloko koI anya vidvAna paMDite banAvyA che. chatAMya temAM 44 zlokonI jema ja yaMtro, mitro, taMtro che tethI A zloko paNa prabhAvika jaNAya che. to pachI e kevI rIte mAnI zakAya ke A cAra zloka zrI mAnatuMgasUrikRta racanA nathI ? A praznanA uttara svarUpe zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba jaNAve che ke lAge che ke A 4 (cAra) gAthAmAM pU. mAnatuMgasUrIzvarajI mahArAja jevI prAsAdikatA nathI. AkhAya kAvyamAM kyAMya jovA na maLe tevA prAsonuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. tethI te gAthA banAvanAra vidvAna haze ane te gAthAo paNa prabhAvika haze, tenI ame nA nathI kahetA.' mAtra pU. mAnatuMgasUrIzvarajI mahArAje A gAthA banAvelI nathI, mATe jeoe pU. AcArya mAnatuMgasUrIzvarajI mahArAjanI rasamaya ane prabhAvika kRtino Agraha karyo hoya temaNe to A gAthAono pATha vacamAM to na ja karavo joIe. pU. AcArya mAnatuMgasUrIzvarajI mahArAje to 44 gAthAnuM bhaktAmara banAvyuM che. zrI bhaktAmaranI mULa 44 gAthAmAM bIjI cAra gAthAo umerAyelI lAge che. eno koIka bIjo purAvo paNa maLe che. A gAthAo umerAyelI che ane te umerAyelI hovAthI Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 8 // bhaktAmara tulya namaH | tenI vRddhinuM Ayojana karavAmAM bhUla thayelI che te spaSTa dekhAI Ave che. kAraNa ke 38 gAthAnA hisAbe : rUrI thAnI ddhi - OM hrIM gaI namo navodipattAmAM che. rU4mI jAthAnI Rddhi - OM zrIM marda namo venosahipattA che. rUpamI jAthAnI Rddhi - 8 zrIM marda namo nannosahipattAmAM che. rUmI thAnI Rddhi - 8 zrIM namo viprophipattAi che. rU7mI mAthAnI Rddhi : OM hrIM marda namo savorAphipattAmAM che. Ama 48 gAthA mAnIne RddhinuM Ayojana karanAranI eka evI moTI bhUla thaI gaI che. dareka zlokamAM Rddhio judI ja che. to 33mI ane 37mI eka ja Rddhi hovAnuM koI kAraNa nathI. A mAtra navI gAthAo umeranAranI ja bhUla che. bhaktAmara stotranA badhA ja zlokonA RddhimaMtra judA judA che. 44 zlokonA RddhimaMtra alaga alaga che. jyAre atirikta cAra zlokomAMthI eka zlokano RddhimaMtra 33mAM zlokano je RddhimaMtra che, te ja RddhimaMtra digambara pAThanA 37mAM zlokano Rddhi maMtra che. AthI 47 Rddhipada thayAM. jo 48 Rddhipada ke labdhipada mAnavAmAM AvatAM hoya to 44 ke 47 labdhipada e doSa gaNAya. e doSa nathI kAraNa ke 48 ja labdhipada che. evuM koI pramANa nathI. sUrimaMtra kalpamAM kula 50 labdhipado ApavAmAM AvyAM che. A graMtha zvetAmbarAcAryo dvArA lakhAyelo che. jyAre pakhaMDAgamanI dhavalA TIkAmAM digambara AcAryanA batAvelA che. temAM 44 ja labdhipado ApelAM che. mATe 44 labdhipado bhaktAmaramAM ApavAmAM Ave to labdhipado ochAM karyA che tevuM kahI na zakAya, vaLI sallopittA no 44 gAthAmAM samAveza thAya che ane venosahipattA, namnosahipattA ane viSporipattA A traNa padano samAveza thato nathI, paNa arthano vimarza karanAra samajI zake che ke navodittAnA arthathI traNeya labdhipada AvI zake che. Ama A cAra zloko pAchaLathI joDAyA che. te samajAvatuM A paNa eka pramANa che. bhaktAmara stotra prabhAvaka ane camatkArika gaNAya che. tenI sAthe labdhi-RddhinI vAta paNa saMkaLAyelI che ane labdhi-vRddhi mATe bhaktAmara stotranuM yaMtra-taMtra-maMtra sahita vidhivat pUjana thatuM AvyuM che. labdhi RddhinI saMkhyA 48nI hovAthI bhaktAmaranI zlokasaMkhyA 48 hovI joIe evo digambara saMpradAyano mata che. paraMtu uparyukta zrI rAjayazasUri mahArAjanA jaNAvyA anusAra labdhi-Rddhi padanI saMkhyA judI judI jaNAvavAmAM AvI che. tethI Rddhi-labdhinA AdhAre zlokanI saMkhyA nakkI thAya te yathAyogya nathI. Ama stotra 44 zlokIya hovAnuM temaNe ApeluM pramANa tarkasaMgata che. bhaktAmara stotranI padyasaMkhyA vizenI carcA karatAM zrI DaoN. kumArapALa desAI jaNAve che ke Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA che 385 bhaktAmara stotramAM pAThana-pUjananI phaLazruti e che ke enAthI ATha prakAranA bhayanuM nivAraNa thAya che. enA chellA zlokamAM A vAta kahevAmAM AvI che. A bhaktAmara stotra 44 gAthAnuM hovAnuM zvetAmbara saMpradAya mAne che. bhaktAmara stotramAM AdinAtha bhagavAnanI stuti che ane e 48 gAthAne badale 44 gAthAnuM eTalA mATe manAya che ke emAM vartamAna covIzInA covIza. tIrthakaro ane mahAvideha kSetranAM viharamAna vIza tIrthakaro maLIne kula 44 thAya che. pArzvanAtha bhagavAnanI stuti karatA kalyANa maMdira stotranI jema bhagavAna RSabhadevanI stuti karatuM bhaktAmara stotra 44 gAthAnuM mAnavAmAM Ave che. AjanA samayamAM ArAdhya evA 44 tIrthakaro hovAthI zvetAmbara paraMparA 44 gAthAo mAne che. jyAre bIjI bAju digambaronI mAnyatA evI che ke bhaktAmara stotranI yaMtra sahita vidhivat labdhi ane vRddhinI saMkhyA 48 hovI joIe. e noMdhavuM joIe ke bhaktAmaranI tamAma hastapratomAM 44 zloko sarakhA maLe che. emAM ekanA sthAne bIjo zloka lakhAyo hoya tevuM banatuM nathI. jema eka mAnyatA pramANe 32-33-34-35mo zloka mAnataMgasUrie lakhyo nathI ema kahevAya che. vi. saM. 1426nI AcArya guNAkarasUrijI mahArAjanI sauthI prAcIna TIkA maLe che. emAM paNa 44 gAthAnuM vivaraNa che."29 bhaktAmara stotranI padyasaMkhyA viSayaka uparyukta viSada carcA vividha vidvAnoe karI che. jemAM harmana yAkobI, vinTaraniTsa jevA videzI vidvAnothI laIne amRtalAla zAstrI, DaoN. jyoti prasAda jaina, brahma rAyamalla, nemicaMda zAstrI, agaracaMda nAhaTA, kaTAriyA, hIrAlAla kApaDiyA, munizrI kumudacaMdra, darzanavijayajI, zrI sAgarAnaMdasUrijI, amara muni, sArAbhAI navAba, dhIrajalAla TokarazI zAha, ajitakumAra jaina zAstrI, madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha, ramaNalAla zAha, rAjayazasUri mahArAja sAheba, DaoN. kumArapALa desAI Adi vidvAnonA maMtavyo joyAM. AmAMthI ghaNA vidvAno bhaktAmara stotranI padya saMkhyA 44 ja mAne che, ane te mAnya rAkhavA je kAraNa darzAve che te yathAyogya jaNAya che. hAla vartamAna covIzI ane mahAvideha kSetramAM viharamAna 20 tIrthakara ema 44 tIrthakarone anulakSIne bhaktAmara stotranI pasaMkhyA 44nI gaNavAmAM AvI che. A zvetAmbara saMpradAyano mata che. jyAre digambara saMpradAya potAnA pAThamAM ATha pratihAryono samAveza karyo che. teonuM mAnavuM che ke dareka pratihAryono samAveza thavo joIe. jo cAra pratihAryano samAveza zrI mAnatuMgasUrie karyo hoya to bAkInA cAra pratihArya zA mATe bAkI rAkhe ? tethI bAkI rahetA cAra pratihAryono samAveza karavAmAM Avyo che. mIratArathI zarU thatAM cAra padyomAM prathama padyamAM aSTamahApratihAryamAMthI duMdubhi pratihAryanuM, bIjA padyamAM puSpavRSTi pratihAryanuM. trIjA padyamAM bhAmaMDaLa pratihAryanuM ane cothA padyamAM divyadhvani pratihAryanuM varNana che. A cAra pratihAryanAM varNana dvArA aSTa mahApratihAryanuM varNana pUrNa thAya che evuM digambara saMpradAya mAne che. AthI teno mULa stotramAM samAveza thayo hovAnuM teo mAne che ane Ane choDI devAnI zvetAmbara saMpradAyanI bhUla che, evuM teo mAne che. A atirikta manAtAM cAra padyonI saMracanA bhASA, mAdhurya, prAsa vagere bhaktAmaranAM anya Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386 bhaktAmara tulyuM namaH || paghothI judI ja kakSAnI jaNAya che. nirNayasAgara presanA saMpAdakoe A padyo mATe noMdha karI che ke, "bhIratArathI zarU thatAM A cAra padyo koIka vidvAne maNimAlAmAM kAcanA TukaDA besADI de tevI ja rIte zrI mAnatuMgasUrinI maulika racanAmAM besADI dIdhAM che. koI paNa kAvyano jANakAra A cAra padyone anya padyothI tenA kAvyatvanI manokAritA, ramaNIyatA, alaukikatA AdithI judA pADe che. AthI ja zvetAmbara saMpradAya A padyone prakSipta mAne che. taduparAMta A atirikta padyanAM judAM judAM gucchako paNa maLI Ave che. je "mIratAthI judAM che. zrI ajitakumAra jaina zAstrIne nAta: para: paramavayomithethI thI zarU thatuM cAra padyAnuM gucchaka prApta thayuM che. jaina mitramAM chapAyeluM gucchaka : saMratuve kuLamRtAM sumato vimati che. zrI kaTAriyAne maLelA bIjakAvyavALuM cAra padyanuM gucchaka DaoN gAranAtha manunevataMra che, jyAre zrI sArAbhAI navAbane cAra padyavALuM maLeluM gucchaka A pramANe che : "vizvavimo: sumana : viruna varSatti vagere." "mIratAra sivAyanAM anya traNa gucchako paNa maLI Ave che. AthI padyonI ekAtmakatA nathI jaLavAtI. A cAra padyanAM gucchako bhinna bhinna che. jyAre mAnatuMgasUrinAM mULa 44 padyo kyAreya paNa badalAtAM jovA maLatAM nathI. vi. saM. 1426mAM guNAkarasUrinI racAyelI bhaktAmara vRttimAM paNa A 44 padyo ja che. tyArathI Aja sudhImAM anya koI paNa prakArano pheraphAra dRSTigocara thayo nathI. jyAre A atirikta gaNAtAM padyomAM AvAM cAra cAra gucchako maLI Ave che. je parathI jaNAI Ave che ke A pagho mULa stotrakAranAM nathI paraMtu anya koIe pAchaLathI karelI racanA che. jo A cAre gucchakono samAveza karavAmAM Ave to padyasaMkhyA 44+16 60 para pahoMce che je mAnatuMgasUrijInI racanA na hoI zake. zrI mAnatuMgasUrie stotramAM cAra pratihAryonuM varNana karyuM che temAM azokavRkSa, siMhAsana, cAmara ane chatranuM varNana kareluM che. bAkI rahelA anya cAra pratihAryonuM varNana kareluM nathI. kramAnusAra joIe to sUrijIe krama pramANe pratihAryonuM varNana kareluM nathI. kAraNa ke pratihAryano krama A pramANe che : (1) azokavRkSa (2) puSpavRSTi (3) divya dhvani (4) cAmara (5) Asana (6) bhAmaMDaLa (7) duMdubhi ane (8) chatra. A krama pramANe sUrijIe prathama azokavRkSa, bIjA krame cAmara, trIjA krame Asana ane cothA krame chatranuM varNana kareluM hovuM joIe. jyAre stotramAM kavivaryae evuM karyuM nathI. Ama karavAthI kAvyarasamAM koI kSati jaNAtI nathI. kavi to manamAM kalpanA AvatI jAya ane te pramANe temanA kaMThamAMthI pANIno pravAha vaheto jAya che ane temAM ja tenI maulikatA rahelI che. kavi haMmezAM kramane ja anusare evuM hotuM nathI. paraMtu manamAM UThatI kalpanAnA taraMgone AdhAre te kAvyanI racanA kare che. bhaktAmara stotra para sauthI vizeSa pramANamAM vRttio, avacUrNio, cUrNi bAlAvabodho ityAdi racAyAM che. je 44 padyo para ja racAyelI che. jo A stotranI padyasaMkhyA 48 hota to vRttikAro 48 padyo para ja TIkAo racata. 48mAMthI 4 padyo kADhI nAkhavAnuM kAraNa zuM hoI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padyasaMkhyAnI samasyA 387 zake ? jo koI kAraNavaza A padyone kADhI nAkhavAmAM AvyAM hota to koIke to jarU2thI AnI noMdha karI hota. tAtparya ke A badhA ja vRttikAronI najara samakSa 44 paghavALuM bhaktAmara stotra rahyuM haze. ane tethI teTalA ja padyovALA stotra para TIkAo teoe racelI che. bhaktAmara stotranI je prAcIna hastaprato maLI Ave che temAM pATaNa, khaMbhAta, jesalamera Adi jJAnabhaMDAromAMthI maLI AvatI tADapatrIya pratomAM 44 paghovALuM ja A stotra maLI Ave che. jyAre digambara saMpradAya pAse ATalI prAcIna hastaprato hoya tema jaNAtuM nathI. temanI pAsethI maLI AvatI prato 300thI 400 varSa karatAM vadhAre prAcIna nathI. A paNa eka purAvo che je bhaktAmara stotra 44 paghonuM hovAnuM puravAra kare che. zrI mAnatuMgasUrinuM caritra rajU karanArA aitihAsika graMtho jevA ke prabhAvaka carita prabaMdha saMgraha, prabaMdha ciMtAmaNi jevA graMthomAM paNa bhaktAmara stotranAM 44 padyo hovAnAM spaSTa ullekho jovA maLe che. je tene zvetAmbara saMpradAyanA pakSamAM mUke che. paraMtu hIra-saubhAgya nAmanA graMthamAM bhaktAmara stotranA 48 pagho hovAno ullekha che ane bhaktAmara stotra para yaMtro-maMtro-taMtro jevA ArAdhanAnAM vidhAna banAvanAra zrI haribhadrasUri mahArAja sAhebe paNa 48 zlokanA yaMtro-maMtrotaMtro banAvyAM che je digambara saMpradAyanA pakSe jAya che. A cAra atirikta paghomAM prayojavAmAM AvelA zabdAlaMkAro, arthAlaMkAro, upamA, upameya, ityAdino mULa stotranA 44 paghomAM prayojavAmAM AvelA sAthe sumeLa besato nathI. A cAra paghonA prAso kaMIka judA ja prakAranA jaNAya che. AthI mULakartAnI racanAnI tulanAmAM A padyo UtaratI kakSAnA sAbita thAya che tevuM vidvAnonuM mAnavuM che. labdhi-Rddhi padanI saMkhyA kyAMya paNa ekasarakhI jovA maLatI nathI. sUrimaMtra kalpamAM kula 50 labdhi-Rddhi pado ApavAmAM AvyAM che. jyAre SaTkhaMDAgamanI dhavalA TIkAmAM 44 labdhi pado digambarAcAryae jaNAvelAM che. A tathya paNa stotranI padyasaMkhyA nakkI karavA mATeno yogya purAvo nathI. bhaktAmara stotra para saMkhyAbaMdha lagabhaga upalabdha 23-24 pAdapUrtirUpa kAvyo racAyelAM che. temAM koIka apavAda sivAya moTA bhAganAM pAda-pUrtirUpa kAvyo 44 paghavALAM ja che. A pAdapUrtirUpa kAvyo bhaktAmara stotranA dareka padyanA aMtima caraNane laIne racAyelAM che. tethI te kAvyonI padyasaMkhyA paNa 44nI ja che. zrI guNAkarasUri dvArA racAyelI vRtti sauthI prAcIna che. temAM paNa temaNe 44 5gho 52 ja vRtti racI che je stotranA mULa pAThamAM 44 padya hovAnuM puravAra kare che. 1. 2. pAdaTIpa 'Jacobi Foreword' bhaktAmara kalyANamaMdira, namiUNa stotratrayam, pR. 2 'sacitra bhaktAmara rahasya', prastAvanA, DaoN. jyotiprasAda jaina, saMpAdaka : kumudakumAra zAstrI, pR. 30-31 Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 * / / bhaktAmara tulye namaH II 3. 4. 'pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', sArAbhAI navAba, pR. 10 'bhaktAmara stotra', anekAMta 2.1 vi. saM. 1995, ajitakumAra jaina zAstrI, pR. 71-72 'jaina nibaMdha ratnAvalI', bhaktAmara stotra, milApacaMda ane ratanalAla kaTAriyA, pR. 340 jaina nibaMdha ratnAvalI', bhaktAmara stotra, milApacaMda ane ratanalAla kaTAriyA, pR. 341 7. manuSyAnune badale 'prodbodhita' evo paNa pATha che. 5. 6. 8. 'pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', sArAbhAI navAba, pR. 9 9. 'pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', sArAbhAI navAba, pR. 10 10. AcArya mAnatuMga - anekAMta', 18.6, DaoN. nemicaMdra zAstrI, pR. 244 11. sacitra bhaktAmara rahasya', prastAvanA, DaoN. jyotiprasAda jaina, saMpAdaka : kumudakumAra zAstrI, pR. 29 bhaktAmara bhAratI, prastAvanA', DaoN. jyotiprasAda jaina, pR. 32-33 12. 13. mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha, pR. 35 14. 'bhaktAmara-kalyANamaMdira namiUNa-stotratrayam', saM. hIrAlAla kApaDiyA pR. 16-17 15. mAnatuMgAcArya aura unake stotra' - madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha pAnAnaM. 45 16. 'bhaktAmara stotra' - jaina nibaMdha ratnAvalI, ratanalAla kaTAriyA, milApacaMda kaTAriyA, pR. 338-339. 'bhaktAmara stotra' * anekAMta, varSa - 2, ajitakumAra jaina zAstrI, pR. 72 17. 18. 'mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha pR. 47 19. jaina saMdeza zodhAMka' - 29, bhaktAmara stotranI zlokasaMkhyA, DaoN. jyotiprasAda jaina, pR. 220 20. jaina nibaMdha ratnAvalI', bhaktAmara stotra, milApacaMda kaTAriyA, ratanalAla kaTAriyA, pR. 438 21. digambara zAstra kese bane ?' prakaraNa 11, A. zrI mAnatuMgasUri, jaina sAhitya prakAzana, muni darzanavijaya, pR. 517-518 22 'bhaktAmara rahasya', prastAvanA - dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 19-20 23. 'bhaktAmara kalyANamaMdira namiUNa stotratrayam', bhUmikA - zrI hIrAlAla kApaDiyA, pR. 3 24. 'bhaktAmara kalyANamaMdira namiUNa stotratrayam', prastAvanA - zrI hIrAlAla kApaDiyA, pR. 15 25 'bhaktAmara rahasya', prastAvanA - dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 19 26. mAnatuMga aura unake zloka', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR. 59-60 27. 'prabuddha jIvana', ramaNalAla cI. zAha, 16-4-87, pR. 203-204 28. 'bhaktAmaradarzana, rAjayazasUri mahArAja, pR. 281 29. 'gujarAta samAcAra', muMbaI, AkAzanI oLakha, 28-1-1998, DaoN. kumArapALa desAI Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva saMpUrNa stotrasAhityamAM pratibhAvaMta bhaktakavi zrImAnatuMgasUri dvArA viracita "bhaktAmara stotra' aneka dRSTiothI sarvopari sthAna dharAve che. A amarakRti AcArya zrI mAnatuMgasUrinI zreSTha bhaktibhAvanA ane utkRSTa sAhityika kRti che. A stotra evuM sAhitya che ke ApaNA manamAM arihaMta paramAtmA pratye zraddhA ane bhaktine jAgrata kare che. AtmAne lAgelAM karma ane kaSAyanA AvaraNane dUra karavA mATe ApaNe teno sahAro laIe chIe. A stotramAM kavinA mananI anubhUtino evo prAdurbhAva che ke jemAM bhAvonI pravINatA, vANInI komaLatA zikhara parathI vahetAM nirmaLa jharaNAM jevI lAge che. zrI rudradeva tripAThI bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUri vize jaNAve che ke "bhaktAmara stotramAM zrutajJAnanA mahAna lokamaMgalanA abhilASI ane vairAgyapaMthe viharanArA zrI mAnatuMgasUrie potAnA sAdhujIvananuM ciMtana reDyuM che. rAjasabhAmAM jaina dharma pratye hIna bhAvanA upajAvanArAM vacanothI mahArAjAne bharamAvelA jANI, te bhramanuM nirasana karavA tathA satya vastu pratyenI zAzvata niSThA jagAvavA mATe vyavahAra-kriyAno Azraya laI bIjA kavio samakSa potAnI kavitvazakti sAthe potAnA iSTadeva pratyeno aDaga vizvAsa pratyakSa karI batAvyo che temaja jena dharmanI patAkAne pharakatI rAkhavA mATe stuti karI camatkAra batAvyo che ane A vyavahArakriyAnI parikRti mATe stotranA pratyeka padamAM saMsAranI nazvaratA tathA prabhucaraNomAM AzrayanI samasta vipadAo dUra Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 - || bhaktAmara tulyu namaH | thAya che. evI atUTa zraddhA upajAvanArA bhAvo gUMthyA che." sUrijIe stotranI zarUAtathI aMta sudhI bhaktirasanI avirata dhArA asmalita gatithI pravAhita karI che. svahitArthe karavAmAM AvelI bhakti-bhAvapUrvakanI racanAmAM sarvahita samAyeluM rahe che. AvI manohArI alaukika vANI jyAre kavinA kaMThamAMthI sphare che tyAre te vizALa rUpa ja dhAraNa kare che. bhaktAmara stotramAM kavirAja zrI mAnatuMgasUrie potAnI prabaLa zaktithI anurAgI banIne zrI jinezvaradevanA guNagAnanuM manoramya, cittAkarSaka, alaukika Alekhana karyuM che. vasaMtatilakA chaMda zrI mAnatuMgasUrie A stotranI racanA mATe vasaMtatilakA chaMdane pasaMda karyo che. A chaMda saMskRta bhASAno eka atisuMdara chaMda che. te madhumAdhavInA aparanAme paNa oLakhAya che. zrI kalyANamaMdira stotranI racanA paNa A ja chaMdamAM zrI siddhasena divAkare karI che. jaina sAhityamAM ghaNAM stotro A chaMdamAM racAyelAM che. udAharaNa tarIke "saMsAra dAvAnala' stutinI bIjI gAthA ane puphakhara varadIvaDha' sUtranI trIjI gAthA A chaMdamAM racAyela che. "vRttaratnAkaramAM vasaMtatilakAnuM bIjuM nAma madhumAdhavI batAvyuM che. cauda akSaranA A varNavRttamAM racanA karavAnI pravRtti mahArAjA harSavardhananA kALamAM vadhAre paDatI hatI. zrI kezavalAla harSadarAya dhruve mahAkavi kAlidAsano dezakAla ane temanI kRtio vize parAkramanI prabhutA'nI bhUmikAmAM padyabaMdhananI parIkSA karatAM jaNAvyuM che ke - bhAsanA kAlamAM anuSTrapa vadhAre cAlatuM, kAlidAse gAthA jevAM vRttonA prayogane mAnyatA ApI, zrI kaMThabhavabhUtie vasaMtatilakAne AdaryuM ane mahArAjA harSavardhane potAnI traNa kRtio - priyadarzanA, nAgAnaMda tathA ratnAvalI-mAM kramaza: vasaMtatilakA, mAlinI ane zikhariNIne mAna ApyuM eTale kadAca zrImAnatuMgasUrie je vasaMtatilakAnI pasaMdagI karI temAM e paNa hetu hoI zake. bIjuM eka kAraNa e paNa hoI zake ke vasaMtatilakA chaMda "zakavarI' jAtino chaMda che. zakavarI eTale baLavAna baLada, RSabha zrI AdinAtha bhagavAnanuM lAMchana RSabha che. kadAca A sauthI mahattvapUrNa kAraNa rahyuM hoya. e uparAMta bhArata kRSipradhAna deza che ane enI jIvAdorI paNa vRSabha--baLada para avalaMbita che. vRSabhano saMbaMdha ziva sAthe paNa che. kadAca A badhI bAbato tarapha sUrijInuM dhyAna gayuM haze ane tene kAraNe temaNe vasaMtatilakA chaMdanI pasaMdagI karI haze. eka zakyatA e paNa hoI zake che ke A chaMdamAM cauda akSara che. pUrva paNa cauda che. arthAtu cauda pUrvanA sArarUpa A chaMdanI pasaMdagI temaNe karI hoya. zAstrakAroe chaMdane kAvyanuM zarIra paNa kahyuM che ane tethI ja uparyukta chaMda agara bhAvono uttama vikAsa thaI zakato nathI. chadi dhAtuno artha AphlAda che ane te AlAda gaNabaddha varNasaMyojana, niyamita yati, vega, virAma, carama vistAra, varNamaMtrI, vargamaitrI, sajAtIyatA, sthAnamaitrI, nAdasoMdarya vagere uttarottara sukhAnubhUti-rasAnubhUtimAM sahAyaka bane che. bhaktAmara stotramAM Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva che 391 paNa A vizeSatAo sthaLe sthaLe jovA maLe che. jemake sAgaranI gaMbhIratA mATe 'vakta guNAnuM guNasamudra ! zazAMkakAntAnamAM ka-varganI maitrI, prAraMbhamAM saMkSipta ane madhyamAM sudIrgha varNonI yojanA ane cheDe 'bhujAbhyAM pada vaDe mAnavInI kSINa zaktinuM nidarzana saheje maLI rahe che. koIka ThekANe lAMbA samAsavALAM padonI yojanA, to anyatra babbe, traNa-traNa varNonA zabdo kavivaranI chaMdovidagdhatA spaSTa karI Ape che. - zrI mAnatuMgasUrinA dezakALa samaye vasaMtatilakA chaMdamAM kRtio racAtI haze tethI ja temaNe A chaMdamAM ATalI suMdara nayanaramya kRtinI racanA karI. A vasaMtatilakA chaMdamAM kula cauda akSaro che. temAMthI sAta akSaro guru ane sAta akSaro laghu che. nigraMthakAro mAne che ke jema chaMdamAM laghu-gurunI samatA che, tema A chaMdamAM racAyela stotra paNa sAdhakane khUba jaldI samatAbhAvamAM laI jaI zake che. A chaMdanuM lakSaNa tajA jaga ga manAyeluM che. eTale prathama ta gaNa pachI bha gaNa pachI be ja gaNa ane chelle be guru e rIte cauda akSarothI tenuM svarUpa ghaDAya che. laghu-gurunA saMketa pramANe tenI tAlikA A pramANe bane : gugala gulala lagula lagula gugu tagaNa bhagaNa gaNa gaNa guru bhaktAmaranI paMktine A lakSaNo kevI rIte lAgu paDe che te joIe. bhaktAma rapraNa tamauli maNipra bhANAM gugula gulala lagula lagula gugu tagaNa bhagaNa gaNa gaNa guru sAta laghu ane sAta guru dvArA samAnatA prApta karelo vasaMtatilakA chaMda che. vasaMtatilakA chaMdamAM vasaMta eka Rtu che. A RtumAM kudarata soLe kaLAe khIlI UThe che. dharatI para raMgaberaMgI phUlo ane lIlA ghAsano gAlIco patharAI jAya che arthAt kudaratanI kaLA pUra bahAramAM khIlI UThe che. vasaMtatilakA vizenI mAhitI AcArya zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba A pramANe Ape che, hemata-zizira-vasaMta-grISma-varSA ane zarada A cha RtuomAM 'vasaMta Rtu adhipatinuM sthAna dharAve che. kyAreka vasaMta Rtune 'RturAja vasaMta' kahevAya che to tuone strI samajavAmAM Ave che tyAre vasaMtane RturANI mAnavAmAM Ave che. A chaMda vasaMtatilakA che eTale vasaMta mATe paNa alaMkAra jevo che. vasaMtaRtune paNa suzobhita karanAro che. vasaMtatilakA chaMdanI prAsAdikatA advitIya che. chaMdanuM vidhivat uccAraNa karanArane hiMDoLo cAlI rahyo hoya tevo bhAsa thAya che. A chaMdamAM nibaddha kAvya lagabhaga dareka rogamAM saraLatAthI gAI zakAya che. lagabhaga cummAlIza (44) judA zAstrIya rAgamAM A bhaktAmara gavAyuM che. Ama mAnavahRdayamAM utpanna thatI bhakti Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 bhaktAmara subhya namaH | laharIonI abhivyakti mATe A chaMda sarvottama che. enA cauda akSarane cauda rAjalokanuM guNasthAnakanuM pratIka samajIne cauda rAjalokanA agrabhAga para sAdhake javAnuM che ane cauda guNasthAnakane pAra karIne Atmika paramAnaMdanI prApti karavAnI che. A chaMdamAM siMhonnatA', madhumAdhavI", "uddharmiNI vagere paNa nAmo che. vasaMtatilakA jevA suMdara chaMdamAM bhaktAmara stotranI racanA sUrijIe karI che. tethI te stotra paNa ati utkRSTa prakAranuM kAvya banyuM che. prasannagaMbhIra padAvalIH zrI mAnataMgasUrie potAnI sAcI zraddhAbhakti ane uccakakSAnI sAhityika pratibhAno samAveza bhaktAmara stotramAM karyo che. dAsyabhAvathI karavAmAM AvelI bhakti hovAne kAraNe zarUAtathI aMta sudhI emanI namratA ane prabhu samakSanI laghutA prakaTa thatI jovA maLe che. zrI rudradeva tripAThI jaNAve che ke bhaktAmara stotranI racanAmAM je hetu che te sarvavidita che. paNa kharekhara je zruta ane yatnathI upAsita vAgudevIno anugraha kaviziromaNine prApta thayo che te ghaNo caDiyAto che. pade pade prAsAdika bhASA, pravAha, vicArone vaLagI rahelA varSonI svAbhAvika maitrI, viSayavastune vAstavika rIte rajU karanArI vAkyaracanA, anirvacanIya rasaparipAka, rasAnubhUtine AbhAsita karanAruM saMgIta uparyukta chaMdanI sAthe zabdono madhura jhaMkAra ane arthanI ujvalatAne pratyakSa karAvanArI vacanabhaMgimAMthI pUrNa alaMkAro A stotranI lokapriyatAnI sAthe ja kAvyarasikone paNa rasAsikta karanAra che. A suMdara sAhityika kAvyakRtiono bhaktibhAva jeTalo utkRSTa che teTalI ja tenI kAvyakalA, paNa samRddha che. koI paNa sAhitya tarapha AkarSita thavA mATe be bAbata mahattvanI hoya che. eka to stotranI racanAno AtmA teno bhaktibhAva hoya che to zarIra enI bhASA hoya che. koI paNa prakAranI anubhUtinuM sauMdarya tenI bhASA dvArA ja khIle che. zrI mAnatuMgasUrie stotraracanA samaye ArAdhanA karatAM karatAM je bhAvo hRdayamAM AvyA tene anukULa bhASAno prayoga stotraracanAmAM karyo che. je bhAvone gatimAna karIne suMdara stotranI racanA karI che. A stotramAM sUrijIe bhASAnI lakSaNA ane vyaMjanA zaktino suMdara prayoga karyo zrI mAnatuMgasUrinA samakAlIna kavio saMskRta bhASAnA mahApaMDito, mahAmahopAdhyAyo hatA. teoe aneka suMdara racanAo saMskRta bhASAmAM karI hatI. zrI mAnatuMgasUrinA sthitakALamAM bANa ane mayUra jevA kavio saMskRta bhASAnA vizArada hatA. te ja pratibhA temanAM padyomAM paNa prasarelI hatI. mahAkavi kAlidAsa ane azvaghoSanI komalakAtta padAvalI te vakhate mIrathIravitAvATavIvAturIyArI kavionA haste akSarADambara chatAM rucirasvara pado tathA alaMkAranI Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 bhaktAmara stotranuM kAvyatva garvitA banelI hatI. bANanI khyAti 'kavi kumbhikumbhabhidura'nA rUpamAM to mayUranI 'kavitA tarugahanavi2NamayUra'nA rUpamAM vyApta hatI. tethI ja vidvAno temane sAkSAt sarasvatIrUpa mAnatA hatA. // zrI mAnatuMgasUrie mithyAbhimAna rahita potAnA iSTadevanI stuti ka2vA chatAM temAM caMDIzataka ane sUryazataka je sadharAvRttamAM racAyelAM che. tenI chaTA komala chaMda vasaMtatilakAmAM rajU karI ane teo jANe te baMne kavione A sarasa zailI pratye lalakAratA hoya tema stotranA chellA padyamAM stotraRnaM tava binendra ! muLanivaddhAM kahI srar zabdane sAbhiprAya prastuta kare che. eTale ema kahI zakAya ke zrI mAnatuMgasUrie bhaTTisvAmI, ThaMDI, mayUra ane bANanA kALamAM hovA chatAM pUrvavartI kavionuM pratinidhitva karI vartamAna kavionI zailI sAthe sAmya upasthita karyuM che ane tethI ja mahAkavi bhAravinI ukti pramANe nAtapucarmanAM prasannAzmIravavA sarasvatI anusAra teo mahAna utkRSTa koTinA kavivara hatA. bhaktAmara stotranI bhAratIya ane pAzcAtya vidvAnoe sAhitya, bhASA, bhAvapravINatAne kAraNe mukta kaMThe prazaMsA karI che. A stotramAM bhASAnI sa2LatA ane sauMdaryabhAvonI komaLatAbharI bhAvanAone kAraNe zrI mAnatuMgasUrinuM bhaktAmara stotra sarvAdhika lokapriya thayuM che. bhaktirasanI dhArA : bhaktirasathI sabhara bhAvabharI racanA bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUrie karI che. nigraMthakAroe kAvyazAstromAM rasane kAvyano AtmA tarIke varNavyo che. jyAre stotrakAra kAvyanI racanA kare che tyAre bhaktibhAva rUpI dhArAmAM evA to ekatAna thAya che ane tyAre je zabdo uccAre che, ane padonI racanA thAya che, e evA to bhaktipUrNa hoya che ke je bhaktanA hRdaya sAthe saraLatApUrvaka tadpatA sAdhe che. kAvyazAstramAM AcAryoe rasane ja AtmA batAvyo che paNa A rasasRSTi koI prayatnajanya kriyA nathI, eTale kAvyakartA bhAvadhArAmAM tallIna thaIne je zabdo uccAre che, te mAnavInA hRdayanI sAthe tAdAtmya sthApita kare che. bhakta jyAre bhaktimAM taraboLa thaI jAya che. prabhunA guNomAM ja ramaNabhramaNa karavA lAge che tyAre rasa ApoApa pragaTa thAya che. stotrasAhityamAM A vAta vadhAre saraLa hoya che. tenuM kAraNa e che ke stotramAM stutikArane kahevAnI chUTa hoya che tenI AgaLa vizvanI mUrta ke amUrta je kAMI vastu hoya, te iSTanI samakSa nyUna hoya che, athavA to te iSTane AdhIna hoya che, A dRSTie pratibaMdha vagara kahevAmAM AvatA bhAvo prabhAvapUrNa to hoya ja, sAthe ja temanA vaDe hRdayanuM ekAgrapaNuM sahAyaka bane che. stutiomAM devAdhiviSayaka rati hoya che. te rati nirvedapradhAna hovAne lIdhe zamane sthAyIbhAvamAM pariNata karatI zAMtarasane poSe che. athavA AvA stotrone bhaktirasanAM kAvyo paNa kahI zakIe. kemake prAcIna AcAryo bhaktirasano sthAyIbhAva anurAgane mAne che. ekAtmatA, virakti, dhyAnajanya, tanmayatA, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 // bhaktAmara tuththuM namaH / udAsInatA, paramAtmA pratyenI 52ma Asakti vagerenA kA2Ne tathA zravaNa, kIrtana, sevana, arcana Adi ratibhAvanAM upAMgone lIdhe dAsya athavA AtmanivedanarUpa ratibhAvanAM aMgonuM poSaNa thavAthI A stotra paNa bhaktirasanuM uttama udAharaNa che ane alaukika guNagaNasaMpanna bhagavAna zrI AdinAthane sarvasva arpaNa karavAnI dRDha niSThA temAM kAraNabhUta che. arthAt prabhunA caraNayugalamAM saMpUrNa zaraNAgati ane dAsyabhAve bhakti karI che. // jaina dharmamAM mahAna AcAryoe bhaktirasathI racAyelA stotra dvArA bhagavAnane samarpita thavAnI preraNA ApI che. bhAratIya darzanomAM bhakti-yogane sarvAdhika mahattA ApavAmAM AvI che. bhagavAnane samarpita thaIne vividha prakAre tenI bhakti karavAmAM Ave che. arthAt bhaktinA paNa prakAro che ane judA judA prakAre prabhunI bhakti ka2vAmAM AvI che. bhaktinA bhedo upara vicAra karIe to zAstrakAroe tenA be bhedo batAvyA che. (1) sAdhanAbhakti ane (2) ratibhakti athavA premabhakti. sAdhanAbhaktimAM bhakta upAsyanI prApti mATe vividha sAdhanono Azraya laI iSTane sAdhya karavA prayatna kare che. jyAre premabhaktimAM zAMtarati, dAsyarati, sakhyarati, vAtsalyarati ane madhu22tinA AdhAre iSTanA guNonuM ciMtana thAya che. zAMtarita e ja zAMtarasa che. zAMtarasamAM potAne vAmana mAnI paramAtmAnA anaMta guNonuM varNana manana vagere thAya che. prabhunI bhaktavatsalatA Adi guNonA zravaNamAtrathI jemanuM mana avirata rUpe nadIno pravAha jema samudranI tarapha ja vahe che, tema vahetuM rahe che tene bIjA zabdomAM ahetukI bhakti kahevAya che tevI ja 'ahetukI bhakti' AcAryazrI mAnatuMgasUrie abhivyakta karI che. koI paNa sthaLe ema nathI kahyuM ke tame mArAM kaSTone dUra karo. teo to prabhunA guNone mALAmAM parovavAmAM ja tallIna hatA. zrI mAnatuMgasUrie uparyukta jaNAvela bhaktimAMthI dAsyabhAve bhakti karI che. temAM temaNe koI paNa prakAranI yAcanA karI nathI. 'ahetukI-bhakti'nI ja abhivyakti karI che. atha-thI iti sudhI kyAMya paNa koI paNa jAtanI yAcanA-mAgaNI teoe karI nathI. bhalene teo rAjA dvArA karavAmAM AvelA upasargono--kaSTono sAmano karI rahyA hoya chatAM samagra stotramAM kyAMya paNa yAcakabhAva dRSTigocara thato nathI. temaNe darzAvelo bhaktirasa tyAM sudhI na pragaTe jyAM sudhI potAnI laghutA pragaTa na kare. AnA saMdarbhamAM DaoN. zekharacaMdra jaina jaNAve che ke "dAsyabhAvanI bhakti hovAne kAraNe atha-thI iti sudhI emanI namratA ke laghutA pragaTa thaI che, svayaMne alpabuddhi mAnavuM e sUcita kare che ke jyAM sudhI bhaktimAMthI 'aham' dUra na thAya tyAM sudhI bhaktino saMbhava nathI. jJAnano mada ja bhaktimAM bAdhaka hoya che. tyAre to teo svayaMne buddhihIna kahe che ane mahAna AdinAtha prabhunA guNagAna karavAne bAlaceSTA mAne che. potAnA prayAsane teo evo ja mAne che jema ke koI buddhihIna pralayakArI sAgarane hAthathI tarIne pAra karavAne icche. bRhaspati paNa jenA guNagAna nathI karI zakatA. enA guNagAna karavAnI dhRSTatA karavAnI preraNA emanI anaMta bhakti ja Ape che.4 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva che 395 vividha prakAranI bhaktio hovA chatAM prAcIna kALathI ja jaina vidvAna kavio ekamAtra zAMtarasane rasarAja mAnI tenI puSTi rUpe jIvananI nazvaratA, saMsAranI asAratA, nirvedanI pradhAnatA, ArAdhya iSTadeva pratyenI asIma zraddhA, saMsAra pratyenI virakti, zarIranI kSaNabhaMguratAno zAzvata siddhAMta, AtmA para lAgelAM karmanAM baMdhanono vinAza, tapa-japa vagerenA AdhAre thayelI zamanI puSTinuM pradhAnatApUrvaka varNana kareluM che. udAharaNa tarIke "ttara/vimi paramANufma:' (zloka 12) jevAM anya padyone laI zakAya. bhaktAmara stotra e utkRSTa bhaktikAvya che. zrI mAnatuMgasUrinI kAvyakalA bANabhaTTa tathA mayUra bhaTTanI kAvyakalA karatAM jarA paNa UtaratI koTinI nathI. sAhityanA vidvAno mAne che ke sahaja buddhi, vizuddha zAstrIya jJAna ane niraMtara abhyAsa - A traNeya kAvyasaMpattinAM bahumUlya kAraNo che. sUrijImAM A traNeya guNono samanvaya hato. tethI ja A stotramAM sarala, suMdara, buddhigamya bhASAno prayoga thayelo che. temAM koI koI sthAne samAsa vinAnA ane alpa saMdhivALA nAnA nAnA zabdo che; jema ke - (1) anya: : rUchati nana: sadasA prakritun ? (2) vakToviyata: ni madha madhuraM viroti | tulyA bhavanti bhavato nanu tena kiM vA ? (4) strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn / (5) parI palAni tava yatra narendra | ghatA, padmAni tatra vibudhAH parikalpayaMti / koIka sthAne vyaMjana saMdhinI chaTA khIlI UThe che; jema ke, (6) tvAmavyayaM vibhumacintyamasaGkhyamAdyam (7) yogIzvarama viDitayorAmanemem | jJAna svarUpamamalaM pravadanti santaH / / koI koI sthaLe lAMbA samAsanA prayogo paNa thayela che, jema ke , (8) nidra - phrema . nava . paMne - puSpa jhAMti. paryulla sannakha - mayUkha - zikhAbhirAmau (9) kyotamanTAvina - vinona - SotamUna . matta - bhrama - kamara . nAra vivRddha * moja | Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / (10) minnema - chu - galavukhvana zokhitAvatta multAna - prar . mUSita - bhUmi . mA (11) chuntAmra - minna - rAkha - zobhita - varivAda veLAvatAra - tarabAtura - yoSa - bhIme / AvI rIte samAsa dvArA babbe paMktionA padanA eka eka pada banAvI dIdhAM che. chatAM enI viziSTatAmAM koI sthaLe aMtarAya Avyo nathI. vAMcatAM ke sAMbhaLatAM ja vastu samajamAM AvI jAya tevI saraLa che. tethI ja zabdo para sUrijInuM asAdhAraNa prabhutva siddha thAya che. bhaktAmara stotra bhaktinuM kAvya che, jenA stotrakArano mULa bhAva to bhaktiArAdhanA ke sevA-arcanAno ja che. e dRSTithI paNa A zAMtarasanuM kAvya che. zrI mAnatuMgasUrie vividha bhAvanAonI abhivyaktimAM vividha rasono upayoga paNa karyo che. padya 36mAM kalpAntakAlavALA samudra ane bhayAnaka jalacaranuM varNana kare che temAM bhayAnaka rasanuM varNana che. 37mA padyamAM bhayAnaka, vIra, raudra ane karuNa 2sa badhAne sammilita karatuM uttama udAharaNa che. 41mA padyamAM jalodara nAmanA roga dvArA karuNa rasa dRSTigocara thAya che. A badhA bhinna bhinna rasone zAMta karavA prabhunA mahimAnA zItaLa jaLarUpI chaMTakAvathI zAMtimAM parivartita thaI jAya che. tethI saMpUrNa kAvyamAM judA judA nAnA-moTA samAso samAviSTa karIne bhaktirasathI sabhara stotraracanA karI che. vivAdAspada pATho bhaktAmara stotrano hAla prakAzita pATha ghaNo vizuddha jaNAya che. tema chatAM bhinna bhinna sthAna para chapAyela pAThamAM thoDuM aMtara jovA maLe che. kadAca tenuM kAraNa e paNa hoI zake ke prasiddhakartAne maLelo pATha e ja prakArano rahyo hoya. hAlamAM zvetAmbara saMpradAyamAM upalabdha pATha vizeSa karIne zrI guNAkarasUrie temanI vRttimAM ApelA pATha para AdhArita che. pAThAMtaranA saMdarbhamAM zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba jaNAve che ke nadI vahetI jAya che ane enAM rUpo badalAtAM jAya che. tema stuti, stotra ke Agamo bolAtAM jAya che tema pAThanA pAThAMtaro thatAM jAya che. AvAM pAThAMtaro jyAM sudhI eka ja sarakho bhAva jALavI rAkhe che tyAM sudhI to vAMdho nathI Avato. paNa kyAreka bhAvAMtara sarje che to kyAreka mULagraMtha kartAnA Azayane dUra karI de che. mATe AvAM pAThAMtaro vadhavA na ja devAM joIe. ghaNI vAra AvAM pAThAMtaro para kAbU rAkhavo joIe.' AvAM pAThAMtarone dUra karavAnA prayatno bahu ochA pramANamAM thayA che. moTA moTA jJAnabhaMDAro ke jemAMthI prAcIna hastaprato upalabdha thaI zake tema che. jevA ke khaMbhAta, pATaNa, jesalame2nA bhaMDAromAMthI prApta karIne tene Adarza rUpa gaNIne temAM Apela pATha pramANe pATha taiyAra thavo joIe. sarvaprathama zrI hIrAlAla kApaDiyAe pAdaTIpo ane kyAMka kyAMka TippaNIonI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva che 397 sAthe pAThAMtaro ApyAM che. zrI ratanalAla kaTAriyAe paNa stotramAM digambara prAMtomAM maLelAM pAThAMtaronI sUci taiyAra karI che. pAThAMtaranAM keTalAMka udAharaNo A pramANe che. zloka pAMcamAnA trIjA caraNamAM A pATha che : 'prItyAtmavIrya vicArya mRgo mRgendra - AnA sthAne prayAtmavIrya vicArya mRgI mugendra A pATha paNa pracalita thayo che. zrI bhaktAmara stotranA prasiddha TIkAkAra pU. guNAkarasUrijI ma. sA., pU. kanakakuzalagaNi, pU. meghavijayajI upAdhyAya, pU. siddhicaMdragaNi - ema koInI paNa samakSa A pAThanI carcA cAlI nathI. A pATha paNa moTe bhAge digambara paraMparAmAM Avyo che. ahIM A mRgI' evo pATha ApanArano Azaya hoI zake che ke potAnAM baccAM mRgalAMne jeTalAM vahAlAM hoya tenA karatAM mRgalIne vadhAre vahAlAM hoya che ane tethI ja mRgalI potAnA bacAva mATe siMhanI sAme chalAMga mAre to vadhAre Azcarya na kahevAya. paNa AvA ja arthano Agraha rAkhanArane koI pUche ke mRgalI hAjara hoya to mRga hAjara na hoya ane mRga hAjara hoya tyAM mRgalI chalAMga mAre to mRga zuM joyA kare ? AvuM bane nahIM. mRga puruSa che, vadhAre zaktizALI che mATe pahelAM e ja chalAMga mAre e svAbhAvika che. mATe mRga' zabdathI mRga paNa samajavo ane mRgalI paNa samajavI hoya to samajI zakAya. "mRga' zabda puMliMga hovAnI sAthe sAmAnyathI samasta mRgajAtino vAcaka che. mRga' pATha ja prAcIna ane zuddha pATha che. mATe mRgI' pATha na bhaNatAM mRga pATha ja bolavo joIe. koI paNa prakAranuM parivartana karavuM Avazyaka ke yogya nathI. zrI ratanalAla kaTAriyAe zloka 6nA aMtima caraNamAM tanvI cUta nivaI ne "tavyAru rAma ti'mAM badalAyelA pATha tarapha dhyAna doryuM che. teo jaNAve che ke, "zloka 6mAM tancAra vAmi niA pATha pracalita che. A pATha mULa graMthakAra kRta nathI. prAcIna pratomAM tathvI cUta tniA pATha ja maLI Ave che. prANapriya kAvya jemAM bhaktAmara stotranA pratyeka zlokanA aMtima caraNane samasyApUrtinA rUpamAM grahaNa karavAmAM AvyuM che. emAM paNa tavAi cUta nA pATha ja upalabdha thAya che. tethI A ja pATha mULa graMthakArakata ja jovA maLe che. paraMtu AmAM "cUta' zabdane azlIla samajIne tenI jagyAe "vAgya' pAThanuM parivartana karI devAmAM AvyuM che. A parivartana paNa 300-400 varSa prAcIna pratomAM paNa jovA maLe che. paraMtu vAjha je "ra' che te samAsAdinI dRSTie sadoSa che. ataH AjanA yugamAM ene paNa saMzodhana karI batAvyAgra vAra nikA' pATha banAvI devAmAM Avyo che. AmAM "vAma' je pahelAM rAkhI dIdhuM che ane vArune pachIthI. AmAM samAsa saMbaMdhI doSa to dUra thaI gayo che. kiMtu emAM paNa zabda vyartha rahI gayo che. mULa stotrakAre cUta zabdano prayoga "gAzrInA arthamAM karyo che, koI azlIla arthamAM nahIM Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 || bhaktAmara tulya namaH || tethI koI prAMtIya arthane laI koI zabdavizeSamAM azlIlatAno Aropa karavo ucita nathI." uparyukta artha parathI phalita thAya che ke "cUta' zabdano prayoga 'sAmranA arthamAM karyo che. AthI teno artha AMbAnuM vRkSa ja thAya che tethI AvuM pAThAMtara thavuM na joIe. 'cakAra'nA prAsane choDIne "rASTra' jevA kliSTa zabdano prayoga karavo koI paNa rIte yogya nathI. zrI kaTAriyAjI jevuM ja avalokana zrI ramaNalAla zAhanuM rahyuM che. teo jaNAve che ke, A baMne pAThamAM phakta eka zabda pUrato ja pharaka che. "vRta'ne badale "bAmra' zabda keTalAka bole che. cUta zabdano artha AMbo thAya che. 'mA' zabdano artha paNa AMbo thAya che. paraMtu kavie prayojelo mULa zabda to "cUta' ja che. badhI prAcIna hastapratomAM e ja pramANe che. saMskRtamAM "cUta' zabda ghaNo pracalita che. AMbAnA arthamAM te ghaNo vaparAyelo che ane sArI rIte rUDha thayelo che. chellA eka-doDha saikAthI cUta' zabda gujarAtI, hiMdI, marAThI vagere bhASAomAM strIliMgadarzaka zabda tarIke pracalita banI gayo che. eTale vyavahAramAM, bolavAmAM aziSTa ane niSiddha manAya che. eTale e zabda keTalAkane azlIla ke bIbhatsa lAge evo saMbhava che. AthI koIka paMDite potAnI marajIthI "vRta'ne badale tenA paryAyarUpa 'bAjha' zabda mUkI dIdho che. je chaMdanI dRSTie paNa baMdhabesato Avyo che. pAThazALAomAM bALakone mATe paNa te keTalAkane upayogI lAgyo che. paraMtu A eka adhikAra ceSTA che. kavie je zabda prayojyo che te zabdamAM potAnI marajI mujaba lokAcArane lakSamAM rAkhI pheraphAra karavAno adhikAra koIne nathI. evo pheraphAra kavine abhipreta paNa na hoya. ArAdhakoe to kavinA mULa zabdane ja vaLagI rahevuM joIe. vyavahArika sUgathI je loko para na thaI zake temanI ArAdhanA teTalI kAcI samajavI. vaLI kavino zabda manISIno zabda che. ArSadraSTAno zabda che. kavine "sAmra' zabda nahoto AvaDato mATe "nUta' zabda prayojyo evuM nathI. paraMtu kavinI vANImAM je zabda anAyAse sarI paDyo che. ne temanA AtmAnA atala UMDANamAMthI Avelo che. mATe sAcA ArAdhakoe mULa zabdane ja vaphAdArIpUrvaka vaLagI rahevuM joIe. ane zAbdika sUgamAMthI cittane nivRtta karI uttama adhyavasAyamAM ramavuM joIe. hiMduonA gAyatrI maMtramAM paNa "prayodayAta' evo eka zabda Ave che ke je chellA keTalAka saikAothI azlIla ke bIbhatsa zabda tarIke paNa vaparAya che, tema chatAM e maMtramAM haju sudhI koI paMDitoe pheraphAra karyo nathI. evI anAdhikAra ceSTA koI kare to te calAvI levAya nahIM. kAlidAsa jevA mahAna kavivare aneka sthAno para "cUta' zabdano prayoga karyo che. temanA traNa mahAna graMtha "mAlavikAgnimitra', "abhijJAna zAkuMtala' ane "kumArasaMbhavamAMthI AvAM udAharaNo maLI Ave che. zrI revAprasAda dvivedI dvArA saMkalita "kAlidAsa graMthAvalimAM te nIce mujaba ullekhita karavAmAM AvyA che. madhuravA parabhRtikA bhramarI ca viSuddhacUtasaMginyau / (mAlavikAgnimitra, 4.2) Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva 399 cUtane saMzrativatI navamAlikeyam asyAmahaM tvayi ca saMprati vIta cintaH / (abhijJAna zAkuMtala, 4.12) cUtanAM thiranirgatApi kalikA badanAti na svaM rajaH (abhijJAna zAkuMtala, 6.4) cUta pravAtoSThamalacakAra (kumArasaMbhava, 3.30) nivayeH sahakAra maMjarI priyacUta prasavo hi te sakhA (kumArasaMbhava, 4.38) kAlidAsa jevA vidvAna kavie paNa ghUta" zabdano chUTathI upayoga karyo che. zvetAmbara saMpradAyanA vRttikAroe paNa 'vRta' zabdane grahaNa karI pAThamAM lIdho che ane A zabda ja vadhAre anukULa ane mULa kavi dvArA prayojAyelo che. AthI temAM pheraphAra dareka vidvAnonuM maMtavya paNa che. te ja 'vA', 'zveta' pATha ja yogya gaNAya. zloka 8mAMnA bIjA caraNamAM mAramyate tanudhiyApi tava pramAvat' AnA sthAne mAramyate tanudhiyApi prasAvAta' pATha paNa amuka pratomAM jovA maLe che. hindI sacitra bhaktAmara rahasyanA saMpAdaka zrI ratanalAlajI 'prastAvAta' e pAThAMtara che ema noMdha kare che ane madrAsanI e. ema. jaina kaoNleja taraphathI prakAzita tathA prophesara e. rAmadAsa taraphathI saMpAdita pustikAmAM to 'tava prasAvAta' pATha mULa zlokamAM lIdho che. chatAM tenA iMgliza bhASAMtaramAM 'pramAvAt' pATha paNa lIdho che. Ama to A vAta nAnI lAge che. paNa jinezvarano prabhAva e jaina tattvajJAna che, zramaNasaMskRti che ane jinezvarano prasAda mAnavo e vaidika saMskRti che. IzvarakartRtva saMskRti che. mATe 'pramAvat' pAThano ja Adara karavo ucita che. tAtparya ke 'pramAvAt' pATha ja yogya che ane 'prajJAvAta' pATha baMdhabesato paNa nathI tathA tenuM iMgliza pAThamAM bhASAMtara karatI vakhate zakya che ke kadAca bhASAMtaradoSa paNa rahI gayo hoya. mULa pATha tarIke 'pramAvat'ne ja svIkAravo joIe. arthAt e ja mULa pATha che, mULakartAnI racanA che. zrI rAjyazasUri mahArAja sAheba bhaktAmara darzana'mAM 20mA zlokanA trIjA caraNa vize jaNAve che ke tenaH pun maLivu yAti yathA mahattva' pATha che. e sthAne koIe jANe 'makAra'no prAsa besADavo 'tena: mahAmaLipu yAti yathA mahattva' evo pATha karyo che. A pATha paNa AdaravA jevo nathI. mahAmAMgalika stotramAM A 'ratna' pAThano ' ciMtAmaNi maMtranA bIjAkSarono pratinidhi che. mATe mahAmaNi jevo pATha svIkAravo nahIM. ahIM guNAkarasUri ma. sA. potAnI TIkAmAM eka adbhuta vAta noMdhe che. te be padomAM Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 | bhaktAmara tulya namaH | ekavacana-bahuvacana jevo vacanono doSa Ave che, chatAMya tene doSa na mAnatAM vacana vyabhicArarUpa alaMkAra mAne che. koI to be paMktio judI judI hovAnuM paNa noMdhe che. A paMktio che . tenI ithA nAmanI mahattva, neve tu zamateSa vAvukapu !' AvI be paMktio teo noMdhe che. vaLI pU. meghavijayajI upAdhyAya paNa A be paMktinA ThekANe nIce pramANe be paMkti Ape che. 