Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 5 mAM che... sthAna-1 - "sthAna" - aMgasUra-3-nA... -: anuvAda-zreNInA sarjaka : - sthAna-1 muni dIparatnasAgara - sthAna-2 tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa sthAna-3 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 -X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. || ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 [ 5/1]
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * d 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA p nI A bhAga saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI aThavAlAInsa jaina zve.mU.pU.saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - -
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRt 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDalu, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 43 10. AgamasUtra saTIka anuvAda 48-prakAzano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda'' evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA] sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. saTIka A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM anuvAda nathI. saMskRta ane / prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka payajJAono mULano anuvAda che. -- -- -- A hatI. Agama saMbaMdhI amArA 250 prakAzanonI yAdI -- -- --
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRt "laghuprakriyA' para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe, saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 4 1 0 kRdantamAlA : A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. 3 (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannaha jiNANuM" nAmaka sajjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla 1 zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacaritra paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tatvAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 A graMthamAM tattvArtha sUtranA daze adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUtrahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUtrapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che. 1 10
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladaMsaNassa 5.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH --bhAga-5(3) sthAnAMga-sUtra-3/1 * 1 TInuAkhI vivecana 17 * bhUmikA - Agama saTIka anuvAdanI zreNImAM A trIjuM Agama che. jemAM agiyAra aMgasUtromAM trIjuM aMgasUtra "sthAnAMga" levAyela che. "ThANAMga'" sUtranuM mULa prAkRta nAma AgaLa che. jenuM saMskRta rUpa '"sthAna'' thAya che. tethI sthAnAMga-sUtra kahevAya che. ame tene traNa bhAgamAM vibhAjIta karela che. [bhAga-5,6,7 mAM] jemAM A pAMcamo bhAga che, temAM ThANAMga sUtranA sthAna - 1 thI 3no saTIka anuvAda che. ThANAMga sUtramAM zrutaskaMdha-1 ja che. temAM 10-sthAno [adhyayano che. A sUtramAM dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoganI ghaNI vAtone saMkSepamAM saMkhyAtmaka rIte rajU karI che. - je eka thI daza aMko paryanta ekathI daza sthAnomAM anukrame samAvAyelI che. je bolasaMgraha svarUpe che. amArI jANa mujaba ThANAMga sUtra saMbaMdhe koI niryukti, bhASya, cUrNi jovA maLela nathI. zrI abhayadevasUskRit vRtti [TIkA] hAla upalabdha che, jeno A anuvAdamAM samAveza karAyelo che. "samavAyAMga" je have pachInuM cothuM aMgasUtra che, tenI ane A AgamanI rajUAta paddhatimAM ghaNuM ja sAmya che. ame AkhI "AgamazreNi'' racelI che, je badhAmAM kramAMkana eka samAna ja che. jo koIne A anuvAdanI mULa TIkA jovAnuM jarUrI lAge to AgamasuttanimaTI joI zake mAtra mULa jovuM hoya to samasuttani-mUruM joI zakAya. mAtra mULa sUtronA anuvAda mATe amArA gujarAtI ane hindI bhASAnuvAda che ja. te sivAya zabda ane nAmonI alaga-alaga DikSanerI to judI. - ityAdi - ahIM mUla sUtra sAthe TIkAno anuvAda letAM kyAMka koIka saMdarbho umeryA che, to kyAMka vyAkaraNa ke nyAyaprayogo choDyA paNa che. - x - x - 5/2 18 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 je sthAnAMga-sUtra-rIDArahita-anuvAda che. * bhUmikA : jinanAtha zrI vIne namIne sthAnAMga sUtranA keTalAMka padonuM, anya zAstro joIne huM kaMIka vivaraNa karIza. ahIM zramaNa bhagavaMta zrI mahAvIra vardhamAna svAmI, ikSvAku kula naMdana, prasiddha siddhArtha rAjAnA putra ke jeNe mahAna rAjA mAphaka parama puruSAkAra vaDe rAgAdi zatrune dabAvyA che, AjJA pAlanamAM samartha evA seMkaDo rAjA vaDe jenA caraNakamaLa sevAya che, sakala padArtha samUhane sAkSAt karavAmAM dakSa evA kevalajJAna-darzanarUpa zreSTha upayoga vaDe jeNe sarva viSayagrAmano svabhAva jANelo che, jenuM samasta tribhuvanamAM atizayavALuM parama sAmrAjya che tathA saMpUrNa nyAya pravartaka che tevA bhagavaMtanA parama gaMbhIra, mahArTa-upadeza vaDe nipuNa buThyAdi guNasamUharUpa mANikyanI rohaNa dharaNI samAna, bhaMDArInI mAphaka gaNadharo vaDe pUrvakALamAM cAra tIrthamAM zreSTha zramaNasaMghanA ane tenA ziSyonA upakArane mATe nirUpita, vividha artharUpI ratna zreSTha ratno jemAM che, vaLI devatA adhiSThita evA, jJAna-kriyA balavAna chatAM koIpaNa puruSa vaDe koI kAraNavazAt aprakAzita ane e ja kAraNathI anarthanA bhayathI vicAramAM na Avela evA mahAnidhAnarUpa A sthAnAMga sUtrano, jo ke tathAvidha jJAnabaLarahita chatAM kevaLa dhRSTatA pradhAnatAthI sva para upakArane mATe arthacanAnA abhilASI vaDe je jeNe potAnI yogyatA vicArI nathI paNa jugArAdi vyasanamAM joDAyelAnI jema kuzala evA prAcIna puruSone anusarI, temaja svamatithI vicArI, gItArtha puruSone sArI rIte pUchIne A anuyoga AraMbhAya che. A anuyoganI phalAdi dvAra nirupaNathI pravRtti che. te A rIte- [1] phaLa-zAstramAM manuSyonI pravRtti mATe avazya phaLane kahevuM, anyathA zAstranuM kaMI prayojana nathI evI AzaMkAthI zrotAo temAM pravRtti na kare. phaLa be prakAre - anaMtara, paraMpara. anaMtara phaLa - arthano bodha che, tenA dvArA AcaraNa vaDe je mokSanI prApti, te paraMpara phaLa che. [2] yoga - eTale saMbaMdha, te upAya-upeyarUpe laIe to anuyoga te upAya ane arthabodha te upeya che. te prayojana-kathanathI kahevAyo che. tethI avasara lakSaNa saMbaMdha kahevo. - 4 - anuyoga devAmAM koNa lAyaka che ? temAM bhavya, mokSa-mArgano abhilASI, guru upadezamAM sthira, ATha varSanA dIkSA-paryAyI sAdhune sUtrathI sthAnAMga devuM. A avasara che ane yogya paNa che. kahyuM che ke- jemano paryAya-traNa varSano che, tene AcAraprakalpa adhyayana, cAra varSanAne sUyagaDAMga, pAMca varSanAne dasA, kalpa, vyavahAra ane ATha varSanA sthAnAMga ane samavAyAMga sUtradAna yogya che. anyathA AjJAbhaMgAdi doSa che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga-bhUmikA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [3] maMgala - A anuyoga zreyabhUta hovAthI vipta thavAno saMbhava che, tethI vidana vaDe haNAyela zaktivALA ziSyonI pravRtti temAM na thaI zake. te hetuthI vinanI zAMti mATe maMgala karavuM ucita che. kahyuM che ke - zubha kAryo ghaNA vidanavALA hovAthI maMgalopacAra karIne tene mahAnidhi ke mahAvidhA mAphaka grahaNa karavA. vaLI maMgala zAmanA Adi-madhya-tamAM zAstranI nirvidana samApti mATe-sthiratA mATe-avyavacchedane mATe karavuM joIe. * x x * x * temAM Adi maMgala artha che A ! se.- sUtra che. kemake temAM naMdI aMtabhUta zruta zabdanuM athavA bhagavaMtanuM bahumAna che. * x * jenA vaDe vAMchita prApta thAya te "maMgala'. ahIM 'maMgala' zabdano artha yojela hovAthI Adi maMgala che. madhya maMgala-pAMcamA adhyayananuM Adi sUa 'paMcamahabUNa' che, kSAyikAdi bhAvathI maMgalarUpa hovAthI 'maMgala' che. kahyuM che ke - noAgamathI kSAyikAdi suvizuddha bhAva maMgalarUpa che. athavA adhyayana-6 nA Adi sUtra cha TALe saMpanna mAre, ityAdi. aNagAra paMca parameSThImAM hovAthI maMgalapaNuM che. sUtrokta gaNadhara sthAnonA vizeSapaNAthI maMgala che. tyamaMgala - dazamAM adhyayananuM chelluM sUtra rasaTUrgvasthA che temAM manaMta zabda che. te vRddhi zabda mAphaka maMgalarUpa hovAthI tya maMgala jANavuM. athavA sarvazAstra ja nirjarAnA heturUpa hovAthI tapanI jema maMgalarUpa che. ahIM zAstrano maMgalarUpa anuvAda ziSyonI buddhimAM maMgalatvanA grahaNa mATe che. sAdhunI mAphaka maMgalapaNe gRhita zArA maMgalarUpa che - ATaluM kathana basa che. zAstrAnuM maMgalAdi nirUpaNa che tema anuyoganuM paNa jANavuM. * [4] samudAyAI - sthAnAMga e zAstranuM nAma che. nAmanA traNa bheda che. * 1 yathArtha, 2-ayathArtha, 3-arthazaryuM. temAM pradIpa Adi yathArtha che, palAza Adi ayathArtha che Dilya Adi arthazUnya che. temAM samudAyanI parisamApti hovAthI zAstra nAma yathArtha che, tethI tenuM ja nirUpaNa karAya che. temAM sthAna ane aMga be pada nikSepaNIya che. temAM sthAnanA nAmAdi paMdara bheda kahe che 1-nAmasthAna-sacetana ke acetana vastunuM sthAna evuM nAma karavuM. 2-sthApanAsthAna-mA Adine sthApanA abhiprAyathI sthApavA te. BdravyasthAna - guNa, payayanA AzrayathI saciva, aciva, mizra bhedarUpa. 4-kSetrasthAna - AkAza, dravyono Azraya hovAthI kSetra evuM je sthAna. pa-addhA-kAlathAna-bhavasthita te bhavakAla, kAyasthitikAyakAla. 6-urthasthAna-urtapaNAe puruSanuM avasthAna-kAyotsarga, ahIM sthAna zabada kriyA vacana che. tethI upalakSaNathI besavuM, sUvuM Adi paNa jANavuM. uparati-virati sthAna-vividha guNonA AzrayatnathI virati ja sthAna che. ahIM sthAna zabada vizeSArthe che. tethI dezavirati, sarvavirati levI. 8-vasati-sthAna kahevAya che. temAM sthira thavAya che, mATe sthAna. 9-saMyamasthAna - saMyamanI zuddhinI vRddhi ane hAnithI thayela bhedarUpa. 10-pragrahasthAna-Adeya vacanavathI jenuM vacana grAhya thAya te nAyaka. temAM laukika-te rAjA, yuvarAja Adi, lokottara te AcArya, upAdhyAya, pravaka, sthavira, gaNAvacchedakarUpa che tevA be bheda che, temanuM sthAna te pragraha. 11-codhasthAnaAlIDha, pratyAlIDha, vaizAkha, maMDala, samapAdarU5 zarIranyAsa. 12-alasthAna-a lava lakSaNavALo dharma je sAdi sAMta che te rU5. 13-gaNaNa sthAna - eka, be Adi zIrSa prahelikA paryA gaNanA te rU5. 14-saMdhAna sthAna - dravyathI-bhAMgela kAMcaLInuM joDANa te chinnadravya saMghAna, rUnA tAMtaNAnuM joDANa te achinnadravya saMdhAna. bhAvathI chinna ane achinna jovA prazasta ane apazasta bhAvanuM saMdhAna [e cAra bheda levA.]. 15-bhAva sthAna - audayika Adi bhAvonI avasthiti. A rIte sthAna zabda aneka arthamAM che, ahIM vasati ke gaNanA sthAna vaDe adhikAra che, te batAve che - have aMga zabdano nikSepa nAmAdi cAra bheda kahe che temAM nAma, sthApanA prasiddha che. madha, auSadhAdi dravyanuM kAraNa ke avayava te dravyAMga. kSayopazama Adi je aMga te bhAvAMga. ahIM bhAvAMgano adhikAra che. sthAnAMga-ekava Adi vaDe vizeSita AtmAdi padArtho jemAM rahe che, bese che, vase che te sthAna athavA sthAna zabdathI ahIM eka-Adi saMkhyA bheda kahela che. tethI, AtmAdi padArthane prApta ekathI daza paryata sthAnone kahevAthI "sthAna" che. te sthAna kSAyopathamika bhAvarUpa pravacana puruSanA aMga mAphaka je aMga te sthAnAMga kahevAya, te samudAyArtha jANavo. temAM daza adhyayano che. temAM paheluM adhyayana saMkhyAmAM eka hovAthI eka saMkhyA yukta AtmAdi padArthanuM pratipAdaka hovAthI eka sthAna che. tenA cAra anuyogadvAro che upakama, nikSepa, anugama ane naya. temAM anuyojana te anuyoga. sUtrano artha sAthe saMbaMdha karavo te. athavA anurUpa ke anukUla je yogavyApAra, sUganA artha pratipAdana rUpa te anuyoga. * x * athavA arthanI apekSAthI sUtra aNu * laghu che athavA arthanI pachI che mATe maju che, manu zabda vAcya sUno je abhidheya yoga, te anuyoga che. - x - tenA je hAra-pravezamukha te dvAro. eka sthAnaka adhyayanarUpa nagaranA artha jANavAnA upAyarUpa cAra dvArA jANavA. jema dvArahita nagara te anagara che. eka dvAramAM praveza du:khethI thAya ane kAryanI hAni thAya. cAra dvAra hoya to praveza sukhe karI thAya, kAryasiddhi thAya. tema eka sthAna adhyayanarUpa nagara arthAdhigamanA upAyarUpa dvArothI rahita hoya to arthanuM jANavuM azakya thAya. eka dvAvALuM zAstra duradhigamya che, cAra dvArovALuM hoya to sukhe karIne
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga-bhUmikA 22 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jANI zakAya che. tethI dvAropavAsa phaLavALo che. tenA anukrame be, traNa, be, be bhedo thAya che. nirukti A rIte - upakramaNa te upakama te [1] bhAva sAdhana che - zAstranA jAsadeza samIpIkaraNa rUpa che. [2] karaNa sAdhana-gurunA vacana yoga vaDe upakama karAya che. [3] adhikaraNa sAdhana-ziSyano zravaNabhAva hoya tyAre upakrama karAya che. [4] apAdAna sAdhata-vinIta ziSyanA vinayathI upakama karAya che. tathA nikSepaNa te nikSepa-je vaDe, jemAM ane jenAthI karAya che te. nikSepa-nyAsa-sthApanA e paryAya nAmo che e rIte je vaDe, jemAM, jenAthI anugamana thAya te anugamasUtranA nyAsane anukUla vyAkhyA. e ja pramANe naya-anaMta dhamatmika vastunA eka aMzano pariccheda. dhe A upakama dvArono A rIte krama karavAnuM prayojana batAve che . je upakamarahita che, te samIpIbhata nathI, teno nikSepa na thAya. anikSita nAma Adino arthathI cAnugama na thAya. arthathI ananugatane nayothI vicAratuM nathI. A rIte krama che. A pramANe te phalAdi dvAro kahevAyA. have anuyogadvAranA bheda kathanapUrvaka A ja adhyayanano vicAra karAya che. temAM upakama be prakAre - laukika ane zAstrIya. laukika cha bhedenAma, sthApanA, dravya, ba, kAla ane bhAva. nAma, sthApanA sugama che. dravyopakama be bhede1-sacetana, acetana, mizra-dvipada, catuSada, apadarUpa dravyanuM guNAMtara te parikarma ane -2-dravyano vinAza. ema ja zAli gAdinA be bheda che. kAlane nADikAdi vaDe jANavuM. bhAva-guru AdinA cittane iMgita AkArAdi vaDe jANavuM che. zAstra saMbaMdhI upakrama paNa cha prakAre che. A rIte [1] AnupUrvI-daza bhede che. temAM ukIrtana ane gaNanAnupUrvI ahIM lIdhA che. ukIrtana te eka sthAna, be rasthAna Adi. gaNana te eka, be saMkhyA. te gaNanAnupUrvI traNa prakAre che - pUrvAnupUrvI, padyAnupUrvI, anAnupUrvI. - x - [2] nAma-daza prakAre-eka thI daza sudhI. temAM cha nAmamAM A adhyayana che, temAM paNa kSAyopathamika bhAvamAM samagra gruta kSAyopathamika bhAvarUpa che. kahyuM che ke - cha prakAranA nAmomAM bhAvamAM kSAyopathamikamAM zratano samavatAra thAya che. kemake zrutajJAnAvaraNanA kSayopazamathI sarva zruta pAme che. | ] pramANa-dravyAdi bhede cAra prakAre che, temAM kSAyopathamika bhAvarUpa hovAthI ahIM bhAva pramANamAM avatare che. kahyuM che . jenA vaDe je vastu mapAya te pramANa. - x - A adhyayana bhAvarUpa hovAthI bhAvapramANamAM samavatare che. bhAva pramANa guNa, naya, saMkhyA bhedathI traNa prakAre che. temAM A adhyayanano guNa pramANa ane saMkhyA pramANamAM ja samavatAra thAya che. nava-pramANamAM nahIM. kahyuM che ke - kAlika zrutamAM mUDha no samavatare nahIM - x - guNa pramANa be bhede-jIva guNa pramANa, ajIva guNa pramANa. temAM ahIM jIvano upayogarUpa hovAthI jIvaguNa pramANamAM avatAra thAya che. temAM paNa jJAnAdi traNa bheda che, paNa ahIM jJAna pramANa levuM. jJAna pramANamAM pratyakSa, anumAna, upamAna ane Agama cAra bheda che. A adhyayana Apta upadezarUpa hovAthI Agama pramANa che. temAM paNa laukika-lokottara bheda che. paNa paramaguruthI praNIta hovAthI sUjha, artha, ubhayarUpa lokottara AgamamAM samAvAya che. lokotara Agama paNa AtmAgama, anaMtarAgama, paraMparAgama traNa bhede che. arthathI-tIrthakara, gaNadhara, tenA ziSyo, sUgathI gaNadhara ane tenA ziSyo, praziyonI apekSAe cacAkame AtmAgama, anaMtarAgama, paraMparAgama che. saMkhyA pramANa anyatra kahela che. temAM A adhyayanano parimANa-saMkhyAmAM avatAra thAya che. temAM paNa - x * A kAlika zruta hovAthI kAlika zruta parimANa saMkhyAmAM, temAM paNa zabdanI apekSAe saMkhyAta akSara, padAdi svarUpa vaDe saMkhyAta parimANAtmaka, paryAya apekSAe anaMtagama paryAyarUpa hovAthI anaMta parimANAtmaka saMkhyAmAM avatare che. * x - [4] vaktavyatA-svasamaya, parasamaya, sva-para samaya bhede traNa che. temAM ahIM svasamaya vaktavyatA jANavI, sarva adhyayano svasamayarUpa che. kahyuM che ke - parasamaya, ubhayasamaya samyagRSTine svasamaya che, tethI sarve adhyayano svasamaya ja che. athiidhakAra vaktavyatA vizeSa ja che, te ekatva viziSTa AtmAdi padArthanA kathanarUpe che. tathA pratyekadvAramAM adhikRta adhyayana samavatAra lakSaNarUpa che * x * puna:kathana karatA nathI. nikSepa traNa prakAre - ogha, nAma, sUbAlApaka niug. kahyuM che - nikSepa padAnusAra zAstra sukhe bhaNAya ane grahaNa karAya che. tethI oghanAmaka suniphopa avazya karavo. temAM ogha e sAmAnyathI adhyayananuM nAma che. kahyuM che - ogha cAra prakAre che : adhyayana, akSaNa, Aya ane kSapaNA. te pratyekanuM zruta anusAra nAmAdi cAra prakAre varNavIne kramazaH tenA bhAvanikSepAmAM cokathAnanI yojanA karavI. tyAM adhyAtma-mana, temAM zubhamAM gamana thavuM. arthAt AtmAnuM gamana thAya che. jethI adhyAtma zabda vAcya je zubha mana tenuM AtmAmAM lAvavuM thAya che. athavA bodhAdinI adhika prApti jenAthI thAya te adhyayana jANavuM. * X * bhaNAya, vizeSapaNe smarAya ke jaNAya te adhyayana che. tathA devA chatAM je kSINa na thAya te akSINa athavA avyasthiti nayathI A lokanI mAphaka kadI kSINa na thAya te akSINa, jJAnAdi lAbhanA hetuthI Aya, pApakarmano nAzahetu hovAthI kSapaNA kahevAya che. nAmanipajJa niphopAmAM AnuM "ekasthAna" evuM nAma che. te mATe eka ane sthAna zabdano nikSepa kahevo joIe. 'eka'nA nAmAdi sAta bheda che. kahyuM che - nAma, sthApanA, dravya, mAtRkApada, saMgraha, paryAya, bhAva e 'eka' zabdanA sAta nikSepA che. - temAM -
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMga-bhUmikA [1] nAma - jenuM eka evuM nAma che te nAma eka - [2] sthApanA eka - pustakAdimAM sthApela eka aMka. - [3] dravya eka - sacitta Adi traNa prakAre che. [4] mAtRkApada eka - "uppaneIvA, vigameI vA, dhuveI vA' e mAtAnI mAphaka, sakala zAstranA mUlapaNe avasthitamAMthI koI eka vivakSita pada ke a-kArAdi akSarAtmaka mAtRkAmAMthI kArAdi eka akSara te mAtRkApada. [5] saMgraha eka - eka zabdanA uccAraNa vaDe ghaNAMno saMgraha karAya te. - x - audayikAdi bhAvamAMthI koI eka. ahIM bhAva ekano adhikAra che. jethI gaNanA lakSaNa sthAna viSaya A eka che. gaNanA te saMkhyA, saMkhyA te guNa. guNa te bhAva. sthAna zabdano nikSepa to prathama kahela ja che. temAM gaNanAsthAnano ahIM adhikAra che. tethI ekalakSaNa sthAna-saMkhyAbheda ane eka sthAna viziSTa jIvAdi arthanA pratipAdanamAM samartha te paNa eka sthAna. - x - 23 24 sthAna-1 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 -- * -- * - * -- 0 have sUtrAlApaka niSpanna nikSepano avasara che. tenuM svarUpa A pramANe - zrutaM me AyuSman ityAdi sUtra padono nikSepa-nAmAdi nyAsa, teno avasara che, chatAM kahetA nathI. kemake sUtra hovAthI teno saMbhava che. sUtra sUtrAnugamamAM che. te anugamano ja bheda che, mATe pahelA anugama varNave che. anugama be prakAre - niryuktianugama, sUtrAnugama. temAM niryuktimAM nikSepa, upodghAta, sUtrArthika e traNa bhede niyukti anugama che. temAM nikSepa niryukti anugama sthAna, aMga, adhyayanAdi eka zabdanA nikSepa pratipAdanathI pratipAdita thayo che. upodghAta niryukti anugama to se nikSe ya niAme ityAdi be gAthAthI jANavo. sUtrasparzika niyukti anugama saMhitAdi cha prakAranA vyAkhyA lakSaNarUpa che. have sUtrAnugama ja kahevo joIe. temAM thoDAM zabdavALuM, mahAn arthAdi viziSTa sUtranA lakSaNasahita ane skhalitAdi doSa rahita sUtra uccAra karavA yogya che. te A pramANe-- - sUtra-1 H he AyuSyamAna ! te bhagavaMte A pramANe kaheluM, meM sAMbhaLela che. * vivecana-1 : A sUtranI vyAkhyA saMhitAdi krama vaDe - bhASyakAra kahe che - sUtra, pada, padArtha, saMbhava, vigraha, vicAra ane dUSita siddhi, te nayonA mata vizeSathI dareka sUtranuM vyAkhyAna karavuM. temAM sUtra eTale saMhitA, te kahevAyela che. kemake sUtrAnugama saMhitArUpa che. kahyuM che ke - sUtrAnugama padacchedasahita sUtrane kahI kRtArtha thAya che. askhalitAdi guNasahita uccArela sUtramAM keTalAMka artho prAjJa puruSane samajAyela ja che. tethI saMhitA vyAkhyAno bheda thAya che ane na jANela arthane jANavA mATe pada Adi vyAkhyAbheda pravarte che. temAM pado - zrutaM mayA AyuSyaman ! tena maLavatA vamAcyAta A rIte padonI vyavasthA karI tyAre sUtrAlApaka niSpanna nikSepAno avasara che. temAM A vyavasthA che - jyAM jeTalA nikSepA jANI zakAya tyAM teTalA nikSepA nivazeSa nikSipta karavA. jyAM na jANI zakAya tyAM cAra nikSepA sthApavA. temAM nAmazruta, sthApanAzruta jANItA che. upayogarahita bhaNelAnuM sUtra ke pAnA, pustakamAM raheluM te dravyazruta che ane zrutamAM upayogavALAnuM te bhAvazruta che. ahIM throbendriya dvArA thayela upayogalakSaNarUpa bhAvazruta adhikAra che. AvuM - eTale jIvitanA daza bheda che - nAma, sthApanA, dravya, ogha, bhava, tadbhava, bhoga, saMyama, yaza ane kIrti. temAM [1] nAma, [2] sthApanA sugama che. [3] dravya - jIvita sacetanAdi bhedavALuM dravya jIvanano hetu hovAthI jIvita
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/1 che. [4] oghajIvita-nAkAdi payaya vizeSa rahita Ayudravya mAtra sAmAnyajIvita che. [5] bhavajIvita-nArakAdi bhava viziSTa jIvita te bhavajIvita, nAkajIvita Adi. [6] tabhavajIvita-samAna jAtIyapaNe pUrvabhavanuM jIvana che. jemake manuSya marIne pharI manuSya thAya. [] bhogajIvita-cakravartI Adine hoya che. [8] saMyamajIvita-sAdhuone che. [9] yazajIvita ane [10] kIrtijIvita-jema mahAvIra svAmIne hatuM. ahIM jIvita eTale AyuSya ja che. tathA ahIM saMyama, yaza ane kIrti AyuSyano ja adhikAra che. e rIte zeSapadono jema saMbhava hoya tema niphopo kahevo. A rIte sUjhAlAyaka nikSepa kahyo. padanA arthanuM varNana A prakAre che- ahIM pAMcamAM gaNadhara zrIsudhamasviAmI jaMbUnAmaka potAnA ziSyane pratipAdana kare che ke - "meM sAMbhaLeluM che." mADase - jIvita, te saMyama pradhAnatAthI prazasta athavA ghaNuM AyuSya che vidhamAna jene te AyuSyamAnu, tenA saMbodhanamAM che AyuSyamAn ! ziSya! tef - je najIka, AMtarAvALuM, sUkSma, bAdara, bAhya ane atyaMtara sakala padArthone vize abAdhita bolavApaNuM hovAthI yathArthavacanapaNe AptavathI jagamAM prakhyAta athavA pUrvabhavamAM jeNe tIrthaMkaranAmakamadi lakSaNarUpa paramapunya samUha meLavela che, jenI anAdikALanI lAgelI mithyAdarzanAdi vAsanA vinAza pAmI che, jeNe mahArAjya choDeluM che, devAdinA upasarga samUhanA saMsarga vaDe jeno zubha dhyAnamArga vicalita thayo nathI, sUryanI mAphaka ghanaghAti kamarUpa ghana vAdaLasamUhane toDavA vaDe jenuM nirmaLa kevaLajJAnarUpa bhAnumaMDala prakAzita che, jemanA caraNakamaLa indorUpa bhamaronA samUhe sevelA che, jenuM prathama pravacana 'madhyama' nAme nagarImAM pravarte che. evA jina mahAvIra tenA vaDe. jAvatA - aSTa mahAprAtihAryarUpa samasta aizvaryAdiyukta te bhagavaMte have kahevAnAra evA ekavAdi prakAra vaDe mAhyatam - eTale jIva, ajIvanA lakSaNa asaMkIrNatArUpa maryAdA vaDe athavA samasta vastunA vistAcI vyApaka lakSaNa vaDe rAta * AtmAdi vastuno samUha kahela che. zrutam - ahIM A nirNayane kahenAra zabda vaDe pote ja avadhArita ane bIjAne kahevA yogya kahyuM che. anyathA kahevAmAM ulaTo doSano saMbhava che. kahyuM che ke - jeNe siddhAMtano sadbhAva jANyo nathI te unmArganI dezanA vaDe bIjAne kaSTakArI aparAdhamAM pADe che. tenAthI vadhu moTuM pApa kayuM che ? 'pavA' A zabda upakrama dvAra vaDe kahevAyela bhAva pramANa dvAgata AtmA anaMtara ane paraMpara bheda bhinna Agamane vize A kahevAnAra graMtha arthathI anaMtarAgama, sUtrathI AtmAgama che. | 'bAputhaH=' zabda vaDe - ziSyanA citane AhAda karanAra komala vacano vaDe AcAryoe upadeza karavo joIe tema kahe che. kahyuM che ke - dharmamaya atisuMdara bhASA vaDe kAraNa ane guNa batAvavA vaDe manane AnaMdita karAvatA AcArya ziSyane preraNA kare che. prANIone AyuSya atizaya vahAluM hovAthI AyuSyamanuM zabda ati 26 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 harSajanaka che. kahyuM che ke - sarve prANIne Ayupiya che ane vadha apriya che. sukha anukULa ane du:kha pratikUla che. badhAM jIvavAnI icchAvALA che ane jIvita sarvane priya che. tathA manuSyo jIvana mATe putra, strI, dhanasaMpattine tRNa tulya paNa mAnatA nathI. kemake teone AyuSya ati vahAluM che - athavA - 'AyuSyamatra' zabda vaDe grahaNa-dhAraNAdi guNavALA ziSyane zAstrano artha devA yogya che, e artha jaNAvavA mATe sarva guNonA AdhArabhUta, samasta guNanA upalakSaNarUpa lAMbA AyuSyarUpa guNa vaDe ziSyane AmaMtraNa karAyuM che. kahyuM che ke * droNa megha varase to paNa kALIbhUmimAMthI pANI bahAra jatuM nathI, ema grahaNa-dhAraNa samartha ane jene devAthI nAza na thAya tene jJAna ApavuM joIe. ukta guNathI viparItane devAmAM doSa che. kahyuM che ke - tethI AcArya ane zrutano vivAda thAya che, sUtra ane arthano vinAza thAya che, bIjAne paNa mRtanI hAni thAya che. jema puSTa hovA chatAM paNa vAMjhaNI gAya dUdha na Ape. 'taina' zabdathI - AptavAdi guNothI prasiddha nAma dharAvanAra vaDe prastuta adhyayananuM prAmANya kahe che. vaktAnA guNonI apekSAe vacananuM pramANa hoya che. banAvane - zabdathI prastuta adhyayananI upAdeyatA batAvI. atizayavAnuM upAdeya che. temanuM vacana paNa upAdeya che. tene ' A zabda vaDe upodghAta niyuktimAM nirgamahAra kahyuM che. mithyAvarUpa tamasa Adi doSothI nirgata puruSathI A adhyayana nIkaLelA che. kSetrathI apApAnagarI, kALathI vaizAkha suda-11nI pahelI porasImAM, bhAvathI kSAyika bhAvamAM va che. A rIte guruparaMparA rUpa saMbaMdha dekhADelo che tathA tathAvidha bhagavaMte je kahyuM te sAyojana ja che. evI rIte sAmAnyathI A adhyayananuM prayojana dazavyuiM. bhagavaMta puraSArthane anupayogI kahetA nathI. kemake tethI bhagavaMtapaNAnI hAni thAya. - X - bhagavaMte kahela ane sUgarUpe guMthela te upAya ane puruSArtha te upeya jANavo. A kAraNathI ja zrotAo zravaNamAM pravarte che. kemake siddha arcanA siddha saMbaMdhane sAMbhaLavA zrotA pravarte che. tethI zAstranI AdimAM prayojana sahita saMbaMdha kahevo. '' eTale bhagavad vacanathI amAruM vacana juduM nathI. e rIte svavacananuM prAmANya batAvyuM. amAruM vacana sarvajJa vacanAnuvAda ja che. athavA '' te ekava Adi prakArono abhidheyatAthI nirdeza kare che. nirabhidheyapaNAnI AzaMkAthI zrotAonI pravRtti na thAya. 'mArata' zabdathI A vacana apauruSeya nathI, kemake teno saMbhava nathI. kahyuM che ke je hetuthI apauruSeya veda-vacana nirmita che, te atyaMta viruddha che, vacana hoya te apauruSeya na hoya. je bolAya che, te vacana puruSanA abhAvamAM kayAMthI hoya? tethI aparapeyatvamAM teno niyamathI abhAva che athavA bhagavaMte A kahyuM che, bhIMtamAMthI nIkaLeluM nathI. koI kahe che ke - "dhyAna prApta bhagavaMtane ciMtAmaNi ratna
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/1 mAphaka yathAkAma bhIMta AdithI dezanAo nIkaLe che." A kathanano asvIkAra karatAM kahe che ke - bhIMta AdithI nIkaLela vacana Apta upadiSTa nahIM hoya, temAM vizvAsa paNa nahIM thAya ke A koNe kahyuM che ? badhAM padanA samudAya vaDe potAnI uddhatAI choDIne guru paNa prabhAvanAmAM tatpara puraSoe ja ziSyo mATe dezanA karavI, e rIte ja guramAM bhaktiparatA thAya. tethI vidhAdinI paNa saphaLatA thAya. kahyuM che - jinavaronI bhakitathI pUrvasaMcita karmo khape che, AcAryane namaskArathI vidhA maMtro siddha thAya che. ahIM namaskAra ja bhakti che. athavA A vasaMte zabda bhagavAnanuM vizeSaNa che. AyuSyamAna bhagavaMta vaDe ciraMjIvI artha che. e dvArA bhagavAnanuM bahumAna garbhita 'maMgala' kaheluM che. athavA madhuba * pasarNa pravRtti AdithI prazasta Ayune dhAraNa karIne, mokSa pAmIne paNa tIrthano tiraskArAdi joIne abhimAnAdithI pharIne A lokamAM AvanAnI jema apazasta Ayune dhAraNa karatA nathI. - - evI ja rIte rANAdi doSathI temanuM vacana apAmA ja che, sagAdino samUla nAza thayA pachI zA mATe pharI A lokamAM Agamana saMbhave? athavA AyuSyamatA eTale prANane dhAraNa karanArA, paNa sadA siddharUpe nahIM, tene karaNapaNAthI bolavAno asaMbhava che athavA tenA e 'mA' zabdanuM vizeSaNa che. tethI mA - eTale gura darzita maryAdA vaDe vasavuM, e dvArA tatvathI gurunI maryAdAmAM rahevArUpa, gurukulavAsanuM vidhAna arthathI kahyuM che. kemake te jJAnAdinA hetubhUta che. kahyuM che ke - 'gurukulavAsathI jJAnanuM bhAjana thAya che, samyakatva ane cAritramAM sthira thAya che, jeo gurukulavAsane choDatA nathI temane dhanya che. gItArtha pAse vasavuM, dharmamAM prIti, anAyatana varjana, kaSAyono nigraha A dhIrapuraSonuM zAsana (zikSA] che. athavA bhagavat caraNakamaLane bhakitapUrvaka hastayugalAdi vaDe sparzavA - te dvArA evuM kahe che ke - sarva zAstrone jANyA pachI paNa guru vizrAmaNAdi vinayakRtya choDavuM na joIe. kahyuM che ke - jema brAhmaNa aneka AhutI vaDe abhiSikta agnine namana kare che, tema anaMtajJAna upagata [ziSya paNa AcArya pAse upasthita rahe. athavA kartA - eTale zravaNavidhinI maryAdA vaDe garanA sevanathI. A artha vaDe paNa evuM ja sUcave che ke - vidhipUrvaka ucita sthAne rahIne guru pAse sAMbhaLavuM joIe. jema-tema [dhamI zravaNa na karAya. kahyuM che ke nidrA ane vikathA choDIne, gupta thaIne, aMjali karIne bhakita ane bahumAnapUrvaka, upayoga rAkhIne sAMbhaLavuM joIe. A rIte padano artha kahyo. padavigraha eTale sAmAsika pada viSaya, te 'AkhyAta' AdimAM batAvyo. dhe cAlanA ane pratyavasthAna [tarka ane samAdhAna ne zabdathI ane arthathI kahe che - temAM zabdathI 'nanuM' nA ane jaI vyAkhyAna karavA yogya che. * x * x * arthathI to rAtrInA - vastu nitya che ke anitya ? [evo tarka-zaMkA karavI). 28 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jo nitya hoya to apaTuta, anutpanna, sthira-eka-ravarUpava thakI bhagavaMtanI samIpamAM zrotRtva svabhAva hato, te ja svabhAva ziSyane upadezapaNAmAM kema saMbhave ? vaLI tenuM ziSyaupadezakava pUrvanA svabhAva tyAgamAM hoya ke atyAgamAM ? jo tyAgamAM kahezo vastunuM nityapaNuM nAza thayuM. vastunuM svabhAvathI bhinnatva nathI, svabhAvakSaye vastu kSaya thAya. jo 'aparityAga' kahezo to paNa nahIM ghaTe kemake ekasAthe be svabhAvano asaMbhava che. jo anitya pakSane svIkArazo to te paNa yogya nathI, ityAdi * x * X - X -. - ukta carcAnuM samAdhAna nayanA mata vaDe kA nayadvAranuM avataraNa kare che. te nayo-naigama, saMgraha, vyavahAra, Rjutra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta che. temAM pahelA traNa nayo dvavyArthika che, bIjA cAra no paryAyArthika che. e rIte ubhayamatane AzrIne dravyArthapaNAthI vastu nitya ane paryAyApaNe anitya che. e rIte nityAnitya vastu kahetA pratyeka pakSe kahela doSano abhAva che. evI ja rIte sarva vyavahAranI pravRtti thAya che. kahyuM che ke - sarva vastu pratisamaya utpanna thAya che, nAza pAme che ane nitya che. e pramANe sukha, du:kha, baMdha, mokSAdi sadbhAva ghaTI zake che. sUtrasparzika niyukti anugama kahyo. e rIte svIkArela sUtrano Azraya karI sUjhAtugama, sUgAlApaka nikSepa, sUtrasparzika niyukti, anugama ane nayo dazavilA che. kramapUrvaka bhASyakAnuM vacana ArAdhela che. te A rIte padaccheda sahita sUtra kahIne sUkAnugama kRtArtha thAya che. nAmAdi nyAsanA viniyogathI sUpAlApaka nyAsa saphaLa thAya che. zeSa padArtha Adi sUtrasparzika niryuktimAM upayogI thAya che. te prAyaH taigamAdi nayanA mate jaNAya che. A rIte dareka sUNa svayaM anusaravuM. ame to koI sthAne kaMIka saMkSepa ane kahezuM. hAla to je bhagavaMte kahyuM te kahIe chIe - temAM sarva padArtho jANavA mATe samyak mithyAjJAna, zraddhA ane kriyA dvArA upayoga joDavAthI AtmAnuM sarva padArthamAM pradhAnapaNuM che tethI prathama 'AtmA'ne kahe che. * sUtra-2 :AtmA eka che. * vivecana-2 : koI apekSAe AtmA arthAt jIva eka che, be vagere nahIM. 'ta' dhAtu sAtatyagamana arthamAM che, e vacanathI 'ati ' dhAtu gati arthavALo che. gatyartha dhAtu jJAnArthava hovAthI je niraMtara jANe che, te AtmA (jIva). zabda nipAtathI siddha che. upayoga lakSaNavathI siddha-saMsArI e be avasthAmAM paNa upayogabhAvathI satata bodha bhAva che. niraMtara bodhano abhAva mAnIe to jIvava prasaMga Ave, jIvapaNAthI temAM jIvatvano abhAva che. jIvava bhAva svIkAratA AkAzAdine paNa jIvapaNAno prasaMga Avaze. e rIte jIvanuM anAdipaNuM svIkAravAno abhAva udbhavaze. athavA
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/2 je niraMtara potAnA jJAnAdi paryAyone prApta kare che te AtmA, - [zaMkA ema mAnavAthI AkAzAdine paNa Atma zabdanA vyapadezano prasaMga Avaze. kemake AkAzAdi paNa potAnA paryAyamAM satata gamana kare che. [utaravuM evuM nathI, kemake vyutpatti mAtranuM nimittapaNuM che, upayoga ja pravRtimAM nimitta che, tethI jIva ja AtmA che, AkAzAdi nahIM. athavA saMsArI apekSAthI vibhinna gatimAM satata gamanathI ane siddhanI apekSAe bhUtakALamAM hato te ja vartamAnamAM hovAthI AtmA che. tenuM ekapaNuM kathaMcit ja che, tethI kahe che : dravyArthatAthI ekava che, kemake AtmAnuM eka dravyapaNuM che, pradezAryavathI asaMkhyaya pradezAtmakavavI anekANuM che. temAM dravyarUpa arthano bhAva te dravyArthatA, pradezaguNa paryAyanI AdhAratA je avayavI te dravyapaNuM che. pradeza arthAt nisvayava aMzarUpa arthano je bhAva te pradezArthatA-guNa ane paryAyinI AdhAranArUpa avayava lakSaNa viziSTa arthapaNuM jANavuM. [zaMkA avayavI dravya ja nathI, ityAdi * x * x * x 4 - [samAdhAna be vikalpa vaDe avayavI dravyanuM je aghaTamAna kahyuM. te tamAruM kathana ayakta che, ame ekAMtathI bheda ke abhedano savIkAra karatAM ja nathI. avayavo ja tathAvidha eka pariNAmapaNe avayavI dravyapaNe vyavahAra karAya che ane te ja tayAvidha vibhinna pariNAmonI apekSAe avayavo kahevAya che, avayavI dravyano abhAva svIkAravAthI A ghaDAnA avayavo che, A vastranA avayavo che, ema je bhinnatA anubhavAya che, te thaI nahIM zake tathA pratiniyata kAryArthIne pratiniyata vastu-upAdAna nahIM thAya ane koIpaNa kAryano niyama ja nahIM rahe. ityAdi * x - X - X - X - [zaMkA kevaLa avayavI dravya bhale hoya, paNa AtmA vidhamAna nathI kemake tenA pratyakSAdi pramANo prApta thatA nathI. tethI kahe che - AtmA atIndriya hovAthI pratyakSa grAha nathI, vaLI liMga ane liMgI e baMneno sAkSAt saMbaMdha dekhAto na hovAthI AtmA anumAna vaDe paNa grAhya nathI, Agama vaDe AtmA jaNAto nathI. 30 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 asiddha che. mATe A anupalaMbha hetu asiddha che. tathA asarvajJa hetuthI badhA manuSyo sarvadA ane sarva sthaLe AtmAne jotA nathI ema kahI na zake. * X - X * AtmA jJAnathI bhinna nathI kemake jJAna e AtmAno dharma che. jJAna svasaMvedanarUpa che. - x - AtmAthI abheda jJAnarUpa guNanuM pratyakSapaNuM hovAthI guNI evo AtmA pratyakSa ja che. - x * x * guNonuM pratyakSapaNuM chatAM guNInuM pratyakSapaNuM kema thAya? ema jo kahetA ho to guNothI guNIne bhinna mAno cho ke abhinna ? jo abhinna mAno to jJAna Adi guNane grahaNa karavA mAtrathI guNI AtmA prahaNa thaze. jo guNothI guNI bhinna che to ghaTa Adi guNI tenA rUpAdi guNonuM pratyakSa thavAthI je grahaNa thAya che, te paNa na thavuM joIe. jo ema hoya to jIvano abhAva thAya ja kema? jeo sarva padArthasamUhartA svarUpanA AvirbhAvamAM samartha jJAnIo che teone to sarvathA ja pratyakSa che, anumAna pramANathI paNa AtmA jaNAya che te A rIte - A zarIra vidhamAnakata vaDe bhogyapaNuM hovAthI odana vagere mAphaka che te vidhamAnakartApaNuM te jIva che. - X - X - [A rIte liMga-liMgI Adi anumAna pramANa ityAdi vRttithI anuvAda mavNI samajI zakAze nahIM, te tenA tajajJa pAse samajavA jarUrI che. ne mAyA e vacanathI AtmAnuM Agamagamyatva che ja, tene AgamAMtara vaDe visaMvAda karavo na joIe. A Agamane sunizcita Apta puruSe kahela che. bahu vaktavyatA sthAnAMtathI jANavI. je AtmAno abhAva mAnazo to jAtismaraNa Adi ane pratIbhUta pitA, dAdA AdithI karAyela anugraha ane upaghAta prApta nahIM thAya. AtmAnuM sapadezapaNuM to avazya svIkAravuM. avayavanA abhAvamAM hastAdi avayavonA ekavANAno prasaMga Avaze ane dareka avayava prati spazadinI anupalabdhino prasaMga Ave. grIvAdi dareka avayavamAM jaNAtuM rUpa guNa viziSTa ghaDAnI jema caitanya lakSaNarUpa AtmaguNa sAkSAtkAra thavAthI pradeza sahita AbhA dareka avayavamAM, A rIte dravyArthapaNe AtmA eka che tema sthApita karyu athavA AtmA kathaMci-pratikSaNe saMbhavita bhinna bhinna kAla vaDe karAyela kumAra-dNa-narUnArakavAdi paryAyothI utpatti ane vinAzano yoga hovA chatAM dravyApaNe AtmAnuM ekapaNuM che. jo ke kAlakRta paryAyo vaDe vastu utpanna thAya che ane nAza pAme che, to paNa svaparyAya ane parapayayirUpa anaMta dharmAtmaka vastu hovAthI vastuno sarvathA nAzayukta nathI. pratikSar kSayo bhAyA - A vacanathI pratipAdha viSayanuM je kSaNabhaMgura vijJAna utpanna thAya che, te kSaNika vijJAna vAkacArya grahaNa pariNAmathI asaMkhyAta samayo vaDe ja thAya che, prati samaya vinAza mAno to kSaNika vijJAna tame kahI ja na zako. kemake pada saMbaMdhI eka-eka akSara paNa saMkhyAtIta samaye utpanna thAya che, saMkhyAta akSavALuM pada che, saMkhyAta padavALuM vAkya che, mATe tenA arthanA grahaNa (samAdhAna A pramANa prAptatA nathI eTale zuM ? te eka purA Azrita che. ke badhA puraSa Azrita che? jo eka puruSa Azrita kahezo to vadhu hovA chatAM koI eka puruSAzrita anupalabhyapaNAno saMbhava hovAthI AtmAno abhAva siddha thato nathI. koI eka puruSane ghaTAdi vastunuM grAhaka pramANa pravartatu na hoya eTaluM mAtra kahevAthI sarvatra ane sarvakALamAM ghaTAdi arthagrAhaka pramANano abhAva che, ema nirNaya karavA tame zaktimAna nathI. pramANa nivRttithI prameya nivartana thatuM nathI kemake pramANanA prameyanuM kAryapaNuM che. kArya abhAve kAraNa abhAva paNa dekhAto nathI. mATe aprAptatA hetu anaikAMtika doSavALo che. badhAM puruSone Azrita anupalaMbha pakSa
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/2 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pariNAmI samayamAM ja nAza pAmelA vaktAno sarva kSaNabhaMgura vijJAnavAda ayogya che. * * * * * * * * * sarvathA nAza svIkAratA tRpti, zrama, glAni, sAdhamya, vipakSa, pratyayAdi tathA adhyayana, dhyAna, bhAvanA e sarve ghaTI na zake. kemake pUrva saMskAranI anuvRttimAM tRpti vagerenI yogyatA saMbhave che. * x * temAM tRpti eTale saMtoSa, zrema eTale mArgano kheda, kulama eTale glAni, sAdezya eTale sAdharma, vipakSa eTale paidharyuM, pratyaya eTale avabodha. bAkInA pado jANItA che ityAdi ghaNI vaktavyatA che, te sthAnAMtarathI jANI levI. tevI ja rIte sthiti, utpatti ane nAzarUpa AtmA dhruvatAnI apekSAe nitya che, nityapaNuM hovAthI eka che. utpatti ane nAzanI apekSAe to AtmA anitya che, anityapaNuM hovAthI aneka che. kahyuM che ke - dareka vastu anaMta paryAyamaya ane bibhUvananI peThe vicitra pariNAmavALI che kemake te sthiti, utpAda, bhaMgarUpa nityAnityAdi abhimata che. e rIte ja sukha-du:kha baMdha-mokSa ubhayanaya matane anusaranArAne ghaTI zake. paNa jo bemAMthI eka naya ne choDI devAthI sarva vyavahArano viccheda thAya che. vaLI kathaMcit AtmA eka che, te kAraNathI jaina matamAM padArthanA sAmAnya vizeSa ubhayarUpe hovAthI koIpaNa padArtha sarvathA eka ke aneka nathI. jo ema kahezo ke vastu vizeSarUpa ja che, to vizepocI bheda-abheda svarU5 vaDe vicAratAM je sAmAnyano ayoga che, te A pramANe - sAmAnya vizeSathI bhinna che ke abhinna ? bhinnatvano abhAva prApta thato nathI, anupalabhyamAnano vyavahAra paNa zakya nathI. jo abhinna pakSa svIkArazo to te sAmAnyamAtra che ke vizeSamAma ? je sAmAnya mAtra hoya to sAmAnya eka thavAthI saMkIrNa vyavasthA thaze jo vizeSa mAtra svIkArazo to vizeSo anekarUpa che tethI saMkIrNa vyavasthA nahIM thAya. tethI samAdhAna kare che ke ame sAmAnya-vizeSamAM ekAMte bheda ke abheda svIkArela nathI. paNa vizeSane ja mukhya gaNIne asadeza rUpa mukhyatA ane sadaMzarUpa gauNatAe laIne viSamatA vaDe jaNAtA vizeSo ja kahevAya che. te ja vizeSo asadaMzarUpa gauNa karIne ane sadezarUpa mukhya karIne samapaNe jaNAtA sAmAnyarUpa kahevAya che * * * X - X - A rIte sAmAnya rUpathI AtmA eka che. vizeSa rUpa vaDe aneka che. vyatirekathI eka AtmAnA abhAva vaDe zeSa AtmAone anAmapaNAno prasaMga AvavAthI AtmAonuM turUpa nathI ema na kahevuM. tulyarUpa upayoga che. 'kathonAno bhava' e vacanathI upayogarUpa eka lakSaNapaNuM hovAthI sarva AtmAo ekarUpavALA che. evI rIte eka lakSaNa hovAthI eka AtmA che athavA janma, maraNa, sukha-du:kha AdinA saMvedanomAM koI paNa sahAyaka na hovAthI eka AtmA che, ema mAnavuM. ahIM sarve sUrone vize kathaMcitanuM smaraNa karavuM. kathaMcinA avirodhathI sarva vastu vyavasthA nibaMghana hovAthI. * kahyuM che ke - te syAdvAdane namaskAra thAo ke je syAdvAda vinA baMne lokamAM thanArI sarva kriyAo yogya saMgatine pAmatI nathI. rasa vaDe siddha karela loha dhAtuonI jema syAt pada rUpa satva vaDe lAMchita tamArA nayo che, jethI icchita phalane ApanArA thAya che, tethI temane hitecchu AryapuruSo namaskAra kare che. AtmAnuM ekatva ukta rIte svIkAryA chatAM paNa keTalAMke AtmAnuM niSkriyapaNuM temane mate batAvyuM che, tethI tenuM khaMDana karavA mATe AtmAnuM kriyAvApaNuM kahevAnI icchAthI kriyAnA kAraNabhUta daMDane kahe che- * sUtra-3 thI 6 - daMDa eka che...kriyA eka che...loka eka che...Aloka eka che. * vivecana-3 thI 6 : [3] #* vizeSa vivekSA na karavAthI eka. saM- jJAnAdirUpa aizvaryanA haraNa karavAthI AbhA jenA vaDe niHsAra karAya te daMDa. te be bhede che - dravyathI, bhAvathI, dravyathI lAkaDI, bhAvathI duprayukta mana vagere. [4] te daMDa vaDe AtmA kriyA kare che, tethI tene kahe che - va - vizeSa vivakSA na karIne maNa karaNanI vivakSA hovAthI eka che. karavuM te kriyA kAyikI Adi. athavA "eka daMDa-eka kyiA* A baMne sakha vaDe acivano niSedha karIne AtmAnuM sakriyatna kahela che. je kAraNathI daMDa ane kriyA zabdathI tera kiyAsthAno pratipAdana karela che. temAM arthadaMDa, anarthadaMDa, hiMsAdaMDa, akasmAdaMDa ane dakTivipasadaMDa A pAMca daMDa bIjAnA prANaharaNarUpa daMDa zabdathI grahaNa karela che. vadhanuM samAnapaNuM hovAthI daMDanuM ekapaNuM jANavuM. kriyA zabdathI mRSApatyayA, adattAdAnapatyayA, AdhyAtmikI, mAnapatyayA, mitraddhapratyayA, mAyApatyayA, lobhapratyayA ane yapithikI A pramANe ATha prakAre kriyA kahI che. tenuM ekapaNuM karaNa mAsanA samAnapaNAthI jANavuM. daMDa ane kriyAnuM vizeSa svarUpa tenA vivaraNa prasaMge kahIzuM. AtmAne akriyAtvapaNe mAnanAranuM khaMDana A pramANe - jeoe nizcayathI AtmAnuM akriyatva svIkAryuM che, temaNe bhootva paNa svIkAryuM che. tenA vaDe bhogakriyAnI utpattinuM sAmarthya hovAthI bhoktApaNuM utpanna thAya che te ja kriyApaNuM che. [vAdI kahe che-] "prakRtti kare che ane puruSa bhogave che." ukta kathana ayukta che. kemake kathaMcit sakriyapaNA vinA prakRtino saMbaMdha chatAM paNa pratibiMba bhAvanI utpatti nahIM thAya * x * jo kahezo ke * prakRtinA vikArarUpa buddhithI ja sukhAdi arcanuM pratibiMba che, AtmAthI nahIM, tyAre AtmAnuM te sthitimAM rahevApaNuM hovAthI bhokatRtva nahIM ghaTe. - 4 -