'teno maLI samupayAti mahattva vathA mahattva naiva tathA vize nevuM vAre" " ahIM joI zakAya che ke jo mULa pAThanA ThekANe thoDo paNa pheraphAra karavA jaIe chIe to pAra vinAnA pheraphAra thatA ja jAya che. mATe eka ja dhyAna rAkhavuM : "siddhaca rAti rvitanIyA' je pUrva paraMparAthI cAlyuM Ave che te ja paraMparAne anusaravuM. zloka 36nA bIjA caraNamAM pATha A pramANe che : dAvAnalaM jvalita mujjvalamutsphuliMgam / atyAre ghaNAM pustakomAM A pAThamAM skuliMganA sthAne 'kuliMgama' pATha che. A pATha koIka pratiomAMthI zrI siddhacaMdra upAdhyAyanI samakSa paNa Avyo hovo joIe. potAnI TIkAmAM lakhe che ke - 'yadhapyatra phuliMga iti pAThaH prAmAdika eva pratibhAti sakarAditpena phuliMgazabdasya nAmakauzAdo pratItatvAt / tathApi mahAkavi prayuktaprayogatvAt asya stotrasya maMtrAkSaramayatvAcca paThyamAna eva pAThaH prAmANika iti pazyAmaH / kvacitu sphuliMgamiti daMtyasakArasayukto'pi pATho dRzyate / tadaMgIkAre tu na cAzaMkA, nacottaramityapaseyaM / uvasaggaharaM stotramAM ciMtAmaNi maMtra jevA maMtramAM skuliMga' zabda Avato hovAthI stotrakAre sphaliMga zabda ja vAparyo hoya to te aMge zaMkA karavA jevuM nathI. mATe phaliMga zabda jo vAparatA hoya to tenA sthAne sphaliMga zabda pAThamAM bolavo joIe. atyAra sudhI joyelA pAThomAM pAThAMtara na karavAnuM sUcana karavAmAM AvyuM che paraMtu zrI ratanalAla kaTAriyAe pracalita pAThamAM eka pAThAntaranA AdhAre bahu ja mahattvano sudhAro sUcita karyo che. teo jaNAve che ke "zloka 4ramA (zvetAmbara pATha pramANe zloka 38mAM) vanavatAmaNi bhUpatInAma' pATha pracalita che. jeno artha e che ke yuddhamAM baLavAna rAjAonI senAno paNa ApanA stavanathI zIgha vinAza thaI jAya che. AnA para saMbhavataH AzaMkA thAya che ke baLavAna rAjA to svapakSamAM ane svayaM paNa thaI zake che. to stutikAra teno vinAza kevI rIte icche ? enuM samAdhAna vi. saM. 1563nA basavA gAmanA eka guTakathI thAya che. emAM "vanavatAmari bhUpatInA zuddha pATha AvI gayo che. jeno zlokArtha A pramANe thAya che ke yuddhamAM baLavAna zatru-rAjAonI Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 bhaktAmara stotranuM kAvyatva senAno ApanA stavanathI zIghra vinAza thaI jAya che. 'api'nI jagyAe 'ari' zuddha pATha thavAthI zloka keTalo susaMgata ane nirdoSa thaI gayo che e batAvavAnI jarUriyAta nathI. sujJa pAThaka enI khUbIno svayaM anubhava karI zake che. to paNa eka vAta huM ahIMyAM batAvI devAnuM ucita mAnuM chuM ke prAkRtamAM 23 gAthAtmaka eka bhayaha2 stotra che. je zvetAmbaronAM jaina stotra saMdoha'nA dvitIya bhAgamAM prakAzita thayo che. A stotrane paNa mAnatuMganI ja kRti batAvavAmAM AvI che. kAraNa ke 'bhaktAmara stotra'nI jema ja AnA paNa aMtima zlokamAM mAnatuMga zabda maLI Ave che. 'bhaktAmara stotra'mAM jevI rIte ATha bhayonuM varNana che evI ja rIte bhayahara stotra'mAM paNa che. enI 17mI gAthAmAM '2Na' bhayanI bhaktAmara aMtargata 'riuNa rinta' (ripuNa rindra) zabda maLe che. jenAthI bhaktAmara stotranA aribhUpatInAmuM' zuddha pAThanuM samarthana thAya che.' zrI kaTAriyAjIe 'api" ane ari' zabdano bheda batAvI pAThamAM pAThAMtara karavAnuM sUcana karyuM che. koI paNa potAno nAza to na ja icche. mATe vi'nA sthAne ari' arthAt zatruno nAza ka2vAnI ja stavanA kare mATe ari pATha yogya lAgyo tema lAge che. stotrakAra sUrijIe paNa 'ari'-no nAza karavAnI ja stuti karI haze. zrI madhusUdana DhAMkI ane zrI jitendra zAha, zrI kaTAriyAjInA A sUcana 52 TippaNI karatAM jaNAve che ke "kaTAriyAjI dvArA sUcita A pAThavizuddhi bahu ja marmayukta evI upayogI che ane ahIMyAM ame eno svIkAra karyo che."8 A sivAyanAM anya pAThAMtaro paNa vividha vidvAnoe jaNAvyAM che. zrI ratanalAla jaina, zrI pannAlAla zAstrI (vasaMta), zrI pannAlAla sAgara, zrI amRtalAla zAstrI, zrI kaTAriyA, zrI hIrAlAla kApaDiyA, zrI durgAprasAda zAstrI Adi mAnyavara vidvAnoe A pAThAMtaro nIce pramANe jaNAvyAM che. bhaktAmara stotranAM pAThAMtaro : zloka paMkti 5 3 6 6 8 10 4 ra 1 3 ~ pAThAMtara mRgI taccAmracAru taccAra, cAmra kSaNAda kSaNakSayamupaiti prasAdAt hariSyati bhUvanamUlaLabhUta ! nAtha ! pustaka-lekhaka ratanalAla jaina, jaina samAcAra adhipati pannAlAla (vasaMta) (sAgara) jaina samAcAra adhipati amRtalAla zAstrI pannAlAla (vasaMta) kaTAriyA jaina samAcAra adhipati guNAkarasUri Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 che bhaktAmara tulya namaH | 14 3 jagadIzvaranAthamekaM 16 20 1 3 rapivarjita tejo mahAmaNiSu amRtalAla zAstrI, pannAlAla zAstrI (vasaMta); jaina samAcAra adhipati, rasikalAla kApaDiyA kaTAriyA kaTAriyA, pannAlAla jaina (sAgara), teno vathA Dragati nAmanI mahattva - hIrAlAla kApaDiyA kAvyasaMgraha (pAThAMtara) kaTAriyA, kApaDiyA, kAvyasaMgraha (pAThAMtara) 20 4 kAcodabhaveSu na tathaiva vikAsakatvaM zakaleSu ruyAkuleSu purastAt 23 2 23 25 pavitraM viSudhAciti ! budhi trijagatI ttaviSudhAzraya ra 31 prabhAvam kramagatAm 3 kApaDiyA phUTanoTa, jaina samAcAra adhipati; pannAlAla zAstrI (vasaMta); pannAlAla jaina (sAgara) kaTAriyA, ratanalAla jaina kApaDiyA (pAda-TippaNI) kaTAriyA kApaDiyA (pAda-TippaNI), kaTAriyA, durgAprasAda zAstrI ratanalAla jaina pAThAMtaramAM) kaTAriyA, ratanalAla jenA (pAThAMtaramAM) kaTAriyA ratanalAla jaina (pAThAMtara) kaTAriyA kApaDiyA, jena samAcAra adhipati kaTAriyA kaTAriyA, durgAzaMkara zAstrI (pAThAMtara) kaTAriyA, ratanalAla jaina (pAThAMtara) 41 calasaMzratiAnste calasaMzratiAste nAgadamano balavapAmati bhUpatInAm smaraMti cakre 42 43 44 44 4 capa saMsmaNAd Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = A = bhaktAmara stotranuM kAvyatva 403 45 1 mAnA: kApaDiyA, ratanalAla jaina (pAThAMtara) manA: durgAprasAda zAstrI (pAThAMtara) 45 4 sadya: kaTAriyA sadyo ratanalAla jena (pAThAMtara) 46 4 nAtha kaTAriyA 47 3 tasya praNAza kaTAriyA, pannAlAla sAgara (vasaMta) (pAThAMtara) 47 4 yaste'nizaM kaTAriyA 48 2 kaTAriyA AvAM alaga alaga pustakomAM bhinna bhinna pratomAMthI prApta thatA pAThone AdhAre judAM judAM pAThAMtaro maLI Ave che. maLI AvatAM pAThAMtaro keTalAM yogya che te jANyA pachI ja pAThanuM pAThAMtara karavuM yogya jaNAze. nahitara to zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebe jaNAvyA anusAra stotrakAranA mULa pAThamAM rahelA Azayane dUra karI de che. AthI pAThAMtaro thavA para kAbU rAkhavo jarUrI che te yathAyogya ja che. rucira alaMkArasRSTi alaMkAra paNa kAvyakalAnuM eka mahattvapUrNa tattva che. bhASAnA bhUSaNarUpa alaMkAro sAmAnyapaNe traNa prakAranA che zabdAlaMkAra, arthAlaMkAra ane ubhayAlaMkAra, bhaktAmara stotramAM A traNe prakAranA alaMkArono pUro upayoga thayelo che. vidvAna kavio jyAre potAnA iSTadevanA guNonA mahimAnuM manana kare che tyAre bhaktirasamAM taraboLa banIne potAnA bhAvone vividha rUpomAM abhivyakta kare che ane alaMkAronA svarUpane prApta kare che. bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUri paNa potAnA iSTadevanI bhaktimAM eTalA badhA dhyAnamagna hatA ke temanA kaMThamAMthI je zabda spharyA te prabhunA guNonuM varNana karatA hovAne lIdhe uttama zloko banyA. temAM temaNe alaMkArone pUrNa rUpathI sAdhya karyA hatA. zrI rudradeva tripAThI alaMkArasRSTi vize jaNAve che ke "AcAryoe alaMkArAdinI sRSTi vize eka daSTAMta rajU karatAM jaNAvyuM che ke jema pANInA eka ghaDAmAM UMcethI pANInI dhArA reDAya ane te pANI ghaDAmAM bharAyA pachI ApoApa vahI nIkaLe che, tyAre te koI eka nizcita raste nahIM vahetAM judA judA raste judI judI Dhabe vahe che tema ja A alaMkAro paNa kAvyamAM vahI nIkaLe che. 10 tAtparya ke stotrakAra jyAre iSTadevanuM ciMtana karatAM karatAM bhaktibhAvamAM lIna thaI jAya Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 - I bhaktAmara tulya namaH | che tyAre je zlokonI racanA thAya che temAM judA judA alaMkAro judI judI rIte zlokomAM vahI nIkaLe che. zrI DaoN. jyoti prasAda jena A stotranI guNavattAnuM vihaMgAvalokana karatAM jaNAve che ke, "A manomugdhakArI stotraratnamAM pariSkRta ane sahajagamya bhASAprayoga, sAhityika suSamA, racanAnI cAratA, nirdoSa kAvyakalA, uparyukta zabdAlaMkAro ane arthAlaMkAronI racanA darzanIya che. mAnatuMge klAsikala saMskRta kAvyanI alaMkRta zailImAM racanA karI che tathA emaNe svayaMne evI kalpanAnI kAlpanikatAo ane zAbdika prayogothI bacAvyA che jemAM kAvyarasa alaMkAronI jALamAM DhaMkAI jAya che." bhaktAmara stotranI saMracanAmAM prayukta alaMkArothI saMbaMdhita vicAra zrI jyoti prasAda jaina pUrve zrI hIrAlAla kApaDiyAe "bhaktAmara-kalyANamaMdira-nami9Na stotra yugalammAM potAnI gujarAtI prastAvanAmAM stotra yugalanuM tulanAtmaka paryAvalocana' vibhAgamAM rajU karyA che. A vibhAgamAM kalyANa maMdira stotranA dareka zlokanI sAthe bhaktAmara stotranA zlokanI tulanA karatAM baMne stotronA AlaMkArika dRSTikoNa para paryApta vicAra karavAmAM Avyo che. kAlidAsanA kumArasaMbhava, abhijJAna zAkuMtala, raghuvaMza ane mAlavikAgnimitranA padya ane bhartuharikRta nItizataka, puSpadaMtakRta zivamahimna stotra, mAghanuM zizupAlavadha ane amaruzataka Adi saMskRta sAhityanI suprasiddha racanAonA samAnAlaMkRta padyanI sAthe teoe A stotranAM padyonI tulanA paNa rajU karI che. e sivAya stotranAM padalAlitya, padamAdhurya, anuprAsanI ramyatA, kalpanA ane camatkRtinI sAthe sAthe tyAM prayojavAmAM AvelA alaMkArono paNa ullekha karyo che. udAharaNa tarIke prativastupamAM anumAna, vyatireka, niMdAstuti, kAliMga, dRSTAMta, zabdAnuprAsa Adi prakAranA alaMkArono ullekha karavAmAM Avyo che. bhaktAmara stotrano alaMkArapakSa sabaLa che. kavie alaMkArone jabaradastI ghusADyA nathI paraMtu svAbhAvika DhaMgathI prayukta hovAne kAraNe bhAvanAsauMdaryane vadhAre che. kavie upamA, rUpaka, unmelA, vyatireka, vyAja-stuti, udAharaNa daSTAMta-zleSa Adi alaMkArono prayoga karyo che. stotramAM varNavAyelA zabdAlaMkAramAM chekAnuprAsa ane vRtyAnuprAsanI racanA manohAriNI che. arthAlaMkaromAM vyatireka, viSama, pUrNApamA, rUpaka, phalospekSA, bhrAMtimAna, atizayokti, AkSepa. prativasturUpamAM dRSTAMta, samasokti Adi alaMkAro prayojyA che. sUrijIe A stotramAM kyAMya paNa yamakano prayoga karyo nathI. A viSaya para TippaNI karatAM zrI rudradeva tripAThInuM kahevuM che ke yamakanAM darzana A kAvyamAM thatAM nathI, eTale teo AcArya bhAmakanI jema tene rasamAM gaDubhUta mAnatA lAge che. zabdAlaMkAromAM anuprAsa e sauthI prathama varNamaitrI, sthAnamaMtrI ke anukaraNapradhAnatAthI yukta che. bhaktAmara stotranuM koI paNa padya anuprAsathI virahita nathI. sthaLa-sthaLe chekAnuprAsa, nRtyanuprAsa to che ja. tenI varga - maMtrI ane sthAnamaMtrI vaDe thayeluM nAdAnusaMdhAna temAM je prANa pUre che te paNa adbhuta che. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva 405 zabdAlaMkAromAM anuprAsanI mukhyatA che ke A stotranI pratyeka paMktimAM jovA maLe che. AsvAda rUpe keTalIka paMktio joIe : (1) AstAM tava stavanamastasamastadoSam (2) citraM kimatra yadi tridazAGganAbhiH (3) nAtyamata muvanamUSaNa bhUtanAtha | stotramAM zabdAlaMkAronA anuprAsanI mukhyatAvALAM aneka udAharaNo jovA maLe che. kyAMka kyAMka zleSAlaMkArano AbhAsa jovA maLe che. zleSAlaMkAranI dRSTie kavie pote prayatna karyo hoya ke nahi te kahI zakAya nahi. paNa jo ApaNe zabdazAstranI dRSTie vicArIe to ghaNA zabdo evA maLI jAya che ke jeonA AdhAre zleSAlaMkAranI racanA jovA maLe che. mRga = pazu ane haraNa, munIza = munizreSTha ane RSabha, bhUta = vAstavika ane prANI, paya = dUdha ane pANI vagere zabdo tathA keTalAka sthaLe vibhakti ke vacanonA viparyayathI thatAM judA judA arthonA lIdhe zleSAlaMkAra paNa mAnI zakAya. stotramAM vakroktino prayoga to vadhAre paDato che ja. punaruktavadAbhAsa paNa kyAMka jaDI Ave che. eka sthaLe citrAlaMkAranI paNa racanA thaI zake che te mATe chavIsamuM padya "tumya nama tribhuvanArtiharIya nAtha !' Adi saMgrahaNIya che. A padya "caturkalakamala-baMdha, svastika-baMdha, puSpabaMdha ke vRkSabaMdha" vagere citrabaMdhonI AkRtimAM besADI zakAya che. A rIte stotranI bhASAnuM mAdhurya aneka prAsAdika guNothI yukta che. sUrijIe sahajatAthI racela stotra jenI bAnAtmakatA ane saMgItAtmakatA maMtramugdha kare che. sUrijInI bhASAnI sarvAdhika vizeSatA enI citrAtmakatA che. stotranuM gAna karavAvALA bhakta AMkho mIMcIne gAya che, te samaye evuM pratIta thAya che ke dareka zabda mUrta rUpa dhAraNa karIne sajIva thaI UThe che arthAt bhakta jyAre dhyAnamAM magna banI A stotranuM gAna kare che tyAre tenI najara samakSa te zlokane anurUpa dazya tAdazya thAya che. A bhASAnI ja zakti che je bhAvonAM citro UbhA karI de che. ane najara samakSa te dRSTigocara thAya che. Ama sUrijIe prayojelI bhASAnI viziSTatAne lIdhe citrAtmakatA sArthaka banI che. arthAlaMkAromAM 'upamA mukhya alaMkAra che ane tethI ja upamA alaMkArane badhA ja alaMkAranuM mULa paNa kahyuM che. appayadIkSita nAmanA mahAna vidvAne citra-mImAMsA' nAmaka graMthamAM upamA alaMkAra vize kahyuM che ke, "upamA ja eka mAtra naTI che, je vibhinna, vicitra bhUmikAomAM kAvyarUpI raMgamaMca para nRtya karI kAvyavidonuM manoraMjana kare che.' bhaktAmara stotramAM anya arthAlaMkAronI apekSAe upamA alaMkAre vadhAre pramANamAM sthAna prApta karyuM che. sUrijIe dRSTAMta, vyatireka, vyAjastuti, kAvyaliMga, arthApati, prativastupamA, rUpaka Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 * || bhaktAmara tulya namaH | vagere alaMkArono sahayoga prApta karIne stotranA lagabhaga vIsa jeTalAM padhomAM AvatA upamA alaMkArane vyakta karyo che. uparyukta alaMkAromAMthI upamAne vyakta karavA mATe arthAntaravAsano prayoga sUrijIe sauthI vadhAre pramANamAM karyo che. mahAna kavi kAlidAse potAnI racanAomAM sauthI vadhAre A alaMkAra prayojyo che. tethI ema kahI zakAya ke kAlidAsanI jema ja A alaMkAra zrI mAnatuMgasUrine paNa adhika priya hato. vividha prakAranAM udAharaNo dvArA potAnA kathanane sacoTa puravAra karavAnI AvaData temanI tArkika buddhimattAne darzAve che tenI sAthe sAthe ja potAnI laghutA dvArA vinamratAne batAvI AtmapreraNApUrvaka karelI stavanAmAM temanI zrI AdinAtha bhagavAna pratyenI koI paNa prakAranA yAcanAbhAva vagaranI ahetukI bhakti ja sAbita kare che. prabhunA guNonuM varNana karavA mATe bhAvone mUrta rUpa ApavAthI tathA zabdone kalAtmaka rIte gUMthavAthI A alaMkAronI sazakta rItanI abhivyakti ja sUrijIne kAvyakAromAM kavi-ziromaNi tarIke sthApita kare che. zrI mAnatuMgasUrie stotramAM prayojelI upamAo aneka prakAranI che. ahIM ApavAmAM AvelI upamAomAM sauthI vadhAre upamAo prakRtine Azrita che. sUrya, caMdra, prakAza-aMdhakAra, samudra, parvata, vasaMtaRtu, kamaLapatra, meru-parvata, vAyu, pazu-pakSI, vRkSa, dIpaka, vAdaLa, rAhu, maNi-kAca, indra jevA devone temaNe upamA tarIke samAviSTa karyA che. zrI rudradeva tripAThIe A darekane 7 vibhAgomAM vibhAjita karyA che : (1) AkAzI tattvo (2) devagaNa - svargyu tattvo (3) AkAza ane pRthvInI madhyamAM rahelAM tattvo (4) pArthiva tattvo (5) prAkRtika saMpadA () prANIjagata (7) sAmAjika, dhArmika ane vyavahArika upamAno. (1) AkAzI tattvo H stotrakAra maharSie sauthI vadhAre upamAno A tattvathI lIdhelAM che, temAM sUrya ane caMdra pramukha che. prAyaH 13-14 paghomAM sUrya-caMdranI upamAo che. caMdra temanI dRSTimAM agrAhya che (3), kAMta che (4-31), atinirmaLa zveta che (11-30), kalaMkayukta ane pAkelA pAna jevo che, (13), pUrNacaMdra ane tenI kalAo zubha che (1), te rAtrimAM udaya pAme che tathA bAhyaprakAzI, kSaya, rAhu vaDe grasita, megha vaDe AcchAdanIya ane alpaprakAzI che (18-19). sUryane teo rAtrinA aMdhakArano nAzaka (7.42), sahastra kiraNa ane kamalono vikAsaka (9), sAMje astagAmI, rAhuno grAsa, madhyalokamAtraprakAzI, megho vaDe AcchAdya (17), pUrva dizAmAM janma lenAro (22), amala, tejasvI ane aMdhArAthI bahu dUra (23), payodhara pArthava (28), kanakAvadAta ane unnata zRMga para sthita (29) mAne che. grahaNonuM smaraNa karatAM teo tene alpa prakAzI kahe che. sUrijIe caMdra ane sUrya jevA grahonI sAme prabhune utkRSTa gaNAvyA che. caMdranA abhyaprakAzathI Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva 407 laIne tene saMpUrNa soLe kaLAe khIlelA sudhInuM varNana karyuM che. tevI ja rIte sUrya rAtrinA aMdhakArano nAza karanAra che paraMtu sAthe sAthe te sAMje asta thAya che tema paNa jaNAvyuM che. te uparAMta te eka lokane ja prakAzita kare che. jyAre prabhu traNe lokane jAgrata karanAra svayaMprakAzI che. baMne graho rAhu vaDe grasita che. Ama baMne AkAzI tattvonI upamA dvArA prabhune tenI tulanAmAM sarvotkRSTa varNavyA che. ahIM jagatane bAhya rIte prakAzita karanAranI upamAnuM suMdara, suramya, maulika bhASAmAM saraLa zabdomAM kavivara zrI mAnatuMgasUrie varNana karyuM che. (2) devagaNa-svargyu tattvo sUrijIe devo ane devendrone amara, maNithI zobhatA mukuTadhArI, buddhivaMta zloka 1-2-3mAM vyakta karyA che. jyAre 21mA zlokamAM harihara, 24mAM brahmA, kAmadeva, yogezvara ane rapamAM buddha, zaMkara, brahmA vagerenI upamA ApI che. (3) AkAza ane pRthvInI madhyamAM rahelAM tattvoH sUrijIe vAyu kalpAntakAlano pracaMDa pavana zloka 4-15-40mAM vyakta karyo che. vAdaLAM je sUrya tathA caMdranA prabhAvane ADe AvI roke che te zloka 17-18mAM varNavyuM che. jyAre pANInA bhArathI namra banelAM vAdaLAM 19mA zlokamAM kahelAM che. () pArthiva tattvo sUrijIe jalatattvanI abhivyakti agAdha samudranA rUpamAM karI che ane jemAM bhayaMkara jalacara prANIo UchaLI rahelAM che. tene bhujAo vaDe taravAmAM duHzakya zloka 4mAM, kSIrasamudra, zloka 11mAM ane aneka jalacara prANIonA Azraya rUpe zloka 40mAM varNavyA che. jyAre meru parvatane sthira, avicala, unnata ane kaThoratAnA bhAvo darzAvavA mATe zloka 15mAM upayoga karyo che. mahAratnamaNi je tejasvI rUpe ane kAca je kSaNika teja rUpe zloka 20mAM rajU karyA che. agnitattvane paNa temaNe temanI racanAmAM sammilita karyuM che. zloka 16mAM dIpaka rUpe ane zloka 36mAM dAvAnalanA rUpamAM agnitattvanuM varNana karela che. (5) prAkRtika saMpadAH bhaktAmarakAra sUrijIne prAkRtika saMpadA vizeSa preraNAstrota hoya tema jaNAya che. tethI ja sUrijIe padma arthAt kamaLane upamAna tarIke ghaNA zlokomAM varNavyuM che. zloka8mAM kamaLa upara paDeluM jhAkaLa motI jevI kAMti dhAraNa kareluM hoya che, kamaLa sUryanA prakAza vaDe divasamAM vikasvara thAya che te zloka 9mAM devo dvArA suvarNakamaLanI racanA thAya che. zloka 32mAM kamalamAM parAgaraja hoya che ema zloka 41mAM varNavyuM che jyAre mogarAnA atizveta puSpanuM varNana zloka 30mAM karela che. dhAnyanAM khetara-vana ane nAgadamanI auSadhi anukrame zloka 19 ane 37mAM varNita karyA che. vasaMtatilakA jevA madhura ane mAdaka, cittAkarSaka chaMdamAM A stotraracanA thaI che. tevI ja vasaMta RtunI mAdakatAnuM varNana zloka 6mAM karyuM che. sUrijIe prakRtinI saMpadAmAMthI je je tattvone upamAna tarIke lIdhAM che te dareka tattva sugaMdha ane mAdakatAthI bharapUra cittAkarSaka ane manohArI che. (6) prANIjagata sUrijIe zloka 5mAM mRga-mRgendra, zloka 6mAM kokilA, zloka 7mAM bhramara, Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 bhaktAmara tulya namaH | zloka 34mAM hAthI, 35mAM siMha, zloka 37mAM sarpa jevI prANIonI upamA ApI che. (7) sAmAjika, dhArmika ane vyAvahArika upamAno : kavivare racanAne AdarzarUpa banAvavA mATe sAmAjika tattvono samAveza karavAmAM kALajI rAkhI che. tenAM udAharaNa tarIke bAlyakALanI ajJAnatA (3), bhujAo vaDe samudrane taravAnI icchAo (), potAnA zizunI rakSA mATe baLavAnanI sAthe paNa laDavAnI pravRtti (5), svAmInA mahAna guNo (10), madhuratA pratyenI ruci (11), mahAnanA AzramamAM rahelI nirbhayatA (14), vagere smaraNIya che. eka-be sthaLomAM kiMvadaMtIo paNa phurI Ave che (19-22). dhArmika tattvomAM jainadarzananI mAnyatAone Azraya ApatAM (10 ane 25mA) tathA saMpradAyagata mAnyatAone anyAnya padyomAM prastuta karI che. vyavahAranI dRSTie gaja, siMha, dAvAnala, sarpa, saMgrAma, jalAyatuM, roga ane baMdhananA aSTa bhayothI bacavA mATe kramazaH 34thI 42 sudhI kareluM paramAtmAnuM smaraNa lokone bhakti mATe prere che. bhaktAmara stotramAM A rIte traNa prakAranA alaMkAro-zabdAlaMkAro, arthAlaMkAra ane ubhayAlaMkAra jovA maLe che. kyAMka zabdAlaMkAranuM varcasva che to kyAMka arthAlaMkAranuM prAdhAnya hovA chatAM ubhayAlaMkAranI upasthiti paNa jovA maLe che. bhaktAmara stotranuM koI paNa padya zabdAlaMkAranA anuprAsathI virahita nathI. tevI ja rIte arthAlaMkAronA upamA-upamAna Adi jovA maLe che. Ama bhaktAmara stotra vasaMtatilakA chaMdamAM A traNeya alaMkArothI alaMkRta thayeluM stotra che. anya kavionI kRti sAthe tulanA : zrI mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotranI racanAmAM prAcInakALathI cAlI AvatI kAvyaparaMparAnuM anusaraNa karI temAM prasiddha chaMda, alaMkAro-upamAno-upameyo ane potAnAM padone ramaNIya banAvavAnAM upAdAnone ja Azraya Apyo che. chatAM temanA racelAM padonI racanA, tenI gUMthaNI adbhuta thaI che. jema zAstrakAroe kahyuM che ke kAvyomAM tenA te padavinyAso hoya che ane tenI te ja arthanI vibhUtio hoya che chatAM kAvyakAranA graMthanakauzalyathI tenuM kAvya navuM banI jAya che. tevI ja rIte sUrijInI adbhuta kauzalyatAnA pariNAme sarvAga suMdara stotranI racanA thaI che. bhaktAmara stotranAM viziSTa padyonI puSpadantanA mahimna stotrathI kAlidAsanA "raghuvaMza ane kumArasaMbhavanI sAthe tathA mAtRguptanI koIka anupalabdha kRtinA eka padya sAthe, azvaghoSanA saundaranaMda mahAkAvya'nA padyanA bhAvathI ane bANanA caMDIzataka' tathA mayUranA "sUryazataka' ityAdi padyo sAthe tulanA thaI zake che. bhaktAmara stotranAM padyanI anya stotronAM padyo sAthe tulanA karI zakAya. stuti sAhityamAM stotrakAra prAyaH potAnI ajJAnatA, asamarthatA ane stotravyanI mahattAnuM nirdezana kare che. te paddhatine anusaratAM bhaktAmara stotranA 1, 2 ane 3 saMkhyAvALAM padyamAM je kahevAyuM che tenuM sAmya puSpadantakRta "mahimnastotranA padya 1-2-3mAM maLI Ave che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HSHINR stotranuM vyAva * 409 mahimnaH pAraM te paramaviduSo yadyasadRzI, stutirbrahmAdInAmapi tadavasannAstvayi giraH / athAvAcyaH sarvaH svamatipariNAmAvadhi gRNan, mamApyeSaH stotre hara nirapavAdaH parikaraH / / 1 / / atitaH panthAnaM tava ca mahimA vAGmanasayostadvyAvRtyAyaM cakitamapi dhatte zrutirapi / sa kasya stotavyaH katividhaguNaH kasya viSayaH, pade tvarvAcIne patati na manaH kasya na vacaH / / 2 / / madhusphItA vAcaH paramamamRtaM nirmitavatastava brahman ! kiM vAgapi suragirorvismayapadam / mama tvetAM vANI guNakathanapuNyena bhavataH, punAmItyarthe'smin puramathana ! buddhirvyavasitA / / 3 / / prabhunI bhaktivazatAne kAraNe stuti karavAmAM pravRtta mAne che. temaja, kAlidAse paNa potAne 'tanuvAgvibhavo'pi san tadguNaiH karNamAgatya capalAya pracoditaH / ' vya7 aryu cha. vaktuM guNAn guNasamudra ! (matAbha2-4) padyamA dRSTi sUri 2~ rIche puSpahata asitagirisamaM syAt kajjalaM sindhupADheSa, surataruvarazAkhA lekhanI patramurvI / likhati yadi gRhItvA zAradA sarvakAlaM tadapi tava guNAnAmIza ! pAraM na yAti / / bherIta padhamA 24 42rI che. viSNu purANa, bhartuharinAM pagho, zrImad bhagavad gItA, kumArasaMbhavam ane bhAravinA kirAtArjunIya, zAkuMtalanAM pado sAthe paNa rajU karI zakAya. prabhunuM stavana bhavasaMtatimAM baMdhAyelAM pApAnI kSaya 72 je. mApAta purAmA mati prasiddha cha. tyA upAyuMcha 3, 'sakRta stuto'pi govindo nRNAM janmazataiH kRtam / pAparAziM dahatyAzu tUlarAzimivAnala: / / ' (vissnnupu2|9, 6-774). ane sUryanAM kiraNo vaDe aMdhakArano nAza paNa kAlidAsanI A paMktionuM smaraNa karAvyA 12 24to nathI : 'tamastapati dharmAMzoH kathamAvirbhaviSyati ? ||athavA 'sUrye tapatyAvaraNAya dRSTe: kalpeta lokasya kathaM tamisrA / / ' mane tanudhI hovA chata prabhunI prabhAva sUra 43 stavAyada nAnakaDA stotrane paNa kamaLapatra upara paDelAM jhAkaLanAM buMdone muktAphaLanI samAnatA ApavAnI ma uttamatA bhaNa. tenu sAmya mAranA santaptAyasi saMsthitasya payaso nAmApi na jJAyate ityAdi 5canA pI0 ya295 'muktAkAratayA tadeva nalinIpatrasthitaM rAjate'nuM 525 // 42rAve che. zrI mAnatuMgasUrinA manamAM stuti karatAM karatAM je vicAra Ave che tenA saMdarbhamAM zrImad bhAgavatanA gopIgIta ane raghuvaMzanA padyanI sarakhAmaNI karIe to jaNAya che ke jo stavana nirdoSa na thAya to prabhustuti yathArthapaNe thAya ke kema? Avo prazna kavinA manamAM UThe che. paNa Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 / / bhaktAmara tulyuM namaH / / tenuM samAdhAna 'tvatttathApi khAtAM TuritAni danti vaDe karyuM che. te vAta zrImad bhAgavatanA gopIgItamAM tava kathAmRtaM taptajIvanaM kavibhirIDitaM kalmaSApaham / zravaNamaGgalaM zrImadAtataM bhuvi vRnti te mUrivA banAH II mAM vistArathI samajAvI che. A navamA padyamAM sUryanI prabhAnuM ja vaiziSTya che te kAlidAse raghuvaMzanA pamA sargamAM jaNAvI dIdhuM che ke yAvat pratApanidhirAmate na mAnuranAya tAvadaruNena tamo nirastam / / 71 / / // bhaktAmara stotranA 10mA ane 11mA tathA 13mA paghanI sarakhAmaNI 'kumArasaMbhava', bhAravinA 'kirAtArjunIya' ane mAtRgupta tathA zrIharSanA 'naiSadhIya carita'nAM pagho sAthe karI zakAya, je A pramANe che : 'nAtyamukta muvanamULa' ityAdi padyamAM svAmInI kRpA maLyA pachI Atmasa thavAnI je vAta sUrijIe karI che te kAlidAsanI A paMktimAM sAkSI pUre che. divAkarAdrakSati yo guhAsu lInaM divAbhItamivAndhakAram / kSadre'pi nUnaM zaraNaM prapanne mamatvamuccaiH zirasA satIva / / (kumArasaMbhava 1-12) ane bhAvinA hitAnta ya: saM%0nute sa pramuH' ityAdi (kirAtArjunIyanI) paMktio prabhudarzananA pipAsu bhaktane mATe paramatuSTidAyaka che te mATe "varzana Tevavevasya varzana pApanAzanam' Adi paNa prasiddha che ja. paNa kSIrasamudranuM pANI pIdhA pachI lavaNasamudranuM pANI kyAMthI sAruM lAge ? A vAtane mahAkavi mAtRgupte paNa nAyaM nizAmukhasaroruharAjahaMsaH kIrIkapolatalakAntatanuH zazAGkaH / AbhAti nAtha ! tadidaM divi dugdhasindhuDiNDIrapiNDaparipANDu yazastvadIyam / / vaDe bIjI rIte vyakta karI che tathA eka vAra uttama jala pIvA mATe maLI gayuM hoya to pachI keTaluMya sAruM pIvA maLe to paNa te pratye ruci thatI nathI. A ja vAta 'apAM di tRptAya na vAridhArA svAduH sugandhi: svate tuSAraI'mAM zrI harSe 'naiSadhIya carita'mAM kahI che. to ahIM je khAruM pANI pIvAnI icchA na hoya to te nizcita ja che. divasamAM caMdramAnuM biMba pAMDupalAza kalpam thaI jAya che. te kAlidAse zAkuMtalamAM tapati yathA zazA na tathA muddata vivasaH vaDe vyakta karI che. bhaktAmara stotranA 14-15mA padyanI sarakhAmaNI kAlidAsanA 'raghuvaMza'nAM tathA azvaghoSanA sondaranaMda mahAkAvyanAM padyo sAthe karI zakAya. kAlidAsanI A paMkti parva di sarvatra munidhIyate gurutAM niyanti hi muLA na saMtiH' ane bhAravinI A paMkti muLA: priyatne'dhitA na saMstavaH'mAM bhaktAmaranA 14mA zlokanI bIjI paMkti 'zudrA muLAtrimuvanaM tava naphphayantinI puSTi thAya che. kalpAntakAlano pavana meruzikharane halAvI zakato nathI. A vAta kAlidAse 2ghuvaMzamAM na pAvaponsUnanazaktisaMhaH zimonvaye mUrcchati mArutasya vaDe kahI che. prabhunA manane vikAravALuM karI Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva 411. zakAtuM nathI, temAM zuM Azcarya che ? A kathanane azvaghoSe sauMdaryalaharI'mAM A rIte rajU karyuM tuM : tathA hi vIrAH puruSA na te matA, jayanti ye sAzvarayadvipAn narAn / yathA matA vIratarA manISiNo jayanti lolAni SaDindriyANi // - zrI mAnatuMgasUri pUrvAzramamAM vedavANI rahyA haze evA kaMIka saMketa stotramAM yatra-tatra maLI Ave che. apUrva dIpakatva, sUryAtizAyI, mahAbhya ane analpa kAMtizALI caMdranuM varNana iSTa pratyenI ananya bhaktinuM udAharaNa che. je vaidika sAhityamAM AvelA atharvazIrSonI paraMparAne anusarelA lAge che. 21mA ane 23mA padamAM mAnatuMgasUri potAnA hariharAdi lakSita pUrvadarzanano ullekha kare che, je A pramANe che : manye varaM hari-harAdaya-eva dRSTA / dRSTeSu yeSu hRdayaM tvAyi toSameti / / AnA sivAya stotranA 23mA padyamAM zratavAkyano khaMDa samAviSTa thayo che. tvAmAmananti munayaH paramaM pumAMsa mAdityavarNamamalaM tamasaH parastAt / tvameva samyagupalabhya jayanti mRtyu, nAnya: zivaH zivayastha munIndra ! pasthA: || A paMktinI sarakhAmaNI zukla yajurveda (adhyAya-31)nA puruSasUktamAM paNa A mujaba jovA maLe che : vedAhametaM puruSaM mahAntam AdityaparNa tamasaH parastAt / tameva viditvA'timRtyumeti nAnyaH panthA vidyatya'yanAtha / / 18 / / RgvadamAM paNa AnA aMtima zabdo najare paDe che. kemake tyAM evo ullekha che ke - OM nagnaM sudhIraM digvAsasaM brahmagarbha sanAtanaM upaimi / vIraM puruSamarhantamAdityavarNa tamasaH parastAt svAhA / / tathA zrImad bhagavad gItA adhyAya 8mAM paNa te vAkyAMza prApta thAya che je A pramANe che : kaviM purANamanuzAsitAra - maNoraNIyAM samanusmaret yaH / sarvasya dhAtAramacintyarUpa - mAdityavarNa tamasaH parastAt / / 9 / / A uparathI anumAna thAya che ke aMtima caraNa e zrutavAkya che ane tene zlokamAM zrI mAnatuMgasUrie guMphita karI lIdhuM che. 36mA padyamAM paNa utpattinapavanoghanitpa' tathA 15mA padyamAM paNa banyAnta Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 bhaktAmara subhya namaH | tamarutAnitAvanena Ave che. nigraMtha darzanamAM, kAlacakra darzanamAM tva' zabdanA sthAne vizeSa karIne ArA' zabdano prayoga thAya che ane sukha, samRddhi, cAritra vagerenI kAlagatinI dizA ane ArAnA kramAnusAra nyUnatA ane adhikatA mAnI che. Ama paNa banI zake che ke stotrakartA pUrvAzramamAM purANAnusArI brAhmaNadharmI hoya. paraMtu e paNa che ke anya AcAryoe paNa potAnI katimAM veda-upaniSada, brAhmaNa graMtha, AdinAM vAkyo gUMthyAM che. Ama chatAM teo brAhmaNa jAtimAM jamyA na hatA; udAharaNa tarIke kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcArya, upAdhyAya yazovijayajI mahArAja vagere, chatAM eTalI vAta nizcita ke zrI mAnatuMgasUri mahAvidvAna hatA ane temaNe jaina uparAMta jainetara zAstrono abhyAsa paNa bahu sAro karyo hato ke jenuM pratibiMba A stotramAM jovA maLe che. vaLI kAvyazakti to temane prAraMbhathI ja varelI haze, nahi to AvuM adbhuta stotra racAyuM na hota. mahAkavi dAmodara bhAravinI kRti ke je kirAta' nAmathI prasiddha che tenI mallinAthanI bIjanA caMdrane namana karavAnI vAtane puSTi maLe che. mAnatuMgasUrijI e saMpradAyanA paramArAdhya devonA caritragraMthomAM emanA mana DagavAnI vAta vAMcI cUkyA haze. ema lAge che ke tethI ja temaNe citra mitra ityAdi paMdaramA padyamAM bhagavAna AdinAthane nirvikAra, aDaga mananA jaNAvI meruzikharanI upamA ApI che. A kalpanAnI puSTi prastuta stotranA tamAmananti' ityAdi trevIsamA padyanA AdhAra para paNa karI zakAya che, je mAnatuMgane vedAbhyAsI siddha kare che. kemake ukta padyanI racanA zukla yajurvedanA maMtrane maLatI jhUlatI che. ATalI samAnatA akasmAta kevI rIte hoI zake ? hemacaMdrAcArya ane upAdhyAya yazovijayajI vaNika jJAtinA hatA. paraMtu teo bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUri karatAM ghaNAM pAchaLathI thayA che. hemacaMdrAcArya lagabhaga 500 varSa pachI ane yazovijayajI to lagabhaga 1100 varSa pachI thayA che. te baMnenI samakSa bhaktAmara stotra rahyuM hatuM ane baMne para jo siddhasena divAkara ane samantabhadranI racanAono prabhAva paDI zakato hoya to zuM bhaktAmarano prabhAva na paDI zake ? bhaktAmara kAranA samayanI ane hemacaMdrAcArya ane yazovijayajInA samayanI etihAsika ane sAmAjika sthiti vacce ghaNuM aMtara thaI cUkyuM hatuM. jyAM samAna bhUmikAno ja abhAva che tyAM baMnene eka ja dRSTikoNathI jovAno prayAsa koI paNa phaLadAyI pariNAma na lAvI zake. madhyayugamAM gRhasthAvasthAmAM vaNika jAtimAM janmelA aneka muni sArA sArasvata hatA enAM aneka udAharaNo maLI Ave che. - zrI mAnataMgasUri vedamArga choDIne zramaNa mArgamAM AvyA hatA, eTalA mATe emanA vicAromAM vedamArgI vicAradhArA jovA maLe che. zrI hIrAlAla kApaDiyA 20-21mA padya vize jaNAve che ke "stotranAM A be padyomAM sAMpradAyikatA che. te yathArtha jaNAya che. AmAMthI 20muM padya "jJAna yathA tvayi che. jemAM sUrijIe hariharAdaya karatAM prabhune viziSTa kahyA che. Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva ha 413 je samayamAM zrI mAnatuMgasUri thayA hatA evI sAMpradAyika spardhAnuM vAtAvaraNa rahyuM ja hatuM. 25-26mA pagha parathI anumAna karI zakAya tema che ke teo ema to samanvayavAdI kavi hatA. ema jovA jaIe to bhagavAna zaMkarathI saMbaMdhita purANakathAomAM rAga, rudratA ane sAphalyanI kalpanA karavAmAM AvI che. paNa AdhyAtmika dRSTithI te guNAtIta, mAyA rahita, niSphaLa 'parama ziva' ane mahezvara' paNa mAnavAmAM AvyA che. jyAre zrI jinezvaradeva vItarAga hovAthI emanI pratimA kevaLa karmarahita nizcala sthitinI ja kalpanA karavAmAM AvI che. tyAM prazamarasane ja sthAna maLyuM che paraMtu mAtra A kAraNane laIne hari-harAdi Adi devone UtaratI kakSAnA mAnavA muzkela che. dArzanika dRSTithI jovA jaIe to baMnemAM bahu ja aMtara hovA chatAM anekAMtanI dRSTithI emanI tAttvika vibhAvanAmAM vizeSa aMtara nathI. 'vAva: vAvo maLirmaLi:'nI ukti zrI mAnatuMgasUrie vIzamA zlokamAM rajU karI che. kramazaH 20-21-23 ane 24mA paghomAM hariharAdi devothI paNa prabhune zreSTha vyakta karavAnI zailI ekAMta bhaktine Azrita che ane te sarvavyApI che. tenuM pramANa caMDIzatakamAM bANakavie paNa devIne ziva, sUrya, indra, caMdra, vAyu, kubera vagere devothI zreSTha abhivyakta karI che te parathI maLI rahe che. mayUra kavie sUryazatakamAM sUryadevane (88mA padmamAM) badhA devothI viziSTa batAvyA che. temaja 93 ane 94 saMkhyAnAM paghomAM ziva, viSNu, brahmA vagere devothI mahAna ane mahattvazALI tarIke biradAvyA che. bANakavinI apekSAe mayUra bhaTTanI racanA bhaktAmara stotra sAthe vadhAre sAmya dharAve che. kemake sUryazatakamAM kavinA kuSTharoganI vAta bhaktAmaranI baMdhana avasthAnI jema ja AvI che ane tenA AdhAre ja stotra racavAnuM kAraNa rajU karAyuM che. AcArya zrI mAnatuMgasUrie mahAkavi bhAravinI 'kirAtArjunIya 2/27' paMktione ja eka uttama kAvyapaddhatino Adarza mAnI anya prapaMcomAMthI potAnI racanAne bacAvI che. bhaktAmara stotranA 24mA zloka -hrAmavyaya'mAM ApelAM 15 vizeSaNo te samaye pravartatAM judAM judAM darzanonI mAnyatA rajU kare che je 'zivamahimna stotra' sAthe sAmya dharAve che.'unnidradema' Adi zlokanI zobhA kAlidAsanA 'kumArasaMbhava' 1/33 paghamAM jyAre umA-pArvatInA rUpavarNananI chaTA varNavatAM tenA caraNo pRthvI upara sthaLakamaLanI zobhAne dhAraNa karatAM hatAM. te A zlokamAM nirUpita thAya che. prabhu je sthaLethI viharavAnA che tyAM ja bhagavAnanAM caraNo AgaLa devo vaDe kamaLanI racanA karavAmAM AvI lAge che. zrI mAnatuMgasUrijI temanA yuganA samartha AcArya hatA ane temaNe potAnI adbhuta AdhyAtmika zakti tathA maMtrazakti vaDe jaina zAsananI mahAna prabhAvanA karI hatI. samasta saMskRta vADmaya upara zrI mAnatuMgasUrinuM agAdha varcasva hatuM. zrI rudradeva tripAThI jaNAve che ke "sUryadeva potAnAM kiraNo vaDe samudranuM jala kheMcI le che ane pachI tene sumadhura banAvI varasAve che. paNa te ApaNane navuM lAge che. tema ja kavio paNa svAdhyAya ane abhyAsa vaDe prAcIna kavionA Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 // bhaktAmara turthya namaH | sAhityasamudranuM adhyayana kare che ane tene rasamAdhurI-bhAvamAdhurI vagere potAnI pratibhA vaDe uttama banAvI kAvyomAM 2jU kare che. tema ja zrI mAnatuMgasUrijIe paNa potAnI AryapratibhAno upayoga karI bhaktAmara stotra' rUpa amRta reDyuM che.1 stotra sAhityamAM saMskRta bhASAmAM racAyelAM aneka stotro che. paraMtu bhaktAmara stotra eka amara racanA che. A amara racanA zrI mAnatuMgasUrinI zreSTha bhaktibhAvanA ane kavi mAnatuMganI utkRSTa sAhityika racanA che. A stotra eTaluM bhaktibhAvapUrNa che ke je ApaNA manamAM zrI jinezvaradeva pratye zraddhA ane bhaktinI jyota prajvalita kare che, te saMsArarUpI kSAra samudramAMthI ugArIne kSIrasamudranuM dugdhapAna karAve che. A stotrano bhAvapakSa jeTalo utkRSTa che eTaluM ja tenuM kAvyatva samRddha che. tenI saMracanA, tenI bhASA e tenuM zarIra che. zarIranuM sauMdaryarUpa jeTaluM adhika teTaluM anya mATe AkarSaNanuM kendra. A stotranI zarIra-saMracanA paNa eTalI ja suMdara ane citta-AkarSaka che ke darekanA mananuM haraNa karI le che. kavie potAnA ArAdhyadevanA mahimAnAM guNagAna ane temanA atizayonuM varNana karavAmAM bhASAnI vyaMjanA ane lakSaNAzaktino adbhuta upayoga karyo che. kavivare jyAM arihaMtanI zakti, guNa ane prabhAvanI sAme potAnI nirbaLatA, vAcALatA ane utsAhanI carcA karI che tyAM dareka zabda baMnenA bhedane spaSTa kare che. zrI jinezvaradevanAM je vizeSaNono prayoga karyo che, te A ja kakSAnAM che. teo bhuvanabhUSaNa-bhUtanAtha che tyAM saMkaTavimocaka paNa che. jyAM teo meruzikhara jevA dRDha che tyAM teone atisuMdara devAMganAo paNa vicalita kevI rIte karI zake ? kavie ahIMyAM suMdara prAsa yojyo che. AvAM bIjAM dRSTAMtomAM kavie pratyeka vizeSaNano prayoga prabhunA guNone anurUpa ja karyo che. stotranI bhASA mAdhurya ane prasAdaguNothI yukta che. A stotra eTaluM adbhuta che ke tenI dhvanyAtmakatA ane saMgItAtmakatA manomugdha karI de che. zrI mAnatuMgasUrie racelA A kAvyanI sauthI moTI vizeSatA enI citrAtmakatA che. koI paNa bhakta jo bhaktibhAvapUrvaka prabhu sAthe tAdAtmya sAdhI le, tenI bhaktinI gaMgAmAM vahI jAya to tenI najara samakSa dareka zabda citranuM svarUpa dhAraNa karI le che. arthAt bhaktanI dRSTi samakSa je paghanuM te gAna karato hoya tenuM spaSTa citra mUrta svarUpa dhAraNa karI tenI samakSa dRSTigocara thAya che. A paNa bhASAnI ja zakti che, je bhAvo pramANenAM citronuM samarthana karI de che. sUrijIe stotrane alaMkAro dvArA suMdara manogamya rIte alaMkRta kareluM che te A stotranI sauthI mahattvanI vizeSatA che. kavinA mukhamAMthI svAbhAvika rIte prayojAyelA alaMkArone kAraNe bhaktibhAvanuM sauMdarya anokhI rIte nIkharI UThe che. temaNe zabdAlaMkAra, arthAlaMkAra ane ubhayAlaMkAra traNeyano suMdara prayoga karyo che. temAM paNa upamA, rUpaka, utprekSA, vyatireka, dRSTAMta, zleSa Adi judA judA prakAranA alaMkArono prayoga karyo che. sUrya, caMdra dIpaka, maNi, sAgara Adine upamAnonA rUpamAM vizeSa rIte prayojyAM che. bhaktAmara stotramAMthI aneka udAharaNo rajU karI zakAya tema che. aneka udAharaNomAMthI ekane joIe to zrI jinezvaradevanI kaMcanavarNI kAyA sAthe Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotranuM kAvyatva 415 meruzikharanI AbhA ane jalaprapAtanA pratIka rUpe zveta cAmaranA dhodhane rajU karIne rU5ka alaMkAranI adbhuta rajUAta karI che. sUrijI upamA alaMkAra dvArA zrI jinezvaradevanA guNo para prakAza pADe che. zloka 10mAM anuprAsanI ramyatA che. zloka 11mAM stotranuM dRSTAMta sarvagamya che ane sAthe sAthe prativastupamAlaMkArathI vibhUSita che. zloka 13 pratIpAlaMkArathI zobhe che. zloka 16mAM vyatirekAlaMkAra che, zloka 20mAM dRSTAMtAlaMkAra ane zloka 21mAMno niMdAstuti alaMkAra atyaMta tejasvI ane vyaMjaka che. zloka 22mAM prAsAda ane dRSTAMtAlaMkAranI camatkRti anupama che. zloka 24mAM vyatirekAlaMkAra che. zloka 32 zabdAnuprAsa alaMkArathI zobhe che. sUrijIe koyala, haraNa ityAdi udAharaNo dvArA potAnA bhAvone bhASAmAM gUMthyA che. zrI mAnatuMgasUrie A stotranI racanA karavA anyo pAsethI preraNA lIdhI ke anyoe temanI pAsethI preraNA lIdhI e kahevuM muzkela che. jema ke kAlidAse kahyuM che ke pArvatIe potAnuM sauMdarya haraNio pAsethI lIdhuM athavA haraNioe pArvatI pAsethI sauMdarya lIdhuM e kahI zakAtuM nathI. tevuM ja sUrijInI bAbatamAM kahI zakAya. bhaktAmara stotra para aneka vRttio racAyelI che ane e vRttionI dareka saMkhyA mULa stotra karatAM anekagaNI vadhAre che. te uparAMta tenA upara aneka pAdapUrtirUpa kAvyonI racanAo dvArA potAnAM kAvyone gaurava apAvyuM che. ane tevAM kAvyono pracAra paNa thayo che. tAtparya ke kavivara zrI mAnatuMgasUri saMskRta vAlmayanA agAdha jJAnI hatA ane saMskRta sAhityanA prakhara abhyAsI hatA. tethI karIne temanI A suMdara racanAmAM anya kRtionI jhAMkhI dRSTigocara thAya che. RgvadanA prathama maMDalamAM AvatI agni stutio paNa A stotrakArane preraka nIvaDI hoya ema lAge che. tyAM - 'agnImIDe purohitaM / yajJasya devamRtvijaM / hotAraM ratnadhAtamam / agniH pUrvebhirRSibhirIDyo nUtanairuta / se devAM eha vakSati / / agninA rayiM me znavat poSameva dive dive / yazasaM vIravattamam / / 1-2-3|| ityAdi nava maMtronA A sUktamAM yajJanA purohita, dIptimAna, devone bolAvanAra, Rtvika ane ratnadhArI agninI huM stuti karuM chuM. prAcIna RSioe jenI stuti karI che. Adhunika RSigaNa jenI stuti kare che te agnidevane A yajJamAM bolAvIe. agninA anugrahathI yajamAnane dhana maLe che. ane te dhana anudina vadhe che tathA kIrtikara thAya che. je kahevAyuM che te prastuta stotramAM ghaNAM sthaLe AvI jAya che. stutisAhitya bhAratIya saMskRtimAM prAcIna kALathI cAlyuM AvyuM che ane te sAhityika racanAomAM divyaprakAza jevuM che. tenI racanAomAM sugaMdhita sumana khIlelAM che. zrI mAnatuMgasUrie 'bhaktAmara stotra'nA mAdhyamathI potAnA prabhunAM caraNomAM je bhAvapuSpo caDhAvyAM che te zraddhAsumana viziSTa guNothI yukta che ane tenI bhASAmAM gUMthAyelAM judAM judAM varNo, zabdo, pado, zloko Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 / / bhaktAmara tuNyuM namaH / prabhunA guNothI racAyelAM che. 'stotraAnaM' arthAt A bhAvapuSpo je manohara akSarorUpI ane vicitra puSpovALAM che, je vividha prakAranAM sugaMdhita puSponI yAda apAve che, jenAM rUpa-raMgaAkAra judI jAtanAM che tevI ja rIte sUrijIe racela stotra paNa vividha prakAranA prabhunA guNonuM sugaMdhita puSponI mALA jevuM varNana kare che. je Aje paNa lokamAnasane potAnI sugaMdhathI suvAsita kare che. AvA suMdara, anupama, alaukika, madhura manohArI kAvyanI racanA zrI mAnatuMgasUrie karI ane lokottarane prAsAda Apyo (te badala) temanAM caraNomAM koTi koTi vaMdanA. pAdaTIpa 1. 'bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 457-458 ra. 'bhaktAmara darzana', zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba, pR. 6 3. 'bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha pR. 458 4. 'bhaktAmara bhAratI-bhUmikA', paM. kamalakumAra zAstrI, pR. 7 5. 'bhaktAmara-stotra', jaina nibaMdha ratnAvali, ratanalAla ane milApacaMdra kaTAriyA, pR. 336 6. 'prabuddhajIvana', bhaktAmara stotra - keTalAka prazno, 16-4-87, 2maNalAla zAha, pR. 205 7. 'bhaktAmara-stotra', jaina nibaMdha ratnAvali, ratanalAla ane milApacaMdra kaTAriyA, pR. 334-335 8. mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR. 68 9. 'mAnatuMgAcArya aura unake stotra', madhusUdana DhAMkI ane jitendra zAha, pR. 125-126 10. 'bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 463-464 11. 'sacitra bhaktAmara', prastAvanA, pR. 27 12. 'bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 467 13. 'bhaktAmara rahasya', dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 477 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo bhaktAmara stotranA prabhAvane lagatI kathAomAM sauthI prAcIna kathAo guNAkarasUrinI TIkA "bhaktAmara stotra vRttimAMthI maLI Ave che. A prabhAvaka kathAonI saMkhyA 28 che. A ja kathAonuM zabda zabdanuM anukaraNa brahmarAyamallajIe bhaktAmara kathA saMgraha nAmanI potAnI racanAmAM karyuM che. rAyamallajIe racelI kathAomAM kyAMka rAjAnuM nAma to kyAMka gAmanuM nAma athavA to zeThanuM nAma ke mahArAja sAhebanuM nAma badalI nAkhavAmAM AvyuM che. baMne racanAkAronI kathAone sAthe rAkhIne vAMcana karavAmAM Ave to tarata ja vAstavikatA jaNAI Ave che ke keTalAMka nAmonI ja mAtra badalI karavAmAM AvI che te sivAya anya koI pheraphAra karavAmAM Avyo nathI. AthI rAyamallajIe koI navIna kathAonI racanA karI ja nathI evuM saheje jaNAI Ave che. | vikrama saMvata 1914mAM hindI jena sAhitya prasAraka kAryAlaya, muMbaI taraphathI prasiddha thayela bhaktAmara kathA' nAmanA graMthamAM hindI bhASAmAM brahmarAyamallajI racita bhaktAmara kathAsaMgraha ja chapAyelI che. tathA vikrama saMvata 1978mAM sva. pU. lAdhAjI svAmI graMthamALAnA pAMcamA maNakAmAM zrI cunIlAla vardhamAna zAha taraphathI gujarAtI bhASAmAM 'zrI bhaktAmara maMtra mahAtmA nAmanA pustakanI bIjI AvRttimAM zrI bhaktAmara kathAsaMgrahamAM je kathA chapAyelI che tenI sAthe rAkhIne joIe to khyAla Ave che ke baMne prakAzakoe nAmono pheraphAra karyo che. zrI guNAkarasUrijInI TIkAnI kathAomAM ApelAM nAmo etihAsika dRSTie puravAra thaI zake che. A kathAo te samayakALa Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 || bhaktAmara tubhye namaH || daramyAna ghaTanA ghaTI haze. jyAre anya baMne prakAzakonI kRtiomAM nAmo aitihAsika dRSTikoNathI judA paDatAM jaNAya che. // zrI bhaktAmara stotranI sauthI prAcIna TIkA I. sa. 1370mAM bhaktAmara stotranA rahasyanA jANakAra, mahAjJAnI zrI guNAkarasUrijIe potAnA graMtha bhaktAmara stotra vRtti'mAM lakhI che je jemAM teoe potAnAthI pUrve thaI gayelA sujJAnIonA mukhethI sAMbhaLelI bhaktAmara stotranA adbhuta prabhAvanI kathAo jaNAvI che. bhaktAmara stotranA ArAdhanathI zrI jinezvaradevanI bhaktimAM lIna banelA aneka AtmAone thayelA lAbhonuM nirUpaNa A kathAomAM karyuM che. sAdhanA ane ArAdhanAnAM aneka rahasyo A kathAo dvArA prApta thaI zake che. zrI AdinAtha bhagavAnanI adhiSThAyikA devI zAsanadevI cakrezvarI A stotranI mahAna adhiSThAyikA che. je bhaktAmara stotranA sAdhaka para prasanna thaIne AvelI muzkelIomAMthI bahAra kADhe che. devI cakrezvarI pote hAjara thAya che athavA potAnI sevikA devIo dvArA camatkAra sarje che. prabhAvaka kathA-1 (zloka 1-2) zrI hema zreSThInI A kathA che. temane rAjA bhojanA samayanA mAnavAmAM Ave che. rAjAne bhaktAmara stotranA prabhAva vize zaMkA thaI tethI temaNe bhaktAmara stotranA jANakAra ane zraddhA dharAvanAra hema zreSThIne bolAvyA. temane nAgapAzanA baMdhanathI bAMdhI pANI vagaranA aMdhArA kUvAmAM utAryA ane bahAra nIkaLI na jAya mATe AjubAju cokIpahero goThavI dIdho. hema zreSThIe stotranA prathama be zlokanI ArAdhanA karI. cakrezvarI devI pragaTa thayAM. zeThane baMdhanamukta karyA. pachI devI bolyAM ke, "savAramAM rAjA tane bolAvaze ane te vakhate mArA banAvelA nAgapAzathI baMdhAyelA evA tene bhaktAmaranA prathama be zlokathI pANI maMtrIne chAMTavAthI te baMdhanamukta thaze.'' zreSThIe prathama be zloka pANI maMtrI rAjA para chAMTyuM ne rAjAne baMdhanamukta karyo. A banAvathI rAjA ane nagarajano Azcarya pAmyA. rAjAe hema zreSThInI kSamA mAMgI ane bhaktAmara pratye zraddhA, bhaktibhAva ane pUjyabhAva Upajyo. rAjA jainadharmI thayo ane sarvatra jaina dharmano prabhAva vistaryo, prabhAvaka kathA-2 (zloka 3-4) ujjayinI nAmanI nagarImAM surabhi nAmano nirdhana jaina vaNika raheto hato. jaina munirAjano upadeza zravaNa karI temane vaMdana karyA ane kahyuM ke, 'he mahAtmana ! mane evo koI upAya batAvo ke jethI daridratArUpI pApiNI mAro keDo choDe.' munirAje sumatine bhaktAmarano trIjo ane cotho zloka Apyo. eka vakhata sumati koIka vaNika putranI sAthe vahANamAM besI dhana-upAjanArthe 52deza javA nIkaLyo. acAnaka dariyo tophAne caDhyo. jotajotAmAM vahANa bhAMgI paDyuM. sumati trIjAcothA zlokanuM smaraNa karavA lAgyo. thoDI vAramAM cakrezvarI devI mokalAvela devIe sumatine madhadariyethI upADI samudrakinAre mUkyo ane tene kImatI ratno ane vastrAlaMkAro arpaNa karyAM. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo* 419 devIe Apela ratnomAMthI karoDonuM nANuM prApta karI sumati dhanADhya banyo. Ama bhaktAmaranA trIjA-cothA zlokanA prabhAvathI te zAMtimaya jIvana gujAravA lAgyo. zrI guNAkarasUrie jaNAvela A bIjI prabhAvaka kathAmAM trIjA-cothA zlokano prabhAva darzAvavAmAM Avyo che je dvArA saMsArasamudranI sAthe sAthe bhavasamudrane paNa tarI zakAya che. prabhAvaka kathA-3 (zloka 5-6-7) pATalIputra nAmanA zaheramAM sudhana nAmano eka zeTha raheto hato, tyAMno rAjA bhIma hato. A baMne jainadharmI hatA. eka samaye te zaheramAM dhUlIpa nAmano kApAlika Avyo. teNe ceTaka sAdhya karelo hovAthI tyAMnA lokone camatkAra batAvI potAnI tarapha AkarSI lIdhA. gAma AkhAmAMthI phakta sudhana zeTha ane rAjA bhIma dhUlIpa pAse jatA na hatA. teo mAnatA hatA ke, namaskAra maMtra jevo maMtra, zatruMjaya parvata jevo pavitra parvata ane vItarAga samAna deva bhUtakALamAM thayA nathI ane bhaviSyamAM thaze paNa nahi.' sudhana zeTha ane rAjA potAne pAkhaMDI, dhUrta, mithyAtvI mAne che, tevuM sAMbhaLIne dhUlIpa ekadama krodhAyamAna thayo ane kSudra ceTakadevanI sahAyathI teNe zeTha ane rAjAnA gharamAM dhULa ane paththaronI vRSTi karAvI. A vRSTi eTalI tIvra hatI ke gUMgaLAIne marI javAya, paraMtu baMnenA dharmajJAne temanA para AvI paDelI ciMtAthI temane mukta karyA. bhaktAmara stotranA sAtamA zlokanuM zuddha, zraddhApUrvaka smaraNa karavA lAgyA. stotranA prabhAvathI zrI cakrezvarI devI pragaTa thayAM. cakrezvarI devIe jaina zAsananI prabhAvanA vadhAravA mATe rAjA ane zeThanA gharamAMthI dhULa ane paththaro dUra karI, dhUlIpa yogInA sthAnakamAM mUkyAM. dhUlIpanA jANavAmAM AvatAM teNe ghaNo prayatna karyA paNa koI paNa devI-devatAthI dhULa-paththara dUra thaI zakyAM nahIM. AthI kApAlika potAnI bhUlanuM prAyazcitta karavA lAgyo. samyak bhAve dharma sAMbhaLavAthI dhUlIpa yogI sudhana zeThane guru tarIke mAnavA lAgyA. A prasaMganA pariNAmarUpa loko bhaktAmara stotra ane jaina dharma pratye vizeSa zraddhAvAna thayA. prabhAvaka kathA-4 (zloka 8-9) vasaMtapura nAmanA nagaramAM kezava nAmano nirdhana vaNika raheto hato. daridratAnA kAraNe te aneka jAtanAM pApakarma karI potAnI AjIvikA calAvato hato. eka divasa te jaina muninI dharmadezanA sAMbhaLavA arthe gayo. dharmopadezathI kezavanA manamAM ahiMsA pratye zraddhA jAgI ane teNe muni pAsethI bhaktAmara stotra zIkhI lIdhuM ane nitya pATha karavA lAgyo. dhanaprApti mATe te paradeza 2vAnA thayo. mArgamAM bhUlo paDyo ane sAme garjanA karato siMha joyo. tethI te bhaya pAmyo ane zloka 8-9no pATha karavA lAgyo. zlokanA prabhAvathI siMha nAsI gayo. tyAMthI kezava AgaLa cAlyo. rastAmAM eka kApAlika maLyo. teNe kahyuM ke A rasakUpikAmAM Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 bhaktAmara subhya namaH | eka evo rasa che ke je loDhA para paDatAM sonuM thaI jAya. kezava doraDuM bAMdhI rasakUpikAmAM Utaryo. tuMbaDI bharI rasa laI Avyo, kApAlike rasa laI lIdho ane doraDuM kApI kezavane kUvAmAM dhakelI dIdho. kuvAmAM paDyA paDyA teNe zloko 8-9nuM smaraNa karyuM. stotranA prabhAvathI zrI cakrezvarI devI hAjara thayAM. kezavane kUvAmAMthI bahAra kADhyo ane nirdhanatA nivAraNArthe mahAmUlyavAna ATha ratno ApyAM. kezavanI lobhavRtti hajI naSTa nahotI pAmI. teNe AgaLa musApharI laMbAvI. rastAmAM sArthavAhananI vRtti kezava pAsenAM ratno paDAvI levAnI thaI. te kezavane duHkha devA lAgyo. Ave vakhate kezave ananya zraddhAthI ekAsaNA karI zlokono pATha karavo zarU karyo. tenA prabhAvathI cakrezvarI devI pragaTa thayAM ane pelA Thaga-sArthavAhanane potAnA prabhAva batAvI bhagADI mUkyA ane kezavane vipattimAMthI choDAvyo. A vipattimAMthI mukta thaI kezava AgaLa vadhyo. viSama jaMgalamAM madhyAhnakALe sUryano tApa sakhata paDI rahyo hato. kezavane pANInI tarasa lAgI. teno zvAsa rUMdhAvA lAgyo. tene lAgyuM have thoDA ja samayamAM te mRtyu pAmaze. AthI zuddha adhyavasAyathI stotrano eka citte pATha karavA lAgyo. prabhunA dhyAnamAM evo ekAkAra thaI gayo ke potAnI tRSA paNa bhUlI gayo. devI pragaTa thayAM. tene pIvAne mIThuM pANI ApyuM. jaMgalamAMthI upADI kezavane vasaMtapura najIka mUkyo. kezave eka suMdara jinamaMdira baMdhAvI lakSmIno saccaya karyo. yama ane niyamanuM pAlana saMkalpabaLa vadhAre che ane sAthe sAthe prabhunI AjJAnA pAlanarUpa hoya che. te puNyAyamAM vRddhi kare che. yama ane niyama vinA koI paNa maMtra phaLato nathI. stotranA dareka ArAdhake potAnA jIvanane niyamavALuM banAvavuM joIe. vizeSa ArAdhanArthe ochAmAM ochuM ekAsaNa karavuM joIe. lobha-kaSAyano tyAga karavAthI ghaNI ApattimAMthI mukti meLavI zakAya che te A kathAno bodhapATha che. prabhAvaka kathA-5 (zloka 10-11) zrI aNahilapura pATaNa nAmanA zaheramAM kumArapAla nAmano rAjA rAjya karato hato. zrI hemacandrAcAryanA upadezathI rAjA parama jenadharmI banyo hato. te ja nagaramAM kapardI nAmano eka garIba vaNika raheto hato. te AcAryajInI pAse dharmopadeza sAMbhaLavA Avyo hato. te divase vyAkhyAnamAM prabhustutino mahimA varNavyo. kapardIe AcAryajIne pUchyuM ke prabhustuti kevI rIte karavI joIe ?" tenA javAbamAM AcAryajIe kadaIne bhaktAmara stotra zIkhavI ane vidhipUrvaka nitya pATha karavA kahyuM. kapardI prabhAtanA samaye ekAgra citte haMmezA varNamAtrAnI zuddhipUrvaka bhaktAmara stotrano pATha karavA lAgyo. eka divasa cakrezvarI devI pragaTa thayAM ane kapardIne kAmadhenu gAya ApI. A gAyanuM dUdha korA ghaDAmAM dohI levA jaNAvyuM ane te suvarNanuM banI jaze ema kahyuM. kapardIe 31 korA ghaDA kAmadhenu gAyanA dUdhathI bharyA je suvarNanA banI gayA. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo 421 kapardIe rAjA ane AcAryajIne bolAvI 31 suvarNa ghaDA batAvyA. A mahA Azcarya joIne sarva loko bhaktAmara stotra gaNavA lAgyA ane jaina dharmano mahAudyota thayo. A kathA parathI phalita thAya che ke prabhunuM nAmasmaraNa zraddhAbhaktithI levAmAM Ave to dareka manokAmanA paripUrNa thAya che. prabhAvaka kathA-6 (zloka 12) aMgadezanI rAjadhAnI caMpA nAmanI nagarImAM karNa nAmano prajApAlaka rAjA hato. te rAjAne buddhizALI ane jaina dharma pratye dRDha zraddhAvALo subuddhi nAmano pradhAna hato. eka vakhata rAjasabhAmAM koI bahurUpI jAdugara Avyo. teNe jAduI vidyAthI lakSmI sAthe viSNu, ziva ane brahmAnuM svarUpa banAvyAM. je joI AkhI sabhA Azcaryamugdha thaI gaI. A pramANe deva-devIonA kRtrima veza kADhI temanI mazkarI karato joI subuddhie tene devadevInI mazkarI na karavA jaNAvyuM; paraMtu jAdugara bIjAne khuza karavA Avyo hovAthI maMtrInuM kahevuM nahi gaNakAratAM chevaTe tIrthaMkaranuM rUpa banAvavA paNa taiyAra thayo. subuddhi pradhAna A sahana na karI zakyo. tene bIjo upAya nahIM maLatAM bhaktAmara stotranA 12mA zlokanuM smaraNa karavA mAMDyuM. cakrezvarI devI pragaTa thayAM ane tIrthaMkaranuM rUpa banAvanAra jAdugarane tyAM ja tamAco mAryo. tenI sarva kalA naSTa thaI gaI ane tenuM moDhuM vAMkuM thaI gayuM. ghaNA prayatno karavA chatAM sIdhuM thayuM nahi. AkhI sabhA hasavA lAgI. jAdugara gabharAI gayo. devIe kahyuM, jIvavAnI AzA rAkhato hoya to tuM subuddhinI kSamA mAMga. jAdugare subuddhinI kSamA mAMgI. pradhAne paNa devIne prArthanA karavAthI tenuM moDhuM sIdhuM karI dIdhuM ane rAjA tathA sabhAjanone jaina dharma ane stotrano prabhAva kahI saMbhaLAvyo. A vRttAMta najare joIne rAjA tathA sabhAjano jaina dharma tathA bhaktAmara stotra tarapha pUjyabhAva dhAraNa karavA lAgyA. A kathAnI samAptimAM lakhyuM che ke, sarve parama vevatAmeya stotra pevuM:' AvA camatkAra bAda badhA loko pa2ma devatA hoya tema A stotra bhaNavA mAMDyA. ahIM stotranI sarakhAmaNI maMtra sAthe thaI che. kyAMka kahyuM che ke, "yAvRzI bhAvanA yasya siddhi: mavatti tasya tAvRzI'. jevI jenI bhAvanA hoya che tevI ja tene siddhi prApta thAya che. A kathA dvArA prabhunA adbhuta svarUpano mahimA varNavavAmAM Avyo che. prabhunA jevI anupama, zAMtarasavALI mukhamudrA anya koInI hoI ja na zake. AthI ramatamAM paNa temanA jevuM rUpa dhAraNa karavuM taddana azakya che. prabhAvaka kathA-7 (zloka 13-14) zrI aNahilapura pATaNamAM satyaka nAmano eka dhanADhya vepArI raheto hato. tene badhI kalAomAM niSNAta ane guNiyala DAhI nAmanI eka catura putrI hatI. satyakanA gurunuM nAma Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 . || bhaktAmara tulyuM namaH | zrI hemacaMdrAcArya hatuM. gura mahArAje baMnene Atmahitakarabodha Apyo ane bhaktAmara stotranuM mahAbhya batAvyuM. te divasathI DAhI azuddhi TALIne stotrano niyamita pATha karavA lAgI. DAhI yauvana vayane prApta thaI tyAre tenAM lagna thayAM. DAhI bharUca sAsare javA nIkaLI. rastAmAM badhAe bhojana karyuM. paNa DAhIbahene na karyuM. kAraNa ke tene jinezvaradeva ane gurune vaMdana tathA bhaktAmara stotranuM paThana karyA pachI ja bhojana karavAno nitya niyama hato. rastAmAM rAtrinA samaye badhAM sUI gayAM tyAre teNIe 13mA ane 14mA zlokano ekacitte pATha zarU karyo. turata ja cakezvarI devI pragaTa thayAM ane bolyAM ke, "bhadra ! bhojana kara. tane zuM nyUnatA che ?" DAhI bolI ke mArA vratane pUraNa kara.' pachI devIe caMdrathI paNa u la ane jheranuM haraNa karanAra evo hAra tathA bIjo divya puSpothI banelo hAra ApyA. tathA gurunI pAdukA ApI. AcArya pravara guNAkarasUrijI mahArAja sAheba A zlokono be vidyAo sAthe saMbaMdha joDe che. eka viSAyahAriNI vidyA ane bIjI tribhuvana svAmInI vidyA. Ama to A zlokamAM vidyAnI sUcanA zodhavI muzkela che paNa tribhuvana" zabda 14mA zlokanA bIjA padamAM che. A baMne zlokono eka ja sAthe meLa karavo joIe. zrI guNAkarasUrijI kahe che ke "jinAH tulyaguNAH, tulya phaladAH sarve" - badhA ja jinezvara bhagavaMto tulya guNavALA ane tulya ja phaLa ApavAvALA hoya che. DAhIbahenanI bhaktithI prasanna thaI cakrezvarI devIe je hAra Apyo tenA madhya maNimAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM pratibiMba hatuM. A divya hAra DAhIbahene bharUcamAM zrI munisuvratasvAmInA kaMThamAM Aropita karyo ane hAra na karamAtAM evo ne evo ja rahyo. gurupAdukAne te haMmezAM vaMdana karatI. hArathI teNe anekanAM jhera utAryA. tenA zvasura pakSanA badhA mANaso paNa daDha jainadharmI banyA ane bhaktAmara stotranA ArAdhaka banyA. prabhAvaka kathA-8 (zloka 15) bharatakSetramAM Avela kozala dezanI rAjadhAnI ayodhyA nAmanI nagarImAM potAnA nAma pramANe guNavALo sajjana nAme rAjA rAjya karato hato. eka vakhata rAjAne duSTa yoginI vaLagI ane tethI rAjA ghaNokharo samaya bebhAna avasthAmAM rahevA lAgyo. rAjAnA maMtrI sAmato jaina dharmI hatA tethI tyAM birAjamAna zrI guNasenasUri nAmanA jainAcArya pAse teo gayA ane vinaMtIpUrvaka kahevA lAgyA ke "mahAtmana ! amArA rAjAne svastha karI doSamukta karavAno upAya batAvo." temanI vinaMtIne mAna ApIne zrI guNasenasUrijIe bhaktAmara stotranA 15mA zlokanuM tathA tenA maMtranuM ekacitte dhyAna dharyuM jenA prabhAvathI zrI cakezvarI devI pragaTa thayAM temaNe kahyuM ke gurjaradezamAM haMmezAM kAyotsargamAM rahetA moTI labdhivALA evA mallamuninA caraNodakathI rAjA yoginInA doSathI mukta thaze. mallarSi muninA caraNodakanuM jaLa chAMTavAthI rAjA yoginInA vaLagADamAMthI mukta thayo. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo - 423 pU. guNasenasUrijI e paMdaramA zlokano jApa karatAM cakrezvarI devIe AvIne mallaSi munino prabhAva jaNAvyo. mallaSi munine cakezvarI devI Adi ghaNAM devadevIonI sahAya hatI. AcArya guNAkarasUrijI e tathya dhyAnamAM lAve che ke mahAmuninAM caraNajaLathI paNa ghaNAM devadevIo prabhAvita thayAM hoya che. zrI cakrezvarI devI bhaktAmara stotranI ja adhiSThAyikA rUpe nahIM paNa taponiSTha sAdhu bhagavaMtonI paNa adhiSThAyikA rUpe mahAna zAsanasevA kare che. A zlokamAM baMdhamokSiNI vidyA ane svapnavidyA e be vidyAo rahelI che. prabhAvaka kathA-9 (zloka 16-17) soLamA ane sattaramA zlokamAM anukrame zrI saMpAdinI ane zrI aravidyocchedinI vidyA samAyelI che. A kathA to jainazAsananA mahAna kANika mahApuruSono itihAsa che, je A pramANe jANavo. saMgarapura nAmanA zaheramAM saMgara nAmano rAjA rAjya karato hato. tenA gurunuM nAma dharmadevAcArya hatuM. rAjAne eka putra hato. tenuM nAma kelipriya hatuM. kALAnukrame te yovanAvasthAne pAmyo. rAjA jeTalo zraddhALu ane nItimAna hato teTalo ja kelipriya, nAstika ane krUra hato. eka vakhata kelipriya tenA mitro sAthe jaMgalamAM zikAra karavA mATe gayo te vakhate udyAnamAM guru bhagavaMta dharmadevAcArya birAjamAna hatA. temaNe rAjakumArane dharmopadeza ApavA mAMDyo paNa te rAjakumAra svacchaMdapaNe game tema bolavA lAgyo. gurubhagavaMtane lAgyuM ke A durlabhabodhi jaNAya che, tethI temaNe bhaktAmaranI 16mI-17mI gAthAnuM ekacitte dhyAna dharyuM, jenA prabhAvathI cakrezvarI devI hAjara thayAM. gurudeve devIne kahyuM ke A rAjakumArane nArakI duHkho dekhADI pratibodha pamADo. tema ja thayuM ! cakrezvarI devIe rAjakumArane bebhAna banAvI narakanAM dAruNa duHkhono AbhAsa karAvyo. je dazyo joIne kelipriya ghaNo ja bhaya pAmyo ane pApanA phaLa dekhI dhrUjI UThyo. pachI devIe tene hozamAM ANyo. kelipriya hozamAM AvatAM ja gurudevanAM caraNomAM paDyo ane dharmanuM rahasya samajAvavA vinavavA lAgyo. dharmanuM rahasya samajAtAM ja nUtana jIvana jIvavAnI pratijJA sAthe kelipriya pAcho pharyo. bhaktAmara stotranA guNagAna gavAyA; jaina dharmano jayaghoSa thayo. nAstikane paNa Astika banAve evo prabhAva A 16mA-17mA zlokamAM rahelo che. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 // bhaktAmara tulyuM namaH II prabhAvaka kathA-10 (zloka 18) aNahilapura pATaNa zahe2mAM kumArapALa nAmano rAjA rAjya karato hato. zrI udayana maMtrInA putra AMbaDane tenI sevAnA badalAmAM 'lATa' deza bakSisamAM Apela hato. te haMmezAM bhaktAmara stotrano niyamita pATha karato hato. eka vakhata bhRgukaccha nagarathI nIkaLI kAma prasaMge bahAra javA nIkaLyo. jatAM jatAM rastAmAM eka giri guphAovALI aTavImAM te AvI caDyo. teNe bhaktAmara stotranA 18mA zlokanuM eka citte paThana karyuM jenA prabhAvathI cakrezvarI devI hAjara thayAM ane prasanna thaI tene viSanuM viharaNa karanAra tathA vighnanuM nivAraNa karanAra caMdra samAna tejasvI evA caMdra prabhunuM biMba ApyuM ane bIjuM je kAMI joItuM hoya te mAMgavA kahyuM. tyAre AMbaDe haMmezAM aniSTa phaLane mAravAvALI nAgavallI mAgI je ApIne cakrezvarI devI adazya thaI gayA. devIe ApelI mUrtinI AMbaDa roja pUjA karavA lAgyo. rAjaAjJAthI koMkaNa dezanA mallikArjunane haNIne tenI ATha vastuo prApta karI rAjAnA caraNamAM dharI tethI rAjAe AMbaDane rAjapitAmahanuM biruda ApyuM. tyArapachI mAtAnA pagamAM paDI namaskAra karyA paNa mAtAne nArAja joI temane kAraNa pUchyuM to mAtAe kahyuM H rAjahatyAnA lAgelA pApanA nivAraNa mATe tuM bhRgukacchamAM 'zakuni vihAra' vagereno jIrNoddhAra karAve nahIM to huM zI rIte prasanna thAuM ? AMbaDe A sAMbhaLI zrI hemacaMdrAcAryanA sAnnidhyamAM jIrNoddhAra karAvyA. pratiSThA samaye teNe dIdhelA utkRSTa dAnane joI AcAryazrI bolyA ke A kaliyugamAM tAro janma thayo hovA chatAM teM kaliyugane bhulAvI dIdho che.' ane bhaktAmara stotrano jayajayakAra thayo. A rIte 18mA zlokamAM 'doSa nirnAzinI' mahAvidyA vidyamAna che. jenAthI AMbaDane rAtrinA samaye lAgatA bhayanuM nivAraNa paNa thayAno ullekha paNa che. prabhAvaka kathA-11 (zloka 19) vizAlA nAmanI nagarImAM jainadharmI lakSmaNa nAmano zreSThI hato. teNe guru rAmasuri pAsethI AmnAya sahita bhaktAmara stotra zIkheluM hatuM. jeno haMmezAM zuddha bhAvathI jApa karato hato. eka vakhata rAtrinA samaye ekacitte bhaktAmara stotranA 19mA zlokanuM zeTha dhyAna dharatA hatA. te samaye cakrezvarI devI padhAryAM ane temaNe zeThane tejomaya maNi Apyo. ema kahyuM ke jyAre koI paNa ThekANe bhayaMkara aMdhakAra hoya tyAre tuM A 19mA zlokanuM smaraNa karaje ane maNine AkAzamAM uchALaje jenAthI caMdra jevo prakAza phelAze. tArI icchA hoya tyAM sudhI maNi AkAzamAM raheze pachI pAcho te Ni tArI pAse AvI mULa sthitimAM raheze.' Ama kahIne devI adRzya thaI gayA. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo 425 eka vakhata mAlavAno rAjA mahIdhara potAnA samartha zatrune jItavAne ane jIvato pakaDavA mATe sainya laIne nIkaLyo. rastAmAM gADha jaMgala AvyuM ane te samaye rAtri paDI gaI. sainyane AgaLa vadhavuM muzkela thaI gayuM. A vakhate lakSmaNa zeTha paNa rAjA sAthe hatA. temaNe rAjAne kahyuM ke, "he rAjana ! Apa AjJA Apo to pUrNa candra Apane dekhADuM ane sainya mATe rAtrine divasa jevI karI dekhADuM." rAjAe saMmati ApatAM kahyuM, jo te pramANe tuM mArA upara upakAra karIza to huM tAruM manovAMchita pUrNa karIza.' lakSmaNa zeThe bhaktAmara stotranA 19mA zlokanuM dhyAna dharI maNi uchALI kRtrima candramAM utpanna karyo ane sainya zatru rAjA upara savAra thatAM sudhImAM hallo karyo ane rAjAe zatru rAjAnI rAjadhAnI kabaje karI. lakSmaNa zreSThIne rAjAe aDhaLaka dhana ApI sauthI vadhu dhanavAna banAvI dIdho. zreSThIe kahyuM ke A badho prabhAva bhaktAmara stotra ane tenA 19mA zlokano che. A zlokanA rUpAMtaramAM kahevAyuM che ke AkAzamAM rahelA maNine pAcho kheMcavAmAM paNa 19mA zlokanuM pAchuM smaraNa karyuM. Ama punaH AkarSaNanI zakti A zlokamAM mAnavAmAM Avela che. A zlokamAM azivopazamanI vidyAthI mukta jaNAvI che. eka vAta dhyAnamAM levA jevI che ke A zlokanA sAtamA, cotrIsamA, chatrIsamA, sADatrIsa ane ADatrIsamA akSarone ekasAthe vAMcavAmAM Ave to zivazAnI niM evo zabda vAMcI zakAya che. jeno artha azivane dUra karanAra evo thAya che. prabhAvaka kathA-12 (zloka 20) zrI nAgapura nAmanA nagaramAM mahIpati nAmano rAjA rAjya karato hato. tene mAnIto somadeva nAmano purohita hato. te nagaramAM vihAra karatAM karatAM zrI vijayasenasUri nAmanA jainAcArya padhAryA. teo haMmezAM rAtrinA samaye bhaktAmara stotrano pATha karatA hatA. 20mA zlokanuM ciMtana karatAM hatAM te vakhate zrI cakrezvarI devIe pragaTa thaIne badhI ja jAtanA praznonA uttara jANavAnI vidyA ApI. mahIpati rAjA eka divasa darabAra bharIne beTho hato te vakhate tenI rANInA garbha saMbaMdhI sabhAmAM beThelA rAjapurohitane ane anya jyotiSIone prazna karyo ke . amAre tyAM putra thaze ke putrI ? tathA tenA janmathI mAre tyAM zuM thaze ?" rAjAnA A praznanA javAbamAM rAjapurohita ane anya jyotiSIo mauna rahyA. tethI zrI vijayasenasUrine mAnavapUrvaka darabAramAM bolAvI rAjAe A ja prazna pUchyo. tyAre AcArya mahArAje kahyuM ke - "AvatI kAle tamArAM paTTarANIne traNa netravALo eka putra janmaze ane pachI te bAramA divase ApanA mukhya hastinuM maraNa thaze." Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426* // bhaktAmara tubhye namaH / A sAMbhaLI brAhmaNo hAMsI karavA lAgyA. paraMtu bIje divase paTTarANIe traNa netravALA putrane janma Apyo. ane bAramA divase paTTa hastinuM maraNa thayuM. Ama guru mahArAje kahelAM vacano satya thayAM. mahIpati rAjAe guru mahArAjane bolAvIne rAjya siMhAsana upara besADavA. je brAhmaNo gurunA vacananI hAMsI karatA hatA temanA mukha jhAMkhAM paDI gayAM. teo gurudevane vaMdana karavA lAgyA. tyAre prasanna mukhe guru mahArAja AzIrvacana ApatAM bolyA ke, "je traNe lokano AdhAra che; jenAthI samudra, megha, sUrya ane caMdra niyama mujaba cAle che; jenI kRpAthI sura-asura manuSyo ane rAjAo vaDe tene saMpadA bhogAvavA de; jenA Adeza pramANe ciMtAmaNi ratna, kAmadhenu ane kalpavRkSAdi varte che te zrI jinendra kathita dharma tamone zAzvata lakSmI Apo.' Ama haMmezAM sukha ApanAra jaina dharmanA mahimAnuM zravaNa karI rAjAe ane bIjAoe jaina dharma svIkAryo. A zloka sUrimaMtra che. prabhAvaka kathA-13 (zloka 21) zrI vAyaka nAmanA gAmanI aMdara parakAyApraveza vidyAnA jANakAra zrI jIvadesUrie bhaktAmara stotranA 21mA zlokano AmnAya sahita jApa karIne cakrezvarI devI pAsethI sarva devone pragaTa karavAnI zakti prApta karI hatI. zrI jIvadevasUri vihAra karatAM karatAM soraTha dezamAM zrI devapattanuM (prabhAsa pATaNa) nagaramAM padhAryA. zrI somanAtha mahAdevanuM prasiddha maMdira tyAM AveluM hatuM. pahelAM A gAmamAM jainonI ghaNI vastI paNa hAlamAM eka paNa jaina maMdira nahi jovAthI sUrijIne gAmamAM tapAsa karatAM mAlUma paDyuM ke muni mahArAjanA vihAra vinA ane gAmamAM brAhmaNonuM prasiddha tIrthasthAna hovAne kAraNe ghaNAM jaino brAhmaNadharmI thaI gayA ane tethI atyAre koI jena nAMmane paNa jANatuM nathI. A sAMbhaLI sUrijIne khUba ja duHkha thayuM ane jainone pharIthI jaina banAvavAno vicAra thayo. AthI teo potAnA ziSyo sAthe prasiddha somanAtha maMdiramAM gayA. A vAta lokomAM phelAI ke koI jaina sAdhu ziva maMdiramAM gayA che. tethI loko ekatrita thavA lAgyA. sUrijIe cakrezvarI devI pAsethI meLavelI vidyAnA prabhAvanA AdhAre somezvarane bolAvyA pachI brahmA tathA viSNune prAsAdamAMthI AvatA batAvyA. sUrya, gaNeza, skandha vagerene paNa batAvyA. Ama badhA devone eka sAthe pragaTa thayelA joI Azcaryamugdha banI gayA. vaLI zivane caMdraprabhunA jina maMdira tarapha jatA, Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo - 427 namana karatA, namana karI prabhuno hAtha - AMgaLA ane prabhune temano hAtha pakaDatA batAvyA. A pramANe batAvIne pachI hariharAdine adazya thatA paNa batAvyA. A pramANe lokoe jene mahAtmAno prabhAva joyo ane jaina dharmanI sAcI mahattA loko samajI gayA. jaina zAsananI unnati thaI. sAdhu mahArAjo paNa cAturmAsa karavA ahIM AvavA lAgyA. ane jaina dharmanI mahattAno saMcArava loko para thato rahyo. A zlokamAM caMdraprabhusvAmIno ullekha thayo che. zrI caMdraprabhusvAmIno aciMtya prabhAva manAyo che. jaina dharma ane deva pAse anya dharma ane devonuM koI vajUda nathI, temanuM rUpa dhAraNa karI zakAya che. athavA temane hAjara karI zakAya che. vastutaH jaina dharma bejoDa dharma che. prabhAvaka kathA-14 (zloka 22). zrI bhaktAmara stotranI 14mI kathAmAM mahAna vidyAsiddha AyakhapuTAcAryanI A kathA che. A AcArya bhagavatanuM nAmagrahaNa paNa mahAna siddhine ApanAruM manAyuM che. A zlokono ArAdhya maMtra sUrimaMtra ja kahevAyo che. AryakhapuTAcArya paNa sUrimaMtra siddha karela mahAtmA che. emaNe paNa bhaktAmaranA A zloka(22)nI ArAdhanA-sAdhanA karI tevo ullekha khUba ja bhAvanA prere tevo che. A AcArya bhagavaMte potAnI A mahAna sAdhanAthI guDazastrapattana maMdiranA yakSanI mUrtine ane be mahAna kuMDIone paNa pAchaLa calAvI hatI. maMtra-camatkAra dvArA jinazAsanano mahAna prabhAva karyo hato. prasaMga kaMIka A rIte banyo hato. zrI guDazastrapattana nAmanA nagaramAM vRddhakara nAmanA bauddhAcAryane zAstrArthamAM bhuvanamunie harAvyo hato. te bauddhAcArya marIne yakSa tarIke utpanna thayo. ane yakSanA bhavamAM jaina saMghane upadrava karavA lAgyo. tenuM damana karavA jaina saMghe jeNe 22mA zlokanI sAdhanA karI che tevA vidyAsiddha AryakhapuTAcAryane vinaMtI karI guDazastrapattana bolAvyA. AryazrI yakSanA maMdire jaI tenA kAna para paga rAkhI cotarapha vastra lapeTI kapaTa nidrAmAM sUI gayA. pUjArIe uThADyA paNa te na UThyA. rAjAne pharI yAda karI, rAjAe kopAyamAna thaIne hukama karyo ke tene paththara ane lAkaDI vatI khUba mAra mArIne paNa uThADo. AryazrIne to kaMI asara na thaI paNa rAjAnA aMtaHpuramAM rahelI strIone te mAra paDavA lAgyo. AthI rAjA samajI gayo ke A koI vidyAsiddha puruSa che. tethI rAjAe madhura vacana dvArA AryazrIne zAMta karyA. tyAre kapaTa nidrA tyajIne AryakhapuTAcArya jAgrata thayA pachI temaNe yakSane kahyuM ke tuM mArI sAthe cAla. tyAre te sAthe cAlyo ane ziva-vinAyaka vagere devamUrtio paNa cAlavA lAgI. vaLI khUba vajanadAra paththaranI mUMDI ja eka hajAra puruSo uThAvI zake tevI hatI te paNa AryazrIe potAnI pAchaLa pAchaLa calAvI. rAjAnI vinaMtIthI AryazrIe yakSane pAcho mokalyo ane kuMDIo Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 - || bhaktAmara tunyuM namaH || tyAM ja rahevA dIdhI. temano Avo adbhuta prabhAva joIne rAjA ane prajA jinazAsananA bhakta thayA ane zAsanano mahimA vistaryo. prabhAvaka kathA-15 (zloka 23) A kathA paNa AryakhapuTAcAryanI mahAmaMtra siddhinI jayagAthA che. bhaktAmara stotranI trevIsamI gAthAnI sAdhanA karI temaNe zrI cakrezvarI devInI pAsethI duSTa vyaMtarane kanja karavAnuM varadAna meLavyuM hatuM. zrI AryakhaTAcArya vihAra karatAM karatAM "ujjayinI" nAmanI nagarImAM AvyA. sAMjano samaya thaI javAthI AcArya mahArAja rAtri vitAvavA mATe hiMsApriya caMDikAdevInA maMdiranI najIkanI bhUmimAM rahyA. caMDikAdevI AcAryajIne dhyAnastha avasthAmAM joIne krodhAyamAna thaI gaI. temanA gaLe nakha mAryo. je teNInA kapALamAM ja lAgyo. A pramANe thavAthI devIe upasarga karavAnuM choDI daI AcAryajInA pagamAM paDI kSamA mAMgI ane kahyuM ke Apa koI AjJA Apo. zrI AyakhapuTAcAryajIe jIvahiMsA baMdha karavAnuM kahyuM ane temanA para thatA upasarganuM nivAraNa karyuM. savAre devI AcAryajInI pUjA-vaMdanA karI maMdiramAM pAchI gaI. tenA kapALamAM thayela nakharekhA tevI ne tevI ja kAyama rahI. caMDikAdevIne ahiMsaka banAvI AcArya khapUTAcArya janam jayati zAsanamuno jayanAda karyo. lokoe A jANyuM tethI teoe AcAryajIno upadeza zravaNa karI samyakatva aMgikAra karyuM. ane Ama jaina zAsana jayavaMtuM banyuM. AvA prakAranI kathAo devI duniyAnI vAto spaSTa karatAM hoya che. jenAcAryanI mahAnatA hoya che ke teo potAnA tapa dvArA ane upadezanA prabhAvathI devIne paNa ahiMsaka banAve che. prabhAvaka kathA-16 (zloka 24-25). zauryapura nagaranA jitazatru rAjAnI A vAta che. vasaMta RtumAM rAjA potAnI rANIo sAthe udyAnamAM krIDA karato hato tyAM acAnaka koI vyaMtara rANIone vaLagyo. AthI rANIo gAMDAnI mAphaka ceSTA karavA lAgI. rAjAe turata ja maMtra-taMtrane jANanArAone vyaMtarane kADhavA mATe bolAvyA. teoe khUba prayatno karyA chatAM niSphaLa gayA. A samaye vihAra karatAM karatAM zvetAmbarAcArya zrI zAMtisUrijI padhAryA. bhaktAmara stotranI 24mAM zlokanI ArAdhanA karavAthI teo para cakezvarI devI prasanna thayelAM hatAM. A eka ciMtAmaNi maMtra che. rANIne vyaMtara vaLagyAnA samAcAra sAMbhaLyA tyAre zAsananI prabhAvanA vadhe e icchAe AcAryajIe avadhUtano veSa dhAraNa karyo ane rAjA pAse AvyA. kahyuM ke huM rANIone doSamukta karI zakuM tema chuM. rAjAe vinaMtIpUrvaka tema karavA kahyuM. AcArya mahArAje zuddha nirmaLa jaLa maMgAvIne abhimaMtrita karIne ApyuM ane kahyuM ke A jaLa dareka rANInI AMkha para chAMTo ane tenuM pAna paNa karAvo.' A pramANe karavAthI duSTa vyaMtara turata ja palAyana thaI gayo. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo - 429 zrI zAMtisUri mahArAje rAjA-rANIne upadeza ApatAM kahyuM ke "samyaka darzana, jJAnacaritra, traNa koTa yukta ane aThAra hajAra zIlanA aMgo vaDe yukta, uttama sUtrarUpa kAMgarA vaDe sahita, dayA Adi rUpa daravAjAvALo, kSamA Adi yaza prakAranA yatidharmarUpa yaMtravALo ane zamarUpI pANIno bhaMDAra evA sadharmarUpa - karma rU5 zatruthI bhayabhIta thayelA chemanuSyo ! tame Azraya karo" Ama jaina dharmanA tatvajJAnanI bodhavArtA saraLa bhASAmAM kahI Avo dharmopadeza sAMbhaLI rAjA-rANI jenadharmI banyAM. jena zAsananI prabhAvanA vadhI. aneka bhavya jIvo jainadharmI banyA. keTalAka AcArya bhagavaMto gAthA 20thI 25 ema cha gAthAo ne ArAdhyamaMtra, sUrimaMtra mAne che. tema keTalAka AcAryo bhagavaMto A cha gAthAne ArAdhyamaMtra tarIke ciMtAmaNi maMtrane mAne che. zrI mAnatuMgasUrIzvarajI ma.sA.nI anya kRti bhayahara stotra, namiUNa stotramAM Aja ciMtAmaNi maMtrano mahimA che. ciMtAmaNi maMtra jaina zAsanano mahAna maMtra che. tethI A zlokono prabhAva vizeSa che. zrI namiUNa stotramAM to kramathI goThavelo maLI Ave che. tema A ciMtAmaNi maMtra bhaktAmarathI gAthA 21 ane 22mAM sUcanarUpa prApta thato lAge che. 21mI gAthAno 3.26-47 mo akSara anukrame "va - 5 - ha' che. prAkRtamAM badhA "sa' eka ja hovAthI tene "vasaha' rUpe vAMcI zakAya che. ane ATalA akSarothI ciMtAmaNi maMtranuM sUcana jarUrI samajI zakAya. A ja rIte A ja gAthA 21 nA 38-26-47 ane 48 akSaromAMthI 'viSahara' paNa vAMcI zakAya che. te ja rIte gAthA raramAM 22-43-38mA akSarone vAMcatAM "prAsa' eTale lagabhaga pAsa' zabdanuM sUcana mAnI zakAya che. have thoDI ja akSaromAM toDa-maroDa thAya to A ja bAvIsamI gAthAmAMthI skuliMga' zabda paNa besADI zakAya tema che. ane nimiUNa' zabda paNa besADI zakAya tema che. Ama A gAthAo parathI kathAonuM anupama mahattva che. prabhAvaka kathA-17 (zloka 26) aNahilapura pATaNamAM caNA vecIne jIvana pUrNa karanAra canika nAmano eka nirdhana vANiyo raheto hato. eka samaye pherI mATe jatAM rastAmAM tene udyotanasUri nAmanA jaina sAdhuno meLApa thayo. sAdhue tene pUchyuM ke, "kaMI dharmakaraNI karo cho ke kema ?" uttaramAM canike kahyuM ke dharmakArya kevI rIte karI zakuM? huM to nirdhana chuM. paMtha samAna koI ghaDapaNa nathI, dAridraya samAna koI parabhAva nathI, maraNa samAna koI bhaya nathI ane sudhA - bhUkha samAna koI vedanA nathI." gurue kahyuM ke dharmathI dhana maLe che. dhanathI ja saghaLAM kAmabhoganA sAdhano prApta thAya che Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 4 // bhaktAmara subhya namaH | kAmathI indriyajanya sukha utpanna thAya che. kAryanA arthe kAraNano vicAra karavo joIe. A badhAnuM kAraNa dharma che. mATe ja tattvavettAo kahe che ke dharma sevavo joIe.' temaNe canikane ArAdhanA mATe bhaktAmarano ra6mo zloka Apyo. AcAryajIe canikane ArAdhanA karavA mATe kahyuM ke (1) tumya namastribhuvanArtiharIya nAtha ! (2) 108 navakAra maMtra, (3) paMcAsarA pArzvanAtha bhagavAna tathA zrI AdinAtha bhagavAnanI bhakti (4) zrI mahAlakSmInI pratimAnI ArAdhanA. A mahA sahAyaka sAdhanA che. bhaktAmaranI ArAdhanA karanAra uparane zrI cakezvarI devI prasanna thAya che. cakrezvarI devI ane mahAlakSmI devI A baMne sakhIo che. jo cakrezvarI devI prasanna thAya to te potAnI sakhIne bhaktanuM dAridraya dUra karavA sUcavI zake che. mATe thaIne ra6mA zlokamAM mahAlakSmInI ArAdhanA che. canika mahAlakSmInI ArAdhanA karato hato. temAM tene parastrIgamana varyu hatuM. tethI tenI parIkSA mahAlakSmIe karI hatI ane potAnA vratathI calAyamAna na thatAM mahAlakSmI sAkSAt pragaTa thayAM hatAM ane tenA dAridrayano nAza karavA tenA gharamAM rahelA traNa koThI caNA sonAnA banAvI dIdhA hatA. anike paNa zrI cakrezvarI devI sahita zrI AdinAtha bhagavAnanuM maMdira baMdhAvyuM tathA zrI mahAlakSmI devInI maMdirano jIrNoddhAra karAvyo. A zlokamAM cAra vAra "tulya zabda AvatAM dhaM' zabda cAra vAra Avyo. mAtra thakAra' mATe ja kahevAya che ke yakAra mitramilana, ISTaprApti, dhyAna-sAdhanA ane sAtvikatAnI jAgRti mATe upayogI bIjAkSara che. atre lakSmI prApti artha koI paNa jAtanI iSTa prApti evo karavo evuM zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebanuM mAnavuM che. A zlokamAM traNa bhuvananA nAthanI vaMdanA karavAmAM AvI che. tethI tenuM mahAbhya paNa vizeSa che. A zlokanA japa dvArA thatA prabhAvane A kathA dvArA zrI guNAkarasUri ma.sA.e rajU karyo che. prabhAvaka kathA-18 (zloka 27) godAvarI nadInA kAMThe AvelA pratiSThAnapura nagaranA rAjA hAlanI A kathA che. putraprApti mATe teNe zaMkara Adi devonI pUjA, ArAdhanA, tapasyA karI paNa kaMI phaLI nahi. tyAM koI jaina sAdhu vihAra karatAM AvelA tene rAjAne pUchyuM ke "mane putra thaze ke nahi.' munirAje kahyuM ke he rAjana ! tapasyApUrvaka ekacitte bhaktAmara stotranI ArAdhanA karo ke jenAthI cakrezvarI devI tamArI manokAmanA pUrNa karaze.' Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo che 431 A jApanA prabhAvathI traNa divasamAM zrI cakrezvarI devI prasanna thayAM. devIe eka apUrva puSpamALA zrI hAla rAjAne ApI ane puSpamALA rANInA kaMThamAM paherAvavA kahyuM. A mALAnA prabhAvathI rAjAne tyAM putrano janma thayo. te putranuM nAma cakradAsa rAkhavAmAM AvyuM. ahIM je traNa divasanI ArAdhanA karI che te bhaktAmara stotrano traNa divasa maMtrasAdhanA mATe agatyano samaya che. mATe hAla rAjAe traNa divasano bhaktAmarano akhaMDa jApa karyo haze. prabhAvaka kathA-19 (zloka 31) zloka 28, 29, 30mA zlokamAM koI kathA ApavAmAM AvI nathI. zloka 31nI TIkAmAM gopAlaka-gopAlanI kathA ApavAmAM AvI che. siMhapura nAmanA nagaramAM gopAla' nAmano eka saraLa prakRtivALo kSatriya raheto hato. nirdhanatAne kAraNe lIdhe, lokonI gAyo carAvato hato. bhadra prakRtinA govAlane jena muni mahArAje dharmAziSa ApyA ke jenA pratApa vaDe prANIo grahamAM lakSmI mukhamAM bhAratI, be bAhumAM zaurya, hAthamAM tyAga, hRdayamAM sabuddhi, zarIramAM saubhAgyanI zobhA, dizAomAM yaza, guNIjanomAM pakSapAta thAya che. te iSTa ane maMgaLanI paraMparAne karanArA dharmalAbha tamane ho.' dharmadezanA ApatAM muni mahArAje gopAlane zrI bhaktAmara stotra ane zrI navakAra maMtra bhaNAvyo ane kahyuM ke, 'Ano jApa karavAthI A bhava ane parabhavamAM tuM sukhano bhoktA thaIza. ane vAva mokSa sukhane pAmIza.' gopAle lAMbA samaya sudhI dararoja navakAra maMtra ane bhaktAmara stotrano pATha karyo ane jainAcAranuM pAlana karyuM. eka rAtre svapnamAM teNe traNa chatra vagere pratihAryo sahita zrI RSabhadeva bhagavAnanAM darzana thayAM. bIje ja divase savAre gocara bhUmimAM zrI RSabhadeva bhagavAnanA jinabiMba pragaTa thayeluM joyuM. gopAle jhUMpaDI bAMdhIne pratimAnI sthApanA karIne cha mAsa sudhI zrI bhaktAmara stotra ane navakAra maMtrano traNe kALa jApa karyo. 31mA zlokanuM smaraNa karatAM zrI cakezvarI devIe prasanna thaIne gopAlane rAjA thavAnuM varadAna ApyuM. siMhapuranA rAjA akasmAtuM niHsaMtAna maraNa pAmyA. sarvae maLIne nakkI karyuM ke mahArAjanI eka hAthaNI kaLaza jaLathI jenA upara abhiSeka kare teno rAjyAbhiSeka karI rAjA banAvavo ane hAthaNI pharatI pharatI jaMgalamAM gopAla jyAM eka jhADa nIce beTho hato tyAM AvI kaLazamAMnuM jaLa gopAla para DhoLI abhiSeka karyo. gopAlane nagaramAM lAvavAmAM Avyo ane rAjyAbhiSeka karyo. rAjA thayA pachI gopAle tenuM nAma devadatta rAkhyuM. eka vakhata duzmananuM sainya yuddha mATe caDhAI karI AvyuM tyAre cakezvarI devInuM nAmasmaraNa karyuM. yuddha zarU thatAM ja duzmananuM lazkara citranI mAphaka halanacalananI kriyA vagaranuM khaMbhita - jaDa thaI gayuM. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 che |bhaktAmara tulya namaH | gopAla devadatte zrI RSabhadeva bhagavAnanuM eka gaganacuMbI jina maMdira banAvyuM ane jaina zAsanane jayavaMtuM banAvyuM. cha mAsa sudhI trikALa bhaktAmara stotrano jApa lAbhadAyaka che. prabhAvaka kathA-20 (zloka 33) gajarAtanA bhImadevanA senAdhipati jiNahAkanI jaina vIratAnI A kathA che. A mahAna daMDAdhipatie dhavalapura(dhoLakA)nA samasta kSetrane corothI mukta karAvyuM hatuM. A kathA anyatra paNa prasiddha che. A mahAna zrAvakanI upara navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrijI mahArAjAe kRpA karI hatI. muzkelIothI potAno jIvananirvAha calAvatA, jiNahAka zrAvakane zrI cakrezvarI devInI pratimA, zrI RSabhadeva bhagavAnanI pratimA tathA zrI pArzvanAtha bhagavAnano maMtra--Aya Apyo. A kalikuMDa maMtrane ja A gAthAno maMtra gaNAvyo che ane A maMtra sAthe zrI bhaktAmara stotra roja gaNavAnI salAha ApI. jiNahAka roja zrI pArzvanAtha bhagavAna ane zrI RSabhadeva bhagavAnanI pUjA karIne traNeya kALa bhaktAmara ane kalikuMDa maMtra gaNato hato. A ArAdhanAthI tuSTa thayelI cakrezvarI devIe jyAre jiNahAkane 33mo zloka gaNato hato tyAre potAnI pratihArIne tenI sAme pragaTa karI. A sevikA pragaTa thaI joIne bolI ke, "amArI svAminI zrI cakrezvarI devI tArA pratye prasanna thaI che ane tethI teNIe tArA mATe A ratna mokalAvyuM che te tArI bhujA para bAMdhavAthI tuM sarvane vaza karI zakIza.' A rana bAMdhyA pachI ja teNe corone mArI bhagADyA hatA ane potAnuM ane potAnA mAlanuM rakSaNa karyuM hatuM. bhImasena rAjAe tene samagra gurjara bhUmikAmAMthI coro tathA coronuM nAmonizAna kADhI nAkhavA kahyuM hatuM. A kArya jiNahAke pUrNa karyuM hatuM ane anukrame te bhImasena rAjAnA mahAna daMDAdhipadane pAmyo hato. zrI dhavalapuramAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanuM vizALa jinamaMdira banAvyuM ane kasoTI ratnamAMthI zyAma varNavALI zrI pArzvanAtha bhagavAnanI bhavya pratimA banAvI. A mahAna jinAlayamAM pU. A. deva zrI abhayadevasUrIzvarajI masA.nA hAthe pratiSThA karAvI zrI cakezvarI devInuM paNa maMdira banAvyuM teNe sUrijI pAse navAMgI vRttinI seMkaDo prato lakhAvI. A zaheramAM atyAre paNa poTalIvALAnuM dAna koI letuM nathI je jiNahAke mApha karAvyuM hatuM. te rivAja haju paNa cAlu che. trikALa bhaktAmaranA jApathI keTalo lAbha thAya che tenI eka kathA vadhu jANavA jevI che. ghaNI vAra mukhya ArAdhyadevI potAnI sahAyikA devI dvArA paNa kArya kare che. te paNa jANI zakAya che. prabhAvaka kathA - 21 (zloka 34) prastuta kathAmAM zrI pATalIputranA somarAjA rAjavInI vAta che. te rAjaputra nirdhanAvasthAne lIdhe tene dUra karavA mATe dezAMtare gayo hato. rastAmAM zrI vardhamAnasUri nAmanA jaina sAdhunA Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo 433 tene darzana thayAM. AcAryazrIno dharmopadeza sAMbhaLI jaina dharmano svIkAra karyo. ane temaNe somarAjane zrI bhaktAmara stotra tathA zrI navakAramaMtranA AmnAyo vidhipUrvaka batAvyA, jenuM te nitya paThana karavA lAgyo. anukrame pharatAM pharatAM te hastinApura nagare AvI pahoMcyo. tyAMnI rAjakumArI manoramA para madonmatta hAthIno upasarga thayo. AvI paDelA upasarga vakhate somarAje 34mI gAthAnuM smaraNa karyuM ane zrI cakezvarI devInA sAMnidhyathI hAthIne vazamAM laIne rAjakumArIne choDAvI. rAjAe inAmamAM sAruM dravya ApI vidAya karyo. somarAje bIjI vakhata rAjakumArIne vyAdhimAMthI mukta karI jenA hRdaya siMhAsana para somarAja birAjato hato. rAjAe potAnA DhaMDherA pramANe potAnI putrI manoramAne somarAja sAthe paraNAvI ane rAjyano cotho bhAga Apyo. Ama somarAja rAjya temaja rAjakanyAno bhoktA thayo. bhayanivAraNanA varNanavALI A gAthAnA maMtro aMge zrI guNAkarasUrIzvarajI mahArAja spaSTa jaNAve che ke "eSu vRteSu vakSyamANA: tat tat bhAharavRtavaNA eva maMtrA puna: puna: smartavyA: ato nApara maMtra nim II" zrI guNAkarasUrIzvarajInA uparokta ullekhano spaSTa artha thAya che ke zloka 34thI zloka 42 sudhInA zlokamAM anukrame - (1) hAthIno bhaya dUra karanAra (2) siMhano bhaya dUra karanAra (3) agnino bhaya dUra karanAra (4) sarpano bhaya dUra karanAra 5) yuddhano bhaya dUra karanAra (6) jalano bhaya dUra karanAra (7) vyAdhi rogano bhaya dUra karanAra (8) baMdhanano bhaya dUra karanAra zabdono ullekha che. A zabdo - A varNa - A akSaro ja maMtra che. mATe bIjA koI maMtronI A zlokanA ArAdhya maMtra rUpe jarUra nathI. zrI haribhadrasUrijI mahArAje potAnI TIkAmAM anya maMtro A zloka mATe saMbaMdhita batAvyA che. zrI bhaktAmara stotranA zlokonA prabhAvo vAMcavAmAM Ave che. A zlokono prabhAva zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebane thayo hato. temaNe potAnA bhaktAmara darzana' pustakamAM e prasaMga varNavatA jaNAvyuM che ke, "uTInA hAthInA vikarALa jaMgalamAM meM A gAthAnA camatkArono paNa anubhava karelo che. amArI tathA munirAja naMdiyazavijayanI pAchaLa hAthI doDIne Avyo hato. hAthInI bhayaMkara doDathI amane Azcarya thayuM hatuM. Akhare aMtima samaya samajI rastAnI eka bAjumAM gayA. tyAM navakAramaMtra amAro iSTa maMtra ane A bhaktAmaranI gAthAna pATha karatAM ja hAthI zAMta thaI gayo hato. teNe amArA caraNono sUMDhathI be-traNa vAra sparza karyo hato. ane khUba ja AnaMdapUrvakanI garjanA karI hAthI pasAra thaI gayo hato.' Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhaktAmara tulyuM namaH / / arthAt AjanA yugamAM paNa AvA anubhavo thAya che. bhaktAmara stotrano A zloka ja mahAna maMtrasamAna che. prabhAvaka kathA-22 (zloka 35) zrIpura nAmanA eka samRddha zaheramAM devarAja nAmano eka nirdhana zrAvaka raheto hato. nirdhana hovA chatAM manathI samRddha hato. ArAdhanA tenA aMtarane dhanavAna banAvI rahI hatI. jyAre jIvananI dazA badalavAnI hoya che tyAre tenI dizA svayaM badalAI jatI hoya che. devarAja vyApAra mATe keTalAka vyApArI sAthe sAtekapura javA nIkaLyo. jaMgalamAM thaIne rasto pasAra thato hato. jaMgala bhayAnaka hatuM ane sAMja paDI javAthI rAtri tyAM ja vitAvavAnI hatI. thoDI vAramAM bhayaMkara garjanA karato siMha AvI pahoMcyo. gabharAyelA sAthIo badhA devarAjanI najIka AvI pahoMcyA. devarAje parama zraddhAthI 35mA zlokanuM smaraNa karyuM. tenA prabhAvathI vikarALa siMha vazamAM AvI gayo. hiMsaka krodhI siMha devarAjanA caraNamAM vaMdana namaskAra karato hoya tema zAMtithI besI gayo. te siMhe potAnA paMjAmAMthI traNa mauktiko devarAjanI AgaLa dharyA. sAthI vyApArIo samajI gayA ke A badhI karAmata devarAjanI che. devarAje paNa dharmopadeza ApI sAthI vyApArIone dharma pamADyo. kImatI motInI prabhAvathI ja devarAja sukha-samRddhino svAmI banI gayo. dharmathI saghaLuM prApta thAya che. 434 // = mAtra bhaya vakhate ja stotra smaraNa karavuM evo bhAva na rAkhatAM nitya ananya bhAve smaraNa karavuM. arthAt stotra pATha ananya bhAvathI da22oja ka2vo ane tethI ja teno prabhAva paNa ananya hoya che. prabhAvaka kathA-23 (zloka 36) pratiSThAnapura nAmanA nagaramAM lakSmIdhara nAmano dhanavAna vyApArI jaina dharma pratye apAra zraddhA hovAthI haMmezAM bhaktAmara stotranuM dhyAna karato hato. eka vakhata vyApArArthe paradeza javA nIkaLyo, cAlatAM cAlatAM jaMgalanA madhyamAM AvI pahoMcyo. grISma Rtune kAraNe vanaspatio sukAI gaI hatI. AvA vakhate khUba jorathI pavana phUMkAvA lAgyo. vRkSo ane vAMsanAM jhuMDo paraspara athaDAvavAthI tenA gharSaNathI agni utpanna thayo. ane cAre bAju pracaMDa agni-zikhAo nIkaLavA lAgI. aneka upAyo karyA paraMtu sarva niSphaLa nIvaDyA. A samaye lakSmIdhara zeThane bhaktAmara stotrano 36mo zloka yAda Avyo ane tenuM zuddha manathI ciMtana karavA lAgyA. AvI bhaktithI tuSTimAna thaIne cakrezvarI devIe potAnA sevaka devane dAvAnala zAMta karavA mokalyo. agni zAMta thaI gayo. bIjA loko Azcarya pAmyA. A pramANe RSabhadeva svatanano ane jaina dharmano prabhAva pratyakSa joIne badhA je sAthe hatA teoe jaina dharma aMgIkAra karyo. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo ( 435 eka vakhata pratiSThAnapura nagaramAM ja pracaMDa agni utpanna thayo tyAre zeThe 36mA zlokanuM abhimaMtrita jaLa chAMTyuM ane agni zAMta thayo. rAjA A vAta sAMbhaLI khuza thayo. teNe lakSmIdhara zeThanuM bahumAna karyuM ane jaina dharmano svIkAra karyo. zeThe A pramANe jena zAsananI prabhAvanA karI. prabhAvaka kathA-24 (zloka 37) narmadA nadInA kAMThA para AvelA narmadapura nAmanA nagaramAM mahebhya nAmanA zeTha je jainadharmI hato tene daDhavratA nAmanI putrI hatI, je haMmezAM ekAgracitte bhaktAmara stotranuM smaraNa karatI hatI, tenAM lagna karmaNa nAmanA zreSThI sAthe thayAM hatAM je anya dharmI hato. sAsare jaIne paNa daDhavratA jaina dharma pALatI hatI. AthI karmaNanAM kuTuMbIo tenA para dveSa karatAM hatAM. tene kaSTa ApavA lAgyA chatAM daDhavratAe jana dharma na choDatAM karmaNa bIjI strIne paraNyo, je tenA ja dharmanI hatI. navI strIe daDhavratA viruddha karmaNanA kAna bhaMbheryA ane daDhavratAne mArI nAkhavA mATe kAvatru karyuM. bhayaMkara jherI sarpa ghaDAmAM pUrIne lAvyo. dRDhavratAne kahyuM ke ghaDAmAM phUlanI mALA che te laI Ava. daDhavratAe bhaktAmaranA 37mA zlokanuM smaraNa karI ghaDAmAMthI phUlanI mALA kADhI. AthI karmaNa ane tenI navI strI baMnene Azcaryano pAra na rahyo. daDhavratAe pote phUlanI mALA paherI pAchI karmaNane paherAvavA jAya che, tyAM cakezvarI devI pragaTa thAya che, ane tene tema karatI roke che. kAraNa ke stotranA prabhAvathI sApamAMthI mALA thaI che. te daDhavratAne kaMI na kare paNa karmaNane A bhayaMkara sApa daMza Ape jenAthI karmaNa mRtyu pAme ane daDhavratAne vaidhavyanuM duHkha Ave ane te duHkha na Ave mATe cakrezvarI devIe teno hAtha pakaDI lIdho. A vAta jANI karmaNa ane tenI navI strIe daDhavratAnI kSamApanA mAMgI ane jaina dharma aMgIkAra karyo. Ama daDhavratAe jaina dharmano mahimA vadhAryo. prabhAvaka kathA-25 (zloka 38-39) mathurA nAmanI nagarImAM raNaketu nAmano mahAparAkramI ane balavAna rAjA rAjya karato hato. tene guNavarmA nAmano jana dharmAnurAgI bhaktAmara stotranA dhyAnamAM Asakta, dAnezvarI ane prabhu pratye atizaya zraddhAvALo nAno bhAI hato. rAjAe potAnI paTTarANInI caDhAmaNIthI ane rAjya lobhanA kAraNe nAnA bhAI guNavarmAne rAjya bahAra cAlyA javAno hukama Apyo. guNavarmA jaMgalamAM jaIne guphAmAM rahIne phaLAdino AhAra karI jIvana gujAravA lAgyo. guphAmAM rahIne te paMca parameSThI mahAmaMtrano tathA bhaktAmaranA 38-39mA zlokano haMmezAM jApa karato hato. eka divasa zrI cakrezvarI devI pragaTa thayAne rAjya ApavAnuM varadAna ApyuM. eka vakhata raNaketu zatru para vijaya meLavavA jato hato. rastAmAM jatAM jaMgala AvyuM. aMdhAruM thaI gayuM ane teNe tyAM ja paDAva nAkhyo. guphA jotAM ja tene lAgyuM ke zatru guphAmAM bharAI beTho che. AthI teNe guphAne ghero ghAlyo. ane topo choDavA mAMDI. guNavarmAe A avAja sAMbhaLatAM Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 4 || bhaktAmara tulya namaH || ja bahAra Avyo ane gherI vaLelA bhAInA sainyane jotAM kesarI siMhanI mAphaka ekalo sainyamAM ghUmI vaLyo. ane teNe raNaketunA sainyane cakrezvarI devInA varadAnanA prabhAvathI asta-vyasta karI nAkhyuM ane vijaya thayo. A rIte teNe rAjya prApta karyuM. raNaketue tene rAjA tarIke prasthApita karyo ane pote vairAgya dhAraNa karyo. guNavarmA rAjA tarIke jaina dharmanI zAsanaprabhAvanA vadhAravA lAgyo. prabhAvaka kathA-26 (zloka 40) tAmralipi nAmanI nagarInA dhanAvaha zeTha zrI jinezvarasUrinI dharmopadezanA sAMbhaLIne jene dharmano svIkAra karyo hato. teoe koI paNa niraparAdhI jIvane haNavo nahi ke haNAvavo nahi tevA ahiMsA vratane dhAraNa karyuM hatuM ane hRdayamAM karuNA sthApI hatI. haMmezAM zraddhApUrvaka bhaktAmara stotranuM ciMtana karatA hatA. vyApAra arthe vadhu dhana meLavavA mATe teo siMhaladvIpa baMdare gayA. ghaNuM dhana upArjana karyA pachI potAnA vatana pAchA pharatA hatA. tyAM rastAmAM acAnaka vahANa aTakI gayA vikaTAkSI devInA upasargathI vahANo aTakI gayAM hatAM. A hiMsaka devIe pazunuM balidAna mAgyuM paNa dhanAvaha zeTha je ahiMsaka hatAM temaNe A vAta svIkArI nahi. temaNe zrI bhaktAmara stotrano pATha zarU karyo ane mAtra e stotranA 80mA zlokanA pAThathI ja vikaTAkSI devInA badhA upadrava niSphaLa gayA. devI paNa dhanAvaha zeThanA vratapAlanathI khuza thaI ane zeThane vacana mAMgavA kahyuM. zeThe devIne jIvahiMsAno tyAga karavA kahyuM ane devIe zeThane vacana pyuM ane haMmezA mATe jIva hiMsA choDI dIdhI. dhanAvahanAM vahANo cAlavA lAgyAM. potAnA vatanamAM kuzaLatAthI AvI pahoMcyo. tyAM teNe zrI RSabhadeva bhagavAnanuM suMdara gaganacuMbI jinAlaya, zrI cakrezvarI devInI mUrti sahita baMdhAvyuM. prabhAvaka kathA-27 (zloka 41) ujjayinIpati rAjazekhara parAkramI ane prajApriya rAjA hato. tene vimaLA nAmanI paTTarANI hatI. rAjahaMsa nAmanA eka tejasvI putrane janma ApyA bAda te thoDA ja samayamAM mRtyu pAmI hatI. eTale kamalA nAmanI bIjI rANI paTTarANInuM sthAna bhogavavA lAgI. A kamalA paTTarANIne paNa eka putra hato paraMtu te rAjahaMsa jevo buddhizALI, tejasvI ke cAlaka na hato. vaLI rAjAnA tenA para cAra hAtha hatA. eTale teNe vicAryuM ke "mArA putrane gAdI maLe e asaMbhavita che ane tene gAdI na maLe to tenI ane mArI durdazA thAya e nizcita che. mATe mAre koI paNa hisAbe rAjasane dUra karavo joIe paNa jo tene ekAeka mArI nAkhIza to lokomAM mArI niMdA thaze ane kadAca muzkelImAM paNa UtaravuM paDaze. enA karatAM evo upAya karuM ke jethI te ribAI ribAIne potAnI meLe ja marI jAya ane mAruM kArya siddha thAya.' eka vakhata rAjA zatruone vaza karavA dUra nIkaLI gayo. tyAre kamaLA paTTarANIe rAjahaMsane Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo x 437 bhojanamAM viSa khavarAvI dIdhuM. pariNAme tenuM zarIra vyAdhigrasta banyuM. jalodara nAmano mahAroga lAgu paDyo. rAjakumArane tapAsa karatAM jANavA maLyuM ke sAvakI mAnA kAraNe potAnI AvI durdazA thaI che. have jo ahIM rahIza to jarUrathI maraNa pAmIza. tethI te eka divasa cUpacApa tyAMthI cAlI nIkaLyo. tyAMthI pharatAM pharatAM hastinApura Avyo ane tyAM eka sthAne zAMtithI rahevA lAgyo. A samaye hastinApuramAM mAnagiri nAmano rAjA rAjya karato hato. tene kalAvatI nAmanI eka rUpavatI-guNavatI putrI hatI je jaina dharmI hatI. sAdhvIjI pAse teNe bhaktAmara stotranuM mahAtmya jANIne e stotra kaMThastha karI lIdhuM hatuM temaja teno nitya pATha karatI hatI. eka vakhata kalAvatI pitAnI sAthe rAjasabhAmAM beThI hatI. tyAre rAjAe hasatAM hasatAM pUchyuM ke, 'he putrI ! tAruM sukha amArA hAthamAM ke karmanA hAthamAM ?" kalAvatIe kahyuM ke, 'pitAjI ! karmanA hAthamAM.' A javAba sAMbhaLI rAjA atyaMta krodhAyamAna thayo ane subhaTone Adeza Apyo ke "A nagaramAM je sahuthI vadhAre garIba ane rogiSTha hoya tene ahIM pakaDI lAvo.' rAjAnI AjJA thatAM subhaTo nagaramAM pharIne jenA hAtha-paga doraDI ane peTa gAgaraDI che evA rAjahaMsane pakaDI rAjasabhAmAM rAjA pAse lAvyAM. kalAvatIne rAjahaMsa sAthe paraNAvI dIdhI ane baMne jhAne nagarano tyAga karavAno hukama Apyo. raste jatAM pAMdaDAMnI pathArI para rAtri pasAra karI savAre teo AgaLa cAlyAM. madhyAhna samaye vaDanA jhADa nIce mukAma karyo. kalAvatIe pavitra thaIne patino roga maTADavA mATe bhaktAmara stotranA 41mA zlokanuM smaraNa karavA mAMDyuM. thoDI vAra smaraNa cAlyuM ke potAnA patinI nAbhimAMthI eka sarpanuM mukha nIkaLeluM joyuM. vaLI najIkamAM eka rAphaDo hato temAMthI bIjA sarpanuM mukha nIkaLeluM joyuM. A baMne sarpo cakrezvarI devInA adhiSThitapaNAthI ekabIjAno marma sAmasAme kahevA lAgyAM. rAphaDAvALo sarpa kahevA lAgyo, satpuruSanA rUpano nAza karanAra he duSTa ! jo koI bahu ja khATI chAzamAM rAI nAkhIne A puruSane pAI de to tane khabara paDe. tAre enuM peTa choDye ja chUTako.' eTale nAbhimAMthI nIkaLelo sarpa kahevA lAgyo ke, "are adhama ! tuM daridratAno kAko che, ke je dhananA DhagalA para badho vakhata paDyo rahe che. jo koI tela ukALIne tArA rAphaDA para nAkhe to tane khabara paDe ! pachI tAre e dara choDye ja chUTako.' A dazya joIne tathA sAMbhaLIne kalAvatI samajI gaI ke A camatkAra cakrezvarI devIno che. prathama teNe gAmamAMthI khATI chAza lAvI temAM rAI meLavIne rAjahaMsane pAI ke tarata ja tenA Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 || bhaktAmara tulyuM namaH | peTamAMthI sarpa nIkaLI gayo. ane garama tela rAphaDA para nAkhatAM tyAM rahelo sarpa bahAra nIkaLI bhAgyo. ane rAphaDAmAM raheluM aDhaLaka dhana temaNe prApta karyuM. tyArabAda rAjahaMse potAnI sAcI oLakhANa ApI AthI kalAvatIne khUba AnaMda thayo. A tarapha rAjahaMsanA pitA rAjazekhara jyAre zatru sAthe yuddha karIne pAchA pharyA tyAre teNe rAjahaMsanI durdazAnA samAcAra sAMbhaLyA. te khUba duHkhI thayo ane rAjahaMsane zodhI kADhavA mATe potAnA vizvAsu mANasone cArebAju doDAvyAM. temAMnA keTalAka mANaso jyAM rAjahaMsa ane kalAvatI hatAM tyAM AvI pahoMcyA. temaNe rAjazekharanA putra-viyoganI vedanA kahI saMbhaLAvI. baMnene ujjayinI pAchA pharavAnI vinaMtI karI. baMne ujjayinI AvyAM. rAjAe baMnenuM svAgata karyuM ane rAjahaMsane gAdI soMpI. hastinApuranA rAjA mAnagirine khabara paDI ke pelo rogiSTha, nirdhana puruSa nirogI thaIne mahArAjA thayo ane potAnI putrI kalAvatI mahArANI thaI che. eTale teNe nizcaya karyo ke, manuSyane je sukhaduHkha prApta thAya che te zubhAzubha karmanuM ja pariNAma che.' pachI teNe potAnI putrI kalAvatIne bolAvI potAnA aparAdha mATe kSamA mAMgI. rAjahaMsa ane kalAvatI jaina dharmanI suMdara ArAdhanA karI anaMta sukhanA adhikArI banyA. prabhAvaka kathA-28 (zloka 42) zrI ajamera durganI pharatAM ghaNAM gAmaDAMo raNapAla nAmanA rAjaputranA tAbAmAM hatAM. koI jaina sAdhunA sahavAsathI te niraMtara bhaktAmara stotra tathA paMca parameSThI maMtrano pATha karato hato. bhaktAmara stotranA prabhAvathI ane zrI AdinAtha bhagavAnanI bhaktithI te musalamAnothI jItI zakAto na hato. eka vakhata chalathI ajameranA amIre tene tenA putra sahita bAMdhI lIdho. raNapAlane tathA tenA putrane bAMdhIne te vakhate dilhInA pAyatakhta para rAjyakartA sulatAna jalAluddIna khIlajI pAse laI javAmAM AvyAM. raNapAlane tenA putra sAthe jUnA dilhImAM AvelA kedakhAnAmAM AkhA zarIre lokhaMDanI beDIo jakaDI pUrI devAmAM Avyo. kedakhAnAmAM rahIne raNapAle bhaktAmara stotranA 4ramA zlokanuM niraMtara smaraNa karavAnuM zarU karyuM. jyAre te zlokanuM 10,000 vakhata smaraNa thaI gayuM te vakhate rAtrinA samaye pagamAM nUpuranA jhaNakAra karatI tathA soLe zaNagAra sajelI suMdara yuvatI AvIne bolI ke, "he vatsa ! jaladI Ubho thA ane tArA nagare jA.' raNapAla bolyo ke, mAtA, tame koNa cho ? devI cho, mAnuSI cho, ke koI vidyApArI cho ?" teNIe kahyuM ke garuDanA vAhanavALI, zrI AdinAtha bhagavAnanI bhakti tathA bhaktAmara Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvaka kathAo 439 stotranuM smaraNa ka2vAvALAonuM rakSaNa karavAvALI devI cakrezvarI che. te mArI svAminI cakrezvarInI AjJAthI ane preraNAthI teNInI dAsI evI huM tane kedakhAnAmAMthI choDAvavA AvI chuM.' raNapAle javAba Apyo ke, devI ! tame ja mAre mana to cakrezvarI cho, paraMtu hAtha ane pagamAMnI beDIothI jakaDAyelo evo huM zI rIte UThI zakuM ?" devI bolI, hAtha ane pagano sparza kara !' potAnA hAtha ane paga baMdhana vagaranA joI, potAnA putrane paNa baMdha vagarano joI baMne UbhA thayA ane kedakhAnAnA daravAjA ughADavA jatAM devIe niSedha karyo kAraNa ke UghaDavAnA avAjathI cokIdAro jAgI jAya. pachIthI devIe batAvelAM pagathiyAMonA raste koTa upara caDhIne nIce bichAvelI komaLa zayyA para kUdako mArI nIce AvyAM pachI potAnA vatanano rasto lIdho ane teo kSemakuzaLa potAnA vatanamAM pahoMcI gayA. pachI potAnA vatanane jokhamI samajI choDI dIdhuM ane citrakUTamAM vasavATa karyo. tyAM temaNe sukhapUrvaka potAnuM jIvana vyatIta karyuM. guNAkarasUri viracita 'bhaktAmara vRtti'mAM darzAvela 28 prabhAvaka kathAo uparyukta che. A kathAo bhaktAmara stotranA zlokonuM mahAtmya darzAve che. A pratyeka zloka maMtra samAna che ane tenuM smaraNa mAtra AvI paDelI muzkelImAMthI mukti apAve che. prabhAvaka kathAo 28 ja che. joke koI paNa vidvAno ke nigraMthakAroe prabhAvaka kathAo varNavI che, tenI saMkhyA paNa 28 ja che. paraMtu amuka vidvAnothI mULa kathAmAM ApavAmAM AvelA sthaLa bhagavAnanuM nAma, rAjAnuM nAma, munizrInuM nAma, bhaktanuM nAma AdimAM pheraphAra karavAmAM AvyA che. te sivAya anya koI pheraphAra badhI kathAmAM jovA maLato nathI. paraMtu kathA 7 je zloka 13mA ane 14mAno prabhAva darzAve che, temAM amRtalAla sukhalAla vahorA dvArA prakAzita 'zrI bhaktAmara stotra sArtha'mAM ane hindI - jaina sAhitya prasAraka kAryAlaya dvArA prakAzita bhaktAmara = kathA'mAM kathAno uttarArdha judo jaNAvyo che. tevI ja rIte kathA - 10 je zloka 18mAnuM mahAtmya samajAve che temAM paNa bhaktAmara stotra sArtha'mAM AMbaDe kADhelA cha'rI pALatA saMgha para saMkaTa AvI paDyuM tyAre tenI mAtAnA kahevAthI sakaLa saMghe 18mA zlokanuM smaraNa karyuM ane saMkaTamAMthI mukti meLavI. jyAre 'bhaktAmara kathA'mAM AMbaDe mAtAnA vacana khAta2 pRthvIsena nAmanA rAjAne harAvyAno ullekha che. kathA - 11 je zloka 19mAno prabhAva darzAve che. bhaktAmara stotra sArtha'mAM maNiprAptino prasaMga mULa kathA karatAM judI rIte varNavAyo che, jyAre bhaktAra kathAmAM' mULa kathAnA uttarArdha karatAM judo varNavAyo che. guNAkarasUrie racela vRttimAM dareka kathAne aMte maMtrAmnAya paNa ApavAmAM AvyA che. 28 kathAnA 28 maMtrAmnAyo che ane zlokanA smaraNa sAthe maMtrAmnAyono paNa jApa karavo joIe, evuM vidvAnonuM mAnavuM che. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma) 4 | manAya (e naWil prabhAvaka ghAmomAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke je bhakta bhaktibhAvapUrvaka bhagavAnanA nAmanuM sasa kare che tene zrI AdinAtha bhagavAnI adhikAdhikA paDavAhananA coparI nI ke tenI sevikAmo camatkAra sarSa che. jarI devI e jina zAsananI zarUAta karanAra zadi arthAta - zrI AdinAtha bhagavAnanI adhiyikA che tethI te jaina zAsananI zAsanadevI paNa che zAsano prabhAva paNa vadhAre che. A rIte bhaktAmara stotranuM nitya pATha-paThana aNI karavAmAM Ave to teno prabhAva parathI jovA maLe che ema kI zakAya Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvi stotra jaina dharmamAM aneka prakAranAM stotra racAyelAM jovA maLe che. A stotrasAhityamAM pratibhAsaMpana bhaktakavi zrI mAnatuMgasUri dvArA viracita "bhaktAmara stotranuM aneka dRSTie sarvoparI sthAna che. bhaktAmara stotra stotrasAhityamAM anerI bhAta pADe che. A stotra mAnatuMgasUrinI kAvyakalAnuM utkRSTa udAharaNa to che ja, parantu tenI sAthe sAthe Azcarya pUrNa guNonuM nidhAna paNa kare che. bhaktAmara stotra bhaktino amUlya khajAno che. zrI arihaMta paramAtmAnI bhakti nimitte racAyelAM sarva stotromAM A stotranuM sthAna mUrdhanya che, jinabhaktinuM eka amara kAvya che ane teNe jana ane jenetara vidvAnone khUba ja prabhAvita karyA che. zAzvata sukhanI bhramaNAmAM bhaTakato sAdhaka bhaktipUrvaka potAnA ArAdhyadeva zrI jinezvara bhagavaMtanI bhaktimAM bhAvavibhora banI karmasamUhano kSaya karI, satyam, zivam suMdaram svarUpane prApta karI zake che. AvI ja bhaktipradhAna uccakoTinI kAvyaracanA eTale bhaktAmara stotra. aneka jaina ane jainetara vidvAnoe zrI mAnatuMgasUrinI A amarakRtithI prabhAvita thaIne potAnA graMthomAM A stotranAM ponuM uddharaNa karyuM che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye kAvyAnuzAsananI svopajJaTIkAmAM tenA agiyAramA padyanuM uddharaNa kareluM che; samartha zAsanaprabhAvaka zrI jinaprabhasUrijIe uvasaggahara stotranI arthakalpalatATIkAmAM tenA dazamA padyanuM uddharaNa kareluM che. tathA vAbhadAlaMkAranI siMhadevagaNi kRta saMskRta TIkAmAM tenA chavvIzamA padyanuM uddharaNa daSTigocara thAya che. temaja AzAdhara racita sadasanAma Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 2 // bhaktAmara tulyu namaH || stotranI zratasaNarI TIkAmAM tathA vRttaranAkaranI eka jena TIkAmAM tenAM bhinna bhinna paDyo uddharAyelAM che, saMbhava che ke A rIte anya kRtiomAM paNa tenAM avataraNo levAyAM hoya. bRhajyotiSArNava nAmanA jainetara graMthamAM A stotrano ullekha thayelo che. te ema darzAve che ke A stotrano kIrtikalApa jena saMghanI sImAo bhedIne bahAra paNa vistAra pAmyo hato. AcArya mAnatuMgasUrinA A stotrathI aneka bhakta jIvAtmAonA adhyAtmamArga mokaLA thayA che. teno eka eka zabda, vAkya ane zloka mananA tApane dUra kare che. teno pratyeka padavinyAsa gUDhamaMtra rahasyathI sabhara che. tamAma zloka bhinna bhinna manorathano pUrNa kare che. jaina dharmamAM, khAsa karIne mUrtipUjaka saMpradAyamAM aneka stotra che, paraMtu zrI bhaktAmara stotranI samakakSa koI stotrane mUkI zakAya tema nathI. stotra prabhAvika ane camatkRta to che ja, paNa sAthe sAthe je koI jIvAtmA tenuM pAThanapaThana kare che tene AdhyAtmika mArganI sopAnazreNIo sara karavAnI mokaLAza maLe che. bhaktinA khajAnArUpa adbhuta zabdasauSThavapUrNa A stotranA eka eka akSaramAM hiloLA letA bhaktisudhAnA sAgaramAM ugAtA ja nahIM, zrotAonA paNa trividha tApanuM zamana kare che ane tene anirvacanIya AnaMda pradAna kare che. mananA tArane prabhu sAthe joDavAnI A stotramAM adbhuta kSamatA che. A stotranA mAdhyamathI mananA tAra anaMta zaktizALI, akSaya, avyAbAdha, aMta sukhanA dhAma jinezvara prabhunI sAthe joDI detAM manamaMdira divya jyotathI jhagamagI UThe che. sAdhaka jo nimeSa mAtra paNa potAnA mananA tAra prabhu sAthe joDI rAkhe to avazyameva svayaM paNa prabhumaya banI jAya che. kharekhara bhaktAmara stotra' ghaNuM ja prabhAvaka ane camatkArapUrNa che. Aje jaina jagatamAM jeTalAM stotra pracalita che temAM sarvAdhika lokapriya A stotra che. bhaktAmaranI bhakti karavAthI jIva ziva bane che, nara nArAyaNa thAya che ane bhakta bhagavAna paNa banI zake che. tethI vadhAre bhaktAmara bhaktinuM bIjuM zuM vadhAre mUlya hoI zake ? kharekhara bhaktAmara stotra bhaktino amUlya khajAno che. stotrakAre potAnA iSTadevamAM kartutvano to kadAcit Aropa karyo che. kintu kyAMya paNa koI yAcanA bhAva nathI, tenA dvArA kaMI karavA ke karAvavAnI tarapha paNa izAro nathI karyo. mAtra prabhunAM guNagAna ja karyo. jinendra bhagavAnanAM rUpa-sauMdaryanuM, emanA atizayo ane pratihAryonuM tathA nAmasmaraNanA mAhAsyathI svayaM nivArita bhayo, upadravo vagerenuM varNana karyuM che. anAvazyaka pAMDitya pradarzanathI stotrane bhArarUpa nathI banAvyuM ke na temAM tArkikatA, dArzanikatA, vairAgya ke AdhyAtmikatAnI ja raTa lagAvI. digambArAcArya prabhAcandra (11mI sadI) A stotrane mahAvyAdhinAzaka' jaNAvyuM to zvetAmbarAcArya prabhAcaMdrasUri(13mI sadI)e Ane sarvaupadravahartA jaNAvyuM che. vastutaH A stotra mAnTika zaktinA adbhuta rUpathI saMpanna che. AnA pratyeka padyanI Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra - 443 sAthe eka eka Rddhi maMtra, taMtra ane mahAbhya sUcaka AkhyAna saMbaMdhita che. AnA pUjana-pATha ane udyApana paNa racavAmAM AvyAM che. stotranI utpatti viSayaka kathAo paNa tenA camatkAritvanI ghAtaka che. jaina paraMparAnA badhA ja saMpradAyo, upasaMpradAyomAM A sarvAdhika lokapriya stotra che. agaNita jaina strI-puruSo to Ano nitya niyamita pATha bhaktipUrvaka kare che. aneka jainetara vyakti paNa AnAthI prabhAvita che. AmAM je amRta bhareluM che. tenuM pAna karIne judA judA dharmI paMDitagaNa vAraMvAra mAthuM khaMjavALe che ane mugdha thaI jAya che. stotrano pATha ke ArAdhanA kyAre ane kevI rIte karavAmAM Ave tenA mATe niyamo paNa pracalita thaI gayA che. prAcIna kALamAM bhaktAmara stotranAM paThana, japamAlanuM jeTaluM mahattva hatuM teTaluM ja kadAca vartamAna samayamAM paNa che. nitya gaNavAmAM AvatAM navasmaraNomAM sAtamA sthAne bhaktAmara stotrano pATha karavAmAM Ave che. nitya savAre derAsaromAM stotrano samUhapATha thato jovA maLe che. digambara saMpradAyamAM parvotsava prasaMge A stotrano akhaMDa jApa karavAmAM Ave che. upAdhyAya yazovijayajInA jIvanakALano eka prasaMga joIe to e siddha thAya che ke bhaktAmara stotrano pATha nityakramamAM sAMbhaLavAnI-saMbhaLAvavAnI paraMparA pUrvakALamAM paNa cAlI rahI hatI. A prasaMga A pramANe che. eka vRddhA nitya prAtaHkAlamAM upAzraye jaIne bhaktAmara stotrano pATha sAMbhaLyA pachI ja bhojana letI hatI. eka vAra traNa divasa sudhI khUba muzaLadhAra varasAda paDavAne kAraNe te upAzraya jaI zakI nahi, eTale tene aThThamanI tapazcaryA thaI. tenA cha varSanA putrane jyAre potAnI mAtAnA A upavAsonuM kAraNa jANavAmAM AvyuM, tyAre teNe potAnI mAtAne bhaktAmara stotrano pUro pATha saMbhaLAvI dIdho. tethI prasanna thayelI mAtAe tene chAtIsaraso dabAvI dIdho. bhojana karyA pachI jyAre tane pUchavAmAM AvyuM ke, "ATaluM moTuM stotra zuddha saMskRta uccAraNa sAthe te kevI rIte yAda karI lIdhuM ?, tyAre teNe kahyuM ke, "he mAtAjI ! huM tamArI sAthe roja upAzraye Avato hato. tyAM je stotrapATha thato hato, te sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM mane kaMThastha thaI gayo." A pratibhAzALI bALaka AgaLa jatAM 'upAdhyAya yazovijayajI'nA nAmathI prakhyAta thayo. AcArya AnaMda RSi bhaktAmara viSe potAnA vicAro vyakta karatAM jaNAve che ke, "bhaktAmara jaina jagatanuM zaktizALI stotra che. AcArya mAnatuMganI A bejoDa racanA che. bhaktiyukta rasapUrNa kAvya che. tenuM nirmANa tyAre thayuM jyAre AcArya eka kALakoTaDImAM beThA hatA. rAjAno haThAgraha hato. paraMtu zAMta, dAnta bhAvamAM AtmaramaNa karanAra AcArya potAnI mastImAM masta banIne prabhu RSabhadevanuM smaraNa karI rahyA che. nA to ApattimAMthI bahAra nIkaLavAnI bhAvanA che, nA to lokeSaNAnI. evA samaye A stotraratnanuM sarjana thayuM hatuM. e ja stotrano Aje tamAma jeno nirvivAdapaNe pATha kare che." Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 bhaktAmara tulyuM namaH | bhaktAmarakAra zrI mAnataMgasUrine lokeSaNAnI paDI na hatI, na to koI jAtanI spardhA temaNe karI hatI. jyAre prAcIna kALamAM to AcAryonI racanAonuM mahattva vadhAravA mATe AvI spardhA thaI hovAthI kathAo bahu ja pracalita hatI. udAharaNa tarIke temAM mAnatuMgasUrinA samakAlIna kavione laI zakAya. sUryazatakanI racanA vaDe mayUrakavinA kuSTharoganA nivAraNanI kathA, caMDIzatakanI racanA dvArA bANa kavinA kapAyelA hAtha-paganuM punaH saMghaTana, te uparAMta siddhasena divAkara viracita kalyANa maMdira stotrane mahAkAlezvaranI samakSa bhaNavAthI zivanI mUrtinuM phATavuM ane tyAM pArzvanAtha bhagavAnanI mUrtinuM pragaTavuM, agiyAramI sadInA abhayadevasUri vaDe racita jaya tihuyaNa stotra dvArA temanA roganuM nivAraNa thavuM ane pArzvanAtha bhagavAnanI gupta mUrtinuM pragaTavuM vagere spardhA-kathAo pracalita che. AvA kaMI keTalAM stotra che jenA nirmANa dvArA potAnAM kaSTa dUra thayAM hoya athavA to potAnAM kaSTone dUra karavA mATe stotranI racanA karI hoya. bhaktAmara stotra spardhAjanya stotra nathI paratu bhaktibhAvapUrvakanuM stotra che. A stotra spardhAjanya nathI evuM jaNAvatAM zrI rudradeva tripAThI jaNAve che ke, "bhaktAmara stotranI racanAmAM paNa svayaM stotrakAre amara-praNata, ane bhavajalamAM paDelAne AlaMbanarUpa hovAne lIdhe bhaktivaza thaI tenI preraNAthI ja stuti karuM chuM.' ema spaSTa jaNAvyuM che. pApano kSaya, ajJAnAMdhakArano nAza paNa emAM anya hetuo che. tathA A stotra barAbara na thAya to paNa tAruM nAmasmaraNa ane guNaciMtana-saMkathA paNa duritanivAraNa kare che, te mATe A stotranI racanA thaI che. eTale A stotra spardhAjanya kAvya nathI." zrI rudradeva tripAThInA maMtavya pramANe mAnatuMgasUrie e stotranI racanA pApano ane aMdhakArano nAza karavA mATe ane bhavabhramaNamAMthI chuTakAro meLavavA mATe karI che. evuM temanuM mAnavuM che. A uparAMta zrI mAnatuMgasUrinA manobhAvane vyakta karyA che ke jo racanA yogya na thAya to paNa tAruM nAma-smaraNa ane guNaciMtana ja sarva pAponuM nivAraNa karanAra che. Ama bhaktAmara stotranA pratyeka padamAM zrI AdinAtha bhagavAna pratye mAnatuMgasUrinI asIma-agAdha AtmazraddhA vyakta thaI rahI che. temane koI paNa prakAranI lokeSaNA na hovA chatAM ane koI spardhaka tarIke temanI racanA na hovA chatAM temanI amITa AtmazaktithI spharelA stotra dvArA, prabhunA guNonuM guNagAna karavAnI prabaLa bhAvanA dvArA beDIo tathA tALAM tUTavAno adbhuta camatkAra lokamAnasane vagara prayatna cakita karI rahyo che. bhaktAmara stotranuM prAgaTya A pramANe thayuM che. AvI suMdara rIte thayelI racanA atyaMta madhura, manorama ane alaukika che. temAM bhagavAna pratyenI zraddhA ane samarpaNabhAva samAyelo che. bhaktAmara stotranI racanA cokkasa kayA samaye thaI te kahI zakAtuM nathI e ja rIte A stotrano mahimA have pachI keTalA yugo paryata raheze tenI paNa cokkasa AgAhI zakya nathI. dina-pratidina bhAvika bhaktajano bhaktAmara pratye adhikAdhika AsthAvAna banatA rahe che. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra 445 bhaktAmara stotra' jeno mATe zraddhAnuM kendra che, to jenetaro mATe kutUhalanuM kendra che. bhAvasabhara A bhavya racanA kavio mATe kalAno uttama AviSkAra che. to vivecako mATe vismayano mahodadhi che. A stotra sAthe saMkaLAyela camatkAranI ghaTanA mAre mana gauNa che, paraMtu emAM vyakta thayela bhaktahRdayanI zraddhA-surabhita Arata mahattvanI che. enA pratyeka zabdamAM mohinI che. enA layamAM lAlitya che, enA bhAvamAM mAdhurya che ane tenA sarjanamAM apUrva samarpaNabhAva che. bhaktAmara upamA, upameya, zabdAnuprAsa jevA vividha alaMkArothI suzobhita stotra che. tenuM lAvaNya, mAdhurya, varNanazakti alaukika che. A stotranI sAthe camatkAranI ghaTanA saMkaLAyelI che. zraddhA ane camatkAra baMne kyAreka ekabIjAmAM evAM to otaprota thaI jAya che ke temane alaga pADavAnuM kaThina banI jAya che. bhaktAmara stotranuM jema jema manomaMthana karatA jaIe tema tema teno marmabodha samajAya che. bhaktAmara mAtra jinabhaktinuM AdhArarUpa stotra nathI, paraMtu te jaina dharmanA, jenadarzananA mULabhUta siddhAMtone paNa rajU kare che. stotrakAra mAnatuMgasUrie stotranA prAraMbhamAM ane mAdhyamAM evI zabdAvalIno prayoga karyo che je saMpUrNa stotrane jene adhyAtmanA mULa sAthe joDI de che. udAharaNa tarIke ApaNe "samyaka zabdane joIe to - 'samyaka zabda saMpUrNa bhaktAmaramAM be vAra upayogamAM levAmAM Avyo che ane te paNa bahu ja mahattvapUrNa sthAne upayogamAM levAmAM Avyo che. prathama zlokamAM racanAkAra kahe che ke, "samyakrapraNamya jinapAdayuga" zrImAnatuMgasUrine kharekhara praNAma karavA che, mAtra dekhADo karavA mATe mAthuM nathI namAvavuM. kharekhara praNAma karavA eTale mana ane tana baMnene sAthe rAkhIne karavAmAM AvatuM hRdayapUrvakanuM praNAma. jyAre ApaNe jANatA hoIe chIe ke ApaNe kone, kema ane kevI rIte praNAma karIe chIe, ApaNuM nameluM mastaka konA caraNomAM praNAma kare che, tyAre kareluM praNAma sArthaka puravAra thAya che. samyapha zabda e jaina zAsananuM pAyAnuM vizeSaNa che. tattvArthasUtranuM prathama sUtra che : "sayatana jJAna vAritrALa mokSamA". ahIMyAM paNa sUrijIe samyak zabda prayojyo che. samyaka darzana, samyaka jJAna, samyak cAritra ane samyak praNAma. Ama bhaktAmara stotranA samyak zabdane jyAre tattvArthasUtranA prathama sUtra je jenadarzananA aMtarAtmA sAthe joDI levAmAM Ave che tyAre tenI adhika viziSTatA prApta thAya che. samyaka zabda trevIsamA zlokamAM pharIthI prayojavAmAM Avyo che. sUrijI jaNAve che ke, tamArA samyaka rUpa ArAdhanAmAM mRtyune jItavAnuM rahasya chupAyeluM che. A zlokanuM trIjuM caraNa A pramANe che, "vAva samApanamya nayatti mRtyu arthAt tamane ja sArI rIte pUrNa rUpathI) prApta karIne mRtyune jIte che kAraNa ke Apa prabhu svayaM mRtyuMjaya ja cho). ahIM prazna e thAya che ke A mRtyune jItavuM e zuM che ? mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotra dvArA zuM ApaNane mRtyuthI AgaLa nIkaLI javAno mArga nathI batAvyo ? zuM te loko ja ApaNane mRtyuMjayano mArga nathI batAvatA ke jeNe svayaM mRtyu para atikramaNa karyuM che ? A rIte sUrijIe bhaktAmara stotra dvArA mRtyu para vijaya meLavavA mATeno maMtra Apyo che. darzana-jJAna-cAritra sAthe to samyapha pahelethI ja joDAyeluM hatuM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 che // bhaktAmara tulyu namaH | paraMtu bhakti sAthe samyaphane joDI ApaNA jIvanane eka navo vaLAMka Apyo che. je dvArA ApaNe mRtyu para vijaya meLavI zAzvata sukha meLavI zakIe arthAt mokSane pAmavAno suMdara mArga sUrijIe batAvyo che. pratIko bhaktAmara stotra zrI mAnatuMgasUrinI amara-suMdara-saumya manohArI, lokahitakArI racanA che. zrI jinezvaradevanAM nAmano ja mahimA eTalo adbhuta che ke darzana mAtrathI emanA caraNamAM vyakti natamastaka thaI jAya che. mukhamAMthI prabhustuti mATenA zabdo kaMThamAMthI ApoApa spharavA lAge che. kavivara ne yatra-tatra-sarvatra prabhuno mahimA ja dRSTigocara thAya che. bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUrie A stotramAM aneka pratIkono upayoga karyo che. A pratyeka pratIko atyaMta mahattvanAM che. A pratIkonA mAdhyamathI jaina dharmanA pAyAnA siddhAMtonuM vivecana to che ja, paNa sAthe sAthe Atmabodhano mArga paNa AnA dvArA khullo thato jovA maLe che. mAnatuMgasUrijIe jyAM ArAdhyanA nAma-smaraNa ane prabhAvanI carcA karI che tyAM teoe navAM pratIkonA mAdhyamathI potAnI vAta karI che. A je kathana che ke sUrijIne beDIothI jakaDIne tALAMnA oraDAmAM baMdha karI devAmAM AvyA hatA ane bhaktAmara stotranI racanAnA eka-eka zlokanI sAthe eka eka tALuM tUTatuM gayuM, A pratIka che ke karma prakRti ke zubha karma koIne nathI choDatAM. A sUrijIno upasargakALa ja hato. sUrijIe mIThA ane khArA pANInAM pratIko dvArA vItarAgI ane sarAgIdevonI tulanA karI che. samAdhimAM daDha sAdhaka sumeru parvatanuM pratIka che, jene saMsAranA kAmarUpI-vAsanArUpI soMdarya DagAvI nathI zakatA. bhaktirasamAM DUbelA sUrijIe AdInAtha prabhune buddha, zaMkara, brahmA, viSNu Adi vizeSaNothI saMbodhita karyA che. A saMbodhanomAM paNa emano Azaya koI avatArathI nathI, paraMtu guNavAcaka vizeSaNothI che. buddha zabda kevaLa jJAnarUpI bodhithI che. zaMkara zabda kalyANakartA ane AtmAne pavitra banAvavAnuM pratIka che. brahmA yogamArgane dekhADanAranA rUpamAM che, to viSNu jJAna-darzanacAritranI daDhatA laIne AtmasvarUpanA jJAtA-dRSTArthI che. aSTapratihArya paNa pratIkAtmaka che. azokavRkSa, zokamuktinuM pratIka che, to siMhAsana nirbhayatAnuM pratIka che. ghAtI karmone jItIne je siMhanI samAna nirbhaya che te ja enA adhikArI che. cosaTha prakAranA cAmara te cosaTha kalAonAM pratIka che je prabhune vizvane jIvana jIvavA mATe zikhavADI. traNa chatra jJAna-darzanacAritrarUpa ratnatrayInAM pratIka che je sUcita kare che ke ratnatrayInA guNono dhAraka siddhatva prApta karI zake che. bhaktAmara stotramAM zrI mAnatuMgasUrie uparyukta pratIko varNavyAM che. A pratIkayojanA dvArA dareka padyanAM pratIko jANavA maLe che. aSTamahApratihAryonAM pratIkomAM temaNe cAra pratihAryo varNavyAM che. digambara pATha pramANe ATha pratihAryovALAM ATha pratIko varNavyAM che. prathama cAra pratIko Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra : 447 zvetAmbara pATha pramANenAM padmonAM pratIko varNavyA che ane pachI je cAra atirikta cAra padyonuM gucchaka che te pramANe temaNe cAra pratIko varNavyA che. aSTamahAbhayo hAthIbhaya, siMhabhaya, dAvAnala-bhaya, sarpabhaya, saMgrAmabhaya, sAgarabhaya, jalodarabhaya (rogabhaya) ane baMdhanathI utpanna thayelo bhaya e zloka 34thI 42mAM je aSTabhayonuM varNana che tene bAhya dRSTie na jotAM AMtarika, AdhyAtmika dRSTie jovAnI, samajavAnI ane parakhavAnI AvazyakatA che. 34mA zlokamAM madonmatta hAthIno ullekha che. je cAra prakAranA kaSAyo che - mAna, mAyA, krodha ane lobha - emAMthI hAthI e mAnakaSAyanuM pratIka che. bAhubalInA jIvanano eka prasaMga khUba prasiddha che. jyAre temane ugra tapazcaryA karavA thakI paNa kevaLajJAnanI prApti na thaI tyAre temanI baMne baheno brAhmI ane suMdarI temane kahe che, 'vIrA morA gaja thakI Utaro' arthAt mAnarUpI hAthI uparathI nIce Utaro. arthAt mAna choDo to ja kevaLajJAnanI prApti thAya. cAre kaSAyomAM mAna sauthI upara che. tethI sUrijIe sau prathama mAnane lIdho che. jo mAnane aMkuzamAM levAmAM Ave to vinaya Ave ane jo vinaya Ave to krodha na Ave. krodha e bIjo kaSAya che. 35mA zlokamAM siMha e krodhanuM pratIka che. jyAre krodha Ave che tyAre viveka raheto nathI, ane mana paNa saMtulita rahetuM nathI ane sAdhya--sAdhananI pavitratA--apavitratA jotuM nathI. ahIMyAM sUrijIe sAdhya-sAdhana tarapha dhyAna AkarSita karyuM che. AvA prakAranA zloko AtmAvalokana, AtmanirIkSaNa karavAnI taka pUrI pADe che. tethI ja A eka sarvottama kAvya che. 36mo zloka dAvAnala sAthe saMbaMdhita che. agni e mAyAnuM pratIka che. mAyA agninI jema sarvabhakSI che. dAvAnala jyAM lAgyo hoya tyAM zuM bace ? kaMI ja nahIM. parantu prabhunuM nAmasmaraNa ka2vAthI dAvAnala para zItala jaLarUpI chaMTakAva thAya che ane te zAMta thaI jAya che. tevI ja rIte mAyA paNa dAvAnalanI jema prasarelI hoya che. temAMthI chUTavA mATe paNa prabhunuM nAmasmaraNa karavAmAM Ave to mohamAyArUpI dAvAnala paNa zAMta thaI jAya che arthAt tenAthI mukti maLe che. mAna, krodha ane mAyA A traNeyane jItI lIdhA pachI eka kaSAya bAkI rahe che ane te che lobha. 37mA zlokamAM lAla lAla AMkhovALo sApa lobhanuM pratIka che. tene vazamAM karavo atiduSkara kAma che. jo jIvanamAM nirlobha vRttino vikAsa thAya to pachI kaMI karavAnuM rahetuM nathI. lobhane pAraMparika rUpamAM pApano bApa mAnavAmAM Avyo che, ane eTale ja kadAca sUrijIe A zlokamAM aMtima kaSAyanA rUpaka tarIke sApane lIdho che ane kahyuM che ke A cAre kaSAyo mAna, krodha, mAyA ane lobhano nAza prabhunA nAmasmaraNa mAtrathI thAya che. tenA phaLa svarUpe mohanIya karmano nAza thAya che. vedanIya karma para have pachInAM cAra pratIko AdhArita che. 38 ane 39mA zlokamAM yuddhanuM varNana che. AtmA ane karmanuM yuddha sanAtana che. A baMne zlokamAM saMgrAmane pratIka mAnavAmAM Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 // bhaktAmara tulya namaH | AvyuM che. arthAtu indriyono samUha yuddharata che ane temAMthI mukti meLavavA mATe paNa prabhu nAmasmaraNarUpa maMtrano upayoga karavAnuM sUrijI jaNAve che. 40mA zlokamAM sAgara e saMsAranuM pratIka che. saMsAramAM vedanIya karmane hisAbe karmo bhogavavAnA hoya che. saMsAramAM moTA moTA magaramaccharUpI bhAre karmone paNa bhogavavAM paDe che parantu jo prabhunA nAmasmaraNarUpa A zlokane maMtra rUpe gaNavAmAM Ave to A karmo thoDAM haLu karma banI jAya che. arthAt karmano Aveza dhImo paDI jAya che. 41mA zlokamAM jalodara nAmanA peTanA rogane pratIka mAnavAmAM Avyo che. kAraNake AkhA zarIramAM peTanuM sthAna mahattvapUrNa che. badhA ja rogonI zarUAta peTathI ja thAya che. sArA DaoNkTaranuM sauprathama dhyAna peTa para ja jAya che ane jalodarane peTano asAdhya roga mAnavAmAM Avyo che. jevI rIte peTanA asAdhya roga jalodara che, tevI ja rIte AtmAnI vikRtiomAM karma sauthI moTo zatru che. jevI rIte zarIranA rogamAMthI mukti meLavavA mATe peTa para aMkuza meLavavo jarUrI che; te meLavyA pachI bIjI koI AvazyakatA nathI rahetI tevI ja rIte karma para niyaMtraNa meLavI lIdhA pachI AtmA mukta thaI jAya che ane zAzvata sukha pAme che. 41mA zlokamAM baMdhanane karmanuM pratIka mAnavAmAM AvyuM che. sAMsArika baMdhanamAMthI mukti AtmAne anaMta sukhanI prApti karAve che. A baMdhanamAMthI mukti bhakti dvArA meLavI zakAya che. jinabhakti dvArA sarva prakAranAM baMdhanone sahaja rIte toDI zakAya che. zreSTha bhakti bhaktane saMsAramAMthI vibhakta karI de che. uparyukta ATha bhayo mATe sUrijIe ATha pratIko varNavyAM che. A ATha bhayo che gaja (hAthI), siMha, dAvAnala, sarpa, saMgrAma, tophAnI samudra, jalodara ane baMdhana zrI mAnatuMgasUrinI anya eka racanA "bhayaharastotra' (namiUNa)mAM paNa ATha bhayonuM varNana che. paNa tenI kramabaddhatAmAM ane nAmAntara tathA prakArAntarathI AThamAMthI cha bhayo to bhaktAmara stotranA ja che, parantu be bhayamAM pharaka che. A stotramAM baMdhananA sthAne aTavI ane jalodaranA sthAne kuSTharoga che. bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUrie A stotranI racanA dvArA gAgaramAM sAgara bharavAno prayatna karyo che. eka eka zabda dvArA aneka maMtronI racanA thaI zake che. stotrano pratyeka akSara maMtrasvarUpa che. tethI ja tene maMtrazAstra paNa kahevAmAM Avela che. tethI ja zrI mAnatuMgasUri mAtra eka mahAvidvAna kavi na hatAM, parantu bhASA para temanuM adbhuta prabhutva hatuM. sahaja tema ja buddhigamya saMskRta bhASAno jevo prayoga bhaktAmara stotramAM thayo che, tevo anyatra maLavo durlabha che. stotranI dRSTie to e bhavya racanA che ja paratu AtmavidyAnI dRSTie paNa enuM ghaNuM mahattva che. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra 4 449 bhaktAmara stotramAM paMca kalyANa tarapha nirdeza (1) garbhakalyANaka : zrI mAnatuMgAcArye raramA zlokamAM bhagavAnanI mAtAne advitIya mAtA kahI che. (2) janmakalyANaka : zrI mAnatuMgAcArya 11mA zlokamAM kahe che ke he bhagavAna ! Apane ekITaze joyA bAda bIje kyAMya manane saMtoSa Upajato nathI ane dRSTAMtamAM kSIrasamudranA sapheda dUdha jevA mIThA pANInI vAta karIne bhagavAnanA janmakalyANaka tarapha nirdeza karela che. 3) tapakalyANaka : AcAryazrIe 15mA zlokamAM he bhagavAna ! tamAruM mana devAMganAo vaDe paNa vikArabhAvane na pAmyuM ema kahI bhagavAnanA tapakalyANaka tarapha nirdeza karyo che. (4) jJAna kalyANaka : AcAryazrI 16mA zlokamAM dIpakanA prakAzanuM dRSTAMta laI jJAna-kalyANaka tarapha nirdeza kare che. (5) nirvANa kalyANaka: 38mA zlokathI zarU karI 48mA (zvetAmbara saMpradAyamAM 34thI 44mA) zloka sudhI eTale ke bhaktAmara stotranA aMta sudhI dareka zlokamAM bhagavAnanA nAmasmaraNarUpa samyak darzana ane bhagavAnanA caraNazaraNarUpa samyapha cAritranI vAta karI che ane temAM bhagavAnanA nirvANa kalyANaka taraphano nirdeza kare che. 63 zalAkA puraSono samAveza zrI mAnatuMgAcArye 22mI gAthAmAM bhagavAnanI mAtAne tIrthaMkara prabhune janma ApanArI advitIya mAtA kahI. 20mI tathA 21mI gAthAmAM kahyuM ke hariharAdi nAyakone joyA te sAruM thayuM jethI manamAM koI zalya na rahI jAya, e vAta karI, hariharAdi nAyakomAM 12 cakravartI, 9 baLadeva, 9 vAsudeva ane 9 prativAsudeva maLI 39 thAya temAM covIza tIrthakarono samAveza karatAM 63 zalAkA puruSo AvI jAya ane 24 tIrthakaro sivAyanA bAkInA zalAkA puruSomAM uttama kahI bhagavAnanuM puruSottama nAma sArthaka batAvyuM. sUrijIe bhaktibhAvapUrvaka vahevaDAvelI jJAnagaMgA keTalI vizALa che ke jenuM mahAtya AMkavuM A pAmara jIva mATe kharekhara alpabuddhi puravAra thAya che. harmana yAkobI, kItha, mekasamulara, vebara, vinTaraniTsa jevA videzI vidvAna paMDitoe ane paMDita durgAprasAda zarmA, gaurIzaMkara ojhA jevA saMskRtajJa bhAratIya vidvAno tathA vartamAna samayanA vidvAno zrI hIrAlAla kApaDiyA, DaoN. jyotiprasAda jaina, dhIrajalAla TokarazI zAha, amRtalAla zAstrI jena, milApacaMda kaTAriyA, ratanalAla kaTAriyA, nemicaMdra zAstrI, kAnajI svAmI, Do. sarayUbahena mahetA, sAdhvI DaoN. divyaprabhA, DAhyAbhAI somacaMda zAha, DaoN. kumArapALa desAI, madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha, ramaNabhAI pArekha Adi vidvAna ane anya aneka graMthakAro ane nigraMthakAroe zrI mAnatuMgasUrinI amara kRtinI mukta kaMThe prazaMsA karI che. stotrakAre svayaM ja stotramAM prabhunA guNa, pratihAryo, atizayonuM tathA Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 / / bhaktAmara tulyuM namaH / temanA nAmasmaraNanA mahAtmyathI bhaya, upadravo AdinuM svayaM nivAraNa thaI jAya che. nAmasmaraNanuM ATaluM apUrva mahAtmya jaNAvyuM che. bIjA anekoe stotranuM mahAtmya varNavyuM che. jarmana vidvAna harmana yakobIe I. sa. 1876mAM bhaktAmara ane kalyANamaMdira stotrano jarmana bhASAmAM anuvAda temaja saMpAdana karyuM hatuM temaja I. sa. 1932mAM pro. hIrAlAla kApaDiyA dvArA saMpAdita A stotrayugalanA aMgrejI saMskaraNanI prastAvanA paNa lakhI hatI. harmana yakobInuM kahevuM che ke stotrasAhitya jaina bhAratInuM ati vistRta aMga che. vibhinna bhASAo ane vividha zailIomAM racAyelAM agaNita jaina stotromAM mAnatuMgakRta bhaktAmara stotre aneka zatAbdIothI sarvopari sthAna prApta kareluM che ane A saMbaMdhamAM badhA jaino ekamata che. vastutaH potAnI bhaktibhAvapUrvakanI pravINatA ane raMga-sauMdaryanA kAraNe A stotra e mahAna lokapriyatAno saMpUrNa adhikArI che - jo ke mAnatuMge klAsikala saMskRta kAvyathI alaMkRta zailImAM racanA karI che. tathA teoe svayaMne evI kAlpanika uDAno ane zAbdika prayogothI bacAvyA che ke jemAMthI kAvyano 2sa alaMkAronA jALa nIce dabAI jAya che. ataH saMskRta kAvyanA abhyAsI pAThakone mATe mAnatuMganA pagha saraLa ane sahelAIthI samajAya tevA che. eka uttama bhaktikAvya hovA uparAMta, bhaktAmara stotra prArthanAnuM eka evuM svarUpa che ke jeno Azraya AvelI muzkelI, bhayathI trasta mAnavI potAnI sahAyatArthe le che. saMbhavataH A vizeSatAne kAraNe ja bhaktAmara stotra vizeSa rUpathI bhaktonuM AvuM priya kaMThahAra banyuM. anya eka videzI vidvAna pro. vinTaraniTsanuM maMtavya paNa kaMIka AvuM ja che. zrI jyotiprasAda jaina jaNAve che ke, "pro. vinTaraniTsanA anusAra dhArmika bhakti evuM mAMtrika zakti baMne dRSTiethI mAnatuMgakRta bhaktAmara eka sarvAdhika prasiddha stotra che. zvetAmbara ane digambara baMne saMpradAyomAM AnI vipula khyAti che. A vidvAne stotranAM ghaNAM paghono suMdara aMgrejI padyAnuvAda karIne enI kAvyasuSamA ane bhAvagAMbhIryane caritArtha karyA che tathA batAvyuM che ke 14mI sadImAM paNa loko A stotrano mAMtrika prayoga karatA hatA, ane stotranA anukaraNa para anya aneka stotra paNa racAI gayAM.'3 uparyukta vidvAnonAM maMtavyo to bhakatAmara stotranuM mahAtmya varNave che paraMtu te uparAMta vRttio, TIkAo, avasUrio, cUrNio, pAdapUrtirUpa (samasyApUrti) kAvyo, anukaraNarUpa racAyelAM kAvyo, padyAnuvAda, gAthArtha, vivecana, maMtra-yaMtra-taMtra, kathAo chellA eka hajAra varSamAM eTalA vizALa pramANamAM bhaktAmara stotrane laIne racavAmAM AvyAM che jeTalA anya koI stotra para racavAmAM nathI AvyAM. zrI rudradeva tripAThI jaNAve che ke, "AcArya mAnatuMgasUri mahAna mAMtrika, jyotiSAdi aneka vidyAonA jJAtA ane parama upAsaka hatA. A vAta temanAM stotranA AdhAre nitAMta spaSTa thaI jAya che. 