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/3 thI 6 | [5] ukta svarUpa AtmAnA AdhAra svarUpanA nirUpaNa mATe kahe che - loka eka che. 4 - avivakSita asaMkhya pradeza vaDe adho, tichadi dizAnA bheda vaDe nakSa-kevaLajJAna vaDe jovAya te loka. te dhamastikAyAdi dravyonA AdhArabhUta AkAza vizeSa che. kahyuM che ke - je kSetramAM dhamastikAyAdi dravyonI pravRtti thAya che, te dravyo sahita loka kahevAya che ane tethI ulaTuM te aloka. athavA loka nAma Adi bhedathI ATha prakAre che. kahyuM che ke - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kAla, bhava, bhAva ane paryAya e ATha bhede loka che. temAM nAma ane sthApanA sugama che. dravyaloka jIva, jIva dravyarUpa che. kSetraloka - anaMta pradezAtmaka AkAza maNa che. kAlaloka-samaya, AvalikAdi che. bhavaloka - pota potAnA bhavamAM vartatA nAkAdi che. jemake devaloka, manuSyaloka Adi. bhAvaloka-audayikAdi cha bhAvo che. payayaloka-dravyonA paryAyamarUpa che. A ATha prakAranA lokanuM kevalajJAna vaDe jovApaNuM sAmAnya hovAthI ekapaNuM kahyuM che [6] lokanI vyavasthA tenA pratipakSabhUta aloka hovAthI thAya che. tethI have alokane kahe che - vA anaMta pradezAtmakapaNuM hoya, tenI vivAA na karavA vaDe eka, kAno - loka zabdanA niSedhathI aloka che, na jovApaNAthI nahIM. kemake kevalajJAnarUpa prakAza vaDe alokanuM paNa jovAmaLuM che. (zaMkA- lokanA eka dezanA pratyakSapaNAthI, tenA dezAMtaranA bAdhaka pramANanA abhAvathI ame lokanI saMbhAvanA karIe chIe, paNa je A alokanuM dezathI paNa pratyakSApaNuM hovAthI A loka che, evo nizcaya kaI rIte karavA mATe zaktimAna thazo? je kAraNathI ekapaNe prapo cho ? (samAdhAna-] anumAnathI. te A pramANe - loka vidhamAna vipakSavALo che. ahIM je vastu vyutpattivALA zuddha zabdathI kahevAya che, teno vipakSa paNa hoya. jema ghaTanuM vipakSa aghaTa che. te rIte lokano vipakSa aloka che. [zaMkA-] no va: manova: ema kahevAthI 'ghaTa' vageremAMnI ja koI vastu thaze. ahIM bIjI vastunI kalAnA karavAthI zuM ? (samAdhAna-] tema nathI. niSedhanA sadbhAvathI niSedhya vaDe samAnapaNAthI thAya che. niSedhya loka che, te AkAza vizeSa jIvAdi dravyanuM pAtra che, tethI aloka paNa AkAza vizeSarUpa hovuM joIe. jema mapati kahetA viziSTa jJAnarahita cetana ja jaNAya che, acetana ghaTAdi nahIM. tema aloka paNa loka samAna ja hoya. loka alokano vibhAga karanAra dhamastikAyane kahe che * sUtra-7 thI 16 : dhamastikAya eka che...adhamastikAya eka che...baMdha eka che...mokSa eka che...punya eka che...papa eka che...Azrava eka che..saMvara eka che...vedanA [53] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 eka che...nirjarA eka che. vivecana-thI 16 - [] pradezArthapaNe asaMkhyAtmaka pradezatva chatAM dravyArthapaNe tenuM ekatva hovAthI UvA che. gati pariNata jIva ane pudgalonuM svAbhAvika kriyAvapaNuM hoya tyAre teno svabhAva dhAraNa karavAthI te dharma che. prati - pradezo, teonA samUharUpa hovAthI thAya te tavAya te dhamastikAya. [8] have tenAthI vipakSarUpa adharmanuM svarUpa kahe che ne madhane - dravyathI eka che. dharma nahIM te adharma eTale adhamastikAya. dharmAstikAya jIva ane pudgalone gatimAM sahAyaka che. adhamastikAya sthiti sahAyaka che. [zaMkA dharmAstikAya ane adhamastikAyanuM hovApaNuM kema jANavuM? ame pramANathI kahyuM che - gati ane sthiti sarvalokane prasiddha kArya che. pariNAmInA apekSA kAraNane AdhIna AtmalAbharUpa kArya varte che. ghaTAdi kAryomAM te pramANe dekhAya che. * x * x - jIva ane pudgalamAM pariNAma kAraNapaNuM che chatAM apekSA kAraNa vinA gati ane sthiti thavA yogya nathI. gati ane sthitipaNuM dekhAya che, tethI baMnenI sattA jaNAya che. je apekSA kAraNa che, te dharma ane aghama che. jema mAchalAne jaLa gatimAM sahAyaka che, tema gatipariNata pudgalone dhamastikAya gatimAM sahAyaka che. tathA jema pRthvI mAchalAdine sthiti sahAyaka che tema adhamastikAya jIva, pudgalone sthiti pariNata hoya tyAre sthiti sahAyaka che. anumAna-gati, sthiti kArya hovAthI ghaDAnI mAphaka apekSA kAraNavALA che. vaLI alokano svIkAra karavAthI lokanA parimANane karanArA dharma-adharma baMneno svIkAra avazya thAya. anyathA AkAzanI sAmyatAthI loka-aloka evo bheda nahIM rahe. tayA kevaLa AkAza hoya to gativALA jIvo ane pugalonA pratighAtanA abhAve koI cokkasa sthAna nahIM rahe. kemake saMbaMdhanA abhAvathI sukha, du:kha, baMdhAdi vyavahAra nahIM thAya. - X - X - X - dharma, adharmAstikAya vaDe upagRhIta AtmA daMDa ane kriyA sahita karmathI baMdhAya che, tethI have baMdhanuM nirUpaNa karAya che. [9] ane vaMdhe - baMdhAvuM te baMdha. kaSAyayukta jIva kamane yogya pudgalane grahaNa kare che, te baMdha che. prakRti-sthiti-pradeza-cInubhAvathI baMdhanA cAra bhedo che, paNa baMdha sAmAnyathI eka che. muktane punaHbaMdhano abhAva che mATe baMdha eka che. dravyathI baMdha te beDI, bhAvathI karma vaDe baMdha che. [zaMkA jo jIva ane karmano saMyogarUpa baMdha abhipreta che. to te baMdha Adi sahita che ke rahita? jo Adisahita pakSa svIkArazo to pahelA AtmA ane pachI karma ke pahelA karma ane pachI AtmA athavA karma ane AtmA baMne sAthe utpanna thAya che ? have hetu abhAve AtmAnI utpatti prathama na saMbhave. * x * vaLI jo AtmA anAdi che, to kAraNanA abhAve AkAza mAphaka AtmAno karma sAthe yoga nahIM ghaTe.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/- thI 16 36 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kAraNa sivAya karma sAthe yoga thAya to mukta jIvane karmane yoga thavo joIe. jo AtmA nityamukta ja che, to mokSanI jijJAsAthI zuM ? baMdhanA abhAve mukatanA kathanano abhAva thaze. pahelA karma ane pachI AtmA paNa barobara nathI. kemake kata abhAve AtmAthI parve karmanI utpatti na thAya. - X - X - karma ane jIvanI saha utpatino pakSa paNa yogya nathI. kemake - x - "A kartA A karma" AvA prakArano yogya vyavahAra nahIM thAya. jo jIva-karmano yoga Adi rahita che evuM svIkAratA AtmA ane karmano viyoga nahIM thAya. * x - simAdhAna Adisahita pakSanA doSo ame A pakSa na svIkAratA hovAthI nirasta thAya che ane anAdi jIva-karmanA yogone vize anAdipaNAthI jIva-kamano viyoga na thAya tema tame kaho cho te ayogya che, kemake saMyoganA anAdipaNAM chatAM paNa suvarNa ane mATInI jema viyoga thAya che. kahyuM che ke - jema anAdikAlano suvarNa ane mATIno saMyoga paNa agnitApAdithI nAza pAme tema jIva ane karmano saMyoga nAza pAme che. jema bIja ane aMkuramAMthI koI paNa eka kAryane utpanna karyA sivAya nAza pAme to tenI saMtati nAza pAme che, temaja kukaDI-iMDAmAM paNa samajavuM. anAdi baMdhano sadbhAva chatAM koIka bhavyAtmAno mokSa thAya che. tethI have sUtramAM mokSanuM svarUpa kahe che- [10] 'ii nova' mUkAvavuM - karmapAzathI chUTavuM te AtmAno mokSa. kahyuM che - sarvakarmano kSaya thavAthI mokSa thAya che. te mokSa eka che. jJAnAvaraNIyAdi karmanI apekSAe ATha bheda che paNa mUkAvAnI samAnatAthI ke muktanA pharI mokSanA abhAvathI ke siddhazIlA puravI dravyApiNe eka che ke * x - chUTavApaNAnI samAnatAthI mokSa eka che. [zaMkA jIva ane karmano saMyoga aMtarahita che, anAdi che, to karmanA viyogarUpa mokSa hovAthI jIvane mokSa kema thAya ? (samAdhAna] anAdita hetu anaikAMtika che, dhAtu ane kAMcanano saMyoga anAdi hovA chatAM jema kriyA vizeSathI aMta pAme che tema samyagradarzana, jJAna cAritra vaDe karmanA saMyogathI jIvano mokSa thAya che. jIva-karma viyoga te mokSA. [zaMkA nAkAdi paryAya svarUpa saMsAra che, bIjo nathI, te nAkAdi paryAyathI judo koI jIva nathI, nAkAdi paryAyo ja jIva che, kemake teno eka ja artha hovAthI, saMsArano abhAva thatAM nAkAdi paryAyarUpa jIvano ja abhAva che. tethI mokSa e asat padArtha che. A zaMkAnuM samAdhAna kare che. * x * ApanuM kahevuM ayukta che. kemake anarvAnara hetu arnakAMtika che. jema suvarNa ne vIMTInuM anArapaNuM siddha che, chatAM vIMTIno nAza thatA suvaNano nAza thato nathI, tema nAkAdi paryAya nAza thatAM sarvathA jIvano nAza thaze nahIM. * x * saMsAra karmakRta che. tethI karmano nAza thatAM saMsArano nAza thAya, paNa jIvapaNuM karmakRtu nathI, to karmanAze jIva nAza kema thAya? mokSa punya-pApano kSaya thavAthI thAya che, mATe punya-pApanuM svarUpa kahevuM joIe. temAM mokSa ane punyanA zubha svarUpanA sAmarthyathI pahelA puca kahe che. [11] ane puv-pu dhAtu zubha arthamAM che. zubha kare che athavA AtmAne pavitra kare che. mATe punya zubha karma che. tenA 42-bhedo kahyA che - 1-sAtA vedanIya, 2-uccagotra, 3-manuyAyu, 4-tiryaMcAyu, pa-devAyu, 6-manuSyagati, manuSya AnupUrvI, 8-devagati, 9-devAnupUrvI, 10-paMcendriyajAti, 11 thI 15 dArika Adi pAMca zarIra, - 16 thI 18-dArika-vaikriya-AhAka aMgopAMga, 19-vaja RSabhanArAya saMghayaNa, 20-samacatustra saMsthAna, 21 thI 24 zubha varNAdi caturka, 5-agurulaghu, 26-parAghAta, 27-ucchavAsa, 28-Atapa, 29-udhota, 30-zubha vihAyogati, 31 thI 40-traNa dazaka, 41-nimaNa, 4ra-tIrthakara. ukta 4ra-prakRti che athavA punyAnubaMdhI, pApAnubaMdhI be bheda che athavA prati prANi vicitravathI anaMtabheda chatAM sAmAnyathI punya eka che. | (zaMkA] pratyakSAdi pramANathI karma ja nathI, to pucakarma kaI rIte saMbhave ? tamArI vAta khoTI che. karma anumAnathI siddha che. kemake karma sukha-duHkhanA anubhavano hetu che - jema bIja aMkurano hetu che. anubhavano hetu hovAthI karma che. jo tame ema kaho ke - sukha-du:khano anubhava to iSTAviSTamaya daMSTa ja che, paNa ahIM deTanI kalAnA kema karavI ? *x * to tamAruM kahevuM ayukta che. ahIM ISTa zabdAdi viSayasukhanA sAdhana sahita be manuSyone phaLamAM taphAvata dekhAya che athatu ekane du:khano anubhava thAya che, bIjAne sukhano anubhava thAya che. tevuM ja aniSTa sAghanamAM paNa che. A bheda hetu vinA na saMbhavI zake. sukhadu:khanA anubhavanA heturUpa je deTa hetu te sAdhanono viparyAya hovAthI yogya nathI. * x * samAna sAdhanayukata baMnemAM je tenA kula vizeSamAM hetu che te karma che. tethI karma kahe che. * x * karmanI siddhi mATe bIjuM anumAna pramANa indriyAdi viziSTa hovAthI A bAlazarIra anya dehapUrvaka che, A anumAnamAM je zarIra indriyavALuM che, te zarIra anya zarIrapUrvaka jovAya che. * x - je anyazArIpUrvaka A bAlazarIra che, te karma. mATe karma che. * x - [zaMkA karmano sadbhAva chatAM eka pApa ja vidhamAna che, punya nathI. je punyanuM kaLa sukha kahevAya che, te taratama yogathI aA pApanuM ja phaLa che, jethI pApanA parama utkarSa vaDe ati adhama phaLa thAya tema taratamayoga vaDe * * ati aA pApa mAtrAmAM ja ati zubhapaNuM che. pApanA ghaTavAthI ane sarvathA kSaya thavAthI mokSa thAya che. jema apathya AhAranA sevanathI roga thAya che. temAM ghaTADo karavAthI te Arogyakara bane, sarvathA AhAratyAge prANa nAza thAya che. - x - tenuM samAdhAna karatA kahe che "ati alA pApa te sukhano utkarSa". tamAruM A kathana ayukta che. kemake sukhano anubhava svAnukUla karmano anubhava hovAthI duHkhanA anubhava mAphaka utpanna
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/7 thI 16 thAya che. jema duHkhAnubhUti anurUpa pApakarmathI utpanna thayela che. evuM tame svIkAro cho, tema sukhAnubhava paNa anurUpa punyakarma prakarSathI thAya che. e pramANa phaLa che. punyano pratipakSabhUta pApa, te kahe che- [12] 'i pAve' - AtmAne bAMdhe che, vikala kare che, pADe che, AnaMda rasane zoSe che ane kSINa kare che, te pApa che. tenA jJAnAvaraNIyAdi-82-bheda che-- 1 thI 5 jJAnAvaraNIya, 6 thI 10-aMtarAya, 11 thI 19 darzanAvaraNIya, 20 thI 45-chavIsa mohanIya, 46-asAtA vedanIya, 47-nakAyu, 48-nIcagotra, 49,50-nakagati, narakAnupUrvI, 51,52-tiryaMcagati-tiryaMcAnupUrvI, 53 thI 56 pahelA sivAyanA pAMca saMsthAna, 63 thI 70-azubha varNAdi cAra, 71-upaghAta, 32azubhavihAyogati, 73 thI 82-sthAvara dazaka. e 82 pApaprakRti che athavA punyAnubaMdhI ane pApAnubaMdhI be che athavA jIvone AzrIne tenA anaMtabheda che. to paNa azubhanA samAnapaNAthI pApa eka che. 39 [zaMkA] karma che to paNa eka punya che, pApakarma nathI. zubha-azubha phalonI siddhi punyathI ja thAya che. - 4 - 4 - 4 - parama utkRSTa je zubha phaLa che, te punyanuM utkarSa kArya che ane punyanA apakarSathI hInapunyanuM ochAmAM ochuM je phaLa te ja duHkha che, punyAtmaka baMdhano abhAva te mokSa che. jema ati pathya AhAranA sevanathI Arogya sukha ane pathya AhAra tyAgathI Arogya sukhanI hAni thAya che, sarva AhAra tyAge prANano nAza thAya che. [samAdhAna] je A duHkha prakarSanI anubhUti te sukhaprakanuibhUti mAphaka anubhava hovAthI - 4 - duHkha che, te pramANanuM phaLa che. - 4 - have hamaNAM ja kahela punya pApakarmanA baMdhanA kAraNanA nirUpaNa mATe Azrava kahe che- [13] AtmAmAM jenA vaDe karmo praveza kare te Azrava, karmabaMdha hetu che. te Azrava-A rIte - 4 - indriya-5, kasAya-4, avrata-5, kriyA-25, yoga-3-e rIte 42 bhede che. athavA dravya ane bhAvathI be bhede che. chidravALI nAva pANImAM hoya to chidro dvAra pANI praveze te dravyAzrava ane jIvarUpI nAvamAM indriyAdi chidrothI thato karmajaLano saMcaya te bhAvAzrava che, paNa AzravanA samAnapaNAthI te eka ja che. have saMvaranuM svarUpa kahe che- [14] je pariNAma vaDe karmanA kAraNabhUta prANAtipAtAdi aTakAvAya te saMvara, Azrava-nirodha che. te saMvaranA 57 bheda che. samiti-5, gupti-3, dharma-10, anuprekSA12, parISaho-22, cAstri-5 athavA saMvaranA be bheda che. dravyathI-jalamAM rahela nAvanA chidro baMdha karavA te ane bhAvasaMvara-jIvamAM karmano praveza jenA vaDe thAya, te indriyAdi chidrono nirodha karavo te. A be prakAra chatAM saMvaranuM samAnapaNuM hovAthI saMvara eka che. mAtra saMvara hovA chatAM ayogi avasthAmAM karmanuM vedana thAya, baMdha nahIM, mATe vedanA kahe che-- sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [15] karmanA svAbhAvika udaya ke udIraNA karavA vaDe udayAvalikAmAM praveza pAmela karmano anubhava karavo te vedanA. je jJAnAvaraNIyAdi karma apekSAe ATha prakAre che, paNa viSAkodaya ane pradezodaya apekSAe be prakAre che. vaLI kezaluMyanAdi AzrupagamikI ane rogAdi janita aupakramikI ema be bhede che, to paNa vedanAnA samAnapaNAthI eka ja vedanA che. bhogavAyela rasa karmapradezothI kharI jAya che, te hetuthI karmanI nirjarAnuM svarUpa kahe che-- [16] nirjarA eTale vizeSa nAza pAmavuM, sarvathA kharI javuM te ATha prakAranA karma apekSAe ATha bheda che, bAra prakAranA tapathI janita bAra bheda che. icchA rahitapaNe bhUkha, tarasa, zIta, Atapa, daMza, mazaka, malasahana, brahmacarya dhAraNa Adi anekavidha kAraNe aneka prakAre che. athavA dravyathI vastrAdino nAza ane bhAvathI karmonuM kharavuM e be prakAre che. to paNa nirjarAnA samAnapaNAthI eka ja nirjarA che. nirjarA ane mokSamAM zuM bheda ? dezathI karmakSaya te nirjarA ane sarvayA karmakSaya te mokSa. ahIM jIva viziSTa nirjarA bhAjana pratyeka zarIra avasthAmAM ja thAya che, sAdhAraNa zarIra avasthAmAM nahIM, tethI pratyeka zarIra avasthAmAM rahela jIvanA svarUpanA nirUpaNa mATe kahe che- 36 * sUtra-17 thI 43 -- [17] pratyeka zarIramAM rahelo jIva eka che..[18] bAhya pudgalo lIdhA vinA jIvonI vikrvaNA eka che.. [19] mana eka che.. [20] vAna eka che.. [2] kAya vyApAra eka che..[22] utpAda eka che..[3] vinAza eka che.. [24] mRta jIvazarIra eka che..[25] gati eka che..[6] Agati eka che.. [2] cyavana eka che.[28] upapAta eka che..[2] tarka eka che..[30] saMjJA eka che..[31] mati eka che..[3] vijJatA eka che..[3] vedanA eka che.. [34] chedana eka che..[35] bhedana eka che..[36] carama zarIrInuM maraNa eka che..[3] saMzuddha yathAbhUta pAtra eka che..[3] ekabhUta jIvonuM duHkha eka che. [39] jenAthI AtmA kaleza pAme tevI adharmapratijJA eka che. [40] jenAthI AtmA jJAnAdi yivALo bane te dhatijJA eka che. [41] te te samayamAM daiva, asura, manuSyone mana eka che. [42] te te samayamAM deva, asura, manuSyone utthAna, karma, baLa, vIrya, puruSAkAra parAkrama eka che. [43] jJAna eka che, darzana eka che, cAritra eka che. * vivecana-17 thI 43 : [17] : - kevala, jIvyo che - jIve che ane jIvaze te jIva-prANa dhAraNa svabhAvavALo AtmA. eka jIva prati pratyeka zarIra nAmakarmanA udayathI prApta je zarIra te pratyeka. te pratyeka vaDe - jIrNa thAya te zarI-deha. te ja anukaMpita Adi svabhAvasahita zarIra. tenA vaDe jaNAto-pratyeka zarIra Azrita jIva eka che. - x
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/17 thI 43 - * tethI pratyeka zarIramAM eka jIva varte che. vRttikArazrI lakhe che ke - "ahIM pacivALuM evo pATha kyAMka dekhAya che, teno bodha na thavAthI tenI vyAkhyA karI nathI. ahIM badhI vAcanAnI vyAkhyA zakya na hovAthI ame koIka ja vAcanAnuM vyAkhyAna karIzuM." AtmAnA baMdha, mokSa Adi dharmo kahyA te adhikArathI ja ahIM bIjA dharmo kahIe chIe- 39 [18] "jIva eka che'' - te pratIta che. apariyAnna - bahAranA pudgala grahaNa karyA vinA vaikriya samuddAta vaDe je vikurvaNA - bhavadhAraNIya vaikriya zarIra racanA lakSaNa sva-sva utpatti sthAnamAM jIvo vaDe je karAya che, te eka ja che kemake bhavadhAraNIyanuM eka lakSaNa che. je bAhya pudgalone grahaNa karavApUrvaka karAya che te uttaravaikriyanI racanA svarUpa che, te uttaravaikriya racanA vicitra abhiprAyavALI hovAthI, vaikriyalabdhivALAne tevI zakti hovAthI eka jIvane aneka vipurvaNA paNa thAya, te paryavasita. [zaMkA bAhya pudgalo grahaNa karyethI ja uttara vaikriya thAya tevo nizcaya kema karyo? jethI ahIM apariyADtA vaDe te vikrvaNA niSedhI ? samAdhAna-bhagavatI sUtranA vacanathI. - "he bhadaMta ! mahadhika cAvat mahAnubhAga deva, bAhya pudgalo na grahIne eka varNavALA eka rUpane vikurvavA samartha che? he gautama ! A artha samartha nathI, he bhadaMta ! bAhya pudgalo grahIne vikrvavA samartha che ? hA, samartha che." ahIM uttara vaikriya bAhya pudgalanA grahaNathI thAya tema vivakSita che. [19] I maLe - manana karavuM te mana. audAkiAdi zarIra pravRtti vaDe grahaNa karela manodravyanA samudAyanI sahAyathI jIvano je vyApAra. te manoyoga. jenA vaDe manana karAya te mana, manodravya mAtra ja che, te satya Adi bhedathI aneka che, athavA saMjJI jIvonuM asaMkhyAtapaNuM hovAthI asaMkhyAta bhede paNa che, to paNa manana lakSaNapaNe sarva manonuM ekatva hovAthI mana eka che. [20] Caa var3a - bolavuM te vacana. audArika, vaikriya, AhAraka zarIranA vyApAra vaDe gRhIta bhASAdravyanA samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vacanayoga che. te satya Adi aneka bhede che, paNa sarva bhASAnuM vacana sAmAnyamAM aMtargat hovAthI vacana eka ja che. [21] o AvavAvAme - jenA vaDe ekaThuM karAya te kAya-zarIra, teno je vyApAra te kAyavyAyAma. te audArikAdi zarIrayukta AtmAnI vIryapariNati vizeSa che. te audArikAdi bheda vaDe sAta prakAre paNa che. jIvonA anaMtapaNAthI anaMta bhede che, paNa kAyavyAyAmanA samAnapaNAthI eka ja che, je eka jIvane eka samayamAM mana vagerenuM ekapaNuM che, te sUtra vaDe ja vizeSathI kaheze. ahIM sAmAnyanA AzrayathI ja ekapaNAnuM kathana karyu che. [22] 35 - utpAda. te eka samayamAM eka paryAya apekSAe eka che, tenAM eka samayamAM be vagere utpAda thatA nathI athavA utpAda vizeSavALA paryAyanI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [23] vipad - nAza. te utpAda vat che. vikRti Adi vyAkhyAna karI levA. [24] vipadma - vigata eTale marela. f - zarIra. mRtaka zarIra eka che. x - viziSTa utpattinI rIti ke viziSTa zobhA, sAmAnyathI eka che. 40 apekSA sivAya padArthapaNAe utpAda eka che. [25] ti-maraNa pachI manuSyatvAdimAMthI nAkAdimAM javuM te. te eka jIvane eka vakhate eka ja hoya. RjvAdi ke nakAdi gati athavA pudgalanI gati. gamana svarUpa vaDe sarva jIva ane pudgalonI gati eka che. [26] mAgati - AvavuM te. nAkAdithI pAchuM AvavuM te, gativat [27] cyavana - vaimAnika, jyotikonuM maraNa, eka jIvane eka che - 4 - [28] 3papAta - utpanna thavuM te upapAta, deva-nAskono janma. [29] tarka vimarza, avAyathI pahelA ane IhA pachI. prAyaH mAthuM khaMjavALavuM vagere puruSanA dharmo ahIM ghaTe che. - 4 - tenuM ekatva pUrvavat. [30] saMjJA - vyaMjanAvagrahanA uttarakAlamAM thanAra mati vizeSa athavA AhAra, bhaya Adi upAdhivALI cetanA te saMjJA, nAma te saMjJA. [31] mantra - manana karavuM te mati - kaMIka arthanuM jJAna thavAthI sUkSma dharmanI AlocanArUpa buddhi. keTalAMka mati eTale Alocana kahe che. athavA mAnanAra, mAnavA yogya-svIkAra, A artha che. baMnemAM sAmAnyathI ekatva che. [32] aa vizU - vidvAn ke vijJa, samAna bodhapaNAMthI eka che. - 4 - [33] methaLa - pahelA vedanA, sAmAnya karmanA anubhava svarUpa kahI che. ahIM te pIDA svarUpa ja jANavI. te sAmAnyathI eka ja che. - tenuM kAraNa - [34] chevaLa - zarIra ke bIjAnuM khaDgAdithI chedana karavuM te. [35] mevaLa - bhAlAdithI bhedana athavA chedana-karmano sthita ghAta, bhedana te karmano rasaghAta. tenuM ekapaNuM vizeSanI avivakSAthI che. [36] mara - vedanAthI maraNa thAya, tethI maraNa kahe che - chelluM zarIra te aMtima zarIra, temAM thanArI vedanA. - 4 - jene chelluM zarIra che, jemane te aMtima zArIrikA. chellA zarIramAM jIvone eka maraNa che. kemake siddhapaNAmAM punarmaraNano abhAva che. aMtima zarIrI snAtaka thaI mare che tethI- [3] i saMzuddhe - eka saMzuddha - kaSAya rahitatAthI nirmaLa cAstriI. tAtvika pAtranI jema atizayavALA jJAnAdi guNaratnonuM pAtra. - X - [38] i suvaNe - aMtima bhavagrahaNa saMbhava duHkha jene che te eka duHkha. - havA - evuM pAThAMtara che - eka prakAre saMzuddhAdi kathana jene che te. asaMzuddha ke saMzuddhAsaMzuddha nahIM. vyapadezAMtara nimittane kaSAyAdino abhAva che, tethI te eka prakAre nAmavALo thAya. athavA eka prakAre jIvavALo. prANIone ekabhUta-AtmA samAna jANe che. - 4 - 4 - temanA samasvabhAvatva hovAthI jIvanuM ekapaNuM che. athavA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/17 thI 43 A sUtrokta patte zabda bIjA sUtra sAthe paNa saMbaMdha dharAve che. - x - x - x + adharmathI duHkha thAya che, te kahe che- 41 [39] phLA ame - durgatimAM paDatA jIvone dhAraNa kare athavA jIvone sugatimAM sthApe te dharma. - 4 - te dharma zruta ane cAstri svarUpa che. teno pratipakSa te adharma che. adharma viSaya pratijJA ke adharmamAM mukhya je zarIra te adharmapratijJA, te eka che. te ati duHkhanA kAraNa vaDe ekarUpa che. tethI ja kahe che - je kAraNathI te pratijJAno svAmI jIva athavA adharmapratijJa AtmA rAgAdithI bAdhA pAme che - saMkleza pAme che. - 4 - je adharmapratijJA thakI AtmA kaleza pAme che, te eka ja che. tenAthI viparIta kahe che-- [40] rA dharmo - pUrvavat. vizeSa e ke jene jJAnAdi vizeSa utpanna thayela che, te paryavajAta - vizuddha thAya che. - X - paryavone ke pavo vize je prApta thayela che, te paryavayAta athavA parikSA ke parijJAna. tene ke temAM prApta thayela. dharma-adharma pratijJA yogathI thAya, mATe yoga kahe che - [41] I maLe - ityAdi traNa sUtra. temAM mana te manoyoga. je je samayamAM vicArAya che, te te samayamAM kAla vizeSathI eka ja che. vIpsA nirdezathI koI paNa samaye be vagere saMkhyA na saMbhave. jIvonuM eka upayogapaNuM hovAthI mananuM ekapaNuM che. [zaMkA] jIva eka upayogavALo nathI kemake zItauSNa sparzaviSaya saMvedana, baMne ekasAthe anubhavAya che - x - tenuM samAdhAna kare che. zIta ane uSNa baMne upayoga bhinna kALamAM hovA chatAM samaya ane mananI sUkSmatAthI eka sAthe jaNAya che. paNa te yugapat nathI. kahyuM che ke - samayanuM ati sUkSmapaNuM hovAthI bhinna bhinna kALa chatAM eka samayamAM - 4 - alAtacakra mAphaka eka lAge che. jo eka viSayamAM joDAyeluM mana, bIjA viSayano paNa anubhava kare to AgaLa rahela hAthI kema jaNAto nathI. - x - vizeSa sthAnAMtarathI jANavuM. athavA satya, asatya, satyAsatya, vyavahArarUpa cAra manoyogamAMthI koI eka manoyoga ja eka vakhate hoya che. anyonya virodha hovAthI be Adi manoyoga saMbhava nathI. manoyoganA svAmI-deva, asura, manuSya. krIDA kare te devo-vaimAnika, jyotiSka. sura nahIM te asurUbhavanapati ane vyaMtara. manuja a manuSya. temane eka samaye eka mana che. vacanayoga paNa daivAdine eka samaye eka ja hoya che. - x - vacana yoga satya AdimAMthI koI eka ja hoya. - 4 - 4 - kAya vyAyAmakAyayoga, daivAdine eka samaye eka ja hoya. sAta yogamAM koI paNa eka kAyayoga eka samaye hoya che. [zaMkA] AhArakano prayoga kare tyAre audAki zarIra tyAM ja rahela hoya che, ema saMbhaLAya che, tethI eka samaye baMne kAyayoga kema hoya? [samAdhAna] vidhamAna chatAM audAsmi zarIrano vyApAra nathI, AhAraka sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 zarIno ja tyAM vyApAra che, mATe tema thAya. jo audArika zarIra paNa tyAre pravRtti kare to kevali samuddAta - 4 -mAphaka tyAre mizrayogapaNuM thaze. - 4 - 4 - A kAraNathI kAyavyApAra eka ja che. evI rIte vaikriya zarIravALA cakraviidane paNa vaikriyanI pravRtti samaye pravRttirahita audArika zarIra hoya che. - 4 - 4 - kAyayoganA ekapaNAthI audArika kAyayoga vaDe grahaNa karela manodravya ane vAvyanI sahAyatA vaDe thayela jIvanA vyApArarUpapaNAthI manoyoga ane vacanayogano eka kAyayogapUrvakapaNA vaDe paNa pUrve kaheluM ekatva jANavuM. * X >> AjJA vaDe je artha grAhya che, te AjJAthI ja kahevA yogya che. kahevAnI vidhimAM dRSTAMtathI dASyaMtika artha karavo. tethI ulaTI rIte kathana kare to AjJAnI virAdhanA thAya. [zaMkA] ekatvarUpa sAmAnyanA Azraya vaDe ja sUtra bodhaka thaze, to pachI vizeSa vyAkhyAna zA mATe? [samAdhAna] sAmAnyarUpa ekatvane pUrva sUtro vaDe kahevAyela hovAthI prastuta sUtramAM punarukti prasaMgathI sUtramAM levA zabda, samaya zabda nirarthaka thAya, mATe vyAkhyA karavI jarUrI che. 42 A sUtramAM devAdinuM grahaNa viziSTa vaikriyalabdhi saMpannapaNAthI devAdine aneka zarIra racanA hovA chatAM eka samayamAM manoyogAdinuM zarIranI mAphaka anekapaNuM thaze, A mAnyatAnA khaMDana mATe che. nAraka-tiryaMcanA niSedhArthe nathI. [zaMkA] nAka, tiryaMca paNa vaikriyalabdhivALA che. vikurvaNA zarIranA anepaNAnI mAnyatA saMbhave che, mATe tiryaMca ane nAkanuM grahaNa yogya che. [samAdhAna] ahIM devAdinuM je grahaNa che, te ati viziSTa labdhivALA hovAthI zarIronI ati anekatA che, mATe teonuM grahaNa karela che. vaLI mukhyanA grahaNathI sAmAnyanuM grahaNa svataH thAya che. mATe doSa nathI. * x - ahIM mana vagereno krama yathAyoga pradhAnapaNAthI karela che. te pradhAnapaNuM bahu, alpa ane alpatara karmanA kSayopazama janIta lAbhathI che. have kAya vyAyAma [42] i ko ityAdi. utthAna-ceSTA vizeSa, karma-bhramaNAdi kriyA, balazarIrasAmarthya, vIrya-jIva vizeSa zakti, puruSA-abhimAna vizeSa, parAkrama-puruSakArathI niSpAdita kArya. - X - A utthAnAdi vIryaMtarAya karmanA kSaya ane kSayopazamathI thayela jIvanA pariNAma vizeSa che. A utthAnAdi pratyekamAM eka zabda joDavo. vIryAtarAyanA kSaya-kSayopazama vaicitryathI pratyekanuM jaghanyAdi bhede anekapaNuM, chatAM eka samaye jaghanyAdi eka che. - 4 - 4 - parAkramAdithI jJAnAdi mokSamArga prApta karAya che. tethI kahe che - vinaya, abhyutthAna, sAdhu sevAmAM parAkrama karavAthI samyagdarzana tathA dezathI ke sarvathI viratino lAbha thAya che. A kAraNathI jJAnAdinuM nirUpaNa kare che-- I nALe, Adi athavA pUrvokta dharmapratimA te jJAnAdirUpa che--
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/13 thI 43 44 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [43] jenA vaDe, jenAthI ane jemAM artho jaNAya che te jJAna.-jJAna, darzanAvaraNano kSaya ke kSayopazama. je jANavuM te jJAna, jJAnAvaraNa-darzanAvaraNanA kSayAdithI pragaTa thayela AtmAno paryAya vizeSa. sAmAnya-vizeSAtmakamAM vizeSAMza grahaNa karavAmAM catura ane sAmAnya aMzano grahaka, pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra darzanarUpa. te aneka che chatAM bodha sAmAnyathI ke upayoga apekSA vaDe eka che. te kahe che - labdhithI ghaNAM bodha vizeSono eka samaye saMbhava chatAM paNa upayogathI eka ja saMbhave che. kemake jIvano upayoga eka che. zaMkA darzananuM jJAnamAM kathanapaNuM ayukta che, kemake viSayabheda che - sAmAnya grahaNa te darzana, vizeSa grahaNa te jJAna che. [samAdhAna sAmAnya grAhakavathI ihA ane avagraha ja darzana che. vizeSa grAhakathI apAya ane dhAraNArUpa jJAna che. athavA AgamamAM darzana ane jJAna baMne jJAnaprahaNathI gRhIta che - "Abhinibodhika jJAnamAM aThThAvIsa prakRti che." e vacanathI sAmAnyathI darzana paNa jJAnarUpa kahevAmAM virodha nathI. zaMkA have pachInA sUramAM darzana juduM ja kahyuM che, to ahIM jJAna vaDe darzananuM kathana zA mATe? samAdhAna tyAM darzana zraddhAnA arthamAM vivakSita che. jJAnAdi traNa sAthe samyaka zabda joDatAM mokSamArga vivakSita hovAthI zraddhAnA paryAya vaDe ja darzananI sAthe A traNa mokSanA mArgabhUta che. ne saMla - jenA vaDe, jenAthI ke jenAmAM padArtho zraddhArUpa thAya che, te darzana-darzanamohanIyano kSaya ke kSayopazama. athavA daSTi-darzana. te darzana mohanIyanA kSayAdi vaDe pragaTa tava zraddhArUpa Atma pariNAma. te upAdhi bhedathI aneka prakAre che, to paNa zraddhAnuM sAmyatAthI eka che athavA jIvane eka samaye ekano ja bhAva hoya che. avabodhanuM samAnapaNuM chatAM samyakatva te rayi che ane te rucinuM kAraNa te jJAna che. kahyuM che ke - jema avAya-dhAraNArUpa jJAna, avagraha-ihArUpa darzana che, tema tatvacirU5 samyakatva che ane jenA vaDe ruci thAya che. te jJAna che. - ri - mokSAbhilASI jIvo vaDe vidhipUrvaka sevAya te cAri che. athavA jenA vaDe nivRttimAM javAya te yAtri athavA karmonA saMcayane zUnya karavuM, te nirakta nyAyathI cAritra. cAtrimohanIyanA kSayAdithI pragaTa AtmAnA viratirUpa pariNAma te cAri. te have kahevAnAra sAmAyikAdi bhedothI viratirUpa sAmAnyamAM aMtabhavathI ke jIvane eka samaye eka cAtrino ja sabhAva hovAthI cAstri eka che. A jJAnAdino A ja krama che. kemake na jANeluM zraddhAnarUpa na thAya. zraddhA vinA sakhyaNAcaraNa na thAya. jJAnAdi utpatti-vinAza-sthitivALA che. tethI samayanuM nirUpaNa * sUtra-44 thI 46 - [44] samaya eka che..[45] pradeza eka che, paramANu eka che..[46] siddhi eka che, siddha eka che, parinirvANa eka che, parinivRtta eka che. * vivecana-44 thI 46 - [44] samaya-parama viruddha kAla, seMkaDo kamalapatra bhedana ke jIrNavA vidAraNanA daSTAMtathI AgamamAM prasiddha che. te vartamAna svarUpa samaya bhUtakALano nAza ane bhAvikALanI utpattino abhAva hovAthI eka ja che athavA svarUpa vaDe aMzarahita hovAthI samaya eka che. azarahita adhikArI kahe che- [45-4] pAse, [45-4] ne paramANu. prakRSTa-aMzarahita dharma-adharmaAkAza-jIvonA deza-avayavarUpa pradeza eka che. kemake svarUpathI bIjA, trIjA vagere pradezamAM 'deza'nA kathana vaDe pradezapaNAno abhAvapasaMga thaze. paramANu-atyaMta sUkSma te paramANu, dyaNukAdi skaMdhonA kAraNabhUta che. kahyuM che ke - chellAmAM chelluM kAraNa sUkSma ane nitya paramANu che. eka sa-varNa-gaMdhabe sparzavALo che, kAryathI jaNAya che, te paramANu. te svarUpathI eka ja che, ema jo na mAnIe to A paramANu evuM nAma ja nahIM hoya athavA samaya, pradeza ane paramANuM anaMta chatAM paNa tulyarUpanI apekSAe temanuM ekapaNuM che. jema tathAvidha ekava pariNAma vizeSathI paramANuMnuM ekatva che, tema ja anaMta aNumaya skaMdhanuM paNa ekava thAya te darzAvavA bAdaraskaMdha zreSTha pRthvI che [46] 'UT frrddha' jyAM jIvo kRtArtha thAya te siddhi. jo ke te lokanA agrabhAge che, tethI kahyuM che - ahIM zarIra choDIne tyAM jaIne siddha thAya che. to paNa lokAMtanA samIpapaNAthI pApAmArA pRthvI paNa 'siddhi' kahevAya che kahyuM che. * savathisiddha vimAnathI bAra yojana upara siddhi che. jo lokANa ja siddhi hoya to pachI ja kahyuM che - svaccha jalavat varNavALI, gAyanuM dUdha, motInAhAra jevI zveta ityAdi siddhi svarUpa kema ghaTe ? kemake lokANa amUrta che, tethI thatuM prAgabhArA siddhi kahI che. dravyArthatAthI 45 lAkha yojana skaMdha parimANava thakI te eka che. payArthathI anaMta che athavA kRtAryava lokANarUpa athavA aNimA, mahimAdi siddhi che. sAmAnyathI siddhinuM ekatva che. siddhinI pachI siddhanuM varNana kare che - ane siddha - kRtArtha thayA athavA karI na AvavA vaDe je lokANane prApta thayA te siddha athavA jenA baddha karmo baLI gayA che, te nirakatathI siddha - karma prapaMcamukta che. te dravyArthatAthI eka che ane paryAyAthathI anaMtapacayi che. athavA siddhonA anaMtapaNuM chatAM siddhonA sAmAnyavathI ekapaNuM che. athavA karma, zilpa, vidhA Adi bhedo vaDe siddhonuM anekANuM chatAM siddhonuM siddha zabda uccAratvathI sAmya hovAthI ekapaNuM che. karmakSaya siddhano parinirvANarUpa svabhAva che, tethI kahe che r farm - sarvathA sakala karmakRta vikArarahita thavAthI svastha thavuM te parinivaNi, te eka che, teno eka vakhata saMbhava thatAM pharIne abhAva hovAthI, parinivaNi dharmayogI te ja karmakSaya siddha-parinivRta kahevAya che. te batAve che -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1-44 thI 46 46 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 r offbrupa - sarva prakAre zArIki, mAnasika asvAthyathI rahita. tenuM ekatva siddha mAphaka vicAravuM. ATalA sUtro vaDe prAye jIvanA dharmo ekapaNAthI niryA. have jIvane sahAyaka hovAthI pudgalo ane tenA lakSaNarUpa ajIvanA dharmo ane sade Adi sUtrathI dazavAya che. keTalAMka pudgalAdinI sattA anumAnathI jaNAya che ane keTalAMka pudgalonI sattA vyavahArika rUpa pratyakSathI jaNAya che, tethI kahe che * sUra-47 :- [zabdAdi gIza pado che.] zabada, rUpa, gaMdha, rasa, sparza, zubhazaGda, Azubhazabda, surapa, durUpa, dIdha dUra, vRtta, trikoNa, corasa, vistIrNa, parimaMDala, kRSaNa, nIla, lohita, pId, zreta, sugaMdha, dudha, tikata, karka, kaSAya, aMbila, madhura, karkaza cAva4 4 A badhAM pratyeka eka-eka che. * vivecana-47 : ahIM zabdAdi sUtro sugama che. jenA vaDe kahevAya te zabda, te zrobendriyano viSaya che. je jovAya te rU5, te cakSano viSaya che. je suMghAya te gaMdha, ghANano viSaya che, je AsvAdAya te rasa, rasanendriyano viSaya che. je spazaci te sparza, sparzanakaraNa viSaya che. zabdAdinuM ekatva sAmAnyathI che, athavA sajAtIya-vijAtiyanA bhedanI apekSAe ekatva bhAvavuM. zabdanA be bheda che - zubhazabda te manojJa, azubha-amanojJa zabdo. e rIte bIjA paNa zabdo A be bhedamAM aMtabhUta che. e rIte rUpanA viSayamAM surUpathI zukla paryata cauda bhedo che. surUpa te manojJa, viparIta te kurUpa. dIrdha-lAMbu, hrasva-TuMka, vRtAdi pAMca skaMdha saMsthAnanA bheda che. temAM vRtta saMsthAna modaka jevuM che. te pratara ane dhana be bhede che. te pratyeka sama viSama pradezanA avagADharUpa cAra bhede che. bIjA paNa A rIte jANavA. jemAM traNa hAMsa che te saMsa. jenA cAra hAMsa che te cataya. pRthala eTale vistIrNa. bIje ahIM mAyata kahyuM che, te ahIM dIdha, hRsva, pRthala zabdathI vibhAga karI kahyuM che. kemake te Ayatadharmatva che. te Ayata prata-ina-zreNi bhedathI traNa prakAre che. vaLI te sama-viSama pradezathI cha bhede che. AyatanA be bheda dIrdha ane dUravanuM kathana pUrve kahyuM te vRtAdi saMsthAnamAM AyatanI prAyaH vRtti dekhADavA che. te A rIte - dIdhayita staMbha goLa, trikoNa, corasa che ityAdi athavA sUtranI gati vicitra hovAthI Ama kahyuM. parimaMDala saMsthAna valaya AkAre pratara-ghanabhedathI be prakAre che. rUpano bheda te varNa-kRSNAdi pAMca bhede che. paNa haridra kapIzAdayanA varNanA saMsargathI thAya che, mATe te kahyA nathI. gaMdhanA be bheda-sugaMdha, durgadha. temAM je sanmukha kare te sugaMdha, vimukha kare te durgadha. * x -. rasa pAMca prakAre che - temAM kaphanAzaka te tIkho rasa, zaradI dUra kare te kaTa sa, akSaraci aTakAve te kaSAya sa. sAMbhaLavAthI sa Ave te a3. AnaMda-puSTi kare te madhura sa. saMsargathI utpanna lavaNarasa kahela nathI. sparza ATha prakAre che - temAM karkaza te kaThina. cAvat zabdathI mRdu Adi cha bIjA che. temAM mRdu-namanalakSaNa che, guru-adhogamana hetu che, laghu te prAyaH tIkhuM ane udarvagamana hetu che, zIta-ThaMDIthI karAyela staMbhana svabhAvavALo che, uNa-mAdeva pAkane kare che, niSpa-saMyoga thatA te vastune coTe che, rUkSa-coMTato nathI. A rIte pudgala dharmonI ekatA kahI have pudgalothI joDAyela jIvonA apazasta dharmo -18 pApasthAno kahe che * sUtra-48,49 - || [48] prANAtipAta eka che yAvata parigraha eka che. krodha eka che yAvata lobha eka che, rAga eka che, hela eka che cAvatu parasparivAda eka che. aratirati eka che, mAyAmRSA eka che cAvata mizrAdanizalya eka che. [49] prANAtipAta viramaNa eka che cAvata parigraha viramaNa eka che. krodha viveka eka che. cAvata mithyAdarzanazalya viveka eka che. * vivecana-48,49 :| [48] prANo-ucazvAsa Adi, teno prANavALA sAthe viyoga karAvavo te prANAtipAta-hiMsA kahyuM che ke - pAMca indriyo, traNa bala, zvAsocchavAsa, Ayu, bhagavaMte A daza prANo kahyA. teno viyoga karavo te hiMsA. te hiMsA dravya-bhAvathI be bhede che. athavA vinAza, paritApa, saMkleza traNa bhede che. kahyuM che ke - jIvanA paryAyano vinAza, du:khotpAdana, saMkleza A traNa vadha jinezvare kahyA che, tene tajavA prayatna karavo. athavA mana-vacana-kAyA vaDe karavuM-karAvavuM-anumodavuM bhedathI nava prakAre che. krodhAdithI 36 bheda che. kRpA - mithyA, thA - bolavuM te mRSAvAda. te dravya-bhAvathI be bhede che. athavA abhUtodbhAvanAdi bhede cAra prakAre che. jemake abhUtodbhAvana-AtmA sarvagata che, bhUta nilava-AtmA nathI, vavaMtAnyAsa-gAyane ghoDo che tema kahevuM, niMdA-tuM koDhIyo che... atta - svAmI, jIva, tIrthakara, guru vaDe AjJA na apAyela sacitaacita-mizrabhedavALI vastunuM grahaNa te adattAdAna-corI. te vividha upAdhithI aneka prakAre che. strI-puruSa yugalanuM karma te maithuna-abrahma. te mana, vacana, kAyAthI karavuMkarAvavuM-numodavuM e nava bhede, dArika-vaikiya zarIrathI 18 bhede che. * x - je svIkAra karAya te parigraha. te bAhya-atyaMtara bhedathI be prakAre che. temAM bAhya dharmanA sAdhano sivAya dhana-dhAnyAdi aneka prakAre che. AtyaMtara te mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAdAdi aneka bhede che. parigrahaNa ke mUcha. krodha-mAna-mAyA-lobha te kaSAyamohanIya karma pudgalanA udaya vaDe prApta
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-[48,49 jIvapariNAma che. kapAyo anaMtAnubaMdhI bhedathI ke asaMkhyAta adhyavasAya sthAna bhedathI aneka prakAre che... peA - priyano bhAva ke karma te prema-te apragaTa mAyA ane lobha lakSaNa bheda svabhAvarUpa rAga mAtra che. yosa - dveSa athavA dUSaNa te doSa te apragaTa krodha-mAnarUpa aprIti che. khAva - temAM kalaha-kajIyo, abhyAkhyAna-pragaTa khoTuM ALa caDAvavuM, pezunyagupta rIte chatA-achatA doSa pragaTa karavA...paraparivAda-bIjAnuM kharAba bolavuM te...arati-rati:- arati mohanIyajanya citta vikAra-udvega lakSaNa ane tayAvidha AnaMdarUpa te rati. aratirati eka ja vivakSita che, jethI koIka viSayamAM rati, tene ja viSayAMtarathI arati kahe che. - 4 - 4 - - *ka mAyAmosa - / - mAyA eTale kapaTa, mRSA te jUThuM bolavuM. mAyA sahita jUThuM bolavuM te, temAM be doSano yoga che. te mAnamRSA Adi doSanA upalakSaNarUpa che. koI kahe che veSAMtarathI lokone ThagavA te mAyAbhRpA che...prema Adi viSayabhedathI ke adhyavasAya sthAna bhedathI aneka prakAre che. mithyAdarzana-viparIta dRSTi, te ja tomarAdi zalya mAphaka duHkhahetu hovAthI mithyAdarzanazalya che. mithyAdarzana Abhigrahika, anabhigrahika, abhinivezika, anAbhogika, sAMzayika bhedathI pAMca prakAre ane upAdhi bhedathI bahutara bhede che. ukta 18 bhedanuM kramathI anekapaNuM chatAM vadha AdinA sAmyathI ekapaNuM jANavuM. A rIte 18-pApasthAnako kahyA. [49] o pALADavAva maLe - te tenA vipakSanA ekapaNAne kahe che. A sUtro sugama che. viramaLa - te virati, vive - te tyAga. pudgalasahita jIvadravyanA dharmonuM ekapaNuM kahyuM. have teno dharma hovAthI kALanA sthitirUpapaNAe tenA vizeSa evA utsarpiNI Adi kahe che-- * sUtra-50 : avasarpiNI eka che susamasusamA eka che sAvat dusamAmA eka che. utsarpiNI eka che. dUramAmadUrAmA eka che. yAvat surasamasusamA eka che. * vivecana-50 : kAla kema jaNAya che ? te kahe che - bakula, caMpaka, azokAdi vRkSomAM puSpo AvavAnA niyamA dekhAvAthI, niyAmaka kALa che. temAM avasarpiNI te ghaTatA AkathI ke AyuSya, zarIra Adi bhAvone ghaTADe che. te daza koDAkoDI sAgaropama kALa vizeSa che. sArAmAM sAro, atyaMta sukharUpa te pahelo Aro. hAninA svarUpa vaDe tenuM ekatva hovAthI ekapaNuM che. ema badhe jANavuM. thAvat zabda maryAdA batAve che, te sthAnAMtare prasiddha che, tyAMthI jANavuM te 'dusamadusama' sudhI kahevuM. sUtra lAghavArthe A atideza che. - 4 - - 'eka' zabda badhe joDavo jemake - sukamA, nAnusamavusamAM Adi tenuM svarUpa zabdAnusArathI jANavuM. tenuM pramANa kramazaH pahelA traNa ArAmAM cAra, traNa, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 be koDAkoDI sAgaropama che, cothAnuM 42,000 varSa nyUna eka koDAkoDI sAgaropama che, chellA benuM pratyekanuM 21-21 hajAra varSa che. vaLI ArAnI apekSAe je vRddhi pAme te athavA bhAvo, AyuSyAdinI vRddhi karAve te utsarpiNI, kAlamAna avasarpiNI mujaba, atyaMta duHkharUpa te dusamadusamA nAme pahelo Aro, yAvat thI aa dusamA, aa vusamasusamAM ityAdi pATha jANavo. kAlamAna pUrvokta, mAtra ulaTAkrame jANavuM. jIva, pudgala, kAlalakSaNa dravyanI vividha dharmavizeSathI ekatva prarUpaNA karI, have saMsArI mukta jIva ane pudgaladravya vizeSonA tathA nAka ane paramANu AdinA samudAyarUpa dharmanI - 4 - 4 - vargaNAne kahe che. * sUtra-51 nairayikonI vargaNA eka che, asukumAronI vargaNA eka che, e rIte covIza daMDaka yAvat vaimAnikonI vargaNA eka che. bhavasiddhika, abhavasiddhika, bhavasiddhika nairayika, abhavasiddhika naiyika yAvat - e rIte bhavasiddhika vaimAnika, abhavasiddhika vaimAnika te pratyekanI vargaNA eka-eka che. samyagdaSTio, mithyArdaSTio, mizraSTio, samyagdaSTi nairayiko, mithyArdaSTi nairayiko e pramANe yAvat stanita kumAro e pratyekanI vargaNA eka-eka che. mithyArdaSTi pRthvIkAyikonI vargaNA eka che. e rIte yAvat vanaspatikAyikonI vargaNA eka che. samyagdaSTi beindriyonI vaNA eka che, mithyASTi beindriyonI vargaNA eka che, e rIte teindriya, urindriyonI paNa jANavI. bAkInAnI nairayikavat yAvat mizraSTi vaimAnikonI vargaNA eka che. kRSNapAkSika jIvo, zuklapAkSika jIvo, kRSNapAkSika nairayika, zukalapAkSika nairayikanI pratyekanI eka-eka vaNA che. evI rIte covIze daMDako kahevA. kRSNavezyAnI, nIlalezyAnI cAvat zukalalezyAnI pratyekanI vargaNA ekaeka che. kRSNavezyAvALA nairayiko yAvat kApotalezyAvALA nairayikonI vargaNA eka che, e rIte jeTalI jenI lephsAo te kahe che- bhavanapati, vANavyaMtara, pRthvI-u-vanaspatikAyikone pahelI cAra vaizyA che. teu-vAyu, be-traNa-cAra indriyone pahelI traNa lezyA che, paMcendriya tiryaMcayoniko ane manuSyone cha lezmA che, jyotikone eka tejovezyA che, vaimAnikone uparanI traNa leA che. kRSNalezyAvALA bhavasiddhikonI eka vaNA che, e pramANe cha e lephsAmAM be-be pado kahevA. kRSNalezyAvALA bhavasiddhika nairayiko ane kRSNa vezyAvALA abhavasiddhika nairayikonI eka-eka vargA che. e rIte jenI jeTalI lephsAo hoya tenI teTalI kahevI yAvat vaimAnikonI. kRSNavezvika samyagdaSTi, kRSNalezyika mithyArdaSTi, kRSNaleki mizradaSTi
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 te pratyekanI eka-eka varmA che, evI rIte cha e lesthAne vize yAvatu vaimAnika jenI jeTalI daSTi. kRSNalezyika kRSNapAkSiko, kRSNalezyika zukalapAkSikonI eka-eka vaNA che. yAvatu vaimAnika nI jeTalI vezyAo. A pramANe ATha pada vaDe covIze daMDaka jANavA. tIrtha siddhonI vaNA eka che, e rIte yAvatu eka siddhonI varSA eka che. prathama samaya siddhonI yAvata anaMta samayasiddhonI vagaNA eka-eka che. paramANu yugalonI yAvatu anaMtapadezika skaMdhonI vaMA eka-eka che. eka pradezAvagADha pugalo cAvata asaMkhyAta pradezAvagADha yugalonI pratyekanI vagA eka-eka che. eka samaya sthitika cAva4 asaMkhyAta samaya sthitika pratyeka yugalonI vaMA eka eka che. ekaguNa kALA yAvat asaMkhyAta guNa kALA vaNavALA pratyeka yugalonI vagaNA eka eka che. A pramANe varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI varSA kahevI, te yAvat anaMtaguNa sUkSa sAIvALa yugalonI vINA eka che. jaghanya-utkRSTaAjaghanyotkRSTa pratyeka kaMdhonI vaMNA eka-eka che. e rIte jaghanyautkRSTa-madayama avagAhanAvALA skaMdhonI pratyekanI vaMNA eka-eka che. jaghanya-utkRSTa-madhyama sthitivALA pratyeka skaMdhonI vagaNA eka-eka che. jaghanya-uda-madhyama guNa kALA vaNavALA pratyeka kaMdhonI vaNA ekaeka che. e rIte cAvatuM varNa, gaMdha, sa, spazanI vagA eka-eka kahevI cAvat madhyama guNa hRkSa sparzavALA pudgalonI vINA eka che. * vivecana-pa1 : navA - jenAthI icchita phaLarUpa karma nIkaLI gayuM che te niraya-narakAvAsa, temAM utpanna te nairayika - kliSTa jIva vizeSa. teo pRthvI, prataTa, nakAvAsa, sthiti, bhavyavAdi bhedathI anekavidha che, te sarvenI vaNA varga samudAyarUpa che. sarvatra nArakavAdi paryAya sAmyatAthI ekatva che. tathA asuro, te navayauvanatAthI kumAra mAphaka kumAra hovAthI asurakumAro, teonI vagaNA eka che. covIza pada vaDe baMdhAyela je daMDaka eTale vAkya paddhati te covIza daMDaka che, te ahIM kahevA yogya che, te A che- nairayikono-1, asuradinA-10, pRthvI AdinA-5, beindriyAdi tiryacanA-4, manuSyano-1, vyaMtano-1, jayotikano-1, vaimAnikano-1, ema covIza daMDaka kahyA che. bhavanapati daza prakAre - asura, nAga, suvarNa, vidhuta, agni, dvIpa, udadhi, dizi, pavana ane svanita. A krame sUtro kahevAya cAvat covIzamo daMDaka eka vaimAnika parvatanI vargaNA che. zaMkA-nAskonuM astitatva ja du:sAdhya che, to tenA dharmarUpa vargaNAnuM eka ke anekapaNuM kyAMthI hoya? kemake sAdhaka pramANa abhAve nAka nathI. [54] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 samAdhAna-tame kahela hetu asiddha che, kemake tenuM sAdhaka anumAna che.-te A rIta - prakRSNa pApakarma phaLane vidhamAna bhogavanAra che. pucakarmanA phaLa jema karmanuM phaLa hovAthI. tiryaca, manuSya prakRTa pApaphaLa bhoktA nathI kemake audArika zarIrIne utkRSTa pApala bhogavavuM, viziSTa devajanmanA kAraNabhUta prakRSTa punyaphaLa mAphaka azakya che. kahyuM che ke jema avazeSa-pApakala bhoktA tiryaca, manuSyo pratyA che, tema prakRSTa pApa phaLa bhoktA koI cokkasa che ane te nArako che, ema svIkAravuM joIe. [zaMkA ati du:khI tiryaca, manuSyo ja utkRSTa pApa phala bhoktA hovAthI temane ja nAsko mAnavA joIe. [samAdhAna-] naka bhUmi jevuM prakRSTa du:kha tiryaca, manuSyone na hoya. devanA utkRSTa sukha mAphaka tirthaya, manuSyone jema utkRSTa sukha nathI tema du:kha paNa utkRSTa nathI. zaMkA-devo paNa che ke nahIM e saMdeha hovAthI temanuM daSTAMta khoTuM che. samAdhAna-deva e sArthaka pada che, ghaTanI jema vyutpattivALuM che, tethI devo che tema mAnavuM. [zaMkA manuSyamAM guNa-traddhi saMpanna arthavatu devapada thaze, tethI vivalita devapada siddha nahIM thAya. simAdhAna] A nara vizeSanuM devatva che te aupacAki che ane satya arcanI siddhithI upasAra thAya che. jema svAbhAvika siMhano sabhAva hoya to mANavakamAM siMhano upacAra thAya. - X - X * devo vize saMdeha karavo yogya nathI. kemake caMdrAdi vimAno pratyakSa che. vaLI tenAthI jagatane upaghAta ane anugraha karAyela che. [zaMkA caMdrAdi devo tame kaho cho, te Alaya mAtra che, paNa devo nathI. jema zUnya nagaranA gRho kevala sthAna mAtra che. tema caMdrAdi vimAno sthAna mAtra che. [samAdhAna] nivAsa sthAna nitya zUnya nathI, tema devo che. *x - te devonA asusadi bheda Akhta vayanothI jANavA. [zaMkA-pRthvI-adu-vAyu-vanaspatine jIva kema mAnavA? kemake temanAmAM ucchavAsAdi dharmo pratIta nathI. [samAdhAna te AMvacana ane anumAnathI pratIta che. temAM A sUtra te Aptavacana che ane anumAna-vanaspati, pasvALA, lavaNa, pathara Adi potapotAnA sthAnamAM vartatA samAnajAtiya aMkurono sabhAva hovAthI - 4 - jIvasahita che. * x* ahIM 'samAnajAtiya'nuM grahaNa che, te "zRMga-kura' niSedhArtha che. * * * tathA pRthvI khodatA nIkaLatuM jaLa deDakA mAphaka jIvasahita che athavA AkAza saMbaMdhI pANI, AkAzathI paDatA maca mAphaka sajIva che. * X * vAya bIjAnI preraNA hita virya aniyamita dizAmAM gAya mAphaka gati karavAthI jIvasahita che. 'apaprerita' zabda grahaNa TekA Adi vyabhicAra doSanA parihArArthe che. "tiryaka' zabdathI urdhvagati dhUma, 'aniyamita' grahaNathI niyamita gati paramANu doSano parihAra che tathA 'agni', AhAra grahaNathI agninI vRddhino sAkSAtkAra thavAthI ane vikAranuM puruSa mAphaka pratyakSa hovAthI jIva sahita che. athavA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/pa1 pRthvI-pANI-agni-vAya vAdaLA AdinA vikArarahita mUd jAtiyatvathI gAya AdinA zarIranI jema jIvanA zarIro che, vAdaLAdi vikAro mUdjAtiyata hovA chatAM te jIvanA zarIro nathI te doSanA parihAra mATe hetumAM abhAdivikAravarjita vizeSaNa mUkyuM. kahyuM che ke- * * * pRthvI Adi zastrahita hoya to nirjIva, anyathA sajIva che. have vanaspatinuM vizeSathI sacetanava kahe che : janma, jarA, jIvana, maraNa, saMrohaNa, AhAra, dohada, roga ane cikitsA vaDe strInI mAphaka vRkSo cetana sahita che. rIsAmaNI Adi vanaspati, kIDAdi mAphaka sparza mAtrathI saMkocAya che. he vyaktI tuM jANe ke velaDI Adi svarakSaNa mATe vADa para Azraya mATe caDe che. zamI Adi vRkSo, nidrA-jAgavuM-saMkoyAdi pAme che, ema svIkArela che, bakula, caMpakAdi zabdAdi viSayathI sAkSAtkAra pAme che. 'UT Pvasa' bhaviSyakALamAM thanArI siddhi nivRtti jeone che te bhavasiddhika-bhavyo che, tenAthI viparIta te abhavasiddhika-abhavya che. [zaMkA jIvapaNuM samAna chatAM bhavya-abhayamAM zo bheda che? svabhAvathI bheda che, dravyavathI jIvaAkAzanI samAnatA che, paNa svabhAvathI bheda che. jIva ane AkAzanuM dravyava, satva, prameyavAdipaNe tuca chatAM svabhAvathI bheda che - ajIva, jIva mAphaka che, tema bhavyaabhavyano svabhAva bheda che. * x - I HAkriyA - samyam - aviparIta, daiSTi-darzana. jemane tavonI ruci che te samyagadaSTi jIvo, mithyAtva mohanIyanA kSaya, kSayopazama, upazamathI thAya che. tathA mithyA-vipayaravALI, tIrthakara vaDe kahevAyela padArthamAM jemanI zraddhArahita daiSTi che, te mithyAdeSTi jIvo, mithyAtva mohanIyanA udayathI jInavananI aracivALA che. kahyuM che ke sUtrokata eka akSara paNa na rucavAthI manuSya mithyAdaiSTi thAya che. tIrthakara ukta sUtra temane apamANa che. tayA jemanI samyaka - mithyA dRSTi che te mizradaiSTi jIvo jinokta bhAvo pati udAsIna hoya che. A gaMbhIra saMsArasamudra maNe vartato jIva anAbhoga - 1 - yathApravRtti karaNa vaDe prApta thayela aMtaH koDAkoDI sAgaropamAM sthitika mithyAtva vedanIya karmanI sthitine aMtarmuhUrta udaya kSaNathI oLaMgI apUrvakaraNa ane anivRttikaraNanI saMjJAvALA vizuddha vizeSo vaDe aMtarmuhUrta kAlaramANa aMtaHkaraNa kare che. te karavAthI karmanI be sthiti thAya che aMtakaraNanI nIcenI prathama sthiti aMtarmuhUrta mAtra che, tenI uparanI bAkInI sthiti te bIjI sthiti. tyAM prathama sthitimAM mithyAtvanA dalikonA vedanathI A jIva mithyAdeSTi che, te jIva aMtarmuharta vaDe te prathama sthiti nAza thatAM mithyAtva dalika vedanA abhAvathI aMtakaraNanA prathama samaye te aupazamika samyakatvane pAme che. * x - mithyAtva mohanIyanA karmanA vedanarU5 apti. aMtakaraNane prApta thaIne TharI jAya che. te pathamika samyakatvane pAmIne darzana-mohanIyarUpa azuddha karma traNa prakAre thAya sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 azuddha, ardhavizuddha, vizuddha. te traNa puMja madhye jyAre ardha vizuddhapuMja udaya thAya tyAre tenA udayavalathI jIvane arihaMte kahela tatvonuM zraddhAnuM ardhavizuddha rUpe thAya che, tyAre mizra zraddhAcI aMtarmuhUrta te jIva mizrardaSTi thAya che. pachI vaya samyakatva ke mithyAtva jjane pAme che. sakhyaNa-mithyA-mizradaSTi vaDe vizeSita anya daMDaka kahyo. temAM nAka, asurAdi 11-padone vize traNa daiSTi che. tethI kahyuM ke - pRthvI Adi pAMca daMDakamAM eka mithyAdaiSTi ja che. te kAraNathI pRthvI Adi mithyAtvathI upadezAya che. kahyuM che - caude guNasthAnakavALA trasa jIvo che, sthAvaro mithyArdaSTi ja che. beindriyAdine mizradRSTi nathI, kemake saMjJIne ja teno sadbhAva che. tethI temane samyagurdaSTi, mithyASTipaNAe ja vyapadeza karAya che. e rIte traNa-cAra indriyavALAne beindriya mAphaka vargaNA rokatva kahevuM. paMcendriya tiryaca- Adi pAMca daMDakomAM darzana traNa paNa che, tethI tenuM traNa prakAre kathana che. A kAraNathI ja kahyuM. mA ne. - X - X - - have kRSNapAkSika, zulapAkSikanAM lakSaNa kahe che - je jIvone apAddha pagala parAvarta saMsAra bAkI hoya te nizcayathI zuklapAkSika che, jemane tethI adhika saMsAra hoya te kRSNapAkSika che. A cotho daMDaka che. TI #phlesana. jenAthI jIva karmanI sAthe coTe te legyA. kahyuM che - cimakAryamAM zleSanI jema karmabaMdhanI sthitine kasnArI A vezyAo che. tathA kRNAdi dravyanI sahAyatAthI sphaTika jevo je AtmAno pariNAma, temAM A legyA zabda joDAya che A leNyA yoganI pariNatipatnathI ane yoga zarIra nAmakarmanI pariNati vizeSa hovAthI zarIra nAmakarma pariNatirUpa che. prajJApanA vRttikartA kahe che. - yoganA pariNAma te lezyA. Ama kema kahyuM? je hetathI sayogI kevalI zukala leyAnA pariNAma vaDe viyarIne zeSa tad rahetA yoganirodha kare che, tethI ayogId, alezyatva pAme che. A kAraNathI yoganA pariNAma te vezyA. te yoga zarIranAmakarmanI pariNati vizeSa che, tethI kahyuM che - karma ja kAmaNa ane anya zarIronuM kAraNa che tethI audAki zarIyukta AtmAnI vIrya pariNati vizeSa te kAyayoga che. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranA vyApAsthI grahaNa karela vAdravya samUhanI sahAyatAthI jIvano vyApAra te vAgayoga. dArika zarIra vyApArathI gRhIta manodravya samUhanI sahAyatAthI je jIva vyApAra te manoyoga. tethI jema kAyAdi karaNayukta AtmAnI vIrya pariNati yoga kahevAya, tema vezyA paNa AtmAnI vIrya pariNatirUpa che. anya AcArya kahe che - karmano je sa te lezyA. te dravya-bhAvathI be prakAre che. kRSNAdi dravyo te dravya lezyA. bhAvalezyA te kRNAdi dravyothI utpanna jIvanA pariNAma. A lephsA cha prakAre che, tenuM svarUpa jAMbUnA phaLane khAnAra che puruSa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 ke grAmaghAtaka cha puruSa daSTAMte jANavuM. lezyAnA sUtro sugama che. vizeSa e ke - kRSNa varNa dravyasahAyatAthI utpanna azubha pariNAmarUpa lezyA, jemane che te kRNAlezyaka. A rIte bAkInA pado jANavA. vizeSa e ke - nIla lephsA kaMIka suMdara rUpavALI che, A rIte A ja krama vaDe - x - traNa sUtro jANavA. temAM kabUtaranA varNa vaDe samAna dhUma dravyonI sahAyatAthI utpanna te kApota lezyA, kaMIka zubhatara che. teja-agninI jvALA jevA varNavALIlAla dravyanI sahAyatAthI utpanna te tejalezyA, zubha svabhAvavALI che. padAgarbha varNaLALA pILA dravyonI sahAyatAthI utpanna te pAlezyA zubhatara che. zukla varNavALA dravyothI utpanna te zukla lezyA ati zubha che. A vezyAonuM vizeSa svarUpa lezyA adhyayanathI jANavuM. nAkonI jema je asurAdinI jeTalI vezyAo che, tenA kathanathI tenI vargaNAnuM ekatva jANavuM. dhavane - Adi sUga vaDe te vaizyAnA pariNAmo kahetA saMgrahaNI gAthA naskone vize kRSNa, nIla, kApota e traNa legyA che, bIjI narakamAM kApotA ane nIla glezyA che, pAMcamI narakamAM nIla ane kRSNa vezyA che. bhavanapati ane vyaMtarane kRNAdi cAra, jyotika-saudharma-izAnamAM eka tejolezyA, sanatu kumAramAhendra-brAhmaloke pakAlezyA, tethI uparanAne zukla leDyA che. bAdara pRthvI, pANI ane pratyeka vanaspatimAM kRNAdi cAra vezyA, garbhaji ci ane manuSyane cha leyA ane bAkInAne praNa lehyA che. A sAmAnya lecchAdaMDaka kahyo. e ja bhavya-abhavyanA vizeSaNathI anya daMDaka che. * x ". A rIte kRSNa legyAnI jema kRNAdi cha mAM, anyathA nIla Adi pAMcamAM kathana karavA yogya thaze. bhavya-abhavya lakSaNA baLe pada dareka legyA pratye kahevA. jemake IT nInataisI javasiddhithart affTUTI Adi. vezyAdaMDakamAM ja darzanamaya vizeSita anya daMDaka che - UTT UrnasAi vAiifSa - Adi. je nAkIne jeTalI dRSTi-samyakavAdi che, tene teTalI dRSTi kahevI. temAM ekendriyone mithyAtva ja che, vilendriyane samyakatva ane mithyAtva che ane zeSa daMDakamAM traNe deSTio hoya che. lecchA daMDaka ja kRSNa-zukla pakSa viziSTa anya daMDaka che. ITI #vphlesAI virAyA - Adi. havenA ATha pada vaDe covIse daMDakamAM eka-eka vaMNA kahevI. te ATha pada A che - ogha, bhavyAdi, darzana, pakSa, lezyA, bhathaviziSTa, darzanaviziSTa ane pakSaviziSTa lezyAvALA vargaNA jANavI. have siddhavargaNA kahe che - siddho be bhede1-anaMtara siddha, rUparaMpara siddha. temAM anaMtara siddho paMdara bhede che, tenI vargaNAnuM ekava kahe che. taltha ityAdi vaDe. temAM jenA vaDe tarAya te tIrtha, dravyathI nadI Adino sama bhUmibhAga ke bhautAdi pravacana. tenA pradhAnapaNAthI dravyatIrthatA che. bhAvathI taraNIya saMsAsAgarane dravyatIrtha vaDe taravuM azakaya che. temaja sAvadha 54 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 hovAthI apadhAna che. bhAvatIrtha te saMgha che, je kAraNathI jJAnAdi bhAva vaDe tenA vipakSa bhUta ajJAnAdi ane saMsAcI tAre che. athavA krodhAgnidAhano upazama, lobhatRSNA nirasa ane karmamala dUra karavArUpa traNa lakSaNomAM athavA jJAnAdi lakSaNamAM traNa arthamAM je rahe che te bisthane prAkRtamAM tIrtha kahe che. -x * tIrtha te saMgha, saMgha te tIrtha. ahIM teno vizeSaNa-vizeSya saMbaMdha che. * x * ahIM artha zabda phalavAcaka che athavA jJAnAdi traNa aryo che jene te vyartha [tIrtha kahyuM che. ke - x * ahIM artha zabda vastuno paryAyavAcI che, te tIrthanA samyagdarzanAdi traNa aryo che. te tIrtha hoya tyAre RSabhasena gaNadhAdi mAphaka jeo siddha thayA che, te tIrtha siddha, teonI vaMNA eka che. matIrtha - tIcAramAM sAdhuonA abhAvakALamAM jAtismaraNAdi vaDe jemaNe mokSa prApta karyo che, te maradevI mAphaka atIrtha siddha che. a zabdathI in tityAra vidvAna vayaTT ityAdi jANavuM. ukta lakSaNavALA tIrthane anukUlapaNAthI, hetupaNAthI ke svabhAvapaNAthI je kare te tIrthakara che. kahyuM che ke - Anulomya, hetu, taravabhAvatvathI je bhAvatIne kare che . prakAze che te hita karanAra tIrthakaro che, tIrthakararUpe siddha thAya te "RSabha Adi mAphaka tIrthakara siddha kahevAya che, teonI eka vaMNA che. atIrthakara siddho-sAmAnya kevalI thaI je siddha thAya te gautamAdi, svayaM tatvane jANe te svayaMbhuddha thaIne siddha thAya, anityAdi bhAvanA kAraNathI koI eka padArtha nimite-jemake vRSabha, joIne paramArtha jANanArA te pratyekabuddha thaI siddha thAya te pratyeka buddhonI vargaNA eka che. svayaMbuddha ane pratyeka buddhone bodhi, upAdhi, zruta, liMgathI bheda che. svayaMbuddhone bAhya nimita vinA bodhi prApta thAya, pratyeka buddhone tenI apekSAe, jema kaThaMDu Adine thaI. svayaMbhuddhone patra, pAsa baMdha, pAtrasthApana, pAgakesarikA, palA, jasmANa, gucchA, pAtraniryoga, traNa vastro, joharaNa ane muhapati e bAra upadhi hoya che, pratyekabuddhone nava upadhi hoya che. svayaMbuddhane pUrvabhave bhaNela zrutano niyama nathI, pratyekabuddhane niyamo pUrve zrutAbhyAsa hoya. svayaMbhuddhone muniveza AcArya samIpe paNa hoya jyAre pratyekabuddhone te devatA Ape che. buddhabodhita - AcAryAdi vaDe bodha pAmIne siddha thAya te buddhabodhita siddha. temanI eka vargaNA che. ukta siddho strI-puruSa ke napuMsakaliMga hoya che. teo joharaNAdi apekSAe svaliMgasiddha ke parivrAjakAdi veze anyaliMgasiddha thAya ke maradevI mA gRhiliMge siddha thAya. eka samaye eka-eka siddha thAya te eka siddha ane eka samaye be thI 108 sudhI siddha thAya te aneka siddha. te badhAMnI [pratyekanI]. eka eka vargaNA che. aneka samaya siddhanI prarUpaNA gAvAnuM vivaraNa-jyAre eka samaye ekathI mAMDIne utkRSTa 32-sudhI siddha thAya tyAre bIjA samaye paNa 32-e rIte satata ATha
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/51 samaya sudhI 32-siddha thAya che, pachI avazya AMtaru paDe che, vaLI jyAre eka samayamAM 33 thI 48 paryata siddha thAya tyAre niraMtara sAta samaya sudhI siddha thAya pachI cokkasa AMtaru paDe. e rIte jyAre 49 thI 60 sudhI eka samaye siddha thAya tyAre niraMtara cha samaya sudhI siddha thAya pachI avazya samayAdi AMtara paDe. e rIte anyatra paNa yojavuM cAvatu jo eka samaye 108 siddha thAya to avazya samayAdi AMtara paDe. bIjA AcAryo kahe che - jo ATha samaya niraMtara siddha thAya to pahelA samaye jaghanyathI eka utkRSTathI 32, bIjA samaye jaghanyathI eka, utkRSTathI 48 siddha thAya e rIte badhe jaghanyathI eka, utkRSTathI 32 Adi kahevA. A rIte bhUtabhAvarUpa samIpa saMbaMdha vaDe tIyadi bhede 15 prakAranA anaMtara siddhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahevuM. have paraMpara siddho - kahe che. - temAM prathama samaya siddha Adi 13 sUtro che. prathama samayamAM siddha nahIM te prathamasamaya siddha, siddhava bIjA samayavartInI eka vargaNA che vAva be-traNacAra-pAMca-cha-sAta-ATha-nava-daza-saMkhejaasaMkhejja samaya siddha ema jANavuM. temAM traNa samayAdimAM dvisaMmayasiddhAdi kahevA athavA sAmAnyathI aprathamasamayasiddha nAma vizeSathI dvisamayasiddha nAma kahevAya che. A kAraNathI temanI vargaNA eka che. kayAMka "prathama samaya siddha" evo pATha che. tyAM anaMtara-paraMpara samaya siddha bheda na kahIne prathama samaya siddhane anaMtarasamaya siddha che ema vyAkhyA karavI. bAkI cayAgruta kahevuM. ahIMthI dravya-kSetra-kALa-bhAva AzrIne pudgala vagaNA ekava vicArAya che - pUraNa, galana svabhAvavALA e pudgalo, te skaMdho paNa hoya mATe kaMIka vizeSa kahe che . paramANu eTale nipradeza pudgalonI eka vargaNA. purva zabdathI dvipadezakaMdha, traNathI daza-saMveya-asaMkhyaya pradeza kahevA. dravyathI padgalo vicAryA, have phonathI vicAre che. eka pradeza phogane avagAhIne rahelA pudgala te eka pradezAvagADha, tenI eka vargaNA ane te paramANu Adi anaMta prAdezika skaMdha paryata hoya. dravyanA pariNAmanuM aciMtyapaNuM hovAthI, -x - cAvat pudgalonuM anaMtapadezaprAhitva nathI kemake loka pramANarUpa avagAha phonanuM paNa asaMkhyaya pradezapaNuM che. have kAlathI kahe che - eka samaya sthiti. paramANuva AdithI eka pradeza avagADhAdivathI ekaguNa kAladiva vaDe eka samaya sudhI jenI sthiti che te ekasamaya sthitikanI vargaNA eka che. ahIM anaMta samaya sthitika pagalonA abhAvathI asaMkhyAta samaya sthitika kahyA che. have bhAvathI pudgalo kahe che - ekathI gaNavuM te eka guNa. eka guNa kALo varNa che, te eka guNa kALA. eka guNathI taratamatA vaDe kRNatara, kRNatama Adi sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAvonI pahelAM ukarSanI pravRtti thAya teonI vaMNA eka che. evI rIte sarve bhAvasUtro 260 pramANavALA kahevA. kRSNavarNAdi vIza bhAvone tera vaDe guNavAthI te thAya. have prakAratI jaghanyAdi bheda bhinna dravyAdi viziSTa skaMdhonI vargaNAnuM ekapaNuM kahe che sarvathI aA pradezo-paramANu jeone che, te jaghanya pradezika, be aNu Adino samudAya te skaMdha, teonI utkRSTa saMkhyAvALA anaMta aNu jeone che te utkRSTa pradezika, teonI vargaNA eka che. je jaghanya ke utkRSTa nathI te ajaghanyotkRSTamadhyama pradezo che, te jemane che te ajaghanyotkRSTa pradezika temanI eka vargaNA che. teonuM anaMta vagaNApaNuM hovA chatAM ajaghanyotkarSa zabdanA vyayadezyatvathI eka vargaNAtva jANavuM. jemAM je rahe te avagAhanatA-kSepadezarUpa, te jaghanya avagAhanA jeone che, te jaghanyAvagAhanakA athatu eka pradezAvagADhAnI vaMNA eka che. utkRSTa avagAhanako - asaMkhyAta pradezAvagaDhonI vargINA coka che, madhyama-avagAhanakosaMkhyAta asaMkhyAta pradezAvagADhonI vaMNA eka che. samayanI apekSAe jaghanya saMkhyAvALI sthiti jemanI che, te jaghanya sthitikAeka samaya sthitikA che, temanI vargaNA eka che. samaya apekSAthI utkRSTa sthitikAasaMkhyAta samaya sthitivALAnI vargaNA eka che jaghanya saMkhyA vizeSathI eka vaDe gaNavuM te eka guNa kALo varNa jemane che, te jaghanya guNa kALA varNavALA skaMdhonI vargaNA eka che. e rIte utkRSTa guNa kALA-anaMtaguNakALA Adi jANavuM. A rIte bhAvasaMgo paNa 60-jANavA. sAmAnya skaMdha vaMNA ekava adhikArathI madhyamapradeza viziSTa madhyamapadezAvagADha skaMdha vizeSatuM ekapaNuM kahe che * sUp-para thI pa6 [5] badhAM dvIpa-samudro maLe jaMbUdvIpa dvIpa che, cAvatu parikSepathI 3,16,27 yojana, 3-gAu, rara8rdhanuSa ane 1all gulathI kaMIka adhika che. [53] zramaNa bhagavaMta mahAvIra avasarpiNImAM 24 tIrthakaromAM chellA tIrthakara ekalA siddha, buddha, mukta rAvata sarva duHkhathI rahita thayA. [54] anuttara vimAnanA devonI kAyA eka hAtha udad-uccatvathI kahI che... [55] AdracitrA-svAti traNe nAmano eka-eka tAro kahela che..[5] eka pradezAvagADha pugalo anaMta che, eka samaya sthitika eka guNa kALA pudgala anaMta kahyA che - yAvat - guNa hRkSa sparzavALA pudgalo anaMta che. * vivecana-para thI pa6 : [] jaMbU nAmaka vRkSa vizeSathI oLakhAto dvIpa te jaMbudvIpa. e nAma sAmAnya che. cAvat zabdathI sUtra A pramANe jovuM - savavyaMtara, sarvathI laghu, vRd,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/para thI pa6 telanA pUDalAnA AkAravALo, eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo, 3,16,227 yojana, traNa koza, 28 dhanuSa, 1all aMgulathI kaMIka adhika paridhivALo jaMbUdvIpa eka ja che, bIjA vizeSaNo yukta aneka jaMbUdvIpa che. have tenA prarUpakane kahe che- [53] ivana - asahAya, Ano siddha Adi sAthe saMbaMdha che, je tapazcaryA kare te zramaNa. mA - samagra aizayAdi lakSaNa. kahyuM che . samagra aizvarya, rUpa, yaza, lakSmI, dharma ane prayatna A cha arthamAM mana zabda che. te jenAmAM che te bhagavAna. vizeSathI mokSa prati jAya che ane prANIne prere che. athavA karmone dUra kare che athavA vAta - rAgAdi zatruo prati parAkrama kare te vIra. nikitathI vIra zabda che. kahyuM che . je karmane vidAre che, tapa vaDe zobhe che, tapa ane vIrya vaDe cukata che, te kAraNathI te vIra kahevAya che. vIranI apekSAe mahAna te mahAvIra che. kahyuM che ke - traNa bhuvanamAM vikhyAta yazavALA hovAthI mahAyazA, kaSAyAdi zatru sainyanA parAjayathI vikrAMta te vIra ityAdi pUrvavatuM. A avasarpiNImAM covIza tIrthakarone vize chellA tIrthakara, siddhi - kRtArtha thayA, yuddha - kevalajJAna vaDe jANavA yogyane jANanAra, muvata - karmothI mUkAyela, cAvatu - zabdathI jeNe bhavano aMta karyo che te aMtakRta. nivRtta - karmakRta vikAranA virahathI svastha thayela. zuM prApta kare che ? - zarIrAdinA sarve du:kho jenA nAza thayA che te sarva du:khapakSINa athavA prahIna. * x * x * ahIM tIrthakaromAM mahAvIranuM ja mokSagamanamAM ekapaNuM che, kASabhAdinuM nahIM. kemake daza hajArAdi muniosI parivarelA teonuM siddhatva che. kahyuM che ke - bhagavaMta mahAvIra ekalA, 33 muni sAthe pArtha, 536 muni sAthe nemIzvara siddhi pAmyA. vIra ekAkI siddha thayA. siddhiotranI najIkamAM anuttara vimAno che, temAM vasanAra devonuM mAna [54] anutatvathI anutara-vijaya Adi vimAno, temAM jemano janma che, teo anuttaropAtika devo che. * x - A devo eka hAtha pramANa uMcA che. * x * vastunuM adho-uccatva aneka che. eka urdhvasthitanuM, bIjuM tichasthitanuM, bIjuM guNa utirUpa. temAM bIja, trIjuM choDIne urvasthitanuM je uccatva te urvoccava AgamamAM rUDha thayela che. * x * sarvajJoe te prarUpela che athavA anuttaropapAtika devonuM urva uccapaNAe eka hAtha pramANa kahyuM che. [55] devanA adhikArI nadhya devonuM - 'AdrA nakSatra' ityAdi traNa sUtro vaDe tArAnuM ekapaNuM kahyuM. tArA jyotikonA vimAnarUpa che. kRtikAdi nakSatromAM tArAnuM pramANa-kRtikAnA cha, rohiNInA pAMca, mRgazIrSanA traNa ityAdi - x * tArAnuM phaLa kahe che - jyAre je nakSatramAM tArAnI saMkhyAnuM je pramANa che, te pramANe ja tithi hoya (jemake kRtikAnA cha tArA che, to chao kArya siddhi na thAya, hAni thAya. ahIM eka sthAnane AzrIne traNa nakSatranA tArAnuM pramANa karyuM. bAkInA nakSatronuM tArAnuM pramANa pAye AgaLa kahevAze. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 tArAnA pramANano jyAM visaMvAda che, te tayAvidha prayojanomAM amuka tithi vizeSanuM nAma vizeSa yuktanuM azubhatva sUcavavA mATe matAMtarabhUta hovAthI bAdhaka nathI. tArA pudgalarUpa hovAthI pugalanuM svarUpa kahe che [56] TIMITche ityAdi sugama che. vizeSa e ke - ekya pradezotranA aMza vizeSamAM je avagADha te eka pradezAvagADha che. te paramANurUpa ane skaMdharUpe che. A rIte varNa-5, gaMdha-2, sa-pa ane sparza-8 bheda viziSTa pudgalo kahevA. tethI ja kahyuM che - nAva nAgu tuvara ityAdi. AvI rIte anugama kahyo. have kaMIka pratyavasthAna avasare naya dvAra kaheluM che, to paNa anuyogadvAra krama vaDe Avela jayadvAra pharIthI kahe che temAM taigamAdi sAta nayo che. te jJAnanaya ane kriyAnayamAM aMtabhava thAya che. te baMne vaDe A adhyayana vicArAya che. temAM jJAna-kriyAtmaka A adhyayanamAM jJAnanaya jJAnane ja mukhya icche che, kemake sakalapuruSArthanI siddhi jJAnanA AdhInapaNAthI thAya che. kahyuM che - vizeSajJAna puraSone phala denAra che. kriyAne phaLadAyI mAnI nathI. kemake mithyAjJAnathI pravRttane phaLanI prApti asaMbhava che. tethI Aloka-paralokanA kalArthIe jJAnamAM ja yatna karavo. kiyAnaya to kiyAne ja icche che, kemake puruSArthanI siddhimAM kriyAnuM ja prayojanapaNuM che, vaLI kahyuM che - kriyA ja puruSone phala denArI che, paNa jJAna kulane devAmAM iSTa nathI. jema strI ane bhakSyanA bhogane jANanAra jJAnamAtrathI sukhI thato nathI. tethI Aloka-paralokanA dyArthIe kriyA ja karavA yogya che. jinamatamAM to A paikI koI ekane puruSArtha sAdhanatA kahI nathI. kahyuM che - kriyA vagaranuM jJAna haNAyela che ane ajJAnathI kriyA haNAyela che. dekhato laMgaDo ane doDato aMdha baMne baLI maryA. baMneno saMyoga phalasAdhaka che. kahyuM che ke - tIrthakaroe jJAna-kriyAnA saMyoganI siddhithI phaLane kahe che. ratha coka paiDAthI cAlato nathI, AMdhaLo ane laMgaDo baMne vanamAM sAthe joDAyA pachI ja nagaramAM pravezyA. bhANakAre paNa kahyuM che ke jJAnanaya, sarva sukha jJAnane ja AdhIna kahe che, kiyA vaDe zuM ? kriyAnaya, kiyAthI ja sukha kahe che. te baMnenA grAhakane ja samyaktva che. athavA taigama Adi sAta no paNa sAmAnyanaya ane vizeSanayamAM tabUta thAya che. temAM sAmAnyanaya, prastuta adhyayanamAM kahelA AtmAdi padArthonuM ekatva ja mAne che, kemake tenuM sAmAnyavAdapaNuM che. sAmAnyavAdI kahe che - sAmAnya ja eka, nitya, avayavarahita, nikriya ane sarvagata che. te ni:sAmAnya hovAthI vizeSa nathI. ahIM tiH sAmAnya che, te che ja nahIM. kemake gadheDAnuM zIMgaDuM. je che te sAmAnyarahita nathI, jemake ghaDo. vaLI haii vizeSavAdI !] tame vizeSo, sAmAnyathI anya svIkAro cho ke ananya ? jo sAmAnyathI anya kahezo to te asat che - AkAza puSpa jema. jo
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/-/52 thI 56 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ananya che, to sAmAnya mAtra ja che. athavA sAmAnyamAM vizeSano upacAra hoya to upacAra vaDe vastu tava ciMtana nahIM thAya. * * * * * * * sAmAnyathI AtmAdinuM ekatva kahyuM che. vizeSa nayathI AtmAdinuM anekapaNuM ja che. vizeSavAdI kahe che - sAmAnya vizeSathI bhinna che ke abhig? bhinna nathI, kAraNa ke AkAza puSpa jema pratyakSa nathI. vaLI vizeSothI sAmAnya bhinna nathI kemake dAha-pAka-snAna-pAna Adi sAmAnya zabda vaDe sarva vyavahArano gagheDAnA zIMganI jema abhAva che. jo abhinna che, to vizeSa mAtra ja vastu che, sAmAnya nAma ja nathI athavA vizepomAM sAmAnya mANano upacAra karela che, ema jo kahezo to upacAra vaDe vastutava nahIM vicArI zakAya. A rIte AtmAdi anekatva ja che. [zaMkA baMne pakSamAM yuktiono saMbhava hovAthI kayuM tatva svIkAravuM joIe. [samAdhAna kathaMcit ekava ane kathaMcit anekava che. * * * * * tevI vastu ekarUpa ane anekarUpa che. 'sthAnAMga' sUtranA aidhyayana sthAna-1no muni dIparatnasAgare karelo TIkAsahitano anuvAda pUrNa che sthAna-2 & - X - X - X - o eka sthAna nAmaka adhyayana-1nI vyAkhyA karI, have saMkhyA kramanA saMbaMdhathI prApta 'be sthAnaka' nAmaka adhyayana-2 kahIe chIe. teno saMbaMdha A che - ahIM jenonI sAmAnya-vizeSAtmaka vastu che, temAM sAmAnyane AzrIne adhyayana-1mAM AtmAdi padArthonuM ekava kahyuM, ahIM vizeSane AzrIne tene be bhedapaNe kahIe chIe. A saMbaMdhe AvelA A adhyayananA cAra anuyogadvAro upakrama Adi che. te adhyayana-1 mAphaka jANavA vizeSa che te svabuddhie jANavuM. sthAna-2 - uddezo-1 cAra uddezAtmaka adhyayananA sUbAnugamamAM uddezA-1nA sUtro kahe che* sUtra-pa7 : je A jIvAdi lokane vize che, te badhuM be prakAre che jIva ane ajIva..basa ane sthAvara. sonika ane ayonika. yusahita-Ayurahita.. saindriya ane anindriya.. saveda ane aveda... rUpI ane rUpI.. sapudagalaapagala. saMsAramAM rahela ane saMsAramAM na rahela. zA#ta ane rANA#ld. * vivecana-pa7 : A sUtrano pUrvaka sAthe saMbaMdha A che - pUrve kahyuM ke ekaguNarUkSa pudgalo anaMta che. temAM zuM anekaguNa sUkSa pudgalo paNa hoya che ke, jethI te ekaguNa rakSapaNe vizeSita karAya che ? hA, hoya che tethI ahIM nathi Adi kahyuM. paraspara sUtra saMbaMdha A che - zrata mADavugamatA pUrve kahyuM, tema ahIM nathI. Adi che. saMhitAdi carcA pUrvavatuM. je jIvAdi vastu vidhamAna che. * x * nAsthi ghana Avo paNa kayAMka pATha che. tyAM anusvAra AgamathI che, - punaH arthamAM che teno prayoga A pramANe - jIvAdi vastu che, pUrvanA adhyayana vaDe kahevAyelI hovAthI paMcAstikAyAtmaka lokamAM che athavA je jaNAya te loka. A vyutpattithI loka ke alokarUpamAM che, te be sthAnamAM tathA vivakSita vastu ane tethI viparIta lakSaNarUpa be pakSamAM samAvAya che, jene te dvipadAvatAra che - x * svarUpavAnuM ane pratipAvInuM artha che. tathA - dRSTAMta sthApanA jIva ane ajIva - x - = -samuccaya mATe che, va - avadhAraNa mATe che. te vaDe rAatarastrIjI rAzino niSedha karyo. to nIva nAme judI sazi na kahevI. kemake no zabda sarva niSedhakapaNe che. na nIva thI ajIva zabda ja thAya che. dezaniSedha kare to "jIvadeza' ja cokkasa thAya che. deza ane dezIno atyaMta bheda na hovAthI te jIva ja che. athavA veva mAM ghaya zabda vaM kAra arthavALo che tathA jIvo ja vivati vastu che ane jIvo ja pratipakSa che, tema sarvatra jANavuM.
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/pas 62 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 athavA yati - satarUpa je vastu jIva ane ajIvanA bhede be prakAre che. bAkI temaja jANavuM. have basa Adi nava sUtro vaDe jIvatAvanA bheda kahe che. utpatti sthAna sahita te sayonika-saMsArI, pratipakSe-ayonika te siddha. AyuSyasahita varte te sAyaka-saMsArI, tethI anya anAyaka-siddha. indriya sahita te saMsArI, indriyarahita te siddha..vedanA udayavALA te savedaka ane avedaka te siddha.. rUpasahita varte te sarapI-saMsthAna, varNa Adi vALA zarIrI jIvo, rUparahita te arUpI te mukta jIvo..kamiida pudgala yukta te sapudgalA ane apudgalA te siddha..saMsAramAM rahelA te saMsArI tenAthI anya te siddha.zAzvata che janma-maraNAdirahita siddha ane azAzvata te janma maraNAdi yukata saMsArI. e rIte jIvanA baLe bhedo kahI ajIvane kahe che- * saga-58 thI 60 : [58] AkAza ane noAkAza..dharma ane adharma..[59] baMdha ane mo..punya ane pApa..Azrava ane saMvara.vedanA ane nirjarA.. 6io] kriyA be che - jIvakiyA, ajIvakriyA..jIvakriyA be bheda-rAmyaktva kriyA, mithyAtva kyiA..ajIva kiyA be bhede-ipithikI, sAMpAyikI.be kriyA che - kAyikI, adhikaraNikI..kAyikI kriyA be bhedai-anuparata kAyakiyA, dulAyukata kAyakiyA..adhikaraNikI kriyA be bhede-saMyojanAdhikaraNikI, nirvatanA adhikaraNikI..kriA be che . prApleSikI..paritApanikI kriyA be bhede svahasta pAritApanikI, parahad pAritApanikI..kriyA be che - prANAtipAta kiyA, pratyAkhyAna kiyA..prANAtipAta kriyA be bhedevahasta prANAtipAta kiyA, parahasta prANAtipAta kriyA..apatyAkhyAna kriyA be bhede-jIva patyAkhyAna kriyA ane ajIva pratyAkhyAna kriyA..[ahIM bAra sUko thayA]. be kisa che . AraMbhikI, parigrahikI..raMbhikI kriyA be bheda-jIva AraMbhikI, ajIva AraMbhikI. A pramANe parigrahika paNa be bhede che. kyiA be che . mAyA pratyacikI, micchAdana pratyacikI..mAyA pratyacikI kiyA be bheda-AtmabhAvavaMkanatA, parabhAvavaMkanatA..mithyAdarzana pratyavikI kriyA be bheda-unAtirikta micchAdana pratyacikI, tavyatirikata mithyAdarzana pratyapikI. be kriyA che - daSTikA, smRSTikA..daSTikA kiyA be bhede-jIvadaMTikA, jIvaTikA.smRSTikA paNa e rIte ja be bhede che. kriyA le che - prAtItyikI, sAmaMtopanipAtikI..pAtItyikI kriyA be bhede-jIva pratIcikI, ajIva pAtIcikI. sAmetopaniutikI paNa e ja rIte be bheda jANavI. (24 sUpo thayA - kriyA le che - harikI..naisRSTikI..vahasikI kriyA be bhede - jIva svastikI, AjIvavAhastikI..naisRSTikI paNa e ja be bheda jANavI. kriyA le che - AjJApanikI, vaidAraNikI. tenA babbe bheda naisRSTi mujaba che. kiyA be che . anAbhoga pratyAyikI, anavakAMkSa pratyacikI..anAbhoga pratyacikI kriyA be bhede che - anupayukta AdAnatA ane anupayukata pramArjanatA.. anavakAMkSa kriyA be bhede - dzarIra anazkAMpatyayikI, para zarIra anavakAMkSa pratyayikI..kiyA le che - prema pratyAyikI, dveSa pratyayikI.. prema pratyayikI kriyA be bhede - mAyA pratyAyikI, lobha pratyacikI..heza pratyacikI kriyA be bhede - krodha pratyacikI, mAna pratyiyakI. [A rIte 36 peTA sumo thayA.] * vivecana-58 thI 60 : [58] AkAza te vyoma. noAkAza-te AkAzathI anya dhamastikAya Adi dravyo. dhamastikAya gatimAM madada kare che, adhamastikAya sthitimAM madada kare che - pi9] baMdha Adi tAvanI cAra go vipakSasati pUrvavatuM. baMdha Adi kriyAmAM vartatA AtmAne hoya, tethI kriyAnuM nirUpaNa kare che [60] be kriyA Adi 36-sUko che. karavuM te kriyA athavA karAya che te kriyA. te kiyA jinezvaroe prarUpelI che. temAM jIvano je vyApAra te jIvakiyA, pudgala samudAyarUpa je karmarUpe pariNamana te ajIva kiyA. triya ane veva zabda dvi thayela che. caitra zabda samuccayamAtramAM ja pratIta thAya che. tava zraddhAnuM rUpa je samyakatva, te ja jIvanA vyApArarUpa hovAthI thatI kiyA te samyakatva kriyA. e ja rIte mithyAtvakriyA jANavI. vizeSa e ke mithyAtva eTale ataqzraddhAna, te jIvano vyApAra che athavA te baMne hoya tevI kriyA. temAM eTale gamana. gamana viziSTa mArga te IryApatha, temAM thayelI kriyA te yapithikI, A to mAtra vyutpatti kahI. pravRtti nimitta to kevala yoga pratyaya che, te upazAMta moha Adi traNa guNaThANAvALAne sAtA vedanIya karmapaNAthI ajIrvasazinuM je thavuM te yapiyikI kriyA che. ahIM jIvanA vyApAramAM paNa jIva pradhAnava vivakSAthI A ajIvakriyA kahI che. jethI kahyuM che ke - IyapiyikI kriyA be bhede - badhyamAna ane vedhamAna. prathama samaye baMdhAya, bIjA samaye vedAya te baddhapRSTa veditA-nirjiNa, te AgAmI kAle karma paNa thAya che. tathA saMparAyA - kapAyomAM thayelI te sAMpAyikI, te ja jIvarUpa pudgalAzinI kamapaNA pariNatirUpa jIva vyApAranI vivakSA na karavAthI ajIvakriyA che. te sUmasaM5rAya sudhInA guNaThANAMvALAne hoya che. vaLI bIjI rIte be kiyA-kAyA vaDe thayela te kAyika-kAya vyApAra tathA jenA vaDe AtmAnakAdine vize adhikArI thAya te adhikaraNa-kArya ke bAhya vastu. ahIM khagAdi bAhya vastu vivakSita che, temAM thayela kriyA. kAyikI be bhede - sAvadhathI je virAma na pAme evA mithyArdaSTi athavA samyagdaSTi jIvanI kAya kriyA - uopAdi lakSaNA. karmabaMdhanA kAraNabhUta anuparata
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/18 thI 60 kAyakriyA. tathA duppaNihita-duSTa pravRtti viziSTa indriyone AzrIne iSTa-aniSTa viSayanI prAptimAM kaMIka saMvega ane nirvedamAM javA vaDe tathA manane AzrIne azubhamananA saMkalpa dvArA mokSa mArga pratye durvyavasthita evA pramata saMyatanI je kAyakiyA te duwyukta kAyakiyA. AdhikaraNikI be bhede - pUrve banAvelA khajJa ane tenI mUTha AdinuM je joDANa karavuM te saMyojanAdhikaraNikI tathA je pahelAthI kharga ane mUTha Adine taiyAra karIne khAvavA te nirvatanAdhikaraNikI kriyA. bIjI rIte be kriyA-matsara vaDe karAyelI che prApleSikI kriyA, paritApanatADanAdi du:kha vizeSa lakSaNo, tenA vaDe thayelI te pAritApanikI kriyA. prAapikI kriyA be bhede - jIvana vize prasveSathI prApleSikI jIva-patthara AdimAM khalanAyI prasveSa thatA ajIva prAapikI pAritApanikI paNa be bhede che - potAnA hAthe potAnA ke bIjAnA zarIrane paritApana karatA thAya te svahasta pAritApanikI, bIjAnA hAthe temaja thavuM te paraharata pAritApanikI. bIjI rIte be kiyA - prANAtipAta kriyA-jANItI che, apratyAkhyAna-avirati nimite karmabaMdha te apratyAkhyAna kriyA te aviratine hoya. prANAtipAta kriyA be bhede-nirvedAdi kAraNe potAnA hAthe potAnA prANa ke krodhAdi vaDe bIjAnA prANo nAza karanAranI je kiyA te svahastaprANAtipAta kriyA, te ja pramANe bIjAnA hAthe thAya te parahastaprANAtipAta kriyA, apratyAkhyAna kriyA paNa be bhede-jIva pratyAkhyAna kriyA tathA madhAdi ajIvone vize apratyAkhyAnathI karmabaMdhanarUpa ajIva pratyAkhyAna kriyA. - bIjI rIte be kriyA kahI che - AraMbhavuM te AraMbha, temAM thayelI kriyA te AraMbhikI kriyA. parigrahane vize thayelI te pArigrahikI. AraMbhikI be prakAre - jIvonA upamadana karanArane je karmabaMdhana te jIva AraMbhikI kriyA, tathA jIvone - jIvonA kalevarone, loTa AdithI banAvela jIvatI AkRtione ke vastrAdi pratye AraMbha karanAranI je kriyA te AjIvAraMbhikI. pANitikI kriyAnA be bheda AraMbhikI. kriyA mAphaka jANavA. bIjI rIte kriyAnA be bheda - je karmabaMdha kriyAnuM ke vyApAranuM nimita mAyAzaThatA che te mAyA pratyayA, jenuM nimita mithyAtva che, te mithyAdarzana pratyayA. mAyA pratyayA be bheda-apazasta bhAvanuM je vakIkaraNa-prazastavanuM dekhADavuM te AtmabhAva vaMkanatA, * x * te vaMkanatA vyApArarUpa hovAthI kriyA che. tathA khoTA lekha karavA vagerethI bIjAne ThagavA te parabhAva vaMkanatA. kemake vRddha vyAkhyA AvI che : kUTalekhakaraNAdithI je bIjAne ThagavA te - x * mithyAdarzana pratyayA be bhede - svapamANathI hIna ke adhika kahevArUpa je mithyAdarzana, te ja je kriyAnuM nimita che, te UnAlikita mithyAdarzana pratyayA. te A pramANe - zarIra vyApaka AtmA che, to sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 paNa koI mithyAdaiSTi guSThaparva mAtra ke zyAmaka cokhA mAtra ema hInapaNe mAne che, koI sarvavyApaka che ema adhikapaNe svIkAre che, tathA UnAtirikta mithyAdarzanathI vyatirikta je mithyAdarzana-AtmA nathI ityAdi matarUpa je kriyAnuM nimita che, te talyatirita mithyAdarzana pratyayA kriyA che. bIjI rIte kriyAnA be bheda-daSTithI thayela te dRSTijA athavA darzana-je kriyAmAM nimitta paNe che, te dRSTikA-jovA mATe je gati kriyA athavA jovAthI je karma utpanna thAya che te dRSTijA ke daSTikA kriyA. tathA pUchavAthI thayelI te pRSTijA-praznathI utpanna thayela vyApAra athavA prasta ke vastu je kAraNapaNe je kriyAmAM che te pRSTikA athavA sparza karavAthI je thayela kriyA te pRSTijA. daiSTikA kriyA be bhede-azvAdi jovA mATe janAranI je kriyA te jIvaSTikA ane jIva-citrakamadi jovA janAranI je krikyA te AjIvadaSTikA. e rIte puTikA jIva ane jIvanA bheda be che - jId. ke jIvane rAgadveSa vaDe pUchatAM ke sparzatA thatI je kriyA te jIvapRSTikA athavA jIvasRSTikA tathA ajIva pRSTikA ke ajIva sRSTikA. bIjI rIte be kriyA che - bAhya vastu AzrIne thayela te pratItyakI, cotarapha manuSya samudAyamAM thayela kiyA te sAmaMtopatipAtikI. prAtItyikI kriyA be bhede che * jIvane AzrIne je karmabaMdha te jIvapAtIcikI, ajIva AzrIta rAgadveSathI utpanna thayela je karmabaMdha te ajIva prAtItyikI. sAmaMtopatipAtikI kriyA be bhede - koIno baLada rUpALo che, tene manuSya jema jema juve che ane prazaMsA kare che, tema tema teno mAlika AnaMda pAme che te jIvasAmaMtopatipAtikI tathA sthAdine vize te ja rIte harSita thavuM te ajIva sAmaMtopanipAtikI. - bIjI rIte kriyA be bheda-potAnA hAthe thayela te svAhastikI, nikRSTa te pheMkavuM, tethI thayela ke te ja naisRSTikI-pheMkanAra je karmabaMdha ke naisargika kriyA. svAhastikI kriyA be bhede - svahaste gRhIta jIva vaDe jIvane mAre te jIvasvAhastiDI tathA je svahaste gRhIta ajIva-khagAdi vaDe je jIvane mAre che te ajIva svAhastikI athavA svahaste jIvane tADana karavuM te jIvasvAhastikI ane ajIvane tADana karavuM te ajIva svAhastinI nesRSTinI paNa jIvAjIva vaDe be bhede che - rAjAdinA hukamathI yaMtrAdi vaDe pANInuM kADhavuM te jIvanaisRSTikI ane tIra AdinuM dhanuSyAdithI je choDavuM te ajIvataimRSTikI athavA guru Adine ziSya ke putra denAranI je kiyA te jIvanaisRSTiDI ane eSaNIya bhASAnAdi ajIva padArthane denAranI je kriyA te jIvanaisRSTikI. bIjI rIte kriyA be bhede . Adeza kanAnI je kriyA ke AjJA ApavI te AjJApanI, te ja AjJAAnikA. tarjanya karmabaMdha ke AjJA athavA maMgAvavuM te AnAyanI tathA vidAraNa-vicAraNa ke vitAraNa te vaidAriNI Adi kahevuM. A baMne paNa be prakAre - jIvAjIva bhede che. te A rIte - jIvane AjJA karanAra ke bIjA pAse maMgAvanAranI kriyA te jIvaAjJApanI ke jIvaAnAthanI. e rIte jIva AjJApanI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/18 thI 60 ke ajIva AvAyanI jANavI. tathA jIva ke ajIvane vidAre che athavA asamAnabhASAmAM vaheMcato dvabhASika je vicAre te vicAraNI - x * athavA jIvane je Thage che te jIva vaitAriNI. tevA guNa na hovA chatAM tevo kahIne puruSane ThagavAnI buddhi vaDe ke ajIva vastune e rIte varNavavI te jIva paitaraNI ane ajIva vaitAriNI. A badhuM atideza vaDe kahe che - "jema taimRSTikI" bIjI rIte kriyA be bheda - anAbhoga/ajJAna nimitta je kriyAnuM che te anAbhogapratyayA tathA svazarIrAdinuM anapekSava je kriyAnuM nimita che, te anavakAMkSa pratyayA. anAbhoga, be bheda-upayogarahita jIvanuM je vaAdi viSayamAM grahaNapaNe te anAyukta AdAnatA tathA upayogarahita pAsAdinI je pramArjanatA te anAyukta pramArjanatA. tA pratyaya bhAvavidhakSAcI che. tathA anavakAMkSa pratyayA paNa be bhede che. - sva zarIrane kSatikArI karmo karanAranI kriyA te AtmazarIra anavakAMkSa pratyayA ane bIjAnA zarIrane kSatikAraka kriyA te parazarIra cAnavakAMkSa pratyayA kriyA che. be kriyA ityAdi traNa sago sugama che vizeSa e ke - prema (raNo te mAyA ane lobhasvarUpa che ane je dveSa che te krodha ane mAna svarUpa che. te sugama hovAthI tenI ahIM vyAkhyA karela nathI. A kriyAo prAyaH gahaNIya che, tethI gahane kahe che. * sUtra-61 : gaI be bhede che . keTalAMka mana vaDe gaha re che, keTalAMka vacana vaDe nahIM kare che. athavA gaI be bhede - koI lAMbo kALa gaI kare che, koI aAkALa * vivecana-61 - vidhAna karavuM te - vidhA be prakAre che, jenA te dvividhA. gahevuM te gaha arthAt duzcaritanI niMdA. te sva-para viSaya vaDe be bhede che. mithyAdRSTi jIvane ane upayogarahita samyagdaSTi jIvane dravya gaNa-padhAnagaha hoya che, kAraNa ke dravya eTale apradhAna. kahyuM che - apradhAnapaNAnA arthamAM paNa dravya zabda kyAMka dekhAya che, jema gAramadaka sadA abhavya che, chatAM te dravyAcArya kahevAya che. upayogayukata samyadaiSTi jIvane bhAvagaha che. gaha cAra bhede che athavA garhaNIya bhedathI aneka prakAre che. te gaha ahIM karaNanI apekSAe be bhede kahI che. tethI kahe che - mana ke citta vaDe, ahIM 'vA' zabada vikalArthe ke avadhAraNArthe che, tethI mana vaDe ja nahIM kare che - vANI vaDe nahIM. kAyotsargamAM rahela, durmukha ane sumukha nAmaka be puruSa vaDe niMdAyela ke stavAyela, jeNe temanA vacanathI potAnA putra ane rAjyano parAbhava jANela che temaNe mana vaDe putrano parAbhava karanAra sAmaMto sAthe saMgrAma AraMbhyo, kathita zamono kSaya thatAM, potAnA mAthAno Topo levA jatAM loca karAyela mastakane hAtha vaDe sparza thatAM [55] 66 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pazcAtAparUpa agni vaDe jeNe sarva karmarUpa dhaMdhanone bALI nAMkhyA che, tevA prasannacaMdra rAjarSi mAphaka koI sAdhu niMdita kAryanI niMdA kare che, tema vacanathI ke vAcA vaDe paNa manathI nahIM. manoraMjana karavA mATe duSTa AcaraNAdinA kahevAthI gahamAM pravRtta aMgAramaEkAdi sAdhavat prAyaH koI anya gaha kare che. paNa bhAvathI mana vaDe nahIM karatA nathI. athavA ahIM mafpa zabda saMbhAvanA arthamAM che te Apa zabda vaDe A artha saMbhave che koI mana vaDe paNa gaha kare che, koI anya vacanathI gaha kare che. athavA koI mAtra vANIthI nahIM, mana vaDe paNa nahIM kare tema kevala mana vaDe nahIM, vacana vaDe paNa nahIM kare che. koI ubhayacI gaha kare che. bIjI rIte gahanuM saividhya kahe che - pUrvokta be prakAranI apekSA vaDe pUrvanI mAkaka bIjI be prakAre gaha kahI che. upa zabda saMbhAvanArthe che. tethI lAMbAkALa sudhI paNa koI nahIM kare che - jIvanaparyanta kare che athavA dIdhuM ane husvanuM ApekSikapaNuM hovAthI bIjI rIte vivakSA vaDe dIrdhapaNuM bhAvavuM. koI alakALa paryanta paNa gaha kare che. athavA dIrdhakAla sudhI tathA hrasvakALa sudhI vyAkhyA karavI kemake Apa zabda nizcayArce che. athavA eka ja vyakti be prakAre kAlabheda ane bhAvabheda vaDe gaI kare che athavA ghaNAM ke thoDAM kAla paryanta ja gaha kare che. atIta gaharya kamane vize gaha thAya che ane bhaviSyakALamAM pratyAkhyAna thAya che. kahyuM che ke - atItakALa saMbaMdhI pApane niMdu chuM, vartamAnakAlIna pApane saMvaruM chuM, bhAvikAlanA pApane paccakakhuM chuM. tethI have paccakhANa kahe che * sUtra-62,63 : be prakAre paccakkhANa kahe che te A rIte - koI mama manathI paccakkhANa kare che, koI mAtra vacanathI paccakkhANa kare che athavA paccakkhANa be bheda-koI dIrdhakAlIna paccakkhANa kare che, koI atyakAlIna paccakakhANa kare che. be guNa vaDe yukta nigAra anAdi, anaMta, dIrdhakAlIna, cAturaMta saMsAra kAMtArane ullaMghe che. te A pramANe - vidhA vaDe ane cAstri vaDe. - vivecana-62,63 - [62] pramAda choDIne maryAdA vaDe kathana karavuM te pratyAkhyAna thatu vidhiniSedha viSayaka pratijJA, dravyathI mithyAdaSTi athavA anupayukta samyagdaSTi evA jeNe comAsAmAM mAMsanuM pratyAkhyAna karela che, pAraNAnA divase mAMsanA dAnamAM pravartela rAjaputrInI jema hoya che. bhAvapatyAkhyAna upayogasahita sabhya daiSTi jIvane hoya che. te pratyAkhyAna dezansarva-mUla-uttaraguNa bhedathI aneka prakAre che. to paNa karaNabhedathI be prakAre che. koI mAtra manathI paccakakhANa kare. jemake - vadha Adino tyAga. bAkI vadhu pUrvanI mAphaka jANavuM.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/62,63 68 prakAramaMtarathI paNa kahe che - athavA dIrdhakALa, akALa Adi sugama che. jJAnapUrvaka pratyAkhyAnAdi mokSa phaLadAyI che, tethI kahe che [3] ne sthAna thatu guNa vaDe yukta anagAra-"jene ghara nathI te" . sAdha, jene Adi nathI te anAdi, sAmAnya jIvanI apekSAe jeno aMta nathI te anavadagra, lAMbo che kALa jeno te dIrdhaddha - x * athavA dIdhuM che mArga jene vize te dIdhad, nakAdi cAra gati vaDe caturaMta - x * bhava arayane ullaMghe che. te A pramANe - (1) jJAna vaDe, (2) cAritra vaDe. ahIM bhava araNyano pAra pAmavAmAM jJAna ane cAritranuM ekI sAthe ja kAraNapaNuM jANavuM. ekalo jJAna ke kriyAthI A lokasaMbaMdhI kAryomAM paNa akAraNava che. zaMkA - jJAna-caraNamAM kAraNapaNAe sAmAnya kathana karavA chatAM jJAna ja pradhAna che, cA>>i nahIM athavA jJAna ja eka kAraNa che kriyA nahIM-X - X - X samAdhAna - A zaMkA ayogya che. kemake je jJAnathI ja kriyA thAya che, te kriyA vaDe ISTa phaLanI prApti thAya che, A kAraNathI ja jJAna ane kriyA baMne ISTa che. jo ema nahIM mAno to jJAnanuM phaLa kriyA che, te kriyAnI kalapanA niSphaLa thaze kriyA hita jJAna ja kAryane siddha kare. phakta jJAna kAryanuM sAdhaka na thAya kemake tame kiyAno svIkAra karela che. jJAna ane kriyAnA svIkAramAM jJAna e paraMparAmAM upakAraka che ane kriyA anaMtara upakAraka che, tethI kriyA paNa pradhAnatara kAraNa yogya che, paNa apradhAnava ke akAraNava kahevuM yogya nathI. baMne ekI sAthe upakAraka che. tethI baMne pradhAna kAraNa che tema kahevuM yogya che. vaLI je vAdI kriyAnuM akAraNapaNuM svIkAre che, te vAdI pratye A vizeSapaNe kahevAya che - kriyA ja sAkSAt kAryanI karanArI hovAthI aMtya kAraNa che, jJAna to paraMpara upakArI hovAthI anaMtya kAraNa che. AthI ahIM kayo hetu che ke tame atyA kAraNa choDIne anaMtya kAraNane iccho cho? vaLI jo jJAna-kriyAnuM sahacArIpaNuM svIkAro cho to A kAraNathI paNa jJAna ja kAraNa che, kriyA A kathanamAM hetu nathI. vaLI je tame vadhavAne tyAre kahyuM - temAM DroyanuM jANavuM te jJAna ja ane je rAgAdino upazama te saMyama kiyA ja che ane te jJAnarUpa kAraNathI thAya tema amo paNa svIkArIe chIe. paNa bhavanA viyoganA kathanarUpa jJAna kriyAnA phaLamAM A vicAra [vivAda] prApta thAya che ke bhavaviyogarUpa phaLa te zuM jJAnanuM? kriyAnuM ke baMnenuM che ? te jJAnanuM ja nathI, kemake tenuM phaLa kriyA che. kevala kriyAnuM paNa phaLa nathI. kemake unmattanI kriyA mAphaka te mAtra kriyA che. A kAraNathI chevaTanA pariNAmathI jJAnasahita kriyAnuM ja mokSa phaLa che, tema kahevuM yogya che, je tame kaho cho ke . maMtrAdinA smaraNAtmaka jJAna mAthI ja sAkSAta phaLa maLe che, temAM ame kahIe chIe - maMtromAM paNa jApa vagere kriyAno sAdhanabhAva che, maMtrajJAnano nahIM. ahIM koI kahe ke A pratyakSa viruddha che, kemake sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kyAMka maMtranA ciMtana maganA jJAnathI iSTa phala jovAya che to ame kahIzuM ke - te phaLa maMtranA jJAnamAtrathI thatuM nathI kemake ciMtana mAtra jJAnane kriyAhitapaNuM che. je akriya che, tenAthI kArya utpanna na thAya. je kAryane utpanna kare che te kuMbhAranI jema akriya na hoya. tethI A kathana pratyakSa viruddha nathI kemake jJAna sAkSAt phaLane najIka lAvanAruM dekhAtuM nathI. [zaMkA jo maMtrajJAna vaDe thayela iSTa phaLa nathI, to konAthI te phaLa thAya che? [samAdhAna te samaye maMtrAdhIna devatA vizeSathI iSTa phaLa maLe che. devAmAM sakriyapaNuM hovAthI kriyA vaDe thayela iSTa phaLa che, kevaLa maMtra jJAna vaDe nahIM. [zaMkA zAstramAM samyam darzana-jJAna-cAritrane mokSa mArga kahyo che, ahIM jJAna-kriyA vaDe kahyuM, to temAM virodha kema na thAya? vaLI be sthAnakanA anurodhathI A kathana che, mATe virodha nathI ema kahevuM paNa yogya nathI. | (samAdhAna jJAnanA prahaNa vaDe darzana paNa aviruddha jANavuM, jJAnano bheda hovAthI samyagudarzananuM grahaNa jANavuM. jevI rIte avabodhAtmaka jJAna chatAM matinA anAkArapaNAthI avagraha ane ihA baMne darzana che, sAkArapaNAthI apAya ane dhAraNA baMne jJAna che. e rIte vyApAravALuM jJAna hovAthI apAyano je rUcirUpa aMza te samyagadarzana che. * x * mATe virodha nathI. sUtramAM avadhAraNa to jJAnAdi sivAya koI upAya bhavabhavaccheda mATe nathI tema dazavi che. jJAna ane sAtrine AtmA kema nathI pAmato ? te havenA sUtramAM kahe che* sUtra-64 - be sthAnane jANyA sivAya AtmA kevalipata dharmane sAMbhaLavA pAmato nathI . AraMbha ane parigraha.. be sthAnone jANIne chor3A vinA AtmA zuddha bodhi pAme nahIM te AraMbha ane parigraha, be sthAnone jANIne choDyA sivAya AtmA muMDa thaIne, gharathI nIkaLIne aNagAra pravajayA na pAme - te A AraMbha ane parigraha.. e pramANe - zuddha brahmacaryavAsamAM na vase.. zuddha saMyamathI saMyamita na thAya. zuddha saMvarathI saMvare nahIM. paripUrNa matijJAnane na pAme.. zrutajJAnane.. avadhijJAnane. mana:paryavajJAnane.. kevalajJAnane na pAme. [A rIte ahIM-11-suko kahelA che.) * vivecana-64 : be vastune jJaparijJA vaDe na jANIne ke - A AraMbha-parigraha anarthane mATe che tathA have mAre AnuM prayojana nathI. e rIte parihAra abhimukha dvAra vaDe pratyAkhyAna parijJAthI paccakhANa na karIne jema brahmadad mAphaka virakta na thAya kayAMka sAravAra evo pATha che, tyAM svarUpathI te bene grahaNa na karIne AtmA jinokta zratadharma zravaNabhAvathI na sAMbhaLe. te A pramANe bAja * khetI Adi dvArA pRthvI AdinA upamardanarUpa. pariprada * dharmanA