'bhattimbara stotra'mAM temaNe AvA aneka camatkArika viSayono samAveza karyo che ane taMtra sAhityane lagatI ghaNI-ghaNI mAhitIo tenI gAthAomAM rajU karI che, tethI ja bhaktAmara Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra ( 451 stotranA TIkAkAroe potAnA buddhibaLe athavA vRddha saMpradAyanA AdhAre judA judA prayogo, jAtajAtanI kathAo ane tenA padyonI sAthe joDavAnA maMtro goThavIne sahune bhAre AzcaryamAM mUkI dIdhA che. zrI mAnatuMgasUrinA kALamAM maMtravAda purajozathI cAlu hato, temAM koI saMzaya nathI. te pachI paNa zaMkarAcArye "sauMdaryalaharImAM maMtra, yaMtra, taMtra, yoga ane bhakti vagere viSayone camatkArapUrNa paddhatie goThavyA che. mayUra ke bANabhaTTe sUryazataka ane caMDIzatakamAM tevI paddhati apanAvI nathI. tyAM to pAMDityadarzananuM lakSya ja vadhAre paDatuM hatuM ema jaNAya che. tethI ja Aje sUryazataka ke caMDIzatakanA anukaraNa ke pAdapUrtimAM eka paNa stotra racAyeluM maLatuM nathI. eTale kAlidAsanA meghadUta kAvya pachI pahelI ja rasapUrNa racanA A bhaktAmara stotra che. ema kahevAya che." bhaktAmara stotra para racAyelI TIkAo, vRttionI saMkhyA 22thI 23 jeTalI che. temAM sauthI prathama vRtti zrI guNAkarasUrinI vikrama saMvata 1426mAM racAyelI che. te pachI aneka vRttio vidvAnoe racI che. tevI ja rIte bhaktAmara stotra para aneka pAdapUrtirUpa kAvyo racAyAM che jenI saMkhyA paNa 22thI 23 jeTalI che. A pAdapUrtirUpa kAvyo arthAt samasyApUrtirUpa kAvyo bhaktAmara stotranA dareka zlokanA prathama ke caturtha caraNane laIne pAdapUrti karelI che. zrI giridhara zarmAe bhaktAmara stotranA 48 padyonA 192 caraNo para "bhaktAmara stotram-pAdapUryAtmakam nAmanI pAdapUrti karelI che. paMDita lAlArAma zAstrIe bhaktAmara stotranA pratyeka caraNa para tathA vizeSa ATha padyomAM "bhaktAmara-zatadvayI' kAvya raceluM che. bhaktAmara stotranAM padone laIne samasyApUrtirUpa keTalAMka kAvyo racyAM che tevI ja keTalIka anya kRtio paNa maLI Ave che, jema ke : (1) AdinAtha stuti prAcInAcArya - 4 padya, prathama paghonAM caraNonI pUrti. (2) bhaktAmara stotra pAdapUrti - ? kAvyamAlA gucchaka 1mAM prakAzita. (3) laghubhaktAmara A upAMta jayamAlA, bhaktAmaroghApana, bhaktAmara pUjA, bhaktAmara carita, bhaktAmaramahAmaMDala pUjA ane bhaktAmara kathA vagerenI paNa racanA thaI che, te A stotranI lokapriyatA ane mahattAne puravAra kare che. bhaktAmara stotra para racAvelA maMtra-yaMtra-taMtranI saMkhyA paNa ochI nathI. sauthI prAcIna zrI guNAkarasUrinI vRttimAM temaNe 28 prabhAvaka kathAnI sAthe 28 maMtrAsnAyo ApyA che. bhaktAmarano dareka zlokano pratyeka akSara maMtra samAna che, paraMtu guNAkarasUrie 28 kathAo sAthe ApelA maMtro te zlokanI viziSTatA puravAra kare che. te uparAMta vRddha saMpradAya dvArA paNa alaga maMtro ApavAmAM AvyA che. tevI ja rIte haribhadrasUrikata yaMtrAvalI, vijayaprabhasUriphata yaMtrAvalIo ane bIjI aneka yaMtrAvalIo bhaktAmara stotra para racAyelI maLI Ave che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 4 | bhaktAmara subhya namaH | A stotra para racAyela vRttio, avacUrio ke cUrNionuM paghapramANa alaga-alaga che. guNAkarasUrie A stotra para 1572 zlokapramANa vRtti racI che. zrI amaraprabhasUrie I. sanI 15mI sadImAM 400 zlokapramANa vRtti racelI che. caitrIgacchIya zrI guNAkarasUrie saMvata 1524mAM 1850 zlokapramANa vRtti racelI maLI Ave che, hIravijayasUrinA ziSya kanakakuzala gaNie saMvata 165ramAM 7pa8 zlokapramANa vRtti racelI che. meghavijaya upAdhyAye A stotra para 18mI sadImAM 1000 zlokapramANa vRtti racelI che tathA merusuMdarasUrie A stotra para 785 zlokapramANa vArtika raceluM che. ATalI vizALatAmAM racAyela zlokapramANa ja A stotranA mahAbhyane siddha kare che. A stotranA padyAnuvAdo vividha bhASAmAM ane vividha prakAre, vividha chaMdomAM thayelA che. zrI kamalakumAra zAstrI kumuda saMpAdita "bhaktAmara-bhAratI' nAmanA daLadAra graMthamAM bhaktAmara stotranA 121 padyAnuvAda saMkalita karyA che. temAM I. sa. 1670thI laIne 1992 sudhInA prakAzita ane aprakAzita vividha bhASAnA padyAnuvAdo saMkalita karavAmAM AvyA che. jemAM hindI, marAThI, gujarAtI, mevADI, rAjasthAnI, avadhI, bAMgalA, kannaDa, tAmila, urdU, phArasI ane aMgrejI jevI bhASAmAM thayelA padyAnuvAdono samAveza karavAmAM Avyo che. hindI bhASAmAM anuvAdita thayelA sauthI vadhAre padyAnuvAdo maLI Ave che. A pustakamAM tenI saMkhyA 94nI che. marAThI bhASAmAM tenI saMkhyA 9nI che. gujarAtImAM 8nI che. mevADImAM eka jaNe, rAjasthAnamAM ra jaNe, avadhI, bAMgalA, kannaDa, tAlIma, urdU, phArasI ane aMgrejI bhASAmAM anuvAdita thayelA eka eka padyAnuvAdo A graMthamAM rajU karavAmAM AvyA che. judA judA kAvyakAroe judA judA samaye, alaga-alaga bhASAmAM padyAnuvAda karyo che. temAMthI keTalAMka udAharaNa rUpe joIe to : - zrI paMDita hemarAja pAMDee I. sa. 1670mAM, zrI devavijaye 1673mAM, zrI paMDita vinodIlAle 1684mAM, zrI paMDita nathurAma premIe 1907mAM, DaoN. zekharacaMda jaine 1974mAM, DaoN. nemIcaMda jaine 1981mAM, zrI rAjamala pavaiyAe 1982mAM, zrI muninarendra vijaya navalae 1985mAM, Adi kavigaNoe hindI bhASAmAM padyAnuvAda karela che. jyAre marAThI bhASAmAM 17mI sadImAM zrI zatakAtIla kavi jinasAgare, 1867mAM zrI zivadAsa keLakare, 1969mAM zrI motIcaMda hIrAcaMda gAMdhIe, 1986mAM zrI premacaMda mAnakee bhaktAmara stotrano padyAnuvAda karela che. gujarAtI bhASAmAM bhaktAmara stotrano padyAnuvAda sauprathama I. sa. 1891mAM zrI zeTha harajIvanadAsa rAyacaMde karela che. 1968mAM zrI dharmadhurandharasUrijIe, 1977mAM zrI mAvajI dAmajI zAhe, 1981mAM bhaMvaralAla nAhaTAe karela che. A sivAya ghaNAM lokoe gujarAtImAM anuvAda karyo che. jaina siddhAMta graMthamALA maNako-3jo, prAtaHsmaraNa ane svAdhyAya-bhAga rajAmAM vasaMtatilakA chaMdamAM zrI nagIna giradharalAla zeTha dvArA karavAmAM Avela gujarAtI padyAnuvAda chapAyela che. harigIta chaMdamAM paNa bhaktAmara stotrano padyAnuvAda thayela che. Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra - 453 mevADI bhASAmAM zrI paMDita giradhArIlAla zAstrIe I. sa. 1981mAM bhaktAmara stotranA padyAnuvAda karela che. rAjasthAnI bhASAmAM kharataragacchIya jJAnamerujIe ane zrI vipIna jAlorIe, avadhImAM zrI omaprakAza kazyape. bAMglAbhASAmAM gaNeza lalavAnIe I. sa. 1982mAM, kannaDa bhASAmAM zrI ke. ela. dharaNendrae I. sa. 1940mAM, tAmila bhASAmAM zrI jaMbukumAra jaine I. sa. 1991mAM, urdU bhASAmAM zrI lAlA digambara prasAde I. sa. 1969mAM, phArasI bhASAmAM zrI bholAnAtha darajJAe I. sa. 1925mAM ane aMgrejI bhASAmAM zrI bhagavAnadAsa jene 1957mAM bhaktAmara stotrano padyAnuvAda karela che. bIjA anya paNa padyAnuvAdo haze, jenI gaNanA kadAca mAhitI na maLavAne kAraNe rahI gaI haze. paraMtu ATalI moTI saMkhyAmAM koI paNa stotranA anuvAdo thayA hovAno ullekha nathI. uparyukta bhASAo atirikta harmana yAkobIe jarmana bhASAmAM paNa Ano padyAnuvAda karyAno ullekha pro. hIrAlAla kApaDiyA saMpAdita, bhaktAmara-kalyANaMdira-namaUNa stotratrayam graMthamAM maLI Ave che. bhaktAmara stotra vize prazastikAvyo bhaktAmara stotranA mahimA upara ane zrI mAnatuMgasUri para paNa prazastikAvyo racAyAM che. zrI paMDita hIrAlAla kauzala' e bhaktAmara-mahimA' nAmanuM prazastikAvya racyuM che je A pramANe che : zrI bhaktAmara kA pATha karo nita prAta, bhakti mana lAI | saba saMkaTa jAye nazAI ! jo jJAna-mAna matavAre the. muni mAnatuMga se hare the ! una caturAI se nRpati liyA bahakAI saba saMkaTa jAye. | munizrI ko nRpati bulAyA thA. sainika jA hukama sunAyA thA | muni vItarAga ko AjJA nahIM sunAI ke saba saMkaTa jAye. // upasarga ghora taba AyA thA, balapUrvaka pakaDa magAyA thA | hathakaDI beDiyoM se tana diyA baMdhAI / saba saMkaTa jAya. / muni kArAgRha bhijavAye the. aDatAlIsa tAle lagAye the / krodhita nRpa bAhara5 harA diyA biThAI || saba saMkaTa jAye. II muni zAnta bhAva apanAyA thA, zrI AdinAtha ko dhvAyA thA ! Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 / / bhaktAmara turthya namaH / / ho dhyAna magna bhaktAmara diyA banAI I saba saMkaTa jAye. // saba baMdhana TUTa gaye munike, tAle saba svayaM khUle unake | rAjAnata hokara AyA thA, aparAdha kSamA karavAyA thA || muni ke caraNo meM anupama bhakti dikhAI I saba saMkaTa jAye. I jo pATha bhakti se karatA hai, nita RSabha caraNa cita dharatA hai / jo Rddhi-maMtra kA vidhivat jApa karAI // saba saMkaTa jAye. I bhaya vighna upadrava Talate hai, vipadA ke divasa badalate hai | saba mana vAMchita ho pUrNa zAnti chA jAI I saba saMkaTa jAye. II jo vItarAga ArAdhana che, Atama unnatikA sAdhana hai / usase prANI kA bhava baMdhana kaTa jAI | saba saMkaTa jAye. II 'kozala' su-bhakti ko pahicAno, saMsAra dRSTi baMdhana jAno / lo bhaktAmara se Atma jyoti prakaTAI || saba saMkaTa jAye. I zrI paMDita hIrAlAla kozalanI bhaktAmara stotranA mahimAne varNavatI suMdara kAvyakRti che. sauprathama ja temaNe jaNAvI dIdhuM che ke jo bhaktAmara stotrano nitya savAre, bhaktibhAvapUrvaka pATha karavAmAM Ave to sarva saMkaTo dUra nAsI jAya che. tyAra pachInA zlokomAM mAnatuMgasUrie kevI rIte bhaktAmara stotranI racanA karI tenuM varNana che. chellAM cAra padyomAM stotranuM mahAtmya samajAvyuM che. je RSabhanuM zaraNa cittamAM dhare, bhaktipUrvaka pATha kare ane jo RddhimaMtrano vidhivat jApa karavAmAM Ave to sarva saMkaTa dUra thAya che. bhaya, vighna, upadrava TaLe che ane muzkelIonA divaso badalAya che, badhI AzAo pUrNa thAya che ane zAMti sthapAya che. vItarAga prabhunI je ArAdhanA che te AtmAnI unnati arthenuM sAdhana che ane enAthI prANInA bhavobhavanA pherAnuM baMdhana ochuM thAya che. subhaktine oLakhI saMsArane baMdhanarUpa mAno ane bhaktAmarathI Atmajyoti prakaTAvo ke jethI badhAM ja prakAranAM saMkaTo dUra nAsI jAya. keTalI zraddhA, keTalo vizvAsa che kavine bhaktAmara stotra para te A kAvya dvArA varNavavAmAM AvelA mahAtmyathI puravAra thAya che. paMDita nathurAma premIe 'bhaktAmara stotra - AdinAtha stotra'mAM mAnatuMgasUrinI prArthanA karI che. temaNe 'bhASAkAra kI prArthanA'mAM cAra paghomAM A prArthanA karI che je A pramANe che : bhASAkAra kI prArthanA mAnatuMga ati taMga kavi, puni tina bhakti utaMga / saptabhaMgivAnI gahana ucharata vividha taraMga ||1|| Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra : 455 tApe nAnArthamaya, devayAni vistAra / saba prakAra yo kaThina ati, jina guna-virada vicAra // 2 // bina pratibhA vyutpatibina, bina abhyAsa kavitta / kInhoM kevala bhaktivaza "premI' kari ekacitta ||3|| yA meM jo kachU nyUnatA hovAhi mUla viruddha / so sudhAri paDhi hai sujana, kari nijabhAva vizuddha // 4 // zrI nathurAma premIe mAnatuMgasUrinAM guNagAna karyAM che. mAnatuMga ucca kavi che paNa emanI bhakti utaMga che. arthAt temanI kAvyazakti karatAM paNa temanI bhakti savizeSa paNe caDhiyAtI che. prabhunAM guNagAna karavAM e ati viSama viSaya che. tenA mATe viziSTa pratibhA, kavitAno bRhad abhyAsa jarUrI che. paraMtu mAnatuMga to mAtra bhaktivaza thaIne, ekacitta banIne stotranI racanA karI che. te kadAca nyUna kakSAnuM hoya athavA mULa tattvathI viruddhanuM hoya to sujJajana tene vizuddha bhAva karIne sudhArIne vAMcaze. zrI hIrAlAla pAMDe 'hI2ka' e eka suMdara kAvyakRtinI racanA karI che, 'AcArya mAnatuMga ke caraNoM meM' kAvyanuM zIrSaka ja jaNAve che ke mAnatuMgasUrinA caraNomAM samarpita. zrI kumudakumAra zAstrI A kAvya viSe jaNAve che ke, "kavie A racanAmAM 'dorAhA'thI 'zAntinagara bhojapura' sudhInA aitihAsika sthaLonA ullekha sAthe AcArya mAnatuMganI jIvanasAdhanAnI kalAtmaka bhavya jhAMkhI prastuta karI che.' 'AcArya mAnatuMga ke caraNoM meM' mAna hai cetanya kA uMcAI kitanI, kaha nahIM sakatA | svapna meM AkAza ko, koI chU nahIM sakatA / adhyAtma kA hI dhyAna saccA mAna hai, mAna ke tuma vizva ko varadAna ho / tuma akAmI aura niSkAmI sarala, mAna kI uMcI zikhara ko hU rahe / mAnase tuma tuMga phira bhI, vinaMta prathama jinendra ko, bhakta amaro, vibuddha indro ke stavana ko, Atma kI anubhUti-2sa meM kho rahe | Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 | bhaktAmara tulya namaH | rUpa parivartana kI kalAne, vizva ko nava rUpa de bhakti ke zuci kSIrasAgara meM DUbAyA che ! dvimukhI dorAhI viSadhara rAzi para, pA vijaya ko. vizva meM samatA-sarita-amRta bahayA che / kaha rahA dorAhA' jaga kI rAha do che. mukti kI to rAha ratnoM se jaDI | jI rahA jo AtmA ke vizvAsa para, saphalatA varamAla le usako khaDI re ! prakRti kI suSamA baDI pyArI cAMda tAro kI chaTA nyArI, candramukhiyoM sUryamukhiyoM kI, kathArthe gUMjatI sArI ! A gayA 'takiyA bhayAnaka yuddha kI yAda de uSA sadA bisarA gayA ! mata bano aba to dharA ke boja tuma, kAyara ne kaba dharA kA pyAra sahalAyA | yaha pahADo isake nIce tAla pyArA che, rU5 varSAne suhAgina sA tumhArA che ! jiMdagI kI nava kalAo ne saba balAo meM bacAyA che te yaha "kurAnA' he jaha AcArya ne, Adi jinavara kA manorama rUpa dhyAyA che 'TekarI para Teka lekara rama gaye - bhavya jIvo ko gunAhoM se bacAyA che ! bhojapura' meM zAMticaraNoM meM - jyoti pA, lekara samAdhi yuga yugoM kI vyAdhiyoM kA tama haTAyA che ! siddhi kI pAvana zilA hai siddha zilA prANiyoM ke pApa ko haratI rahegI | Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra 457 tIna ratnoM kI triveNI, aniMganata kalapAnta taka, zAMti kI AkAza gaMgA meM, AtmA zItala banAtI hI rahegI | kAvya 'bhaktAmara' anokhA, vizva meM bejoDa hai isaliye stotra racanA kI, abhI taka hoDa hai || zrI hIrAlAla pAMDee mAnatuMgasUrinI prazasti karatA uparyukta suMdara kAvya dvArA mAnatuMgano artha samajAvI temanA jIvananI jhAMkhI karAvI che. chellI paMktimAM bhaktAmara stotrano mahimA paNa varNavyo che. kavi kahe che ke, "bhaktAmara stotra anokhuM kAvya che, vizvamAM tenI joDa sakhAmaNI karI zake tevuM koI kAvya nathI mATe tene bejoDa kahyuM che, ane tethI karIne ja stotra racavAnI hajI sudhI harIphAI cAlu che. (jethI koIka evuM stotra bane ke je bhaktAmara stotranI sarakhAmaNI karI zake.)'' bhaktAmara stotrane bejoDa kahyuM che. keTalI satya hakIkata kavie sahajatAthI kahI dIdhI che. bhaktAmara stotra ane mAnatuMga viSayaka AvAM suMdara prazastikAvyo paNa racAyAM che, je tenI vizeSatA, mahattA, mahAtmya puravAra kare che. siddharSi jevA mahAna vidvAne, dharmadAsagaNinI 'upadezamAlA'nI 230mI gAthAnA 'thavatyui' zabdanI vyAkhyAmAM udAharaNa rUpe bhaktAmara stotrano upayoga karyo che. 'bRhad jyotiSArNava' nAmanA jainetara graMthamAM A stotrano ullekha thayelo che, te ema darzAve che ke A stotrano kIrtikalApa jaina saMghanI sImAo bhedIne bahAra paNa vistAra pAmyo hato. vartamAna samayamAM paNa bhAratanAM aneka jinamaMdiro mahAprabhAvika bhaktAmara stotranA nAdathI guMjatA rahyA che. prAtaH kALanA samayamAM ane bhAviko bhaktibhAvapUrvaka bhaktAmara stotranA paThana dvArA prabhubhaktithI dhanya banatAM hoya che. keTalAMka jinamaMdiro, upAzrayomAM samUhamAM bhaktAmara stotranuM paThana thAya che. te samayanuM vAtAvaraNa ekacitte paThana karanAra bhaktane bhaktimAM tadAkAra banAvI de che. zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba bhaktAmara viSe jaNAve che ke, "bhaktAmaramAM kAMIka evuM che ke je janasAmAnyathI mAMDIne jaina vizeSane ke viziSTa jaina sahune ekasarakhI rIte AkarSita kare che.'' Ama, bhaktAmara stotramAM kaMIka evI divya zakti che ke jenA tarapha mana ApoApa AkarSAya che. eka vAra sAMbhaLanArane vAraMvAra sAMbhaLavAnuM mana thAya che. dareke dareka derAsaromAM prAtaHkALe bhaktAmara stotranA samUha pAThano niyama thaI gayo che. te arthe bhaktAmara maMDaLonI sthApanA paNa Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 / / bhaktAmara turthya namaH // thayelI jovA maLe che. A maMDaLo vividha prakAranA kAryakramonuM Ayojana paNa kare che. 'bhaktAmara pUjano' paNa moTI saMkhyAmAM bhaNAvA lAgyA che, ane te dvArA paNa bhaktAmaranuM mahAtmya vadhatuM jatuM jovA maLe che. bhaktAmara stotrano prabhAva dina-pratidina vadhato jato jovA maLe che. ghaNAM bhakatone bhaktAmaranA prabhAvo-camatkAro thayAM che. ghaNAM AcArya mahArAjone paNa anubhavo thayA che. zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebe svaanubhavanI bhaktAmara stotranI guNagAthA gAI che. A stotra dvArA kaMIka keTalA anubhavo lokone thayelA jovA maLe che. zrI vikramasUri mahArAja sAhebe cennaI(madrAsa)nA vivAdamaya cAturmAsamAM vivAdathI vijaya meLavI suMdara dharmaprabhAvanA karavA 39mI gAthAno jApa vizeSa karyo hato. tevI noMdha zrI rAjayazasUri mahArAja sAhebe karI che. sAdhvI zrI DaoN. divya prabhAzrIjI tathA zrI kanaiyAlAlajI mahArAja sAheba Adine paNa bhaktAmara stotranA ghaNA badhA anubhavo thayA che. zrI jinezvaradevamAM saMpUrNa zraddhA, tenA caraNomAM saMpUrNa zaraNAgati svIkAranAra, tene samarpita thaI jaIne je koI bhaktAmara stotranuM paThana-pAThana kare che, vikaTanI ghaDIe teno japa-dhyAna kare che te avazya muktine prApta kare che. AvAM to aneka udAharaNo maLe che. te sarvano samAveza karavAmAM Ave to phakta bhaktAmara stotra mahAtmya' nAmano daLadAra graMtha taiyAra thAya. AvA uttama, anupama, madhura, manavAMcchita phaLa ApanAra, ane zAzvata sukhanI prApti karAvanAra utkRSTa bhaktAmara stotrano mahimA, mahAtmya, camatkAra ke prabhAvazALI ghaTanAonuM arthaghaTana karavuM mArA jevI alpajJa, maMdabuddhivALIne mATe azakya che. bhaktAmara stotranA zlokono judo judo prabhAva paDe che ane te viSe vidvAnoe e zlokono prabhAva nIce pramANe darzAvyo che : zloka-1 : prabhAva : munizrI guNabhadra vijayajIe prathama baMne zlokane sarvavighna ha2nA2 gAthA tarIke varNavyA che. munizrI lalitasena vijaye jaNAvyuM che ke prathama zlokano jApa karavAthI sukha, saubhAgya, saMpatti ane lakSmIno lAbha thAya che. zloka-2 : prabhAva : zrI rAjayazasUri jaNAve che ke A zlokanA prabhAvathI badhA ja roga, zatru zAMta thAya tathA mAthAno duHkhAvo dUra thAya che. jyAre lalitasena vijaya AnAthI najarabaMdhI thAya che tema jaNAve che. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra - 459. zloka-3 : prabhAva : zrI rAjayazasUri jaNAve che ke dRSTiroga dUra thAya ane jayanI prApti thAya che. jyAre lalitasena vijaya : duzmananI najarabaMdhI thAya ane duzmana kaMI karI zake nahIM. zloka-4 : prabhAva : jALamAM mAchalI phasAtI nathI ane jaLano bhaya dUra thAya che. zloka-5 : prabhAva : AMkhanA sarva rogo dUra thAya che. zloka-6 : prabhAva : aneka vidyAo saraLatAthI AvaDI jAya che ane vANIno doSa dUra thAya che. zloka-7 : prabhAva : (1) sarpa maMtramugdha thaI jAya che ane badhAM pApa, saMkaTa ane nAnAmoTA upadravo dUra thaI jAya che. (2) sarpanuM jhera caDe nahIM. zloka-8 : prabhAva : (1) badhA ariSTayoga dUra thaI jAya che. (2) cAmaDI vagerenA roga maTe che. zloka-9 : prabhAva : (1) corono bhaya dUra thAya che. (2) cora corI karI zake nahIM corI karanAra cora thaMbhI jAya. zloka-10 : prabhAva : (1) kUtarAe baTakuM bharyuM hoya to jherarahita thaI jAya che. (2) haDakAyA kUtarAnuM jhera caDe nahIM. pIDA zAMta thAya. zloka-11 : prabhAva : (1) icchitane AkarSita kare che. varSAne vivaza kare che. (2) je sAdhanA karavA dhArIe te thAya che. (3) sarva siddhikara zloka-12 : prabhAva : Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 * / bhaktAmara turthya namaH / (1) hAthIno mada UtarI jAya che ane je vyaktine maLavAnI abhilASA hoya te maLI jAya che. (2) sarasvatI vidyA mATe zloka-13 : prabhAva : (1) cora corI na karI zake, mArgamAM koI bhaya nathI raheto tathA lakSmInI prApti thAya che. (2) cora corI karavA Ave nahIM. bhUta-preta Adino bhaya rahe nahIM. zloka-14 : prabhAva : (1) lakSmI prApta thAya che, Adhi-vyAdhi-zatru vagereno AtaMka-bhaya dUra thaI jAya che. sarasvatI devI prasanna thAya che, guNanI vRddhi thAya che. (2) zatruno bhaya TaLe tema ja judA judA prakAranI Rddhi prApta thAya che. (3) sarasvatI devI prasanna thAya che. zloka-15 : prabhAva : (1) pratiSThA ane saubhAgyamAM vRddhi thAya che. nirmaLa brahmacaryapAlana karavAnI zakti maLe che. (2) saubhAgya ane lakSmInI prApti thAya tathA phariyAdamAM jIta thAya temaja rAjadarabAramAM mAna maLe. (3) dareka rIte phaLadAyI che. mana majabUta thAya che. zloka-16 : prabhAva : (1) badhA prakAranI saphaLatAo tathA pratispardhI para vijaya prApta thAya che. (2) duzmanano parAjaya thAya ane rAjadarabAramAM jaya thAya. (3) dareka sthAne jIta thAya che. zloka-17 : prabhAva : peTanA badhA rogo dUra thAya che. zloka-18 : prabhAva : (1) zatru-sainya sthaMbhita thAya che, dharmamAM mati sthira thAya che tathA haMmezAM utsava thatA rahe che. (2) zatru sthaMbhita thAya ane phariyAdamAM jIta thAya. zloka-19 : prabhAva : Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra : 461 koIka dvArA karavAmAM AvelA maMtra, jAdu, TonA, TucakA, mUTha, uccATana Adino bhaya raheto nathI. zloka-20 : prabhAva : (1) saMpatti, saubhAgya, buddhi, viveka ane vijaya prApta karavAmAM sAmarthya prApta thAya che. (2) duzmana jUTho paDe che ane rAjadarabAramAM jIta thAya. zloka-21 : prabhAva : (1) badhA vazIbhUta thAya che ane sukha-saubhAgya vadhe che. (2) sarva siddhiyoga thAya che. (3) sarvajana vaza karavA mATe. zloka-22 : prabhAva : (1) DAkaNa, zAkinI, bhUta, pizAca, cuDela Adi bhAgI jAya che. (2) vaLagADa dUra karavA mATe. zloka-23 : prabhAva : (1) preta-bAdhA dUra thAya che. (2) zarIranI rakSA thAya temaja bhUta-pizAcanuM duHkha dUra thAya. zloka-24 : prabhAva : mAthAnI pIDA maTe che. zloka-25 : prabhAva : (1) dRSTidoSa dUra thAya che. sAdhaka para agninI asara thatI nathI. (2) agnino bhaya TaLe che. zloka-26 : prabhAva : (1) AdhAzIzInI pIDAnuM nivAraNa thAya che. (2) AdhAzIzI dUra thAya temaja mastakadoSa dUra thAya. (3) roganivAraNa ane lakSmIprApti. zloka-27 : prabhAva : Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 * // bhaktAmara tulyuM namaH / (1) zatruno parAbhava thAya che. ArAdhakane koI kSati pahoMcatI nathI. (2) zatruno bhaya dUra thAya che. zloka-28 : prabhAva : (1) badhA manoratha siddha thAya che. saubhAgya, kIrti ane lakSmInI prApti thAya che. (2) vyApAramAM lAbha thAya, jhaghaDA-TaMTA dUra thAya. strIsobhAgya prApta thAya. dareka prakAre sukha thAya. zloka-29 : prabhAva : (1) netrapIDA dUra thAya, koI paNa sthAvara viSa lAgatuM nathI. (2) sarva prakAranAM jhero nAza pAme. zloka-30 : prabhAva H (1) zatruno parAbhava thAya che ane yAtrA nirvighna saMpanna thAya che. (2) cora, mUTha vagere asara na thAya temaja siMha, vAgha vagereno bhaya na thAya. zloka-31 : prabhAva : (1) rAjya mAnyatA maLe che. (2) rAjadarabAramAM sanmAna pAme. zloka-32 : prabhAva : (1) saMpattino lAbha thAya che. (2) rAjadarabAramAM jaya thAya ane vividha prakAranI lakSmInI prApti thAya. zloka-33 : prabhAva : (1) durjana vazIbhUta thAya che ane enuM moDhuM baMdha thaI jAya che. (2) durjananI bIka TaLe. teno koI upadrava kAma na Ave. zloka-34 : prabhAva : (1) hAthIno mada Utare ane samRddhi vadhe che. (2) dravyano saMcaya thAya temaja hAthIne vaza karI zakAya. zloka-35 : prabhAva : Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) siMhano bhaya TaLe che. (2) sarpa ane siMhano bhaya TaLe che. mahAna prabhAvika stotra 463 zloka-36 : prabhAva : agnino bhaya ane saMkaTa dUra thAya che. zloka-37 : prabhAva : (1) sarpanA jherano bhaya upasthita thato nathI. (2) rAjadarabAramAM jaya thAya. zloka-38 : prabhAva : yuddhano bhaya TaLe che. zloka-39 : prabhAva : (1) yuddhano bhaya maTI jAya che ane zAMti prApta thAya che. yuddhamAM zastrano mAra lAgato nathI. rAjyathI dhana lAbha thAya che. (2) mahAbhaya TaLe tathA rAjadarabAramAMthI dravyanI prApti thAya. yuddhano bhaya TaLe. zloka-40 : prabhAva : samudrano bhaya dUra thAya che. zloka-41 : prabhAva : sarva roga naSTa thAya che tathA upasargo dUra thAya che. zloka-42 : prabhAva : (1) jelamAMthI jaldI mukti maLe che. (2) jelano bhaya TaLe. rAjya taraphathI bhaya na thAya. (3) baMdIkhAnAmAMthI chuTakAro thAya. zloka-43 : prabhAva : (1) zatru parAsta thAya che ane zastrAdino ghAva zarIramAM thato nathI. (2) 108 vAra bhaNIne ghoDesavArI karavAmAM Ave to je mATe savArI karI hoya temAM jya maLe. vairI vaza thAya, zastrano ghA lAge nahIM. zloka-44 : prabhAva : Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * / / bhaktAmara turthya namaH / / (1) badhI ja manokAmanAo siddha thAya che tathA manamAM nizcita thayela vyakti vazamAM thAya che. (2) 108 vAra nitya japavAmAM Ave to 45 divasamAM sarva kAryanI siddhi thAya che. vividha vidvAnoe zloka pramANe teno prabhAva yaMtra-maMtra sAthe jaNAvela che. uparyukta traNeya vidvAnoe jaNAvela prabhAva te pramANe ja che. 464 zrI padmasAgarasUri mahArAja sAhebanA ziSya zrI ajaya sAgara mahArAja sAhebe vAtacItamAM jaNAvyuM hatuM ke, 15mo zloka ane 25mo zloka baMne sAthe, mAthA para hAtha rAkhI gaNavAthI koI paNa prakAranA roganuM nivAraNa thAya che. te anubhavasiddha che. zrI guNAkarasUrie racela aneka prabhAvaka kathAo pracalita che. parantu jaina zAsanamAM vartamAna kALamAM paNa aneka stotronI jema 'bhaktAmara stotra'no prabhAva bhaktonA jIvanamAM thato rahyAnuM manAya che. keTalAka bhaktone A stotranA jApathI ke tenI nitya ArAdhanA karyAthI laukika sukho prApta thayAnuM, samayanI sAthe AvatAM aneka vighno dUra thayAnuM ke keTalIka pratikULatAo dUra thaIne sAnukULatA thayAnuM jANavA maLe che. dhArmika paribhASAmAM kahIe to bhaktAmara stotranA nitya paThanathI duSkarmonAM baMdhana tUTI gayAM hoya ane jIvanamAM sukhazAMtinI prApti thaI hoya tevuM aneka loko mAne che. A rIte bhaktAmara stotra'no nitya pATha, jApa sAcA hRdayathI ka2nA2ne vizeSa phaLadAyI che ema kahI zakAya ane AjanA yugamAM paNa teno prabhAva joI zakAya - jANI zakAya - anubhavI zakAya che. jainadarzana mahAna che ane vizvamAM tenuM anokhuM yogadAna raheluM che. maMtra-stotra athavA koI paNa dhArmika vidhi eTalI vaijJAnika ane rahasyabharI paNa che. jaina dharma jeTalo bhAvamaya che eTalo ja vaijJAnika che. zrI mAnatuMgasUrie dhvani dvArA beDIo toDavAno vaijJAnika siddhAMta sAbita karyo hato, zrI mAnatuMgAcArye rAjA dvArA ladAyelI lokhaMDanI beDIomAM baMdhanamAM baMdhana-bhedanI kalA siddha karI ane paramAtmAmAM ekAkAra banyA. A ekAgratAmAM abhedathI nAda pragaTyo; nAdathI AzrAvya dhvani pragaTyo ane te viziSTa dhvanitaraMgothI utpanna stotrathI lokhaMDanI beDIonAM baMdhana tUTyAM. eka eka zlokanuM sarjana thatuM gayuM ane eka eka beDI tUTatI gaI. ApaNane vicAra Ave ke, sUrijInA zlokasarjana dvArA lokhaMDanI beDIo zI rIte tUTe ? zuM zabdo dvArA lokhaMDanI beDIo tUTI zake kharI ? A praznono sacoTa ane tArkika uttara AjanuM vijJAna Ape che ke, ApaNo avAja aDhAra hajAra sAyakala upara jAya che tyAre azrAvya thaI jAya che. jevI rIte azrAvya dhvanine utpanna karAvanAra ultrasonic drill vaDe sekanDanA hajAramAM bhAgamAM atighana manAto padArtha (hIro) tUTI Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra : 465 jAya che. jo azrAvya dhvani vaDe hIro tUTI zake to, azrAvya zakti vaDe lokhaMDanI beDI kema nA tUTI zake ? Ultrasound Technologyno A siddhAMta vijJAnanA kSetramAM AzIrvAda samAna che. rogIne behoza karyA vagara Lithotripter paNa zaktisaMpanna dhvanisaMketo dvA2A patharI (Stone) toDavAnuM kAma kare che. rogIne sIdho suvaDAvIne tenI kamara nIce rAkhelI Hydrolic TankmAM gudA upara sIdho pravAha thAya che. temAM na to dardIne koI pIDA thAya che ane na to kiraNotsargano koI bhaya rahe. eTaluM ja nahi, patharI toDavAnI A prakriyA Lithotripter Monitoring UnitmAM paDadA upara joI zakAya che. tethI vaijJAnika dRSTie ema mAnI zakAya ke sUrijInA AvA apUrva sarjana vaDe temanI lokhaMDanI beDIonAM baMdhano tUTI gayAM. paramAtmA sAthe bhaktipUrvaka ekAgratAmAM temanuM nijAtmasvarUpa pragaTa thayuM hatuM. pariNAme lokhaMDanI beDIonI sAthe 52mArthamAM avarodhaka evI karmonI beDIo paNa tUTatI jatI hatI. dhvani nAdanI AvI apAra zakti che ke jenA dvArA lokhaMDanI beDIo paNa tuTI jAya che. A eka adbhuta camatkAra che jene vaijJAnika dRSTie paNa sAbita karI zakAyo che. manovaijJAnika dRSTikoNathI paNa bhaktAmara stotra ApaNAmAM parivartana lAvI zake che. manovaijJAnika dRSTikoNathI bhaktAmarane Healing Process TherapynI mAnyatA ApI zakAya. Healing TherapynuM vijJAna eka evI cikitsA Ape che ke jyAM ApaNA prANa, pravAha rudraavaruddha banI gayA hoya tenA dvArA prANaUrjA AMdolita karavAmAM Ave che. A prANaUrjA zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza, mana, vacana, kAyA, zvAsozvAsa ane AyuSya e dasa vibhAgamAM vibhakta che. mananI zakti dvArA e prANaUrjA e dazeya vibhAgomAM niraMtara racanAtmaka kArya kare che. stotranI varNamALA hakArAtmaka temaja racanAtmaka AMdolano jagAve che. A kAraNe A mAnasika athavA zArIrika koI paNa roga athavA pratikriyAthI mukti apAve che. bhaktAmara stotramAM bhakti dvArA UrjAnvita sAdhakanI picyuTarI graMthimAMthI A.C.T.H. nAmanA hormonsa nIkaLavAnA zarU thAya che. pariNAme tenI prANaUrjAmAM AlphA taraMgo AMdolita thAya che ane tene kAraNe te saghaLI mAnasika pIDAothI mukta thaI jAya che. svayaM AnaMdathI bharapUra banI jAya che ane tenA orA paNa eTalA ja prabhAvazALI banI jAya che ke tenI pAse je Ave che te prasanna thaI jAya che. vaijJAnika dRSTikoNathI paNa A stotramAM viziSTatA rahelI NAya che. dareka vyakti mAnasika rIte azAMta hoya che tyAre prabhunA caraNa-yugalamAM zaraNAgati svIkAre che ane jyAre saMpUrNa samarpita thaI gayA pachI cittamAM ekAgratA Ave che. tyAre prabhu sAthe tAdAtmya saMdhAya che. te samaye mAnasika tANa, azAMtatA ApoApa dUra thaI jAya che. Ama, A stotramAM manovaijJAnika dRSTikoNa paNa rahelo che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhaktAmara tunyaM namaH || bhaktAmara stotra pratyeka pratikULa saMjogone anukULa saMjogomAM parivartita ka2vAnI gajabanAka zakti dharAve che. yaMtra-maMtra, taMtra RddhimaMtra dvArA sAdhaka temanA adhiSThAyaka devane siddha karIne temanI pAse potAnI manovAMcchanA pUrNa karAve che. bhaktAmara stotramAM parama ArAdhya zrI jinezvaradevanA caraNa-yugalamAM samarpita thaI jaIne temano ja yaMtra-maMtra-taMtra rUpamAM svIkAra karIne AvI paDelI Apattino sArthaka prayoga batAvavAmAM Avyo che. A stotranA akSare akSaramAM maMtra yukta gUDhArtho samAyelA che. AvA maMtragarbhita stotramAM prabhunA guNonuM gAna, yazagAthA gAvAmAM AvI che ane prabhune karavAmAM AvelA namaskArane savizeSa mahAtmya ApavAmAM AvyuM che. te dvArA sAdhakane puNyAnubaMdhI puNya baMdhAve che mokSagAmI banavAmAM pravRtta kare che. tethI ja A stotrano eka eka akSara mahAmaMtra che. aneka maMtra-yaMtra-taMtro jemAM anekAneka zAstro sthApita thayelAM che evA bhaktAmara stotramAM akSara-akSaramAM maMtratva dhvanita thAya che. tethI ja tenuM smaraNa ka2vAthI zAzvata sukhanA svAmI banavAnI vAMcchanA paNa paripUrNa thAya che. 466 // bhaktAmara stotranA racanAkAra zrI mAnatuMgasUrinI A anubhava siddhi svarUpa che ke saMpUrNa ekAgratA pUrNa bhAvonI sAthe nAbhimAMthI nIkaLelo svara mahAmaMtra svarUpa banyo che. tenA pratyeka akSaranA uccAraNamAM maMtranA AMdolana utpanna karavAnI kSamatA che. A dhvani pratidhvani AMdolanathI viziSTa vAtAvaraNa ane viziSTa prakAranA vAyumaMDaLanuM sarjana thAya che. te dvArA koI paNa prakAranI vipadAmAMthI mukti meLavI zakAya che. bhaktAmara stotranI mULa saMracanA ja evA viziSTa prakAranI che ke tyAM maMtra-yaMtra-taMtranI jarUra paDatI nathI. sAdhake potAnA citta-taMtrane vizuddha karIne temAM paramAnaMdasvarUpa zrI jinezvaradevanuM dhyAna dharIne samasta prakAranI vikRtiothI vimukha thaI javuM e ja A stotrano paramArtha che. sAthe sAthe sAdhakanI saphaLatAnuM rahasya paNa AmAM ja raheluM che. bhaktAmara stotra svayaM siddha maMtra-yaMtra che. parama zaktisrota che. prabhu zrI jinezvaradevanA caraNayugalamAM pUrNa samarpaNanA bhAvomAM A saghaLuM samAyeluM che. tethI ja tenA mATe koI yaMtra-maMtrataMtranuM vidhi-vidhAna karIne te dvArA devI-devatAonuM AhvAna karavAnI AvazyakatA nathI, teo svayaM ja upasthita thaI jAya che. mAtra cittanI ekAgratA ane bhaktibhAvapUrvaka stotrano jApa karavAthI te svayaM siddha thAya che. ahIM mane thayelo sva-anubhava jaNAvuM chuM. bhaktAmara stotra chellAM sAta varSathI dararoja gaNavAno niyama che. temAM jyArathI bhaktAmara stotra para A saMzodhanakArya zarU karyuM tyArathI tenA pratyenI AsthA-zradghA dina-pratidina vadhu sadaDha banavA lAgI. pachI to A zraddhA atUTa vizvAsamAM pariNamI. 1998mAM Avela jarmana bahena misa elijhAbetha phAnakhAujharanA nimaMtraNane mAna ApIne sviTjharalaeNnDa gaI. ajANyo deza ajANI bhASA - ajANyA lokonI vacce sAva ekalI. paraMtu manamAM eka dRDha zraddhA ke mArI sAthe mArA dAdA zrI AdinAtha bhagavAna che. jyAre jyAre huM koIka kAraNasara mUMjhavaNa anubhavatI, jyAM mana akaLAya tyAM bhaktAmara stotranuM paThana Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna prabhAvika stotra - 467 karavA lAgyuM. mane lAge ke koI agocara zakti AvIne sahAya kare che. mane mAro mArga maLI jato. tyAMthI huM holenDa gaI ane pachI laMDana gaI. badhe ja ekalI hovA chatAM eTalo badho badhAno prema-umaLakAbharyo AvakAra prApta thayo ke kyAreka to harSAzru AvI jatAM. laMDanamAM lesTaranA derAsaramAM eka bahenazrI maLyAM jeo tyAMnI kAunsilanA adhikArI che. temaNe mane pUchyuM ke ahIM kayAM prayojanasara AvavAnuM thayuM ? meM kAraNa jaNAvyuM ke huM bhaktAmara stotra para saMzodhanakArya karI rahI chuM ane ahIM AvI chuM. tethI derAsaranA graMthAlaya ane DI. monTapharDa yunivarsiTInI mulAkAte AvI che. DI-monTapharDa yunivarsiTImAM jenijhamano korsa varSothI cAle che. to teo pUchyuM A sivAyanI tamArI ittara pravRtti viSe jaNAvo. meM kahyuM, mArI anya pravRtti che ekyuprezara therApI. A sAMbhaLIne teoe tarata ja mane kahyuM, huM tamAruM prezara therApI viSe vyAkhyAna be divasa pachI yojavA mAguM chuM. tamAro anubhava jaNAvo. pachI to 10 miniTamAM mulAkAta lIdhI, bIjI 15 miniTamAM AmaMtraNa patrako komyuTaramAM chapAI gayAM. tyAMnA belagreva nebarahuDa senTaramAM sAMjanA 7thI 9 kAryakrama yojAyo. A kAryakrama be kalAkane badale sADA traNa kalAka cAlyo. AvA to kaMIka nAnA-moTA anubhavo pravAsa daramyAna thayAM. dararoja bhaktAmara stotrano pATha karavAno niyama. temAM paNa chellAM traNeka varSathI manamAM satata koIka ne koIka zlokanuM smaraNa cAlu ja hoya. sAdhvIjI DaoN. divyaprabhAjIne eNkyuprezaranI sAravAra temanA borIvalInA cAturmAsa daramyAna ApatI hatI. teo ghaNIvAra kahetAM, rekhAbahena, tame jyAre mane sparza karI sAravAra Apo cho tyAre mArAmAMthI satata bhaktAmara UbharAya che.' ane ame samagra sAravAra daramyAna bhaktAmara stotra viSe ja vAta karatAM rahetAM. eka divasa savArathI ja mArA manamAM bhaktAmara stotrano 39mo zloka "jJAmina nazogitavArivA'no jApa cAlu hato. aviratapaNe AnA sivAya anya zloka manamAM ke moDhAmAM Avato na hato. te divase bapore grAMTaroDa (muMbaI)thI borIvalI AvavA mATe eka naMbaranA pleTaphorma parathI doDIne Trena pakaDI, borIvalI javAnI khUba utAvaLa hatI. tethI Trena cAlu thaye traNa naMbaranA inDikeTara para najara karI barAbara be miniTa pachI virAra taraphanI phAsTa Trena hatI. tethI muMbaI senTrala AvatAM ja jhaDapabhera TrenamAMthI UtarI AjubAju joyA vinA be naMbaranA pleTaphorma parathI nIce kUdako mAryo. tyAM to gADInuM horna vAgyuM, gADI joradAra breka mAratAMnI sAthe UbhI rahI gaI. te gADI mArAthI mAtra traNathI cAra phUTa dUra UbhI hatI. paraMtu A badhuM ja mane moTaramena ane pravAsa karatAM pravAsIone bUmAbUma karatAM khabara paDI. tyAM sudhI mane kaMI ja khabara na hatI. tyAre lokone Azcarya thayuM ke AvuM kevI rIte banyuM ? paraMtu mane to te ja ghaDIe jANa thaI gaI ke A to satata cAlatAM bhaktAmara stotranA zlokano ja prabhAva che. tAtparya ke jenA akSare akSaramAM gUDhArtha ane paramArtha svarU5 rahasya bhareluM che, je tenuM pragaTa ane apragaTa rUpa che. tenuM jeTaluM mahAbhya anubhavamAM lAvIe teTaluM ochuM che. tenA dvArA thayela camatkArapUrNa prasaMgonA mAdhyamathI mUlyAMkana kyAreya thaI zake nahIM. ahIM to eka ja vAta Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 .