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/64 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAdhana sivAya dhana, dhAnyAdi parigrahone. * x - x * teimAM 11-sUtro che.]. [1] ukta kevali prarUpita dharmane zravaNa buddhie na sAMbhaLavA pAme. ]i zuddha samyakatva na anubhave athavA vibhakti pariNAmathI zuddha bodhi vaDe jANavA yogya jIvAdi vastu pratye zraddhA na kare. [] dravyathI lotha vaDe ane bhAvathI kapAyAdi dUra karavA vaDe mUMDa thaIne gRhathI na nIkaLe. vatsa zabdanA saMbaMdhathI kevala paripUrNa pratayA na pAme. [4] A rIte pUrve jema joDela che tema pachInA vAkyomAM yo TAIIT ityAdi vAkyo jANavA. * abrahmanA virAma vaDe satrimAM sUvuM ke brahmacaryavAsa na seve. [5] pRthvIkAyikAdi rakSaNa lakSaNa vaDe AtmAne saMyamita na kare. [6] Azrava nirodha lakSaNa vaDe Azrava dvArone baMdha na kare. [] paripUrNa-potAnA sarva viSayone grahaNa karanAra abhinibaudhika jJAnaarthane abhimukha, aviparyaya hovAthI niyata, asaMzaya hovAthI bodha-vedana te abhinibodha, te ja Abhinibodhika, tenuM jJAna te abhinibodhika jJAna - te indriya-anindriya nimitavALuM che, oghaNI badhAM dravya ane asarvaparyAyi viSayavALuM mitijJAna] utpanna na kare. A rIte uttarapadomAM paNa jANavuM. 8izrutajJAna - je saMbhaLAya che zruta-zabda ja che, te bhAvakRtanuM kAraNa hovAthI jJAna te zrutajJAna. te zratagraMthane anusanAruM che. oghathI sarva dravya ane asarvaparyAyi viSayaka akSaragruta Adi bhedavALuM che te na pAme.] | [] avadhijJAna - jevI ane jene vize maryAdA karAya che te avadhi athavA nIce nIce vistaratuM ane maryAdA vaDe je jaNAya te avadhi, te avadhijJAna AvaraNanA kSayopazamarUpa ja che. kemake tenA upayogano hetu che athavA avadhAnaviSayanuM jANavuM te avadhi. avadhi evuM jJAna te avadhijJAna. te indriya ane mananI apekSArahita AtmAthI rUpI dravyanuM sAkSAt karavuM. tei na pAme. [10] mana:paryavajJAna-manamAM ke mananuM paccheida, te ja jJAna athavA mananA paryavo-paryAyo ke paryayo-avasthA vizeSa, te mana:paryava Adi, teonuM ke teone vize je jJAna te mana:paryavajJAna. evI rIte bIjA viSayamAM paNa jANavuM. aDhIdvIpa rUpa manuSya phogamAM rahela saMjJI paMcendriyo vaDe ciMtana karAtA manodravyane pratyakSa karanAruM che. te na pAme.] || [11 kevalajJAna :- kevala-asahAya, mati AdinI apekSArahita hovAthI ekaluM athavA Avaka malanA abhAvathI kalaMkarahita thavA samagra jJAnAvaraNAdinA abhAvathI prathamapaNAne saMpUrNa utpatti hovAthI saMpUrNa che athavA tenA jevuM bIjuM koI na hovAthI asAdhAraNa che. athavA zeyanA anaMtapaNAthI anaMta che evuM je jJAna che kevalajJAna (te na pAme.] jIva jJAna-kriyArUpa dhamadine kaI rIte pAme, te kahe che- * sUtra-65,66 - di5] be sthAnone jANIne ane tyAgIne AtmA kevali prajJata dharmane zravaNapaNA vaDe prApta kare - Abha ane parigraha. evI rIte yAvatu kevalajJAnane utpanna kare... [66] be sthAne AtmA kevalipajJapta mane zravaNapaNA vaDe pAme - sAMbhaLIne ane jANIne. cAvatu kevalajJAna upArje * vivecana-65,66 :[65] aTET - A sUtra sugama che, vRttikAre tenI vyAkhyA karela nathI. [66] dhamadinA lAbhamAM bIjA be kAraNone kahe che - yod - Adi sugama che. phakta zravaNabhAva vaDe, *x * sAMbhaLIne dhamadinuM ja svIkAravuM thAya che. te sArI rIte jANIne, dhamane jANe. kahyuM che ke - manuSya saddharmanA zravaNathI ja pApa rahita, tatvajJa, mahAsatva ane parama saMvegane pAme. dharmanI upAdeyatA jANIne, temAM bhAvathI icchAvALo thaIne, potAnI zakti vicArIne grahaNa kaQAmAM deDhatAthI pravarte. e rIte bodhine pAme yAvatu kevaLajJAnane upArje. kevaLajJAna kALa vizeSathI thAya, tethI have 'kALa'ne kahe che* sUra-67 thI 69 :6i] be samayo kahyA che avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa. 6i8] unmAda be bheda che . yakSAvezarUpa ane mohanIyakarmanA udayathI. temAM je yakSAveza che te sukhethI vedAya che ane sukhethI jI zakAya che ane je unmAda mohanIsakarmanA udayathI che te duHkhavedha ane dutyAjya che. [69] daMDa be kahyA che . daMDa ane anarthadaMDa. nairayikone be daMDa kahyA che . AdiMDa, anarthadaMDa. A rIte covIse daMDakamAM cAvat vaimAnikane jANavuM. * vivecana-67 thI 69 :[6] HIT - kAla vizeSa che. bAkI sUtra sugama che. [vRtti nathI.] [68] kevalajJAna, mohanIyajanya utpAdana kSayathI thAya che. tethI ahIM sAmAnyathI unmAdanuM nirUpaNa kare che. unmAda-graha, buddhinuM viparItapaNuM. (1) cakSAveza - devanuM adhiSThitapaNuM. tethI thayela unmAda te yakSAveza. (2) mohanIya - darzanamohanIyAdi karmanA udayathI thayela unmAda. te bemAM je yakSAveza vaDe thAya te sukhavadhatara che arthAt mohajanya unmAda apekSAe ghaNo ja ocho anubhavAya che, kemake cakSAvezane anaikAMtika ane anAtyaMtika bhamapaNuM hoya che. vaLI te bahu sukhe dUra karI zakAya che, te ja sukhavimocyatara che. kemake te maMtra, auSadhi Adi vaDe sAdhya che. atyaMta sukhethI te prANIne choDI de che, tethI sukhavimocataka che. mohathI thayela unmAda tenAthI viparIta che, kemake ekAMtika, AtyaMtika bhramasvabhAvapaNAthI, atyaMta anucita pravRttinA hetutvathI anaMtabhavanuM kAraNa che,
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/67 thI 69 vaLI bIjA takAraNa utpanna thavAthI maMtrAdi vaDe asAdhya che. paNa karmanA kSayopazamAdi vaDe ja sAdhyapaNuM che. A kAraNathI ja kahyuM che ke - mohonmAda atizaya duHkhavedha ane duHkha vimocya ja che. unmAdI prANI prANAtipAtAdirUpa daMDamAM pravarte che athavA daMDabhAjana bane che. tethI daMDa kahe che- 31 [69] daMDa - prANAtipAtAdi, te artha mATe - indriyAdi prayojana mATe je karAya che, te arthadaMDa che ane niSpayojana hiMsAdi anarthadaMDa che. ukta daMDa sarva jIvone vize covIza daMDaka vaDe nirUpaNa kare che. nArakanI mAphaka arthadaMDa ane anarthadaMDanA kathana vaDe covIza daMDaka jANI levA. vizeSa e ke - nArakanuM svazarIra rakSArthe bIjAne mAsvArUpa arthadaMDa ane vizeSa dveSa mAtrathI haNavArUpa anarthadaMDa hoya. pRthvIkAyikAdine anAbhoge paNa AhAranA grahaNa karavAmAM jIvavadhanA sadbhAvathI arthadaMDa ane anyathA anarthadaMDa hoya athavA baMne daMDa paNa bhavAMtaramAM arthadaMDAdinI pariNatithI hoya che... samyagdarzanAdi yukta jIvone ja daMDa nathI. A kAraNathI ratnatrayane nirUpavA IcchatA sUtrakAra sAmAnyapaNe prathama darzananuM nirUpaNa kare che. * sUtra-70 : darzana be prakAre che - samyagdarzana, mithyAdarzana. samyagdarzana be bhede - nisarga samyagdarzana ane abhigama samyagdarzana. nisarga samyagdarzana be bhede - pratipAti, apratipAti. abhigama samyagdarzana be bhede - pratipAti, apratipAti, mithyAdarzana be bhede - abhigrahika mithyAdarzana, anabhigrahika mithyAdarzana. abhigrahika mithyAdarzana be bhede - aMtasahita, aMtarahita. anabhigrahika mithyAdarzana paNa A ja be bheTe che. * vivecana-70 : suvize, ityAdi sAta sUtro sugama che. vizeSa e ke dRSTi - darzana eTale tattvone vize ruci. samyag-aviparIta, jinadarzanane anusaranAruM, tathA mithyAviparIta [mithyAdarzana]. samyagdarzana - nisarga, svabhAva ke anupadeza e zabdo ekArthaka che ane abhigama, adhigama eTale guruupadeza Adi rUpa. jemake marudevIne thayuM te nisargasamyagdarzana ane bharatacakIne thayuM te adhigama samyak darzana jANavuM. [ahIM be sUtro purA thayA.] nisamAM - paDavAnA svabhAvavALuM te pratIpAti samyagdarzana, te aupazamika ane kSAyopazamika che. apratipAti te kSAyika [samyakatva jANavuM.] temAM aupazamikAdi traNanA lakSaNa kramathI kahe che - upazama zreNimAM pravezelAne anaMtAnubaMdhI catuSkano ane traNa darzanamohanIyanA upazamathI aupazarmika samyakatva hoya che. athavA je anAdi mithyArdaSTi che, jeNe samyakatva, mithyAtva ane mizra nAmaka zuddha, azuddha, ubhayarUpa mithyAtva pudgalanA traNa puMja karela nathI, vaLI jeNe mithyAdarzana khapAvela sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nathI evo je jIva samyakatvane prApta kare tene aupazamika samyakatva hoya che. te kevI rIte ? ahIM A jIvane je mithyAdarzana mohanIya udayamAM AveluM che, te anubhava vaDe ja nAza pAmyuM, anya [mithyAtva mohanIya] maMda pariNAmapaNe udayamAM nahIM AveluM. tethI aMtarmuhUrta kALa mAtra upazAMta rahe che. udayano aTakAva rahe teTalo kALa jIvane aupazamika samyakatvano lAbha thAya che. - 4 - 4 - 32 aMtarmuhUrta mAtra kALa hovAthI ja upazama samakitanuM pratipAtitva che. anaMtAnubaMdhIno udaya thatAM upazama samyakatvathI paDatA jIvane je sAsvAdana samyakatva kahevAya che, te aupazamika ja che. te paNa pratipAti ja che. tenuM mAna jaghanyathI samaya mAtra ane utkRSTathI cha AvalikA pramANa che. tathA ahIM je mithyAdarzananA daliko udayamAM AvelA te kSaya pAmyA ane je udayamAM na Avela te upazAMta thayela che. upazAMta nAmaka viSlebhita udaya, mithyAsvabhAva dUra karela hoya te ahIM kSayopazama svabhAva anubhayamAnane kSAyopazamika samyakatva kahevAya che. [zaMkA] upazama samatimAM paNa kSaya ane upazama che, kSAyopazamikamAM paNa A baMne che, to A bemAM zo bheda che? [samAdhAna] kSAyopazamikamAM je [zuddhapuMja] daliko vedAya che, te aupazamikamAM vedAtA nathI. kSAyopazamikamAM pUrve je dalika upazAMta karela che, te samaya samaya pratye udayamAM Ave che, vedAya che, kSaya pAme che. aupazamika to udayano aTakAva mAtra che. - 4 - kSAyopazamika samyakatva jaghanyathI aMtarmuhUrta sthitika ane utkRSTathI 66-sAgaropamathI kaMIka adhika sthitivALuM hovAthI pratipAti che. jo ke kSepakane samyagdarzanadalikanA chellA pudgalanA anubhavarUpa vedaka kahevAya che, te vaidaka paNa kSAyopazamikano bheda hovAthI pratipAtI ja che. tathA mithyAtva, samyag mithyAtva ane samyakatva mohanIyanA kSayathI kSAyika samyaktva kahevAya che. kahe che - [anaMtAnubaMdhI catuSkanA kSaya pachI] saMsAranA mULa kAraNabhUta traNa prakAre darzanamoha kSaya thatAM ati vizuddha, atulya, kSAyika samyakatva thAya che. te kSAyikapaNe hovAthI apratipAtI che. tethI siddhatvamAM paNa sAthe rahe che. miAyaMsaLa- jemAM abhigraha kumatano svIkAra che, te Abhigrahika mithyAdarzana jANavuM... miCi abhigrahika misyAdarzana, samyakatva prApta thatAM jeno aMta thAya te saparyavasita. abhavyane samyakatvanI prApti na hovAthI aparyavasita che. te mithyAtva mAtra paNa atItakAlIna nayanI anuvRtti vaDe abhigrahika evo vyapadeza karAya che. anabhigrahaki mithyAdarzana bhavyajIvane saparyavasita ane abhavyane aparyavasita hoya che. tethI kahyuM ke - vaM ami ityAdi. darzanane kahyuM have jJAnane kahe che. temAM sUtra-71mAM 23-peTA sUtro che. - sUtra-1 : 1-jJAna be bhede - pratyakSa, parokSa. ra-pratyakSa jJAna be bhede - kevala jJAna,
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/1 nokevalajJAna. 3-kevalajJAna be bhede . bhavastha kevalajJAna, siddha kevalajJAna. 4-bhava kevalajJAna be bhede - sayogIbhavastha kevalajJAna, ayogabhavastha kevalajJAna. pAyogi bhavasthakevalajJAna be bhede - prathama samaya ane prathama samaya - sayogi bhavastha kevalajJAna. 6-athavA carima samaya ane Acarimasamaya sayogi bhavastha kevalajJAna. 7,8-evI rIte ayogi bhavastha kevalajJAnanA paNa be bhedo jANavA. -siddha kevalajJAna be bhede . anaMtara siddha kevalajJAna, rapara siddha kevalajJAna. 1o-anaMtara siddha kevalajJAna be bhede - eka anaMtara ane aneka anaMtara siddha kevalajJAna. 11-paraMpara siddha kevalajJAna be bhede - eka paraMparA ane aneka paraMpara siddha kevalajJAna. 1ra-nokevalajJAna be bheda - avadhijJAna, mana:paryavajJAna. 13-avadhijJAna be bhede - bhavapatyayika, lAyopathamika. 14-bhavapatnasika be ne hoya - devone, narasikone. 15-kSAyopazamika be ne hoya * manuSyone ane paMcendriya tiryaMcayanikone. 16-manapayavijJAna ke bhede - Rjumati, vipulamati. 17-parokSajJAna be bhede - AbhinibhodhikajJAna ane zrutajJAna. 18-Amini bodhika jJAna be bhede - cutanizrita, vRtanizcita. 19-yutanizcita be bhede - athavagraha, vyaMjanAvagraha. 20AkRtanizcitatA paNa ja be bheda che. ra1-zrutajJAna bheTe - aMgAviSTa, aMgabAhya. rara-AMgabAhya be bhedaAvazyaka, Avazyaka vyatikita. 23-Avazyaka vyatirikta be bhede-kAlika ane uckAlika. * vivecana-71 - - sugama che. vizeSa e ke - vizeSa bodha te jJAna. sanAta - bhogave che. athavA jJAna vaDe padArtho pratye vyApti kare che. akSa - AtmA, te pratye je indriya ane manathI nirapekSa varte, te pratyakSa jJAna - aMtara hitapaNe padArthane sAkSAt karavAmAM catura che. kahe che ke - x - te pratyakSa jJAna te traNa prakAre che. bIjAthI - jIvanI apekSAe pudgalamaya hovAthI dUbendriya ane manathI jIvane je jJAna te dvArA thAya te parokSa ema niruktithI kahyuM. kahyuM che ke - dravyendriya ane mana pudgalamaya che, tethI te AtmAthI bhinna che, mATe tenAthI thatuM je jJAna te parokSajJAna ahIM anumAnapramANathI kahyuM che athavA indriya ane mana sAthe te janyajanaka bhAvarUpa che mATe parokSa che arthAt jIvane parokSajJAna, indriyo ane mananA vyavadhAna vaDe padArthane jaNAvanAruM che, sAkSAtkArI nahIM. padavavaraNa kevala eTale eka, tevuM jJAna te kevaLajJAna. tenAthI anya te nokevalajJAna-avadhi, mana:paryAyarUpa che... vata>> saMsAramAM rahevAnuM je kevaLajJAna te bhavastha ane siddhanuM te siddha kevaLajJAna. navattha. je kAyavyApAra Adisahita che te sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sayogI. * x * sayogI bhavasthAnuM kevaLajJAna te sayogI bhavastha kevalajJAna. jene yoga nathI te ayogI athavA na yogI te. zailezI karaNamAM rahela (ayogI] bAkI mUlAI mujaba jANavuM. sorfi. jene prathama samaya sayogitvamAM che te. apathama - bIjA vagere samaya jene che te. bAkI pUrvavatu. athavA jene sayogI avasthAno chello samaya che te carama. sayogI sUtranI jema prathama, aprathama, carama, acarama vizeSaNasahita ayogI suNa paNa kahevuM. (ATha peya sUkonI vRtti pUrI thaI.] siddha - vartamAna samaye siddha thAya te anaMtara siddha, te eka ke aneka hoya che. tathA be vagere samaya je siddha thayA che, te paraMpara siddha. te eka ke aneka hoya che. teonuM je kevalajJAna te-te pramANe vyapadeza thAya che. avadhijJAnane kSayopazamanuM nimitapaNuM chatAM paNa bhavapatyaya vaDe tenuM prAdhAnya hovAthI bhava e ja pratyaya jeno che te bhavapratyayika. ahIM bhASyakAre AkSepasahita parihAra karela che - avadhijJAna kSayopazama bhAvamAM kahela che ane bhava udayika bhAve kahela che, to deva ane nAka e baMnenuM bhavapatyayika kahevuM kaI rIte yogya kahevAya. tenuM samAdhAna Ape che.] temane paNa avadhijJAna kSayopazamathI ja thAya che, paNa tevA kSayopazamano lAbha deva-nAka bhava hovAthI avazya ja thAya che, tethI te bhavapatyayika kahevAya. karmano je udaya kSaya-kSayopazama-upazama kahelo che, te dravya, kSetra, kALa, bhava ane bhAva e pAMcane pAmIne thAya che. vaLI avadhijJAnAvaraNano kSayopazama thavAthI thayela te kSAyopathamika avadhijJAna che. [peTA sUka-15-pUrA) manaparyava sAmAnyane grahaNa karanArI mati te bAjumati. "A vaDe ghaDo ciMtavAyo" e adhyavasAyanuM kAraNa - manodravyanuM jJAna tathA vizeSane grahaNa karanArI je mati te vipulamati - enA vaDe ciMtavAyela ghaDo sonAno che, pATalIputrano che, navo che ityAdi adhyavasAyanA hetubhUta manodravyanA vizeSajJAnarUpa che. * x * X - [peTA sUjha-17pUrA thayA.]. Abhinibodhika zrutane Azrita je jJAna te dhRtanizrita matijJAna athavA zruta jenA vaDe Azrita karAyeluM che te zrutanizrita pUrve zrutavaDe saMskArita mativALAne zrutanI apekSA vinA je jJAna thAya te avagrahAdi rUpa dhRtanizrita che. vaLI je pUrve asaMskArita mati viziSTa kSayopazamanI atizaya nipuNatAthI pAlikI Adi buddhirUpa je jJAna utpanna thAya, te athavA zrobendriya vagerethI thayeluM te amRtanizrita matijJAna che.-X - zrata arthAvagraha - je jaNAya athavA anveSaNa karAya te artha. te sAmAnyarUpa, sarva vizeSonI apekSA vinA kathanIya rUpAdi padArthanuM vigrahaNa-prathama jJAna te athavagraha, je vikArahita jJAna che, te darzana kahevAya che. je eka samayavALo
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/1 5 arthAvagraha che te taikSayika che ane vyAvahArika che te "A zabda che' ityAdi kathana karanAra che, te aMtarmuhartika che. A arthAvagraha indriyo ane manasaMbaMdhI cha prakAre che. dIvA vaDe ghaDAnI jema je vaDe padArtha jaNAya che te vyaMjana, upakaraNendriya ke zabdAdipaNAe pariNata dravyanA samaharUpa che. tethI upakaraNendriya vaDe zabdAdipaNe pariNata dravyarUpa je vyaMjanono avagraha te vyaMjanAvagraha. athavA vyaMjana eTale indriya-zabdAdi dravya saMbaMdha. * x* A vyaMjanAvagraha mana ane cakSuvarjita indriyono cAra bhede thAya che, kAraNa ke cakSu ane mana apApta arcanuM jANavApaNuM che, bAkInA zrotrAdi prApta ane jANe che. [zaMkA vyaMjanAvagraha jJAna ja na kahevAya. kemake indriya ane zabdAdi dravyasaMbaMdha kALe te anubhAvano baherA vagere mAphaka abhAva che. [samAdhAna] evuM nathI. vyaMjanAvagrahane aMte te vastunA grahaNathI ja upalabdhino sadabhAva che. ahIM je zeyavastunA grahaNanA aMte, tethI ja Droya vastunA upAdAnathI labdhi thAya che, te jJAna che. jema arthAvagrahane aMte arthAvagraha vaDe grahaNa yogya vastunA grahaNathI ihA thAya te arthAvagrahajJAna che. * x * tema vyaMjanAvagraha paNa jJAna che. paNa te sUma, avyakta hovAthI sUtelA mANasanA aspaSTa jJAnanI mAphaka sAkSAt jaNAtuM nathI. ihA Adi paNa dhRtanizcita ja che, chatAM te kahela nathI. kemake be sthAnakano anurodha che. azrutanizrita athavagraha ane vyaMjanAvagraha bhede azrutanizrita paNa be bhede che. A zrobendriya vagerethI thayela jANavuM. je autpAtikI Adi buddhi azrutanizrita che, temAM arthAvagraha saMbhave che. kahyuM che ke - bIjA kukaDA vinA yuddha kema thAya? arIsA vaDe, A jANyuM te avagraha ane IhA. * te vyaMjanAvagraha nathI kemake indriyAzritapaNuM che. buddhine to manano saMbaMdha che, tethI buddhithI bhinna ahIM zriomAdimAM vyaMjanAvagraha mAnavA yogya che. zrutajJAna pravacanapuruSanA aMgonI jema aMgo, temAM praviSTa te "gapraviSTa." te gaNadhaskRta, guDa thA Adi traNa mAtRkApadathI thayeluM che athavA AyArAdi dhavazrata che. vaLI je vIkRta ke mAtRkApadagayathI bhig "pratibaddha" - avakRta athavA uttarAdhyayanAdi aMgabAhya jANavA. kahyuM che - gaNadhaskRta, Adeza, dhruva te aMgapraviSTa jJAna che ane sthavIrakRta, mukta vyAkaraNa, aniyata te anaMtapraviSTa [aMgabAhya jJAna che. gabAhya-avazya kartavya te Avazyaka - sAmAyikAdi cha bhede che. kahyuM che ke - sAdhu ane zrAvake divasa ane rAtrine aMte avazya karavA yogya che. tethI Avazyaka kahevAya che. AvazyakathI bhinna te Avazyaka vyatirikta che. ahIM je saminA pahelA ane chellA praharamAM ja bhaNAya che te kAla vaDe thayela te uttarAdhyayanAdi kAlikazruta che, je kALa veLA vajIne bhaNAya te utkAlika-kAlikazrutathI uddha sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 dazavaikAlikAdi che. - have cAsmite kahe che * sUtra-3ra : dharma be bhede - zratadharma cAaidhama kRtadharma be bhede - sUga cutadharma, artha zutadharmacAtri dharma be bhede - agara cAritradharma, aNagAra cAAidAmAM. saMyama be bhede - saragasaMyama, vItarAgasaMyama. sAgasaMyama be bhede - sUmasaparAya ane bAdaIparAya - sarAga saMyama. sUkSma saMparAya sarANa saMyama be bheda : prathama samaya ane apamasamaya - sUmasaM5rAya sarAga saMyama athavA cama ane acarama sUkSmasaMparAsarAga saMyama. athavA sUkSma saMparAya sarAga saMyama be bheda - saMkalezamAnaka, vimAnaka. bAdasaparAya sarANa saMyama be bhede - prathama samaya ane prathamasamaya - bAda athavA cArima ane acarima bhAdara athavA bhAdarasUparAya sarAsaMyama be bhede - pratipAti, patipAti. vItarAgasaMyama be bheda * upazAMta kaSAya ane flNakaSAya-vItarAgasaMyama. upazAMtakaSAya vItarAga saMyama be bheda : prathama samaya ane prathama samaya upazAMta kaSAya vItarAma saMyama athavA carama ane Acarama-samaya upazAMtakaSAya, kSaleNakaSAya vItarAga saMyama be bhede - chakA ane kevalI - kSINakaSAya vItarAgasaMyama. chaThastha kSINakaSAya vItarAga saMyama be bhede - svayaMbhuddha ane buddhabodhita - chaThastha kSINakaSAya vItarAga saMyama. buddhabodhita chAstha kSINa kaSAya vItarAgasaMyama be bhede - prathama samaya ane Apathama samaya, athavA carama samaya ane acarama samaya, keli kSINakaSAya vItarAgasaMyama be bhede - sayogI ane ayogI-kevalI kSINakaSAya vItarAgasaMyama. sayogI kevalI kSINa kapAya saMyama be bheda : prathama samaya ane prathama samaya athavA cama ane acama saMyama ayogI kevalI kSINakayAya saMyama be bhede - prathama ane Authama samaya athavA carama ane Acarama samaya ayogI kevalI kSINakaSAya saMyama. * vivecana-2 - durgatimAM paDatA jIvone aTakAve ane tene sadgatimAM sthApe te dharma. zrutadvAdazAMgI ja dharma te kRtadharma. maryAdApUrvaka sevAya athavA jenA vaDe mokSa pratye javAya te cAstri - mUla uttara guNa samudAyarUpa te dharma ja cAritra dharma. zrutadharma * je vaDe artho guMthAya ke sUcavAya te sUga - susthitatva ane vyApakatvathI sArI rIte kahevAya te sUkata athavA avyAkhyAnathI ajAgRtAvasthA hovAthI sutelA mAphaka suta. bhAgavacana A pramANe - jemAMthI artha sUcavAya ke khare te nirukta vidhie sUtra kahevAya. athavA sUcave - khare - saMbhaLAya * mAya artha jenA vaDe te sUtra. avivRta sutelA mAphaka susthita-vyApivI te sukta kahevAya ane jijJAsu vaDe je jaNAya ke yAcanA karAya te artha-vyAkhyAna che. kahyuM che ke - sUtrano abhiprAya jenAthI jaNAya te artha kahevAya che.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ tti. agAra eTale gRha. tenA yogathI agAro te gRhastho, teono samyakatvamUla aNuvratAdi pAlanarUpa dharma te cAtri dharma, te rIte aNagAranuM paNa jANavuM. jene ghara nathI te aNagA-sAdhu. cAstri dharma te saMyama, tethI kahe che - je mAyAdi5 snehasati te saraNa athavA raNarahitano saMyama te saMga saMyama. gayo che rAga jemAMthI te vItarAga. teno je saMyama te vItarAgasaMyama kahevAya che. HTTI - sUma-saMprakhyAta kiphrikAnA vedanathI saMsaraNa kare che, jIva jenA vaDe saMsAramAM bhame che te saMpAyakapAya, A vyutpatti artha che. kahe che ke - krodhAdi te saMpAya, tenAthI yukta jIva saMsAramAM bhame che. upazamaka ke kSakSakano je sUmasaMparAya jene che tevo sUma saMparA, sAdhu, teno sarogasaMyama te sUkSmasaMgharAya saragasaMyama athavA samajparAya evo sAdhu. bAdasthala, saMparAya-kapAya je sAdhune che athavA je saMyamane vize bAdara saMparAya che te bAdara saMparAya. te sUma saMparAya guNaThANAthI, pUrve hoya che. zeSa pUrvavatu. | muH - be sUtramAM prathama ane prathama samaya vagere vibhAga kevalajJAna mAphaka jANavo. AvA upazama zreNithI paDanArano je samaya te saMkSizyamAna ane upazama zreNI [paka zreNI] caDanArano saMyama te vizudhyamAna che. vAjA, be saba-bAdarasaMpAya saragasaMyamanuM saMyamanI prAptikALa apekSAe prathama-parama samayapaNuM che. carama ane acarama samayapaNuM to je pachI sUmasaMparAya sarAgasaMyamane pAme athavA asaMtapaNAne pAme te apekSAo kahevAya che. AvA upazama zreNivALAnuM ke bIjAnuM pratipAtI ane kSapakazreNivALAnuM apatipAtI saMyama hoya che. sarAgasaMyama kahyo have vItarAgasaMyama kahe che. vIrA, upazAMta-jene pradezathI paNa kaSAyo vedAtA nathI athavA jene vize te sAdhu ke saMyama, te agiyAramAM guNaThANe varte che. kSINakaSAya te bAramAM guNaThANe varte che. waa. be sUtra pUrvavatu jANavA. UMjhA, AtmAnA svarUpane je chAdana kare te chA-jJAnAvaraNAdi ghAtikarma. temAM rahe te chAstha eTale akevalI. pUrvokta svarUpa viziSTa kevalajJAna ane kevaladarzana jene che te kevalI. cha maLe. svayaMbhuddhAdinuM svarUpa pUrvavat svayaMbhuddhAdi nava No pUrvokta arthavALA che. - saMyama kaho, te jIva-jIva viSayavALo hovAthI pRthvI Adi jIvanuM svarUpa kahe che - temAM 18 peTA sUtro che. * sUga-33 : 1. pRthvIkAyika be bheda - sUkSma, bAdara 2 thI 5-e rIte cAvatuM vanaspatikAyika be bhede - sUkSma, bhAdara, 6-pRthvIkAyika be bheda * payatika, aparyAptaka. 0 thI 10-e rIte yAvata vanaspatikAyikanA be bheda jANavA. 11prabrikAyika be bhede - pariNata, apariNata. 12 thI 15-e pramANe cAvat sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vanaspatikAyika jANavA. 1pRedIkAyika be bhede - gatimApaka, gatisAmApaka. 18 thI 21 - e rIte yAvata vanaspatikAyika jANavA. 3-yeNIkAyika be bhede - anaMtarAvagADha, paraMpara avagaDha. 24 thI 28 [e rIte akAyika cAvatu dravyo baLe bhede jaNavA. * vivecana-73 :- (peTA sUjha-1 thI ra8]. pRthvI e ja kAya che jeone te pRvIkAyika. - x * athavA pRthvI e ja zarIra che, jeone te pRvIkAyika. je sUkSmanAma karmanA udayathI sUkSma jIvo che te sarvalokamAM vyApaka che ane bAdara nAmakarmodayavartI bAdara jIvo, pRthvI ane parvata vageremAM ja che. pRthvIkAyikomAM sUma ane bAdarapaNuM ApekSika nathI. prava- pRthvI sUgavat a-u-vAyunA sUtro vanaspatisUtra paryata jANavA. tethI kahyuM che - nAva Adi-paMcamUkI, temAM paryAptinAma karmodayavartI je cAra patine pUrNa kare che, te paryAptA che, je svapati pUrNa na kare te apayapti nAma karmodayathI aparyAptaka che. ahIM paryApti eTale sAmarthyavizeSa. te pudgala dravyanA upayayathI thAya che. paryApti cha prakAre che, te A pramANe AhAra, zarIra, indriya, zvAsocchavAsa, bhASA ane mana. temAM ekendriyane cAra, vilendriyane pAMca ane saMjJIne cha paryAti hoya che. temAM 1-mahApati-khala ane rasanI pariNamana zaktirUpa che. rUzarIra paryApti-sAta dhAtupaNe rasanI pariNamana zakti che. 3-indriya paryApti-pAMca indriyone yogya pudgalone grahaNa karI anAbhogathI thayela vIrya vaDe indriyane taiyAra karavAnI zakitarUpa. 4-AnapANa payakti-zvAsocchavAsa yogya pudgalone grahaNa karIne ucchavAsa-niHzvAsarUpe pariNamAvIne te rUpa zakita. 5bhASApati - vacanane yogya pudgalo grahaNa karIne bhASArUpe pariNamAvI vANuyoga rUpe nisarjana zakti. 6-mana:paryApti-manoyogya pudgalone grahaNa karIne manapaNe pariNamAvIne manoyogarUpe nisarjananI zakti. A patio paryAtanAmakarmanA udaya vaDe pUrNa karAya che, je te pUrNa kare te paryAptaka, * x * je pUrI na kare te aparyAptaka che. - A cha pati ekIsAthe AraMbhIne aMtarmuhUrta vaDe pUrNa thAya che. temAM AhAra pacati nivRttikALa eka ja samaya kaI rIte? je prajJApanA sUramAM kahyuM che. - he bhagavatu ! AhAra paryApita vaDe apayati jIva AhAraka ke anAhAraka? he gautama AhAka nathI, anAhAraka che. vigrahagatimAM te AhArapati vaDe aparyAptaka thAya, vaLI utpatti mAM prApta thayela paNa AhAra payakti vaDe apayartika thAya to A pramANe uttara hoya - he gautama!kyAreka AhAraka hoya, kyAreka aNAhAka hoya. jema zarIrAdi paryAptimAM kahyuM che tema. vaLI AhAra pati sivAyanI pAMce asaMkhyAta samayavALI che ane te pAMce aMtamuhartamAM pUrNa thAya che. aparyAptaka to ucchavAsa payakti vaDe apayapti ja mRtyu pAme che, paNa zarIra ane indriyaparyApti vaDe aparyAptA maratA nathI. kemake zarIra
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/3 ane indriyAdi payaptithI paryApta jIvo vaDe ja pabhavanuM AyuSya baMdhAya che. prava - evI rIte pUrvavat jANavuM. suvihA puvavI - Adi cha sUtro - rAta - svakAya ke pakAya zaru AdithI pariNAmAMtarUM pAmelA - acita thayelA. temAM dravyathI khAtara Adi vaDe mizrita dravya vaDe, kAlathI poruSi Adi vaDe mizra kAla vaDe, bhAvathI varNa, gaMdha, rasa, spazoM, bIjA pariNAma vaDe pariNata thayelA te acita thAya che. kSetrathI to - svasthAnethI laI javAtA lavaNAdi, pratidina kramazaH AgaLa jatAM 100 yojanathI AgaLa jatAM sarvathA acita thAya che. have zastra pariNata thayA sivAya acita thavAnA kAraNo kahe che [1] - svadeza ja AhAranA abhAve. [2] eka bhAjanathI bIjA bhAjanamAM nAkhatA [3] pracaMDa vAyuthI, [4] agninA tApathI, [5]. rasoDAnA dhuMvADA AdithI lavaNAdi acitta thAya che. haratAla, maNazIla, pIpara, khajUra, drAkSa ane haraDe paNa lavaNanI jema acitta thAya che. paNa sAdhue AsIrNaanAcINano vidhi jANavA yogya che. vastunA acita thavAnA kAraNamAM - ArahaNa, orahaNa, nisiyaNa ityAdithI acitta thAya che. pariNAmAMtara prApta thatAM paNa pRvIkAyika ja kahevAya che, te mAjha acetana che, ema jo nahIM mAnIe to A acetana pRthvIkAya piMDanA prayojananuM kathana kema ghaTe ? jema pAnAdi ghasavAmAM acita pRthvIno sAdhu upayoga kare che. 4 - ityAdi pAMca sago pUrvavata kahevAya. kavana - vicitra paryAya pAme te dravyo - jIva ane pagalarUpa che. te vivakSita pariNAmanA tyAga vaDe bhinna pariNAmane prApta thayela te pariNata dravyo vivakSita pariNAmavALA che, je pariNAmAMtarane prApta nA thayela te apariNata dravyo. e chaThuM dravya sUtra. tuvo - Adi cha sUtro, gati eTale gamata, tene prApta te gatisamApanna. pRvIkAyikAdi AyuSyanA udayathI je pRthvIkAyAdi vyapadezavALA vigrahagati vaDe utpatti kSetramAM jAya che, te gatisamApanna kahevAya che. atisamApanna jIvo to sthitivALA che. dravyasUtramAM gati-gamanamAtra ja jANavuM. zeSa pUrvavat. suvA pravI. cha saNo vartamAna samayamAM ja koIka AkAzadezamAM rahelAM te ja anaMtarAvagADhako, jemane be Adi samayo thayelA che te paraMparAvagADhako che. athavA vivakSita phoga ke dravya apekSAo aMtarahitapaNe rahelA te anaMtarAvagADha ane bIjA paraMparAvagADha che - dravyasvarUpa kahyuM. have dravya vizeSa kAla, AkAza kahe che * sUjha-34 :kALa be bhede kahela che - avasarpiNI kALa ane utsarpiNI kALa. AkAza be bhede kahela che . lokAkAza ane alokAkAza. * vivecana-74 - A jaNAya che ke jenA vaDe jaNAya che jANavuM ke kalAsamUha te kALa. vartanA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 te navA-jUnA rUpe vavuiM te, avasarpiNI-utsarpiNI rUpe be bhede. be sthAnanA anurodhathI kahyuM. anyathA avasthita lakSaNavALo mahAvideha tathA bhogabhUmimAM saMbhavita trIjo bheda paNa che - umA-rNe sarvadravya svabhAvone maryAdApUrvaka prakAze, dravyanA svabhAvanAM lAbhamAM AdhArane Ape te AkAza. zabda maryAdA ane abhividhivAcI che, temAM mayadA arthe AkAzamAM rahevA chatAM paNa bhAvo potAnA svarUpamAM ja rahe che. AkAzapaNAne pAmatA nathI. e rIte te bhAvone potAne AdhIna na karavAthI AkAzasvarUpa thatAM nathI. abhividhi arthe to savabhAva vyApaka hovAthI AkAza che. je AkAzadezamAM dhamastikAyAdi dravyonI vRtti che, te ja AkAza lokAkAza che, tethI viparIta te alokAkAza. hamaNAM AkAzanuM saividhya kahyuM. loka - x * zarIrano Azraya che, mATe have zarIranuM kathana kare che- * sUtra-75 : nairayikone be zarIra che . atyaMtara, bAhya. atyaMtara te kAmaNa, bAhya te vaikriya. e rIte devone paNa jANavA. pRedIkAyikane be zarIra che - vyaMtara, bAha. atyaMtara te kAmaNa, bAhya te audArika. yAva4 vanaspatikAyikane be zarIra che. beinidrayane be zarIra che - abhyatara, bAha. atyaMtara te kAmaNa. bAhya te asthi-mAMsa-lohIthI baddha audArika. yAvat caurindriyane be zarIra 91eldi. paMcendriya ticiyonikane be zarIra che . Akhyatara, bAhya. ajIMtara te kAmaNa, bAhya te asthi-mAMsa-lohI-nAyu-zirAbaddha audArika, manuSyane paNa tema ja che. vigrahagati samApaka nairacikane be zarIro che - vaijanma ane kAmaNaniraMtara cAvatuM vaimAnikone be zarIra che. nairayikone be sthAne zarIraspatti che - rAgathI, hepathI. yAvata vaimAnikane tema che. nairayika yAvata vaimAnikane be sthAne zarIranI nitanA che . raNanirvatanA, hepanirvatanA kAyA le che - prasakAya, sthAvarakAya. trasakAya be bhede - bhavasiddhika, bhavasiddhika. sthAvaskAyanA paNa te be bheda che. * vivecana-75 - nevAna Adi prAyaH sugama che. vizeSa e ke - pratyeka kSaNe vRddhi ane hAni vaDe nAza pAme te zarIra temaja saDavA AdinA svabhAvathI anukaMpanapaNuM hovAthI zarIra che te jinezvare be bhede kahyA che. aAvyaMtara-madhyamAM thayeluM. AgaMtaraNuM jIvanA pradezo sAthe kSIra-nIra nyAyathI ekIbhUta thavAthI bhavAMtaramAM jatA paNa jIvanI sAthe gatimAM tenuM mukhyapaNuM hovAthI temaja ghara vageremAM rahela puruSanI mAphaka jJAnavALAne pratyakSa hovAthI AtyaMtara che. tathA bahAra thayeluM te bAhya tenuM bAhyapaNuM jIvanA pradezo vaDe koIpaNa zarIranA keTalAMka avayavone vize avyApta hovAthI bhavAMtaramAM
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/1/5 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAthe na javAthI ati-jJAnarahitane paNa prAyaH pratyakSa che. atyaMta-kAzmaNa zarIra nAmakarmanA udayathI thanAruM, sarva karmonI utpanna thavAnI bhUmirUpa che, tathA saMsArI jIvone bIjI gatimAM javAmAM sahAyaka ne zarIra kAmaNavarmaNA svarU5 che. kama e ja kAmaNa che. kAzmaNanA grahaNathI taijasa zarIra paNa grahaNa kared. jANavuM. kemake te baMne sAthe rahe che, ekanA vinA bIjuM zarIra na hoya. parva revAI. jema nairayikone be zarIra kahyA, tema asusadi vaimAnika paryA te be zarIro kahevA. kArpaNa ane vaikriya zarIrono teone sadabhAva hoya che. ahIM covIza daMDakonI vivakSA hovAthI zeSa daMDako kahe che - pRthvI. - pRthvI Adine bAhya audArika zarIra nAmakarmodayathI udAra pagalo vaDe thayela dArika zarIra che. mAtra ekendriyonuM zarIra asthi Adi sahita che. vAyukAyanuM vaikriya zarIra prAyaH hovAthI tenI vivakSA karI nathI. beindriya asthi-mAMsa-lohIthI baddha hoya che. * X * e vizeSa kahyA. paMcendriya - tiryaMca manuSyone eTaluM vizeSa ke - asthi-mAMsa-lohIsnAyu ane zisa vizeSa che. bIjI rIte covIza daMDakanI prarUpaNA kahe che vigrahagati - jyAre viSamazreNimAM rahela utpattisthAnamAM javAnuM hoya tyAre je prApta thAya tene vigrahagati samApaNa kahevAya, teone be zarIro hoya che. ahIM taijasa-kAmaNanA bhedathI vivekSA che. e rIte covIzadaMDaka jANavA. zarIranA adhikArathI zarIranI utpattine daMDaka vaDe kahe che - nairayika Adi spaSTa che, paNa rAgadveSajanita karmothI zarIranI utpatti, te rAgadveSa vaDe ja vyavahAra karAya che. kAryamAM kAryano upacAra che. e rIte vaimAnika daMDakaparyata jANavuM. - zarIranA adhikArathI zarIra nivartana satra paNa e rIte jANavuM. vizeSa e ke utpatti te mAtra zarUAta che ane nirvatana te pUrNa karavuM. zarIranA adhikArathI zarIrInI be sazi vaDe prarUpaNA - basanAma karmodayathI trAsa pAme te basa. temanI rAzi te trasakAya. sthAvaranAma kamoMdayathI sthira rahevAnA svabhAvathI sthAvara tenI rAzisthAvarakAya, basa, sthAvarakAyonA dvipaNAnI prarUpaNA mATe talavAya, be sUtro sugama che. pUrva sUtramAM zarIravALA bhavyo kahyA. ahIM tene vizeSathI kahe che. * x - * sUtra-36 : be dizA sanmukha rahIne niLio -nigranthIne dIkSA devI kalya-pUrva, uttara e rIte 1-loca karavA, raziw ApavA, 3-upasthApanArthe 4-nsahabhojanArthe, 5saMvAsArthe svAdhyAyanA uddezArthe, rUmuddeza mATe, 8-anujJA mATe, AlocanA mATe, 10-pratikramaNa mATe, 11-niMdArthe, 1ra-gaharthei, 13-chedanArthe, 14-vizuddhi mATe, 15-pharI na karavA sanmukha javA mATe, 16nyathAyogya prAyazcitta tapakama vIkArArthe pUrva-uttara dizA levI. be diA samukha apazcima mAraNAMtika saMlekhanA ArAdhanA karanArA, bhakadyAna pratyAkhyAna karanArA tathA pAdapopagaI ane maraNanI AkAMkSA na karanAra sAdhu-sAdhvIne sthira rahevA pUrva ane uttaradizA kahyuM che. [5/6] * vivecana-: be dizA - pUrva ke uttaradizA samukha kale che. dhanAdi graMci cAlI gaI che mATe nirNantho-sAdha, nigranthI-sAvI teone joharaNAdi dAna vaDe dIkSA devI. kahyuM che . pUrva ke uttaradizA sanmukha devuM ke grahaNa karavuM athavA je dizAmAM jina Adi hoya ke jina caityAdi hoya te dizA sanmukha dikSAdi karavA. 9. jema dIkSA sUtra mATe be dizAnuM kathana karyuM tema muMDanAdi 16 sUtro paNa jANavA. temAM 1-muMDana eTale maratakanA vALano loca, 2-zikSA-grahaNa zikSA vaDe sUkAIne grahaNa kA, AsevanazikSAthI paDilehaNAdi zIkhavavA. 3-utthApanA-mahAvatomAM, 4-bhojanamaMDalimAM besADavA, 5-saMtAka mAMDalI sthApanA, 6-sArI rIte, maryAdA vaDe bhaNAya te svAdhyAya-aMgAdi sUtrono uddeza arthAt yogavidhikamathI samyak yoga vaDe "A-bhaNa" evo upadeza karavA. samuddeza-yoga sAmAcArIthI ja A sUtra sthira-paricita kara ema kahevA mATe. 8-anujJA-samyam rIte 'tene dhAra, bIjAne kahe' tema kahevuM. 9-guru pAse aparAdha nivedana, 10-pratikramaNa karavA, 11-sva sAkSIe aticAra niMdAthaeN, * potAnA vartanano pazcAtApa te niMdA, 12-guru samakSa aticAra gaharthei - nahIM paNa niMdA ja che, paNa bIjA pAse prakAzavuM te gaha. 13-alaga karavA * toDavA mATe - aticAranA anubaMdhane chedavA mATe, 14-atiyArarUpa kAdavanI apekSAe AtmAne nirmala karavA mATe, 15-pharIthI nahIM kare evuM svIkAravA mATe, 16-atiyArAdi apekSAe yathocita pApano nAza karavA ke prAyaHcitanuM zodhana karavAthI prAyazcitta. kahyuM che ke - jethI pApa nAza pAme che, te kAraNathI prAyazcita kahevAya che athavA prAyaH aparAdhathI thayela malIna cittane zuddha kare te prAyazcitta. * tapakama nirvikRtika Adi svIkAravA mATe - have sataramuM peTA sUtra kahe che. che ja. * pazcima zabda ja amaMgalarUpa che, teno parihAra karavA apazcima. maraNanA aMtamAM thanAra te mAraNAMtikI, apazcima-chellI. jenAthI zarIra ane kapAyAdi kSINa karAya che te saMlekhanA-tapa vizeSa. te apazcima mAraNAMtika saMlekhanI. te sevavArUpa dharma vaDe temAM joDAyelAne ke saMlekhanA vaDe kSINa zarIravALAone tathA jeoe anna, pANInuM paccakhANa karela che, teone vRkSavat cepTArahitapaNe sthira thayelAone, anazana vizeSa svIkAnArAone, maraNakALane nahIM icchanArAone rahevA mATe pUrva ke uttara sanmukha rahevuM kahyuM. sthAna-2, uddezA-1no | muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 che sthAna-2 - uddezo-2 & --X --X --X -- * bhUmikA : ahIM anaMtara uddezAmAM dvitvaviziSTa jIva-ajIva dharmo kahyA. have bIjA uddezAmAM dviva viziSTa jIvanA ja dharmo kahe che, e saMbaMdha * x * che [1] je devo udlokamAM utpanna thayelA che, te be prakAre che : kalyopaka, vimAnopaka, cAroka, cArasthitika. gatiratika, gatimApaka. te devo vaDe sadA pApakarma karAya che, te pApanA phaLane devabhavamAM rahIne je keTalAMka devo bhogave che ane keTalAMka te pApanA phaLane bhavAMtaramAM veda che. ]i nairayikone sadA je pApakarma baMdhAya che, te tyAM rahIne paNa keTalAMka vede che, ane keTalAMka bhavAMtaramAM jaIne vede che. e rIte cAva4 paMcendriya tiryaMco sudhI gaNavuM. manuSyone sadA je pApakarma baMdhAya che, tenA phaLane keTalAMka ahIM rahIne vere che, keTalAMka bhavAMtamAM bhogave che. manuSya sivAyanA bAkInA samAna pAThavALA che. * vivecana-g7 - ne have A sUTano anaMtara Na sAthe A saMbaMdha che - anaMtara sUtramAM chelle pAdapoSaNamana anazana kahyuM, tenAthI keTalAMka jIvo devapaNuM pAme che. tethI devavizeSa kahevA vaDe tenA karmabaMdhana-vedanane pratipAdana karatAM kahe che- dhe kahevAze te vaimAnika devo, anazanAdithI utpanna thAya che. te kevA che ? utvalokamAM utpanna thayelA te vapapaka be bhede-1-kapopaka-saudharmAdi devalokamAM utpanna thayela. ra-vimAnopapaka-zaiveyaka, anutara vimAnomAM utpanna thayelA bhAtIta. bIjA be prakAra * jyAM jyotikanA vimAno bhramaNa kare che te cA-jyotika kSetra samasta, cupacarya sApekSAe zabdanI pravRttinA nimitanA AzrayathI temAM utpaNa te cAropapaka << jyotiko che, pAdapopagamanAdithI jayotikatva prApta na thAya ema na kahevuM, kemake pariNAma vizeSathI tema paNa thAya che. A jyotiko paNa be prakAranA che-- jyotika kSetramAM jemanI sthiratA che te cAra sthitiko, samayoganI bahAra rahenArA ghaMTAkRtio che. tathA gamanamAM jemanI rati che, te gatiratiko, samayakSetravartI che. gatiratiko satata gati na karUArA paNa hoya che. tethI gatine niraMtara pAmelA te gatisamApaka-anuparatagativALA che. pUrvokta devone x* nitya je jJAnAvaraNAdi, jIvone niraMtara baMdhakapaNAthI baMghAya che, * * * te devone karmonuM abAdhAkALanuM ullaMghana thatA * x * devonA bhavamAM ja, kapAtIta devone bIja kSetramAM gamatano asaMbhava hovAthI ahIM 1 ane avata zabda vaDe ja bhava arNa irita che. kSetra-zayana-AsanAdi vivakSita nathI. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 terI devabhavamAM vartanAra keTalAMka devo udayavipAkane anubhave che. devabhavathI bIjA bhavamAM utpanna thaIne keTalAMka vedanA anubhave che. keTalAMka ubhayabhavamAM paNa vedanA anubhave che, bIjA keTalAMka jIvo vipAkodaya apekSAe ubhayamAM vedanA anubhavatA nathI. A be vikalpa sUtramAM nathI, kemake be sthAnano adhikAra cAle che. sUtrokta be vikalpa sarve jIvomAM covIza daMDaka vaDe prarUpatA kahe che : tairayiko. Adi prAyaH sugama che. vizeSa e ke. "tyAM ke anya' pAThathI paMcendriya paryanta daMDaka jANavo. manuSyomAM vaLI abhilApa vizeSa che jema hAya juthA* sUtrakAra paNa manuSya hatA. A kAraNathI parokSarUpa dUranA kathana bhUta o zabda choDIne manuSya sUtramAM 4 evo nirdeza karyo. kemake manuSyabhavanA svIkArI pratyakSa AsanavAsI m zabdano viSaya che, tethI ja kahe che - manuSya sivAya vyaMtara, jyotika, vaimAnika sarakhA amitApavALA che. zaMkA-pahelA sUtramAM ja jyotika ane vaimAnikano vivakSita artha kahyo che to pharI tene ahIM kema lIdhA ? (samAdhAna] prathama sUramAM temane anuSThAna kaLA dazAvavAnA prasaMga bhedathI kahAA che, ahIM to daMDakanA kama vaDe sAmAnyathI kahyA che tevI doSa nathI. ahIM dekhAya che, te sUtromAM vizeSanuM kathana hovA chatAM sAmAnyanuM kathana paNa che, sAmAnyamAM vizeSanuM kathana hoya ja * tyAM rahelA vedanA vede ema kahyuM tethI nArakAdi gati-AgatinuM nirUpaNa kare che - sUtra-38 : [1] nairamikone be gati, be Agati kahI che * nairasika, nakane vize utpanna thato manuSyo ke paMcendriya tiryacomAMthI utpanna thAya. te airamikapaNAne choDato manuSya ke paMcendriya ticipaNAmAM jAya. e rIte asurakumAre paNa jANavA. vizeSa e ke * amukumAra asurakumAravane choDato manuSyapaNA ke tici yonikapaNAmAM jaya. e rIte sarve devo javA. ]i pRetIkAyikone be gati, be Agati kahI che . pRvIkAyika, pRthavIkAyane vize utpanna thatAM pRvIkAya ke nopRthvIkAyamAMthI Ave. pRvIkAyika, pRvIkApaNAne choDato pRvIkAyikatva ke nopRvIkArikatvamAM jaya. manuSyo sudhI A pramANe kaheluM.. * vivecana-38 : sagapATha sugama che. vizeSa e ke - nAsko, AdhArabhUta manuSya ane tirthaya gati svarUpa be gatimAM jemanuM gamana che te be gativALA che. tathA avadhibhUta manuSya ane tiryaMca be gatimAMthI Ave che. jene nAkAyu udayamAM Avela che te nAka kahevAya che, tethI "nAkonI maLe" ema kahyuM. uddezakamanA viSayamathI prathama vAkaya vaDe Agati kahI. je manuSyapaNA AdimAMthI nAkamAM gayela te ja A nAka, bIjA nahIM. A kathanathI ekAMta atityapaNAnuM khaMDana karyuM. "sarvacA choDato'' ahIM bhUta
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22/8 86 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAva vaDe nAkanuM kathana che. te vaDe gati kahI. teukAyiko tiryaMca ane manuSyanI apekSAe be AgativALA che ane tiryaMcanI apekSAe eka gativALA che. A vAkya svIkArIne Ama kahyuM. e rIte sukumAranI nAka mAphaka vakatavyatA kahevI. vizeSa o kevala paMcendriya tiryayomAM utpanna thAya che, ema nahIM paNa pRthvI AdimAM paNa utpanna thAya. sAmAnyathI kahyuM che ke - asurakumAranI mAphaka bAre daMDakapada kahevA. teonI ekendriyamAM paNa utpatti thAya che. "nopRthvIkAya" ahIM pRthvIkAyanA niSedha dvAra vaDe kAyikAdi sarva grahaNa karyA. kemake ahIM be sthAnanuM varNana che. nArakane vajIne 23 daMDakamAMthI pRthvIkAyikomAM utpanna thAya. deva ane nAkanA 14 daMDaka choDIne kAyAdi nava daMDakamAM jAya. jema pRthvIkAyiko "begati" AdithI kahyA che, tema kAyAdi manuSya paryantanA daMDako "pRthvIkAyika' zabdane sthAne akAyika vagerenuM kathana karanArA A abhilApo vaDe kahevA. caMtAdi pUrve atidiSTa che. jIva adhikAracI have bhavyAdinuM kathana* sUtra-39 : 1-nairayiko be bhede kahyA che - bhavasiddhika, abhayasiddhika. yAvatuM vaimAnika. ra-nairayika be bheda-anaMtarodhapaka, paraMparopaka cAvatu vaimAnika. 3nairayika be bhede-gatimApaka, gatisamApaka cAvatu vaimAnika. 4-nairayika be bhede-prathamasamayopaw#ka, apathamasamayopapaka yAva4 vaimAnika. 5-nairayika be bhede-AhArU, anAhAka. yAvatuM vaimAnika. 6-nairayika be bhede - ucchavAsaka, nocchavAsaka yAvat vaimAnika. - narasika be bhede - saindriya, anindriya yAvata vaimAnika. 8-nairayika be bhedeparyAptaka, aparyAptaka cAvatuM vaimAnika. 9-nairayika be bhede-saMjJI, asaMjJI, e rIte sarve paMcendriya yAvatuM vyaMtara vaiimAniko sudhI jANavuM. 10-nairayika be bhede - bhApaka, abhASaka - e rIte ekendriya sivAya badAM daMDakomAM jANavuM. 11-nairayika be bheda - sAgRSTika, mithyArdaSTika e rIte ekendriya vajIne sarve daMDakomAM jANavuM. 1ra-nairacika be bhede - paritta saMsArika, anaMta saMsArika cAvatu vaimAnika. 13-nairayika be bhede-saMkhyAtakAla samayasthitika, asaMkhyAtakAla samaya sthitika. e rIte ekendriya, vikasendriyane vajIne paMcendriya cAvatu baMtara sudhI jANavuM. 14-nairayika be bhede-sulabhabhaudhika, durlabhabodhika cAva4 vaimAnika. 15-nairayika be bhede - kRSNapAkSika, zuHpAkSika yAvata vaimAnika. 16-nairayika be bhede - carima, acami e rIte vaimAnikapata babbe bheda jANavA. * vivecana-39 :ukta 16-sUtromAM bhavya daMDaka sugama che. [2] anaMtara daMDakamAM-eka sAthe bIjAnI anaMtara utpatti te anaMtaropapaHka, tethI viparIta te paraMparopajJaka. athavA vivakSita dezanI apekSAe aMtararahitapaNe utpanna te anaMtara upapaka ane tethI viparIta te paraMparopapatraka. [3] gatidaMDakamAM gati samApaka te narakamAM jatA ane narakamAM gayelA te gatimApaka athavA nAkapaNAne prApta che gati samApaH, bIjA te dravyanAraka athavA calatva, sthiratvanI apekSAe anukrame gatisamApaka, agatisamApaHka jANavA. [4] prathama samaya daMDaka - jeone utpanna thaye prathama samaya thayo che te prathama samayopapaka, tethI judA te aprathama samIpapajJaka. [5] AhAradaMDaka-AhArako haMmezA hoya, nAhAka to vigrahagatimAM eka ke be samaya sudhI hoya, je basanADImAM marIne tyAM ja utpanna thAya. bIjI rIte traNa samaya sudhI anAhAraka hoya. [6] ucchavAsa daMDaka - je zvAsocchavAsa le che te ucchavAsaka, ucchazvAsaka payakti vaDe paryApta, tethI bhinna te nocchavAsaka. | [] indriyadaMDaka-sendriya, te indriya paryApti vaDe paryApta, apayapti anindriya. [8] paryAddhidaMDakapati nAmakarmanA udayathI paddhiA ane apati nAmakarmanA udayathI apayaMiA. [] saMjJIdaMDaka-mana:paryApti vaDe payapti te saMjJI, aparyApta te asaMjJI. vaM f/9. eTale jema nAko saMI, asaMjJI bhede kahyA tema aparipUrNa saMkhyA indriyonI che jenI te vikalendriya, te pRthvI Adi.-be traNa cAra indriyone varjIne je bIjA jIvo che te paMcendriya asurAdi che, te sarve saMDrIasaMjJIpaNe kahevA, * x * vaimAnika daMDaka parsana e rIte kahevA. kyAMka nA vAvaMttara evo pATha che, tyAM A artha che - je asaMjJIomAMthI nAkAdipaNe utpanna thAya te asaMjJIo ja kahevAya. asaMjJI nAcchAdithI AraMbhIne vyaMtara sudhI utpanna thAya, paNa teo jyotika ane vaimAnikomAM utpanna na thAya, teone asaMjJIpaNAno abhAva hovAthI teonuM ahIM grahaNa karela nathI. [10] bhASAdaMDakamAM - bhASA paryAtinA udaye bhASaka che, tenI apayatika avasthAmAM abhASaka che. ekendriyone bhASA paryApti nathI. [11] samyam daSTi daMDakamAM ekendriyone samyakatva nathI, beindriyone to sAsvAdana samyakatva hoya paNa zake, tethI ekendriya vajIne ema kahyuM. [12] saMsAradaMDakamAM-thoDA bhavavALA te paritasaMsArika, bIjA te anaMta saMsArika. [13] sthitidaMDaka-'kALa' zabdano artha kALovarNa paNa thAya, 'samaya' zabdano artha AcAra paNa thAya paNa ahIM kALarUpa samaya te kALasamaya - saMkhyAta varSa pramANa jemanI sthiti che te aMgeyakAlasamaya sthitika * 10,000 varSa sthiti. bIjA palyopamanA asaMkhyAta bhAgAdi sthitivALA te asaMkhyAtakAla samaya sthitika - x-. A pramANe tAravatu be bhede sthitika daMDaka kahyA. te ekendriya, vikasendriya vajIne paMcendriya asarAdi kahyA. kemake ekendriyone to 22,000 varSAdi sthiti che. paMcendriyomAM paNa vyaMtara paryanta kahyA. kemake teo
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2//9 ja ubhaya sthitivALA hoya che. jyotika, vaimAnika to asaMkhyAtakAlasthitika che. [14] bodhidaMDakamAM - bodhi - jinadharmI prApti sulabha che jemane te sulabha bodhika. bIjA te durlabhabodhika. [15] pAkSika daMDakamAM - vizuddhapaNAthI je pakSa te zuklapakSa. te vaDe vicare te zukla pAkSika. zukalapaNuM te kiyAvAdIpaNAe che. kahyuM che ke kiyAvAdI bhavya hoya che, abhaya nahIM, tema zuklapAkSika hoya che, kRSNapAkSika nathI. athavA Astikono vizuddhapaNe je pakSa te zukalapakSa, temAM thAya te zuklapAkSika, tethI viparIta te kRSNa pAkSika. [16] carama-jeone te nArakAdi bhava chello hoya athata pharIthI tyAM utpanna na thAya, kemake mokSe javAthI te cama kahevAya. tethI judA te acarama. A rIte aDhAra daMDako kA. pUrve vaimAniko carama-acaramapaNA kahevAyA. teo avadhi vaDe adholokAdine jANe che, tethI temanA jANavAmAM AvatA jIvanA be prakAra varNave che * sUtra-80 : be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che * dekhe che - samudaghAtarUpa, svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che. samudyAta na karavArUpa svabhAva vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che. evI rIte tichaliokane, utdlokane ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che ke dekhe che. be sthAna vaDe AtmA adholokane jANe che - dekhe che - karela zaikriya zarIrarUpa svabhAva vaDe, na karAyela vaikriya zarIrarUpa svabhAva paDe, evI rIte tiryagralokane, udadlokane ane paripUrNa cauda rAjalokane jANe che * dekhe che. be sthAna vaDe AtmA zabdone sAMbhaLe che * dezathI, sarvathI. evI rIte rUpane jue che, gaMdhone suMghe che, sone AsvAde che, sparzIne anubhave che. be sthAna vaDe AtmA dIpe che - dezathI ane sarvathI. evI rIte prabhAse che, vika che, paricarA seve che, bhAse-bole che, AhAra kare che, pariNAmane pamADe che, vede che, nirbhara kare che. * * be sthAna vaDe deva zaGdone sAMbhaLe che * dezathI, savathI. yAvat deva dezathI ane sarvathI nirjara kare che. marata [lokAMtika deva be prakAre che - eka zarIravALA ane be zarIravALA. e pramANe - kira, kiparaSa, gaMdharva, nAgakumAra suvarNakumAra, anikumAra, vAyukumAra e AThe devo be bhede che - eka zarIravALA ane be zarIravALA. * vivecana : vodi cAra sago che - Atmagata be sthAna-bheda vaDe jIva adholokane avadhi jJAna vaDe jANe che, avadhi darzana vaDe dekhe che. vaikriyasamudghAtagata svabhAvathI athavA anya samuThThAta svabhAvathI ane bIjI rIte - samudghAta na karIne - e ja vyAkhyA kare che - mAtai. je prakAre avadhi che jene te yathAvadhi - x * athavA paramAvadhithI 88 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 adhovarsI avadhi jaine che te adhovadhi AtmA-niyata kSetra viSaya avadhijJAnI kyAreka samavahata ane kyAreka asamavahata e rIte be svabhAva vaDe jANe che ane dekhe che. e pramANe - samavahata ane 'asamavahata be prakAra vaDe avadhinA viSaya vaDe kahevAyela che. e rIte tiryalokAdi paNa jANavA. tiryagRloka-udadloka-kevalaka sUtra sugama che. vizeSa kahe che - kevala eTale paripUrNarUpa potAnA kAryanA sAmarthyathI kalA-kevaLajJAnanI jema ke paripUrNa kevala sardeza athavA kevalakA-siddhAMta zailIthI paripUrNa caudarAjalokane jANe-dekhe. vaikriya samaghAta pachI vaikriya zarIra hoya che, tethI vaikriyazarIrano Azraya karIne adholokAdi jJAnane vize be bheda che - ya cAra cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - kuta vakriya zarIra vaDe jANe che - dekhe che. jJAnanA adhikAramAM ja A bIjo prakAra kahe che - fi pAMca sUtro, be bhede - (1) dezathI - eka kAnano upaghAta hoya to eka kAnathI sAMbhaLe che athavA (2) sarvathI na haNAyela zroendriyavALo ke saMbhigzrota nAmaka labdhivALo te badhI indriyo vaDe sAMbhaLe che. tethI sarvathI kathana karAya che. e pramANe - jema deza ane sarvathI zabdone kahyA tema rUpAdine paNa jANI levA. vizeSa e ke - jIbhanA dezano prasutyAdi doSa vaDe upaghAta thavAthI dezathI AsvAde che, ema jANavuM. zabda zravaNa Adi jIvapariNAmo kahyA, tenA prastAvathI tenA pariNAmAMtarane kahe che. rodi nava sUtro sugama che. vizeSa e ke - khadhotanI mAphaka dezathI ke dIpanI mAphaka sarvathI dIpe che. athavA dezathI pharakAvadhijJAnI, savathI atyaMtara-avadhijJAnI jANe che. e pramANe - deza, sarvathI vizeSataH dIpe che, dezathI hAtha AdinuM vaikriyakaraNathI, sarvathI saMpUrNa zarIranI vikuvaNI kare che. yA dezathI manoyogAdimAMthI koI eka yoga vaDe ane sarvathI traNe yogo vaDe maithuna seve che * dezathI jIbhanA samabhAga vagerethI ane sarvathI samasta tAla Adi sthAna vaDe bhASAne bole che - dezathI mAtra mukha vaDe ane sarvathI, ojAhAranI apekSAe AhAra kare che - AhArane ja pariNamAve che. khala-rasanA vibhAga vaDe DhaMdhavAthI deza thakI ane plIhAdi saMghela na hovAthI sarvathI. veti - dezathI hAtha vagere avayava vaDe anubhave che ane sarvathI avayava vaDe AhAra saMbaMdhI pariNAmane prApta thayela pagalone iTAniSTa pariNAmathI. vinaMti * AhAra karelA, pariNamelA, anubhavelA AhAranA pudgalone dezathI apAna vagerethI ane sarvathI saMpUrNa zarIra vaDe prasvedanI jema tyAge che. athavA A cauda sago vivakSita viSayavastunI apekSAe levA. temAM deza ane savanI yojanA A pramANe samajavI. dezamI vivakSita zabdomAMthI keTalAMka zabdone sAMbhaLe che ane sarvathI samastapaNe badhAM zabdone sAMbhaLe che evI rIte rUpAdine paNa
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/180 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sthAna-2 - uddezo-3 che. # jANavA. tathA vivakSitane deza ke sarvathI prakAze che, vizeSa prakAze che, e rIte vidurvaNA kare che, pasciAraNA yogya rIzarIrAdine seve che, bhASaNIya apekSAe dezathI bhASAne bole che, sarvathI bhojana yogya vastune khAya che. AhArane pariNamAve che, vedha karmane vede che, evI rIte te dezanI ke sarvathI nijara paNa che. deza ane sarvathI sAmAnyathI sAMbhaLavuM Adi kahyuM. vizeSa vivAmAM devonuM pradhAnapaNuM hovAthI teone AzrIne kahe che. to e paNa vivakSita zabdAdi viSayanI apekSAe cauda sUtro dezathI ke sarvathI levA. A anaMtara ukta bhAvo zarIra hoya to ja saMbhave che, A kAraNathI devonuM pradhAnapaNuM hovAthI devonA ja zarIranuM nirUpaNa karavA mATe kahe che- - Adi ATha sUtro sugama che. vizeSa kahe che - marutu e lokAMtika deva vizeSa che. kahyuM che ke - sAraravata, Aditya, vali, aruNa, gaItoya, tuSita, avyAbAdha, marata, ariSTha-te devo eka zarIravALA hoya che. kAraNa ke vigrahagatimAM kAmaNazarIra che, tyArapachI vaikriyabhAvathI be zarIravALA hoya che, banne zarIrano samAhAra be zarIra, te jeone che te be zarIravALA athavA bhavadhAraNIya ja zarIra jyAre hoya tyAre eka zarIra, utaravaikriya kare tyAre be zarIra hoya che - kinnara, kiMjuSa, gaMdharva e traNa vyaMtaro che, bAkI bhavanapatio che, parigaNita bheda grahaNa, bIjA bhedone batAvanAra che, paNa bIjAno niSedha karavA nahIM. sarva jIvone vigrahagatimAM eka zarIrapaNAnI ane vigrahagati sivAyanA zarIramAM be zarIrapaNAnI prApti hovAthI sAmAnyathI kahe che - sevA suvi Adi sugama che. sthAna-2 - uddezA-2no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa o bIjo uddezo kahyo. have trIjo kahe che, teno anaMtara uddezaka sAthe A saMbaMdha che anaMtara uddezakamAM jIva padArtha aneka bhede kahyo. ahIM te jIvanA sahAyaka pudgaladharma, jIvagharma, ga, dravyarUpa padArthonI prarUpaNA kare che, e saMbaMdhe AvelA uddezakanuM Adi sUbASTaka A pramANe * sUtra-81 : 1-zabda be bhede . bhASA zabda, nobhASA zaGda. ra-bhASAzAda be bhede - akSarasaMbaddha noakSarasaMbaddha. 3-nobhAyA zabada be bhede - Atodha zabda, noAtodha zabda, 4todha zabda be bhede - tad, vitad. pa-tata zabda be bhede * dhana, suSira, 6-ema vitata zabda paNa be bhede che. snotodha zabda be bheda - bhUSaNa, nobhUSaNasada, 8-nobhUSaNa zabada be bheda - tAlA, larikA zabda. be sthAne zabdotpatti thAya che - ekatrita thatA yugalo, bhedAtA yugalo. * vivecana-81 - 1-Ano pUrvasUtra sAthe A saMbaMdha che - aMtyasUtramAM devonA zarIranuM nirUpaNa karyuM. te zarIravALA zabdAdinA grAhaka hoya che, mATe ahIM pahelA zabdanuM nirUpaNa karAya che. teno A saMbaMdha che - vyAkhyA sugama che. vizeSa e ke * bhASA zabda bhASApati nAma karmodayathI prApta jIva zabda, bIjo nobhASAzabda. cAkSara saMbaMdha - akSaranA uccAravALo, noakSarasaMbaMdha - uccArahita che. 3Atogha-Dhola vagereno je zabda, noAtodha zabda-vaMza phoTAdino avAja. 4-dd-dbI temaja camadi baddha Atodha. pa-ve kiMcit ghana, jema piMjanika Adi ane kaMIka zuSira. jema vINA-paTaha vagere tenAthI utpanna je zabda te dhana-Sira, 6-vitad-ctathI bhinnadbI AdithI rahita, te paNa ghana-bhANakanI jema, zuSi-skAhala Adivatu, tenAthI utpaNa zabda te dhanazuSira, cothA sthAnakamAM pharIne e ja kahezvAze. taMta-te vINAdi, vitata-te paTahAdi. dhana-kAMzyatAlAdi, zuSira te vAMsaLI Adi. - 4 - -bhUSaNa-nupurAdi, nobhUSaNa-bhUSaNathI anya. 8-tAla-hastatAla, ane kAMsikA, te ahIM AtodhapaNAe vivakSita nathI. athavA latikA zaGdathI pATunA prahArano zabda levo. zabdanA bhedo kahyo. have zabdanA kAraNanuM nirUpaNa karavA kahe che. vyakti * be kAraNe zabdonI utpati thAya che. saMghAtane pAmelA kAyabhUta zabdono utpAda. - jema ghaMTA ane lolakanI jema bAdara pariNAmane pAmelA pudgalonA saMghAtathI zabda utpanna thAya che, evI rIte vAMsane phADatA zabdonI utpatti thAya che. have pudgalanA saMghAta ane bhedanuM kAraNa nirUpaNa * sUtra-82,83 ?[8] 1-be kAraNe yugalo ekaThAM thAya che - potAnI meLe ekaThA thAya,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ dara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2/3/82,83 bIna vaDe pagalo ekaThAM thAya. ra-be kAraNa vaDe pugalo bhedAya che . potAnI meLe athavA bIjAo vaDe. 3-be kAraNe pagalo saDe che . potAnI meLe athavA bIjAo vaDe. 4-jovI rIte paDe che. pa-vinAza pAme che. tema jANavuM... 1-yugalo be prakAre kahyA che - judA thayelA, judA na thayelA. ra-pugalo be bhede - bhedAya tevA, na bhedAya tevA. 3-yugalo be bheda - paramANu yugalo, noparamANu yugalo. 4jugalo be bhede - sUkSma ane bAdara pa-yugalo be bhede che - baddhapAsaRSTa, nobaddhapAsaRSTa. 6-yugalo be bheda-payiAtIta, apayatIta. yugalo be bhede che - AttA ane anArA, 8-yugalo be bhede che * iSTa ane aniSTa, 9-evI rIte kAMta, 10-piya, 11-manojJa, 1ra-maNAma. di3 zabdo ne bheTe che - adi, aNaal e rIte ISTa yAvatuM maNA-- rUpa be bheda che - tA, aNadf cAlatu praNAma. A pramANe gaMdha, rasa, aniA pratyekanA paNa cha-ccha AlAvA kahevA. * vivecana-82,83 - [2] radi. Adi pAMca mo sugama che. vizeSa e ke - svabhAvanI jema vAdaLA vagere mAphaka pudgalo saMbaMdhavALA thAya che. A karma-katRprayoga che. parejI purapAdi vaDe pagalo saMbaMdhavALA karAya che. A sakarmaka prayoga che. e rIte bhedAya che . judA paDe che, parvatanA zikharathI jema paDe che, jema koDha Adi nimitathI AMgaLInI jema saDe che, vAdaLAnA samUhanI jema pudgalo nAza pAme che. have bAra sUtro vaDe pudgalonuM ja nirUpaNa karatA kahe che : (ti ityAdi. 1-judA paDelA ane judA na paDelA, 2-je ApameLe bhedAya te bhidura, bhidurava dharma jeone che te bhidudhamAM, tethI viparIta te nobhidura dhama. 3-parama sUma evA te aNu te paramANu ane noparamANu eTale skaMdha. 4-jeono sUkSma pariNAma che temaja zIta, uSNa, snigdha, rakSa lakSaNa cAra sparze che te bhASA AdinA pagalo ane bAdara te jeonA bAdara pariNAma che temaja pAMca vagere sparzavALA che te audArika Adi vargaNAnA pudgalo. pa-zarIranI tvacAthI rajanI jema pazayelA te pAThya pRSTo, teothI baddha zarIramAM pANInI jema maLelA te baddha pAskRSTa pudgalo * x * kahyuM che ke - pRSTazarIramAM rajanI jema sparza karela ane baddha-pradezo vaDe potAnA karela. A baddha pAThyapRTa pudgalo dhrANendriyAdine grahaNa goyara che, tathA nobaddha-nahIM baMdhAyelA paNa pArzapRSTo eTale baddha padanA niSedhavALA pudgalo zromendriyane grahaNa gocara che. kahyuM che . sparzamAtra vaDe ja saMbaMdha karAyela zabdane zrobendriya sAMbhaLe che ane sparza karAyelA rUpane cakSurindriya jue che. tathA gaMdha, sa ane sparzI baddhaskRSTa karAyelA hoya to prANa-rasanA-sparzana indriyano viSaya kare che. baddhaspaSTa ane pArzawTa be padanA niSedhamAM zromAdi indriyano viSaya na thAya paNa cakSurindriyano viSaya thAya - X - X ". 6-vivakSita paryAyane tajelA te payayAtIta athavA karmapudgalanI jema samastapaNe grahaNa karelA te paryAyAtIta. pratipakSa sugama che. -jIve parigraha mAtrapaNAe athavA zarIradipaNe svIkArelA te mArA ane pratipakSa te naumArA. 8-akiyAnA abhilASIo vaDe icchAyelA te iSTa pudgalo. 9-suMdara ane viziSTa varNAdi yukta te kAMta pudgalo, 10-prItikara ane indriyone AhAda ApanArA pudgalo. 11-suMdarapaNAnA prakarSathI je mana vaDe 'A sArA jaNAya che' evA vikalpone utpanna kare te manojJa pudgalo. 12-suMdarapaNAnA prakathiI badhA upabhoga karanAranA manane sadA vallabha te maNAma pudgalo. - ema nirukata vidhi vaDe bhANAya. bIjI vyAkhyAna A pramANe - sAmAnyathI jIvone sadA vahAlA te kane. nitya suMdara bhAva vaDe kAMtivALA te kAMta, sarvane dveSa karavA yogya nahIM te priya, kathana vaDe paNa manane ramADanAra te manojJa, vicAraNA vaDe paNa manane vahAlA te praNAma. aniSTa Adi pratipakSa sarvatra sugama che. 8] pugalanA adhikArI ja anaMtarokta pratipakSa sahita Adi che vizeSaNa viziSTa pudgalanA dharmarUpa zabdAdine suvida Adi trIza sUtro vaDe kahe che, te badhAM sugama che. pudgalo dharmo kahyA, have jIvanA dharmo kahe che- * sUtra-84 - u cATa be bhede che - jJAnAcAra, nojJAnAcAra, -nojJAnAcAra be bheda -darzanAcAra, noda nAcAra, 3-nodazAcAra be bhede - cA>>iAcAra, noyAtriAcAra. 4-nocAsTiAcAra be bhede - tamAcAra vIyaracAra. 1-patimA be bhede che samAdhi pratimA upadhAna pratimA rUpatimAM be bhede . vivekapatimA, vyasUrNa pratimA. 3-pratimA be bheda * laghumoka pratimA, vaDI mokapratimA. 6-pratimA be bhede - yavamayacaMdrapatimA, vajamadhyacaMdrapatimA. sAmAyika be bheda che : agArasAmAyika, aNagArasAmAyika, * vivecana-84 : sudhi - AcAra Adi cAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - AcaraNa karavuM te yAra-vyavahAra, jJAna- mRta jJAna, te saMbaMdhI kAla Adi ATha bhede AcAra, jJAnAcAra kahyuM che ke - kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, anivaNa, vyaMjana, artha ane tadubhaya e ATha prakAre jJAnAcAra che. nojJAnAcAra te darzanAdi AcAra, darzana eTale samyaktva te niHzaMkitAdi ATha bhede che. kahyuM che - niHzaMkita, nikAMkSita, nirvicikitsa, amUDha daSTi, upavRMhaNa, sthikiraNa, vAtsalya ane prabhAvanA A ATha darzananA AyAra che. nodarzanAcAra te cAritrAcAra Adi che. cAstriAcAra samiti, guptirUpe ATha bhede che, kahyuM che ke - pAMca samiti ane
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/84 traNa gupti vaDe praNidhAna yogayukta te ATha cAstrinA AcAra jANavA. nocAstriAcAra te tapAcAra Adi che. temAM tapAcAra bAra bhede che. kahyuM che ke - kuzala puruSoe kahela bAhya ane atyaMtarasahita bAra prakAranA tapane vizeSa glAnirahitapaNe, AzaMsA vinA je tapa te tapAcAra jANavo. 93 vIryAcAra eTale jJAnAdine vize zakitanuM gopana na karavuM, temaja ullaMghana na karavuM te. kahyuM che ke - pragaTa baLa ane vIrya viziSTa, sAvadhAna thaIne je yathokta jJAnAdimAM parAkrama kare che, yathAzakti joDAyela che te vIryAcAra jANavo. have vIryAcAranA ja vizeSa kayana mATe cha sUtro kahe che- cha to pazcimA Adi-pratijJAno svIkAra te paDimA. prazasta bhAvarUpa zAMti te samAdhi tenI pratimA te samAdhipratimA. dazAzrutaskaMdhamAM A be bhede kahI che - zrutasamAdhi pratimA ane sAmAyikAdi cAstrisamAdhi pratimA. upadhAna-tapa, tenI pratimA te upadhAna pratimA, te bAra bhikSu pratimA ane agiyAra zrAvaka pratimArUpa che - vivecana eTale viveka-tyAga. te aMtaraMga kaSAyAdino ane bAhyathI gaNa, zarIra, bhAtapANI Adino tyAga. teno svIkAra te viveka pratimA. kAyotsarga karavo te vyutsarga pratimA. pratyeka pUrvAdi cAra dizAmAM kramazaH cAra prahara kAyotsarga karavA rUpa be ahorAtra pramANavALI te bhadrA pratimA. subhadrA pratimA paNa e ja prakAre saMbhave che. paNa joyela na hovAthI kahI nathI. mahAbhadrA paNa temaja jANavI. vizeSa e ke - te ahorAtra kAyotsarga rUpa cAra ahorAtra pramANa che. sarvatobhadrA to pratyeka daza dizAomAM kramazaH ahorAtra kAyotsarga rUpa daza ahora vALI che. mokapratimA te praNavaNa pratimA. kALa bhede te nAnI, moTI hoya che. vyavahAra sUtramAM kahyuM che - A pratimA dravyathI prasavaNa viSayaka, kSetrathI gAmAdithI bahAra, kALathI zarad ane grISmaRtumAM svIkArAtI, jo bhojana karIne svIkArAya to cauda bhakta vaDe karAya che, bhojanarahita svIkAre to soLabhaktathI karAya che. bhAvathI to devAdinA upasargane sahevArUpa nAnI pratimA che. moTI moka pratimA paNa emaja jANavI. vizeSa e ke - bhojanasahita 16 bhakta, bhojanarahita-18 bhakta vaDe te svIkArAya che. yavanI jema madhya che jene te savamadhyA. caMdra mAphaka kalAnI vRddhi-hAni vaDe te caMdrapratimA. te A pramANe - zukla pakSamAM ekamane divase eka kavala AhAra karIne pratidina vadhatAM vadhatAM pUrNimAe paMdara kavala AhAra kare ane kRSNapakSanI ekame paMdara kavala AhAra karIne pratyeka divase eka eka kavala ghaTADatA amAse eka kvala AhAra kare te savamadhyAcaMdra pratimA. vajramadhyapratimA - kRSNapakSathI AraMbhe ekame paMdara kavala AhAra kare, eka eka kavala hAni vaDe amAse eka kavala, pachI zuklapakSe ekame eka kavala ane sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pratidina eka eka vadhatA pUname paMdara kavala. te vajranI jema madhyamAM pAtaLI hovAthI te vajramadhyAcaMdra pratimA kahevAya. e rIte bhikSAdimAM jANavuM. pratimA sAmAyika vALAne hoya che, tethI sAmAyikane kahe che - ma - jJAnAdino mAya - lAbha te samAya, te ja sAmAyika. te agAra ane anagAra svAmInA bhedathI be che - dezavirati ane sarvavirati. jIvadharmanA adhikAramAM jIvatA bIjA dharmone covIza sUtro vaDe kahe che- * sUtra-85 H [1] upapAta be bhede che - devono, nAskono. [2] uddhartanA be bheTe che * nairayikonI, bhavanavAsIonI. [3] cyavana be bhede che - jyotikonuM, vaimAnikonuM. [4] garbha vyutkrAMti be bhede che - manuSyonI, paMcendriya tiryaMconI. [5] garbhastha jIvono AhAra be bhede che - manuSyone, paMcendriya tiryaMcone [6] garbhasthanI vRddhi be bhede che - manuSyonI, paMcendriyatiyonI. evI rIte [9] nivRddhi, [8] vikrvaNA, [9] gati paryAya, [10] samudghAta, [11] kALasaMyoga, [12] janmavuM, [13] maraNa e sarve jANavA. 14 [14] cAmaDIvALA saMdhi baMdhano je bhede che - manuSyone, paMcendriya tiryaMcone. [15] zukra-zoNita saMbhavA be che - manuSyo, paMcendriya tiryaMco. [16] sthiti be bhede che - kAyasthiti, bhavasthiti [17] kAyasthiti be bheTe manuSyonI, paMcendriya tionI. [18] bhavasthiti benI-devonI, nArakonI. [19] AyuSya be bheTe che - addhAyuka, bhavAyuddha. [20] addhAyu bane che - manuSyone, paMcendriya tiryaMcone. [21] bhavAyuSa bene che - devone, nairayikone, [22] karma be bhede che - pradeza karma, anubhAva karma. [23] yathAyune be pALe che - devo, nArako. [24] benA Ayu saMvataka che - manuSyanA ane paMcendriya tiryaMca yonikanA. * vivecana-85 : 1-A sUtro sugama che. vizeSa e ke - cokhkhuM be prakAranA jIva sthAnakanuM utpanna thavuM te upapAta. garbha ane saMmUrkhana lakSaNa janmanA be prakAra che, tethI A judo janma vizeSa che. je dIpe che te deva. cAra nikAyanA devo ane pUrvavat nAsko, teonuM upajavuM te utpAta. -2- urtavuM te udvartanA, devAdinuM zarIsthI nIkaLavuMmRtyu. te vairayiko ane bhavanavAsI devone ja e pramANe vyapadeza karAya che, bIjAne mATe to maraNa ja kahevAya che. nArako tathA adholoka deva AvAsa vizeSamAM rahevAnA svabhAvavALA bhavanavAsInI uddhartanA che. 3-jyotiko ane vaimAnikonuM maraNa cyavana kahevAya che. nakSatromAM utpanna thayela te jyotiko, A mAtra zabda vyutpatti che. paNa pravRtti nimittano Azraya karavAthI te jyotiko caMdra Adi che. urdhvalokavartI te vaimAnika-saudharmAdivAsI devo.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2385 te baMnenuM maraNa cyavana kahevAya che. 4-gabhaziyamAM je utpati te garbhavyutkrAMti, manunA apatyo te manuSyo, je ticha jAya che te tiryaMco, temanA saMbaMdhI yoni-utpattisthAna che jeone te tiryaMcayonikonI garbhavyakrAMti che. teo ekendriyAdi paNa hoya che. mATe vizeSathI kahe che - paMcendriya evA tiryaMcayonika te paMcendriyatiryaMconI. pa-garbhamAM rahelA baMnene AhAra hoya che, bIjAne garbhano ja abhAva che. 6-vRddhi-zarIranuM vadhavuM. --nivRddhi-vAta, pitAdithI thatI hAni ahIM 'na' zabdano artha abhAva che. jemake navarAvinyA - patinA abhAvavALI kanyA. vaikriya labdhivALAne vikR4NA hoya che. -9-gatiparyAya-cAlavuM ke marIne bIjI gatimAM javuM athavA vaiyi labdhivALo garbhamAMthI nIkaLIne pradezathI bahAra saMgrAma kare che te gati paryAyi. bhagavatI sUramAM kahyuM che-- ' he bhagavaMta! garbhamAM gayela jIva nArakamAM utpanna thAya? he gautama! koI utpanna thAya, koIka na thAya. - evuM kema kaho cho ? - he gautama ! te saMjJI paMcendriya sarva paryAtithI pati, bIjAnI senA AvelI sAMbhaLIne, vicArIne vIryalabdhi vaDe, vaikriyalabdhi vaDe pradezone bahAra kADhe, kADhIne vaikriya samuThThAta vaDe navIna yugalo grahaNa karIne caturaMgiNI senA vidurve, vikrvIne tenA vaDe anyanI senA sAthe saMgrAma kare che - ityAdi.. 10-samuThThAta-mAraNAMtika Adi, -11-kAlasaMyoga-kAlakRta avasthA. -12-AyAti-garbhathI nIkaLavuM, -13-maraNa-prANatyAga. 14-baMnenA, cAmaDIvALA, saMdhi baMdhano che. kyAMka chavayata pATha che. tyAM cAmaDInA rogathI chavi te ja chavika artha che. te zarIra arthAtu chavikAtmaka zarIra vipatta - pAThavI-prApta thayela cAmaDI evo artha che. [ahIM sUtra-5 thI 14-sudhI badhe garbhastha manuSya ane tiryaMca e saMbaMdha joDavo.. -15-manuSya ane paMcendriya tiryaMcanI vIrya ane lohIthI utpatti che. -16-kAyamAM-pRthvI AdinI sAmAnyarUpe sthiti te kAyasthiti, te asaMkhya utsarpiNI Adi rUpe che ane bhavane vize ke bhavarUpa sthiti te bhavasthiti arthAt bhavakAlasvarUpa. -13- baMnenI sAta-ATha mavagrahaNarUpa kAyasthiti hoya che. pRthvI AdinI paNa kAyasthiti che, tethI teno viccheda karyo nathI. kemake sUjhanuM yogya niSedha karavApaNuM che. -18-devAdi punaH devAdimAM utpatti abhAve deva-nAkane vyavasthiti ja che. * 19-'addhA' : kALa, kALapadhAna AyuSya Apati AyukarmavizeSa-addhAyu, vartamAnabhavano nAza thatAM kAlAMtara anugAmI-jema manuSyAya mAphaka pAchaLa-janAruM, koIne paNa bhavano nAza thatAM dUra thatuM nathI. paNa utkRSTathI sAta-ATha bhava mAtra kALa parvata anuvarte che. tathA bhavapradhAna Ayu te bhavAyuSya. te bhavano nAza thatA ja dUra jAya che. kAlAMtare devAyu mAphaka sAce jatuM nathI. -20,21- roja- Adi be sUra kahevAI gayela arthavALA che. -22- suvi vAgye - karmanA pudgalo ja vedAya che, paNa baddha sa vedAto nathI eTale karmanA pradeza mAtra vaDe vedavA yogya te pradezakarma ane je karmano jema bAMdhela sa temaja vedAya che - anubhAvathI vedha che, te karma anubhAva karma. -23- Do. Adi-jevI rIte bAMdheluM AyuSya te yathAyuSya, tene kevI rIte bhogave che, upakama thato nathI te yathAyuSya. devo, nAko, asaMkhya viSaya tiryaMco, manuSyo, uttama puruSo ane carama zarIrI jIvo nirapakamAya che. AvuM vacana hovA chatAM ahIM be sthAnakanA varNanathI deva, nAkanuM kathana karyuM che. -24- to saMvartavuM te saMvata. te ja saMvartaka arthAt upakrama, Ayuno je saMvartaka te AyuSya saMvartaka che . payayanA adhikArathI niyata kSetranA AzritapaNAthI kSetra vaDe kathanIya pudgalone kahevA icchatA have phonane kahe che- * sUtra-86 : jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM meruparvatanI uttara ane dakSiNamAM be varSakSetro kahA chete ati samatulya, avizeSa, nAnA prakArapaNAthI rahita, anyonyane na ullaMghatA, laMbAI-pahoLAI-AkAra-paridhi vaDe samAna che te bharata ane airAvata e rIte A abhilApa vaDe kaimavata, kairacavata, harivarSa, ramyakravarSa che. jaMbUdvIpa nAmaka dvIpa madhye meruparvatanI pUrva-pazcime be kSetra che - ati samatulya, avizeSa yAvata te pUrvavideha, pazcimavideha che. jebUdvIpanA meru parvatanI uttara-dakSiNe be kurukSetra ati samatulya che. cAvatuM te devakuru uttarakuru che. temAM ati moTA be vRkSo che - bahu samatulya, avizeSa, nAnAvarahita, anyonyane na ullaMghatA, laMbAI-pahoLAI-UMcAI, udha-saMsthAna-paridhi vaDe samAna che, te phUTazAbhalI ane jaMbU-sudarzana. tyAM maharvika yAvatuM mahAsAvALA, palyopamanI sthitivALA be devo vase che, te - veNudevagaruDa ane anAya, te jaMbUdvipanA adhipati che. * vivecana-86 : sUNa sugama che. vizeSa e ke - ahIM jaMbUdvIpa prakaraNa che. te paripUrNa, caMdra maMDala AkAre che, te jaMbUdvIpa maLe meranI uttara-dakSiNe anukrame varSa ogo sthApIe to - A pramANe che : bharata, haimavata, harivarSa, mahAvideha, ramyaphavarSa, hairaNyavatu, ravata e sAta varSa kSetro che. tathA vardhakSetronA aMtaramAM varSadhara parvatonI sthApanA A pramANe - himavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rUkamI ane zikhara e che varSadhara parvato jANavA. evI rIte badhuM jANavuM. meruparvatanI uttara ane dakSiNamAM - x * x * jinezvare be kSetra kahela che. te samatulya-sadeza che, pramANathI atyaMta samatulya che. avizeSa-parvata, nagara, nadI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/86 98 Adi kRta vizeSarahita, anAnAtva-avasarpiNI AdithI karela Ayu Adi bhAvanA bhedathI varjita. tethI kahe che - paraspara ullaMghatA nathI. kaI rIte ? te kahe che - laMbAIpo, pahoLAIpaNe, saMsthAna-paNacha caDAvelA dhanuSyanA AkAre temaja paridhi vaDe -x athavA laMbAIthI baha samatulya che. tathA kahe che : bharataparyanta A zreNI14,471 yojana upara kiMcit jUna cha kalA uttara bharatAddhanI jIvA che. kalA eTale yojanano 19mo bhAga jANavo. evI rIte airavata kSetra paNa jANavuM. tathA avizeSa-pahoLAIthI baMne A pramANe che - pa26 yojana ane 6-kaLA aghika bharatoba pahoLuM ja che, e ja pramANe rasvata kSetra paNa jANavuM. anAnAdbaMne phoga saMsthAnathI paraspara sarakhAM che. paridhi eTale jIvA ane dhanupRSThanuM pramANa, temAM jIvAnuM pramANa upara kahyuM che, dhanupRSThanuM pramANa A che - 14,528 yojana ane 11 kalA adhika bharatanuM dhanapRSTha che. e ja rIte svatanuM paNa jANavuM. athavA A pado ekArjika che. atizayArthapaNuM hovAthI punarukti doSa nathI. kahyuM che ke - anuvAda, Adara, vIsA, atizayArtha, viniyogahetu, asUyA, saMbhrama, vismayAdimAM punarukti doSa nathI. te be phoko A pramANe - bharata ane airavata. -x - jaMbUdvIpanA dakSiNa bhAge bharata, himavataparvata paryanta che ane uttara bhAge aivatahoma zikharIparvata paryanta che. bharata ane airAvatanI mAphaka A abhilApa vaDe "saMvUI sI. " AdinA uccAra vaDe bIjA be sUtro kahevA. te bemAM A vizeSa che ke - hemavaMta ho merunI dakSiNa dizAe himavAnuM ane mahAhimavAnuM parvatanI madhyamAM che, hairamyavat oga merunI uttara dizAe rukamI ane zikharI parvatanI madhyamAM che, harivarSa kSetra dakSiNamAM mahAhimavAnuM ane niSadhanI maLe che, ramya5varSa uttare nIlavAnuM ane rukamI maLe che. baMdhUkA. Adi pUrva dizAmAM ane pazcima dizAmAM yathAkame pUrvavideha ane pazcimavideha, A baMnenuM laMbAI Adi varNana graMthAMtasthI jANavuM. aMbUAdi - merunI dakSiNe devakuru ane uttare uttarakuru phoga che. temAM devaku hAthInA dAMtanA AkAravALA vighaprabha ane saumanasa nAmaka be vakSaskAra parvatathI AvRta che. bIjo utaskuru te gaMdhamAdana ane mAlyavAna parvata vaDe AvRta che. A baMne kSotra addhacaMdrane AkAre che. dakSiNa-uttaramAM vistRta che, teonuM pramANa A pramANe - 11,84ra yojana ane 2 kalA che. baMnenI jIvA pUrva-pazcima 53,ooo yojanA che. ati moTA, ghaNAM tejanA ke mahotsavanA AzrayarUpa te mahAtimaha Alaya athavA mahAtimahAlaya arthAt siddhAMtanI bhASA vaDe mahAna prazastapaNAe be mahAmo che. tenI pahoLAI, uMcAI, bhUmimAM uMDAI, AkAra ane paridhi. temAM be vRkSonuM pramANa A pramANe che- jaMbavRkSanA puSpo ane phaLo ranamaya che, vikaMbha ATha yojana, uccasva ATha yojanaardhayojana jamInamAM, skaMdha be yojana uMco, be koza pahoLo che, cotarapha [57] sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vistarelI zAkhAo madhye viDima nAme zAkhA sauthI uMcI ane cha yojana che. cAre dizAmAM cAra zAkhAo che, temAM pUrvadizAnI zAkhA madhya anAdaita devanuM zayanabhavana eka koza pramANa che, zeSa traNa zAkhAmAM prAsAdo che, temAM ramya sIhAsano che. zAbhalI vRkSamAM paNa emaja jANavuM. kUTa-zikharanA AkAravALo zAbhalI vRkSa te kUTazAbhalI vRkSa, jenuM darzana suMdara che te sudarzana, te be vRkSone vize moTI Rddhi-AvAsa, parivAra, ratAdi jeone che tevA be mahaddhika yAvatanA grahaNathI mahAdhutika, mahAnubhAga, mahAyazA mahAbalI divo che.) temAM dhuti-zarIra, AbhUSaNanI dIpti. manubhAva-aciMtya zakti-vaikriyAdi karaNa, yaza-khyAti, baLa-zarIra sAmarthya, saukhya-AnaMdarUpI ane kvacita 'mahaizAkhya' pATha che. te palyopama AyuvALA garuDa-suparNakumAra jAtiya veNudeva ane anAdata deva che. * sUtra-87 : jaMbUdvIpanA meruparvatanI uttara ane dakSiNa dizAe be varSadhara parvato kahyA che te bahu samatulya, aviroSa, nAtAvarahita, anyonya na ullaMghatA temaja laMbAI-pahoLAI - uMcAI - uMDAI - saMsthAna - paridhi vaDe samAna che. te A - laghu himavata ane zikharI, e rIte mahA himavaMta ane kamI, ema ja niSadha ane nilavAna. jaMbUdvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNe hemavata ane airAvata homamAM be vRtavaitaya parvata che - bhahasamatulya, avizeSa, nAnAvarahita cAvavuM te zabdApAtI ane vikaTApAtI nAmaka che. temAM be maharvika devo cAvatuM palyopamanI sthitivALA che . te svAti, prabhAsa. jaMbudvIpanA menI uttara ane dakSiNe harivarSa ane ramyapha varSa ogamAM be-vRdvaitAdya parvata che . bahu samatulya cAvatu gaMdhApAtI ane mAlyavetAmayi nAmaka che. te baMnemAM eka eka mahaddhika yAvata palyopamasthitika deva vase che. te araNa ane pA nAmaka che. jaMbUdvIpanA merunI dakSiNa dizAmAM devakuru kSetranA pUrva ane pazcima paDakhAmAM azvanA skaMdha sardeza, ardha caMdra-saMsthAna saMsthita be vakSaskAra parvato che. te bahusama che yAvat saumanasa ane vidhutaprabha nAme che. jabUdvIpanA meranI uttara dizAe uttarakuru kSetramAM pUrva ane pazcima paDakhAmAM azvanA skaMdha samAna yAvat gaMdhamAdana, mAhyavaMta be vakSaskAra parvata che, je ardhacaMdrAkAra che ityAdi pUrvavatu. jaMbUdvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNe be dIdharvitA parvata che. bahusamatulya yAvatuM bharatamAM dIvaitADhya, airavatamAM dIdha vaitADhya. bharatanA dIdha vaitAdyamAM be guphAo kahI che - bahu samatulya, vizeSa, nAnatva rahita, anyonya na ullaMghatI, laMbAI-pahoLAI-uMcAI-AkA-paridhi vaDe samAna che te A * tamiyA guphA ane khaMDaupAta guphA. tyAM be mahahiddhaka yAva4 palyopama
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2|| 1oo sthitika devo vase che. te * kRtamAlaka, nRtyamAlaka, airAvata homanA dIdhI vaitAdyamAM be guphAo kahI che yAvat bharata mAphaka jANavuM. bhUdvIpanA mera patinI dakSiNe ladhu himavaMta nAme vadhira parvatamAM be phUTa kaha che bahusamatulya cAvatu pahoLAI, uMcAI, saMsthAna, paridhi vaDe simAna che te laghuhimavaMtakUTa ane vaizramaNakUTa, jaMbUdvIpanA meranI dakSiNe mahAhimavaMta nAme varSaghara parvatamAM be kUTa kahela che. te bahusamatulya yAvatuM mahAhimavatakUTa ane vaiDUkUTa nAme che. e rIte niSadha vadhira parvatamAM be phUTa che - yAvata - niudhakUTa ane cakAbhakUTa. jaMbUdvIpanA maMdaraparvatanI uttare nIlavaMta varSadhara parvatamAM be phUTa kahyA che, te bahurAma yAva4 nIlavaMtakUTa upadanakUTa nAme che. e rIte zikharI nAme vadhira parvatamAM be phUTa kahyA che - cAva4 - zikharIphUTa tigichikUTa, * vivecana-87 : jaMbU, ityAdi - varSa - phoga vizenI vyavasthA karanArA hovAthI varSadhara, 'calla' moTAnI apekSAe laghu te laghuhimavaMta, bharatakSetrathI anaMtara che. zikharI parvata svatanI pAse che. te baMne pUrva-pazcima laMbAIthI lavaNasamudra sudhI joDAyelA che. laghu himavaMta parvatanI jIvA laMbAI vaDe 24,932 yojana ane addha kalA che. e rIte zikharI parvatanI jIvA jANavI. baMne parvata bharatakSetrathI bamaNA vistAravALA, 100 yojana UMcA, 25 yojana bhUmimAM, laMbacorasa saMsthAna vaDe rahelA che, tenI paridhi 45,109 yojana ane 12zI kalA che. jema himavaMta ane zikharI parvata jaMbadvIpa ityAdi amilApa vaDe kahyA tema mahAhimavaMta Adi paNa kahevA. - temAM laghunI apekSAe mahAhimavaMta che. te merunI dakSiNe che ane uttaramAM kamI parvata che. e rIte niSadha-nIlavaMta paNa che. vizeSa e ke - tenI laMbAI vagere vizeSathI "otrasamAsa' graMthathI jANavA. ahIM tenI gAthA vaDe kiMcit kahe che - pa26 yojanA 6 kalAno pahoLo bharatakSetra che, 105ra yojana, 12 kaLAno pahoLo laghu himavaMta parvata che. haimavata phoga 2105 yojana ane pa-kaLA pahoLo che. tathA mahAhimavaMta parvata 4210 yojana, 10-kaLA pahoLo che. harivarSa kSetra 8421 yojana, 1-kaLA pahoLuM che, niSadha parvata 16,842 yojana, kaLA pahoLo che. mahAvideha kSetranI pahoLAI 33,684 yojana, 4-kaLA che. zikharI ane laghuhimavaMta parvata 100 yojana uMcA ane suvarNamaya che, rukima tathA mahAhimavaMta 20 yojana uMcA che, temAM rukima parvata pya kanakamaya che. nidhi ane nIlavaMta parvata 400 yojana uMcA che, niSadha tapAvela suvarNamaya ane nIlavaMta vairya maNimaya che. parvatono jamInamAM avagADha prAyaH UMcAIthI cotho bhAga hoya che. vRta paridhi potapotAnI pahoLAIthI traNagaNI ane kaMIka nyuna cha bhAgamukta hoya che, cosa paridhi laMbAI ane pahoLAIthI dviguNa hoya che. dhU. ityAdi - sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pyAlAnA AkAra hovAthI vRtta vaitADhya evA nAmathI be parvato che. sarvataH 1000 yojanA parimANa ane rUpAmaya che. temAM meranI dakSiNe haimavata phogamAM zabdApAtI, uttaramAM airAvata phoTAmAM vikaTApAtI parvata che. te be vRta vaitAdyamAM anukrame svAti ane prabhAsa nAme be deva vase che. kemake tyAM temanA bhavana che. e rIte harivarSa kSetramAM gaMdhApAtI, ramyogamAM mAlyavatparyAya parvata che, tyAM krama vaDe aruNa ane padA nAme be deva vase che. nyU ityAdi, pAzabdano pratyekamAM saMbaMdha hovAthI pUrvanA paDakhe ane pazcimanA paDakhe be parvata che. prajJApaka vaDe upadeza karAtA kramazaH saumanasa ane vidhutaprabha kahela che. te azvanA skaMdha samAna AdimAM namelA ane aMte UMcA che. A kAraNathI niSadhaparvata samIpe 400 yojana UMcA ane meranI samIpe 5oo yojana UMcA che. kahyuM che ke - vadhara parvatanI samIpa 5o0 yojana vistAravALA, 400 yojanA UMcA ane 100 yojana jamInamAM che. merunI pAse cAra vakSaskAra parvato 500 yojanA UMcA, 500 koza uMDA ane aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAga pahoLA che. cAre vakSaskAra parvatonI laMbAI 30,000 yojana, 6-kaLA che. kaMIka nyUna caMdrAkAra thatu gajadaMtAkRtinA jevA saMsthAna vaDe rahelA te apAddhacaMdra-saMsthAna saMsthita che. kyAMka "addhacaMdra saMsthAna saMsthita "pATha che. tyAM addha zabda vaDe vibhAga mAtra vivakSA karAya che. paNa samavibhAga nahIM. te be parvata vaDe devakara ardha caMdrAkAra karAyela che. A kAraNathI vakSArAkAra kSetrane karanArA be parvato vakSAra [vakSaskAra] parvato kahevAya che. nyU ityAdi varNana temaja jANavuM. vizeSa e ke - uttarakuru phogamAM pazcimanI pAse gaMdhamAdana ane pUrvanI pAse mAlyavaMta vakSaskAra parvata che. to TIveyad, vaitAdyano niSedha karavA 'dIdha' zabdanuM grahaNa karela che. zabdano vaitAdya ke vijayATya saMskAra thAya che. te be parvata bharata ane auravatanA madhya bhAgamAM pUrva ane pazcimacI lavaNasamudrane sparza karIne rahela che. te baMne ra5-yojana UMcA che, 25-gAu uMDA che, 5-jojana pahoLA che. Ayata saMDANavALA che, sarva rUpAmaya ane baMne paDakhAthI bahAra kAMcanamaMDanathI aMkita che. * * * maraNa - Adi vaitADhya parvatamAM pazcima bhAgamAM tamisA guphA 50 yojanA lAMbI, 12 yojana pahoLI, 8 yojana UMcI che. Ayatacaturasa saMsthAnavALI, vijayadvAra pramANa dvAravALI, vajanA kamADathI DhAMkelI, bahu madhya bhAge be yojanA aMtaravALI ane traNa yojana vistAravALI unma--jalA ane nimagnajalA nAme be nadI vaDe yukata che. tamisA mAphaka pUrvamAM khaMDapapAtA guphA jANavI. tamisAmAM kRtamAlya, khaMDaprapAtAmAM nRtyamAla deva vase che. airAvata kSetramAM paNa bharataphomanI mAphaka jANavuM. baMdhU ityAdi - himavaMta varSadhara parvatamAM 11-kUTo che. - siddhAcatana, laghu himavaMta, bharata, ilA, gaMgA, zrI, rohitAzA, siMdhu, surA, haimavata ane vaizramaNa che. pUrva dizAmAM siddhAyatana phUTa che, te pachI kramazaH pazcimathI bIjA kUTo sarva ranamaya