|| bhaktAmara subhya namaH || yathArthatApUrvaka kahI zakAya ke, mahAna paramArthaka zrI mAnatuMgasUrie gUDhArthapUrvaka jenI saMracanA karelI che te bhaktAmara stotra dvArA zrI jinezvaradevanI bhakti karavAno suavasara AjanA kaLiyugamAM meLavavo e ja sauthI moTo camatkAra che, ane tethI vizeSa A mahAna prabhAvika stotranI prApti thaI che te ja sauthI camatkArika ghaTanA che. pAdanoMdha bhaktAmara : eka divya dRSTi - saMdeza, AnaMdaRSi DaoN. divyaprabhA 2. bhaktAmara rahasya', prastAvanA - dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 18 3. bhaktAmara bhAratI', prastAvanA - jyoti prasAda jena, pR. 30 4. "bhaktAmara rahasya', prastAvanA - dhIrajalAla TokarazI zAha, pR. 21-22 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhaktAmara stotramAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako nA graMthomAM je ; nI vibhUtio , navA che te te veda, upaniSada, purANa, jaina temaja bauddha dharmanA graMthomAM je kAMI maMtra - yaMtra - taMtranI vidyA che te te graMthanI vidyAnA AdhAre, te te yuganI vibhUtio potAnI svAyAmAM AdhyAtmika cetanyanI zakti janmAvI zakyA hatA. AMkho mIMcInI vizvanA kayA bhAgamAM zuM banI rahyuM che ke have pachI bhaviSyamAM zuM banavAnuM che te nihALI zakanAra tapasvI RSimunio ane ArSadraSTAonI paraMparA bhAratabhUmi upara prAcInakALathI cAlI ja Ave che. samagra brahmAMDanI zaktinA bhAgane mAnava dhAraNa karI zake che, kAraNa ke mAnavadehamAM samagra brahmAMDa samAyeluM hoya che. Ama taMtravidyAne mAnavadeha sAthe saMbaMdha che. mAnavadehane brahmAMDa sAthe joDIne brahmAMDamAM viharatI sUryazaktine potAnI kAyAmAM samAvIne maMtra-yaMtra ane taMtra rUpI sAdhanA dvArA potAnI kAyAmAMthI AtmadIpaka pragaTAvI zakAya tenuM saMpUrNa jJAna saMskRta graMthomAM parApUrvathI cAlyuM Ave che. arthAtu mAnavadehanI samagra kAyAmAM maMtranI asara jhIlatA ane taMtramAM parivartana banatAM sthAno che. A sthAna evA to adbhuta che ke jemAM samagra brahmAMDanI sUryazaktine jhIlI laIne alaukika parivartana lAvIne mAnavadehamAM vAmanatAmAMthI virATatAne pragaTAvI zakAya che. AdivAsI lokomAM paNa maMtra-paraMparA jovA maLe che. tevI ja rIte khristIo ane musalamAnonuM paNa maMtrazAstra che. pratyeka AtmAmAM anaMta akhUTa zakti ane jJAnano bhaMDAra che. tevuM zAstravacana che. AtmAmAM rahelI A anaMta zaktinI abhivyakti te mana-vacana-kAyA Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 | bhaktAmara subhya namaH dvArA kare che. jene paripATInI eka mahAna bheTa che ke temAM manane, vacanane ane tenAthI AgaLa vadhIne AtmAne lAgelAM karmane saMpUrNa bhautika mAne che. vacana dvArA maMtronuM uccAraNa thAya che. yaMtra dvArA temAM pratiSThita thayelAM deva-devIone namaskAra-pUjA-arcanA thAya che ane zarIra dvArA maMtra ane yaMtranI je vidhi thAya che te taMtra che. maMtra-yaMtra ane taMtra traNe ekabIjA sAthe saMlagnita thayelA che. maMtra-yaMtra ane taMtra vidyAnuM jJAna guptajJAna tarIke, rahasyamaya vidyA tarIke bhAratanA saMskRta sAhityanA romaromamAM phelAyeluM jovA maLe che. jaina zAstranA sAhityamAM teno akhUTa bhaMDAra che. jaina dharmanA pAyAnuM mULabhUta stotra "navakAra maMtra' e mahAmaMtra che, prANamaMtra che. tene coda parvano sAra gaNavAmAM Avyo che ane teno sIdho saMbaMdha paMcaparameSThinA guNonI upAsanA sAthe che. A namaskAra mahAmaMtranA vistAra rUpe aneka bIjA maMtro racAyA che jene "navasmaraNa" gaNavAmAM AvyA che. te navakAra maMtra sivAyanAM bIjAM ATha smaraNa uvasaggahara stotra, saMtikara, stotra, namiUNa stotra, tijyapahukta stotra, ajitazAMti stotra, bhaktAmara stotra, kalyANa maMdira stotra ane bRhad zAMti stotra. A sarve navakAra maMtranA vistArarUpa stotra che. jemAM paMca parameSThimAMthI koI paNa ekane laIne tenA guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. uparokta badhA ja stotramAM maMtra - yaMtra - taMtrano samAveza thayelo che ane tenI ArAdhanA karavAthI karmanI nirjarA thAya che. AtmA para lAgelAM karmanAM AvaraNone dUra karavAmAM A traNe madadarUpa thAya che. temaja maMtronI upAsanA dvArA sarva kArya siddha thAya che ane temAM yaMtra ane taMtra madadarUpa thAya che. maMtra maMtra zabda saMskRta bhASAno che. maMtra zabda "manuM dhAtumAM khUna (tra) tathA dham pratyaya lAgIne bane che. A vyutpatti anusAra eno artha thAya che. jenA dvArA AtmAnA Adezano sAkSAtkAra karavAmAM Ave te maMtra che. bIjI vyutpattimAM manuM dhAtuno vicAra paraka evo artha karavAmAM Ave che tyAre teno artha evo thAya che, jenA dvArA AtmAnI vizuddhatA para vicAra thaI zake che, te maMtra che. trIjI vyutpattimAM manu dhAtune satkArArthamAM letAM teno artha thAya che, jenA dvArA mahAna AtmAono satkAra karavAmAM Ave che, te maMtra che. cothA arthamAM jyAre manune zabda mAnIne 'tra' pratyaya lagAvIne maMtra' zabda banAvavAthI e artha pragaTe che ke maMtra e zabdazakti che jenAthI mAnavIne laukika-paralaukika rakSaNa maLe che. DaoN. rudradeva tripAThI maMtranI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke "atIndriya-zaktinI prerakazakti ane sUkSmazakti upara svAmitva dharAvavAnI prakriyA maMtra kahevAya che. mAtra - gupta parimANo dhAtu vaDe maMtra zabdanI niSpatti manAya che. vyutpattinI dRSTie potAnI iSTa siddhi mATe je zabda ke zabdarAzinuM pharI pharIne guhya rIte Avartana karAya che te maMtra che. varNanasamUha athavA to Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra - taMtra ane aSTako ja 471 zabdasamUhamAM nizcita AvartanathI jIva, brahma ane brahmAMDanuM ekya jANavAnI zakti maMtra vaDe maLe che. jenA mananathI saMsAranA pAzabaMdhanathI prApta thanArI jIvadazAnI mukti sAdhya bane che te maMtra' che ane jenA jayathI dharma, artha, kAma tathA mokSAdi caturvarganI siddhi prApta thAya che te paNa maMtra che." mAnavInuM mana atizaya caMcaLa che tenI vRttione kAbUmAM laI ekAgra karavAnuM kAma maMtra kare che. mana, buddhi, citta ane ahaMkAra sAthe maMtrazaktino sIdho saMbaMdha che. guptapaNe kahevAya che te maMtra che. DaoN. zivazaMkara avasthI lakhI che ke "citta jyAre bAhyasamUhane upasaMhnata karIne, antarmukha thaIne cidrupatA sAthe abheda vimarza prApta kare che, te ja tenI gupta maMtraNA che, jene kAraNe tene maMtranI abhidhA maLe che tethI maMtradevatAnA vimarzamAM tatpara tathA devatA sAthe jeNe sAmaMjasya prApta karI lIdhuM che. evA ArAdhakanuM citta ja maMtra che. mAtra vicitra "varNa saMghaTanA ja nathI." maMtronI racanA kevI rIte thAya che? enA uttaramAM ema mAnavAmAM Ave che ke dareka akSara e maMtra samAna che. dareka akSaramAM maMtrabIja chupAyelo hoya che. zrI sArAbhAI navAba jaNAve che ke "maMtra eTale amuka prakAranA akSaronI saMkalanA. jema AkarSaNazIla vidyutanA samAgamathI taNakho utpanna thAya che tema judA judA svabhAvavALA akSaronI yathAyogya rIte saMkalanA-gUMthaNI karavAthI koI apUrva zaktino prAdurbhAva thAya che." arthAt maMtra evuM vijJAna che, jenAthI zaktino udbhava thAya che. jenAthI manamAM rahelA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza thAya che. maMtra evI manobhUmi taiyAra kare che jemAM bhagavAnanI sattA kendrIbhUta thAya che ane A maMtrazakti dvArA bhagavAnano sAkSAtkAra thAya che. arthAt maMtramAM eTalI divyazakti rahelI che ke bhaktane bhagavAna sAthe tadAbhyatA sAdhavAmAM ane temAM ekAkAra thavAmAM madada kare che. maMtra haMmezAM guru pAsethI grahaNa karavAmAM Ave che. maMtra grahaNa karavA mATe sAdhakanI keTalI tIvra icchA ke bhakti che te parathI maMtranuM phaLa maLe che. je maMtra grahaNa karavAmAM sAdhakanI prabaLa icchA ane dRDha bhakti hoya te maMtra sAdhakane mATe uttama che... pachI siddhAdicakranuM zodhana karatAM bhale te arinA-zatrunA koThAne prApta thayelo hoya, maMtra, tIrtha, brAhmaNa, deva, jyotiSI, oSadha ane gurunI bAbatamAM jenI je prakAranI bhAvanA hoya tene te prakAranI siddhi thAya che. maMtrane mananA bhAva sAthe saMpUrNa saMbaMdha grAhya che. jevA mananA bhAva hoya che tevo maMtrano prabhAva jovA maLe che. athavA to mananA jevA bhAva hoya, je pramANe maMtranuM manana-jApa je bhAvathI karavAmAM Ave te pramANanuM maMtraphaLa prApta thAya che. jo maMtranuM vizuddha bhAvapUrvaka ArAdhana karavAmAM Ave to te cokkasa phaLe che. je sUtranuM vAraMvAra manana karavAmAM Ave che tene maMtra kahevAya che. ane AvA maMtranuM vAraMvAra manana tyAre ja zakya bane che ke jyAre tenI saMpUrNa zaraNAgati svIkArI levAmAM Ave che. saMpUrNa zraddhApUrvakanI zaraNAgati svIkArI levAnuM mukhya kAraNa e che ke pahelAMnA Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 bhaktAmara subhya namaH jJAnI puraSo evA na hatA ke jeo maMtranA nAme lokone chetare. mahAna puruSoe kalpavRkSathI paNa adhika mahimA, je zabdarUpa saMpuTane suAyojanapUrvaka guMphita karavAmAM AvyA che, tevA maMtrono adhika mahimA gAyo che, te paNa vAstavika che, temAM lezamAtra saMdehane sthAna nathI. kAraNa ke mahAna puruSonA mukhamAMthI vizuddha bhAvathI nIkaLelA zabdo sarvathA bhUla vagaranA pUrvApara virodha vagaranA ane pramANabhUta hovAthI atyaMta mAnanIya che. maMtranuM pUrNa bhakti, daDhabhakti ane saMpUrNa utsAha sAthe jo manana, dhyAna ke jApa karavAmAM Ave to cokkasa phaLa Ape che. maMtronI ArAdhanAnA saMbaMdhamAM khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI jarUriyAta e che ke maMtranI ArAdhanA bahu ja zuddhipUrvaka karavI joIe. akSaranA uccAraNamAM hUrta, dIrgha Adino saMpUrNa vicAra karIne uccAra karavo joIe. arthAt zabdanuM uccAraNa khUba ja cokhuM hovuM joIe. kAraNa azuddha maMtrathI koI paNa jAtanuM kArya siddha thatuM nathI. bhAratamAM dharmazAstro, purANo, kathAgraMtho, prAcInamAM prAcIna hastaprato ane mahApuruSonAM caritromAMthI koI paNa viSayanuM pustaka joIe to temAM maMtra ke tenA prabhAva vize kaMI ne kaMI lakhAyeluM cokkasa maLI Ave che. prAcIna kALanA bhAratamAM maMtrano prabhAva ane pracAra ghaNA vizALa pramANamAM hato. maMtrazAstra viSenuM vivecana bauddha sAdhuoe ghaNuM bahoLA pramANamAM lakhyuM che. pAMcamIthI dasamI sadI sudhInAM pAMcaso varSa daramyAna A viSaya upara bethI aDhI hajAra jeTalA nAnAmoTA graMtho ekalA boddhoe ja lakhyA hatA. jaina dharmanI maMtranI prAcInatA bauddha dharma pahelAMnI jovA maLe che. "zrI bhairava padmAvatI kalpa nAmanA graMthanI prastAvanAmAM vidvAna lekhaka zrI mohanalAla bhagavAnadAsa solisiTara jenAgamomAMthI purAvAo ApIne sAbita karavAnA che ke jaina saMpradAyamAM bauddha saMpradAyanI asara pahelAM paNa jainAcAryo A vidyAthI anabhijJa na hatA. jaina dharmanI aMdara maMtrazakti vize ghaNuM lakhAyuM che. maMtro paNa vizALa pramANamAM maLI Ave che. maMtranI vyAkhyA jaina dharmamAM thoDI viziSTa rIte ApavAmAM AvI che. DaoN. rudradeva tripAThI jaNAve che ke "maMtra zabdanI paribhASA karatAM jaina gItArthoe mULa dhAtuo to te ja mAnya rAkhyA che. paNa arthamAM eka viziSTatA ANI che. yathA jenAthI AtmAno Adeza nijAnubhava jJAta thAya te maMtra, jenA vaDe paramapadamAM birAjamAna pAMca ucca AtmAono athavA yajJAdi zAsana devatAono sAkSAtkAra thAya te maMtra. jena samAjamAM maMtrano Adara thato hato. anya dharmamAM maMtrano nAnI nAnI bAbatomAM upayoga thato hato. dharmanA Avazyaka kartavya tarIke teno svIkAra karavAmAM Avato hato. jyAre jaina dharmamAM maMtrazAstrano abhyAsa jJAnanI prApti arthe thato hato. ane teno upayoga zAsananI rakSA nimitte ja karAto. jene samAjamAM aneka maMtravAdIo thayA che jemAM mAnavadevasUri, siddhasena divAkarasUri, mAnatuMgasUri, haribhadrasUri, AcArya khapUTAcArya, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrasUri, zrI jinadattasUri Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 'bhaktAmara stotra'mAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako AdinI gaNanA thAya che. jenAcAryono maMtrajapano mukhya hetu karmanirjarAno hato. jyAre bIjA loko aihika phaLanI AzAthI ja maMtra japatA. jainonA maMtra taddana pavitra ane nirdoSa vidhisAdhya hovAthI maMtravAda jaina AcAromAM vikRti utpanna karI zakyo nathI. jaina graMthakAroe be prakAre maMtra ane vidyAno bheda batAvyo che. strIdevatAdhiSThita te vidyA ane puruSAdhiSThita te maMtra athavA jeno pATha karavA mAtrathI ja kAryanI siddhi thAya te maMtra ane japa-homAdividhi sAdhya te vidyA, ema be prakAre maMtra ane vidyAno bheda jaina graMthakAroe batAvyo che. vidyA e strIdevInI upAsanA arthe che, jyAre maMtra e puruSa-devanI upAsanA arthe che. AvA maMtra ke vidyAnuM phaLa tyAre ja prApta thAya che ke jyAre tenuM satata manana karavAmAM Ave che. A manana ke japa kevI rIte karavo joIe ? zrI rAjayazasUri mahArAja jaNAve che ke "pudgalonI anaMtazakti, saMkalpanI mahAna zakti ane AtmAnI anaMta zakti eka dhArAmAM goThavAya che tyAre maMtro agamya ane azakya kArya karI zake che.'4 maMtrazakti dvArA koI paNa prakAranuM kArya siddha thaI zake che. AcAryoe banAvelA eka eka akSara maMtra samAna hoya che. AvA maMtrano pATha karavAthI vAtAvaraNanI aMdara je AMdolano phelAya che. tenA pariNAme eka viziSTa prakAranI asara utpanna thAya che. avadhijJAnI devatAone potAnA jJAnanA kAraNe svargamAM beThA beThA khabara paDe che ke koI sAdhaka maMtrano pATha kare che ane madada mATe mane yAda kare che. sAdhakanA yAda karatAM devI-devatA prasanna thAya che ane sAdhakanI manovAMcchanA paripUrNa kare che. dharmanA bIjarUpa maMtra che. dharma utkRSTa maMgaLa che. ane je mAnavInuM mana sadAya satata dharmamAM lIna hoya che tene devatA paNa namaskAra kare che. jaina zAstramAM maMtronuM anAdikAlathI pracalana che. maMtro bhakti ane mukti, zreya ane preyanI sAdhanA-ArAdhanA karI ApanArA hovAthI jaina zAstramAM gauravabharyuM ane viziSTa sthAna pAmyA che. tethI karIne kahevAya che ke jaina Agamo ja maMtramaya che evuM vidhAna satya puravAra thAya che. yaMtra jeTalA maMtro racAyA che teTalAM ja yaMtro paNa racAyAM che. 'yam' dhAtu ane tra' pratyaya maLIne 'yaMtra' zabda banyo che. tham' eTale sImA ane tra' eTale rakSaNa karanAra. pro. sI. vI. rAvaLa yaMtranI vyAkhyA ApatAM jaNAve che ke yaMtra icchita vastu Ape che ane rakSaNa paNa kare che. eka artha evo paNa thAya che ke je teja ke zaktiono prANomAM saMcaya thayelo che tenI vRddhi karavI tene mukta karI yogya raste ane yogya rIte vahevA devI. yaMtra zaktiono bhaMDAra che ane sAdhaka potAnI sAdhanAnA baLa upara temAMthI icchita siddhi prApta karI zake che."pa Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 che te bhaktAmara tulyuM namaH || yaMtra dvArA deva-devIonI pUjA thAya che. tyAM deva ke devInI mUrti ke phoTA nathI rAkhavAmAM AvatAM paraMtu yaMtranI AkRtimAM temanuM sthApana karavAmAM Ave che. arthAt yaMtra eTale deva-devInuM nagara, ghara ke zarIra mAnavAmAM Ave che. yaMtranI evI vidhivat racanA karavAmAM Ave che ke je deva-devInuM yaMtra hoya te deva-devI yaMtramAM sAkSAt nivAsa kare che ane te arthe ja maMtronI pUjAarcanA thatI hoya che. yaMtra ane deva ke devIno saMbaMdha e prakArano hoya che ke jevI rIte zarIrathI AtmAne jado na karI zakAya tevI rIte devI-devatAne ane yaMtrane judAM na karI zakAya. arthAta. devI-devatA ane yaMtra eka ja hoya che, abhinnatAthI joDAyelAM hoya che. devI-devatAo yaMtrane AdhIna hoya che. yaMtra-maMtrane AdhIna hoya che ane maMtra maMtrakartAne AdhIna hoya che. Ama devIdevatA, yaMtra ane maMtra traNe ekabIjA sAthe joDAyelAM che. AthI mAnavanA uddhArArthe devI-devatAoe vividha yaMtronI vidhi kahI che. yaMtra ane maMtra baMne ekabIjA sAthe saMlagna che. tethI karIne maMtronI jema yaMtro paNa kAryasiddhinuM sAdhana manAya che. mAtramAM zabdanuM prAdhAnya hoya che. jyAre yaMtramAM AkRti ane tenI goThavaNanI pradhAnatA hoya che. yaMtramAM jeTalAM yaMtro lagabhaga teTalA prakAranI AkRti jovA maLe che. yaMtramAM AkRtiono pAra nathI. paraMtu temAM sauthI vadhAre bhaumitika prakAranA trikoNa, catuSkoNa ane vartuLano AkAranI pradhAnatA jovA maLe che. AkRtirUpa yaMtrono AdhAra kayA maMtra ke devI-devatAnuM yaMtra che, tenA para rahelo che. judA judA AkAro judAM judAM yaMtro mATe hoya che. jaina saMpradAyamAM vardhamAna vidyAnuM yaMtra, vijayapatAkA yaMtra tathA bhaktAmara stotra vagerene lagatAM ghaNAM yaMtro catuSkotmaka che. zukranuM yaMtra paMcakoNAtmaka hoya che ane naranArI mAraNayaMtra paNa pAMca pAMkhaDInuM jovAmAM AvyuM che. guru ane zaninAM yaMtro pakoNAtmaka hoya che. zrI padmAvatIjInuM yaMtra paNa SaTkoNAtmaka hoya che ane divyastaMbhanAdi bIjAM paNa keTalAMka yaMtro SaTkoNAtmaka hoya che. budhanuM yaMtra aSTakoNAtmaka hoya che ane keTalAka varanAzaka yaMtro paNa aSTakoNAtmaka hoya che. sUryanuM yaMtra dvAdazakoNAtmaka hoya che ane caMdranuM yaMtra SoDazakoNAtmaka hoya che. jaina saMpradAyamAM zrI siddhicakrajI tathA zrI RSimaMDaLajInAM yaMtra vartuLamAM hoya che. A uparAMta paNa vividha prakAranAM yaMtronI AkRtio jovA maLe che. kamalAkRti, vRkSanI AkRti, sarpAkAra AkRti, aMDAkRti, pazuonI AkRti ane manuSyanI AkRtinA rUpe paNa yaMtro jovA maLe che. saMpUrNa kriyAzuddhine lIdhe pratiSThita karelAM yaMtro ghaNAM phaLadAyI hoya che ane A aMge khAsa vidhi-vidhAna nakkI thayelAM hoya che. AvAM yaMtro judA judA maMtro ane devI-devatAo pramANe, graha pramANe judI judI AkRtimAM ane dhAtu ke anya koI padArtha para dorelAM rekhAcitro hoya che. yaMtra mukhyatve be prakAranAM hoya che : (1) pUjanayogya yaMtra, (2) prAyogika yaMtra. pUjanayogya yaMtro sonA, cAMdI, kAMsA ke paMcadhAtunAM banAvavAmAM Ave che. A sivAya yaMtrapaTo Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra - yaMtra- taMtra ane aSTako 475 paNa bane che. te kapaDAM ke kAgaLa para citarAyelA hoya che ane pUjananA kAmamAM levAya che. eTale te paNa eka prakAranAM pUjanayaMtro ja che. AvAM pUjanayaMtronI mUrtinI mAphaka ja saMskAravidhi ke prANapratiSThAnanI vidhi karyA bAda ja tenuM pUjana zarU thAya che ane tenuM niyamita pUjana-arcana thAya che. AvAM yaMtronI sthApanA karyA pachI koI paNa divasa apUjita rAkhI zakAya nahi. haMmezAM niyamita rIte tene dhUpa, dIpa, vAsakSepa vagere vaDe pUjA karavI joIe. prAyogika yaMtro bhojapatra ke kAgaLa athavA je je vastu para lakhavAnuM vidhAna hoya tenA para lakhavAmAM Ave che. prAyogika yaMtranuM lekhanakArya paNa zubha muhUrtamAM siddha tIrthamAM parvata para jaIne ke vanamAM jaIne sthAna nakkI karIne karAya to uttama gaNAya che. lekhanakArya karanAra brahmacArI tathA sadAcArI hovo joIe. yaMtralekhana mATenI sAmagrI paNa zuddha hovI Avazyaka che. yaMtra-Asana para besI, zAsanadevInI prArthanA karI, sarune namaskAra karI yaMtrane bAjoTha para rAkhIne lekhanakArya zarU karavuM joIe. maMtrAkSaronAM lekhanamAM je nizcita sthAna hoya tyAM ja bIjAkSaro lakhavA. prathama nAnA aMko pachI chelle moTA aMko lakhAvA joIe. zraddhApUrvaka lekhanakArya thavuM ati Avazyaka che. yaMtra lakhyA pachI hAthe bAMdhavAnuM hoya to tene cAMdI, sonA ke trAMbAnA mAdaLiyAmAM mUkI tenuM mULa baMdha karI lAla, kALA ke pILA raMganA UnamAM parovIne teno upayoga karavo joIe. deva-devI, temano parivAra, bIjAkSaro, anya vargo, aMke ke viziSTa AkRtio jyAM sthApavAnuM vidhAna hoya tyAM ja sthApAvAM joIe. temAM koI paNa prakArano pheraphAra karavo yogya hoto nathI. arthAt yaMtramAM A badhAnI goThavaNa paNa ati mahattvanI vastu hoya che. amuka yaMtramAM je bIjamaMtra na lakhavA joIe paNa jo pheraphAra karIne te lakhAI jAya to upadrava paNa thAya che. maMtronI jema yaMtronI saMkhyA paNa bahuM moTI che. kAraNa ke jeTalAM maMtra che. eTalAM yaMtra paNa che. arthAt maMtronI jema yaMtronI saMkhyA paNa ghaNI vizALa che. prAcIna kALamAM tapasvI, mahAvidvAna, yogI puraSo yogya vidhithI maMtro dvArA yaMtro siddha karIne yogya nItimAna gRhasthane ApatAM ane teo tenuM vidhipUrvaka pUjana karI tenuM phaLa prApta karatA hatA. yaMtro dvArA temanA jIvananA ane lokopayogI, kalyANakArI kAryo thatAM hatAM. yaMtra e maMtrazAstranuM eka mahattvanuM aMga che. maMtradevatAnI pUjA karavI hoya tyAre teno viziSTa prakAre upayoga karavo paDe che. e sivAya maMtra caitanya-jAgrata thatuM nathI. prA. sI. vI. rAvaLa jaNAve che ke "maMtravizArado kahe che ke jema deha ane AtmA otaprota hovAthI temAM abheda pravarte che tema yaMtra ane maMtradevatAne paNa paraspara saMbaMdha che. udAharaNa tarIke jaina dharmamAM paMcaparameSThInI (navakAra maMtranI pUjA karavI hoya to navapadajInA yaMtranI pUjA karavAmAM Ave che. siddhacakranA maMtranuM pUjana paNa tene sAkSAt maMtradevatA mAnI karavAmAM AvI che." tAtparya ke je yaMtra che, te maMtradevatA che. maMtradevatAmAM ane maMtramAM koI bheda nathI. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 / bhaktAmara tulyuM namaH / / taMtra maMtra-yaMtranI sAthe trIjo taMtra zabda paNa joDAyelo jovA maLe che. 'taMtra' zabdano eka vedathI ane bIjo maMtrathI ema be prakAre bheda pADavAmAM Ave che. taMtra mATe nigamathI alaga evo Agama zabda vaparAya che. Agama eTale smRti ane nigama eTale zruti evo paNa eka artha thAya che. DaoN. rudradeva tripAThInA mate taMtrano artha "kAmika AgamamAM taMtra zabdano artha jaNAvavA mATe tenI vyAkhyA ApatAM kahevAyuM che ke tattva ane maMtra sahita vipula arthone vistArathI samajAve che ane te vaDe sAdhakanuM rakSaNa kare che. tethI te taMtra kahevAya che. kAlikAvRttimAM taMtra zabdanI vyutpatti darzAvatAM kahyuM che ke tanu vistAre dhAtuthI 'tra' pratyaya joDavAthI A zabda banyo che ane teno vigraha che, taMtha vaDe jJAnano vistAra thAya che. tethI tene taMtra kahevAya che. vyAkaraNa dhAtu pAThamAM 10mA gaNamAM tanu zraddhoyArane dhAtu paNa Ave che. tenAthI paNa A zabdanI siddhi svIkAratAM teno vigraha 'tAnayati zraddhAmeti uparaLapena ca sAdhanAM vadhayatIti - taMtram' thAya che eTale ke taMtra manamAM zraddhA jagADe che. eTaluM ja nahi, vividha upAsanArUpa sAdhano vaDe siddhi sudhI pahoMcADe che. tethI te 'taMtra' kahevAya che. 7 vedamAM je kriyAo jaNAvavAmAM Ave che te sivAyanI purANakALamAM utpanna thayelI kriyA to tAMtrika kriyA kahevAya che tema paNa kahI zakAya ke taMtra eTale dharmanA rahasyabhUta maMtrane kriyA dvArA siddha karavAnI rIti che. maMtramAM je gUDhArtha rahasya ghUMTAyeluM hoya che ene anubhavamAM levA mATe taMtranI yojanA che. aneka taMtrazAstramAM taMtra zabdanA vividha artho jaNAvavAmAM AvyA che. temAM tenA artho siddhAMta, vedanI eka zALA, zAsana, zivazaktinI pUjA, Agama, niyama, vyavahAra, karmakAMDa, prabaMdha, yuddhAdi vize vividha uddezono pUraka upAya athavA yukti vagerene jaNAvyA che. jaina nigraMthakAroe yogane taMtranI saMjJA Ape che. pro. sI. vI. rAvaLa taMtrano artha samajAvatAM jaNAve che ke "taMtranuM mULa tan dhAtumAM eTale ke 'prasaravuM'nA arthamAM che, ema ghaNA vidvAno mAne che. teo eno tANAvANAnI gUMthaNI (vaNATa) evo artha ghaTAve che. taMtra zabdano artha 'kriyAyoga' evo thAya che ane te u52thI tenuM nirUpaNa karanArA graMtho paNa taMtra kahevAya che. vartamAna hiMdu dharmamAM taMtrokta ghaNI kriyAo cAle che. taMtra te dharmanA rahasyabhUta maMtrane kriyA dvArA siddha ka2vAnI gati che. maMtramAM je mananArtha 2hasya samAyeluM hoya che ene anubhavamAM levA mATe taMtranI yojanA che.'' zAstrakAroe kahyuM che ke jenA vaDe badhA maMtrArthI, anuSThAnono vistArapUrvaka vicAra jJAta thAya ane jenA AdhAre karma ka2vAthI lokonI bhayathI rakSA thAya te taMtra che, arthAt jenA AdhAre Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra - taMtra ane aSTako 477 loko pApabhIru thAya te taMtra che. taMtrazAstranA marmajJAnuM paNa kathana evuM ja che. vistArapUrvaka tattvone potAne AdhIna banAvavA temaja prakRti ane paramAtmAne svAdhIna banAvavAnA bhAvane dhyAnamAM rAkhI devatAonI pUjA Adi upakaraNo vaDe anukULatA prApta karavAnuM zAstra taMtra che. prabhubhakti - tenI ArAdhanA karavA mATe je je sAdhano upayogI thAya che tene paNa taMtra mAnavAmAM Ave che. taMtrano samAna arthI zabda Agama che. taMtra sAhitya AgamagraMthonA traNa vibhAgomAM vaheMcAyeluM che. taMtra zabdano paryAya Agama paNa hoya che je zivanA mukhathI AvavuM, pArvatInA mukhamAM javuM tathA viSNu vaDe anumodana maLavuM. evA traNa bhAvone "A-ga-ma' evA traNa akSaro dvArA siddha kare che. e rIte taMtronA prathama vaktA ziva che tathA saMmati ApanAra viSNu che. jyAre pArvatI tenuM zravaNa karI jIvo upara kRpA karI teno upadeza kare che. eTale bhoga ane mokSanA upAyone batAvanAra zAstra "taMtrazAstra' kahevAya che. te spaSTa che. taMtrazAstramAM paNa dareka sAdhana-sAmagrI temaja AtmA, maMtra mAhitI zuddhine Avazyaka mAnavAmAM AvI che. A zAstramAM guru, dIkSA ane maMtranI khAsa AvazyakatA darzAvavAmAM AvI che. taMtra dvArA AtmAnI AdhyAtmika unnati thAya tevI tAMtrika sAdhanA che. taMtramAM tattvajJAna ane yogazAstranuM paNa mizraNa vividha rIte jovA maLe che. taMtrayoganuM mULa hakyoga ke prANopAsanAmAM raheluM che. A zAstramAM cAra pado svIkArela che: jJAnapada, yogapada, kriyApada ane carcApada. tevI ja rIte taMtrokta ArAdhanA paNa cAra prakAre thAya che : brahmabhAva, dhyAnabhAva, jApa ane pUjA dvArA thAya che. taMtramAM brahma ane zakti e baMnene svIkAra karavAmAM Avyo che. manuSyanI prakRtinuM krame krame brahmanI zaktimAM rUpAMtara karavuM e taMtrano siddhAMta che ane taMtra mArgamAM prakRtinA amuka karaNanuM ja nahi paraMtu samagra prakRtinuM ja rUpAMtara karavAmAM Ave che. taMtramArganI sAdhanAmAM haThayoganI kaThina kriyAono samAveza thAya che ane temAM paNa mUlAdhAramAM rahelI kuMDalinI zaktine jAgrata karI brahmaraMdhramAM laI jaI tyAM rahelA caitanya joDe eka thatAM SaDucakranuM sUkSma prANAyAma koSomAM AvI rahelAM cha cakronuM bhedana karavAmAM Ave che. maMtra, yaMtra ane taMtra ekabIjA sAthe joDAyelAM che. maMtra para yaMtra AdhArita hoya che ane e yaMtra para karavAnI vidhi e taMtra che. DaoN. ravIndrakumAra jainanA jaNAvyA pramANe, ""maMtra kaMIka viziSTa parama prabhAvI zabdonirmita vAkya che. koI koI vAra te mAtra zabdarUpa paNa hoya che. yaMtra te evuM pAtra (dhAtunirmita, patra athavA kAgaLa) che, jemAM siddha maMtra taMkita, aMkita athavA veSTita rahe che. e eka sAdhana che. 'taMtrano artha che vistAra karanAra arthAt maMtranI zaktine rAsAyaNika prakriyA jevo vistAra ane camatkAra ApanAra. Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 8 // bhaktAmara tulya namaH | maMtra, yaMtra ane taMtra e traNe aMdarathI bahAra AvavAnI prakriyA che. biMdumAMthI siMdhumAM parivartita thavAno krama che. manamAM rahelo maMtra mukhamAM AvIne yaMtrastha thaI jAya che ane vANImAM pragaTa thaIne tAMtrika thaIne) mudritIprakAzita thaI jAya che." jeTalA maMtro teTalAM yaMtro e ukti pramANe maMtronI saMkhyA pramANe yaMtro che. kahevAya che ke mahAmaMtronI saMkhyA saptakoTi' arthAt sAta karoDanI che ane anya maMtrI paNa anaMta koTi saMkhyAmAM che. jaina zAstromAM maMtronI prAcIna ane vizALa paraMparA che temAM vividha prakAranA maMtra, yaMtra ane taMtra pradhAna graMtho maLI Ave che. udAharaNa tarIke sUrimaMtra kalpa, maMtra kalpa, zrI vidyAkalpa, rogApahAriNI kalpa, padmAvatI kalpa, cakrezvarI kalpa vagere prakAranA maMtrokta graMthono samAveza thAya che. jaina dharmamAM navakAra mahAmaMtra gaNavAmAM Avyo che. jaina dharmanuM sarvasva namaskAra mahAmaMtrI temAM samagra dvAdazAMga vANIno sAra che. samasta zrutajJAnanI akSarasaMkhyA temAM nihita che. jaina darzanamAM tattva, padArtha, dravya, guNa, paryAya, naya. nikSepa - Adi namaskAra mahAmaMtramAM vidyamAna che. vaLI samasta maMtrazAstranI utpatti paNa A mahAmaMtrathI ja thaI che. samasta zAstrono sAra namaskAra mahAmaMtramAM samAviSTa thayelo che. jaina dharmamAM jeTalA paNa maMtro che, te sarva maMtronuM udgamasthAna paNa namaskAra mahAmaMtra ja che. tethI ja kahyuM che ke, "namaskAra jevo maMtra, zatruMjaya jevo tIrtha, meru jevo parvata, vitarAga jevo deva anya koI thayo nathI ane thaze paNa nahi', "bhaktAmara strotamAM maMtra - yaMtra - taMtra bhaktAmara stotrano pratyeka zloka prabhAvazALI che. A dareka zloka ja maMtrarUpa che. chatAM tenA dareka zloko para matro racAyelA maLI Ave che. jo bhaktAmara stotrane vidhipUrvaka viziSTa rIte gaNavAmAM Ave to te potAno prabhAva avazya batAve che. A vastunI pratIti karAvavA mATe ja pUrvanA nigraMthakAroe A stotranAM ghaNAkharAM padyo mATe mahimAdarzaka kathAonuM saMkalana kaheluM che. keTalAka paMDito-maMtravizAradoe bhaktAmara stotranA amuka zlokonuM amuka vAra smaraNa karIne vividha prakAranAM phaLo maLyAnuM puravAra karyuM che. udAharaNa tarIke : bhaktAmara stotrano prathama zloka bhavattAmara tamaunimANamA' ane dvitIya " saMstuta: sanavAmayatattva vadhA" A baMne zlokanuM zraddhApUrvaka smaraNa karavAthI hemazreSThI zeTha ke jemane rAjAe baMdhanagrasta banAvIne aMdhArA kUvAmAM keda karyA hatA teo A baMdhanamAMthI mukta thayA Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 'bhaktAmara stotra'mAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako hatA. ane rAjA pote nAgapAzathI baMdhAI gayo hato. hemazreSThIe A be zloka vaDe pANI abhimaMtrita karI chaMTakAva karatAM rAjA baMdhanamukta thayo hato. zrI AryakhapuTAcArya ke jemaNe bhaktAmara stotranA bAvIza zlokanI sAdhanA karIne apUrva siddhi meLavelI hatI. temaNe yakSa, ziva, vinAyaka vagerenI mUrtione calAvI hatI. AvA adbhuta camatkAra joI rAjAo tathA nagarajanoe jaina dharmano svIkAra karyo hato. virAja nAmanA zrAvake bhaktAmara stotranA pAMtrIsamA zlokanuM smaraNa karI vikarALa ane garjanA karatA siMhane zAMta ane saumya rUpa karI jANe te dhyAnastha devarAja ne namaskAra karato hoya tema natamastaka banAvyo hato. dhanAvaha zeThe devI dvArA thaMbhAvI dIdhelAM vahANone bhaktAmara stotranA cAlIzamA zlokanuM smaraNa karIne pharIthI cAlatAM karI dIdhAM hatAM. AvA pUrvamAM siddha thayelAM aneka udAharaNo bhaktAmara stotra sAthe joDAyelA maLI Ave che. Adhunika kALe paNa keTalAka paMDito, maMtravizArado bhaktAmara stotranA amuka padyanuM amukavAra smaraNa karIne koI vyaktine jhADo mAre che to te bhUta-preta vyaMtarAdinA vaLagADothI mukta thAya che athavA to tyArathI teno roga maTavA mAMDe che, ke tene iSTa lAbha thavA lAge che. eka paMDite amuka divasa sudhI A stotranI 42mI gAthAno pATha karIne eka vyaktine jela thatI aTakAvI hatI te vyakti jelamAM jAya tevA sarva saMjogo utpanna thayA hatA. ane sahu koI mAnatuM hatuM ke have tene jelamAM avazya javuM paDaze. vaLI te vyakti paNa ema ja mAnI rahI hatI ke have mAre mATe jela nizcita che. evA prasaMge Avo camatkAra banyo hato. bhaktAmara stotranA zlokonA zabdonI gUMthaNI viziSTa prakAranI hoI te dareka zloka maMtratulya che ane te maMtranA jevuM ja phaLa ApavAnuM kAma kare che. zrI sArAbhAI navAba jaNAve che ke "bhaktAmara stotranuM bIjuM nAma maMtrazAstra paNa che. maMtrazAstranA vidvAnone mata che ke bhaktAmaranA dareka zlokamAM bhAre khUbInI sAthe maMtrono paNa samAveza karavAmAM Avyo che, paraMtu te samAveza kevI rIte karavAmAM Avyo che. tenuM nAma nahi hovAthI te batAvI zakavA huM asamartha chuM paraMtu eTaluM to nirvivAda kahI zakuM chuM ke gujarAtanA dareke dareka zvetAmbara jaina bhaMDAromAM tenAM yaMtronI hastalikhita pratio maLI Ave che. jenI saMkhyA so uparanI che.' mahAna vidvAna nirpranthAcAryo, pUrvAcAryo, paMDitoe potAnI bhaktAmara stotra paranI TIkA, avasUri, bAlAvabodha, cUrNi AdimAM vividha maMtro-yaMtro dareka zlokanAM ApyAM che. dareka vidvAnonA mate A stotra ja saMpUrNa rIte maMtraguMphita che. vartamAnanA mahAna AcArya zrI rAjayazasUri mahArAja sAheba bhaktAmara stotrane maMtranA khajAnArUpa varNavatAM jaNAve che ke, "zrI bhaktAmara stotrathI Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 che bhaktAmara tulya namaH | pUjya AcArya mAnatuMgasUrIzvarajI ma. sA.e cummAlIza beDIo toDI hatI. ('prabaMdha ciMtAmaNi graMtha pramANe). teone zrI AdinAtha prabhunA maMdiranI pAchaLa bAMdhIne rAkhyA hatAM. paNa stotrapATha bAda maMdira AkhuM badalAI jaIne temanI sanmukha thaI gayuM hatuM vagere aneka camatkAro thayA hatA ane bhaktAmaranI kathAomAM AvA aneka camatkAronuM varNana che. atyAranA kALamAM paNa bhaktAmarathI aneka camatkAro thaI rahelA dekhAya che. mATe zrI bhaktAmara stotra e camatkArika maMtranA khajAnA jevuM dekhAya che." AvuM ja kaMIka zrI udayalAla kAlIvAlA potAnA pustakanI prastAvanAmAM jaNAve che ke jaina samAjamAM bhaktAmara stotra maMtra-zAstranA nAmathI paNa pratiSThita che. thoDA vidvAnono mata che ke AnA pratyeka zlokamAM ghaNI khUbIpUrvaka maMtrono paNa samAveza karavAmAM Avyo che. banI zake che paNa kevI rIte ? A vAtane jaNAvavAne mATe ame sarvathA ayogya chIe. kAraNa amArI maMtrazAstramAM bilakula gati nathI. paraMtu eTaluM kahI zakIe chIe ke evI ghaNI prAcIna hastalikhita prato maLe che. je so so baso baso varSa pahelAM lakhAyelA che ane temAM maMtra vagere badhuM lakheluM che. maMtranI sAthe ja te lokonI kathAo paNa che. jeoe maMtronuM phaLa prApta thayuM che. AvI kathAo zvetAmbara ane digambara baMne samAjomAM maLI Ave che." zrI mAnatuMgasUri viracita bhaktAmara stotramAM aneka gUDha maMtro, rahasyo chupAyelA che. bhaktAmaranI racanAmAM temaNe aneka graMthomAMthI sAmagrI ekaThI karI haze, tevuM jaNAya che. A stotranAM mULa RgvadanI racanA sudhI pahoMcelAM jaNAya che. tethI ema jaNAya che ke samagra saMskRta vAgumayanuM dohana karIne bhaktAmara stotranI racanA zrI mAnatuMgasUrie karI che. zrI anubhavAnaMdajI, bhaktAmara stotranI racanA kevI rIte thaI haze te vize jaNAvatAM kahe che, "je rIte sUryadevatA potAnA ravirazmine khArA samudranA jalanI upara pheMkIne, dhuvA sarajIne vAdaLAM dvArA mIThA jaLane nipajAve che ane tenI varSA pRthvInI upara varasAve che te rIte aneka saMskRta racanAonuM dohana karIne rahasyamaya evI zaktione maMtrabaddha karIne tenAM yaMtra ane taMtra bhaktAmara graMthamAM racAyAM che. yaMtra eTale mazIna, matra eTale devasAdhanA mATeno taMtrayukta zabda athavA kAryasiddhinuM gupta vAkya ane taMtra eTale Ayojanapaddhati. taMtra ane maMtra bhegAM maLe eTale ajAyaba karatuM evuM jAdu eTale ke mejika janme. ane A taMtra ane maMtramAM AyojananI sahAyavALuM yaMtra bhaLe eTale ke yaMtra, maMtra ane taMtrano mAnavI jo samanvaya sAdhe to dhArelAM kAryo saphaLatAthI pAra pADI zake. A vyAkhyAothI nihALatAM bhaktAmara graMtha e je bhaktane bhagavAnamAM saMpUrNa zraddhA hoya tevA bhakto mATeno maMtra, taMtra ane taMtra dvArA sAdhanA karavAno mArgadarzaka graMtha che." RgvadathI laIne anya saMskRta graMthonI phaLazruti rUpe bhaktAmara stotrarUpa rahasyagraMtha zrI Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 'bhaktAmara stotra'mAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako mAnatuMgasUrie racyo che. jaina nigraMthakAre A stotra racyuM hovA chatAM mAtra ekalAM jainone ja nahIM paraMtu pratyeka dharmanA mAnavIne upayogI thaI zake tevuM stotra che. zrI mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotra jevA nAnakaDA graMthamAM saMskRta sAhityanA aneka tAMtrika graMthono sAra ApavAno bhagIratha prayAsa karyo che. upaniSadanA OM (oMkAra)thI laIne zaktipUjAnA caMDIpAThanA OM e hrIM klIM Adi maMtrazaktivALA maMtrabIjono upayoga teoe karyo che. aneka prakAranA maMtro dvArA judA judA prakAranI phaLasiddhi prApta thAya che. A dareka maMtra para yaMtro racAyAM che ane tenA para racAyelAM taMtronI racanA paNa vividha prakAranI jovA maLe che. cakrezvarI devInuM nAma bhaktAmara stotranI mahimA-kathAomAM aneka sthaLe maLI Ave che. dareke-dareka tIrthaMkara bhagavaMtanA zAsanakALamAM zAsananI rakSA karanAra yakSa-yakSiNI hoya che. covIsa tIrthaMkaranA zAsanakALamAM utpanna thayelAM A yakSa yakSiNIne zAsanadeva ane zAsanadevI kahevAmAM Ave che. je tIrthaMkara bhagavAnanAM te zAsanadeva-devI hoya te jinezvaradevanI bhakti karanAra bhaktane teo aneka rIte sahAya kare che tethI te paNa vaMdanIya ane pUjanIya manAya che. derAsaramAM je tIrthaMkara bhagavAna mULanAyaka tarIke pratiSThita thayA hoya temanA zAsanadeva-devInI te derAsaranA garbhagRhanI bahAra pratiSThA karavAmAM Ave che. bhaktAmara stotramAM prathama tIrthaMkara bhagavAna zrI AdinAtha bhagavAnanI stuti-stavanA karavAmAM AvI che. temanA zAsananI rakSA karanAra zAsanadevanuM nAma gomukha yakSa ane zAsanadevInuM nAma apraticakrA arthAt cakrezvarI devI che. nirvANa kalikAmAM zrI cakrezvarI devInA svarUpane varNavatAM kahyuM che ke te ja tIrthane vize apraticakrA nAmanI yakSiNI utpanna thayelI che, jeno varNa suvarNa jevo (pILo) che, jenuM vAhana garuDa che ane je ATha bhujAvALI che A ATha bhujAo paikI tenI jamaNI bhujAomAM anukrame varadamudrA, bANa, cakra ane pAza che tathA DAbI bhujAomAM dhanuSya, vajra, cakra ane aMkuza che. tenI baMne bAjunI bhujAomAM cakra hoI te cakrezvarI kahevAya che. bhaktAmara stotranA amuka zloko ananya bhaktibhAvapUrvaka jApa karavAmAM Ave to cakrezvarI devI ke tenI sevikA upasthita thAya che ane bhaktane adbhuta rIte sahAya kare che. cakrezvarI devI prasanna thayAnA aneka dAkhalAo tenI prabhAvaka kathAomAM maLI Ave che. zrI guNAkarasUrinA maMtro sauthI prAcIna pratomAM rudrapallIya gacchanA zrI guNacaMdrasUrinA ziSya zrI guNAkarasUrie vikrama saMvata 1426mAM bhaktAmara stotra 52 1752 zlokapramANa vRtti racI che. A sUrinuM bIjuM nAma guNasuMdara hatuM. A vRtti zrI jinadattasUri jJAnabhaMDAra, sUrata taraphathI vikrama saMvata 1990mAM prakaTa thayelI che ane zrI hIrAlAla kApaDiyA saMpAdita zrI devacaMda lAlabhAI jaina pustakodvAraka phaMDanA 79mA maNakAmAM paNa prasiddha thayela che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / bhaktAmara tulyuM namaH / / guNAkarasUrinI vRttimAM ApelA maMtrAmnAyonI saMkhyA 28nI che te maMtro ane tenI vidhi nIce pramANe che. "pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa' nAmano graMtha je zrI sArAbhAI navAbe saMpAdita karyo temAMthI uddhata karavAmAM AvyA che. (je temaNe de. lA. pu. phaMDanA 79nA maNakAmAMthI lIdhA che.) 482 maMtro - guNAkarasUri vRtti anusAra (1) prathama ane dvitIya zloka pachI zrI guNAkarasUrie potAnI vRttimAM A pramANe maMtrAmnAya jaNAvyo che : "OM namo vRSabhanAthAya mRtyujjayAya sarvajIvazaraNAya paramapuruSAya caturvedAnanAya aSTadazadoSarahItAya ajarAmarAya sarvajJAya sarvadarzine sarvadevAya aSTamahApratihArya catustriMzadatizaya sahitAya zrIsamavasaraNe dvAdazaparSadveSTitAya dAnasamarthAya graha nAga bhUta yakSa rAkSasa vazaGkarAya sarvazAntirAya mamazivaM ru churu svAhA ! A maMtrano jApa karavAthI sarva jAtanI vipattino nAza thAya che. (devacaMda lAlabhAI pustakoddhAraNa phaMDa graMthAka 79mAM zaMrAya pA che paraMtu te zrI sArAbhAI navAbane azuddha hoya tema lAge che.)'' A sAthe Rddhi ane maMtra ApavAmAM AvyA che, je A pramANe che : Rddhi : OM hrIM arha Namo arihaMtANaM No jiNANaM hA~ hrIM hU~ hrau hraH asiAusA apraticakre phaT vicakrAya jhauM jhauM svAhA. maMtra : OM hrI~ hrIM hU~ zrIM klIM blU kroM OM hrIM namaH svAhA / / (2) trIjA ane cothA zloka mATe guNAkarasUri vRttimAM maMtrAmnAya A pramANe che : atrApi mantraH prAk kathita eva ! maMtra: OM hrI~ hrIM hU~ zrIM klIM blU kroM OM hrIM namaH svAhA / / prathama maMtra pramANe ja che. (3) trIjI kathAnA aMte zloka 5-6-7nA aMtamAM guNAkarasUrie Apela maMtrAmnAya A pramANe che : OM hU~ hrIM hU~ RSabhazAntidhRtikIrttikAntibuddhilakSmI hrIM apraticakre ! phuT vica krAya svAhA zAntyupazAntisarvakAryakArI bhava devi! aparAjite ! OM ThaH ThaH ! rAjakule vivAde kaTakAdiSu smaryate ! (4) cothI kathAnA ane zloka 8-9nA aMtamAM guNAkarasUri vRttimAM maMtrAmnAya A pramANe che je sarva 2kSAkArI bhagavatI (vidyA) mATe che. tenI vidhi paNa ApavAmAM AvI che. Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhaktAmara stotra'mAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako phra 483 OM hrIM klIM zrIcakrezvarI mama rakSAM kuru svAhA || (devacaMda lAlabhAI pustakoddhAraka phaMDa 79 graMthAMkamAM 'khUM' pATha che. paraMtu zrI sArAbhAI navAbane ahIMyAM vI pATha ja vAstavika lAge che. vidhi : divALInI rAtrie A maMtra yakSakardamathI lakhavo (kapUra, kastUrI, kesara, gorucaMdana, saMgarapha (agara?) A pAMca vastuone yakSakardama kahe che), A maMtra rUpAnI kalamathI yakSakardama vaDe pAtaLA sArA bhojapatra athavA kAgaLa upara lakhI rUpAnA mAdaLiyAmAM maDhAvI pAse rAkhavAthI jyAM jaIe tyAM phatteha pamAya, jaya thAya, bhUtapretano bhaya hoya nahi, tAva vagereno nAza thAya.'' (5) kathA pAMcamI ane zloka 10-11mAM guNAkarasUrijIe Apelo maMtrAmnAya ane vidhi A pramANe che : OM hrI arihaMtANaM siddhAMNaM sUrINaM uvajjhAyANaM sAhUNaM mama Rddhi vRddhi samIhitaM kuru kuru svAhA || (devacaMda lAlabhAI pustakoddhAraka phaMDa 79 graMthAMkamAM l aaN pATha che) ane 2 - ahaMtAnuM pATha che jeno sArAbhAI navAbe anukrame sudhAro karyo che.) vidhi : savAramAM UThIne snAna karIne svaccha pacaraMgI dhotI paherIne mUMgAnI mAlAthI jApa karavo. agara ukhevavo, 3,200 (batrIzaso) jApa karavAthI manokAmanA siddha thAya che. (6) kathA cha ane zloka 12mAM guNAkarasUrie temanI vRttimAM A pramANe maMtrAmnAya ane vidhi Apela che : OM hrIM cauddasapuvINaM OM hrIM payANusArINaM OM hrIM egArasaMgadhArINaM OM hrIM ujjumaINaM OM hrIM vipatnamarranuM nama: svAhA || A sarasvatI vidyA che. vidhi : savAramAM UThIne, snAna karIne sapheda rezamI dhoyeluM - svaccha vastra paherIne pavitra aMge sphaTikanI mAlAthI dararoja 108 jApa karavAthI sarasvatI prasanna thAya che ane vidyA caDhe che. (7) guNAkarasUrie temanI vRttimAM zloka 13no maMtrAmnAya je rogApahAriNI vidyA mATe che ane tenI vidhi nIce pramANe Apela che : OM hrIM pUrve AmosahiladvINaM vipposahiladvINaM khelosahiladvINaM jallosahiladvINaM savosahiladvInuM namaH svAhIM || rogApahAriNI vidyA athavA OM hrIM zrIM klIM iyaM rogApahAriNI vidyA / / vidhi : A maMtrathI sarva roga jAya. savAre, madhyAhne ane sAMje (trikALe) 108 vakhata smaraNa karavAthI sarva roga maTe. (8) kathA 7 ane zloka 13-14 mATe guNAkarasUrie be maMtro ApyA che. prathama maMtra Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 . || bhaktAmara tuSaM namaH || viSApahAriNI vidyAno che ane sAthe vidhi paNa Apela che. jyAre bIjo maMtra tribhuvana svAminI vidyAno che ane sAthe vidhi paNa Apela che. prathama maMtra : . OM hIM AsIvisaladdhINaM OM hIM khIrAsavaladdhINaM OM hIM mahuyAsavaladdhINaM OM hrIM amiAsakladdhINaM namaH svAhA / / - viSApahAriNI vidyA | vidhi : jyAre koI paNa mANasane jhera caDyuM hoya tyAre A maMtrathI 108 vAra pANI maMtrI pAvAthI jhera UtarI jAya che. | (9) bIjo maMtra : OM hrIM zrIM klIM asiAusA culu culu kulu kulu mulu mulu icchiyaM me kuru kuru svAhA || - tribhuvanasvAminI vidyA | vidhiH prabhAta samaye UThIne snAna karI pavitra vastra paherI mUMgAnI (pravAlanI) japamAlAthI nitya 3,000 (traNa hajAra) jApa karIe to manovAMchita siddha thAya. (10) kathA 8 ane zloka 15mAM paNa guNAkarasUrie be maMtrA--Aya ane vidhi ApyA che je A pramANe che : prathama maMtra : cauvIsa tIrthaMkarataNI ANa, paJcaparameSTItaNI ANa, cauvIsa tIrthaMkarataNai teji paJcaparameSTItaNai teji OM hrIM arhe utpattaye svAhA / / vidhi : puSpArkano yoga Ave thake saMdhyAnA samaye snAna karI, sugaMdhI tela, cUvA, caMdana vagerenuM zarIre vilepana karI, pavitra gAtra karI, sugaMdhIdAra phUlanI mALA paherI, jyAM strIno saMghaTTosaMsarga thAya nahi evA ekAMta sthAnamAM AvI pavitra lIMpaNa lIMpAvI tenA upara UbhA rahI pUrva dizA sanmukha UbhA rahI sphaTikanI mAlAthI 108 vAra maMtra bhaNI, pachI dakSiNa dizA sanmukha UbhA rahI 108 vAra maMtra bhaNI pachI pazcima dizA sanmukha UbhA rahI 108 vAra maMtra bhaNI, pachI uttara dizA sanmukha UbhA rahI 108 vAra maMtra bhaNavo. A pramANe vidhi saMpUrNa karI je kArya hoya te manamAM ciMtavIne saMthAre aDadhI rAtre vItI gayA pachI sUI rahevuM. pAchalI rAtrinI ghaDI be bAkI rahe tyAre svapna dekhe, svapnamAM je kArya ciMtavyuM hoya tenuM zubhAzubha phaLa dekhIne jAgI javuM. svapna AvyA pachI sUI rahevuM nahi. (11) bIjo maMtra A pramANe che : OM hrIM pUrva jiNANaM ohijiNANaM paramohijiNANaM aNaMtohijiNANaM sAmannakevalINaM bhavatthakevalINaM abhavatthakevalINaM namaH svAhA / / - ghokSino vidyA | Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 'bhaktAmara stotra'mAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTakoH prabhAva : koI paNa saMkaTa upasthita thAya athavA bhUta, preta, DAkaNa, zAkinInA upadrava hoya to teno nAza thAya. (12) zloka 16no maMtrAmnAya guNAkarasUrie Apyo che te zrI saMpAdinI vidyAno che je A pramANe vidhi sahita jaNAvyo che : OM hrIM pUrvaM bIyabuddhINaM kuTThabuddhINaM saMbhinnasoANaM akkhoNamahANasINaM savvaladvINaM namaH svAhA / vidhi : savAramAM UThIne snAna karI pavitra zarIre pILI dhotI paherIne kapUranI (kerabAnI) mAlAthI jApa karavAthI lakSmInI prApti thAya, dhana-dhAnyanI kamInA na hoya. (13) kathA 9 ane zloka 16-17no maMtrAmnAya parividyAaedinI vidyA mATe ane tenI vidhi guNAkarasUrie A pramANe Apela che : OM hrIM uggatavacaraNacArINaM OM hrIM dittatavANaM OM hrIM tattatavANaM OM hrIM paDimApaDivannANaM namaH svAhA || parividyAcchedinI vidyA / - vidhi : A maMtra Akho moDhe karIe pachI je koIne bhUtapretano doSa lAgyo hoya tene A maMtrathI morapIMchA vaDe 108 vAra jhADo dIje - uMjhIe to doSa TaLe. zItajvara, uSNajvara pramukha sarvajvarano nAza thAya. vaLI A maMtrathI 108 vAra pANI maMtrIne cAre bAjunI bhIMtoe te maMtreluM pANI chAMTIe to marakI vagere upadravano nAza thAya. (14) kathA 10 ane zloka 18no guNAkarasUrie ApelA maMtrAmnAya ane tenI vidhi A pramANe che : OM hrIM jaGghAcAraNANaM OM hrIM vijjAcAraNANaM OM hrIM veuvviiDDipattANaM OM hrIM AgAsagAmINaM nama: svAhA || vidhi : ravivAranA divase A maMtrAkSarone bhojapatra para yakSakardamathI lakhI mAdaLiyAmAM te bhojapatrane mUkI, pAse rAkhIe to ApaNA upara koI paNa vyaktie kAmaNaTUmaNa karyAM hoya tenI asara thAya nahi; ane divase divase ApaNI kIrti tathA pratApamAM vadhAro thato rahe. (15) kathA 19 ane zloka 19no maMtrAmnAya ane vidhi guNAkarasUrie A pramANe jaNAvyAM che : OM hrIM pUrve maNapajjavanANINAM sIyalesANaM teulesANaM AsIvisabhAvaNANaM diTTIvisabhAvaNANaM cAraNabhAvaNANaM mahAsumiNabhAvaNANaM teyagginisaggANaM namaH svAhA / / azivopazamanI vidyA / vidhi : ravivAranA divase A maMtrAkSarone bhojapatra para yakSakardamathI lakhI, mAdaLiyAmAM te Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 486 / / bhaktAmara tulyuM namaH / bhojapatrane mUkI pAse rAkhIe to ApaNA upara koI paNa vyaktie kAmaNajhUmaNa karyAM hoya tenI asara thAya nahi, ane divase divase ApaNI kIrti ane pratApamAM vadhAro thato rahe tathA badhA upadravanuM nivAraNa thAya ane cakrezvarI devI pratyakSa thAya. (16) kathA 16 ane zloka 24-25nI nIce guNAkarasUrie jaNAvela maMtrAmnAya ane vidhi zloka 19thI 25 maMtrAkSara eka ja che, je bhayahara vidyA mATe A pramANe che : OM hrIM zrIM arhaM namiuNa pAsa visahara vasaha jiNaM phuliMga OM hrIM zrIM arhaM namaH / / vidhi : kezara, gorucaMdana vagere sugaMdhI dravyothI tAMbAnA bhAjanamAM patarA upara athavA bhojapatra para A yaMtra lakhIne zveta vastra, zveta AbhUSaNa, zveta puSpanI mALA, caMdananuM vilepana vagere karIne ekAMta zuci pradeze sAdhake nAsikA para cakSuo sthApana karIne trikALa (savAra bapore - sAMja) 108 (ekaso ATha) vakhata mULamaMtranuM dhyAna karIne uttama sugaMdhIvALA ane karamAyA vagaranAM zveta 108 phUlathI pUjana karavuM. A pramANe vidhipUrvaka pUjana tathA dhyAna ka2vAthI sAdhakane sarva saMpadAnI prApti thAya che. dareka jAtanA rogono nAza, sarva prakAranA kuSTabhayonuM nivAraNa, kIrtiyaza tathA sArA bhAgyanI prApti ane icchita phalanI prApti nizcaye karIne thAya che. vaLI kezara vagere sugaMdhI dravyothI bhojapatra para lakhIne gaLAmAM dhAraNa karavAthI tathA sugaMdhIdAra (sapheda) 1,000 phUlothI jApa karavAthI 2AjA, agni, cora, zAkinI vagere ta2phathI upasthita thatAM sarva prakAranA kSuddopadravomAM rakSaNa thAya che. (17) kathA 17 ane zloka 26no maMtrAmnAya ane vidhi guNAkarasUrie A pramANe Apela che : OM zrIM hrIM klIM mahAlakSamaiya namaH / vidhi : paMcama nakSatra (mRga) ane guruvAra je divase hoya te divase jApa zarU karavA, jApa zarU karatAM pahelAM je gharamAM agara je jagyAe jApa karavA hoya te jagyAnI bhIMtone dhoLAvavI ane jamaNI tarapha lakSmI devInI mUrtinI sthApanA karavI. (18) kathA 18 ane zloka 27no maMtrAmnAya ane tenI vidhi guNAkarasUrie temanI vRttimAM A pramANe jaNAvI che : OM namo RSabhAya mRtyuMjayAya sarvaMjIvazaraNAya paramabrahmaNe'STamahApratihAryasahitAya nAgabhUtayakSavazaMkarAya sarvazAntikarAya mama zivaM kuru kuru svAhA / / vAra 21 smaraNAt kSudropadravanAzo vAJchitalAbhazca / / -- vidhi : ajavALI caudazanA divase A maMtranA 3,000 (traNa hajAra) jApa karIe to sarva kAryanI siddhi thAya; duSTa, bhUta, vyaMtara, daitya tathA khavIsa koIne vaLagyo hoya to traNa divasa 