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2|| 101 ane svanAma devatAnA sthAno che. te pao0 yojana UMcA, mUlamAM teTalA ja pahoLA ane upara tenA ardhA vistAravALA che. pahelA kUTamAM siddhAyatana che, te 50 yojanA lAMbu, 25 yojana pahoLuM ane 35 yojana UMcu che, vaLI ATha yojanAnA lAMbA ane pravezamAM cAra yojananA pahoLA gaNa dvAro vaDe yukata. temaja 108 jinapratimA sahita che. bAkI daza kUTomAM 6cA yojana UMcA, 31ii yojana pahoLA temaja temAM vasatA devatAonA siMhAsanavALA prAsAdo che. ahIM prastuta parvatanA adhipatino nivAsa hovAthI ane devonA nivAsabhUta kUTomAM pahelo himavatuM hovAthI himavatu kUTanuM grahaNa karyuM ane sarva kUTomAM chellu hovAthI vaizramaNa kUTanuM grahaNa karyuM. be sthAnAdhikArathI kahyuM che ke - kyAMka vastunA eka dezanuM grahaNa, kyAMka samasta vastunuM grahaNa karAya che, kAraNavazAt utkrama ane kramapUrvaka hoya che, mATe sUmanI vicitra gati che. kUTanI saMgrahagAthA A pramANe - vaitAdya, mAlyavaMta, vidhutapabha, niSadha, nIlavaMta e pratyeka parvatamAM nava-nava kUTo, zikharI ane laghu himavaMta parvatamAM 11-11 phUTa che. rUkamI ane mahAhimavaMta. parvate 8-8 kUTo ane saumanasa ane gaMdhamAdana parvata -- kUTo, vakSakAre 4-4 kUTo che. pU. ityAdi * mahA himavaMta parvate ATha kUTa che - siddha, mahAhimavatuM, haimavat, rohitA, hI, harikAMtA, hari ane vaiDUrya. be kUTanA grahaNanuM kAraNa kahevAI gayuM che. purva - ityAdi - 'eva' zabdathI "jiMbU' ityAdi abhilASa jANavo niSadha varSadhara parvatamAM - siddha, niSadha, harivarSa prAvideha, hari, dhRti, zItodA, aparavideha, rucaka evA potapotAnA devonA nAmavALA nava kaTo che. ahIM paNa bIjA ane chellA kUTanA grahaNapUrvaka vyAkhyAna karavuM. fpU. ityAdi - nIlavaMta varSadharapati siddha, nIla, pUrvavideha, zItA, kIrti, nArIkAMtA, aparavideha, ramya ane upadarzana e nava kUTa che. ahIM paNa bIjA ane chellA kUTanuM grahaNa pUrvavatu. vaM ityAdi - rukima varSadharamAM - siddha, kamI, mya, narakAMtA, buddhi, rauyakulA, hairamyavaMta, maNikAMcana e ATha kUTa che. benuM vidhAna prAkRvatu. Ta. ityAdi - zikharI varSadhara pavata-siddha, zikharI, hairamyavatu, surAdevI, raktA, lakSmI, suvarNakUlA, todA, gaMdhApAtI, airAvatI, tigicchei e 11-kUTo che. zeSa prAkRvat. * sUga-88 : jaMbudvIpanA meru parvatanI uttara ane dakSiNamAM laghu himavaMta ane zikharI varSaghara parvatamAM be mahAddhaho kahyA che . bahusamatulya, avizeSa, nAnIvarahita, anyonya na ullaMghatA evA, laMbAI-pahoLAI-uMDAI - saMsthAna ane paridhi vaDe samAna che. te . pawdraha, paMDarIka draha. tyAM be devIo mahartika cAvatuM palyopama sthitika vase che. te . zrI, lakSmI. evI rIte mahAhimavaMta ane rukamI 102 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pati be moTA duho che . bahuma Avata purvavatu. te mahApaddhaha, mahApuMDarIkadraha, tyAM ne devI che - hI, buddhi. e rIte niSadha ane nIlavaMta parvata tiviMchIdraha, kezarIdhraha che. tyAM dhRti ane kIrti nAme devI che. jaMbUdvIpanA meru parvatanI dakSiNe mahAhimavaMta varSadhara parvatanA mahApaddhahathI be mahAnadI nIkaLe che . rohitA, harikAMtA. e rIte niSadha vadhira parvatanA tibiMchI drahathI be mahAnadI nIkaLe che - harita, zItodA. jaMbudvIpanA meru parvatathI uttare nIlavaMta varSadhara parvatanA kesarIhathI be mahAnadI vahe che - zItA, nAskiAMtA. e rIte kamI vadhara parvatanA mahApuMDarIka drahathI be mahAnadI nIkaLe che - narakAMtA, tyakUlA. jaMbudvIpanA meranI dakSiNe be prapAtaddo kahyA che, te A rIte - bahasama. te - gaMgApatidraha, siMdhavidddhaha. e rIte himavata dotrAmAM be prapAddraho CIT che - rohitApAtadraha, rohitaiApapAdddhaha. jaMbUdvIpanA merunI dakSiNe harivarSa phogamAM be prapAtadraha kahyA che . bahusama cAva4 - hariprapAtadraha, harikAMta upAdddhaha. jaMbudvIpanA meranI uttare ane dakSiNe mahAvideha mAM be prapAto kahyA che - sAva8 - sItApapAdddhaha, sItodApapAta kaha. jaMbUDhIpanA merunI uttare myaSakSetramAM be prapatidro kahA che - yAvat - nakAMtA prapAtadraha, nArIkAMtApapAddhaha. e rIte OraNyavata kSetramAM be prapAladdhaho kaII che - yAvata - suvarNakUlApapAdddhaha, rUzcakUlAdhapAtaddhaha. jaMbUdvIpanA merunI uttare auravata hogamAM be prapAtadraho kahyA che - cAvatu - katApapAdddhaha, katavatI prapAdddhaha. jaMbUdvIpanA meranI dakSiNe be mahAnadI kahI che * vAva4 - gaMgA, siMdhu. e rIte jema prapAtabraho che, tema nadIo kahevI cAva4 - airAvata kSetramAM be mahAnadI kahI che . cAvata : katA, RtavatI. * vivecana-88 : nevU ityAdi - ahIM himava Adi cha varSadhara parvatone vize cha ja draho che. te A pramANe - padma, mahApA, tibiMchI, kezarI, mahApuMDarIka, puMDarIka. himavata parvatanI upara bahu madhya bhAge jemAM pA che tevo pAnAmaka draha che. e rIte zikharI parvata puMDarIka nAme praha che. te draho pUrva-pazcima 1000 yojana lAMbA, 500 yojanA pahoLA, cAra khUNAne vize 10 yojana UDA, jatamaya kAThAvALA, vajamaya pASANavALA, tapanIya taLIyAvALA, suvarNa madhya jata maNinI veNuvALA che. cAre dizAmAM maNinA pagathIyAvALA che. sukhe utarI zakAya evA, toraNa-vaja-chatrAdi suzobhita, nIlotpala ane puMDarikAdithI racita, jemAM vividha pakSI ane matsyo vicare che evA te bhamaranA samuha vaDe upabhogya che. tyAM mahAddhahamAM be devIo vase che. padmadrahamAM zrIdevI, paMDarIkadrahamAM lakSmI devI che. te bhuvanapatikAyamAM che. kemake teo palyopama sthitika che. vyaMtaranI devIonuM AyuM to utkRSTathI ardhapalyopamanuM hoya che. bhavanapati
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/88 devInuM utkRSTa 4 // palyopama che. kahyuM che ke - dakSiNa dizAnI asuradevIonI utkRSTa sthiti 31 palyopamanI ane uttara dizAnI asuradevIonI utkRSTa sthiti 4 palyopamanI che. zeSa uttaradizAnA nAgakumArAdinI devInI utkRSTa sthiti dezauna palyopama ane dakSiNa dizAnA nava bhavanapatinI devInI tathA vyaMtara devInI sthiti arju palyopamanI hoya che. te be moTAdraha madhye yojana pramANa padma che, je ardhayojana jADA che, jaLamAM daza yojana DUbelA ane be koza uMcA che. tenA mUla vajramaya, kaMda riSTha ratnamaya, nAlayaisUryamaya che, patro jAMbUnadamaya, karNikA kanakamaya, kesarA tapanIya che. te kamaLonI kaNikA ardhayojana lAMbI, pahoLI, eka koza uMcI che. tenA upara be devIonA bhavana che. a, ityAdi - mahAhimavata parvatamAM mahApadmadraha ane rukamI parvatamAM mahApuMDarIka draha che. te baMne draha 2000 yojana lAMbA, 1000 yojana pahoLA che. be yojananA lAMbA-pahoLA kamaLavALA che. temAM be devI vase che. mahApAdrahamAM DrIdevI ane mahApuMDarIkamAM buddhidevI che. - X - niSadha parvatamAM tigichidrahamAM dhRtidevI, nIlavaMta parvata para kezarIdrahamAM kIrtidevI varase che. te be ho 4000 yojana lAMbA, 2000 yojana pahoLA che. - X - 103 khaMdhU ityAdi - temAM rohita nadI, mahApAdrahathI dakSiNa toraNathI nIkaLIne 1605 yojanathI kaMIka adhika dakSiNanA parvata jaIne hAranA AkAradhArI, sAtireka 200 yojana pramANa, magara mukha pravAha vaDe mahAhimavat parvatanA rohita nAmaka kuMDamAM paDe che. magaramukha jIbha eka yojana lAMbI, 12 // yojana pahoLI, 1 koza jADI che. rohitaprapAtakuMDathI rohitanadI dakSiNa toraNathI nIkaLI haimavata kSetranA madhyabhAgavartI zabdApAtI vRtta vaitADhyathI ardhayojana dUrathI 28,000 nadI sahita jagatIne nIce bhedIne pUrvethI lavaNa-samudramAM maLe che. rohit nadI pravAhe 12/ yojana pahoLI, eka koza UMDI che, pachI kramazaH vRddhi pAmatI mukhamAM 125 yojana pahoLI, cA yojana UMDI temaja baMne pAse be vedikA ane be vanakhaMDa vaDe yukta che. evI rIte sarva mahAnadIo, parvato, kUTo ane vedikAdithI yukta che. haskiAMtA nadI mahApadmadrahathI ja uttara dizAnA toraNadvArA nIkaLIne kaMIka adhika 1605 yojana uttarAbhimukha thaIne parvata uparathI jaIne sAdhika 200 yojana pramANa prapAta vaDe hakiAMtA kuMDamAM temaja paDe che. magaramukha jIbhanuM pramANa pUrvoktathI bamaNuM jANavuM. te prapAtakuMDathI uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne havirSotranA madhyabhAgavartI gaMdhApAtI vRttavaitADhya parvatathI yojana dUra rahIne, pazcimAbhimukha thaIne 56,000 nadIo sahita samudramAM jAya che. A harikAMtAnadI rohita nadIthI bamaNI che. vaM ityAdi - "jaMbUdIve tyAdi" abhilApanA sUcana mATe che. harita mahAnadI tigiMchidrahanI dakSiNa dizAnA toraNa dvArA nIkaLIne sAdhika 7421 yojana dakSiNAbhimukha thaIne parvata upara jaI sAdhika 400 yojana pramANavALA prapAta vaDe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 harikuMDamAM paDIne pUrvanA samudramAM paDe che. zeSa harikAMtA nadI mAphaka jANavuM. zItodA mahAnadI tigichidrahanI uttaradizAnA toraNa dvArA nIkaLIne teTalA ja yojana pramANa parvata upara uttarAbhimukha thaIne sAdhika 400 yojana pramANa prapAta vaDe zItodAkuMDamAM paDe che. magaramukhajIbhikA cAra yojana lAMbI, 50 yojana pahoLI ekayojana jADI che. zItodAkuMDathI uttaranA toraNadvArA nIkaLIne devakuTuno vibhAga karatI citra-vicitra kUTavALA be parvatone ane niSadhadrahAdi pAMca drahonA be bhAga karatI 84,000 nadIo sAthe maLatI bhadrazAlavana madhye merucI be yojana dUra rahIne tyAMthI pazcimAbhimukha pharIne vidhutvabha vakSaskAra parvatanA nIcenA bhAgane vidArIne merunI pazcima dizAthI pazcima mahAvidehanA madhya bhAga dvArA eka eka vijayamAMthI 28-28 hajAra nadIo sAthe maLIne jayaMtadvAranI nIcethI pazcima samudramAM praveze che. zItodA nadI pravAhamAM 50 yojana pahoLI ane eka yojana uMDI che, tyArapachI anukrame vadhatI vadhatI mukhamAM 500 yojana pahoLI ane daza yojana UMDI thAya che. 104 khaMdhU ityAdi - zItA mahAnadI kezarIdrahanA dakSiNa toraNethI nIkaLI, kuMDamAM paDIne, meru parvatanA pUrvathI pUrvavidehanA madhyathI vijayadvAranI nIcethI pUrva samudramAM praveze che. zeSa vaktavyatA zItodA samAna jANavI. nArIkAMtA nadI uttaranA toraNathI nIkaLIne samyakSetrano vibhAga karatI hati mahAnadInI vaktavyatA samAna ramya varSanA madhyethI pazcima samudramAM praveze che. a ityAdi - nakAMtA mahAnadI mahApuMDarIka drahamAMthI dakSiNanA toraNa dvArethI nIkaLIne ramyak varSanA vibhAga karatI, harikAMtAnI vaktavyatA mujaba pUrva samudramAM praveze che. rUcakUlA nadI mahApuMDarIka drahanA uttanA toraNethI nIkaLI auraNyavata kSetranA be vibhAga karatI rohit nadInI vaktavyatA mujaba pazcimasamudramAM praveza kare che. baMdhU ityAdi - paDavuM te prapAta, tenA vaDe oLakhAto vraha te prapAtadraha. ahIM jyAM himavat Adi parvatathI gaMgAdi mahAnadI dhodhathI nIce paDe che, te prapAtadraha eTale prapAtakuMDa. himavata varSadhara parvatanI upara rahela padmadrahanA pUrva toraNathI nIkaLIne pUrvAbhimukha 500 yojana thaIne gaMgAvartana kUTe pAchI vaLatA sAdhika 523 yojana sudhI dakSiNadizAbhimukha parvata jaIne gaMgA mahAnadI laMbAI vaDe ardhayojana pramANa, pahoLAI vaDe 6aaN yojanavALI, jADAI vaDe ardhakoza jIbhikAthI yukta evA phADelA magaranA mukha samAna dhodha vaDe sAdhika 100 yojana pramANavALA ane muktAvalI jevA prapAtathI gaMgAprapAtakuMDamAM paDe che. te kuMDa 60 yojana lAMbo ane pahoLo, kaMIka nyUna 190 yojana paridhivALo daza yojana UMco ane vividha maNi nibaddha te kuMDanI pUrva, pazcima, dakSiNa dizAmAM traNa traNa pagathiyA pratirUpaka che. te vicitra toraNayukta che, madhyabhAge gaMgAdevIno dvIpa che, te dvIpa ATha yojana lAMbo-pahoLo, sAdhika 25 yojanano parikSepa che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/88 pANIthI upara be koza UMco vajramaya, eka koza lAMbo - ardhakoza pahoLo - kaMIka nyUna eka koza uMco, aneka seMkaDo staMbha vaDe yukta gaMgAdevInA bhavanathI suzobhita karAyo che, jeno uparano bhAga evo kuMDa che. gaMgAprapAtakuMDathI dakSiNa toraNathI nIkaLIne pravAhamAM 6 / yojana pahoLI, ardhakoza UMDI gaMgAnadI uttarAddha bharatanA be bhAga karatI 7000 nadI sAthe maLIne khaMDaprapAta guphAnA pUrvabhAgathI nIce vaitADhya parvatane vidArIne dakSiNAddha bharatanA be vibhAga karatI te vibhAganA madhya bhAgethI jaIne pUrvAbhimukha vaLIne badhI maLIne 14,000 nadIo sAthe mukhamAM 62aa yojana pahoLI, 11 yojana UMDI evI jagatIne bhedIne pUrvanA lavaNasamudramAM praveze che, te gaMgAprapAtadraha. A ja pramANe siMdhuprapAtadrahanI paNa vyAkhyA kahevI. 105 AthI ja be draho lAMbA, pahoLA, uMDA ane paridhi vaDe samAna vizeSaNavALA bhAvavA. badhAM ja prapAtadraho daza yojana UMDA kahevA. ahIM varSadhara-nadIonA adhikAramAM gaMgA, siMdhu ane rohitAMzAnuM tathA suvarNakUlA, tA ane raktavatInuM je kathana nathI karyu tenuM kAraNa e che ke ahIM be sthAnano ja adhikAra che. eka parvatathI traNa nadIo nIkaLavAnA traNa-traNa sthAna hovAthI ahIM lIdhI nathI. chyuM - ema pUrvavat. ukta svarUpavALI rohita nadI jemAM 5De che te kuMDa 120 yojana lAMbo-pahoLo che. kaMIka nyUna 380 yojana gherAvAvALo ane jenA madhyabhAgamAM rohitadvIpa 16 yojana lAMbo-pahoLo, sAdhika 50 yojana gherAvAvALo pANIthI upara be koza UMco che. gaMgAdevInA bhavana samAna rohit devInA bhavana vaDe suzobhita jeno uparano bhAga rohitaprapAtadraha himavaMta varSadhara parvatanI upara rahela padmadrahanA uttara toraNethI nIkaLIne rohitAMzA mahAnadI sAdhika 276 yojana paryaMta uttarAbhimukha thaIne parvatathI jaIne laMbAIthI eka yojana, pahoLAIthI 12 yojana, jADAIthI eka koza, jIbhikA vaDe vivRtta magaramukhanA dhodha thakI ane muktAvalI AkAre sAdhika 100 yojana pramANa prapAta vaDe jyAM paDe che ane je rohitaprapAtakuMDa samAna mAnavALI che, te kuMDa madhye rohitadvIpa samAna pramANavALo rohitAMzadvIpa che. te rohitAMza bhavana vaDe pUrvokta pramANa vaDe alaMkRt che, je kuMDathI rohita nadI samAna pramANavALI rohitAMzA nadI uttara toraNa dvArethI nIkaLIne pazcima samudramAM praveze che, te rohitAMzaprapAtadraha. gaMdhU ityAdi - pUrvokta lakSaNA harit nadI je kuMDamAM paDe che, je 240 yojana lAMbo-pahoLo, 59 yojana paridhi vaDe che, jenA madhya bhAge haridevIno dvIpa che, te dvIpa 32 yojana lAMbo-pahoLo temaja 101 yojana paridhivALo che ane jaLanI upara be koza UMco che, vaLI haridevInA bhavana vaDe suzobhita uparano bhAga jeno che, te A hariprapAtadraha che. pUrvokta svarUpavALI harikAMtA nadI je kuMDamAM paDe che, je kuMDanuM pramANa hati 106 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kuMDa samAna che, ane handviIpa samAna bhavana sahita harikAMtAdevInA dvIpa vaDe bhUSita madhyabhAga jeno che te hakiAMta prapAtadraha che. - 4 - nIlavaMta parvatathI zItA nadI nIkaLIne je kuMDamAM paDe che, te kuMDa lAMbo-pahoLo 480 yojana che, tenI paridhi 1518 yojana vizeSa nyUna che, tenI madhye 64 yojana lAMbo-pahoLo ane 202 yojana paridhiyukta jaLanI upara be koza uMco zItAdvIpa che. tathA zItA devInA bhavanathI suzobhita uparI bhAga yukta zItAprapAtadraha che. niSadha parvatathI zItodA nadI nIkaLIne jyAM kuMDamAM paDe che te zItodAprapAtadraha che, je zItapapAdraha samAna che. zItodAdevInA dvIpa ane bhavana paNa zItAdevInA dvIpa ane bhavana samAna che. nakAMtA ane nArIkAMtA prapAtadraha baMne harikAMtA ane hariprapAtadraha samAna che, svanAma samAnadvIpa-devI-bhavana che. suvarNakulA ane rUpyakalAprapAtadraha baMnene rohitAMzA ane rohitaprapAtadra samAna kahevA. vizeSa svayaM samajavuM. - x - tA ane kdAvatI prapAtadraha baMne gaMgA ane siMdhupapAdraha samAna kahevA. paNa ktA pUrvasamudramAM maLanArI ane tavatI pazcima samudramAM maLanArI che. - 4 - 4 - anaMtara krama vaDe jema pUrve varSakSetra-varSotramAM babbe prapAtadraho kahyA, tevI rIte nadIo paNa kahevI. te A pramANe-- merunI dakSiNe gaMgA, siMdhu, rohitAMzA, rohita, harikAMtA, harisalilA ane zItodA A sAta nadIo che ane zItA, nArikAMtA, nakAMtA, rUcakUlA, suvarNakUlA ktavatI ane raktA A sAta nadIo merunI uttaramAM che. jaMbudvIpanA adhikArI ane kSetra vaDe kathana karavA yogya pudgala dharmanA adhikArathI jaMbUdvIpanA bharatAdi saMbaMdhI kAla, lakSaNa, paryAyadharmone aneka prakAre 18 sUtro vaDe kahe che- * sUtra-89 : [1] jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bharata ane airavata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamadUSamakALe be koDAkoDI sAgaropamano kALa hato. [2] e rIte A avasarpiNImAM yAvat be koDAkoDI sAgaropama pramANa kahyo che. [3] e rIte AgAmI utsarpiNIkALe paNa thaze. [4] jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bharata, aivata kSetramAM atIta utsarpiNI suSama ArAmAM manuSyo be gAunI uMcAIvALa [5] be palyopamanA Ayune pALanArA hatA. [6] e rIte A avasarpiNImAM paNa jANavuM. [7] evI rIte AgAmI utsarpiNI kALe paNa suSama ArAmAM uMcAI ane Ayu jANavA. [8] jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bharata, auravata kSetrane vize eka yuganA eka samaye be arihaMta vaMzo utpanna thayA che - thAya che ane thaze. [9] e rIte cakravartI vaMza, [10] darasAravaMza [utpanna thayA che - thAya che ane thaze.] [11] jaMbudvIpanA bharata, airavata kSetramAM arihaMta utpanna thayA che - thAya che - ane thaze. [12] e rIte cakravartI, [13] dasAravaMsa-baladeva, vAsudevane
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2389 jANavA. [14] jaMbUdvIpanA baMne kuru phomane vize manuSyo sadA suSamasuSama ArasanI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che, te kSetro devakara ane uttakara [15] jaMbUdvIpanAmaka dvIpamAM be varSamAM manuSyo sAdA suSama ArAnI uttama Rddhine bhogavatA viyare che, te vaSatrio - harivarSa ane ramyakavarSa [16] jaMbudvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA suSamadupama nAmaka ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che, te - saimavata ane hairAgyavata. [1] jaMbUdvIpanA be kSetromAM manuSyo sadA dudhamasuSama ArAnI uttama Rddhine pAmIne bhogavatA vicAre che. te A purvavideha ane pazcimavideha. [18] jaMbudvIpanA be mAM manuSyo cha prakAranA kALa saMbaMdhi AyuSyAdi Rddhine pAmIne bhogavatA vicare che. te A bharata ane ravata homa. vivecana-89 : A sUtro saMgama che. vizeSa e ke - atIta utsarpiNI pUrvavatu jANavI. te utsarpiNImAM ke utsapiNInA suSamaduSamA-bahumukhavALA cothA ArAnA lakSaNarUpa kALa vibhAganI sthiti [be koDAkoDI sAgaropama hatI. evI rIte jaMbUdIve. ityAdi kahevuM. vizeSa - A pratyakSa vartamAna pUrvokta arthavALI avasarpiNImAM yAvata dUSamadaSamA nAmaka bIjA ArAne vize be sAgaropama koDAkoDI kALa kahela che. e ja pUrvasUgathI vizeSa che. * x - AvatI utsarpiNI thaze e pUrvasUgathI vizeSa che. suSama nAmaka pAMcamAM ArAmAM hatA. "pALanArA' e pUrva sUtrathI bheda vizeSa che. pAMca varSanA yuga kALa vizeSa kahevAya che. yuganA eka varSanA eka samayamAM A pramANe pATha hovA chatAM paNa vyAkhyA ukta krama vaDe ja karavI. arcanA saMbaMdhathI A prakAre ja kahelI vyAkhyA che. athavA bIjI rIte bhAvanA karavI. arihaMtonA be vaMza-pravAha che, eka bharata kSetraja bIjo airAvata kSetraja. 'dasAra' : siddhAMta paribhASA vaDe vAsudevo. naivU. ityAdi-sarvadA pahelA Arasa jevo je vipAka te suSamasuSamA tenA saMbaMdhavALI je Rddhi, te suSamasuSamaja. te uttama gAddhine * pradhAna aizvaryane arthAt ucca Ayu, kalAvRkSada bhoga-upabhogAdine pAmIne, te bhogo anubhavatA viyare che. paNa sattA mAtrathI nahIM eTale ke vede che athavA suSamatupama kALa vizeSa pAmI uttama Rddhi anubhave che. kahyuM che - baMne kurogane vize manuSyo utkRSTa traNa palyopamanA AyuvALA, traNa koza uMcA che, temane 56 pAMsaLI hoya che. atyaMta sukhane anubhave che tathA saMtAnanI 49 divasa pratipAlanA kare che. amabhakata AhAra kare che. devakuru-uttarakuru baMnemAM ukata bIjA ArA jevuM sukha hoya che. kahyuM che - harivarSa ane ramyaka varSa kSetramAM be palyopama Ayu, be gAu uMcAI, 108 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 chabhakata AhAra, 64 divasa apatyapAlanA, 128 pAMsaLI jANavI. suSamadhyama nAmaka bIjA ArAnA anubhAvanI Rddhi te suSamakSama Rddhi. * * * haimavata ane airaNyavata kSetramAM manuSyo eka gAu UMcA, eka palyopamAM AyavALA, vajaRSabhanArAya saMghayaNavALA, ahamiMdra, yugalika, 64 pAMsaLIvALA ekAMtara AhArI, 39 divasa apatya pAlanArA, cothA ArAnA bhAvavatu trAddhi hoya. kahyuM che ke - pUrva tathA pazcima videhanA manuSyonuM Ayu koDapUrvanuM, UMcAI 500 dhanuSpa tathA duSama suSamA ArA samAna anubhAvane manuSyo anubhave che. suSamatupamAdika utsarpiNI avasarpiNIrUpa cha ArAno bhAva bharata, zairavata manuSyo anubhave che. jaMbUlIpane vize kAvalakSaNa, dravyanA paryAyo kahyA. have te jaMbUdvIpamAM ja kAla padArthane pragaTa karanAra jyotikonI be sthAnaka vaDe prarUpaNA * saba-90 thI 94 - [@] bhUdvIpa dvIpamAM be caMdro prakAzatA hatA : prakAze che . prakAzaze. be sUryo tapatA hatA * tape che tapaze. be kRtikA, be rohiNI, be mRgazirSa, be addhadi jANavA. [1 thI 8] no A pramANe - kRtikA, rohiNI, mRgazirA, ddhi, punarvasu, puSya, azleSA, maghA, pUrva-uttara phALunI, hasta, citrA, vizAkhA, anurAdhA, jyeSThA, mula, pUvaSADhA, uttarASADhA, abhijituM, zravaNa, dhaniSThA, zatabhiSA, pua-uttarAbhAdrapada, revatI, azvinI ane bharaNI e 8 nakSatro che. - A pramANe sAvat be bharaNI jANavA. [4] kAvIsa nAgAdhipati A pramANe - agni, prajApati, soma, rudra, adIti, bRhaspati, saI, pitA, bhaga, AryamA, savitA, vaTA, vAyu, IndrAni, mitra, Indra, nitI, A, vizva, lahANa, viSNu, vasu, varuNa, Aja, vivRddhi, puSa, azvI ane yama - pratyeka devo baLe jANavA. [have 88-gro kahe che-] aMgAraka, bhAlaka, lohitAkSa, zanaizcara, AhuNika, prAhuNika, kaNa, kanaka, kaNakanaka, kanakavitAnaka, kanakasaMtAnaka, soma, sahita, AzvAsana, kopaka, karbaTa, ayaskara, duMdubhaka, rAkha, zaMkhavaNa, zaMkhavaNabha, kaMsa, kaMsavarNa, kaMsavaNabha, rupI, rauyAbhAsa, nIla, nIlAbhAsa, bhasma, bhasmarAzi, tila, tilapuwvarNa, daka, dakAMcavaNa, kAka, kAkaMdha, IMdAgina, dhUmaketu, hari, piMgala, budha, zukra, guru, sahu [44] agasti, mANavaka, kAsa, sparza, yuTa, pramukha, vikaTa, visaMdhi, niyala, paila, jhaTitAlaka, aruNa, agila, kAla, mahAkAla, svastika, sauvastika, vardhamAna, puiSa-mAnako [aMkuza, pralaMba, nityAloka, nityoota, svayaMpabha, AvabhAsa, zreya, kSemakara, AzaMkara palaMkara, aparAjita, araja, azoka, vigatazoka, vimala, vitata, vimasta, vizAla, sAla, suvata, anivRtta, ekajaTI, dvijaTI,
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/90 thI 94 kaskarika, rAjagala, puSpaketu ane bhAvaketu. A 88 [9] mahAgraho pratyeka babbe jANavA. 109 * vivecana-90 thI 94H maMjUrIne, ityAdi be sUtro che. prakAza karatA hatA athavA prakAzanIya hatA. e pramANe prakAza kare che, prakAza karaze. baMne caMdro saumyadIptika hovAthI prabhAsana mAtra kahyuM. baMne sUryo tIkSNa kiraNatva hovAthI tapAvatA hatA, ema ja tapAve che. tapAvaze. e rIte vastunuM tApana kahyuM. A traNakALamAM prakAzanA kathana vaDe sarvakALa caMdrAdi bhAvonuM astitva kahyuM. A kAraNathI ja kahe che - kyAreya paNa jagat AvuM na hatuM tema nahIM, athavA vidhamAna jagano kartA che evuM kalpavuM paNa yukta nathI. kemake tevuM pramANa nathI. [zaMkA] sanniveza vizeSavALuM je dravya te kAraNapUrvaka buddhimAna puruSa vaDe ghaDAnI jema jovAyela che, te sanniveza vizeSavALA pRthvI, parvata vagere che. je buddhimAna che te A Izvara jagatkartA che. [samAdhAna] evuM nathI. sanniveza vizeSavALo rAphaDo hovA chatAM temAM buddhimAna puruSanA kAraNapaNuM jovAtuM nathI. ahIM ghaNuM kahevA yogya che, te sthAnAMtarathI jANavuM. caMdranI be saMkhyA hovAthI tenA parivAranuM paNa dvitvapaNuM kahe che. te be kRtikAdi sUtrathI be bhAvaketu paryaMta kahela che. teno artha sugama che. vizeSa e ke - be kRtikA che te nakSatranI apekSAe jANavuM, tArAnI apekSAe nahIM. [91 thI 93] traNa gAthA vaDe nakSatra sUtrano saMgraha che. [94] kRtikAdi 28 nakSatronA anukrame agni Adi 28 devo che. te kahe che - be agni, e pramANe prajApati, soma [ityAdi mUlArya mujaba jANavA.] vizeSa e ke pacIzamAM vivRddhine badale graMthAMtaramAM ahirbughna che. graMcAMtaramAM azvinIthI AraMbhIne revatI nakSatra sudhI devatAonA nAma A pramANa che - azvI, yama, dahana, kamalaja, zazI, zUlabhRta, adIti, jIva, phaNI, pitar, yoni, aryamA, dinakRt, tvaSTA, pavana, zakrAgni, mitra, aindra, niti, toya, vizva, brahmA, hari, budha, varuNa, ajapAda, ahirbughna, puSA, aMgAska Adi 88 graho sUtra siddha che. kevala amArA vaDe jovAyela keTalAMka pustakomAM yathokta saMkhyA maLatI che. ahIM sUryaprajJapti anusAre A saMkhyA meLavavI joIe. sUryaprajJaptinuM sUtra che - nizcayathI 88 mahAgraho kahyA che, te A pramANe - iMgAlaka, vicAlaka, lohitAkSa ityAdi. [A nAmo ahIM sUtro-94mAM ApyA mujabanA ja che. mAtra temAM puSpamAMka ane aMkuza e be nAmono ullekha nathI, je be nAmo ma Mga sUtramAM che. AvA ja pAThane darzAvatI saMgrahaNI gAthAo - navagAthAo - vRttikArazrIe vRttimAM noMdhI che. temAM gAthA-1mAM iMgAlakathI kanakasaMtAnaka sudhInA 11 mahAgrahonA nAmo, sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 gAthA-2mAM somathI zaMkhavarSAbha e bIjA dazanAmo, e rIte anukrame navagAthAmAM chellA bhAvaketu paryantanA 88 grahono ullekha karelo che. [A nAmo sthAnAMga sUtranA A sUtra-94nA mUvAI mujaba che mATe noMdhyA nathI, puSpamataka-aMkuza e be nAmo ahIM saMgrahaNI gAthAmAM paNa nathI.] have jaMbudvIpAdhikAre bIjuM kahe che- * sUtra-95 thI 97 : 110 [5] jaMbudvIpa nAmaka dvIpanI vedikA uMcAIthI be gAu urdhva kahelI che. lavaNa samudra cakravAla viSphabhathI be lAkha yojana che, tenI vedikA be gAu uMcI kahI che. [6] dhAtakIkhaMDadvIpanA pUrvArdha meruparvatanI uttara ane dakSiNe be varSakSetro kahyA che. te bahu samatulya che. yAvat te bharata ane airavata che. jema jaMbudvIpanA bharata ane airavatanuM varNana karyuM tema ahIM paNa jANavuM. yAvat baMnemAM manuSyo cha prakAranA kAlane anubhavatA vicare che. te A bharata ane airavatamAM vizeSa e ke - phUTazAlmalI ane dhAtakIvRkSa che. garUla deva che tenA nAma veNu ane sudarzana. dhAtakIkhaMDadvIpanA pazcimAImAM meru parvatanI uttara-dakSiNe be varSotro che sAvat bharata ane aivata yAvat cha prakAranA kAlane anubhavatA vicare che. A bharata-aivatamAM vizeSa e che ke tyAM phUTazAlmalI ane mahAdhAtakI vRkSa che. garulajAtiya veNudeva, priyadarzana devo che. dhAtakIkhaMDa nAmanA dvIpamAM - pratyeka babbe- bharata, auravata, haimavata, hairaNyavata, harivarSa, ramyak varSa, pUrvavideha, pazcimavideha, devakuTu, uttaraku kSetro che. babbe - devakuTunA mahAvRkSo, devakunA mahAvRkSanA vAsI devo, uttarakuru, uttarakunA mahAvRkSo, uttarapura mahAvRkSanA nivAsI devo che. babbe - laghuhimavaMta, mahAhimavaMta, niSadha, nIlavaMta, rukamI, zikharI, zabdApAtI, zabdApAtIvAsI svAti devo, vikaTApAtI, vikaTApAtIvAsI prabhAsa devo, gaMdhApAtI, gaMdhApAtIvAsI aruNa devo, mAhyavaMtaparyAya, mAlsavaMtaparyAyavAsI pAdevo, mAlavaMta, citrakUTa, paphUTa, nalinakUTa, ekIla, trikUTa, vaizramaNakUTa, aMjana, mAtaMjana, saumanasa, vidyutaprabha, aMkAvatI, padmAvatI, AzIvizva, sukhAvaha, caMdraparvata, sUryaparvata, nAgaparvata, devaparvata, gaMdhamAdana, jukAra parvata A dareka bha kahevA. babbe - laghu himavaMtakUTa, vaizramaNakUTa, mahAhimavaMtakUTa, vaikUTa, niSadha phUTa, rucakakUTa, nIlavaMtakUTa, upadarzanakUTa, maNikAnakUTa, zikharIkUTa, tigiDikUTa, padmadrahavAsI zrIdevIo, mahApadraha, mahApadrahavAsI DrIdevIo, evI rIte yAvat puMDarIkadraha, puMDarIka drahavAsI lakSmIdevIo, gaMgA pAdraha yAvat tavatI prapAtadraha e dareka banne che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23/5 thI 90 111 babberohitA yAvata rUAyakUlA, grAhatI, dUhavatI, pakavatI, tadjalA, mAlA, unmattajalA, kSIrodA, siMhotA, aMtAhinI, urmimAlinI, phenamAlinI, gaMbhIsmAlinI e pratyeka nadI bhaLe che. bhaLe - karacha, sukaccha, maha7, kacchAvatI, varNa, maMgalAvatuM, puSkala, kalAvatI, vatsa, suvatsa, mahAvatsa, vasAvatI, ramya, ramyaka, maNIya, maMgalAvatI, pama, supama, mahApadma, padmAvatI, zaMkha, nalina, kumuda, salilAvatI, vA, suvA, mahAvA, vahAvatI, valtha, suvaSNu, gaMdhila ane gaMdhilAvatI e dareka vijayo baLe che. babbe - kSamA, kSemapurI, risTa, riTapurI, khagI, maMjUSA, auSadhi, paMDarIkiNI, susImA, kuMDalA, aparAjitA, pralaMkA, aMkAvatI, pamavatI, zubhA, ratanasaMcayA, azvapurI, siMhapurI, mahApurI, vijayapurI, aparAjitA, aparA, azokA, vigatazokA, vijayA, vaijayaMtI, jayaMtI, aparAjitA, cakrapurI, khaga purI, adhyA ane ayodhyA - kramazaH A 3ra rAjadhAnI pratyeka baLe che. babbe - bhadrazAlavana, naMdanavana, somanasavana, pAMDukavana che. bhaobhe - pAMDukaMbalazilA, atipAMDukaMbalazilA, tarkabalazilA, atirakatakaMbala zilA che. be meru parvata, be mera sUtikA che. ghAtakIkhaMDa nAmaka dvIpanI vedikA be gAu uMcI kahelI che. [9] kAlodadhi samudranI vedikA be gAunI UMcI kahelI che. puravara hIpAInA pUvadhimAM meruparvatanI uttara-dakSiNe be kSetra kahyA che. te bhahasamatulya yAvatuM bharata, airavata. temaja yAvatu be kura kahA che * deva, uttaraka. tyAM ati zobhAvALA be mahAmo kahyA che . kUTazAlmalI ane pAvA. be devo che . garUla veNadeva ane pau. yAvat cha prakAranA kALa-ArAnA bhAvone anubhavatA tyAMnA manuSyo vicare che. puravaradvIpAdhanA pazcimAdhana vize meruparvatanI uttara-dakSiNe be homo kahal che - te pUrvavatu jANavuM. vizeSa e ke - vRkSo phUTazAbhalI ane mahApA che. devo garavAtiya veNadeva ane puMDarIka che. pukaravaradvIpaddha dvIpane vize be bharata, be airavata cAvata meTu, be merucUlikA che. puravara hIpanI vedikA be gAunI UMcI kahI che. e rIte badhA dvIpa tathA samonI paNa vedikAo ne gAunI uMcI kahevI che. * vivecana-lpa thI97 : [5] v, ityAdi sUtro sugama che. vizeSa e ke - jaMbUdvIpa rUpa nagarane pharatA koTanI jevI jagatI che, te vajamaya che, ATha yojana UMcI, upara cAra yojanA pahoLI nIce bAra yojana pahoLI che, te jagatI be gAu UMcA, 500 dhanuSa pahoLA ane vividha ratnajaLa kaTaka vaDe gherAyelI che. te jagatI upara je vedikA che te 112 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pAvakvedikA kahevAya che. te be gAu UMcI ane 500 dhanuSa vistAranI che. te gavAkSa ane suvarNanI ghugharIvALI ghaMTA sahita, devonuM besavuM, sUvuM, mohita thavuM vagere krIDAnA sthAnarUpa tathA be paDakhe vanakhaMDavALI che. jaMbUdvIpanA varNana pachI lavaNasamudranI vaktavyatA kahe che. tatha, Adi, A sugama che. vizeSa e ke - cakavAla-maMDala, viThaMbha-pahoLApaNuM, tene cakavAlaviThaMbha kahe che. lavaNasamudranI vedikAnuM sUtra jaMbUdvIpanI vedikAnI sUjha mAphaka kahevuM : - kSetranA prasaMgathI lavaNasamudra pachI dhAtakIkhaMDanI vatavyatA [66] thAyagvI Adi sUgathI AraMbhIne vedikA sUtra paryane kahyuM te sugama che. vizeSa e ke dhAtakIkhaMDanuM prakaraNa paNa, jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che madhyamAM jene evA valaya AkAre dhAtakIkhaMDane AlekhI jaMbUdvIpanI mAphaka himavaMta Adi varSadhara parvatone pUrva-pazcima vibhAga vaDe bharata ane haimavata vagere kSetrone sthApIne pUrva-pazcima dizAmAM valayanI pahoLAInA madhyamAM meraparvata kapIne jANavuM. A ja krama vaDe pukAvaradvIpArdha prakaraNa paNa jANavuM. temAM ghAtakI vRkSa vizeSano khaMDa-vanasamUha te dhAtakIkhaMDa ane tenAthI yukta je dvIpa te dhAtakIkhaMDa dvIpa kahevAya che. jema daMDanA yogathI daMDa kahevAya, tema dhAtakIkhaMDa evo je dvIpa te ghAtakIkhaMDadvIpa che. teno je pUrva ardha vibhAga te dhAtakIkhaMDadvIpapUvaddhi che. pUrva ane pazcima addhatA to lavaNasamudranI vedikAthI dakSiNathI ane uttarathI cAvatuM ghAtakIkhaMDanI vedikA sudhI pahoMcelA pukAra parvato vaDe ghAtakIkhaMDanuM vibhakatapaNuM hovAthI kahyuM che ke 500 yojana UMcA, 1000 yojana pahoLA tathA dakSiNa ane uttasthI kAloda samudra ane lavaNa samudrane sparzIne rahelA evA be zreSTha pukAra parvato ghAtakIkhaMDanA madhyamAM rahelA che, te be pukAra parvata vaDe pUvaddha ane pazcimAI evA be vibhAga dhAtakIkhaMDanA kahevAyela che. * x - meranA, evI rIte dhAtakIkhaMDanA dareka pUrvAdhi ane pazcimAdhanA prakaraNamAM pUrve kahyA mujaba jaMbUdvIpanA prakaraNanI mAphaka kahevuM ane vyAkhyAna karavuM. A ja kAraNathI kahe che - javuM nahIM saMpUrva ta ityAdi. vizeSa e ke varSadhara vagerenuM svarUpa - laMbAI vageremAM samAnatA A pramANe vicAravI. ghAtakIkhaMDanA pUrvAddha ane pazcimAddhanA madhya bhAge pratyekamAM ekaeka meru che. te ekeka meranI dakSiNa ane uttara dizAe traNa traNa kSetro che ane maLe mahAvideha kSetra che. mA - cakanA ArA, tenA vivaranA AkAre bharatAdi kSetro rahelA che. te A pramANe - cakanAbhi sthAne jaMbUdvIpa ane lavaNasamudra che. ArAne sthAne varSadhara parvato che. ArAnA AMtarAne sthAne varSadhara parvatonI madhya varSa kSetro che. te dareka kSetro cAra-cAra lAkha yojana lAMbA che, aMtamAM pahoLAIne laIne sAMkaDA che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23/5 thI 97 113 te pharI kramathI pahoLAImAM vRddhi pAme che. bharatakSetranI aMdaranI pahoLAI 6614 yojana ane 212nA 129 bhAga adhika che, bharatanI bahAranI pahoLAI 8543 yojana ane 212nA 155 bhAga adhika che arthAta 8543-155/12 che. bharata phogamAM aMdaranA bhAge ane bahAranA bhAge je vyAsa-pahoLAI che tene cAmuNI karavAthI haimavata kSetranI anukrame aMdaranI ane bahAranA bhAganI pahoLAI thAya. haimavata kSetranA vyAsane cAragaNo karavAthI harivarSa kSetrano vyAsa thAya ane hasviSa kSetranA vyAsane cAra gaNo kaQAthI mahAvideha kSetrano vyAsa thAya. jema dakSiNanA traNa bano vyAsa kahyo, temaja uttarAdi dizAnA traNe phomano vyAsa kramazaH jANavo. e rIte pUrvAdhi dhAtakI khaMDanA sAta kSetranA vyAsa mAphaka pazcimAI dhAtakIkhaMDane paNa jANavuM. devakara-uttarakura kSetrano vikaMbha 397893 yojana ane 2ra12 che. 223158 yojana baMnenI jIvA che. te jIvAmAM be gajadaMtAkRti parvatonI laMbAI ekatra karavAthI je parimANa thAya teTaluM kurukSetranuM dhanupRSTa jANavuM. dhAtakIkhaMDanA pUrvaddhi ane pazcimAddhamAM 12 varSadhara parvato ane 3ra-vaphAkAra parvato che, te jaMbudvIpanA parvatothI bamaNA pahoLA che ane UMcAImAM jaMbudvIpanA parvato pramANe che. devakura-uckurumAM rahela kaMcanagiri parvato, camakAdi parvato, vRta vaitADhya ane dIrdhavaitAya e badhAMnI pahoLAI, UMDAI, UMcAI jaMbudvIpanA parvato pramANe jANavI. vidhAbha ane gaMdhamAdananI laMbAI-baMnenI 3,56,223 yojana che. saumanasa ane mAlyavaMta baMnenI laMbAI 5,69,259 yojananI che. cAre parvato varSadhara parvatanI pAse 1000 yojana pahoLA che. ghAtakIkhaMDadvIpanI badhI nadIo, jaMbUdvIpanI nadInI apekSAe UMDAI ane pahoLAImAM bamaNA pramANanI che. sItA-sITodAnA be vanamukha pahoLAIthI bamaNA pramANavALA che. varSadhara parvato, kurukSetranA draho, nadInA kuMDo, temAM rahela dvIpo jaMbudvIpanI apekSAe UMDAI, UMcAImAM samAna che ane laMbAI-pahoLAImAM bamaNA che. pUrvArdha ghAtakIkhaMDanA abhilApa vaDe jaMbUdvIpanuM prakaraNa kyAM sudhI kahevuM ? te kahe che - nAva Domu vAselu ityAdi. A sUtrathI AgaLa jaMbUhIpanA prakaraNamAM caMdrAdi jyotikonA sUtro kahelA che. te sUko ghAtakIkhaMDa ane pukharArdhadvIpanA prakaraNomAM saMbhavatA nathI. kemake A A adhyayanamAM be sthAnano adhikAra che. jyAre dhAtakIkhaMDAdimAM to caMdra vagerenI saMkhyA ghaNI che. kahyuM che ke jaMbudvIpamAM be caMdro che, lavaNasamudramAM cAra che, dhAtakIkhaMDamAM bAra caMdro ane sUryo che. e rIte caMdra AdinuM bepaNuM na hovAthI, besthAnamAM varNana nathI. jaMbUdvIpanA prakaraNathI dhAtakIkhaMDanuM vizeSapaNuM dekhADatA kahe che - kevala 114 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vizeSa e ke kuTu-phoganA sUtra pachI, temAM "kUTazAbhalI ane jaMbUsudarzana' pATha che. ahIM jaMbUvRkSanA sthAnamAM dhAtakIvRkSa kahela che. te baMne vRkSanuM pramANa bUDhIpanA zAbhalIvRkSa vagerenI jema jANavuM. te be vRkSanA devasUtramAM "anATyadevajaMbU dvIpAdhipati" A vaktavyamAM sudarzana devuM kathana karavuM. pazcimAI ghAtakIkhaMDanuM prakaraNa pUrvAddha mAphaka jANavuM. A ja kahe che - cAvat cha prakAnA ArAne anubhavatA" ityAdi. vizeSa e ke - dhAtakI khaMDanA pUvaddhimAM uttarakuramAM dhAtakIvRkSa kahyuM, ahIM tyAM mahApAtaka vRkSa kahevuM. vaLI devasUtramAM tyAM bIjo deva sudarzana kahyo. ahIM tyAM priyadarzana kahevo. pUrvAddhi ane pazcimArka maLavAthI saMpUrNa ghAtakIkhaMDa dvIpa thAya che. teno Azraya karIne be sthAnaka dhAtakIkhaMDa, ityAdi vaDe kahe che - be bharata pUrvArdha ane pazcimAdhanA je dakSiNa digavibhAgamAM che, te be vibhAganA bhAvathI ja kahevAya che, evI rIte sarvatra che. bharata kSetrAdinuM svarUpa pUrve kahyuM che. be kUTa zAbhalI vRkSo che. te be vRkSanA vAsI be veNudevo che. dhAtakIvRkSa ane mahAdhAtakI vRkSa che, te vRkSanA nivAsI sudarzana ane priyadarzana be devo che. laghahimavaMta Adi cha varSadhara parvato tathA zabdApAtI, vikaTApAtI, be gaMdhApAtI ane mArAva5ryAya nAmanA vRtavaitADhya parvato ane tenA nivAsI anukrame svAtI, prabhAsa, aruNa ane pAnAbha nAmaka devone banne saMkhyA vaDe yukta kramathI baLe kahela che. uttarakura kSetranI pUrva dizAmAM rahela be mAlyavaMta nAmaka gajadaMta parvato che. te gajadaMta parvatothI bhadrazAlavana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa sItAnAdInA uttara kinAre rahela, dakSiNa-uttara lAMbA, be citrakUTa vakSaskAra parvato che. te pachI vijaya, pachI aMtaranadI che. te pachI vijayane cheDe be pAkUTa parvato che. te pachI vijaya, aMtaranadI pachI vijayanA aMte be nalinakUTa parvata che. temaja tarita vaLI ekazaila nAmaka be parvato che. vaLI pUrvanA vanamukhanI vedikA ane vijayathI pahelAM sItAnadInA dakSiNa kinAre rahela temaja trikUTa Adi cAra babbe parvato che. tyArapachI devakara kSetrathI pUrva dizAmAM saumanasa nAme be gajadaMta parvato che. pachI gajadaMtanA ja AkAravALA devakarathI pazcimadizAmAM be vidhutaprabha parvato che. pachI bhadrazAlavana, tenI vedikA ane vijayathI AgaLa te ja rIte kApAtI Adi cAra, babbe parvato sItodA nadInA dakSiNa kinAre rahela che. vaLI bIjA parvato pazcima vanamukha vedikA vijayathI pUrvathI kramazaH caMdra Adi cAra parvato baLe che. pachI uttarakurunA pazcime rahela gaMdhamAdana nAme be gajadUta parvato che. A parvato dhAtakIkhaMDanA pUrvArdhamAM ane pazcimAdhamAM hoya che mATe babbe kahyA. be pukAra parvato dakSiNa ane uttara dizAmAM rahela che, te ghAtakI khaMDanA be 5/8]
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/5 thI 9 115 vibhAga kare che. himavaMta Adi cha varSadhara parvato che, temAM banne kUTo, jebUdvIpanA prakaraNamAM je kahela che. te parvatonA bamaNApaNAthI eka eka nAmavALA baLe hoya che. varSadhara parvatonA dviguNapaNAthI padmAdi draho paNa bamaNAM che. te drahavAsI devIo paNa bamaNI che. gaMgAdi cauda mahAnadIonuM pUrva ane pazcimArdhanI apekSAe dviguNapaNuM hovAthI te gaMgAdi nadIonA prapAtakuMDa paNa banne hoya che. te hetuthI kahe che ke - be gaMgAprapAtadraha Adi. nadInA adhikAramAM gaMgAdi nadIonuM dvipaNuM hovA chatAM paNa kahyuM nathI kemake jaMbadvIpa prakaraNamAM kahela - HgrfmavaMtAo * x * lo mAnavIo A sutranA kramano Azraya che. tyAM rohitAdi ATha nadIo ja saMbhaLAya che. citrakUTa ane pAkaTa e be vaNakAra pati mATe nIlavaMta vadhira patinA nitaMbapaNe vyavasthita hovAthI tathA grAhavatI kuMDathI dakSiNa toraNa vaDe nIkaLelI 28,000 nadInA parivAravALI sItA nadImAM maLanArI sukaccha ane mahAkaccha e be vijayono vibhANa karanArI evI grAhavatI nAme nadI che. evI rIte yathAyogya be vAkAra parvata ane vijayanA AMtarAmAM kramathI pradakSiNAe bAra aMtaranadIo paNa joDavI tenuM dviva pUrvavat. - ahIM pakavatI nAma che, tenuM graMyAMtaramAM vegavatI nAma dekhAya che. tema kSArodanuM bIjA sthAne kSIroda evuM nAma che. ahIM siMhazrotA nAma che, tenuM anyatra sItazrotA nAma che, kenamAlinI ane gaMbhIramAlinI A baMne nAmonuM ahIM kathana viparIta krame che. mAlyavat nAmaka gajadaMta parvata ane bhadrazAla vanathI AraMbhIne kaccha vagere batrIza vijaya go baLe pradakSiNAthI jANI levA tathA kacchAdi vijayone vize kramathI kSemAdi nagarIonA bagIza yugalo banne jANI levA. meranA bhadrazAlAdi cAra vano che. bhadrazAla vana meruparvatanI taleTImAM che. naMdana ane saumanasa e be ramyavano meru parvatanI be mekhalAo kramazaH che. pAMDukavana zikharacI zobhita che. ukta zAma vacanathI mera parvatanA vibhAgathI vanonA vibhAga che. meru parvatanA pAMDukavananI madhye cUlikA upara kramathI pUrvAdi cAra dizAone vize cAra zilAo che. pAMDuka vanamAM cAre dizAmAM paNa cUlikA upara cAra zilAo che. te cAra yojana UMcI, zveta suvarNavALI 500 yojana lAMbI ane madhyamAM jADAIthI 250 yojana pahoLI, ardhacaMdrAkAre rahelI ane kumudanA garbhamAM rahela, motInA hAra samAna gaura varNIyA cAra zilA che. mera cUlikAnuM svarUpa A pramANe - merunI upara jinabhavanothI vibhUSita 40 yojana UMcI tathA malamAM bAra yojana pahoLI, maNe ATha yojana pahoLI ane upara cAra yojana vistAravALI cUlikA che. vedikA sUga jaMbUdvIpa mAphaka che. 116 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 dhAtakI khaMDa pachI kAloda samadra che, mATe tenI vaktavatA kahe che [9] Tno Adi sugama che. kAloda samudra pachI aMtararahitapaNAthI pukaravaradvIpanA pUrvArdha, pazcimAI ane tadubhaya prakaraNone kahe che - puvAre ityAdi gaNa sago paNa atideza pradhAna che. atidezathI prApta artha gama ja che. vizeSa e. ke - pUvardhitA ane pazcimArdhatA dhAtakIkhaMDanI mAphaka be kAra parvatothI thayelI jANavI. bharatakSetrAdinI samAnatA A pramANe 41,59 yojanA ane 133/ra12 bharata kSetrano mukha virdabha che, tathA 65,446 yojana ane 13/212 bharatakSetrano bahArano viThaMbha che. bharatoganA viThaMbhathI cAragaNo haimavata kSetrano vikaMbha che, tenAthI cAragaNo harivarSa mano vikhaMbha che. harivarSathI cAmuNo vikaMbha mahAvideha kSetrano che. evI rIte airavatAdi manuM jANavuM. 7,07,314 ane 8/ra12 pratyeka karogano viThaMbha che tathA 4,36,916 yojanA pratyeka kurakSetranI jIvA che. te jIvAmAM be gajadaMtAkRtivALA parvatonI laMbAI meLavavAthI je pramANa thAya te kurukSetranuM dhanupRSTha jANavuM. saumanasa ane mAlyavaMta e be parvatanI laMbAI 20,43,219 yojana che. vidhuprabha ane gaMdhamAdana parvata 16,26,116 yojana lAMbA che. mahAvRkSo jaMbUdvIpa saMbaMdhI mahAvRkSanI samAna che tathA - ghAtakIkhaMDa dvIpamAM je himavaMtAdi parvatone vikaMbha che, tethI bamaNo kiMbha karAIdvIpanA himavaMta parvatano che. varSadhara parvato, vakSaskAra parvato, pakSadrAdi draho, gaMgAdi nadIo, gaMgApadhAtAdi kuMDo, sItAdi nadIonA vano e dareka vistArathI pUrvanA dvIpathI pachInA dvIpamAM anukrame bamaNA jANavA ane UMcAIthI samAna jANavA. pukAra parvato, uttarakuramAM rahela camakAdi parvato, kurukSetranIkaTavartI kaMcanagiri parvato, citra-vicitra parvato ane vaitADhya parvato e sarve parvato dareka dvIpamAM tulya hoya che ane je be mekhalAvALA vaitADhya parvato che te paNa tulya jANavA. pukharavaradvIpanI vedikAnI prarUpaNA pachI zeSadvIpa samudranI vedikAnI prarUpaNA kahe che - safpa. Adi-sugama che. A dvIpasamudro indronA utpAta parvatanA AzrayI che, tethI indranuM kathana* sUtra-98 : be asukumAra Indro kahyA che - camara, bali. be nAgakumAra Indro kahyA che . dharaNa, bhUtAnaMda, be suvaNakumAra Indro kahyA che . veNudeva, veNudAlI. vidhuta kumAra Indro kahA che - hari harissaha. be anikumAra indro kahyA che - anizikha, animANava. be dvIpakumAra indro kahe che - pUrNa, vaziSTa. be udadhikumAra Indro kahe che - jalakAMta, jalapabha. be diphakumAra Indro kahyA che - amitagati, amitavAhana ne vAyakumAra indro kahyA che . valaMba, prabhaMjana. be svanitakumAra indro kahyA che -ghoSa, mahAghoSa. [A rIte daza sUko thakI bhavanapatinA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/3/98 117 118 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 varNavALA che. pachInA be kALA varNa sivAyanA varNavALA che. pachI be kalAnA vimAno kRSNa, nIlavarNa sivAyanA varNavALA che. pachInA be zuka, sahasArakalAnA vimAno pIta ane zukla varNanA che. pachInA zvetavarNI che. devonA adhikArathI ja be sthAnakamAM AvelI avagAhanA kahI che. * x . sthAna-2, uddezA-3no. muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa ra0 Indro kahaan.] be pizAceja kahA che - kAla, mahAkAla. be bhUtendra kahyA che - surUpa, pratirUpa. be yodra kahe che - pUrNabhadra, mANibhaddha, be rAkSasendra kahyA che - bhIma, mahAbhIma. be kinnarendra kahyA che - kinnara, kiM5raSa. be kiM5raNendro kahyA che : satvara, mahApuraSa. be mahoragendra kahyA che - atikAya, mahAkAya. be gaMdharvondra kahyA che - gItarati, gItayA. [A ATha sUtromAM vyaMtarendra-1-nA 16 indro batAvyA.] be aNapaNIndro kahyA che - sakrihita, sAmAjika, be paNEWIndro kahyA che - dhAtA, vidhAtA. be RSivAdIndro kahyA che - RSi, RSipAlita. be bhUtavAdIndro kahyA che - Izvara, mahezvara. be kaMdIndro kahyA che - suvasa, vizAla be mahAkaMdo kahyA che - hAsya, hAsyarati. be kuMbhakendra kahyA che - zeta, mahAzveta. be pataMgendra kahyA che - pataMga, pataMgapati [A ATha sUpomAM vyaMtarendra-ranA 16 indro kaheu.] ne jyotiSa devonA Indro kahyA che - caMdra ane sUrya saudharma ane IzAna kalAmAM be Indro kahyA che - za4, izAna. sanavakumAra ane mahendra kalpamAM be indro kahA che - sanatakumAra, mahendra bahAloka ane taMtaka kakSAmAM be indro karyA che . hA, lAMtaka. mahAzuka ane sahastrArakalAmAM be Indro kahA che - mahAzukra, sahasrara. Anata, pANata, AraNa ane azruta kalpamAM be indro kahA che - pANata, ayyata. ahIM bAra devalokanA mahAzuka ane sahastrAra kalAmAM vimAno be vaNavALa kahyA che. te A pramANe - pILA ane dhom. veyakanA do UMcapaNe be hAthanI avagAhanAvALA che. * vivecana-98 : asurakumAra Adi daza bhavanapati nikAyonA, meruparvatanI apekSAe dakSiNa ane uttara be dizAone AzrIne be prakAra hovAthI vIza indro kahyA che. temAM amara dakSiNadizAno ane bali utaradizAno adhipati che. A pramANe ATha jAtinA vyaMtaranikAyanA dviguNapaNAthI soLa indro che. tathA aNapaNI Adi ATha vyaMtara vizeSa nikAyonA bamaNApaNAthI soLa indro che. jyotikomAM to asaMkhyAta caMdra ane sUryo hovA chatAM paNa jAti mAgano Azraya karavAthI caMdra ane sUrya nAmaka be indro ja kahyA che. saudharmAdi kalAnA to daza indro che. e rIte badhAM maLI 64 indro thAya che. devonA adhikArathI tenA nivAsasthAnabhUta vimAnanI vakatavyatA kahe che - mahAzu Adi sugama che. vizeSa e ke hAridra eTale pILA. A saudharmAdi devalokanA vimAnonA varNonA viSayakama A pramANe che : saughama, izAnanA vimAno pAMca
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/99 119 sthAna-2 - uddezo-4 skra * -- * -- * -- 0 trIjo uddezo kahyo. have cotho uddezo AraMbhe che. A jIvAjIvavaktavyatA pratibaddha cothA uddezAno pUrvanA uddezA sAthe A saMbaMdha che - pUrva pudgala ane jIvonA dharmo kahyA. ahIM jIva-ajIvAtmaka svarUpa che. have sUtra kahe che- * sUtra-99 - 1-samaya ke AvalikA jIva ane ajIva kahevAya che. ra-AnapANa ke stoka jIva ane ajIva kahevAya che. 3-kSaNa ke lava jIva ane ajIva kahevAya che. evI rIte "4-muhUrta ane ahorAtra, 5-pakSa ane mAsa, 6-Rtu ane ayana, 7-saMvatsara ane yuga, 8-so varSa ane hajAra varSa, 9-lAkha varSa ane kroDa varSa, 10-pUrvAMgi ane pUrva, 11-truTitAMga ane truTita, 12-aDaDAMga ane aDaDa, 13-5pAMga ane apapAta, 14-hUhUtAMga ane hUhUta, 15-utpalAMga ane utpAta, 16-5ga ane 55, 17-nalinAMga ane nalina, 18-kSanikurAMga ane akSanikura, 19-yutAMga ane ayuta, 20-niyutAMga ane niyuta, 21prayutAMga ane prayukta, 22-cUlikAMga ane cUlikA, 23-zIpahelikAMga ane zipihelikA, 24-5lyopama ane sAgaropama, 25-utsarpiNI, avasarpiNI e pratyeka jIva ane jIvapaNe kahevAya che. ahIM badhe 'ane' athavAnA arthamAM che.] gAma, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, pATaNa Akara, Azrama, saMAha, saMniveza, ghoSa, ArAma, udhAna, vana, vanakhaMDa, vApI, puSkariNI, sarovara, sarapaMkti, rUpa, taLAva, draha, nadI, pRthvI, ghanodadhi, vAtaskaMdha, avakAzAMtara, valaya, vigraha, dvIpa, samudra, vela, vedikA, dvAra, toraNa, nairayika, nakavAso, yAvat vaimAnika, vaimAnikAvAsa, kalpa, kalpatimAnAvAsa, varSotro, varSadhara parvato, phUTa, phUTAgAra, vijaya ke rAjadhAnI, e badhAM jIva ane ajIva kahevAya che. chAyA, AMtapa, jyotsanA, aMdhakAra, avamAna, unmAna, atiyAnagRha, udhAnagRha, avaliMba ke sanipapAta jIva ane ajIva kahevAya che. be rAzi kahI che - jIvarAzi ane ajIvarAzi. * vivecana-99 H A sUtrono anaMtara sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrvanA sUtramAM jIva vizeSonuM uccatvalakSaNa dharma kahyo. ahIM te dharmanA adhikArathI ja samayAdi sthiti lakSaNa dharma-jIva ane ajIva saMbaMdhI dharma ane dharmInA abhedapaNAthI jIva ane ajIvapaNAe ja kahevAya che. temAM saghaLA kAla pramANomAM pahelA paramasUkSma, abhedha, nivayava, utpala zatapatranA bhedananA udAharaNa vaDe oLakhAto samaya kahevAya che. te samayanuM atItAdi kAla vivakSA vaDe bahupaNAthI bahuvacana che, mATe sUtrakAra kahe che. samayA 120 vA, ityAdi. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kRti zabda samIpa artha batAvavAmAM ane vA zabda vikalpArthamAM che. asaMkhyAtA samayanA samudAyavALI AvalikA, kSullaka bhavagrahaNa kALanA 256mAM bhAge che. sUtramAM samaya athavA AvalikAo che. te kAlavastu jIvano paryAya hovAthI sAmAnyathI jIva che. paryAya ane paryAyInA kathaMcit abheda che tathA ajIvonopudgalAdino paryAya hovAthI ajIva che. maiM kAra samuccayArthe che ane dIrghatA prAkRtatvathI che. - 4 - jIvAdi sivAya samaya vagere nathI. tethI kahe che - jIva ane ajIvonI sAdi ane saparyavasAnAdi bhedavALI je sthiti che te sthitinA bhedo samaya Adi che. te jIva-ajIvano dharma che. dharma ane dharmIno atyaMta bheda nathI. atyaMta bheda hoya to eka aMzamAtra dharma jaNAtA pratiniyata dharmInA viSayamAM saMzaya ja nahIM thAya, kemake te dharmInA anya dharmothI paNa teno bheda avizeSapaNe che. vaLI dekhAya che ke - jyAre koI puruSa lIlA vRkSanI taruNa zAkhAnA vivaranA aMtarathI kaMIka paNa zukla vastune juve che, tyAre te ema vicAre che ke zuM A patAkA che? athavA balAkA che? e pramANe pratiniyata dharmanA viSayamAM saMzaya thAya che. jo kevala abheda hoya to paNa sarvathA saMzayanI utpatti ja na thAya. kemake guNanA grahaNathI guNInuM paNa grahaNa thAya che. A sUtramAM abhedanayano Azraya karavAthI nIvAr3a vA ityAdi kahyuM che. ahIM to samaya, AvalikA lakSaNa be arthane, jIva-ajIva dvayAtmakapaNe kahetA be sthAnakamAM avatAra jANavo. evI rIte AgaLanA sUtromAM paNa jANavuM emAM je vizeSa che. te ame kahIzuM. . ALApAnU, ityAdi. AnaprANa eTale ucchvAsaniHzvAsa kALa te saMkhyAta AvalikA pramANa che. kahyuM che ke - harSita, glAnirahita, nirupadRSTa prANIne je eka ucchvAsa-niHzvAsa che, te prANa kahevAya che. tathA stoka, te sAta ucchvAsaniHzvAsa pramANa che. saMkhyAta AnaprANavALA kSaNo che ane sAta stoka pramANa kALavALo lava kahevAya che. e pramANe jema pUrvanA traNa sUtramAM jIva-ajIva kahevAya che, ema kahyuM. temaja badhA AgaLanA sUtro jANavA. muhUrta-77 lava pramANa che. kahyuM che ke - sAta prANano stoka, sAta stokano lava, 77 lavano muhUrta jANavo. 3773 ucchvAsaniHzvAsano eka muhUrta sarve anaMtajJAnIoe kahela che. 30 muhUrta pramANa eka ahorAtri kALa che. 15-aho rAtri pramANa eka pakSa che. be pakSa pramANa eka mAsa che. be mAsa pramANa eka vasaMtAdi Rtuo che. traNa RtunA pramANavALo ayana che. be ayana pramANavALA varSa che. pAMca varSa pramANa yuga che. so varSa vagere pratIta che. 84 lAkha varSa pramANavALA pUrvAMga che, pUrvAMgane 84 lAkha vaDe guNatA eka pUrva
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/9 121 thAya che. A parvanuM mAna A pramANe - 30 lAkha koDa, 56 hajAra kroDa varSa che. pUrvani 84 lAkha guNita karatA eka truTitAMga thAya che. evI rIte pUrti pUrvanI saMkhyAne 84 lAkha vaDe guNatA AgaLa-AgaLanI saMkhyA thAya che. ema cAvatuM zIrSa prahelikA paryanta jANI levuM. te zIrSa prahelikAnuM 194 aMkanuM sthAna hoya che. ahIM karaNakaravAnI rIta-nI gAthA kahe che- pahelA pAMca zUnya lakhavA, pachI icchita sthAne ahIM ekaDo lakhavo, tene eka vaDe guNavAthI te ja saMkhyA thAya. arthAt eka lAkha thAya, tene 84 vaDe guNavAthI 84 lAkha thAya. e pUvaganuM pramANa thayuM. jyAre pUrvanuM pramANa jANavA icchIe tyAre pAMca zUnya ane bIjo aMka-84-lakhavo athari 84-lAkhane 84-lAkha vaDe guNavA tyAre pAMca zUnyane tenAthI guNatA daza zunya thAya ane 84ne 84 vaDe guNata Bo56 thAya eTale sarva maLIne 3056 upara daza zUnyo e saMkhyA thAya. e rIte guNatAM cAvatuM zIrSaprahelikA thAya. zIrSa prahelikA paryata sAMvyavahArika saMkhyAtakALa che. tenA vaDe prathama pRthvInA nAkonuM, bhavanapati ane vyaMtaronuM, bharata-ravatamAMnA suSama-duSama ArAnA utaratA bhAgamAM manuSya ane tiryaMconA AyuSyanuM mApa karAya che. paNa zIrSapahelikAnI upara paNa saMkhyAno kALa che. te atizaya jJAnI sivAyanA manuSyone vyavahArano viSaya thato nathI. ema jANIne upamA vaDe te kALa batAve che. e ja kAraNathI zIrSaprahelikAthI AgaLa palyopama vagere kALano upanyAsa karela che. temAM palya vaDe jeomAM upamA che te palyopama asaMkhyAta koDAkoDI varSa pramANa AgaLa kahevAze evA lakSaNavALo che. sAgara vaDe jenI upamA che te sAgaropama-dazakoDAkoDI palyopama pramANa che. daza koDAkoDI sAgaropama pramANavALI utsarpiNI che, eTalAM ja pramANavALI avasarpiNI che. kALanA vizeSa bhedanI mAphaka gAma Adi kSetra bhedo paNa jIva-ajIva ja che, e hetuthI be pada dvArA 43 sUtro kahyA che. ane ityAdi. ahIM A pratyekamAM "jIvajIva" e AlApaka kahevo. gAmAdinuM jIva ane ajIvapaNuM to pratIta ja che. jyAM kara levAto hoya te gAma ane kara na levAto hoya te 'na-kara'-nagara che. nigama-vaNika nivAsa. rAjadhAnI-jyAM sajAno abhiSeka thAya che-- kheTa-dhULanA gaDhayu sthAna ane rbaTa ke kunagara, maDeba-cAre dizAe adha yojanathI AgaLa gAmo hoya che ane droNamu-jyAM jaLa ane sthaLa baMneno mArga hoya, patana-jyAM jaLa ke sthaLa mArgamAMthI eka vaDe AvavuM thAya che ane Akarate lohAdi utpatti bhUmi [eTale ke khANa.]. Azrama-tIrtha sthAno ane saMvAha-samabhUmimAM khetI karIne durgabhUmimAM kheDUto rakSAne mATe ghAjyone rAkhe che. sanniveza-sAIke senA utare che ane ghoSa-gAyone 122 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 rahevAnuM sthAna. ArAma-vivigha vRkSa, latAthI zobhita keLa vagerethI DhAMkela sahita puruSone je ramaNanuM sthAna ane udhAna-patra, puSpa, phaLa, chAyA vaDe yukta vRkSothI zobhita, vividha vezavALA, utkRSTa mAnavALA evA ghaNA lokone bhojana karavA mATe javAnuM sthAna. vana-eka jAtanA vRkSo hoya che ane vanakhaMDa-aneka jAtiya uttama vRkSo. vAva-cokhaNI ane pakariNI-goLa hoya ke jemAM ghaNAM kamaLa hoya che. sarovara - jaLanuM sthAna ane sarapaMkti-sarovaranI paMkti-zreNi. agaDa-kUvo ane taLAvAdi prasiddha che, pRvI-ratanapabhA vagere ane udadhite pRthvInI nIce rahela dhanodadhi. vAtaskaMdha-dhanavAta, tanavAta ke bIjo vAyu ane avakAzAMtasvAtankaMdhanI nIce rahela AkAza. ukata vastuonuM jIvatva sUma pRvIkAyikAdi jIvanA vyAkhavathI che. valaya - pRthvInA vepTana rU5 dhanodadhi-dhanavAta-tanuvAvarUpa ane vigraha - lokanADInA vaka sthAna. teonuM jIvapaNuM pUrvavat jANavuM. dvIpa ane samudra pratIta che. veLA-samudranA pANinI vRddhi ane vedikApratIta che, hAra-vijaya Adi ane toraNo-daravAjAmAM ja rahelA hoya che. nairayika-kliSTa jIva vizeSo, temanuM ajIvapaNuM - karmapudgalAdinI apekSAe jANavuM ane nairayikAvAsa-nairayikonI utpatti bhUmio. tenuM jIvapaNuM pRthvIkAyikAdinI, apekSAe jANavuM. e rIte 24-daMDaka kahevA. A ja kAraNathI kahe che vAva- ityAdi. kalA-devaloka ane kalA vimAnavAsa te devalokanA aMza. varSa-bharatAdi kSetra ane varSadhara-himavaMta Adi parvato. kUTahimavatakUTAdi ane kUTAgAra-okTomAM rahelA devabhavano. vijaya-cakravartIe jItavA yogya kacchAdi kSetra khaMDo ane rAjadhAnI-kSemAdi nagarIo. bI. ityAdi ahIM sarvatra joDavuM. je pudgala dharmo che, te paNa temaja che. e hetuthI kahe che - chAyA ityAdi pAMca sUtrono artha kahela che. have vizeSa kahe che - chAyA, vRkSAdinI jANavI ane Atapa-sUryano jANavo. jyonA eTale prakAza ane aMdhakAra te tama. avamAna te phogAdinuM pramANa-hAya vagere ane unmAna eTale trAjavAnA tola, karyAdi. atiyAnagRho-nagAdinA praveze rahelA gRho ane udhAnagRha pratIta che. avaliMba ane saNiupAta-rUDhithI jANI levA. A badhAM zuM che ? - navA - jIvo vaDe vyApta hovAthI ke te jIvonA AzritapaNAthI jIva che ane pudgalAdi ajIvarUpa hovAthI ke ajIvanA AzritapaNAthI te ajIva che. ema jinezvare prarUpela che - 4 - have samayAdi vastu jIva ane ajIvarUpa ja kayA hetuthI kahevAya che ? te kahe che - jIva ane ajIvathI judI sazino abhAva che. e ja kAraNathI kahe che . ho
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24/9 1. Adi. - sugama che. jIvarAzi be bhede che - baddha, mukta temAM baddhanA baMdhane kahe che- * sUjha-10o :- oidha be bhede kahela che . premabaMdha ane helabaMdha. - jIvone be sthAne pApakarmono bAMdha thAya che - rAgathI ane dveSathI. - jIvone be sthAne pApakarma udIraNA thAya che . abhyapagamikI, pakramikI. - e rIte vedanA ane nirjarA be bhede - abhyapagamikI, aupakamikI. * vivecana-10o : prema eTale rAga-mAyA, lobharUpa kaSAya lakSaNa. hepa-krodha, mAna kaSAya lakSaNa je mATe kahe che - mAyA, lobha kaSAya e rAgasaMAita kaMvaddha che, krodha, mAna e teno hRddha che ema saMkSepamAM jANavuM. pregna-prema lakSaNa citavikAra saMpAdaka mohanIya karmanA pudgalarAzinuM baMdhana che - jIva pradezomAM yoga nimittathI prakRti rUpe ane pradezarUpe saMbaMdha thAya che tathA kaSAyanA pratyayathI sthiti ane sarUpa vizeSanuM prApta thavuM te premabaMdha. e rIte dveSa mohanIya karmano baMdha te dveSa baMdha. kahyuM che ke - prakRti ane pradezabaMdha yogathI ane sthiti tathA anubhAga baMdha kaSAyathI thAya che. prema ane dveSa lakSaNarUpa udayamAM Avela karmo vaDe jIvone azubhakamano baMdha thAya che. * * - athavA pUrva sUtranI bIjI rIte vyAkhyA karIne Ano saMbaMghAMtara karAya che. sAmAnyathI baMdha be prakAre - premathI, dveSathI. te te baMdha anivRtti ane sUmasaM5rAya paryata guNaThANAvALA jIvone AzrIne jANavo. je upazAMtamoha, kSINamoha ane sayogI guNaThANAvALAne baMdha che, te phakta yogapratyayavALo ja hovAthI tenI vivakSA karI nathI. kemake baMdha paNa zeSa karmabaMdhanA vilakSaNapaNAthI abaMdha samAna che. je karmano A baMdha che, te apasthitikAdi vizeSaNathI yukta che. kahyuM che te sayoni karma a5, bAdara, komaLa, ghaNuM, RkSa, zubha, maMda, mahAvyayavALuM ane bahuM sAtAvALuM hoya che. sthiti vaDe te apasthitika, pariNAmathI bAdara, vipAka vaDe komaLa, pradezo vaDe ghaNuM, retI mAphaka lepathI maMda, sarvathA nAza thavAthI mahAlayavALuM che. e ja batAvavA kahe che - jIvo - x * be kAraNathI pApa-azubha bhavanA nibaMdhanapaNAthI azubha che, paNa niranubaMdha nathI, kemake be samayasthitika kama ati zubha che. kemake te mAtra yoganimitaka che. bAMdhe che eTale rAgadveSarUpa kaSAya vaDe ja skUTAdi avasthA kare che. [zaMkA- mithyAva, avirati, kaSAya, yoga e cAra baMdha hetuo che to ahIM phakta kaSAyo ja kema karmabaMdhanA kAraNa kahyA ? samAdhAna-kaSAyonuM pApakarmanA baMdhamAM prAdhAnya jaNAvavA mATe. sthiti ane anubhAganA utkRSTa kAraNapaNAthI athavA atyaMta anarthakArI hovAthI teonuM pradhAnapaNuM 124 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che. kahyuM che ke - jo rAga, dveSa na hota to koNa duHkha pAmata? athavA kone sukhamAM vismaya thAta? mokSane koNa na pAmata? athavA baMdhanA hetuono dezagrAhaka A sUtra che. kemake dvisthAnakano anurodha hovAthI doSa nathI. kahela be sthAna vaDe bAMdhela pApakarmanI jema udIraNA, vedanA, nirjA prANIo kare che, tema traNa sUtra vaDe kahe che nIve tyAra - artha kahyo. vizeSa e ke - avasarane prApta na thayA chatAM je udayamAM lAve te udIraNA. "abhyapagama" - aMgIkAra karavA vaDe thayela te abhyapagamikI, te maratakano loca ane tapazcaraNAdi vaDe vedanA jANavI ane bIjI upakama vaDe - karmanA udIraNA kAraNa vaDe thayelI ke karmanA udIraNamAM thayelI te aupakamiDI, te jvara, atisArAdi janya che. te ukta be prakArathI ja vede che - udIrita thatA tenA vipAkane bhogave che ane pradezothI khapAve che. karmanI nirjara dezathI ke sarvathI, bhavAMtare ke siddhimAM jatAM zarIrathI nIkaLavuM thAya che, e hetuthI sUpaMcaka vaDe dazavi che. * sUtra-101 - be sthAnathI AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che - dezathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe, sarvathI paNa AtmA zarIrane sparzIne nIkaLe che. e rIta zarIrane RAvIne, phoDIne, saMkoyIne, jIvapadezathI juduM karIne nIkaLe che. * vivecana-101 - sUNa sugama che. vizeSa e ke - be prakArathI, dezathI paNa * keTalAMka pradeza lakSaNa vaDe, keTalAMka pradezono ilikA [iyaLa] gati vaDe utpatti sthAnamAM jatAM jIve zarIrathI bahAra kADhela hovAthI jIva zarIrane sparzIne nIkaLe che - zarIrathI maraNa kALe nIkaLe che. sarve jIva pradeza vaDe daDA jevI gati vaDe utpatti sthAne jatAM zarIrathI bahAra pradezone nahIM kADhela hovAthI athavA dezathI ane sarvathI paNa apekSe che. AtmA, zarIrane. Ano zo artha che ? zarIranA dezane-paga vagere sparzIne, avayavanA aMtarathI pradezane saMkocIne nIkaLe che. te saMsArI ane sarvathI zarIrane sparzIne nIkaLe te siddha. AgaLa kahevAze - pagamAMthI nIkaLanArA jIvo nakamAM upaje che ityAdi cAvatuM savagathI nIkaLanArA jIvo siddhamAM upaje che. AtmA vaDe zarIranuM sparzana karatAM skUraNa thAya che, tethI kahe che tevuM ityAdi. * x * temAM deza vaDe paNa keTalAMka AtmA ilikAgatikALamAM hoya che. sarva Atmapadezo vaDe paNa daDAnI jema gatikALamAM zarIra phakAvIne nIkaLe che. athavA zarIranA dezathI - paga vagere phoDIne nIkaLe che. athavA saMpUrNa zarIra phoDIne savagathI nIkaLe che. skUraNathI AtmapaNuM pragaTa thAya che. tethI kahe che : 'a'vya AtmAnA deza vaDe zarIrane sotanapaNe pharaNaliMgathI pragaTa karIne ilikAgatimAM che ane
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/101 15 126 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 savabhi vaDe pragaTa karIne daDA gatimAM che. athavA zarIranA dezathI AtmakapaNAe pragaTa karIne paga vagerethI ane savAMgathI nirmANakALe tema samajavuM athavA phoDIne eTale nAza karIne, temAM dezathI AMkha vagereno nAza ane sarvathI samasta nAza vaDe devadIpAdi jIvanI mAphaka jANavuM. zarIrane AtmapaNAe phUTa karato koI jIva te zarIranuM saMkocana kare che - x - zarIrane saMkocIne deza vaDe ilikAgatimAM zarIramAM rahela pradezo vaDe ane sarvAbhi vaDe daDA jevI gatithI savatmipadezonuM zarIramAM rahelA hovAthI nIkaLe che. athavA upacArathI jIva pratye daMDanA yogathI daMDa puraSanI jema jANavuM. temAM dezathI saMkoca, maranAra saMsArI jIvone paga vagerethI jIvanA pradezanA saMkocathI che. ane sarvagI to mokSamAM janArane hoya che athavA dezathI-hAtha vagerenA saMkoca vaDe ane sarvathI sarva zarIranA saMkocana vaDe kIDI vagere mAphaka jANavuM. AtmAnuM saMvarNanA karato zarIranuM nivartana kare che tethI nivayattAne kahyuM. temaja tivarca-eTale jIvanA pradezothI zarIrane alaga karIne. temAM dezanI ilikAgati ane sarvathI daDAgatie athavA dezathI * x - paga vaDe nIkaLe ane sarvathI - savagamAMthI nIkaLanAra che. athavA pAMca prakAranA zarIranA samudAyanI apekSAe dezI dArikAdi zarIra choDIne ane taijasa-kArpaNa sAthe tathA sarvazI pAMce zarIranA samudAyane choDIne nIkaLe che arthAta siddha thAya che - te paraMparAe dharmazravaNa lAbhAdimAM thAya che, te jema thAya che, tema darzAvatA kahe che satra-102 - be sthAna vaDe AtmA kevalipajJakha dharmane zravaNapaNe prApta kare che - hAyathI ke upazamathI e rIte yAvatuM manaHyavijJAna pAme - kSaya ke upazamathI. * vivecana-102 - sUtra sugama che, vizeSa e ke . "kSayathI " - jJAnAvaraNIya ane darzanamohanIya karmanA udayamAM prApta thayelano kSaya-nirjarA vaDe ane anudita karmanA upazama vaDe vipAkano anubhava na karavAthI ati kSayopazamathI ema kahyuM. yAvatu zaGdathI - kevala bodhine pAme, maMDita thaIne gRhavAsathI nIkaLI sAdhutva pAme, kevala brahmacaryavAsamAM vase, kevala saMyamamAM yatna kare, kevala saMvarathI saMvRtta thAya, kevala matijJAna * cAvatuM - mana:paryavajJAnane utpanna kare. kevalajJAna to karmanA kSayathI ja thAya che. mATe kahyuM nathI. ahIM jo ke bodhi Adi samyakatvacAtrirUpa hovAthI mAtra kSaya ane upazamathI ja thAya che, to paNa te kSayopazamathI paNa thAya che. zravaNa, abhinibodhikAdi to kSayopazamathI ja thAya che. A hetuthI sarvasAdhAraNa kSayopazama be pada vaDe kahela che. bodhi, Abhinibodhika, zruta ane avadhijJAna utkRSTathI 66 sAgaropama hoya che. sAgaropama to palyopamanA Azraye hoya che. tethI te benI prarUpaNA kare che- * sUjha-103 thI 106 : [10] be prakAre upamAvALo kALa kahyo che - palyopama, sAgaropama. te palyopama zuM che ? palyopama - [14] je yojana lAMbo-pahoLo-uMDo kuvo] palya hoya. tene ekathI sAta divasanA ugelA karoDo vAlAgo vaDe ThAMsI ThAMsIne bharavo. : [15] te vAlAAmAMthI so so varSe eka eka vAlANane kADhavAthI jeTale kALe te parA khAlI thAya teTalA kALane eka palyopama kALa jANavo. * [10] e eka palyopamane daza koDAkoDI guNA karavAthI eka sAgaropamanA kALanuM pramANa thAya che. * vivecana-103 thI 106 : [10]] upamA vaDe thayela te aupamika. addhA eTale kALa - te viSayanI upamA yukta te addhapamika. upamAna sivAya je kALanA pramANane atizaya jJAnarahita jIvo vaDe grahaNa na karI zakAya te apamika jANavuM. te be bhede - palyopama, sAgaropama. temAM pacanI upamA jene vize che te palyopama tathA sAgaranI upamA jene vize che te sAgaropama. sAgaravatuM moTA parimANavALuM e artha che. palyopama ane sAgaropamarUpa pamika sAmAnyathI uddhAra, addhA ane logabhedathI traNa prakAre che. te eka-ekanA saMvyavahAra ane sUkSma bhedathI be prakAra che. temAM saMvyavahAra palyopama A pramANe che [104] eka yojana lAMbo, pahoLo ane UMcAIvALA paca kuvA ne muMDana pachI ekathI sAta ahorAtra parvatanA ugelA vAlANothI bharavo. [105] pratisamaye vAlANane kADhatA jeTalA kALa vaDe te palya khAlI thAya te kALane saMvyavahArika uddhAra palyopama kahevAya che. [16] tevA daza koDAkoDI vyavahAra palyopamano eka vyavahArika uddhAra sAgaropama kahevAya che - te vAlANanA ja dRSTigocara ati sUkSmadravyanA asaMkhyAta bhAga mAga sUkSma panakanI avagAhanAthI asaMkhyAta guNarUpa avagAhanAvALA khaMDo karIne bharela parA samaye samaye eka eka vAlANanA apahAra-kADhavA vaDe jeTalA kALe khAlI thAya teTalA kALe sUma uddhAra palyopama thAya che. tevA daza koDAkoDI sUma uddhAra palyopama vaDe sUkSama uddhAra sAgaropama thAya che. A sUkSma uddhAra sAgaropama vaDe dvIpa ane samudronI pasiMkhyA-gaNatarI karAya che. kahyuM che ke- aDhI uddhAra sAgaropamanA jeTalA samayo che, teTalA dvIpa, samudro che. te anukrame eka-ekathI bamaNA bamaNA vistAravALA che. vaLI te sarvadvIpa tathA samudro maLIne tenuM pramANa eka rAja thAya che. addhA palyopama ane sAgaropamamAM paNa sukSma ane bAdara evA be bheda che. vizeSa e ke - so so varSo pUrvokata vAlANane kADhavAthI bAda addhA ane te vAlANanA asaMkhyAta khaMDane so so varSe kADhavAthI sama addhApalyopama ane sAgaropama
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/103 thI 106 123 1ra8 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 pUrvokta rIte thAya che. A sUma addhA palyopama ane sAgaropama vaDe nArakAdi AvyuM mapAya che. kSetrathI paNa palyopama, sAgaropamanA sUkSma ane bAdara bheda che. vizeSa e ke - vAlANo bharIne tene sparzIne rahelA AkAza pradezone prati samaye apahAra karatAM eTale kALe pa0 khAlI thAya te kALa vyavahArika phoga palyopamAM che ane te vAlAnA asaMkhyAta khaMDa vaDe bharelanA pRSTa ke aspaSTa AkAza pradezone apahAra karatAM jeTalo kALa thAya te sUkSma kSetra palyopama. te rIte sAgaropama. A kSetra palyopamAdinI prarUpaNA mAtra viSayamAM ja che. teno daSTivAdamAM spaSTaaskRSTa pradezanA vibhAga vaDe dravyamAnamAM prayojana che. ema saMbhaLAya che. bAdaranA traNa bheda paNa mAtra prarUpaNA viSaya che. te kAraNathI ahIM uddhAra ane phoma pamikanuM nirupayogIpaNuM hovAthI ane addhopamikanA ja upayogIpaNAthI addhA evuM vizeSaNa sUtramAM kaheluM che. tethI addhApalyopamanA svarUpane kahe che - 4 - ( dhe te palyopama zuM che ? je addhAnI upamA vaDe kahela che. * * * * * je nizcayathI eka yojana vistIrNa che, upalakSaNathI sarvathI yojana pramANa pacadhAnyanuM sthAna vizeSa che. eka divasanuM te ekAhika. vadhelA eTale ke mastakanuM muMDana karyA pachI eka divase jeTalA hoya teTalA. utkRSTathI sAta divasanA vadhelA vAlANonI, koTi-vibhAgo. sUma palyopama apekSAe asaMkhyAta khaMDovALA ane bAdara palyopama apekSAe koTi-saMkhyA vizeSa, te vAlANonuM zuM thAya ? bharelo. kevI rIte? nibiDapaNe ekatra karelo. vAsaNa - ukta palyamAMthI so-so varSe eka-eka vAlANanA asaMkhyAta khaMDane bahAra kADhavAthI jeTalA kALe te patya khAlI thAya teTalA pramANavALo kALa jANavo. kema? upameya. kone? eka parAne. pa2 khAlI thatAM je kALa thAya te eka sUmavyavahArika palyopama che. fk ukata svarUpavALA sUkSma ane bAdara daza koDAkoDI palyopame je kALa thAya te eka sUma ke bAdarUpa sAgaropamanuM parimANa thAya. A palyopama-sAgaropama vaDe krodhAdinA kulabhUta karmanI sthiti kahevAya che. tethI krodhAdi svarUpa kahe che- * sUtra-107 thI 109 - [10] krodha be prakAre che AtmapratiSThita ane parapratiSThita e rIte nairavikathI laIne vaimAnika paryata jANavuM. e rIte mithyAdarzanazalya patta jANavuM. [18] saMsAra samApaka jIvo be bhede che - trasa ane sthAvara * sarve jIvo be bhede kahyA che - siddha, siddha. * sarve jIvo ne bhede kahyA che . saindriya, anindriya. - A pramANe havenI gAthA krima-109] mujaba zarIra, AzIrI paryanta jANavuM. [ee] - siddha, saindriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, teyA, jJAna, upayoga, AhAraka, bhASaka, carama, azarIrI [A te prakAre banne bhedo nela.] * vivecana-103 thI 109 : [10] potAnA aparAdhathI A lokasaMbaMdhI apAya darzanathI AtmAne vize pratiSThita-potAthI thayelo ke bIjAne Akroza karavA vaDe thayelo te AtmapatiSThita ane bIjAe karela AkozAdithI pratiSThita-udIti ke bIjAne vize thayelo te parapratiSThita. - A rIte jema sAmAnyathI be prakAre krodha kahyo tema nArakAdi covIze daMDakomAM be bheda jANavA. vizeSa e ke - pRthvI Adi asaMjJIone jaNAvela lakSaNarUpa AtmapatiSThitava Adi, pUrva bhavanA saMkAmyI thayela krodha jANavo. A pramANe mAna Adi mithyAvazaca paryanta pApasthAnako Atma ane para pratiSThita vizeSaNavALA sAmAnyapada purvaka covIza daMDaka kahevA. tethI ja sUjhamAM kahyuM che ke - "mithyAdarzanazalyaparyata e mAna AdinuM svavikalAthI utpanna ane bIjA vaDe utpanna thavAthI athavA svaAtmavartI ane paAtmavartIthI sva-spara pratiSThitapaNuM jANI levuM. A rIte pApasthAna Azrita tera daMDako che. ukta vizeSaNavALA pApa sthAno saMsArIne ja hoya, tethI tenA bheda kahe che[18] sugama che. [zaMkA zuM saMsArI ja jIvo che ke bIjA paNa jIvo che ? samAdhAna-siddhanA jIvo che. mATe prAyaH ubhayane batAvavA tera sUtro kahyA che. suvag . Adi sugama che. vizeSa e ke - indriyasahita saMsArI jIvo che. ane indriyarahita-apayataka, kevalI tathA siddho che . A rIte siddhAdi sUtrota krama vaDe "sarve jIvo be bhede" vagere lakSaNAnusArI have kahevAnAra sUtrasaMgrahagAthA jANavI. tenA anusAra ja tera sUtro paNa kahevA. tethI ja sArIrI paryane kahyuM che. [19] 1-siddha ane saMsArI. 2-saindriya-anIndriya baMne kahyA. e rIte 3kAyA-pRthvI Adi kAya, tene AzrIne sarve jIvo viparyaya sahita kahevA. ema badhAM pado kahevA. vAyanA A pramANe - sakAya ane akAya. sakAya-pRthvI Adi cha bhede kAyaviziSTa saMsArI jIvo ane akAya-tethI judA te siddha. 4- yogA-cogasahita te saMsArI, ayogA-te ayogI ane siddhanA jIvo. pa-savedA-vedasahita te saMsArI, avedA te anivRtti bAdara saMparAya vizeSa vagere cha guNaThANAvALA ane siddho. 6-sakaSAyA-kaSAyavALA te sUkSma saMparAya guNaThANA paryaktanA jIvo, akaSAyA-upazAMtamodAdi cAra ane siddho. -salezya-sayogI guNaThANA paryantasaMsArI, alezyA-lezyArahita ayogI ane siddho. 8-jJAnI-samyagadRSTijIvo, ajJAnI te mithyAdRSTi jIvo. kahyuM che - avizeSita mati ja che, te mati samyagRSTine matijJAna ane mithyArdaSTine mati ajJAna kahevAya che, e ja pramANe avizeSita zruta ja che, te samyagRSTine zrutajJAna ane mithyArdaSTine zrutajJAna kahevAya. A kAraNathI ajJAnatA to mithyArdaSTinA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/109 129 130 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bodhane sata tathA asatanA vizeSaNanA abhAvathI hoya che - x x x * kathaMcita zabdanA svIkAranA abhAve mithyAdRSTinuM jJAna, ajJAna ja che. kahyuM che ke - jema durvacana te avacana tathA asatI strInuM kutsitazIla te azIla che, tema miyAdeSTinuM jJAna paNa ajJAna che. tathA mithyArdaSTino abhiprAya jJAna nathI, kemake mithyAtva AdinI jema te saMsArano hetu che. * x - 9-sAgAropayoga-AkAra sahita, vizeSAMza grahaNa zakitarUpa lakSaNa vaDe je upayoga varte te jJAnopayoga che, tenA vaDe yukta te sAkAropayuktA. anAkAra te tenAthI vilakSaNa darzana-upayoga che. kahyuM che - je padArthonuM sAmAnyapaNe grahaNa karavuM paNa AkAra vaDe nahIM arthAt avizeSa arthonuM grahaNa te darzana homa siddhAMtamAM kahyuM che. darzana vaDe je upayukta te anAkAropayukta che. 10-AhAraka-ojasu, loma ane kavala AdinA bheda vizeSa AhArane grahaNa karanArA. kahyuM che ke - badhA apayatika jIvo ojAhAravALA jANavA, badhAM payaktiA jIvo lomAhAravALA jANavA ane valAhAra te prakSepa, tenI bhajanA jANavI. temAM ekendriya jIvo, devo ane nAkone kavalAhAra nathI, zeSa saMsArI jIvone kavalAhAra hoya che. anAhAka to - vigrahagatine pAmelA, kevalI samuddhAta karatA, ayogI ane siddhanA jIvone jANavA. bAkInA badhA jIvo AhAraka hoya che. 11-samASaka-bhASA payakti vaDe paryAptA ane abhApaka-bhASA pati vaDe. apaMiA , ayogI ane siddho. 12-carama te jeone chello bhava thaze te jIvo ane acarama-te bhavyapaNuM hovA chatAM jene chello bhava nathI te jIvo. 13-sazarIrI-pAMya zarIramAMthI yathA saMbhava zarIravALA te saMsArI jIvo ane azarIrI te zarIranA abhAvavALA jIvo arthAt siddho. A saMsArI ane siddhanA jIvo maraNa ane amaraNa dharmavALA che, teo prazasta-prazasta maraNa evA be bhede hovAthI prazasta-apazasta maraNane kahe che * sUtra-110 - 1-zramaNa bhagavaMta mahAvIra zramaNa nirmanthone mATe be maraNa sadA vavyiA nathI, sadA kIrtita kaya nathI, sadA vyaktarUpe kahA nathI, sadA pasaMsthA nathI ane tenA AcaraNanI anumati ApI nathI te - valAdamaraNa, vazAmiraNa. e ja rIte nidAna maraNa, tadbhavamaraNa. 3-parvatathI paDIne maraNa, vRkSathI paDIne maraNa. 4-jaLapaveza, anipraveza. pa-viSabhakSaNa, zapahAra, 6be maraNa sAva nitya anajJAta nathI ane kAraNe niSiddha nathI - vaihAyasa ane zraddhapRSTha. zramaNa bhagavata mahAvIre zramaNa nikzione nitya varNavyA che - cAva4 - anumati ApI che te . pAdapopaNamana ane bhakatapatyAkhyAna. 8-wAdapopagamana be bhede - niharima ane anihAMmi. 9-bhakata pratyAkhyAna be bheda - niharima ane aniharima. te niyamathI sapatikarma che. [59]. vivecana-110 - sUga sugama che. vizeSa e ke - be maraNa, zramaNa bhagavaMta mahAvIre kahyA nathI, je tapa kare te zramaNa, te zAkyAdi paNa hoya. kahyuM che ke - nirga, zAkya, tApasa, auki, AjIvika e pAMca prakAre zramaNo che. tethI teno niSedha karavA kahe che - bAhya atyaMtara parigrahathI mukta te nirNo - sAdhune be maraNa svIkArya phaLapravRtti vaDe sadA kahyA nathI, upAdeya buddhi vaDe nAmathI uccAryA nathI, spaSTa vANI vaDe be maraNa kahyA nathI, pAThAMtarathI te maraNa karanArane vakhANyA nathI, tema karo evuM paNa temanA mATe kahyuM nathI te (1) valAyamaraNa - saMyamathI nivRtta thayelAnuM parISaha vagerethI bAdhita hovAthI je maraNa te valabharaNa ane (2) vazAmaraNa - telayukta dIvAnI zikhAne joI vyAkuLa banela pataMgIyA Adi mAphaka indriyone vazavartInuM je maraNa, te vazAmaraNa. kahyuM che ke saMyamayogathI viSAda pAmelAnuM maraNa te valabharaNa ane indriyone vaza thayelAnuM je maraNa te vazAd maraNa. e be maraNa zramaNone [niSedhyA che.] zramaNone. A A abhilApa vaDe AgaLanA sUtro jaNAve che - nidAna eTale trAddhi, bhogAdi prArthanA, te pUrvakanuM maraNa te nidAnamaraNa ane je bhavamAM jIva varte che te bhavane yogya ja Ayu bAMdhIne maranAranuM maraNa te tadbhava maraNa. te saMkhyAta AyuvALA manuSyane ane ticine hoya che. teone ja tadbhavAyubaMdha thAya. kahyuM che - akarmabhUmika manuSyo, tiryaMco, devagaNa ane nairayiko sivAya bAkInA keTalAMka jIvone tadbhavamaraNa hoya che. bukiA Adi zarA vaDe potAnA zarIrane vidAravuM te zAstrAvapATana maraNa che. te zIlabhaMganI rakSA Adi kAraNe thAya, pAThAMtarathI kAraNa vaDe be maraNa bhagavaMte niSedhela nathI. te A che- vaihAyasamaraNa-vRkSanI zAkhAe UMce baMdhAvAthI, AkAzamAM thayela maraNa ane vRddhawTa maraNa-gIdho vaDe spazavuiM athavA gIdhone khAvA yogya je pITha ane upalakSaNathI hAthI, uMTa vagerenA peTa Adi avayavomAM pesavAthI maraNavAnI icchAvALA mahAsatvavAnuM jIvanuM je maraNa te gRddhaskRSTa maraNa che. - X - apazasta maraNa pachI te prazastamaraNa bhavyajIvone thAya che, te kahe che - be maraNa - pAdapa eTale vRkSa. te chedAIne jema paDe tema. upagamA-atyaMta ceSTA rahitapaNe jemAM rahevuM te pAdapopagamata ane bhakata-bhojana, temAM caNArahitapaNe pAdapopagamananI jema nathI, pratyAkhyAna-varjana jemAM che te bhakta pratyAkhyAna. nIharima-je vasatinA eka vibhAgamAM karAya, te sthAnathI zarIranuM nirharaNa bahAra kADhavAthI, te niharimamaraNa. vaLI je parvatIya guphAdimAM karAya te aniharima arthAt tene tyAMthI bahAra kADhI saMskArita karAtuM nathI. ahIM * x * niyamathI apatikarma-zarIranI pratikriyAhita pAdapopagama kahevAya che. kahyuM che - siMhAdi vaDe parAbhUta, sthiracita karIne, vaLI AyuSyanA aMtane
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/110 jANIne gItArtha sAdhu pAdapopagamana anazana kare che. temane A vyAghAtavALuM kahevAya, vyAghAtarahita to sUtrArtha niSThita, utsargathI bAra varSa paryanta kRtaparikamAM thaIne anazana kare te. teno vidhi A pramANe che- 131 Agamokta vidhithI zarIrAdi zoSaNarUpa saMlekhanA traNa prakAre - 1-jaghanya cha mAsanI, 2-madhyama eka varSanI, 3-utkRSTa bAra varSanI, temAM utkRSTa kahe che.] cAra varSa paryanta chaTTha, aTThamAdi vicitra tapa, pachI cAra varSa vigaIrahita pAraNA, pachI be varSa ekAMtara AyaMbila, - pachI cha mAsa atigADha tapa na kare paNa pAraNe parimita AyaMbila kare, pachI cha mAsa vikRSTa tapokarma kare. bArame varSe - eka varSa paryanta koTi sahita AyaMbila karIne AnupUrvI vaDe, saMghayaNAdine anurUpa eTalo kALa paryanta niyamathI vItAve. zarIranI saMlekhanA na karyo chate utAvaLathI dhAtuo kSaya pAmatA carama kALamAM jIvane ArtadhyAna thAya che. kahyuM che- jinezvare kahela dhyAna yoga vaDe bhAvakaSAyonI paNa je saMlekhanA kare che te sadbhUta arthanI bhAvanAo vaDe bodhinA mUlonI vRddhi kare che. bhAvitAtmA, vizeSathI sUtra vaDe bhAvanA bhAve, maraNa samaye saMsAra samudranA svabhAvathI nirguNapaNuM vicAre. janma-jarA-maraNarUpa jalavALo, anAdi, duHkharUpa matsyAdi jIvo vaDe vyApta, kaSTarUpa, raudra evo A saMsArasamudra jIvona duHkhanuM kAraNa che. huM dhanya chuM ke jethI meM atyaMta apAra bhavarUpa samudrane vize lAkho bhava vaDe pAmavuM durlabha evuM saddharmarUpa vahANa meLavyuM. ekavAranA prayatnathI pAlana karAyela evA dharmarUpa vahANanA prabhAvathI janmAMtaramAM paNa jIvo duHkha-durgatine pAmatA nathI. A bhavasamudramAM A dharmarUpI vahANa muktinuM sAdhaka hovAthI apUrva ciMtAmaNi ratna che, apUrva evuM kalpavRkSa che, paramamaMtra che, parama amRta che. mahAn prabhAvavALA sadguru AdinI vaiyAvaccane huM icchu chuM, jeonA prabhAva vaDe dharmayAna meM prApta karyu ane vighnarahita pALyuM. jeNe upakAra nathI karyo evA bIjAnA hita karavAmAM tatpara je sadguruo, jIvone dharmayAna Ape che, te sadgurune namaskAra, punaH namaskAra. evI rIte AtmAnI saMlekhanA karIne, pATapATalAdi pAchA soMpIne guru Adine bhAvazuddhi vaDe sArI rIte khamAvIne, guru AdithI anya sarvane vize pratibaddha anyonya prazaMsA karIne dharmane vize vizeSa udhama karavo joIe. saMsArasamudramAM je saMyogo che te viyogavALA che. vaLI yathAvidhi bhagavaMtone vaMdana karIne, zeSa guru Adine vaMdana karIne, pachI gurunI pAse sarva AhAranuM paccakkhANa karIne, vaLI samabhAvathI sthira rahela AtmA, siddhAMtamAM kahela mArga vaDe parvatIya guphAmAM jaIne pAdapopagamana anazana kare che. sarvatra pratibaMdha rahita, daMDanI jema lAMbA Adi saMsthAnamAM rahIne jIvanaparyanta nizceSTa thaIne vRkSa samAna rahe che. prathama saMghayaNane vize prAyaH mahAnubhAvo zubha bhAvathI utkRSTa nizvalapadanA sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 sAdhanabhUta pAdapopagamana anazana kare che. [have bhaktapratyAkhyAna kahe che.] bhaktaparijJA anazana traNa ke cAra prakAranA AhArano tyAga karavAthI thAya che, te jevI rIte samAdhi thAya tevA niyamathI sapratikarma kaheluM che. be sthAnanA varNanane kAraNe ahIM IMgita maraNa nathI kahyuM, tenuM lakSaNa A pramANe - iMgita jANela dezamAM svayaM caturvidhAhArano tyAga kare. urtanAdi paNa bIjA pAse na karAve te IMginImaraNa. - bhagavaMte maraNAdinuM A svarUpa lokamAM prarUpela che, tethI lokanA svarUpanI prarUpaNA karAvavA praznapUrvaka kahe che 132 - sUtra-111,112 - A loka zuM che ?, - jIva ane ajIva che, lokamAM anaMtA zuM che ? - jIvo ane jIvo, lokamAM zAzvatA zuM che? - jIvo ane ajIvo. bodhi be bhede kahela che - jJAnabodhi, darzanabodhi. be bhede buddho kahyA buddha, darzanabuddha. e rIte moha ane mUDhatA babbe bhedo che. * vivecana-111,112 : che [111] sUtramAM je praznArthaka che. yaM pada dezathI pratyakSa ane samIpa arthavAcI che, jemAM bhagavaMte maraNa Adi prazasta-aprazasta samasta vastu samUhanA tatvane kahyuM che. je jovAya te loka e prazna che, teno uttara kahyo paMcAstikAyamayatvathI loka jIva-jIvarUpa che. kahyuM paNa che ke - paMcAstikAyamaya loka, jinezvare anAdi anaMta kahela che. lokasvarUpabhUta jIva-ajIvonuM svarUpa praznapUrvaka be sUtra vaDe kahe che - lokane vize anaMtA zuM che ? teno uttara kahe che - jIvo ane ajIvo che. jIva ane ajIva e be ja dravyArthatAthI zAzvatA che anaMtA ane zAzvatA je A jIvo che te bodhi-moha lakSaNarUpa svabhAvathI buddho ane mUDho thAya che, te dekhADavA mATe be sthAnonA anupAta thavAthI cAra sUtro kahe che - yuvijJatyAdi, [112] bodhavuM te bodhi-jinadharmano lAbha. jJAnabodhi-jJAnAvaraNanA kSayopazama vaDe thayela je jJAnaprApti, darzanabodhi-darzanamohanIyanA kSayopazamAdithI prApta-zraddhAno lAbha. A baMnethI yukta buddho be bhede che. e buddho dharmathI ja bhinna che, dharmapaNe nahIM. kemake jJAna-darzananuM anyonya rahita astitva nathI. jema bodhi ane buddha be bhede kahyA tema moha ane mUDho jANavA. tethI mohanA be bheda-jJAnamoha, darzanamoha. je jJAnane AcchAdana kare che. te jJAnamoha-jJAnAvaraNano udaya. e rIte samyagdarzana mohano udaya te darzanamoha. mUDha paNa be bhede (1) jJAnamUDha-udita jJAnAvaraNa ane (2) darzanamUDha-mithyAESTi, be prakArano paNa A moha jJAnAvaraNathI karmano baMdhaka che, te saMbaMdha vaDe jJAnAvaraNAdi karmonuM ATha sUtro vaDe vaividhya * sUtra-113 : 1-jJAnAvaraNIya karma be bhede - deza jJAnAvaraNIya, sarva jJAnAvaraNIya. 2-darzanAvaraNIya karma paNa e rIte be bheTe che. 3-vedanIya karma be bhede - sAtA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/113 133 vedanIya, asAtA vedanIya. 4-mohanIya karma be bhede - darzana mohanIya, cAstri mohanIya. pa-AyuSakarma ne bhede - addhAyu ane bhavAyu. 6-nAmakarma be bhede - zubhanAma, azubhanAma. 3-gokarma be bheda - uccagojha, nIcagojha8-aMtarAya karma be bhede - vartamAnamAM maLela vastuno nAza kare ane bhAvimAM meLavavA yogya lAbhane aTakAve. * vivecana-113 : baghAM sUtro sugama che. vizeSa e ke - jJAnane Avare te jJAnAvaraNIya. kahyuM che ke - zarad pUnamanA caMdranI jema atizaya nirmala jIvanA jJAnaguNane AcchAdana karanAra karma te jJAnAvaraNa karma, te cakSune pATAnI jema che. (1) deza-jJAnano ja dezamati Adine Avare che te dezajJAnAvaraNIya ane (2) sava-kevalajJAnane Avare che. te sarvajJAnAvaraNIya. kevalAvaraNa ja sUrya samAna kevalajJAna svarUpa jIvane AcchAdakapaNe je atyaMta dhana-vAdaLasamUha tuca te sarva jJAnAvaraNa ane matijJAnAdinuM AvaraNa to vAdaLA vaDe atyaMta DhaMkAyela sUryanI alpa prabhA samAna kevalajJAnanA dezane ghAsanI sAdaDInA ghara Adi rUpa AvaraNa tuca te dezAvaraNa che. kahevAya che ke - kevalajJAnAvaraNanI eka, darzanAvaraNIyanI che, mohanIyanI bAra ane mithyAtva mohanIya, A vIza prakRti sarvaghAtI saMjJAvALI che athavA dezaupaghAta karanAra ane sarva upaghAta karanAra konI apekSAe jJAnane dezathI ane sarvathI AvaraNapaNuM che. mati-zrutajJAnAvaraNa ane darzanamoha A traNa prakRtio mati-zruta-samyakatvano upaghAta kare che. tenA phakko deza ane sarvathI ghAtaka che. sarvathI sarva ghAtaka ne dezopaghAti haNAtA anaMta bhAgothI samaye samaye mUkAya che. tethI jIva pahelA kArano lAbha meLave che, e rIte kramazaH eka-eka varNano lAbha pAmato kramazaH vizuddha thato saMpUrNa namo kSAra nivakAra] padane meLave che. tathA darzana-sAmAnya arthanA bodhane AvaraNa kare te darzanAvaraNIya. kahyuM che ke - darzana svabhAvavALA jIvo darzanano ghAta karanAra je karma te pratIhArI samAna darzanAvaraNa, jIvanA darzana guNane aTakAve che. dezadarzanAvaraNIya karma te cakSuacA-avadhi darzanAvaraNIya ane sarvadarzanAvaraNIya nidrApaMcaka ane kevaladarzanAvaraNIya ema cha bhede che. bhAvanA pUrvavat jANavI. tathA je vedAya, anubhavAya te vedanIya karma - (1) sAtA-sukharUpANIe vedAya che, te sAtA vedanIya - x - (2) du:kharUpe vedAya te asAtA vedanIya kahyuM che. ke - jema madhuthI copaDelI tINa talavAranI dhArane jIbha vaDe cATavA samAna che sukha ane duHkhanuM utpAdaka vedanIyakarma jANavuM. je muMjhave te mohanIya. te A rIte - lokamAM madhapAna vaDe mUDha thayela manuSya jema parataMtra thAya che. tema mohanIya vaDe mUDha jIva parataMtra thAya che. temAM (1) darzanane maMjhave te darzana mohanIya tenA traNa bheda-mithyAtva, mizra, samyakatva mohanIya. ane 134 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 (2) cAsTiA-sAmAyikAdine muMjhave te 16-kapAya, 9-to kaSAya bhedarUpa te cAstri mohanIya. - - gatine je prApta karAve te AyuSya, tenuM svarUpa - cAra gatine vize jIvone AyuSyakarma te du:kha ke sukha ApatAM nathI, paNa duHkha-sukhanA AdhArabhUta dehamAM rahela jIvane dhAraNa kare che. temAM (1) addhAyuM - te kAyasthiti rUpa che, bhAvanA pUrvavat. (2) bhavAyu te bhavasthitirUpa che. je jIvane vicitra paryAyo vaDe namAve che - pariName che, te nAmakarma. tenuM svarUpa * jema nipuNa citrakAra, aneka prakAranA nirmala-nirmala rUpone kare che. tema nAmakarma paNa lokamAM sArA-naThArA ane iSTa-aniTa aneka prakAre jIvanA rUpone kare che. (1) zubha-tIrthakarAdi, (2) azubha-anArdayatva Adi. A pUjya ke apUryo che ityAdi kathanarUpa r * vANIne gAyate * rakSA kare, te gotrakarma, tenuM svarUpa - jema kuMbhAra vAsaNone ghaDe che te lokamAM pUjaya [zubha ane pujya [azubha, tema lokane vize gogakarma pUjya-apujya gomAM utpanna thayelA jIvana kare che. uccagoga-pUjyatva nibaMdhaka, nIcagojha-ulaTuM che. jIvane arthanA sAdhananA aMtarA - vacamAM jIta - paDe che, te aMtarAyakarma che. jema bhaMDArI pratikUla hoya to rAjA dAna na karI zake, tema jIva je karma vaDe dAna Adi na karI zake te aMtarAya karma. 1-vartamAna samayamAM maLela vastu je karma vaDe nAza pAme che, te pratyutpanna vinAzI (aMtarAya kama pAThAMtathI-vartamAnamAM prApta vastune nAza karavAnA svabhAvavALuM te pratyutpanna vinAzI. - X * (2) bIjo bheda - bhAvimAM meLavavA yogya vastunA mArgane je roke te pihita AgAmI pa [aMtarAyakarma). kyAMka "AgAmipathAna" ke Agamapa" evo pATha che. tyAM "lAbhano mArga" evo artha che. A karmo mUchI janme che mATe mUchane kahe che- * sUga-114 thI 116 :| [11] mUchI be bhede che . premapatyayA, dveSapatyayA. * * premapatyayA mUchI be bheda che . mAyA, lobha. * * aSApatyayA mUcha be bhede - krodha, mAna. [11] ArAdhanA be bhede - dhArmika ArAdhanA, kevali ArAdhanA. - dhArmika ArAdhanA be bhede che - kRtadhamarAdhanA, cAaidhamariAdhanA. * * kevali ArAdhanA be bhede che - aMtakriyA, kalyavimAnopapattikA. [16] be tIrthakaro varSathI nIlakamala samAna kahyA che . munisuvata ane ariSTanemi. * * be tIrthakaro picaMga samAna vALA che . malli, pArza . be tIra vaNathI pA jevA [rAd] kahyA che - pApabha, vAsupUjya. be tIrthakara caMdra jevA zeta varNa che - caMdraprabha ane puSpadaMta sividhi. * vivecana-114 thI 116 : [114] traNe sUtro saMgama che. vizeSa e ke - mUcha - moha arthAt sat ane asatanA vivekano nAza. prema - rAga, vRtti - vartanarUpa pratyaya ke hetu jeno che te