21 (ekavIsa) vAra A maMtrathI jhADavAthI traNa divasamAM vaLagADavALo mANasa vaLagADathI mukta Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra - yaMtra - taMtra ane aSTako che 487 thAya. jene putra na hoya tene A maMtrano haMmezAM jApa karavAthI putranI prApti thAya, bIjI paNa je koI jAtanI ciMtA hoya teno paNa nAza thAya. (19) kathA 19 ane zloka 31mo maMtrA--Aya ane tenI vidhi guNAkarasUrinI vRttimAM A pramANe Apela che : arihaMtasiddhaAyariyauvajjhAyasavvasAhUsavvadhammatitthayarANaM OM namo bhagavaIpa suadevayAe saMtidevayANaM savvapavayaNadevayANaM dasaNhaM disApAlANaM paMcaNhaM logapAlANaM OM hrIM arihaMtadevaM (vAya) nama: vidhi : jyAre zIkhIe tyAre snAna karI pavitra vastra paherI A maMtra vaDe kesarathI kAna pUjI, guru pAse AvIne jyAre guru zikhavADe tyAre uttara dizA tarapha mukha rAkhI gurune namaskAra karI maMtrAlara zIkhavo. gurune sArAM vastro ApIne gurunI pUjA sArI rIte karyA pachI A maMtra zIkhavo. tyAra pachI traNa mahinA sudhI A maMtrano haMmezAM 108 vakhata jApa karavo. jApa haMmezAM savAramAM UThIne karavo. jApa japIne baMne hAtha moM upara pheravavA, tyArapachI UThIne jyAM kAMI kAma hoya tyAM javAthI dhAreluM kAma nizcaya karIne saphaLa thAya che, manokAmanA siddha thAya, raNasaMgrAmamAM smaraNa karIe to jIta thAya, verI-duzmana nAsI jAya. A maMtra bahu ucca koTino che. (20) kathA 20 ane zloka 37mAM guNAkarasUrie A pramANenA maMtrA--Aya ane vidhi jaNAvela che : OM hrIM zrI kalikuNDadaNDasvAmin / Agaccha Agaccha AtmamantrAn rakSa rakSa paramantrAn chinda chinda mama sarvasamIhitaM kuru kuru huM phaT svAhA / etajjApAt sakalasampado bhavanti jApaH sahasra 12 raktazvetapuSpaiH kAryaH / / vidhi : poSa vadi 10(gujarAtI mAgazara vadi 10)nA divase ravivAra hoya tyAre A maMtranI sAdhanA karavI, guru pAse maMtra zIkhI laIne savAramAM snAna karI gurunI pUjA karI pUrva dizA sanmukha besI zrI pArzvanAtha prabhunI mUrti AgaLa rAkhI, aSTa dravyano homa karIne pAse zrI cakrezvarI devInI mUrti paNa rAkhIne haMmezAM 108 jApa karavAthI cha mahinAmAM cakrezvarI devI pratyakSa thAya athavA svapnamAM varadAna Ape. (21) kathA 21mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 34 ane digambara pATha pramANe 38mA zlokano maMtrA--Aya guNAkarasUrie gajabhaya nivAraNArthe A pramANe jaNAvela che : OM hu~ phaT svAhA jyAre koI hAthInuM saMkaTa upasthita thAya tyAre A maMtrano jApa karavAthI saMkaTa dUra thAya che. (22) kathA 22mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 35 digambara pATha pramANe 39mA zlokano maMtrA--Aya guNAkarasUrie siMhabhaya nivAraNa arthe A pramANe Apela che : Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 / / bhaktAmara turthya namaH // OM ThaH ThaH siMhabhayaM hara hara svAhA (23) kathA 23mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 36 ane digambara pATha pramANe zloka 40mAnAM maMtrAmnAya guNAkarasUrie agni bhaya nivAraNArthe jaNAvela che je A pramANe che. OM hrIM hU~ tripurasuMdari jAtaveda bhayanivAraNa klIM namaH (24) kathA 24mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 37 ane digambara pATha pramANe zloka 41mAMno maMtrAmnAya guNAkarasUrie sApabhaya nivAraNArthe A pramANe jaNAvela che. OM haM haM haMsaH jaM jA haMsaH jA guM haMsaH zrI sArAbhAI navAbane A maMtrAmnAya azuddha hoya evuM lAge che. (25) kathA 25mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 38-39 ane digambara pATha pramANe zloka 42-43mAM guNAka2sUrie Apela maMtrAmnAya yuddhasaMgrAmabhaya nivAraNArthe che je A pramANe che : OM aTTI (de?) maTTI (de?) sAM (vaiM) pizuAM vananuM ghaTTI kho samare (re) paMcavaTTI tAruM() ari para uMghAvaTTI OM ThaH ThaH) svAhA / (26) kathA 26mI ane zvetAmbara pATha pramANe zloka 39 ane digambara pATha pramANe zloka 44mA guNAkarasUrie jaNAvela maMtrAmnAya gaNavAthI DUbatAM vahANa bace ane kSemakuzaLa potAnA sthAnake pAchA Ave che. te arthe Apela che je A pramANe che : OM hrIM thaMmeu jala jalaNaM duThThe thameu svAhA / / (27) kathA 27mI zvetAmbara pATha pramANe zloka 41 ane digambara pATha pramANe zloka 45mA guNAkarasUrie Apela maMtrAmnAya sarvaroganA kaSTanA nivAraNArthe che, je A pramANe che : OM hrI~ hrIM hili hili culu culu svAhA / / (28) kathA 28mI zvetAmbara pATha pramANe zloka 42 ane digambara pATha pramANe zloka 46mA guNAkarasUrie jaNAvela maMtrAmnAya baMdIkhAnethI mukta thavA artheno che je A pramANe che. OM RSabhAya namaH 13 A maMtrano eka lAkha jApa karavAthI baMdIkhAnethI mANasa mukta thAya che. zrI guNAkarasUri mahArAja sAhebe lakhela prAcIna vRttimAM A pramANenI 28 prabhAvaka kathAonI sAthe 28 maMtrAmnAyo ApavAmAM Avela che. ahIM jaNAvela maMtrAmnAyo arthe zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDanA graMthAka 79mAM chapAyelI "bhaktAmara kalyANamaMdira - namiUNa Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra - yaMtra- taMtra ane aSTako 489 stotra trayam' nAmanA pustakamAM guNAkarasUrinI vRttino tathA zrI sArAbhAI navAbanA potAnA saMgrahanI eka hastaprato upayoga teoe karyo che ane sAthe ApavAmAM AvelI vidhi mATe AcArya mahArAja zrI vijayaprabhasUrijInA saMgrahanI nava pAnAMnI "bhaktAmara vidhi nAmanI hastapratano upayoga karavAmAM Avela che. vRddha saMpradAya anusAra jANa maMtro. vRddha saMpradAya anusAra je maMtrono jApa karavA arthe yogya che te zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe potAnA pustaka "bhaktAmara rahasyamAM jaNAvela che. temAM vipatti dUra karanAro maMtra, jaya meLavavAno maMtra, sarvarakSAkArI vidyA, sarvasiddhakAra maMtra, sArasvata vidyA, rogApahAriNI vidyA, viSApahAriNI vidyA, tribhuvana svAmInI vidyA, svapna dvArA zubhAzubha jANavAno maMtra, baMdhamokSiNI vidyA, zrI sammAdinI vidyA, paravidyocchedinI vidyA, doSanirnAnizAnI vidyA, azivopazamanI vidyA, sUri maMtra, mahAlakSmIno maMtra sudropadravanAzaka maMtro, sarvasiddhikara vidyA, zrI kalikuMDa svAmIno maMtra ane aSTabhaya arthe zlokane ja maMtra rUpe jaNAvela che. A maMtro zrI guNAkarasUrie vRddha saMpradAya tarIke A stotranI TIkAmAM uddhAryA che. A maMtro A pramANe che : (1) vipatti dUra karanAro maMtra : A maMtra pahelA ane bIjA zlokano pUraka maMtra che. eTale sau prathama A be zloka bolIne pachI nIce jaNAvela maMtrano 108 vAra jApa karavo. maMtra : __ "OM namo vRSabhanAthAya, mRtyuJcayAya, sarvajIvazaraNAya paramapuruSAya, caturvedAnanAya, aSTAzadoSarahitAya, ajArAmarAya, sarvajJAya sarvadarzine sarvadevAya, aSTamahApratihAryacatutriMzadatizayasahitAya, zrIsamavasaraNe dvAdasaparSadeSTitAya, dAnasamarthAya, graha - nA bhUta - yakSa - rAkSasa - za rAya, sarvazAMti rAya, namaza4 5 vANI " trIjA ane cothA zloka paNa A ja pUraka maMtra che. eTale sau prathama 3-4 zloka bolI pachI 108 vAra A maMtrano jApa karavo. zAMti-tuSTi-puSTimAM zveta vastra ane sphaTikanI mALA iSTa che. Asana paNa zveta ja rAkhavuM. (2) jaya meLavavAno maMtra: A maMtra sAtamA zlokanI pUrti rUpe apAyelo che. tethI temAM sauprathama sAtamA zlokanI mALA gaNI, pachI A maMtranI mALA gaNavI. rAjyasabhAmAM javAno prasaMga hoya ke lazkara caDI AvyuM hoya tyAre A maMtrano jApa karavAthI Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490 // bhaktAmara subhya namaH lAbha thAya che. "OM hrAM hrIM hrIM RSabhazAntidhRtikIrtikAntibuddhi lakSmI hI aprtickre| phaTa vicakrAya svAhA / zAntyupazAntisarvakAryakArI bhava devI / aparAjite OM ThaH ThaH / " (3) sarvarakSAkArI vidyA : A vidyA 8-9mA zlokanI pUrti rUpe apAyelI che eTale sauprathama A be zlokanI mALA pheravIne pachI A vidyAmaMtrano 108 vAra jApa karavo. A maMtra jApa karavAthI vikaTa prasaMgomAM rakSA thAya che. "OM hIM jUM zrI cakrezvarI mama rakSAM kuru kuru svAhA / " sAmAnya rIte je puraSadevatAthI adhiSThita hoya te maMtra kahevAya che ane strI devatAthI adhiSThita hoya te vidyA kahevAya che athavA pAThasiddhi hoya te maMtra kahevAya ane kriyA (anuSThAna) siddha hoya te vidyA kahevAya che. Ama chatAM vyavahAramAM maMtra ane vidyAno paryAya zabda tarIke paNa prayoga thAya che. ahIM vidyA zabdano prayoga e rIte thayelo jaNAya che. () sarvasiddhikAra maMtra : 11mA zlokanI pUrti rUpe A maMtra apAyelo che. tethI sauprathama tenI mALA pheravavI. pachI A maMtrano zuddhipUrvaka 32 vAra jApa karavo. sAyaMkALe paNa A maMtrano 32 vAra jApa karavo jarUrI che. "OM hrIM namo arihaMtANaM siddhANaM sUrINaM uvajjhAyANaM sAhUNaM mama RddhiM vRddhiM samIhitaM kuru ru svaET'' (5) sArasvata vidyA : 12mA zlokanI pUrti rUpe A vidyA apAyelI che eTale sauprathama tenI mALA pheravavI ane pachI zveta zuddha rezamI vastro paherIne sphaTikanI mALAthI A vidyAno 108 vAra jApa karavo. tethI sarasvatI prasanna thAya che ane vidyAnI vRddhi thAya che. "OM hrIM cakradvasapuvINaM OM hrIM payANusArINaM OM hrIM egArazaMgadhArINaM OM hrIM ujjumaINaM OM hrIM viulamaINaM OM namaH svAhA' sAmAnya rIte ja vakhate namaH ane homa vakhate svAhA Ave che paraMtu keTalAka maMtromAM A baMne pado sAthe paNa bolavAnA hoya che. (6) rogApahAriNI vidyA : 13mA zlokanI pUrti rUpe rogapahAriNI vidyA apAyelI che tethI sauprathama teno 108 vAra jApa karavo ane pachI A vidyAmaMtrano trisaMdhya (savAra - bapora - sAMja) 108 vAra jApa karavo. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhaktAmara stotramAM maMtra- yaMtra taMtra ane aSTako 491 "OM hrIM AmosahiladdhINaM OM hIM vipposahiladdhINaM OM hIM khelosahiladdhINaM OM hrIM jallosahiladdhINaM OM hI savvosahiladdhINaM namaH svAhA / / " zrI dhIrajalAla TokarazI zAha maMtramAM AvatAM OM hU pATha vize jaNAve che ke "ahIM tathA dazamA, agiyAramA ane caudamA maMtramAM OM huM pachI pUrva evo pATha Ave che. paNa te vidhisUcaka hovAthI mULa maMtrano pATha nathI. tenAthI evuM sUcana thAya che ke AnuM dareka pada OM huM pUrvaka bolavuM. eTale ahIM tevo pATha Apelo che. upara jaNAvela sArasvata vidyAno tathA bAramo ane teramo maMtra A pramANe ja tathA dazama, agiyAramA ane caudamAM maMtramAM eTale pratyeka padane 3OM tathA hU joDIne ja bolAya che." (7) viSApahAriNI vidyA : 14mA zlokanI pUrti rUpe A vidyA apAyelI che. tethI sauprathama 108 vAra teno jApa karavo ane pachI viSApahAriNI vidyA maMtrano 108 vAra jApa karavo. "OM hI AsIvisaladdhINaM OM hI khIrAsavaladdhINaM OM hrIM mahusAyavaladdhINaM OM hrIM mAsavarNadvI nama: ravaET ||'' koI paNa manuSyane jhera caDyuM hoya to A maMtrathI 108 vAra pANI maMtrIne pAvAthI te UtarI jAya che. (8) tribhuvana svAmInI vidyA : 14mA zlokanI pUrtirUpe A bIjI tribhuvanasvAmInI vidyA paNa apAyelI che tethI prathama 14mA zlokano 108 vAra jApa karI pachI A vidyAno jApa karavo. pravAlanI mALAthI nitya A maMtrano 3,000 vAra jApa karatAM sarva icchita vastunI prApti thAya che. ___"OM hrIM zrIM klIM asiAusA culu culu kulu kulu mulu mulu icchiyaM me kuru kuru svAhA" (9) svapna dvArA zubhAzubha jANavAno maMtra : 15mA zlokanI pUrti rUpe A maMtra apAyelo che. tethI sauprathama 108 vAra teno jApa karIne A maMtrano jApa karavo. teno vidhi A pramANe jaNAvyo che. puSpArkano yoga Ave tyAre saMdhyA samaye sthAna karIne sugaMdhI tela-caMdana vagerethI zarIre vilepana karI zarIrane pavitra karavuM ane sugaMdhI puSponI mALA dhAraNa karavI. pachI jyAM strIno saMsarga thAya nahi evA ekAMta sthAnamAM jaIne gomaya(gAyanuM chANa)thI lIMpelI bhUmi para UbhA rahIne sphaTikanI mALAthI pUrvAbhimukha 108 vAra jApa karavo. te pachI dakSiNa dizA bhaNI UbhA rahIne e ja mujaba 108 jApa karavA. te pachI pazcima ane uttara dizA bhaNI UbhA rahIne Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhaktAmara turthya namaH || 108-108 jApa karavA. tyArapachI jeno uttara joIto hoya te prazna manamAM ciMtavIne ardhI rAtri pachI saMthA2e sUI rahevuM eTale pAchalI rAtrinI be ghaDI bAkI rahe tyAre svapna dekhAze ane temAM je kArya ciMtavyuM hoya tenuM zubhAzubha phaLa dekhAze. svapna AvyA pachI sUI rahevuM nahi. "cauvIsa tIrthaMkara taNIANa / paJcaparameSThitaNI ANa cavIsa tIrthaMkara taNaI teji / paJcaparameSThi teji / / "OM arha utpattaya svAhA'' 492 // (10) baMdhomokSiNI vidyA : 15mA zlokanI pUrti rUpe A bIjI baMdhamokSiNI vidyA paNa apAyelI che tethI sauprathama 108 vAra teno jApa karavo ane pachI A vidyAmaMtrano 108 vAra jApa karavo. "OM hrIM jiNANaM OM hrI~ ohijiNANaM OM hrIM paramohijiNANaM OM hrIM aNaMtohijiNANaM OM hrIM sAmannakevaliNaM OM hrIM bhavatthakevaliNaM OM hrIM abhavatthakevaliNaM namaH svAhA / " A vidyAmaMtrano japa karavAthI bhUta, preta, DAkaNa, zAkinI vagereno upadrava dUra thAya che. (11) zrIsampAdinI vidyA : 16mA zlokanI pUrti rUpe zrI sampAdinI vidyA apAyelI che. tethI sau prathama 108 vAra teno jApa karavo pachI A vidyAmaMtrano kerabAnI mALAthI 108 vAra jApa karavAthI lakSmInI prApti thAya che. "OM hrIM vIyabuddhINaM OM hrIM kuTThabuddhINaM OM hrIM samminnasoANaM OM hrIM akkhINamahANasINaM OM hrIM savvaladdhiNaM namaH svAhA / " (12) paravidyoaedinI vidyA : 17mA zlokanI pUrti rUpe paravighocchedinI vidyA apAyelI che tethI sauprathama 108 vAra A zlokono jApa karavo pachI A vidyAmaMtrano jApa karavo. "OM hU~ uggatavacaraNANaM OM hrIM dittatavANaM OM hrIM tattatavANaM OM hrIM paDimApaDivannANaM namaH svAhA / '' zrI dhIrajalAla TokarazI zAha A maMtrapAThanA zuddhIkaraNa mATe jaNAve che ke "keTalIka pratiomAM 'ugra' pATha Ave che paNa 'ugga' pATha zuddha che.'' A maMtrano jApa karIne morapIMcha vaDe 108 vAra jhADo devAthI bIjAe karelA aniSTa vidyAprayoganI asara dUra thAya che; bhUtapretano doSa paNa dUra thAya che. zIta jvara (TADhiyo tAva), uSNa jvara vagere jvarano nAza thAya che. vaLI A maMtrathI 108 vAra pANI abhimaMtrita karIne Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra - taMtra ane aSTako 493 chAMTavAthI marakI vagereno upadrava dUra thAya che. (13) doSanirnAzinI vidyA : 18mA zlokanI pUrti rUpe A doSanirnAzinI vidyA apAyelI che. tethI sauprathama 108 vAra teno jApa karIne A vidyAmaMtrano 108 vAra jApa karavo. ravivAranA divase A maMtrAlarone yakSakadamathI bhojapatra para lakhIne mAdaLiyAmAM mUkI potAnI pAse rAkhe to koI kAmaNaTramaNanI asara thAya nahi temaja divase divase kIrti ane prabhAvamAM vadhAro thAya. "OM hIM jaMghAcaraNANaM OM hIM vijjAcaraNANaM OM hI veuvviyaiDhipattANaM OM hrIM AgAsagAmINaM nama: vINA'' (14) azivopazamanI vidyA : 19mA zlokanI pUrti rUpe A azivopazamanI vidyA apAyelI che tethI sauprathama 108 vAra jApa karavo. tenA prabhAvathI badhI jAtanA upadravonuM nivAraNa thAya che. ___ "OM hIM maNapajjavanANINaM OM hrIM sIyalesANaM OM hIM teulesANaM OM hI AsIvisabhAvaNANaM OM hrIM diTThIvisabhAvaNANaM OM hIM cAraNabhAvaNANaM OM hIM mahAsumiNa bhAvaNANaM OM hrIM teyaggi nisaggANaM svaEI |" (15) sUrimaMtraH 20mAthI 25mA zloka sudhInI pUrti sUrimaMtra vaDe thAya che. keTalAkanA abhiprAyathI A cha zlokanI pUrti ciMtAmaNi maMtra vaDe thAya che te maMtra A pramANe che. "OM hrIM zrIM namiuNa pAsavisahara vasaha jimaphuliMga OM hrIM zrIM aha~ namaH / " A maMtra bhayahara vidyA tarIke paNa prasiddha che. (16) mahAlakSmIno maMtraH ra6mA zlokanI pUrti rUpe A mahAlakSmIno maMtra apAyelo che tethI sauprathama teno 108 vAra jApa karIne pachI A maMtrano jApa karavo. 8 PS va7 mahInA nama: " je divase mRgazIrSa nakSatra ane guruvAra hoya te divase A maMtrano jApa zarU karavo. paraMtu te pahelAM je ghara ke je jagyAmAM jApa karavo hoya tene dhoLAvIne jApasthAnanI jamaNI bAjue lakSmIdevInI mUrti padharAvavI pachI tenI sAme besI roja 1008 maMtrano jApa karavo ane teTalAM ja sonacaMpAnAM phUla caDAvavAM. A rIte eka lAkha jApa karatAM mahAlakSmI prasanna thaIne sAkSAt darzana Ape che ane sAdhakanA sarva manoratha pUrA kare che. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 // bhaktAmara tu namaH | mahAlakSmIno varNa pILo che. tenA be hAthamAM pANIno bharelo kaLaza che ane cothA hAthamAM aMkuza che. vaLI baMne bAju hAthI sUMDhamAM cAmara laIne DhALI rahela che. mUrti banAvavAnA jANakAra pAse AvI mUrti banAvavI joIe athavA AvA prakAranI mUrti maLI jAya to teja grahaNa karavI joIe. (17) zudropadravanAzaka maMtra : 27mA zlokanI pUrti rUpe A mudropadravanAzaka maMtra apAyelo che tethI sauprathama teno 108 vAra jApa karIne pachI A maMtrano 21 vAra jApa karavo. tethI zuddha upadravono nAza thAya che tathA manovAMchitanI prApti thAya che. ___ "OM namo RSabhAya mRtyujayAya sarvajIvazaraNAya paramabrahmaNe'STaprAtihAryasahitAya nAgabhUtayakSavazaMkarAya sarvazAntikarAya mama zivaM kuru kuru svAhA / " (18) sarvasiddhikara vidyA : 31mA zlokanI pUrti rUpe A sarvasiddhikara vidyA apAyelI che tethI sauprathama 108 vAra teno jApa karIne pachI A vidyA maMtrano 108 vAra jApa karavo tethI vAdamAM vyAkhyAnamAM anya kAryamAM sarvasiddhi thAya che tathA saMgrAmamAM jaya maLe che. vizeSamAM sarpa ane corano bhaya dUra thAya che. "arihaMtasiddhaAyariyauvajjhAyasavvasAhusavvadhammatitthayarANaM OM namo bhagavaIe suyadevayAe saMtidevayANaM savvapavayaNadevayANaM dasaNhaM disApAlANaM paMcaNhaM logapAlANaM OM hIM arihaMtadevaM nama: I'" zrI dhIrajalAla TokarazI zAha maMtramAM zabdaphera hovA vize jaNAve che ke "ahIM nama:nA yogamAM vevAya' pada hovuM ghaTe che. paNa maMtramAM saMpradAya baLavAna che. (19) zrI kalikuMDa svAmIno maMtra : 33mA zlokanI pUrti rUpe A zrI kalikaMTha svAmIno maMtra apAyelo che. tethI prathama teno 108 vAra jApa karIne pachI A maMtrano jApa karavo. 12,000 zveta ke rakta varNavALA puSpathI jApa karatAM sarva siddhi maLe che. "OM hrIM zrIM kalikuNDasvAmin ! Agaccha Agaccha AtmamantrAn rakSa rakSa paramantrAn chinda chinda mama sarvasamIhitaM kuru kuru huM phaT svAhA / " A maMtrano vizeSa vidhi evo che ke poSa vadi 10 gujarAtI mAgasara vadi 10nA divase ravivAre hoya tyAre prAraMbha karavo. A maMtrano jApa karatI vakhate zrI pArzvanAtha bhagavAnanI tathA zrI cakezvarI devInI mUrti potAnI samakSa rAkhavI. A pramANe karavAthI cha mahinAmAM cakezvarI devI pratyakSa thAya che ke svapnamAM varadAna Ape che. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra- taMtra ane aSTako ja 495 vizeSa (20) 34mA zlokano jApa karatAM hAthIno bhaya dUra thAya che. (21) 35mA zlokano jApa karatAM siMhano bhaya dUra thAya che. (22) 36mA zlokano jApa karatAM dAvAnala zamI jAya che. agnibhaya dUra thAya che. (23) 37mA zlokano jApa karatAM sarpano bhaya dUra thAya che. (24) 38 ane 39mA zlokano jApa karatAM raNabhaya dUra thAya che ane bhayaMkara yuddhamAM paNa vijaya prApta thAya che. (25) 40mA zlokano jApa karatAM samudranuM tophAna zame che ane jalabhaya dUra thAya che. (ra6) 41mA zlokano jApa karatAM badhAM baMdhano chUTI jAya che ane baMdIkhAnA(jela)mAMthI chuTakAro thAya che. A rIte 34mA zlokathI 4ramA zlokanA padyanuM smaraNa ja kArya siddha karanAruM hoI ahIM tenI pUrti rUpe koI maMtra Apela nathI. bhaktAmara stotranA zlokonI sAthe amuka maMtrano jApa karavAthI tenuM pariNAma zIdhra ane sacoTa Ave che. tevA maMtro zrI guNAkarasUrie vRddha saMpradAya tarIke A stotranI vRttimAM jaNAvyA che. tenI zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe uparyukta rajUAta karI che. AmAM temaNe aSTabhayamAMthI sAta bhayanA zloko ja jaNAvyA che. AThamo bhaya jalodara roga ke koI paNa prakAranA roga maTe je 41mA zlokane jANavAmAM Avyo che. tene sthAne temaNe 41mA zlokamAM koI paNa bhaya mATe gaNavAnuM jaNAvyuM nathI. temanA pustaka "bhaktAmara rahasyanI prathama ane dvitIya baMne AvRttimAM A ja pramANenI vigata prApta thAya che. tethI kadAca e prinTiga bhUla nA paNa hoI zake. (prathama AvRtti I. sa. 1971 pAnA naM. 351 ane tRtIya AvRtti 1983mAM pAnA naM. 421 bahAra pADavAmAM AvI che.) zrI sArAbhAI navAbe 28 prabhAvaka kathA sAthe 28 maMtro jaNAvela che jyAre zrI dhIrajalAla TokarazI zAhe te pramANe maMtro jaNAvela nathI. temaNe 19 maMtro ane sAta bhayanA sAta zloka maMtra rUpe jaNAvyA che. Ama mitronI saMkhyA 27 thAya che. (prathama maMtra be vAra jaNAvAyo che. tethI saMkhyA 27 thAya che.) sArAbhAI navAbe je zlokasaMbaMdhI maMtra jaNAvyo che te zrI zAhe jaNAvela nathI. udAharaNa tarIke joIe to 41mA zloka mATe zrI navAbe jaNAvela maMtra zrI zAhe jaNAvela nathI. te uparAMta pUrva pATha zrI navAba jaNAve che jyAre zrI zAha A pAThane ayogya jaNAvI te mULa maMtrano pATha nathI tema jaNAvI tenA sthAne OM hU pATha bolavA jaNAve che. zrI navAbe aSTabhayamAM dareka zloka uparAMta darekano eka eka maMtrA--Aya Apyo che. jyAre zrI zAhe tema karela nathI. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 496 // bhaktAmara tubhye namaH / bhaktAmara stotramAM samAyelAM aSTako : bhaktAmara stotranuM bIjuM nAma maMtrazAstra paNa che. zrI sArAbhAI navAbanuM A maMtavya yathArtha che. bhaktAmara stotrano eka eka zabda zrI mAnutaMgasUrie gUDhArthathI bharelo che ane dareka zabda, dareka akSara bIjamaMtra samAna che. zrI namaskAra mahAmaMtranA vistAra rUpe raheluM A bhaktAmara stotra jaina zAsananA atiprAcIna ane prasiddha tathA zaktizALI 'sUrimaMtra' sAthe paNa saMkaLAyeluM che. jaina dharma-zAsananI dhurA saMbhALanArA tamAma AcArya bhagavaMto sUrimaMtranI nityakrama rUpe ArAdhanA, sAdhanA tathA jApa karatA ja hoya che. A sUrimaMtranI mahAna zaktino arthAt vidyASTakono samAveza bhaktAmara stotranA zloka 12thI 19 sudhImAM zrI mAnatuMgasUrie karelo che. A sUrimaMtra mAtra pUjya AcArya bhagavaMto dvArA ja sAdhI zakAya che. sUrimaMtra jevuM ja phaLa prApta thaI zake tevI ghaNI adbhuta zaktio zrI mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotramAM gUDhArtha rIte guMphita karI che. AthI eka sAmAnya mANasa jo bhaktAmara stotrano pATha karato hoya to te paNa sUrimaMtrano prasAda pAmI zake che ane sUrimaMtranI ArAdhanAthI je phaLo prApta karI zakAtAM hoya tene meLavI zake che. sUrimaMtra kalpamAM bhaktAmara stotranI 12mA thI 19mA zloka sudhI mahAvidyAo hovAnuM spaSTapaNe jaNAvavAmAM AvyuM che. pUjya AcArya bhagavaMta zrI siMhatilakasUri viracita maMtrarAjarahasyanI 13thI 39mA zloka sudhImAM ATha mahAvidyAonI sAdhanA-vidhi batAvavAmAM AvI che. temaNe A vidyAone vidyASTakonA nIcenA anukramathI ApI che. (1) baMdha mokSiNI (2) paravighA ucchedinI (3) sArasvata vidyA (4) rogapahArI vidyA (5) sthAvara viSApahArI temaja sarvopasargahArI (6) zrI saMpAdinI vidyA (7) doSanirnAzI (8) sakala azivopamanI vidyA. Ama ATha prakAranI vidyAnuM vidyASTaka batAvyuM che. bhaktAmara stotra pramANe zrI guNaratisUrijIe A vidyASTakavALI ATha vidyAone anukrame nIce pramANe jaNAvI che. (1) zrI sArasvata vidyA bhaktAmarano 12mo zloka (2) zrI rogapahArI vidyA bhaktAmarano 13mo zloka (3) zrI viSApahArI vidyA bhaktAmarano 14mo zloka (4) zrI baMdhamokSiNI vidyA bhaktAmarano 15mo zloka (5) zrI saMpAdinI vidyA bhaktAmarano 16mo zloka (6) zrI pavighA ucchedinI vidyA bhaktAmarano 17mo zloka Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra- taMtra ane aSTako che 497. (7) zrI doSanirnAzinI vidyA bhaktAmarano 18mo zloka (8) zrI azivopazamanI vidyA bhaktAmarano 19mo zloka AcArya jinaprabhasUrikRta bRhad zrI sUrimaMtra kalpanA vivaraNamAM paNa uparyukta krama ja ApavAmAM Avela che. zrI guNAkarasUrijIe racela bhaktAmara vRttimAM temaNe vRddha saMpradAya tarIke uddharelA maMtromAM paNa uparyukta krama ja jovA maLe che. temAM mAtra eka vadhAre jovA maLe che. je trIjI vidyA 14mA zloka arthe jaNAvavAmAM AvI che te zrI viSApahArI vidyA sAthe tribhuvanasvAmInI vidyA paNa jaNAvavAmAM AvI che. zrI siMhatilakasUri, zrI guNaratnasUri ane zrI jinaprabhasUrijIe jaNAvela labdhipadomAM khAsa koI pharaka nathI. je pharaka che te A pramANe che. zrI saMpAdinI ane doSaninazInI A baMne vidyAomAM guNAkarasUrijI ane siMhatilakasUrijI karatAM jinaprabhasUrijI eka eka vRddhi pada ochuM Ape che. jyAre azivopazamanI vidyAmAM siMhatilakasUrijI nava Rddhipado Ape che. guNAkarasUrijIe paNa ATha pado saMmata haze tevuM lAge che. kAraNa teo jaNAve che ke azivopazamanInI pratyeka vidyAno saMbaMdha pratihAryo sAthe karavo. pratihAryo to ATha che. e prasiddha ja che. uparyukta traNe graMthakAroe ATha mahAvidyAo ekasarakhA kramamAM ja jaNAvI che ane tenA labdhipadomAM ja thoDo taphAvata jovA maLe che. 19mA zlokamAM zrI azivopazamanI vidyA mATe guNAkarasUrie ATha Rddhipada ApyAM che ane tene jinaprabhasUrijIe ATha pratihAryo sAthe karavAnuM sUcana karyuM che. bIjA paNa ghaNA nigraMthakAroe paNa ATha mahAvidyAono krama Apyo che. AcArya zrI rAjazekharasUrijI jaNAve che ke "sArasvata, rogapahAriNI, viSApahAriNI, baMdhamokSiNI, zrI saMpAdinI, paravidyA ucchedinI, doSanirnAzinI, azivopazaSamanI A ATha mahAvidyAo sva ane para mATe sAdhI zake che. teo jaNAve che ke zrImAna mAnatuMgasUrIzvarajI ma. sA. e zAMtara/T: fmaH ityAdithI khatamAranA aMta sudhInI agiyArathI ogaNIsa gAthA sudhInI ATha gAthAo ATha mahAvidyAthI garbhita kAvyarUpe racI che. A ATha gAthA "jJAna' tathA tvayi vimAti nAvAze e navamA kAvya sahita je roja prAtaH veLAmAM bhaNaze, smaraNa karaze te svayaM sArasvatAdi pUrvokta ATha siddhi prApta karaze ane bIjAne paNa ATha siddhio pamADI zakaze. aneka nigraMthakAroe A vidyASTakanuM mahattva varNavyuM che. A ATha zloka ane te uparAMta navamo zloka arthAtu 12thI 19 ane 20mo zloka. mAtra e nava ja zlokano pATha karanAre savAre bAra vAgyA pahelAM ja A pATha karI levo avazyaka che. | vighASTaka sivAya bhayASTaka paNa bhaktAmara stotramAM samAyeluM che. zrI mAnatuMgasUrie Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 498 || bhaktAmara tulya namaH | namiUNa stotramAM paNa bhayonuM varNana karyuM che. A stotramAM temaNe aSTamahAbhaya A pramANe varNavyA (1) rogabhaya (2) jalabhaya (3) jvalanabhaya (4) sarpabhaya (5) caurabhaya (6) siMhabhaya (7) gajabhaya (8) raNabhaya. bhaktAmara stotramAM sUrijIe 34thI 4ramA zloka sudhImAM ATha prakAranA bhayonA nivAraNano upAya batAvyo che. te A pramANe che : (1) gajabhaya - bhaktAmarano 34mo zloka (2) siMhabhaya bhaktAmarano 35mo zloka (3) dAvAnalano bhaya bhaktAmarano 36mo zloka () sarpano bhaya bhaktAmarano 37mo zloka (5) saMgrAmabhaya bhaktAmarano 38 ane 39mo zloka (6) samudrano bhaya bhaktAmarano 40mo zloka (7) jalodarano bhaya - bhaktAmarano 41mo zloka (8) baMdhanathI utpanna thayelo bhaya . bhaktAmarano 45mo zloka uparyukta game te bhayamAM manuSya jyAre sapaDAya tyAre te pramANenA zlokanuM smaraNa jApa karavAmAM Ave to tarata ja te bhayamAMthI mukti thAya che. bhaktAmara stotra ja maMtrazAstra che ema zrI sArAbhAI navAbanuM kahevuM jarApaNa atizayoktipUrNa nathI. temaNe yathAyogya vidhAna ja kareluM che. A stotra para ATalA moTA pAyAmAM maMtro racAyelA che ane te AdhAre yaMtro ane taMtro racAyelAM che eTalAM kadAca anya koI stotra para nahIM racAyAM hoya evuM vidvAnonuM mAnavuM che. dareke dareka zabda, akSara bIjamaMtra samAna che. grahone lagatA maMtro paNa A stotramAM gUDhArtha rIte gUMthAyelA che. pAdaTIpa 1. maMtra ane mAtRkAonuM rahasya'. DaoN. zivazaMkara avasthI, pR 190-91 'pUrvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', sArAbhAI navAba, pR. 21 3. zrI pArzvanAthopasarga hAriNI zAsanadevI zrI padmAdevI mAtA tAMtrika sAdhanAmAM maMtranuM mahattva, DaoN. rudradeva tripAThI, pR. 135 4. "bhaktAmara darzana', rAjayazasUri mahArAja sAheba, pR. 255 5. zrI pArthanAthopasargahAriNI zAsanadevI zrI padmAdevI mAtA - maMtra - taMtra - yaMtra', pro. sI. vI. rAvaLa, Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra- taMtra ane aSTako che 499 pR. 154-155 6, zrI pArzvanAthopasargahAriNI zAsanadevI zrI padmAdevI mAtA - maMtra - taMtra - yaMtra "zrI pArzvanAthopasargAriNI zAsanadevI zrI padmAdevI mAtA - tAMtrika sAdhanAmAM maMtranuM mahattva , Do. rudradeva tripAThI, pR. 132 8. zrI pArzvanAthopasargahAriNI zAsanadevI zrI padmAdevI mAtA maMtrataMtra-yaMtra', po. sI. vI. rAvaLa, pR. 154 pUvAcArya viracita mahAprabhAvika navasmaraNa', prastAvanA sArAbhAI navAba, pR. 12 'bhaktAmara darzana, zrI rAjayazasUri ma. sA., pR. 254 11. "bhaktAmara stotra vRtti', prastAvanA udayalAla kAzalIvAla, pR. 11 12. bhaktAmara stotra taMtravidyA : gupta jJAnano gebI bhaMDAra', anubhavAnaMdajI. pR. 3-4 13. pUrvAcArya viracita mahAprabhAvinavasmaraNa'. sArAbhAI navAba Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio 'bhaktAmara stotra' nigraMthakAro, kavio bhakto ane samAlocaka TIkAkArone samAna rUpe vahAluM tathA bhinna bhinna rIte prasiddhine prApta thayeluM che. zvetAmbara, digambara, sthAnakavAsI, terApaMthI jevA jena dharmanA anuyAyIo ja A stotrano pATha karatA hoya tema nathI, paraMtu jainetaro paNa A stotrapAThamAM rasa letA jovA maLe che. zrI harmana yakobI, zrI vinTaraniTasa, kItha jevA pAzcAtya vidvAnoe paNa A stotra para TIkA-TippaNa karI che. aneka bhASAomAM teno tarajumo thayelo paNa jovA maLe che. tAtparya ke bhaktAmara stotra bhaktibhAvanAne puSTa karavAmAM pUrNatayA samartha che, evuM kathana sarvathA yathAyogya che. zrI mAnatuMgasUrikRta mahAprabhAvika bhaktAmara stotra'ne lagatuM sAhitya vizALa pramANamAM maLI Ave che. A sAhitya mukhyatve be prakAranuM che : (1) vRttirUpa (2) pAdapUrtirUpa vRttirUpa sau prathama bhaktAmara stotra para racAyeluM vRttirUpa sAhitya vize joIe to A vRttio saMskRta bhASAmAM racAyelI che. bhaktAmara stotranA bhaktagaNone teno arthAvabodha karAvavA mATe zvetAmbara saMpradAya ane digambara saMpradAyanA vidvAna nigraMthakAro, kavivaroe tenA para avasUrio, bAlAvabodho, cUrNio, vRttirUpa TIkAo Adi vizALa pramANamAM racAyelI maLI Ave che. AvA vRttirUpa sAhityano prAraMbha I. sa. 1370 arthAt vi. saM. 1426mAM rudrapallIya gacchanA Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio ja 501, zrI guNAkarasUrinI vRttithI thAya che. evI paNa zakyatA che ke A pahelAM paNa bhaktAmara stotra para keTalIka TIkAo racAI hoya, paraMtu te saMbaMdhI pramANabhUta mAhitI upalabdha nathI arthAt samayakALanA pramANabhUta purAvAnI mAhitI na maLavAne kAraNe tenI prAcInatA siddha thatI nathI. bhaktAmara stotra para racAyelI vRttio je maLI Ave che te nIce pramANe che : (1) rudrapallIya gacchanA guNacaMdrasUrinA ziSya zrI guNAkarasUrie vi.saM. 1426 ane I. sa. 1370mAM A stotra para 17para zlokapramANa vRtti racI che. A vRtti zrI jinadattasUri jJAnabhaMDAra, surata taraphathI vi. saM. 1990mAM prakaTa thayelI che. tenI prazastimAM A vRtti guNAkarasUrie racI hovAno ullekha nIcenAM cha padyo parathI thAya che. prazasti girAM guMphadhAtrI kavIndreSu vANI, caturNavarNyazcaturvarNaGga / guruzcAnuzAstA sudhIH zrotRvargo, yajeyurjagatyAmamI Asamudram / / 1 / / zrIcandragacche'bhayasUrivaMzye zrIrudrapallIyagaNAbdhicandrAH / zrI candrasUripravarA babhuste, yandrAtaraH zrIvimalendusaMjJAH / / 2 / / tatpaTTe jinabhadrasUriguravaH sallabdhilabdhaprabhAH, siddhAntAmbudhikumbhasaMbhavanimAH preGganmanISAzubhAH jAta: zrIguNazekharAbhidhagurustasmAttaponirmalaH, zIlazrItilako jagattilaka ityAsIgurugAmaNIH ||3|| sadadyapadyaghasukaviH kavitattvadhAtA, cAritracarukaraNaH karaNAstakAmaH / tatpaTTabhUSaNabhaNirgataSaNo'bhut zrImAnmunIndraguNacandragururgariSThaH ||4|| sampratyavanA jayinAM nirdezAdabhayadevasUrINAma / guNacandrasUriziSyA-NuguNAkarasUriralpamatiH / 5 / / amdutamahanIrdaghatI-bahuzrutamukhazrutAH prabhAvakathAH / bhaktAmarastavasyA-bhinavAM vRttiM vyadhAdenAm / / 6 / / A vRtti devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAraka phaMDanA 79mA maNakAmAM paNa prasiddha thayelI che. (2) khaMDelagacchIya zrI zAMtisUrie lagabhaga I. sa. 14mI sadInA pUrvArdha ke 13mI sadInA uttarArdhamAM A stotra para 400 zlokapramANa "bhaktAmara vRtti racelI che. upalabdha pratinI pratilipi je zAMtinAtha graMthabhaMDAra, khaMbhAta kramAMka 278mAM (aprakAzita) I. sa. 14mI sadInA uttarArdha jaNAvAyo che. (3) zrI rAmacaMdrasUrie vi. saM. 1472 ane I. sa. 140pamAM A stotra para paryAyarUpa ladhuvRtti racelI che. (4) ajJAna kartA dvArA vi saM. 1482 ane I. sa. 1425mAM viSama pada avasUri racAyelI che. je guNAkarasUrinI vRtti para AdhArita che. Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502 che || bhaktAmara subhya namaH (5) kharataragacchIya sarvasuMdarasUri ziSya merusuMdara upAdhyAye I. sa. 1459thI thoDAM varSa pUrve 785 zlokapramANa vArtika ane vRtti A stotra para racI che ane temAM kathAo ane AmnAya paNa darzAvelAM che. (6) ajJAna racanAkAra dvArA I. sa. 1465thI thoDAM varSa pUrve A stotra para avasUri racAyelI che. (7) dhanezvarasUrinI paraMparAmAM thayelA caitragacchIya zrIguNAkarasUrie vi. saM. 1524 ane I. sa. 1468mAM 18580 zlokapramANa vRtti racavAno ullekha samyakatvakaumudI kathAomAM thayelo che. A vRtti 28 dRSTAMta yukta che. (8) koIka ajJAna kartAnI I. sa. 157rathI thoDAM varSa pUrvenI A stotra para racAyelI avacUri maLI Ave che. 9) I. sa. 1584thI thoDAM varSa pUrve vAcanAcArya upAdhyAya zrI devasuMdaranI vijJaptithI ajJAtagacchIya zrI amaraprabhasUrie 400 zlokapramANa vRtti racelI che. sukhabodha paMjikA je sukhabodhikA'nA nAme jANItI che. jaina graMthAvalinA pAnA naM. 285mAM A vRtti zrI devasuMdare rano ullekha che. te bhrAMta che, kAraNa ke prastuta vRttimAM nIcenAM traNa padyo dRSTigocara thAya che. zrIgamaramarasUrIzA, vaiduSyAgamUpitA: | bhaktAmarastavI(ve)vRtti-makArSuH sukhabodhikAm / / rItyabhaGgo'nvayAbhaGgaH, samAsavyatyayaH kvacit / kathito viparItArtho, vibuddhaiH zodhyatAmayam / / sAdhuzrIvAcanAcAryadevasundarasadyateH / tasyAbhyarthanato'pyevaM guNaratna mahodadheH / / (10) nAgapurIya tapAgacchanA zrI caMdrakIrtinA ziSya zrI harSakIrtisUrie vi. saM. 1650 ane I. sa. 1594mAM saptasmaraNaTIkAnI aMtargata A stotra para vRtti racelI che. te pro. hIrAlAla kApaDiyAe saMpAdita karela saptasmaraNAni graMthamAM prakaTa thayela che. (11) tapAgacchIya upAdhyAya zrI bhAnucaMdragaNinA ziSya mahopAdhyAya zrI siddhacaMdragaNie I. sa. 16mI sadInA aMtamAM (akabaranA samayamAM) A stotra para vRtti racelI che te zrAvaka bhImazI mANeka taraphathI vi. saM. 1965mAM zrI mAnatuMgAcArya viracita mahAprabhAvika bhaktAmara stotra' nAmanA graMthamAM prakaTa thayelI che. (12) kharataragacchIya zrI abhayasuMdare I. sa. 16mI sadInA uttarArdhamAM A stotra para vRtti racelI che. (13) tapAgacchIya zrI hIravijayasUrIzvarajInA ziSya zrI kanakakuzalagaNie vi. saM. 165ra Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio che 503 ane I. sa. 1596mAM 758 zlokapramANa A stotra para vRtti racelI che. tenuM nAma bAlahitaSiNI' rAkheluM che. A vRtti devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDanA 79mA maNakAmAM prasiddha thayelI che. A paNa akabaranA samayanI racanA che. (14) tapAgacchIya mahopAdhyAya zrI zAMticaMdranA ziSya zrI ratnacaMdragaNie I. sa. 17mI sadInA pUrvArdhamAM A stotra para vRtti racavAno ullekha pradyumnacaritramAM prApta thAya che. temaNe kalyANamaMdira, vIrastava, zrI RSabhavIra stava Adi bIjI paNa aneka kRtio para vRtti racelI (15) tapAgacchIya zrI lAbhavijaya-ziSyae vi. saM. 1627 ane I. sa. 1570mAM A stotra para avasUri racelI che. (16) dharmadAsa munie I. sa. 17mI sadInA aMtamAM A stotra para vRtti racI che. (17) tapAgacchIya zrI vijayaprabhasUrinA ziSya upAdhyAya zrI meghavijaye A stotra para I. sa. 18mI sadInA pUrvArdhamAM 1000 zlokapramANa vRtti racelI che. te devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAraka phaMDanA 79mA maNakAmAM prasiddha thayelI che. (18) zrI kSemadeve A stotra para avacUri racelI che. teo ajJAtakAlIna che. paraMtu teo kadAca 15mI sadInI AsapAsa thayA haze, kAraNa ke kSemadeva, dhanadeva, siMhadeva jevAM nAmo A samayamAM maLI Ave che. (19) zrI padmavijayamunie A stotra para vRtti racelI che. amadAvAda DelAnA bhaMDAramAM tenI prati che. (20) zrI haritilakagaNie A stotra para vRtti racyanI noMdha maLI Ave che. IDaranA bhaMDAramAM tenI prati upalabdha che. (21) zrI lakSmIkIrtie A stotra para bAlAvabodha racelo che. (22) zrI zubhavardhane paNa A stotra para bAlAvabodha racelo che. (23) zrI sudhAnaMdanasUrinA ziSya indraratna-gaNie A stotra para avacUri racelI che. (24) zrI munisuMdarasUrinA ziSya zrI zubhazIlagaNie vi. saM. 1590nI AsapAsa zlokabaddha bhaktAmara stotra mAhAsya raceluM che. tenI prati bhAMDArakara prAcyavidyA saMzodhana maMdira, pUnAmAM upalabdha che. A zubhAzIlagaNie aneka graMtho racyA che jemAM vikramacaritra, pUjA paMcAzikA', zatrujaya kalpavRtti', bharatezvara bAhubalivRtti vagereno samAveza thAya che. digambara saMpradAyamAM paNa aneka vRttio A stotra para maLI Ave che jemAMnI keTalIka nIce pramANe che : Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 te bhaktAmara tulyuM namaH | (1) devacaMdranA ziSya muni nAgacaMdrae lagabhaga I. sa. 1475mAM pakSa-stotra TIkA aMtargata bhaktAmara stotra' TIkA racI che. (2) digambara vidvAna bhaTTAraka somasene A stotra para lagabhaga I. sa. 1484mAM bhaktAmaravratodyApana'nI racanA karelI che. 3) tevI ja rIte bIjA digambara vidvAna zrI bhaTTAraka jJAnabhUSaNe paNa vi. saM. 1637 ane I. sa. 1580mAM "bhaktAmaravratodyApana'nI racanA karI che. (4) digambara saMpradAyamAM vAdicaMdramuninA ziSya brahmarAyamalle lagabhaga I. sa. 1610mAM A stotra para vRtti racelI che ane temAM pracalita maMtra-yaMtrano saMgraha Apelo che. (5) zrI bhUSaNanA ziSya brahmajJAna sAgare lagabhaga I. sa. 1610mAM bhaktAmara stotrapUjA'nuM nirmANa kareluM che. (6) digambara saMpradAyanA bhaTTAraka lakSmIcaMdranA ziSya brahma jJAnasAgare lagabhaga I. sa. 1626mAM bhaktAmarastava pUjAnI racanA karI che. (7) zrI ratnacaMdagaNie lagabhaga I. sa. 1627mAM bhaktAmarastavanI racanA karelI che. (8) anaMtabhUSaNanA ziSya bhaTTAraka zrI vizvabhUSaNe I. sa. 1665mAM vikrama saMvata 1732mAM 'bhaktAmaracarita' tenuM bIjuM nAma "bhaktAmara kathAnI racanA karI che. (9) kavi vinodIlAle I. sa. 1691mAM ane vikrama saMvata 1747mAM bhaktAmara carita' kathA racelI che. (10) vikrama saMvata 1870 digambara saMpradAyanA zrI jayacaMdra A stotra para saMskRta tathA hindI TIkA racelI che. ghaNAM badhAM stotro para vRttio racAyelI jovA maLe che. paraMtu bhaktAmara stotra para racAyelI vRtti kadAca sauthI vadhAre pramANamAM maLI Ave che. AnA uparathI tenI lokapriyatAne ane mahAbhyane jANI zakAya che. 'bhaktAmara stotra' viSayaka pAdapUrtio pAdapUrtirU5 kAvyo racavAnI zarUAta kyArathI thaI e kahevuM khUba ja muzkela che. e to jANItI hakIkata che ke, je kAvyaracanA karavAmAM Ave che temAM varNavelA alaMkAromAMthI pAdapUrti paNa eka alaMkAra ja che. tethI pAdapUrtirUpa kAvyo racavA mATe AvA alaMkArano prayoga karavA tarapha sauprathama konuM dhyAna kheMcAyuM ? e jANavAnuM muzkela kAraNa e che ke eka to prAcInamAM prAcIna alaMkArazAstra kayuM che ane tenI racanA koNe karI hatI. mukhyatve te jANavuM joIe. bIjI eka vAta paNa mahattvanI che ke pahelavaheluM pAdapUrtirUpa kAvya koNe racyuM eno paNa nirNaya karavA Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio ka 505 tenA kartAno samaya nirNita hovo joIe. e udAharaNa tarIke joIe to, meghadUtanI pAdapUrtirUpa kAvya racavAnA kAryanI zarUAta jainoe karI che evo jaina AtmAnaMda graMtharatnamAlA taraphathI bahAra paDela jaina meghadUtanI prastAvanAmAM ullekha che. bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvya sauprathama koNe racyuM ? e praznanA uttara mATe A stotranI pAdapUrtirUpa kayAM kayAM kAvyo racAyAM che tenI saMpUrNa jANakArI maLavI jarUrI che. kAraNa ke pramANa vagara puravAra karavuM zakya nathI ke sauprathama kayuM pAdapUrtirUpa kAvya racAyuM haze. pAdapUrtirUpa kAvyo racavAno uddeza zo hoI zake ? e vize vicAratAM ema lAge che ke, mAnavIno mULabhUta svabhAva che anyanuM anukaraNa karavuM. pachI bhale te vAstavika hoya ke avAstavika hoya chatAM paNa tema karavAne, sAmAnya mAnavI hoya ke mahAna vidvAna buddhizALI mAnavI hoya te tema karavAne lalacAya che. arthAt anukaraNa e mAnavIno sahaja svabhAva che. je mAdhyama dvArA eka mAnavI mAna-kIrti, dhana-dolata, vidyA prApta karato dRSTigocara thAya che, te mAdhyamane anulakSIne te anusAra vartana karavA mATe anya mAnavI taiyAra thaI jAya che. je kavio sarasvatI kRpA dvArA vidyA meLavI suMdara-manohArI kAvyonI racanA karI kIrtine pAmyA che temanA anusaraNarUpa aneka mAnavIe tevAM ja kAvyo racavAnI koziza karI che jene pAdapUrtirUpa kahI zakAya. AvAM pAdapUrtirUpa kAvyomAM mULa stotrakAvyanA eka caraNane laIne (je prathama caraNa ke aMtima caraNa paNa hoI zake) racanA karavAmAM Ave che. udAharaNa tarIke, jena racanAomAM zAkuMtala, kumArasaMbhavanA raciyatA mahAkavi kAlidAsanA 'meghadUta'nI mohinImAM mugdha banIne tenA jevuM dUtakAvya racI, temanA jevI kIrti meLavavA keTalAka jaina ane ajaina kavioe prayatna karyo che. AvA jaina kavionI vAdicaMdra viracita 'pavana-dUta', jambukavi racita 'caMdra-dUta', vinayavijayagaNi racita 'indu-dUta', upAdhyAya zrI meghavijaye 'meghadUta-samasyA' lekha lakhyo che, sAMgaNasuta vikrama viracita 'nemi-dUta' vagere racanAo che. jyAre ajaina kavionI 'uddhava-dUta'nA kartA mAdhava, 'manodUta'nA kartA telAMga vrajanAtha, 'haMsadUta'nA kartA rUpagosvAmI AdinI racanAo che. tevI ja rIte keTalAke bhartRharinA vairAgyazatakane dhyAnamAM rAkhI tevAM ja zatako racyAM che. jyAre keTalAke jayadevanA jevuM gItagoviMda racIne potAnI jayagAthA gavaDAvavAno prayatna karyo che. jaina kAvyomAM paNa AvAM pAdapUrtirUpa kAvyo racAyAM che. udAharaNa tarIke, prasAdatA ane saraLatAthI vibhUSita sindUra-prakara je zrI somaprabhasUri viracita che. tenI pAdapUrti rUpe kAvyo racAyAM che. jemAM harisAdhu racita 'kapUra-praka2' che. A uparAMta 'kastUrI-prakara' ane 'hiMgula-prakara' paNa racavAmAM AvyAM che. AvAM to aneka udAharaNo che ke jemAM jaina ke arjuna kAvyonI chAyA rUpe ke pAdapUrti rUpe vipula pramANamAM kAvyo racAyAM che. AvAM pAdapUrtirUpa kAvyo racavAmAM mAnavInI anukaraNarUpa Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 ha // bhaktAmara subhya namaH | sahajavRtti kAraNabhUta hoya ane kadAca e paNa saMbhavI zake che ke anukaraNano mukhya hetu mULa racanAkAra karatAM paNa vadhAre mAna-kIrti, ucca pada ke varcasva prApta karavAnI abhilASA paNa hoI zake. jaina stotra-sAhityamAMthI aneka pracalita ane prasiddha stotra para pAdapUrtirUpa kAvyo racAyAM che. zrI siddhasena divAkaranAM zabdalAlitya ane arthagauravathI alaMkRta kalyANa maMdira stotra'nA temaja zrI mAnatuMgasUri viracita mahAprabhAvika bhaktAmara stotranAM aMtima pada laIne aneka pAdapUrtirUpa kAvyo racAyAM che. A kAvyo racavAno mukhya uddeza racanAkArathI vadhAre kIrti saMpAdana karavAno na paNa hoI zake. e saMdarbhamAM zrI hIrAlAla kApaDiyA jaNAve che ke, "phakta anukaraNa karavAnA uddezathI ane te paNa A prakhara kavIzvaronI pratibhAne pahoMcI vaLavAnA badhe tethI paNa viziSTa prakAranuM pANDitya prakaTa karavAnA hetuthI jaina kavioe pAdapUrtirUpa kAvyo racyAM che ema mAnavA mAruM mana to nA pADe che, kemake pAdapUrtirUpa kAvyo racavAno uddeza to te kRtio prati bahumAna hovAne lIdhe tene cirasthAyI banAvavAno hoya ema paNa saMbhavI zake."" zrI hIrAlAla kApaDiyAnuM mAnavuM che ke dareka pAdapUrtirUpa kAvyo kIrtimAna ke pAMDitya prakaTa karavAnA uddezathI nathI racAtuM. jaina stotrasAhitya vipula pramANamAM racAyeluM hatuM. Aje temAMthI aneka amUlya graMtho adazya thaI gayA che. bhAratanI pavitra bhUmi para aneka dezI ane paradezI rAjAo rAja karI gayA. paraMtu arjuna ane paradezI rAjAonA humalA daramyAna ane temanA zAsanakALa daramyAna vairabhAvane laIne dharmAdhonA hAthe keTalAye jaina jJAnabhaMDAro agnidevanA balidAnarUpa thayA che. keTaluMka sAhitya bhomAM bhaMDArI devAmAM AvyuM hatuM. AvI paristhiti jyAre sarjAya tyAre koI paNa adbhuta alaukika kAvyane zAzvata rAkhavA mATe tenA para pAdapUrtirUpa kAvyo racAvavAM joIe. kadAca A ja kAraNe bhaktAmara stotra para racAyelAM pAdapUrtirUpa kAvyo lagabhaga 16mI sadInAM che. A samaya mogala sAmrAjyano hato. A paNa eka kAraNa hoI zake. mahAna stotranI pAdapUrtirUpa kAvya racavAM e bALasahaja ramata nathI. paraMtu mULa kAvyamAM je prakAranI bhASAzailI - madhuratA - nartanatA hoya tevI maulikatA ane tene je guNothI vibhUSita karavAmAM AvyuM hoya tene saMgopIne tevuM ja kAvya racavuM e mahAna vidvAna pratibhAzALI mAnavI ja karI zake, koI sAmAnya buddhinA mAnavInuM te kArya hoI zake nahIM. je pAdapUrti tarIke lIdhelA caraNamAMthI nIkaLatA artha sAthe AgaLanA caraNonuM anusaMdhAna suyogya rIte thAya te rIte tene guMphita karavAnuM kArya ati kaThina hoya che. koI mahAna kAvyakAranI kRtinuM anukaraNa karI racanA karavI e kavinI pratibhAnI parAkASThA sUcave che. aneka prabhAvazALI stotro para pAdapUrtirUpa kAvyo racAyelAM che. zrI mAnatuMgasUri viracita mahAprabhAvazALI bhaktAmara stotra' para pAdapUrtirUpa kAvyo racAyAM che - jevI rIte kAlidAsanA meghadUta kAvyanI pAdapUrti rUpe dUta saMjJAvALAM bIjAM aneka kAvyo racAyAM hatAM, tema mAnatuMgasUri kRta bhaktAmara stotra lokapriya banatAM bhaktAmara saMjJAvALAM keTalAMka kAvyo racAyAM. A kAvyo Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio 507 pAdapUrtirUpa che. temAM ghaNAkharA kavioe mULa bhaktAmaranuM caturtha caraNa laIne pAdapUrti karelI che, to koIe prathama caraNa laIne paNa pAdapUrti karelI che. bhaktAmara stotra'ne AdhAra rAkhI pAdapUrtirUpa je kAvyo racAyAM che tenI saMkhyA paNa AzcaryakAraka che. temAMthI vIra-bhaktAmara' ane nemi-bhaktAmara' pAdapUrtirUpa kAvyo A pramANe che. (1) vIra-bhaktAmara kharataragacchIya zrI vijayaharSavAcakanA ziSya zrI dharmavardhanagaNie vikrama saMvata 1736mAM bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa 44 padyavALA A kAvyanI racanA karelI che. A kAvyono prAraMbha rAjayaddhivRddhi padathI thato hovAthI tenA kartA tene rAjayaddhivRddhi stotra' e nAmathI oLakhAve che. Ama karavAmAM temaNe uvasaggaharastotra namurNa-stotra, saMsAra-dAvAnalanI stuti, bhaktAmara stotra, kalyANamaMdira stotra Adi nAmo rAkhavAmAM je hetu samAyelo che tenuM ahIM anukaraNa karyuM hoya evuM lAge che. paraMtu pAdapUrtirUpa kAvyano viSaya zrI vIraprabhunuM caritra hovAthI te "zrI vIra-bhaktAmara'nA nAmathI prasiddha thayela che. A kAvya para svopajJa TIkA che. A pAdapUrtirUpa kAvya vIraprabhunA jIvananA mahattvanA prasaMgo para prakAza pADe che. A kAvyamAM vIra prabhunA pUrvanA ra7 bhavo, temanA vardhamAna nAmanI sArthakatA, vIra prabhunI bAlakriIDA vakhatanuM alaukika parAkrama, temano nizALapravezano prasaMga prabhue dIkSA lIdhI te pUrve temaNe kareluM sAMvatsarika varasIdAna, temaNe caMDakauzikane karelo pratibodha, gauzALaka upara temaNe zItalezyA mUkIne karelo upakAra, saMgame karelA upasargone dhairyapUrvaka sahana karavAnI zakti, prabhue prApta kareluM kevalajJAna, temano upadeza-mahimA, temanI vANInI madhuratA, temanuM asAdhAraNa rUpa, temanI bhAmaMDaLa Adi vibhUtiono ullekha karavAmAM Avyo che. A vIra-bhaktAmara kAvya zrI mAnatuMgasUrie racelA bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvya hovAthI te stotra paNa vasaMtatilakA chaMdamAM racavAmAM AvyuM che temaja A kAvyamAM pAdapUrtirUpa alaMkAranuM sthAna mukhya che. AmAM kartAe arthAntaranyAsa, vyatireka vagere alaMkArono prayoga paNa karyo che. sAthe-sAthe avyaya, upamAna ane upameya baMne lAgu paDatAM padothI A kAvya alaMkRta thayeluM che. A stotranA racanAkAra zrI dharmavardhanagaNie zreNika catuSpadI, labdhisvAdhyAya, caturdazaguNasthAna vicAragarbhita sumatijinastavana, surasuMdarIrAsa Adi bIjI kRtio paNa racI che. (2) zrI nemi-bhaktAmara pUrNimA gacchanA zrI mahimAprabhasUrinA ziSyavarya zrI bhAvaprabhasUrijIe vikrama saMvata 1784mAM bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvya svopajJa TIkA sahita raceluM che. teonuM sUripada pUrvenuM nAma "bhAvaratna' hatuM. pAchaLathI jyAre teo sUripada pAmyA tyAre temanuM bhAvaprabha' nAma rAkhavAmAM AvyuM hatuM. Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 508 * // bhaktAmara turthya namaH II A kAvyanA racanAkAre avataraNanA dvitIya zlokamAM sUcavyA mujaba A kAvyanuM nAma nemisaMbodhana' che. paraMtu je bhaktAmara pAdapUrtirUpanA kAvyamAM je tIrthaMkaranA guNagAna hoya tenuM nAma bhaktAmara sAthe joDIne tenuM nAma 'nemi-bhaktAmara' rAkhavAmAM AvyuM che. A stotrano prAraMbha zrI neminAtha prabhu rAjimatI sAthe lagnagAMThathI joDAvAne mATe zrIkRSNa ane aneka yAdavo sAthe varaghoDo joDIne Ave che paraMtu pazuono pokAra thatAM lagnamaMDapa sudhI AvI toraNethI potAno ratha pAcho pheravI le che, te prasaMgathI thAya che. temAM virahiNI rAjimatI udgAro darzAvelA che. pachI prabhunA sarvajJatAnA prabhAvanI vAta, rAjimatInuM neminAtha pAse gamana, rAjimatIne kevalajJAnanI prApti ane muktigamana e A kAvyano mukhya viSaya che. A samasta kAvya paNa zrI mAnatuMgasUri viracita bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa hovAthI te vasaMtatilakA chaMdamAM racavAmAM AvyuM che. pAdapUrtirUpa alaMkAra vaDe A kAvyane mULabhUta rIte alaMkRta karavAmAM AvyuM che. tenI sAthe bIjA alaMkAro paNa dRSTigocara thAya che. A kAvyanA racanAkAra zrI bhAvaprabhasUrie anya kRtio paNa racI che. jemAM vikrama saMvata 1791mAM kalyANamaMdira stotranA caturtha caraNane laIne pAdapUrtirUpa kAvya racyuM che, je abhinava kalyANamaMdira stotra ke jainadharmavara stotra tarIke oLakhAya che. A uparAMta zrI pArzvacandra racita mahAvIra stotra upara vRtti racelI che, tathA zrI yazovijayajIkRta pratimAzataka ane nayopadeza para paNa avasUri racelI che. AnA sivAya hutAzinI kathA vagerenI paNa racanA karelI che. (3) zrI sarasvatI bhaktAmara zrI khemakarNamuninA aMtevAsI zrI dharmasiMhasUrie bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvyanI racanA karelI che. A dharmasiMhasUri kayA ? teno nirNaya thaI zakyo nathI. A kAvyamAM sarasvatInI stuti hovAthI te 'zrI sarasvatI bhaktAmara' tarIke oLakhAyuM che. tenA para svopaza TIkA che. ane te gujarAtI bhASAMtara sahita kAvyasaMgraha bhAga bIjAmAM prasiddha thayeluM che. (4) zrI zAnti-bhaktAmara zrI kIrtivimalanA ziSya zrI lakSmIvimale bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvya banAveluM che. temAM zrI zAntinAtha bhagavAnanuM caritra hovAthI te 'zrI zAnti-bhaktAmara' tarIke prasiddhi pAmyuM che. A lakSmIvimala muni AcAryapadaprApti pachI vibudhavimalasUri tarIke oLakhAyela che. temaNe samyaktva parIkSA, upadeza zataka Adi graMthonI racanA karelI che. A kAvya bhaktAmara pAdapUrti kAvyasaMgraha' bhAga bIjAmAM gujarAtI bhASAMtara sahita prakaTa thayeluM che. (5) zrI pArzva.bhaktAmara kharataragacchIya upAdhyAya zrI vinayapramodanA ziSya zrI vinayalAbhagaNie A kAvya racyuM che. temAM 44 zloko bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe che ane 45mo zloka prazastirUpa che. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio che 509 kAvyano mukhya viSaya zrI pArzvaprabhunuM caritra hoI te zrI pA.bhaktAmara' tarIke oLakhAya che. A kAvyasaMgraha bhAga bIjAmAM gujarAtI bhASAMtara sahita prasiddha thayeluM che. (6) zrI RSabha bhaktAmara zrI bhAnucaMdravAcakanA ziSya zrI vivekacaMdragaNie bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvya raceluM che. A kAvyano viSaya zrI RSabhadevanuM caritra hovAthI ane bhaktAmaranI pAdapUrtirUpa kAvya hovAthI baMne zabdo RSabha ane bhaktAmara joDI daIne zrI RSabha bhaktAmara' tarIke prasiddha thayuM che. zrI devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAraka phaMDanA 79mA maNakA tarIke prasiddha thayela bRhaspraMthanI saMskRta bhUmikAmAM pAnA naM. 14 para A kAvyakRtine zrI samayasuMdarajInI racanA gaNAvI che temAM kahyuM che ke, zrI RSamamavattAmaram ! maca puchatAro vI5 zrI samayasundarI : zabdanakSArthI (artharatnAvatI) pramurajhI . praNetA: | tatrAdya parva yathA, te pachI kAvyanA prathama zlokanuM avataraNa karavAmAM AvyuM che je A pramANe che : namendracandra / kRtabhadra ! jinendracandra ! jJAnAtmadarzayaridRSTa viziSTa vizva / tvanmUrtirartiharaNI taraNI manojJe bAlambanaM bhavajale patatAM janAnAm / / 1 / / A pAdapUrtirUpa kAvyanA aMte nIceno zloka racAyelo che, te A pramANe che : zrI munIndravAcaka bhAnucandra pAdAbjasevakaviveka nizAkareNa / bhaktAmarastavacaturthapadaM samasyA kAvyeH stutaH prathamatIrthapatigRhItvA / / 45 / / A zloka parathI spaSTa thAya che ke A racanA zrI vivekagaNinI ja che. (7) zrI prANapriya bhaktAmara zrI dharmasiMhasUrinA ziSya zrI ratnasiMhasUrie bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvya raceluM che. teno prathama zabda prApriya hovAthI te prANapriya-mattAmara tarIke oLakhAyela che. temAM bhaktAmaranI 48 gAthAo laIne pUrti karavAmAM AvI che. (8) zrI dAdA pArtha bhaktAmara munirAja zrImatuM padmasAgaranA ziSya zrI rAjasuMdaramunie bhaktAmara stotranI pAdapUrti rUpe A kAvya raceluM che. temAM vaDodarAnA zrI dAdA pArzvanAtha bhagavAnanI stuti che. anya pAdapUrtio Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 510 | bhaktAmara subhya namaH | bhaktAmaranA caturtha caraNanI pAdapUrtirUpa che, tyAre A bhaktAmaranA prathama caraNanI pAdapUrtirUpa che. eTalI temAM vizeSatA che. (9) zrI jina bhaktAmara FADavAmaM tu vivAnananuM surakyuM' padathI zarU thatA bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa A kAvyanA kartA zrI ratnavimala che. (10) zrI RSabhadeva jinastuti bhaktAmara stotranI eka pAdapUrti zrI yazovijaya jaina graMthamAlAnA bIjA vibhAgamAM prasiddha thayela che. temAM prathama pada parathI anya traNa paghonI pUrti karavAmAM AvI che. tenA kartAnuM nAma jANavAmAM AvyuM nathI. (11) zrI bhaktAmara stotram pAdapUryAtmaka jhAlarApattana nivAsI navaratna zrI giridhara zarmAe bhaktAmara stotranA 48 padyonA 192 caraNo para pAdapUrti karelI che. tenI nakala zrI agaracaMdajI nAhaTA taraphathI jovA maLelI che. teno prAraMbha - nAtha ! tvadIya padapadmanakha prabhA'sA / vantastamo harati bhaktirasaplutAnAm / / e zabdothI thAya che. giridhara zarmAe 192 zlokavALA A pAdapUrtirUpa kAvyanI racanA karI che je kadAca sauthI moTuM pAdapUrtirUpa kAvya che. (12) zrI nemivIra bhaktAmara zrI nemivIra-bhaktAmaranI racanA zrI bAburAma jainazAstrI (adhyApaka - hukamacaMdra jene nasiyA saMskRta vidyAlaya - indora)nI che. A pUrtimAM lekhake eka navI paddhati apanAvI che, jemAM prathama padyamAM prathama caraNa, bIjA paghamAM bIjuM caraNa, trIjA padyamAM trIjuM caraNa ane cothA padyamAM cothuM caraNa bhaktAmaranI samasyA rUpe lIdhelAM che. A rIte mULa strotanI samasyApUrti sAthe ja pratyeka padyamAM zrI neminAtha ane bhagavAna mahAvIranAM cAritranuM paNa saMyojana karyuM che, je dvisaMdhAna paddhatine varI le che. yamaka ane anya alaMkAronI sAthe vyaMjana kramika nirvAha paNa AmAM darzanIya che. tenAM keTalAMka padyo "anekAnta' mAsikamAM chapAyAM che. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktAmara stotra viSayaka vRttio ane pAdapUrtio ka 511 (13) zrI vallabha-bhaktAmara A pAdapUrti paMjAbadezoddhAraka yugavIra A. zrI vijayavallabhasUrijInA ziSya munivarya zrI vicakSaNavijayajIe banAvelI che ane te zrI vijayavallabhasUrijInA cAritramAM prakaTa thayelI che. (14) surIndra-bhaktAmara A pAdapUrti dakSiNa vihArI munirAja zrI amaravijayajInA ziSyaratna munirAja zrI caturavijayajIe banAvelI che. teno prAraMbha "mattAmarezaguru tayarAzathayAnAM'' e zabdothI thAya che. (15) zrI Atma-bhaktAmara paMDita hIrAlAla haMsarAje banAveluM che. (16) zrI hari-bhaktAmara zrI kavIndra sAgarajIe raceluM che. . (17) zrI candrAmalaka-bhaktAmara zrI jayasAgarasUrijIe raceluM che. (18) zrI nemi(guru)-bhaktAmara zrI jayasAgarasUrijIe raceluM che. A pAdapUrti pIyUSapANi AcArya vijayaamRtasUrijI mahArAjanA ziSya A. zrI vijayadharmadhuraMdharasUrijIe potAnA pradAdA guru zAsanasamrATa AcArya zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanI stuti rUpe banAvela che. (19) zrI kAlu-bhaktAmara A pAdapUrti terApaMthI muni zrI sohanalAlajI(curuvALA)e karelI che. temAM terApaMthanA AThamA AcArya zrI kAlurAmajI mahArAjanI stuti che. (20) zrI kAlu-bhaktAmara (bIjuM) A pAdapUrti terApaMthI muni zrI kAnamalajI svAmIe karelI che. temAM terApaMthanA AThamA AcAryazrI kAlurAmajI mahArAjanI stuti che. (21) kartavyatriMzikA A racanA terApaMthanA AcArya zrI tulasIjIe karelI che. temAM bhaktAmaranA caraNono upayoga karIne chatrIza kAvyomAM manuSyanAM kartavyonuM nidarzana karavAmAM AvyuM che. che. A pAdapUrti kramAnusArI nathI, chatAM temAM bhaktAmaranAM badhA caturtha caraNono upayoga karavAmAM Avyo che. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 512 pa / bhaktAmara turthya namaH (23) bhaktAmara zatadvayI zrImAna dharmaratna' pa. lAlarAma zAstrIe bhaktAmaranA pratyeka caraNa para tathA vizeSa ATha padyomAM A kAvya raceluM che ane te udayapuranivAsI joharI rUpalAla motIlAla mIMDAe prasiddha kareluM che. bhaktAmara stotra viSayaka aneka prakAranuM sAhitya racAyeluM jovA maLe che. uparyukta rara bhaktAmaranI pAdapUrtirUpa kAvyo jANavAmAM AvyAM che. paraMtu kadAca AnAthI paNa vadhAre kAvyo prAcIna kALamAM racAyAM hoya, tevI saMbhAvanAne nakArI kADhI na zakAya. dareka pAdapUrtirUpa kAvyo bhaktAmara stotranA pahelA ke cothA caraNane laIne racAyAM che, chatAM paNa lagabhaga dareka pAdapratirUpa kAvyano viSaya alaga-alaga jovA maLe che. udAharaNa tarIke uparyukta vistRta carcA karelA nemi.bhaktAmara ane vIrabhaktAmara baMne stotra te sivAya sarasvatI bhaktAmaramAM sarasvatInI stuti che. zAMti bhaktAmaramAM zAMtinAtha bhagavAnanuM jIvanacaritra zrI lakSmI vimale rajU karyuM che. zrI pArza.bhaktAmaramAM zrI vinayalAbhagaNie pArzvanAtha bhagavAnanA jIvanacaritranuM nirUpaNa karela che. Ama dareka pAdapUrtirUpa kAvyamAM vaividhya jovA maLe che. AmAM zrI giridhara zarmAnuM 19ra zlokapramANa zrI bhaktAmarastotram pAdapUryAskam sauthI vizALa ane vizeSatApUrNa kAvya che. tevI ja rIte paMDita zrI lAlArAma zAstrIe racela pAdapUrtirUpa kAvya "bhaktAmara zatI 'mAM dareka caraNa para eka zlokanI racanA karI che ane te uparAMta ATha zlokanI racanA karI che. A paNa bhaktAmara ane tenA pAdapUrtirUpa kAvyonI gauravagAthA samAna jaNAya che. - pAdaTIpa 1. "zrI bhaktAmara stotra'nI pAdapUrtirUpa kAvyasaMgrahano prathama vibhAga, prastAvanA, pro. hIrAlAla kApaDiyA, pR. 4 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnI keDIe padalAlitya tathA bhaktirasathI bharapUra kAvyAtmaka ane sAdhanA mATenA saMketo pUrA pADatA A stotrano mahimA prakhyAta che. tenI bhAvathI stuti karanAranuM kalyANa avazya thAya che, manovAMchita phaLanI prApti thAya che, paraMtu je sAdhaka bane che tenI to AdhyAtmika unnatinuM te mahAna kAraNa bane che. te hetuthI tenI racanA maMtrAtmaka ane aneka upadravonuM nivAraNa karanAra paNa che. bhaktAmara eTale bhakta, amara evo prakAza pAme te mATenA maMgaLa upAyarUpa A stotra che. paraMtu bhakti kevI rIte karavI ? kAmanA eTale ke icchArahita, prema vagara bhakti utpanna thatI nathI. bhaktibhAva vagara ane cittanI ekAgratA thayA vagara dhyAna utpanna thatuM nathI. dhyAna vagara bhagavAna sAthe tAdAtmaya sAdhI zakAtuM nathI. tAdAtma vagara bhagavAnanA svarUpano anubhava thato nathI. eTale ke tenI oLakha thatI nathI. AvA anubhavano upakAra jIva upara thAya te paramAtmAnI kRpAthI ja zakya bane che. sAdhanA ane upakAra vagara siddhi nathI. bhaktibhAva vagaranI stuti phaLa ApatI nathI. te mAtra vANIno vilAsa bane che ane bhAvapUrNa rIte karavAmAM AvelI stutinuM phaLa nizcita hoya che. chevaTe pApano nAza to bhAvathI ja thAya che. ullasita hRdaya ane ekAgra zAMta citta sAdhanA mATe prANa samAna che. DaoN. ramaNalAla zAha jaNAve che ke, "bhaktAmaranA paThana vakhate bhAvapUrNa harSollAsa hovo ane tIrthaMkara paramAtmAnA svarUpa sAthe tadrupatA hovI e ja sauthI mahattvanI vAta che. enuM paThana karatI vakhate AMkhamAM harSAzru Ave e enI eka sAcI kasoTI che." Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 514 bhaktAmara tulya namaH | A bhaktAmara stotranuM paThana zuddha uccArathI ja thavuM joIe. zabdonAM AMdolano vyavasthita hoya to teno lAbha maLe che. AvI rIte paThana thatuM hoya che tenA lAbha che, paraMtu alpa che. arthasahita stotra zIkhavuM te jarUrI che. arthanuM jJAna maLe pachI pratyeka zlokano uccAra karatI vakhate arthane smaraNamAM lAvavo joIe. teno ghaNo lAbha che, ane tenAthI komaLa bhAvo jAgrata thAya che. saMgItanA sUromAM gAna thAya to temAM mAdhurya bhaLe che ane bhAvo vRddhi pAme che. A pramANe bhaktAmara ke koI paNa stotranuM paThana thavuM joIe, tevo Adarza dareka bhaktanA hRdayamAM hovo joIe. A stotramAM dareka zlokano artha spaSTa karavA mATe ghaNAM sacitra pustakomAM tenuM anurUpa citra ApavAmAM AvyuM che. A citrano dhyAna mATe upayoga thaI zake che. manamAM citranI kalpanA karavI te kalpanAzaktino prayoga che. kalpanA karIne mana samakSa citra lAvI zakAya, to citrano bhAva utpanna thAya ja che. dIrgha kALanA prayAsathI kalpanAzakti jAgrata thatAM citra kharekhara mana samakSa UpasI Ave che. paraMtu sAdhanA mATe tema thavuM jarUrI nathI. sAdhake zrI AdinAtha bhagavAnanuM citra mana samakSa kalpane stotra bolavuM joIe. zatruMjaya upara dAdAnA darabAramAM ApaNe A stotra dAdA samakSa gAI rahyAM chIe tevuM bhAvacitra UbhuM karavuM joIe. A sAdhanAno prAraMbha che. pratyeka zlokanuM alaga bhAvacitra UbhuM thaI zake che. manamAM zlokanI sAthe teno artha, te arthane spaSTa karatuM stotramAM ApavAmAM AvelAM vivecanonA AdhAra laIne manamAM thatuM arthaciMtana, tene anurUpa komaLa bhAvono udaya tathA te arthanuM bhAvacitramAM saMkalana thavuM eTale ke, sAdhake potAnI jAtane bhUlIne, stotramAM tanmaya thavuM te sAdhanAno Adarza che. sAdhanAmAM pratyeka zlokamAM rahelo stutino bhAva ane zabdazakti tathA bhAvacitra nirmANa karavAnI zakti ApaNAmAM rahelI suSupta ciMtana karavAnI zaktine jAgrata kare che ane cittane bhAvanAmAM ekAgra kare che. pratyeka jIvanA UMDANamAM ane gupta AtmavikAsa karavAnI jhaMkhanA paDelI che jene abhIpsA kahevAya che. abhIpsAnuM maMda phuraNa thAya tyAre bhaktino udaya thAya ane stotrapaThana karavAnI icchA jAge che. AtmavikAsanI eka yojanA ApaNA mATe pratyeka janmamAM nirmANa thayelI hoya che te viziSTa ane ApaNA svabhAvane anurUpa hoya che. paraMtu ajJAnane vaza hovAthI sAdhanA karyA vagara te ApaNAthI jANI zakAtI nathI. paraMtu koI ajJAta preraNA ApaNI pAse vikAsa mATe chUTAchavAyA adhUrA prayAso karAve che. maMda icchA baLa grahaNa kare eTale AturatA ane AturatAmAM rahI na zakAya tevI prabhumilananI jhaMkhanAmAM pariName che. A jhaMkhanA utkRSTa bane tyAre bhakti karanAra pavitra thaIne kharo bhakta bane che. AturatA e bhAva che, prArthanA e tenI bhASA che. prArthanAmAM ApaNA mananI UMDI icchA eTale ke pra-artha-nA ApaNe prabhune jaNAvIe chIe. A stotra A dRSTie prabhujI sAthe aMtaravANImAM thayelo vArtAlApa che - prArthanA che. te ApaNA mATe Avo vArtAlApa, ApaNI bhASAmAM, ApaNI rIte, ApaNI kAlIghelI bhASAmAM karavA mATenI preraNA ane sAdhanA che. bhAvacitra nirmANa karIne temAM Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAnI keDIe ke 515 AMtaravANI vahetI mUkavAnI zakti abhyAsa, puruSArtha, dhIraja ane sauthI vizeSa to prabhukRpA mAgI le che. prArthanA e puruSArtha che. prabhukRpA tenuM phaLa che. paramAtmAnI kRpA satata vahetI hoya che. tenA prabhAvathI manuSyane zubha kArya mATe preraNA maLe che, emAM te joDAI zake che. dharma karavAmAM puruSArthanuM mahattva che. puruSArtha karanAranA upara paramAtmAnI karuNA kRpA rUpe pragaTa thAya che. kRpA eTale paramAtmAnI sakriya thayelI zakti. A kRpA tenA niyamAnusAra kAma kare che; paraMtu te anaMta che eTale bhaktane te phaLa Apaze ane tene zuM anubhava karAvaze te kalpanAtIta che. manana kare te manu athavA mAnava. manuno mAnatuMgamAM zreSTha mAnavAmAM vikAsa karavo e stotramAM sUrijIe chellA zlokamAM jaNAvyuM tema, mahAna Azaya che. zrI AdinAtha bhagAvana pratyenI akhUTa zraddhAbhaktithI zrI mAnatuMgasUrie A stotranI racanA karI che. jagatamAM koInuM paNa zaraNuM svIkAravAnuM yogya nathI, kAraNa ke tenAthI kadAcita bhautika sukhasAmagrInI prApti thayA paraMtu zAzvata sukhanI prApti to mAtra zrI jinezvaradevanA caraNomAM saMpUrNapaNe samarpita thavAthI cokkasa thAya che. jyAM prema che, vizvAsa che, zraddhA che, AtmIyatA che, vItarAgI jevo rAga che, tyAM samarpaNa ati Avazyaka che. jene prApta karavAnI jhaMkhanA che tene prApta karavA mATe satata tenA sAnidhyamAM, tenA dhyAnamAM, tenA guNagAnamAM mana-vacana-kAyAthI lIna rahevuM joIe, to avazya tenI prApti thAya che. zrI jinezvaradevanI bhaktimAM lIna rahevAthI to sarva prakAranA upasargo dUra thAya che. bhaktAmarakAra zrI mAnatuMgasUri paNa ahIM e ja samajAve che ke prabhunI bhakti karavAthI avazya bhavabhramaNanA aMtima sthAnake pahoMcI zakAya che, jyAM mana zAMta - prasanna rahe che. bhaktAmara stotranA bhAvane vyakti karatI AvI ja eka gAthA jayavIrAya' sUtramAM che : upasargAH kSayAnti chidyate vighnavallayaH / manaH prasannatAmeti pUjyamAne jinezvara / / arthAt jinezvaraprabhunI bhaktithI upasargo dUra thAya che. viddharUpI latAono cheda thAya che ane mana prasanna rahe che.' AtmAnA nija svarUpane sAcI prasannatA to tyAre ja prApta thAya che jyAre te anaMta sukhanA svAmI bane che. A anaMta sukhanA svAmI banavA mATeno mArga zrI arihaMta paramAtmAe ApaNane jJAna-darzana-cAritrANi mokSamArga dvArA prarUpelo che. kharekhara jinezvara bhagavaMta dvArA prarUpelA dharmanI jene prApti thAya che tenA aMtaHkaraNamAMthI AvA bhAva pragaTa thAya che ke, atyaMta vikaTa A saMsAramAM anaMtAnaMta bhAvo dhAraNa karI bhavabhramaNa karatAM A AtmAne arthAtuM mane zrI jinezvaradeva dvArA samavasaraNamAM upadeza karavAmAM AvelA zreSTha dharmanI prApti thaI che tenuM satata ciMtana karavuM. prabhunI caMdramAM sarakhI saumya ane sUryathI paNa adhika prakAzamAna mukhamudrAnAM darzana Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 516 / / bhaktAmara turthya namaH II manamAM bhautika sukhanA viSayono dAha ane kaSAyAgninA zamana mATe sukharUpI samudranI bharatI samAna ane dharmarUpa amRtanI zItala varSA samAna che. evA prabhunA caraNamAM sarvasva samarpaNano bhAva hovo ati Avazyaka che. zrI mAnatuMgasUrie 'bhaktAmara stotra' dvArA prabhunA anaMtArUpanAM darzana karAvyAM che ane prabhue prarUpelA jJAna-darzana-cAritryarUpI ratnatrayI je mokSamArga che tenuM suMdara rIte Alekhana karyuM che. sUrijInI A racanA mATe mArA jevI alpa buddhi, alpajJAnI vidvAnonI vADmayatAmAM ghaNI laghu che. chatAM eTaluM to cokkasa kahIza ja ke mAnatuMgasUrijInI A racanA samudramAM devo dvArA karavAmAM AvelA amRtamaMthana jevI che, jaina stotra-ziromaNi samAna che. zrI AdinAtha bhagavAnanA caraNomAM samarpita A stotra sUrijInI adbhuta racanA che. temanI varNanazakti arpaNanIya che. jo temanA manaHcakSu samakSa je bhAvacitro upasthita thatAM hatAM tevAM bhAvacitro ApaNane paNa tAddazya thAya to avazya ApaNe paNa mokSarUpI lakSmI pAmI zakIe. A adbhuta ane ahobhAvabharyA stotramAM paNa sUrijIe stotranI sAhityika racanAno krama jALavI rAkhyo che, je stotrane vadhu adbhutatAthI abhibhUta kare che. sauprathama maMgalAcaraNa, pote upADelA kAryanI mahattA, prabhu pratyenI akhUTa zraddhA dvArA temAMthI pAra UtaravAnI saMpUrNa khAtarI A kAryano hetu, prabhunA guNagAna ja stotranI mukhya racanA, kAryanI phaLasiddhi e dareka viSayavastune temaNe kramabaddha rIte stotramAM vaNI lIdhuM che. bhaktibhAvapUrvaka racelA stotra dvArA sUrijInA bhAvo pragaTa thAya che. bhakta hRdayane bhakti karatAM kevA anarA AnaMdanI prApti thAya che, tenuM suMdara udAharaNarUpa A stotra che. je zraddhAbhakti-premathI A stotranI racanA thaI che te parathI phalita thAya che ke racanAkAranAM sarva baMdhano, saghaLA upasargo dUra thavA ja joIe ane stotranA aMtima caraNomAM temanA para thayelA upasarga prabhubhaktithI ApoApa dUra thAya che. sUrijIe A stotranA akSareakSaramAM gUDha rahasya bhareluM che. tenA gUDhArthane samajIe to ApaNe paNa zivaramaNIrUpa zAzvata sukha ApanArI lakSmIne prApta karI zakIe. jaya jaya zrI AdinAtha Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhasUci gujarAtI (1) di m m m m m mtt (10) (11) (12) Agama ane Agamika sAhitya : kAlakramAnusAra aSTapAhuDa : kuMdakuMdAcArya atharvaveda Avazyaka niyukti, bhAga 1-2 : muMbaI, vi. saM. 2038, I. sa. 1982 AvazyakacUrNi : saMpAdaka - AnaMdasAgarasUri, ratalAma, I. sa. 1928 AdipurANa, bhAga 1: dvitIya saMskaraNa, bhAratIya jJAnapITha mUrtidevI jena nigraMthamAlA, saMskRta graMthAMka-8, saMpAdaka - pannAlAla jaina, kAzI, 1963 uttarAdhyayanasUtra : uttarAjhayANAi surA, saMpAdaka - puNyavijaya munizrI, mahAvIra jaina vidyAlaya, jaina Agama graMthamAlA, graMthAMka-15, muMbaI, 1977 upadezamAlA (vRtti sahita) : kartA - saMghadAsagaNi vRtti, siddharSi, mUla saMpAdaka muni caMdravijaya, muMbaI, 1991 uvasaggahara : amRtalAla kAlidAsa dozI kalyANamaMdira : DaoN. sarayU Ara. mahetA kalyANalaharI : saMpAdaka - Foreword - zaMbhu bhaTTa kuvalayamAlAkahA kartA udyotanasUri, bhAga - 1, saMpAdaka. e. ena. upAdhya, siMdhI jenazAstra zikSApITha, muMbaI, 1959, kAlidAsa graMthAvali : saMpAdaka - revAprasAda dvivedI, vArANasI, 1986 gurvAvalI : kartA . munisuMdarasUri, zrI yazovijaya graMthamAlA-4, kAzI, vi. saM. 2431, I. sa. 1904 caupUnamahApurisacariyuM : kartA - nivRtti kulIna zIlAcArya, saMpAdaka . paMDita amRtalAla mohanalAla bhojaka, prAkRta graMtha pariSada, grathAMka-3, vArANasI, 1961 caMDIzataka: kartA - bANa bhaTTa, kAvyamAlA guccha-4, saMpAdaka paMDita durgAprasAda ane kAzInAtha pAMDuraMga paraba, muMbaI, 1937 jena nibaMdharatnAvalI : lekhaka zrI milApacaMdra ane ratanalAla kaTAriyA, vArANasI, kalakattA, I. sa. 1966 jaina saMskRta sAhityano itihAsa, khaMDa - 2; dhArmika sAhitya upakhaMDa - 1 : hIrAlAla kApaDiyA, lalita sAhitya, zrI mukti kamala mohanamAlA, puSpa-64, vaDodarA, I. sa. 1968 (13) (1) (15) (16) (17) (18). Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518 (19) (20) (21) (22) (23) (24) (25) (26) (27) (28) (29) (30) (31) (32) (33) (34) (35) (36) (37) (38) (39) (40) (41) * bhaktAmara tulyuM namaH / jaina kRtionI pAdapUrti, bhaktAmara stotranI pAdapUrtirUpa kAvyo : hIrAlAla kApaDiyA jaina stotra saMdoha, bhAga - 2 : : caturavijayamuni, prAcIna stotrasaMgraha, amadAvAda, I. sa. 1936 jaina ratnaciMtAmaNi : saMpAdaka - naMdalAla bI. devaluka, zrI arihaMta prakAzana, bhAvanagara, I. sa. 1985 jaina stotra saMgraha, bhAga - 1 : yazovijayajI graMthamAlA, vArANasI, I. sa. 1905 jaina stotra saMdoha, bhAga - 1 : saM. - muni caturavijaya, prAcIna jaina sAhityoddhAra graMthAvali, prathama puSpa, amadAvAda, I. sa. 1932 jaina stotra saMdoha maMtrAdhirAja ciMtAmaNi, bhAga - 2 : saMpAdaka - muni caturavijaya, amadAvAda, 1936 jaina graMtha ane graMthakAra : saMpAdaka - phattecaMdra belAnI tattvArthasUtra : AcArya umAsvAti, saMpAdaka - paMDita kailAzacaMdra triloka prajJapti, bhAga - 1 : tiloyaNApaNatti, bhAga - 1 : upAdhye ane hIrAlAla jaina, jIvarAja graMthamAlA-1, solApura, 1943 dazabhaktyAdi saMgraha : saMpAdaka - siddhasena goyalIya dazavaikAlika sUtra : dasaveyAlika sutta, Avassayasutta, saMpAdaka - puNyavijaya muni, zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, jaina Agama graMthamAlA, graMthAMka-15, muMbaI, 1977 dvAtriMzikA : kartA - siddhasena divAkara, saMpAdaka - vijayasuzIlasUri, amadAvAda, 1977 dazabhakti : kuMdakuMdAcArya dazabhakti : AcArya pUjyapAda navakAra siddhi : goviMdajIbhAI loDAyA prabhAvakacarita (gujarAtI bhASAMtara) : kalyANa vijaya muni, zrI AtmAnaMda graMthamAlA naM. 63, bhAvanagara, saM. 1987, I. sa. 1931 prabuddha jIvana : ramaNalAla zAha, muMbaI, 19-4-1987 prabhAvakacarita : kartA - rAjagacchIya prabhAcaMdracArya, saMpAdaka - jinavijayajI muni, siMghI jaina graMthamAlA, graMthAMka-13, amadAvAda; kalakattA 1940, 'mAnatuMgacarita' prabaMdhaciMtAmaNi : kartA - nAgendragacchIya meruttuMgAcArya, saMpAdaka - jinavijayajI muni, siMdhI jaina graMthamAlA, graMthAMka 1, zAMtiniketana, 1933, mAnatuMgAcArya prabaMdha purAtana prabaMdha saMgraha : saMpAdaka jinavijayajI muni, siMdhI jaina graMthamAlA, graMthAMka-2, kalakattA, 1936, zrI mAnatuMgAcArya prabaMdha paTTAvalI samuccaya : prathama bhAga, saMpAdaka - muni darzanavijaya, vIramagAma, 1933 paTTAvalI samuccaya : bIjo bhAga, saMpAdaka - muni jJAnavijaya, amadAvAda, 1950 paumacariyam H kartA - nAgendrakulIna vimalasUri, mULa saMpAdaka harmana yakobI, saMpAdaka - muni puNyavijaya, prAkRta graMtha pariSada graMthAMka-6, vArANasI, 1962 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) (43) (44) (45) (46) (47) (48) (50) (51) (52) (53) (54) (55) (56) (57) (58) (59) (60) (61) (62) (63) (64) (65) (66) (67) (68). (69) (70) (71) (72) saMdarbhasUci - 519 pravacanasAroddhAra : kartA . nemicaMdrasUri, saMpAdaka - vajasena vijaya, amadAvAda, 1992 prathama gucchaka : digambara jaina bhaMDAra, kAzI, pra. pannAlAla caudharI, vi. saM. 1982 pArzvanAthacaritra: kartA khaMDelagacchIya bhAvadevasUri, saMpAdaka. paMDita haragoviMdadAsa becaradAsa, yazovijaya jaina graMthamAlA - 32, vArANasI, vi. saM. 2438 - I. sa. 1911 paMcaparameSThI namaskAra : bhadraMkaravijayagaNi paMcapratikramaNa sUtra : zrI devasUra saMgha, pAyadhunI. muMbaI pavitra bAibala : jyubilI eDizana bhaktAmara stotra vRtti : rAyamalla brahma bhaktAmara stotra vRtti : muni kanakakuzala bhaktAmara stotra TIkA : muni merusuMdara bhaktAmara stotra TIkA : paMDita siddhicaMdra bhaktAmara stotra vRtti : upAdhyAya meghavijayagaNi bhaktAmara stotra TIkA : AcArya amaraprabhasUri bhaktAmara stotra vRtti : upAdhyAya ratnasuMdaragaNi, grathAMka-481 bhaktAmara stotra TIkA kA padyAnuvAda : kavi giradharajI zarmA bhaktAmara stotra padyamaya bhASAnuvAda : caMdulAla zakaracaMda zAha bhaktAmara stotra anuvAda : mAvajI dAmajI zAha bhaktAmara stotra padArtha : sarayUbahena Ara. mahetA bhaktAmara stotra vivecana : sarayUbahena Ara. mahetA, bhaktAmara stotra zabdArtha . gAthArtha vizeSArtha : rAjayazasUri mahArAja sAheba bhaktAmara stotra artha : muni yatInacaMdra vijayajI bhaktAmara stotra anuvAda : ratanalAla jaina bhaktAmara stotra bAlAvabodha : muni merusuMdara bhaktAmara stotra anuvAda : DAhyAlAla desAI bhaktAmara stotra padyAnuvAda : durlabhajI bhaktAmara stotra padyAnuvAda : kAnajIbhAI bhaktAmara stotra artha : gulAbacaMda mahetA bhaktAmara stotra padyAnuvAda : paMDita hemarAjajI bhaktAmara stotra padyAnuvAda : harajIvana rAyacaMda zAha bhaktAmara stotra vivecana : manubhAI dozI bhaktAmara stotra padyAnuvAda : nathurAma premI bhaktAmara darzana : rAjayazasUri mahArAja sAheba Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) 520 che te bhaktAmara subhya namaH | (73) bhaktAmara stotra kathA rUpAMtara : paMDita udayalAla kAsalIvAla (7) bhaktAmara stotra samIkSA : AcArya mahAprajJa (75) bhaktAmara stotra samIkSA : rohita zAha (76) bhaktAmara stotra saTIka : rudradeva tripAThI (77) bhaktAmara stotra TIkA : guNagaNa suMdara (78) bhaktAmara stotra TIkA : AcArya zAMtisUri, khaMDelagacchIya (79) mAnatuMgasUri viracita bhaktAmara stotra vivecana : DAhyAbhAI somacaMda zAha (80) bhaktAmara aMtastalano sparza : AcArya mahAprajJA (81) bhaktAmara : eka divyadRSTi : sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA bhaktAmara stotra TIkA (hastaprata) : guNAkarasUri (83) bhaktAmara stotra vRtti : upAdhyAya meghavijaya gaNi (84) bhaktAmara stotra : bhImajI mANeka (85) bhaktAmara stotra : munideva vijaya (86) bhaktAmara stotra anuvAda : muni kalpayaza vijaya (87) bhaktAmara stotra : muni jinendra vijaya (88) bhaktAmara stotra : kavi makaraMda (89) bhaktAmara stotra (marAThI) artha : jinadAsa tAtyA jabaDe (90) bhaktAmara stotra bhASAMtara : muni akalaMka vijayajI ma. sA. (91) bhaktAmara stotra : surendra bodharA bhaktAmara stotra : zrIcaMda surAnA sarala' (93) bhaktAmara stotra saha : paMnyAsa vibudharuci gaNi (94) bhaktAmara stotra : kAnajI svAmI (95) bhaktAmara stotra bhAratI : kamalakumAra zAstrI (96) bhaktAmara stotra vRtti : kartA - rudrapallIya guNAkarasUri, saMpAdaka - hIrAlAla kApaDiyA, bhaktAmara kalyANamaMdira, namiUNastotratraya, devacaMda lAlabhAI jena, pustakoddhAra graMthAMka79, sUrata, 1932 bhagavadgomaMDaLa, bhAga - 2 : saMpAdaka bhagavatasiMhajI (98) bhagavadgItA (99) bhaktino bhAga : zrI kiMjavaDekara (100) bhaktAmara stotra rahasya : prakAzaka - zrI zAstra sAdhyAya pracAra TrasTa, muMbaI, 1999 (101) bhaktAmara stotra vivecana : panyAsa zrI paddhasena vijayajI (102) bhaktAmara stotra pAdapUrtirUpa kAvyasaMgraha, bhAga 1-2 : hIrAlAla kApaDiyA, Agamodaya samiti, muMbaI, 1926-1927 Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMdarbhasUci - 521 (103) bhaktAmara stotra : hIrAlAla kauzala, saMpAdaka - DaoN. rudradeva tripAThI, dilhI, 1956 (104) bhaktAmara stotra (gujarAtI) : tripuTI muni, jaina satya prakAzana, aMka 1, varSa 8, I. sa. 1942 (105) bhaktAmara stotra (prastAvanA) : nathurAma premI, jaina graMtha ratnAkara kAryAlaya (106) bhaktAmara stotra ane zrI mAnatuMgAcArya (gujarAtI) : popaTalAla kevaLacaMda zAha, jaina yuga, pustaka - 4, vi. saM. 1985 (I. sa. 1929) (107) bhaktAmara rahasya : dhIrajalAla TokarazI zAha, muMbaI, 1971 (108) mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotram (saMskRta) : saMpAdaka - durgAprasAda ane kAzInAtha paraba, kAvyamAlA gucchaka - 7, nirNayasAgara presa, muMbaI, 1896 (109) mAnatuMgAcArya viracita bhaktAmara stotra vivecana : sarayU Ara. mahetA (110) mUlAcAra : vaphTavera (111) mahAprabhAvaka uvasaggaharanI jayagAthA : dhIrajalAla TokarazI zAha (112) yatikriyAsaMgraha : saMpAdaka - menAbAI jaina, nAgapura. 1982 (113) yajurveda (11) vividha gacchIya paTTAvalI saMgraha, bhAga - 1 : saMpAdaka - jinavijayajI muni, siMghI graMthamAlA, graMthAMka-53, muMbaI, 1853 (115) vizeSAvazyaka bhASya bhAga - 2 : kartA - jinabhadragaNi kSamAzramaNa, saMpAdaka - dalasukha mAlavaNiyA, lAlabhAI dalapatabhAI zreNI kramAMka-14, amadAvAda, 1938 (116) vAsudevadiMDI (vAsudevacarita) : kartA - saMghadAsagaNi, saMpAdaka : muni caturavijaya ane puNyavijaya, zrI AtmAnaMda graMthamAlA, ratna - 80, bhAvanagara, 1950 (117) vasunaMdi zrAvakAcAra : AcArya vasunaMdi, saMpAdaka - hIrAlAla jaina (118) vAcaspatyam : saMpAdaka graMthamAlA vArANasI, banArasa hiMdu yunivarsiTI (11) vedika koza : saMpAdaka - sUryakAMta (12) harivaMza purANa : rtA - punArasaMghIya jinasena, saMpAdaka. pannAlAla jaina, jJAnapITha, mAtRdevI jaina graMthamAlA, saMskRta graMthAMka-ra7, dilhI-vArANasI, 1978 (121) hIrasaubhAgya mahAkAvya : kartA - tapAgacchIya devavimalasUri, saMpAdaka. paMDita zivadatta ane paMDita kAzInAtha zarmA, kAlandI, I. sa. 1985 (122) sAgara samAdhAna bhAga - 1 (gujarAtI): AnaMdasAgarasUri, AvRtti-2, sUrata, vi. saM. 2028, 1972 (123) stuti-stotranuM paryAvalocana : hIrAlAla kApaDiyA, jena yuga, vaizAkha, 1983 (12) stuti caturvizatrikA : kartA - zobhanamuni, saMpAdaka - hIrAlAla kApaDiyA, bhAgyodaya samiti, sUrata, 1927 (125) sthAnAMgasUtra : Ed. Walter schubring. ela. DI. sirIjha-45, amadAvAda, 1974 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 522 . || bhaktAmara tulyu namaH | (126) samavAyAMgasUtra : Ed. Walter Schubring. ela. DI. sirIjha-45, amadAvAda, 1974 (127) sUyagaDAMga sutaM niryuktacUrNi sahita) bhAga - 1 : prAkRta graMtha pariSada, grathAMka-19, amadAvAda-vArANasI, 1975 (128) sadharmapuMDarika : saddharmapuMDarika sUtra, buddhisTa saMskRta TesTa-3, naM. 6, saMpAdaka pI. esa. vaidya, darabhaMgA, 1960 (12) sUryazataka : kartA - mayUra bhaTTa, saMpAdaka - ramAkAMta tripAThI, vidyAbhavana, saMskRta graMthamAlA - 106, vArANasI, 1964 (130) stutividyA : kartA - samantabhadra, saMpAdaka - jugalakizora mukhtAra, yugavIra, vIra sevA maMdira, sarasAvA, 1951 (131) sagdharA stotra : kartA . yazomitra, AryatArA, stragdharA stotram, saMpAdaka - janArdana zAstrI, pAMDyuM, alhAbAda, 1995 (132) stutitaraMgiNI bhAga 1 - 2 : saMpAdaka - vijayabhadrakarasUri, madrAsa, 1983 ane 1987 (133) sitteja-kappo : kartA - tapAgacchIya dharmaghoSagaNi, saMpAdaka lAbhavijayagaNi, AgamoddhAraka graMthamAlA, ratna-41, kapaDavaMja, vi. saM. 2036 (I. sa. 1970) (13) siddhAMta sArAdi saMgraha : saMpAdaka - paMDita pannAlAla sonI, digambara jaina graMthamAlA, graMtha 21, muMbaI, vi. saM. 1979 (I. sa. 1933) (135) stotrAvalI : saMpAdaka . yazodevasUri mahArAja sAheba (136) stotra samuccaya : saMpAdaka caturavijaya (137) sarvatobhadra : sAdhvIjI DaoN. divyaprabhA (138) savArthasiddhi : AcArya pUjyapAda saM. paMDita phUlacaMda (139) zAMDilyabhaktisUtra : paMDita rAmanArAyaNa datta (140) sImIcIna dharmazAstra : AcArya samantabhadra, saMpAdaka . paMDita jugalakizora (141) sAmaveda (142) surendra bhaktAmaradarzana (sacitrasaMpAdaka - pIyUSabhadravijaya, prakAzaka - suyaza pIyUSavANI TrasTa, muMbaI (143) sacitra bhaktAmara stotra : zazIkAMta mahetA, mahendra mahetA (144) zrI sapta smaraNa stavaH zrI jinadattasUri, prAcIna pustakoddhAra phaMDa (sUrata), grathAMka-46, 1942 (145) zrI vimalabhakti saMgraha : zrI syAdvAda vimala jJAnapITha, puSpa-27, sonAgira (146) zrI pArzvanAthopasargahAriNI zAsanadevI padmAvatI mAtA : saM. yazodevasUri mahArAja sAheba (147) zrI bhaktAmara stotra prArthanA ane bhaktiyoga : lekhaka - jesukhalAla ke. bATaviyA, 1979 (148) zrI bhaktAmara dhyAna-sAdhanA : paMDita araNavijaya mahArAja, prakAzaka - mahAvIra risarca phAunDezana, vIrAlayam. pUnA, I. sa. 2001 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REME 523 English (986) An Unknown Form of TARA in the Sakti cult & Tara : D. C. Bhattacharya, Ed. D. C. Sarkar, Calcutta, 1967 (940) Ashtamahabhaya Tara : Mitra Debala, Journal of the asiatic society, Letters & Science, Vol. XXIII, No. 1, Culcutta, 1957 (949) A History of Sanskrit Literature : Keith, A., Reprint, London, 1962 (942) A History of Indian Literature : Vinteritz Maurice, Vol. II, Delhi, 1977 (943) Bhaktamar Divine Yantras-Mantras-Stotras : Philosophical Writings & Poems by Shri Makrand Dave (948) Descriptive Catalogue of Manuscripts : Govt. Manuscripts Literary, Vol. XIX, Sec. I, Hymnology, Poona, 1962 (944) Dictionary of World Literary terms : Joseph T. Shipley (945) Evolution of Jaina Iconography & Symbolism : Shah U. P., Aspects of Jain Art, Ed. U. P. Shah and M. A. Dhaky, Ahmedabad, 1975 (949) Encyclopaedia of Britannica (940) Eathics & Religion (946) Encyclopaedia of Americana : St. Augestain (950) Foreword in the Bhaktamar Kalyanmandir and Namiyuna Stotratrayam: Herman Jacobi, Ed., H. R. Kapadia, Surat, 1932 (989) Grosset and Dunlap : Lyod Edwin Smith, New York (962) Indische Studien : Herman Jacobi, 14, 1876 (953) Marco Polo : Ed. H. Yule (958) (954) (955) Religion of China : J. Legge Siddhasena's Nyayavatara and Other Works : A. N. Upadhye, Bombay, 1971 The Origin of TARA : M. K. Dhavlikur, Bulletin of the Deccan College, Vol. XXIV, Poona, 1963 The Rock-Hewn Temples of Aurangabad : Their Sculpture and Architecture : Yazdani G., London, 1937 The Great Teacher : Confucius : G. G. Alexander Vedic Index of Name and Subjects: Macdonnell and Keith, Vol. II (959) (956) (956) Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) 524 * // matabhara tubhyaM namaH // hindI (170) AcArya mAnatuMga anekAnta : varSa - 28, kiraNa - 6, pharavarI, 1966 (171) AcArya zrI mAnatuMga digambara zAstra kaise bane ? : prakaraNa-11, darzanavijaya muni, jaina sAhitya prakAza, puSpa-2, aMka - 60, 1937 (172) kavivara mAnatuMga : sAgara, prathama khaMDa, 1982 (173) kalyANamaMdira stotra : kamalakumAra zAstrI, kumuda (174) jaina sAhitya kA bRhada itihAsa : DaoN. gulAbacanda caudharI, bhAga-6, pArzvanAtha vidyAzrama, graMthamAlA 20, vArANasI, 1973 jaina sAhitya aura itihAsa : mukhatAra - paMDita jugalakizora, kalakattA, 1956 (176) bhaktAmara kI zloka saMkhyA : jaina saMdeza, 29, bhAga 41, saMkhyA 80, zodhakaNa-3, mathurA, 1971 (177) bhaktAmara ke zlokoM kI saMkhyA 44 yA 48 ? : zramaNa, varSa-21, aMka-100, oNgasTa, 1970 (178) bhaktAmara ke 4-4 atirikta padya : jaina saMdeza, zodhAMka 29, mathurA, 1971 (178) bhaktAmara stotra ke pAdapUrtirUpa stava kAvya : zramaNa, varSa 21, aMka 11, 1970 (180) bhaktAmara kalyANamaMdira ubhaya pAdapUrtirUpa pArzvanAtha stotra : jaina siddhAMta bhAskara, bhAga 32, kiraNa-2, 1979 (181) bhaktAmara stotra aura vaidika stutiyoM kA tulanAtmaka adhyayana : sanmati vANI, varSa 8, aMka 16, me 1979, indaura (182) bhaktAmara stotra : paMDita nathurAma premI, jaina graMtha ratnAkara kAryAlaya, muMbaI, 1916; aura jaina sAhitya aura itihAsa, muMbaI, 1956 (183) bhaktAmara stotra : anekAnta, varSa 2, kiraNa-1, naI dillI, 1938 (184) bhaktAmara stotra paricaya : saMpAdaka - hIrAlAla jaina, kauzala, dillI, 1956 (185) bhaktAmara stotram : rAja vidyAmaMdira, prakAzana-1, dvitIya saMskaraNa, vArANasI, 1969 (186) mAnatuMgAcArya aura unake stotra : madhusUdana DhAMkI, jitendra zAha (187) sacitra bhaktAmara rahasya : saMpAdaka - kamalakumAra zAstrI kumuda, bRhad saMskaraNa, dillI, 1977 (188) saMskRta kAvya ke vikAsa meM jaina kaviyoM kA yogadAna : jJAnapITha, mUrtidevI graMthamAlA, graMthAMka 18, dillI, 1971 (188) surendra bhaktAmara darzana (sacitra) : saMpAdaka - pIyUSabhadravijaya, prakAzaka - suyaza pIyUSavANI TrasTa, muMbaI Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMthano upakrama pratyakSa arthanI sAthosAtha enI aMdara rahelI anubhUti darzAvavAno che. ahIM prabhunI stuti ane bhaktanA hRdayanA UrgArohaNanuM Alekhana ( CCCR - 09 ) che. ' graMthanA prAraMbhe jaina stotrasAhityano abhyAsa (itihAsa) Apelo che, jethI A stotra vizenI bhUmikA vAcakanA mana:pradeza, upara UpasI Ave. enA racayitA zrI mAnatuMgasUrinA jIvanacaritranI sAthe sAthe A mahAna stotranI sarjanakathA paNa vaNI. lIdhI che. jemanI stuti mATe A stotra racAya che te zrI AdinAtha prabhunuM jIvanacaritra paNa AlekhyuM che. A graMthamAM vAcyArtha ane gUDhArtha darzAvyo che. sarvagrAhI graMtha lakhavAno Azaya hovAthI tenI padhasaMkhyA, prabhAvaka kathAo, mahAbhya, vRtti, pAdapUrtio e badhAMno samAveza karyo che ane e ja rIte emAM rahelAM maMtra, yaMtra, taMtra ane aSTako vize paNa mAhitI che. sAhityarasiko, adhyAtmapremIo ane mumukSuonAM hRdayamAM ane kaMThamAM A stotra vase che ane tethI vasaMtatilakA chaMdamAM racAyelA A stotranA pratyeka zabdamAM nItaratuM kAvyatva ane enA arthamAMthI thato muktipaMthano ramaNIya. ughADa darzAvyo che. tubhyaM namastribhuvanArtiharAya nAtha ! tubhyaM namaH kSititalAmalabhUSaNAya / tubhyaM namastrijagataH paramezvarAya ! tubhyaM namo jina ! bhavodadhizoSaNAya //