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2/4/114 thI 116 premavRttikA ke premapratyayA. e ja rIte dveSavRttikA ke dveSapratyayA mUrchA che. [115] mUrchAthI utpanna thayela karmano kSaya ArAdhanA vaDe thAya che. tethI traNa sUtra vaDe ArAdhanA kahe che - sUtro sugama che. vizeSa e ke - ArAdhavuM te ArAdhanA. te jJAnAdi vastune anukUla vartavApaNuM arthAt niraticAra jJAnAdinuM Asevana karavuM. zruta ane cAstrirUpa dharma vaDe varte te dhArmika-sAdhuo, teo saMbaMdhI je kriyA te dhArmikI, evI je ArAdhanA te dhArmikArAdhanA. kevalIonI - je zruta avadhi-mana:paryava-kevalajJAnInI je kriyA te kevalikI. evI je ArAdhanA te kevalika ArAdhanA. "zrutadharmamAM viSayanA bhedathI ArAdhanA bheda kahyo che. "kevali ArAdhanA" temAM phaLanA bheda vaDe ArAdhanAno bheda kahela che. 135 temAM bhavano aMta, tenI kriyA te aMtakriyA - bhavano chaMda, tenA heturUpa je ArAdhanA zailezIrUpa che te upacArathI aMtakriyA che. te kriyA kSAyikajJAna hoto ja kevalIone thAya che. tathA devalokone vize, paNa jyotizvakramAM nahIM. daivAvAsa vizeSa vimAno athavA ttva - saudharmAdi vimAno ane tenI upara traiveyakAdi kalpa vimAnomAM jemano upapAta-janma, je ArAdhanA dvArA prApta thAya te kalpavimAnopapattikA jJAna Adi ArAdhanA, te zrutakevalI vagerene hoya. AvA phaLavALI ArAdhanA anaMtara phala dvAra vaDe kahI. paraMparAe to bhavAMta kriyAne anusaranArI ja che. jJAnAdi ArAdhanA hamaNAM kahI, te ArAdhanAnA phaLabhUta tIrthaMkaro che athavA athavA te ArAdhanA tIrthaMkaroe samyak ArAdhI che ke bIjAone upadezelI che. te kAraNathI be sthAnakanA saMbaMdha vaDe tIrthaMkarone kahe che- [116] A sUtro sugama che. vizeSa e ke - padya eTale rAtA kamalanI mAphaka suMdara varNavALA - pAgau-rAtA tathA caMdra mAphaka gaura-zukla. ahIM gAthA kahe che - padmaprabha, vAsupujya lAlavarNI, zazi, puSpadaMta [caMdraprabha-suvidhi] caMdra jevA zveta che. suvrata, nemI kALA varNanA che. pArzva, mallI priyaMgunI AbhA jevA nIlA che. e rIte tIrthaMkaranuM svarUpa kahyuM. tIrthane karanAra hovAthI tIrthaMkara che. tIrtha eTale pravacana, A kAraNathI pravacananA eka vibhAgarUpa pUrvavizeSane be sthAnaka vaDe kahe che. - sUtra-117 thI 120 : [117] sApavAda [chaTThA] pUrvanI be vastu kahI che. [118] pUrvAbhAdrapada, uttarAbhAdrapada, pUvaphiAlgunI, uttarAphAlgunInA babbe tArA che. [119] manuSyakSetra aMtargat be samudro kahyA che - lavaNa, kAloda. [120] be cakravartI kAmabhogone na tajIne avasare Ayu pUrNa karIne nIce sAtamIpRthvImAM pratiSThAnanarakamAM nairayikarUpe utpanna thayA - subhUma, GIGHET. sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-117 thI 120 : [117] satyapravAda - jIvonA hita mATe te satya-saMyama ke satyavacana jemAM che, vaLI bheda sahita ane pratipakSa. prakarSathI kahevAya che, te satyapravAda evuM je pUrva, te sarvazrutathI pUrve racAyela hovAthI satyapravAda pUrva, te chaThuM che. tenuM pramANa cha pada adhika eka koTi che. te pUrvanI be vastu che. te vastu adhyayanAdinI mAphka pUrvanA vibhAga vizeSa che. hamaNAM ja chaTThA pUrvanuM svarUpa kahyuM che. have pUrva zabdanA samAnapaNAthI pUrvAbhAdrapada nakSatranuM svarUpa kahe che. [118] sUtra sugama che. nakSatranA prasaMgathI bIjA nakSatranA svarUpane traNa sUtra vaDe kahe che - uttarA Adi sugama che. nakSatravALA dvIpo ane samudro hoya che mATe samudra dvisthAnakane kahe che - 'saMtoLa'mitkAri 136 [119] madhyamAM, manuSyonI utpati Adi viziSTa AkAza khaMDanA 45-lAkha yojana pramANavALo manuSya kSetra. zeSa sugama che. manuSya kSetranA prasaMgathI bharatakSetramAM utpanna thayela uttama puruSonA naskagAmIpaNAe be sthAnakane kahe che- [120] be cakravartI Adi. ratnabhUta cakra vizeSathI vartavAno AcAra jeno che te be cakravartI; hrAma eTale zabda, rUpa. bhoza eTale gaMdha, rasa, sparza te kAmabhoga athavA manane gamatA te kAma. bhogavAya te bhoga - zabdAdi. te kAmabhogo je baMne vaDe nathI choDAyelA te be cakravartIo bAnamA5 - X - eTale maraNanA avasare mRtyu pAmIne nIce sAtamI pRthvImAM-tamAmA narakamAM, ao zabdanA grahaNa vinA uparathI vicAratAM ratnaprabhA paNa sAtamI thAya, tethI RSo zabdanuM grahaNa karyu che. pAMca nakAvAsanA madhyamAM apratiSThAna narakAvAsamAM nairayikapaNAe utpanna thayA, te AThamo subhUma ane bAramA brahmadatta cakrI. tyAM te baMnenI 33-sAgaropamanI sthiti che. - nArakonI asaMkhyAta kAla paNa sthiti hoya che. bhavanapati AdinI sthitine darzAvatA pAMca sUtro kahe che- * sUtra-121 thI 126 : [12] surendrane varjIne bhavanavAsI devonI deza Una be palyopama sthiti kahI che. - - saudharmakalpamAM devonI utkRSTa sthiti be sAgaropama kahI che, izAna kalpe devonI utkRSTa sthiti sAdhika be sAgaropama kahI che. sanakumAra kalpamAM devonI jaghanya sthiti ne sAgaropama che, mAhendra kalpe devonI jaghanya sthiti sAdhika be sAgaropamanI sthiti che. [122] be kalpomAM kalpI [devI o kahI che - saudharma ane izAnamAM. [123] be kalpomAM devo tejolezmI kahyA che saudharmamAM, izAnamAM. [124] be kalpomAM devo kAyapariyAka kahyA che - saudharmamAM, izAnamAM, be kalpomAM devo sparza paricAraka kahyA che sanakumAramAM, mAhendramAM, be kalpomAM devo rUpa paricAraka kahyA che - brahmalokamAM, saMtakamAM, je kalpomAM devo
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24/121 thI 123 133 zabda pazcika kahyA che . mahAzukamAM, sahastrAramAM, be indra mana pazciAraka che - pANata, azrute. ripa) jIvoe be thAnamAM sAmAnyathI upArjita yugalone pApakarmapaNAe grahaNa karyA che - kare che ane karaze - trasakAyamAM upAlA, sthAvakAmamAM upArjelA. evI rIte upasthita karyA che - kare che . karaze... bAMdhyA che . bAMdhe che . bAMdhaze... udIraNA karI che . kare che - karaze... vedana karyA che . kare che - karaze...niza phrI che . kare che - karaze. [16] be pradezavALa skaMdho anaMtA kahyA che, be pradezone avagAhIne rahela pagalo anaMtA kahyA che yAvat dviguNasUkSa yugalo anaMtA kahyA che. * vivecana-121 thI 126 : [121] asurendrarAmara ane balI, tene laIne tenA sAmAnikane varjIne) mAM indranA grahaNathI indranA sAmAnikane paNa grahaNa karavA, anyathA temanuM sAmAnikapaNuM ja nahIM thAya. zeSa trAyaaiMzakAdi asurone paNa choDIne bAkInA nAgakumAra Adi navA nikAyanA devothI utkRSTathI kiMcita jUna be palyopamanI kahI che. kahyuM che ke - amarendranI sthiti eka sAgaropama che, balIndranI sthiti sAdhika sAgaropama che. bAkInA devonuM Ayu-dakSiNa dizAnA nava nikAyonA devonuM Ayu doDha palyopamanuM ane uttara dizAnA navanikAyonA devonuM Ayu dezauna be palyopamanuM che. te utkRSTathI kahyuM, jaghanyathI 10,000 varSanI sthiti che. kahyuM che ke - bhavanapati, vyaMtaronI jaghanyasthiti 10,000 varSa che, vyaMtaronI utkRSTa sthiti eka palyopama jANavI. zepa sugama che. saudhamadinI sthiti A che - saudharmathI sAtamA mahAzukra paryanta anukrame - be, sAdhika be, sAta, sAdhika sAta, daza, cauda, sattara sAgaropamanI che. tenA upara eka-eka sAgaropamanI vRddhi karavI. temanI jaghanyathI sthiti - palyopama, sAdhika palyopama, be sAgaropama, sAdhika be sAgaropama, sAta, daza, cauda, sattaranI che. AThamAthI upara eka ekanI vRddhi karavI. - devalokanA prastAvathI strI Adi dvAra vaDe devalokanuM be sthAnomAM sAta sUtro vaDe avataraNa kare che. te A pramANe - 'royuM tyAra [122] be devalokanI strIo te kAjhI - devI. tenI upara devIo nathI. [12] tejo rUpa legyA che jeone te tejolezyAvALA devo, te saudharma ane izAnamAM ja che, tethI upara nathI. kahyuM che ke - bhavanapati ane vyaMtara deva kRNanIla-kApota-djolezyaka che, jyotika-saudharma-izAna tejolezyaka che. [124] paricare che - strIone seve che, te paricAka. je kAyA vaDe paricAraka che te kAyaparicAka. e rIte AgaLa paNa jANavuM. vizeSa e ke - spaziida paricAraka sparza mAtrathI ja vedanI zAMtivALA hoya che. Anata Adi cAra kapomAM manathI viSaya sevanAra devo hoya che. be sthAnanA anurodhathI ahIM be indro ema kahyuM. kemake 138 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 AnatAdimAM indro be ja che. ahIM gAyA che pahelA be kalAmAM kAyAthI viSaya sevanArA, pachInA be sparzathI, pachInA be rUpathI, pachInA be zabdathI, bAkInA cAra manathI viSaya sevanArA che. tenI upara viSaya sevana nathI. A paricAraNA karmathI thAya che ane karma to jIvo vaheta vaDe maNa kALamAM paNa yitAdi avasthAne kare che, tethI kahe che - navA matyAra | [125] sUNa sugama che. vizeSa e ke - zIva prANIo. trasakAya ane sthAvarakAyarUpa be sthAnano je samAhAra te dvisthAna. temAM mithyAtvAdi vaDe je pudgalo sAmAnyathI upArjelA AgaLa kahevAmAM AvanAra cha avasthA yogya karelA athavA be sthAnamAM jeonuM bhogavavuM che te dvisthAnanivRttika. tevA kAmaNa pudgalone pApakarma-dhAtakarma athavA jJAnAvaraNAdi sarvakarma tenA bhAvapaNAe pApa-kamatAthI tadarUpapaNe atItakALamAM grahaNa karyA, vartamAnakALamAM grahaNa kare che, keTalAMka bhaviSyakALamAM grahaNa karaze ema jaNAya che. kaSAya vagerethI pariNata jIvane karmayugalanuM upAdAna-grahaNa mAtra te cayana jANavuM. upacayanato grahaNa karelA karmanA abAdhAkALane choDIne jJAnAvaraNIyAdi vaDe nipeka che. te A rIte - prathamasthitimAM ati ghaNAM karmadalikonI racanA kare che, pachI bIjI sthitimAM vizeSahIna niSeka kare che. cAvat utkRSTa sthitimAM vizeSa hIna niSeka kare che. baMdhana - te ja jJAnAvaraNIyAdi karmapaNAe canA karAyela niSekane ja pharIthI paNa kaSAyanI pariNati vizeSathI nikAcita [EDhabaMdhanarUpa jANavuM. - udIraNA-udayane prApta na thayela karmane karaNa [jIva vIrya] vaDe kheMcIne udayamAM lAvavuM te. * vedanaanubhava arthAt karmanuM bhogavavuM - nirjarA-karmanuM akarmapaNuM thavuM ati karmanA nAzarUpa. karma to pudgalAtmaka che, mATe pugalone dravya, kSetra, kALa ane bhAva vaDe be sthAnakamAM avatAra vaDe nirupaNa karatAM kahe che- [126 dvipadezika ityAdi. 23-sUtro sugama che. vizeSa e ke - cAvatuM zabdathI dvisamaya sthitika Adi 21-sUtro kahevA. eka kAlasUga, pAMca varNasUma be gaMdha suga, pAMca sasUtra, ATha spasUtra. tenI vAyanA A pramANe che - 'hiMsamaya sthitika pudgalo ityAdi. sthAna-2, uddezA-4no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa " sthAna-2 - abhayadevasUrivRttisaha anuvAda pUrNa Sa -- X - X - X - X -- X - X -
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/123 sthAna-3 che. - X - X - X - * bhUmikA : be sthAnaka pachI saMkhyAkramanA prAmANyathI bIjuM sthAnaka ja Ave. e saMbaMdhathI Avela cAra cAnuyoganA dvArarUpa A cAra uddezaka che, temAM paNa bIjA adhyayananA chellA uddezakane vize jIvAdi paryAya kahyA. A trIjA adhyayananA pahelA uddezAmAM te ja jIvAdi payayo kahevAya che. AvA saMbaMdhavALA adhyayananA pahelA uddezo che. anaMtarokta uddezAnA chellA sUtramAM pudgalo dharmo kahyA. A bIjA adhyayananA pahelAM sUtramAM jIvanA dharmo kahevAya che. te saMbaMdhe paheluM sUtra sthAna-3 - uddezo-1 6 * sUjha-127 - Indro traNa prakAre che - nAma Indra, rasthApanA Indra, dravya .. Indro traNa prakAre che - dazanendra, jJAnendra, cAsTiondra.. Indro traNa prakAre - devendra, asurendra, manuSyandra * vivecana-123 : sUra vyAkhyA sugama che. vizeSa e ke - aizvaryathI te indra, nAma-saMjJA te yathArtha indra evA akSarAtmaka je indra te nAmendra athavA koI sacetanake acetana vastunuM indra evuM yathArtha nAma karAya che, te nAma ane nAmavALAnA abheda upacArathI nAma evo je indra te nAmendra. athavA indranA artha vaDe zUnya hovAthI kevala nAma vaDe ja je indra te nAmendra. vaLI nAmanuM lakSaNa A che - vastu Adi pada vaDe yathArtha Indra vagere nAma kahyuM. sthita ityAdi pada vaDe to yathArtha gopAla vageremAM indra ityAdi nAma sthApeluM te, yAvi - artha vagaranuM je nAma athavA aizvaryAdi arthathI nirapekSa gopAla Adi vastunuM je indra vagere nAma che te yathArthapaNAne anyatra zakAdimAM ja raheluM che vastunuM indrAdi nAma te aizvaryAdi arthanI apekSA hita gopAla Adi bIjA arthamAM raheluM nAma te nAma-indra. indrAdinA abhiprAya vaDe je sthApanA karAya che te sthApanA - lepyAdi karma je indra te sthApanA-indra, indranI pratimA ne sAkAra sthApanA indra ane indranA AkAra rahita je akSa vagerenuM sthApana karavuM te avAkAlIna sthApanA. sthApanAnuM lakSaNa A pramANe - je indrAdi zabdanA arthathI hita ane sadbhUta indrAdinA Azaya vaDe tenI AkRti - leyAdi karmarUpa sthApanA alpakALa paryanta karAya che. tathA leuhatI te hAthI, A sabhAva sthApanA che. asadbhAva sthApanA te hAthInA AkArarahita je akSa, te asadbhAva sthApanA che. - te te paryAyone prApta thAya che, te te paryAyo vaDe prApta thavAya che. 140 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 athavA Tro satAno avayava ke vikAra athavA vaNadi guNono trAva - samUha te dravya. te bhUtaparyAya ane bhAviparyAyane yogya hoya te dravya kahyuM che ke * x * bhUtapayaca ke bhAvi paryAya je lokamAM kahevAya che, te tavanA jANanArAoe sacetana ke acetana vastune dravya kahela che. tathA upayogarahita ane pradhAna te dravya, temAM dravya evo je indra, te dravya indra. te be prakAre che - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI-Agamane cokkasa svIkArIne jJAnanI apekSAe A artha che. noAgamathIAgamane nahIM svIkArIne che, temAM AgamathI indra zabdano jJAtA paNa upayogarahita te dravya-indra. "upayogarahita te dravya" e vacanathI e ja artha maMgalane AzrIne bhAgamAM kahyo che - maMgala zabdanA saMskArane pAmelo evo anupayogI vakatA tenA arthajJAnanI labdhiyukata hovA chatAM paNa upayogarahita hovAthI te AgamathI dravyamaMgala che. noAgamathI traNa prakAre dravyendra che - jJazarIradravyendra, bhathazarIradravyendra, jJazarIra bhavya zarIra vyatirika dravyendra. temAM jANanAranuM zarIra te jJazarIra, zarIra ja dravyondra te jJazarIvyendra. arthAt indra padArthajJanuM jIvarahita je zarIra, te atItakALamAM anubhavelanI anuvRtti vaDe siddhazilAtala Adi gayela chatAM dhRtaghaTAdi nyAya vaDe noAgamathI dravyendra kahevAya che. kemake zarIrane indrazabdanA jJAnanuM kAraNapaNuM hoya che ane indranA jJAnanuM zUnyapaNuM hoya che. noAgamamAM 'no' zabda sarvathA niSedhavAcI che tathA bhavya-yogya, je indra zabdanA ane vartamAnamAM jyAM sudhI jANato nathI. paNa bhaviSyamAM jANaze te bhavya, tenuM zarIra te bhavya zarIra te ja dravyendra te bhavyazarIra-dravyendra arthAta bhAvinI vRttine svIkArIne indranA upayoganuM AdhArapaNuM hovAthI madhughaTa Adi nyAyathI je bAlAdi zarIra te bhavya zarIra dravya%. 'no' zabdano artha pUrvavata. maMgalane AzrIne kahe che maMgala padArthanA jANanArano nirjIva deha athavA bhaviSyamAM jANanArano sajIva deha, te noAgamathI dravyamaMgala che, je kAraNathI Agamarahita che. jJazarIra ane bhavya zarIrathI vyatirikta dravyendra. AgamathI upayogarahita dravyendranI mAphaka bhAvendranA kAryone pravRtirahita tathA bhUtakALamAM thayela bhAvendranA pariNAma evuM jenuM zarIra ke Atmadravya te tadubhava vyatikti dravyendra, DrAzarIra drondranI mAphaka jANavuM. vaLI je bhAvimAM indra paryAyane yogya pudgala zazi ane je bhAvimAM indraparyAyine prApta thanAra Atmadravya, te tadubhaya vyatirikta dravyendra, bhavya zarIra dravyendra mAphaka jANavuM. te bhAvIndra paryAya yogya dravyendra, avasthA bhedathI traNa prakAre che- (1) ekabavika - eka bhavamAM, te ja bhava atikAMta thatAM thanAra te eka bhavika, arthAt je anaMtara bhave ja indrapaNe utpanna thaze te, utkRSTathI traNa palyopamanA
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/127 AyuvALA che. devakuru AdinA yugalikane bhavanapati Adi indrapaNAe utpanna thavAno saMbhava che. (2) vaLI eka bhavika ja iMdrAyuO bAMdhyA pachI baddhAyuka kahevAya che. kemake AgaLa A kAla vizeSathI AyuSyanA baMdhano abhAva hovAthI te utkRSTa kroDa pUrvanA trIjA bhAga paryanta hoya che. (3) abhimukha nAma gotrarUpa abhimukha eTale sanmukhamAM jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtarmuhUrta pachI bhAvipaNAe indra saMbaMdhI nAma-gotra jene che te abhimukha nAma gotrarUpa tathA bhAva aizvaryayukta tIrthaMkarAdi bhAvendranI apekSAe apradhAnapaNAthI zakra vagere indro paNa dravyendra ja che. dravya zabdanI apradhAna arthamAM paNa pravRtti che. 141 traNa sthAnakanA anurodhathI ahIM bhAvendra kahela nathI. tenuM lakSaNa A che - bhAva aizvaryanI kriyAnA anubhava lakSaNanA pariNAmane AzrIne athavA aizvaryanA pariNAma vaDe indra thAya che, te bhAva ane bhAva evo indra te bhAvendra - 4 - te bhAvendra be prakAre che - AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI indra zabdanA jJAnanA upayogasahita je jIva te bhAvendra prazna - indranA upayoga mAtrathI bhAvendramayapaNuM kema jaNAya che ? kemake agninA jJAnanA upayogavALo mANavaka agni na kahevAya kemake mANavakamAM dahana, pAna ane prakAzAdi arthakriyAnA sAdhakapaNAno abhAva hoya che. samAdhAna - Ama kahevuM ayogya che. abhiprAyane na jANavAthI saMvit, jJAna, avagama ane bhAva e badhA ekArthaka vAcaka che. temAM arthane kahenArA pratyayo tulyanAmavALA che. A kAraNathI sarvadarzanavALAone visaMvAdanuM sthAna nathI. - x - 4 - x - ityAdi dalIlo vRttithI jANavI - x - noAgamathI bhAvendra, indranA nAmakarma ane gotrakarmane anubhavato evo paramaizvaryanuM pAtra che. kemake 'no' zabda sarvathA niSedhavAcI che. je kAraNathI temAM indra padArthanuM jJAna, indranA vyavahAranA saMbaMdha vaDe vivakSita nathI. indranI kriyAnI ja vivakSA hovAthI athavA tathAvidha jJAna ane kriyA sahita je pariNAma, te kevala Agama nathI tema kevaLa anAgama paNa nathI. A kAraNathI mizravacanapaNAthI 'no' zabda noAgamathI kahevAya che. zaMkA-nAma, sthApanA ane dravyane vize indra evuM nAma ane dravyapaNuM samAna varte che kemake vivakSita bhAva vaDe zUnya hoya che, tethI AmAM zuM vizeSa che ? samAdhAna - 4 - je rIte sthApanA indramAM indrano AkAra jovAya che, tathA kartAno sadbhuta indra saMbaMdhI abhiprAya hoya che, vaLI jonArane indrano AkAra jovAthI indrano nirNaya thAya che, vaLI namana karavAnI buddhivALA ane phalanI icchAvALA jIvo stuti mATe pravarte che ane keTalAMka devatAnA anugrahathI phaLane paNa pAme che tathA nAmendra, dravyendrane vize tevuM kAMI jaNAtuM nathI, tethI sthApanAno A bheda kahyo che. jema dravyendra bhAvendranA kAraNapaNAne pAme che, tathA upayoganI sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 apekSAmAM paNa te bhAvendranI upayogatAne pAme che ane prApta karela che, tema nAma, sthApanA indra prApta karatA nathI. dravyendramAM A vizeSa che. jema dravya bhAvanuM kAraNa che ane upayoga ane pariNatimA je bhAva te dravyano paryAya che, tema nAma, sthApanA bhUta ane bhAvimAM paryAya thatA nathI. nAma, sthApanA, drondra kahyA. have bhAvendrane traNa sthAna vaDe kahe che- sUtro sugama che. vizeSa kahe che ke - jJAna vaDe, jJAnanA ke jJAnane vize indraparamezvara te jJAnendra arthAt atizayavAn, zrutAdi koIpaNa jJAnAdhInanA vazathI vivecana karela vastunA vistAravALA te athavA kevalI, e rIte "darzanendra" kSAyika samyagdarzanavALA. cAmeindra-yayAkhyAta cAstrivALA. teonuM sarvabhAvamAM zreSTha kSAyika lakSaNa vaDe ke vivakSita kSAyopazamika lakSaNa vaDe athavA paramArthathI indrapaNuM hovAthI sarva saMsArI jIvo vaDe bhUtakALamAM na prApta karAyela guNarUpa lakSmIlakSaNa paraaizvaryayukta hovAthI bhAvendrapaNuM jANavuM. 142 AdhyAtmika aizvaryanI apekSAe bhAvendranuM trividhapaNuM kahyuM, have bAhya aizvaryanI apekSAe te bhAvendranuM ja trividhapaNuM kahe che - artha sugama che. vizeSa e ke - devo eTale vaimAniko athavA jyotiko ane vaimAniko, rUDhithI asurabhavanapati vizeSo athavA bhavanapati ane vyaMtaro te sura na hovAthI asura che. cakravartI Adi manuSyendra che. A traNemAM vaikriyakaraNAdi zaktiyukta indratva che. A kAraNathI vikurvaNAnuM nirUpaNa karavA mATe kahe che- - sUtra-128,129 : vikurvaNA traNa prakAre kahI che - bAhya pudgalone grahaNa karIne karAtI vikurvaNA, bAhya pudgalo grahaNa karyA vinA karAtI vikurvaNA, bAhya pudgalone grahaNa karIne ke grahaNa karyA vinA karAtI vikurvaNa... vikurvaNA traNa prakAre kahI che - atyaMtara pudgalone grahaNa karIne karAtI vikurvaNA, atyaMtara pudgalone grahaNa karyA vinA karAtI vikurvaNA, atyaMtara pudgalone grahaNa karIne ke karyA vinA karAtI vipurvaNA... vaLI traNa prakAre vikurvaNA kahI che - bAhyAAMtara pudgala grahaNa karIne eka, bAhyAbhyatara pudgala grahaNa karyA vinA eka, bAAAMtara pudgala grahaNa karIne ke karyA vinA eka evI traNa vipurvaNA karAya che. - [29] nairayika traNa prakAre kahyA che katisaMcita, akatisaMcita, avaktavyasaMcita. e pramANe ekendriyane varjIne vaimAnikaparyaMta jANavuM. * vivecana-128,129 : [129 traNa sUtra sugama che. vizeSa e ke bAhya pudgalo - bhavadhAraNIya zarIrane avagAhIne na rahela bahAranA kSetra pradezamAM vartanArA pudgalone vaikriya samuddAta vaDe grahaNa karIne je viNA karAya te pahelI., te bAhya pudgalone grahaNa
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/128,129 143 na karIne je bhavadhAraNIyarUpa bIjI vikavaNA jANavI. vaLI je bhavadhAraNIyane kaMIka vizeSa karavArUpa bAhya pudgalone grahaNa karIne ke na karIne karAya te trIjI. vikavaNA jANavI. - athavA - vikuNA eTale zobhA karavI te. (1) bAhya pudgala - AbharaNAdine grahaNa karIne zobhA karavI, (2) bAhya pudgalo grahaNa na karIne keza, nakhanI suMdara stranA vaDe zobhA karavI, (3) ubhayathI ubhayaprakAre zobhA karavI athavA na grahaNa karIne kAMkIDo ane sApa vagerenI RtatA ane pheNa karavA rUpa zobhA karavI. A rIte bIjuM sUtra paNa jANavuM. vizeSa e ke - bhavadhAraNIya ke audArika zarIra vaDe je avagAhelA kSetrapadezo, teone vize ja je varte che, te atyaMtara pudgalo jANavA. vibhUSA pakSamAM to ghUMkavuM vagere atyaMtara pudgalo jANavA. bIjuM sUtra to bAhyaavyaMtara pugalonA yoga vaDe kahevuM bAhya atyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI bhavadhAraNIya zarIranI stranA karavI, pachI tenA ja keza vagerenI canA karavI ane nahIM grahaNa karavAthI ghaNAM vakhatathI vikavaNA karAyela zarIranAM ja mukha vagerenuM vikAra karavArUpa, ubhayathI to aniTa bAhya-vyaMtara pudgalonuM grahaNa karavAthI ane iSTa bAhya-vyaMtara pugalonuM grahaNa na karavAthI bhavadhAraNIyathI juduM aniSTa rUpa racavuM. hamaNAM ja vikuNA kahI te nairayikone che, tethI nAkonuM varNana [129] sUtra sugama che. vizeSa e ke - kSatti zabda saMkhyAvAcI che, tenA vaDe be, traNa Adi saMkhyAvALA kahevAya che. A zabda bIje prazna viziSTa saMkhyAnA vAyakapaNAthI rUDha che. to paNa ahIM saMkhyA mAtramAM ja jANavo. temAM nArako keTalI saMgAvALA saMkhyAtA, eka eka samayamAM je utpanna thatAM saMcitA-keTalAMka utpattinI samAnatAthI buddhi vaDe ekatrita karelA te katisaMcito, tathA na ta - saMkhyAtA nahIM te "akati' eTale asaMkhyAtA ke anaMtA, temAM je ekati saMkhyAtA asaMkhyAtA eka eka samayamAM utpanna thatA tevI ja rIte saMcito-ekTa karelA te akati saMcito tathA je pariNAma vizeSa saMkhyAta ane asaMkhyAta ke anaMta ema nirNaya karavo zakya nathI che. avakatavya, te eka e rIte eka vaDe je saMcita te avaktavyasaMcita - samaya samayamAM ekapaNAe utpanna thayela, nAko ja eka samaye ekAdi asaMkhyaya parvata utpanna thAya che. kahyuM che - devo eka samayamAM eka, be, traNathI saMkhyAtA ke asaMkhyAtA utpanna thAya che, e rIte eTalA ja cyave che. A devanuM pariNAma che, eTaluM ja nAkonuM paNa jANavuM. jethI kahyuM che - "nAkonI saMkhyA paNa devanA tulya che. daMDakamAM kahela asuradino katisaMcitAdi arthano atideza karatA kahe che . vanati nAkanI mAphaka covIza daMDakamAM kahelA zeSa daMDako ekendriya vaIne kahevA, kemake - ekendriyone vize pratisamaye akati zabda vaDe kahevA yogya asaMkhyAtA ke anaMtA ja utpanna thAya che. eka athavA asaMkhyAtA utpanna thatA nathI. 144 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kahyuM paNa che ke ekendriyone vize pratisamaye asaMkhyAta jIvo utpanna thAya che, te saMkhyAta AyuSyavALA tiryaMco, manuSyo, bhavanapatithI pahelA be devaloka paryAnA devo ekatyimAM jAya che. eka asaMkhyAtamo bhAga, ekanigodamAM udvartana ane upapAta varte che, e rIte zeSa badhA nigodane vize paNa jANavuM. ukata sUtramAM vaimAnika devono katisaMcitAdika dharma kahyo. have sAmAnya vaDe devonA paciAraNA dharmanuM nirUpaNa kare che- * sUjha-130,131 : traNa prakAre paciAraNA deivonuM viSaya sevana] kahela che . 1-koI deva anya devone ke bIjA devonI devIone AliMgana karI-karIne bhogave che, potA vaDe potAnI vikadNA karI - karIne pazciAraNA kare che. --koI deva anya devone ke anya devonI devIone AliMgana karI karIne ricAraNA karato nathI, paNa potAnI devIone AliMgana karI - karIne paricaraNa kare che. potA vaDe potAnI vikadNA karI - karIne bhogavavA yogya zarIra karIne paricAraNA re che. -3-koI deva anya devone, anya devonI devIne AliMgana karIne paricAraNA karato nathI, potAnI devIne AliMgana karIne paNa pazciAraNA karato nathI, paNa potA vaDe potAnI vikudNA karI-karIne paricAraNA kare che. [11] traNa prakAre maithuna kahela che - deva saMbaMdhI, manuSyasaMbaMdhI, tici saMbaMdhI. traNa jIvo maithuna pAme che - devo, manuSya, ticiyonika. traNa jIvo maithuna seve che - strI, puraSa, napuMsaka. * vivecana-130,131 - [13] sUtra sugama che. vizeSa e ke - paricAraNA eTale devonuM maithuna sevana. koIka devo, badhAM nahIM. anne - alagaRddhika anya devo tathA bIjAnI devIo. AliMgI-AliMgIne athavA vazya karIne, vedodayanI pIDAne upazama karavA mATe bhogave che. devane deva sAthe paricAraNA puruSapaNAe saMbhave nahIM evI AzaMkA na karavI. kemake manuSyomAM paNa tevA prakAranuM saMbhaLAya che. A saMbaMdhe manuSya ane devamAM prAyaH vizeSa nathI. deva ane devIonuM anyapaNuM samAna hovAthI A eka ja prakAra che. tethI be padamAM kriyAno saMbaMdha eka che. evI rIte potAnI devIone bhogave che, e bIjo bheda tathA potAne bhogave che. kevI rIte? potA vaDe vipharvaNA karI-karIne pasciAraNA viSaya bhogavavA yogya karIne paciAraNA kare che. e bIjo bheda che. evI rIte traNa prakArarUpa paNa A eka paciANA che, kemake utpanna thavAnA svabhAva viziSTa atizaya kAmarUpa eka ja paricAraka bIjA deva, pahelA prakAranA tyAgapUrvaka chellA be prakAra vaDe paricAraNA kare che, te bIjI jANavI, kemake vizeSa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/132 15 na utpanna thavAnA svabhAvarUpa yogya kAma pariyAka deva vizeSa hoya che. tathA anya deva pahelA be prakAranA tyAgapUrvaka chellA prakAra vaDe paricAraNA kare che, e trIjI paricAraNA jANavI kemake apakAma ane asAkaddhika deva vizeSano svAmI hoya che. [131] maithuna vizeSa hamaNAM kahyuM. te maithunanI ja sAmAnya prarUpaNA karatA kahe che - sUga sugama che. vizeSa e ke - strIpuruSanuM yugala te mithuna, te baMnenuM kArya te maithuna. nAskone dravyathI maithuna saMbhavatuM nathI, tethI cotho bheda kahyo nathI. maithuna karanArane kahe che - tamo tyAra sugama che, teonA ja bhedone kahe che. to juo, ityAdi sugama che. vizeSa e ke * vicakSaNo strI AdinA lakSaNa A rIte kahe che - yoni, mRdutva, advairya, mugdhatva, kAyaratA, be stana, puruSa kAmanA. A sAta strIvanA lakSaNo che. puraSa cila, kaThoratA, deDhatva, zUravIratA, zmazra, dhRSTatA, strInI icchA A sAta lakSaNo puruSapaNAmAM che. tathA stanAdi ane dADhI-mUchAdi bhAva abhAva samanvita ane moharUpa agni vaDe prajavalita hoya tene DAhyA puruSo napuMsaka kahe che. vaLI anyatra paNa kahyuM che ke stana ane kezavatI strI hoya, romavALo puraSa hoya, strI temaja puruSa baMnemAM je aMtara che tenA abhAvamAM napuMsaka hoya che. A badhAM yogavALA hoya che, mATe yoga - kahe che- * sUjha-132 - yoga traNa prakAre kahela che . manoyoga, vacanayoga, kAyayoga. evI rIte vikalaeNndriyane vajIne nairayikazI vaimAnika paryanta traNa yoga hoya che. traNa prakAre prayoga kahela che - manapayoga, vacanapayoga kAyapayoga. jema yogamAM kahyuM tema vikasendriyane vajIne prayogamAM paNa gaNavuM. karaNa traNa bheda kahela che . manakaraNa, vacana , kAyakaraNa. e pramANe vikalaeNndriyane vajIne vaimAnika paryanta jANavuM...karaNa traNa bhede kahyA che - AraMbhakaraNa, saMraMbhakaraNa, samAraMbhakaraNa. te vaimAnika paryanta badhAne che. * vivecana-132 - yoga traNa prakAre - ahIM vayantirAyanA kSaya ke kSayopazamathI prApta labdhi vizeSanA pratyayarUpa abhisaMdhi ane anabhisaMdhipUrvaka AtmAnuM je vIrya te yoga. kahyuM che ke - yoga, vIrya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceTA, zakti ane sAmarthya A ATha yoganA payio che. te vIrya be prakAre che - sakaraNa, akaraNa. temAM alezya kevalIne samasta zeya ane dezya padArthane vize kevalajJAna, kevaladarzanane joDanAra je parispada, pratighAta rahita vIrya vizeSa te ekaraNavIrya. teno ahIM adhikAra nathI, sakaraNavIryanuM ja bisthAnakamAM avatAritapaNuM hovAthI temAM ja yoga zabdanI vyutpatti che. tene AzrIne sUtranI vyAkhyA che. karmathI jIva jenA vaDe joDAya che, karma joganA nimittathI baMdhAya che. A [5/10] 146 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vayanathI je payaya pratye vizeSa joDAya che te yoga- vIAirAyanA kSayopazama janita jIvanA pariNAma vizeSa. kahyuM che ke - mana vaDe, vacana vaDe ke kAyA vaDe yukta jIvano Atma saMbaMdhI je vIrya pariNAma, te jinezvare yogasaMjJA kahela che. agninA yoga vaDe ghaDAno jema satApaNuM pariNAma thAya che. tema jIvanA karaNa prayogamAM vIrya paNa AtmAno pariNAma thAya che. | manakaraNathI yukta jIvano yoga-vIrya paryAya, durbala mANasane lAkaDInI jema je madadagAra thAya che, te manoyoga. te cAra prakAre kahyo che - satyamanoyoga, mRSA manoyoga, satyamRSA manoyoga ane asatyAmRSA manoyoga athavA manano yoga karavuM, karAvavuM, anumatirUpa je vyApAra te manoyoga cAra prakAre che. e ja rIte vacanayoga tathA kAyayoga jANavo. kAyayoga sAta prakAre che : audArika, audArikamizra, vaikriya, vaikriyamizra, AhAraka, AhArakamizra, kAmaNakAyayoga. temAM zuddha audArikAdino bodha sugama che. audArikamizra to aparipUrNa dArika ja mizra kahevAya che. jema goLa mizra dahIMno goLa ke dahIM rUpe vyavahAra karAto nathI, kemake te goLa ke dahIM vaDe aparipUrNa hoya che. evI rIte audArika, kArpaNanI sAthe mizra che, te dArikapaNAe vyavahAra karavAnuM zakya nathI ane kAmaNapaNAe paNa vyavahAra karavA yogya nathI. aparipUrNa hovAthI dArika mizra evo teno vyavahAra karAya che. e rIte vaikriyamizra, AhArakamizra jANavuM. A zataka nAmaka karmagraMthanI TIkAno leza [aMza jANavo. pannavaNAnI vyAkhyAnA aMza to A pramANe che - zuddha audArika vagere kAyayogo audArikAdi zarIraparyAti vaDe paryAptakane ane mizro apayaptikane hoya che. temAM utpatikALamAM audAkikAya, kArpaNa sAthe mizra thAya che ane dArika zarIravALA jIvano vaikriya ane AhAraka zarIra karavAnA kALamAM vaikriya ane hAska vaDe mizra thAya che. e rIte dArika mizra thAya che. tathA vaikriyamizra devAdinA utpatikALamAM kAmaNa vaDe thAya che ane kRta vaikriyanA audAkinA pravezakALamAM audArika sAthe mizra thAya che. AhApha mizra to te zarIranuM prayojana jeNe siddha karyuM che, te pharIthI audArika zarIranA pravezakALamAM dArika sAthe mizra thAya che. kAmaNayoga vigrahagatimAM athavA kevali samuThThAtane vize che. A badhAM yoga paMdara prakAre che. * x - sAmAnyathI yoganI prarUpaNA karI vizeSathI nAkAdi covIza padomAM yogano atideza karatuM sUtra sugama che. vizeSa e ke - ati prasaMganA parihAra mATe kahyuM ke * paMcendriya sivAya. ekendriyone to kAyayoga ja hoya, vikalendriyone kAya ane vANu yoga hoya, mana vagere saMbaMdhathI A pramANe kahe che - prayoga traNa che, temAM vizeSa e ke * vyApAra karatAM mana vagerenuM hetumAM katarUpa jIva vaDe je prayojana che prayoga, manano je prayoga te mana:prayoga. e rIte kAyapayoga vacanapayoga paNa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/132 143 jANavA. nahera atideza sUtra pUrvavat jANavuM. mana vagerenA saMbaMdhathI bIjuM kahe che - karaNa traNa che. vizeSa e ke je vaDe karAya te karaNa. mananAdi kriyAmAM pravartamAna AtmAnA upakaraNabhUta tathA rUpa pariNAmI pudgala samUha. temAM mana e ja kAraNa te manakaraNa. e rIte vacanakaraNa, kAyakaraNa jANavuM. atideza sUtra pUrvavatu. athavA yoga-prayoga-karaNa zabda saMbaMdhI je mana vagere zabda te yoga-prayoga-karaNa subone vize zada bhedathI kahyA, teno arthabheda vicAravo nahIM. A traNenI paNa ekAryapaNe AgamamAM bahu ja pravRtti dekhAya che, te A pramANe - yoga paMdara prakAre che. karmagraMthomAM te kahyuM che. - prajJApanAmAM to evI rIte ja prayoga zabda vaDe kahyuM che - jemake - he bhaMte! prayoga keTalA prakAre kahyA che ? he gautama! paMdara bhede. AvazyakamAM e ja vAta karaNapaNe kahI che. jemake - yojanAkaraNa mana, vacana, kAya viSayamAM traNa prakAre che manane vize satyAdi guMjana karaNa. tenA cAcAra-sAta bhedo anukrame che. prakAranAMtarathI karaNanuM trividhapaNuM kahe che - AraMbhavuM te AraMbha - pRthvI AdinuM upamardana athavA AraMbha karavo te AraMbhakaraNa. e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e ke - saMraMbhakaraNa pRthvI Adi viSaya ja che, manane saMkaleza karavo te. samAraMbha eTale tene saMtApa karavo te. kahyuM che ke - saMkalpa te saMraMbha, paritApa karavo te samAraMbha, jIvanathI hita karavA te AraMbha. ema zuddhanaya saMmata che. A AraMbhAdi traNa karaNa nArakothI vaimAnikaparyata hoya che. - x - kevala saMraMbha karaNa asaMjJI. jIvone pUrvabhavanA saMskAranI anuvRtti mAtrapaNAthI bhAvavuM. kemake mana vinA saMkala na thaI zake. AraMbhAdi karaNanuM ane bIjI kriyAnuM phaLa * sUma-133 ? traNa sthAna vaDe jIvo alpa AyuSaNe karma bAMdhe che - iNano vinAza karavAthI, asatya bolavAthI, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane apAka, nepaNIya aza-pAna-khAdimAdima vaDe kilAbhavAthI. rIte jIva apAyu karma bAMdhe. traNa sthAna vaDe jIva dIdhayu yogya karmane bAMdhe - pANInI hiMsA na karIne, asatya na bolIne, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane pAsuka tathA eSaNIya Azana, pAna, khAdima, vAdima vaDe paDilAbhIne. A rIte jIva dIdhayurUpa karma bAMdhe. traNa sthAna vaDe jIva azubha dIdhayui yogya karma bAMdhe che . pANInI hiMsA karIne, asatya bolIne, tathArUpa zramaNa ke mAhaNanI helA-niMdaimha-apamAna karIne. A helaNAdimAMthI koI eka vaDe, amano-pItikArI AzanAdi ApIne thAya che. A traNa sthAno vaDe jIva zubha dIdhayuipaNe karma bAMdhe che. traNa sthAna vaDe jIva zubha dIdhayu yogya karma bAMdhe - prAptinI hiMsA na karIne, asatya na bolIne, tathArUpa zramaNa ke brAhANane azana-pAna-khAdima 148 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vAdima paDilAbhIne. A traNa sthAnathI jIvane zubha dIdhayukarmano baMdha thAya che. * vivecana-13} : traNa sthAna-kAraNo vaDe jIvo alA Ayu-jIvita che jene te apAyu, teno je bhAva te apAyuSyatA. te apAyuSyane mATe. - tene bAMdhanAra karma-AyuSa Adi athavA thoDA jIvanavAnuM AyuSya je AyuSyathI te alAyuSya, teno je bhAva te alpAyuSyatA, te vaDe AyuSya svarUpa kamane bAMdhe che. te A rIte prANano vinAza karavAthI, - x - prANIonA vinAzazIla-svabhAvavALo je hoya tethI. e rIte je mRSAvAda-bolanAra hoya che. tevA prakAre svabhAva ke vaAdi jene che te tayArUpa - dAnane patra. tapasyA kare te zramaNa-cpayukta tene, 'haNo nahIM* ema bIjAne kahenAra ane je svayaM haNavAthI nivRta che te mAhata-mUlaguNane dhAraNa karanArane. * x - jemAMthI jIvo gayelA che te prAsuka [acitta] tenA niSedharI apAtuka-sacita. sAdhu vaDe udgamAdi doSarahitapaNe gaveSaNA karAya te eSaNIyakalaya, teno niSedha che aneSaNIya, tenA vaDe. bhojana karAya che, te azana-bhAta vagere. pIvAya che te pAna-kAMjI Adi. je khAvuM te khAda, tenA vaDe thayela - x - te khAdima-zekelA caNA vagere. svAda levo te svAda, tenA vaDe banela, dAtaNa vagere, azanAdine arthe kahe che - azana te bhAta, sAthavo, maga, sAba vagere. khAdhaka vidhi-khAvA yogya puDalAdi, kSIra-Adi tathA sUraNa Adi, maMDaka vagerene azana jANavuM. pAna-kAMjI, java, ghauM, cokhA vagerenuM dhovANa, madirAdi, sarve akAya, zelaDIno rasa vagere badhAM pAnaka jANavA. muMjelA caNA, daMtyAdi, khajUra, nALiyera, drAkSa Adi, kAkaDI, kerI, phaNasa Adi ghaNA prakAre khAdima jANavuM. daMtavANa-dAMtaNa tAMbula, vividha awga, kuheDaka, madhu, pIpara, suMThAdi aneka svAdima che. e pratilAbhIne - AtmAne lAbhavALo karavAno je svabhAva che, te a5 AyuSyapaNAe kamane bAMdhe che. arthAt ukta prANAtipAtAdi traNa kAraNo vaDe jIvo alpAyuyapaNAe kamane bAMdhe che. ahIM prANAtipAtayika pakSa nirdeza chatAM prANAtipAtane ja apAyu baMdhaka kAraNarUpe jANavuM. A sUtranI A bhAvanAadhyavasAya vizeSa traNa kAraNa jema kahela che, tema phaLarUpa thAya che athavA je jIva, tIrthaka dinA guNAnurAgathI teonI pUjAdine mATe pRthvI AdinA AraMbha vaDe ane nyAsApahArAdithI prANAtipAtAdimAM varte che. te jIvane sarogasaMyama ane niravadhadAnanA nimitathI je Ayu baMdhAya tenI apekSAe A alpAyuSyapaNuM jANavuM. zaMkA-tamAruM kahevuM yogya nathI, kemake sUtramAM vizeSaNa nathI. kemake kSullaka bhavanA grahaNa rUpa apAyuSyane paNa prANAtipAtAdi hetu varSe yojAya che. tethI tame ema kema kaho cho ke savizeSaNa prANAtipAtAdi vartI jIva apekSAo apAyu ?
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/13 149 samAdhAna - samane vizeSaNava hovA chatAM prANAtipAtAdi vizeSaNa avazya kahevuM joIe. je kAraNathI A sUtrathI bIjA sUtramAM prANAtipAtAdithI ja zubha dIdhayuiSyapaNAne kahevAmAM Avaze. samAna hetuthI kArya vaiSamya na ghaTe. vaLI - he bhagavad tayArUpa zramaNa ke mAhaNane pAmuka, aneSaNIya azana-pAna-khAdima-svAdima vaDe paDilAbhatA zrAvaka vaDe zuM karAya che? he gautama ! tenA vaDe ghaNI ja nirjara ane aA pApakarma karAya che. A pramANe bhagavatI sUtranA vacanathI cokkasa thAya che ke - A kSullaka bhava grahaNarUpa apAyuSyapaNuM nathI. sva5 pApa ane nirjarAnA kAraNabhUta anuSThAnanuM phaLa mulakabhava grahaNapaNuM na saMbhave. kemake jinapUjAdi anuSThAnamAM paNa tevo prasaMga Avaze. zikA] pAsuka dAnanuM phaLa tame kahela apAyupaNuM thAya, paNa hiMsA ane jUThanuM phaLa to mulaka bhavagrahaNa ja thaze. [samAdhAnaevuM nathI, kemake eka kAryamAM pravartavApaNuM che temaja aviruddhapaNuM che. (zaMkAmithyASTi zramaNa - brAhmaNone je apAsuka dAnathI apAyuSatva nirupacarita ja ghaTI zake che, to prANAtipAta ane mRSAvAdane kema vicAravuM ? | (samAdhAna] evuM nathI, sUtramAM prAsuka dAnanA paNa apAyuSyavALA phalavano avirodha hovAthI apAtuka vizeSaNanuM nirarthakapaNuM thaze. bhagavatIjImAM kahyuM che ke - he bhaMte ! zramaNopAsaka vaDe tathArUpa - asaMyata, avirata, apratihad, apratyAkhyAna pApakarmavALAne prAsaka athavA apAsaka, epaNIya ke anapaNIya azana Adi AhAra vaDe pratilAbhanArane zuM thAya? he gautama! ekAMte pApakarma thAya ane nirjarA kaMIpaNa nA thAya. je pApakarmanuM kAraNa che te ja apAyuvanuM kAraNa che. [zaMkA prANAtipAta, mRSAvAda, aprAsuka dAna kartavyarUpe thayA? | (samAdhAna] bhale thAya. bhUmikAnI apekSAe zo doSa che ? kemake kahyuM che ke - zArAmAM adhikArInA vazacI dharmanA sAdhananI vyavasthA, te guNa ane doSamAM vyAdhinI pratikriyA samAna jANavI. tathA gRhastha pratye jinabhavana karAvavAnuM phaLa A pramANe che - A lokamAM jinabhavananuM karAvavuM te bhAvayajJa che. sagRhasthane janmanuM A utkRSTa phaLa che. abhyadaya paraMparAthI mokSanuM bIja che. koI zaMkA kare ke - jinapUjAmAM to hiMsA thAya che, tenuM samAdhAna kare che- jo ke jinapUjAmAM kathaMcit kAyavadha thAya che, to paNa te gRhasthane kUvo khodavAnA daiTAMte te parizuddha che. vaLI asat AraMbhamAM je hetuthI pravartelA che, te kAraNe gRhasthone te asadAraMbhanI nivRttirUpa phaLavALI A jinapUjA jANavI ema vicAravuM joIe. dAnAdhikAramAM to saMbhaLAya che ke zrAvako be prakAranA che : saMvinubhASito ane lubdhakadaTAMta bhAvito. kahyuM che ke zrAvako be bhede che - (1) saMvigna bhAvita- saMvignamuni vaDe saMskAra pAmela, (2) lubdhaka daSTAMtabhAvita - pAsatyAdi vaDe saMskAra pAmela. * * * lubdhaka daSTAMta 15o sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bhAvita jema tema dAna Ape che, saMvinabhAvita ucitapaNe dAna Ape che. te A pramANe - sAmarthya chatAM azuddha AhAra levAmAM munine ane denArane baMnene ahita thAya, te ja azuddha AhAra asamarthapaNAmAM lenAra sAdhune ane denAra zrAvakane baMnene hitakara che. tathA nyAyopArjita dravyathI prApta, kaNa pANI vagere dravyonuM dAna, deza-kAla-zraddhA-sakAranA krame Ape. kyAMka pAThabheda che, tyAM paNa A ja artha che. * X - X - athavA pratibhaMbhana sthAnakanA be vizeSaNa che. te A rIte - AdhAkarma Adi doSathI prANIonI hiMsA karIne, jUTha bolIne - jema aho! sAdhu! A amArA mATe banAvela bhojanAdi kAnIya che mATe tamAre zaMkA na karavI. * ityAdi bolIne te kAraNathI pratibhAbhIne kamane bAMdhe che. ahIM baLe padanA vizeSaNapaNAe ane roka padanA vizeSyapaNAthI traNa sthAnakapaNuM jANavuM. A sUtra gaMbhIra arthavALuM che, tethI bIjI rIte paNa vicAravA yogya che. apAyakapaNAnAM kAraNo kahyA, have tenA viparita dIdhayuSyanA traNa kAraNo kahe che - pUrvavatu jANavuM. vizeSa kahe che - zubha dIrdhAyuSyapaNAe jANavuM. prANAtipAtanI virati Adi zubha dIdhayuSyanuM ja nimitapaNuM hovAthI kahyuM che ke - mahAvato, aNuvato, bAlatapa, akAmanirjarA vaDe jIva devanuM AyuSya bAMdhe che, vaLI je samyagRSTi jIva che, te paNa devAyune bAMdhe che. svabhAvathI alAkaSAyI, dAnarata, zIla saMyama, madhyamaguNoyukta je jIva te manuSpAyune bAMdhe che. deva ane manuSyAyu zubha che. bhagavatIjImAM kahyuM che - ke he bhagavanuM tayArUpa zramaNa-mAhaNane prAsaka ane poSaNIya AhAra Adi vaDe pratilAmanAra zramaNopAsaka vaDe zuM karAya che ? he gautama ! ekAMte nirjana karAya che, pApakarma baMdhAtuM nathI. je nirjarAnuM kAraNa, te zubha dIdhayuSyanA kAraNapaNA mahAvatavatuM viruddha nathI. hamaNAM AyuSyanA dIrdhapaNAnA kAraNo kahyA. te dIdhayuiSya zubha ane azubha be prakAranuM che. tethI pahelA azubhAyunI dIrdhatAnAM kAraNa kahe che - te pUrvavatu jANavuM. vizeSa e ke - azubha dIdhayuSyapaNA mATe - nArakAyuSya mATe che. te A pramANe - nakAyu pApaprakRtirUpa hovAthI azubha che ane nAkAyu jaghanyathI 10,000 varSa pramANa che. utkRSTathI 33-sAgaropama hovAthI azubhadIdhuM che. tevA prakAranuM Ayu-jIvita je karmathI baMdhAya te azubha dIdhayu. teno je bhAva te azubha dIdhayuSyatA, tenA vaDe. prANIone prANathI rahita karanAra hoya, jUThuM bolanAra hoya tathA sAdhunI helanAdi karIne azanAdi vaDe pratilAbhanAra hoya che. A zabdArtha che. hIlanA-jAti vagerethI ughADA pADavuM, manathI niMdavuM te niMdA, lokasamakSa niMdA te khrisanA, temanI samakSa niMdA te gaha, ubhA na thavuM te apamAna. A badhAmAMthI
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/133 151 koIpaNa eka prakAra vaDe svarUpathI asuMdara aAdi, A kAraNathI ahIti karAvanAra che, je ke bhaktivALAne to amanojJa paNa manojJa ja che. kemake AyacaMdanAnI mAphaka manojJa phaLa hoya che. caMdanAe sUpaDAnA khUNAmAM ApyA tyAre teNInI loDhAnI beDIo suvarNamaya jhAMjhararUpa banI, mAthAnA keza pUrvavat thayA. paMcaratnonI vRSTi thaI, indrAdie stuti karI, pachI teNIe cAstri lIdhuM. mokSe gayA. ahIM trIjA sUtramAM azanAdi prAsuka pAsukAdipaNe vizeSaNa sahita nathI, kemake hIlanAdi karanAne pATukAdi vizeSaNanA phaLa pratye akAraNapaNuM hoya che. matsara vaDe utpana thayela hIlanAdi vizeSaNone ja mukhyapaNAne azubha dIdhayuSyarUpa phaLanuM kAraNa paNuM hovAthI prANAtipAta ane mRSAvAdane vize dAna vizeSaNa parUpa vyAkhyAna paNa yogya ja che. * X - X - X ". prANAtipAtAdithI narakAyuM baMdhAya che, je mATe kahyuM che - mithyAdeSTi, mahAraMbhI, mahAparigrahI, tIvalobhI, zIlarahita, pApamati, raudrapariNAmI jIva narakAyune bAMdhe che. have zubha dIdhayuSya kahe che- sUkAI pUrvavatu. vizeSa e ke - stuti karIne, namaskAra karIne, vadha AdithI sakAra karIne, sanmAnIne, samRddhinA hetubhUta hovAthI sAdhu paNa kalyANa svarUpa, maMgala-vidanakSayanA yogathI maMgalarUpa, devatAnI mAphaka devasvarUpa, jina vagere mAphaka caitya svarUpa evA zramaNa pratye sevA karIne. ahIM paNa pAsuka ane apAtukapaNAe vizeSaNarahita dAna che. kemake A sUtranuM pUrvasUjhathI viparyayapaNuM che ane pUrvamUtranuM vizeSaNapaNAmAM pravartavApaNuM che. prAsuka-apAyukadAnane vize phala pratye vizeSa nathI, ema samajavuM. kemake pUrvasUtrane vize prAsuka-apAyukarUpa dAnanA vizeSa phalanuM pratipAdana kareluM che * x * x -- prANanuM atipAtana guptinA sadbhAvamAM che, tethI gupti kahe che* sUtra-134 - gutio kaNa kahI che - managupti, vacanagupti, kAyamurti... saMyata manuSyone traNa gupti kahI che - managupti, vacanagupti, kAyamuti. traNa gutio kahI che - manaaguti, vacanagupti, kAyaagupti. ema nAkone yAvatu anitakumArone, paMcendriya tiryaMcayonikone, asaMyata manuSyone, vyaMtarone, jyotikone, vaimAnikone hoya. traNa daMDa kahelA che . manadaMDa, vAnadaMDa, kAyadaMDa, nairayikone traNa daMDa kahelA che . manadaMDa, vayanadaMDa, kAyadaMDa. vikalendriya vajIne cAva4 vaimAnika. * vivecana-134 - sUtra sugama che. vizeSa e ke - gopavavuM te gupti - kuzaLa mana vagerenA pravardhanarUpa ane akuzala mana vagerenA nivardhanarUpa che. kahyuM che ... managupti Adi traNa guptio, siddhAMtanA jANanAra vaDe pravartanarUpa ane nivardhanarUpa kahevAyelI che 15ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * x * te mATe kahe che - samita niyamathI gupta hoya, gupta samita hoya ke na paNa hoya athavuM bhajanA jANavI. kemake kuzala vacanane bolato vacanagupta ane samita paNa hoya che. A gupti covIza daMDakamAM vicAratAM manuSyone ja ane temAM paNa saMyatone ja hoya. nArakAdine na hoya. * x - gupti kahI have tethI viparIta agupti kahe che. sUtra sugama che. vizeSa che ke - covIza daMDakamAM aNutiono atideza karela che. sAmAnya sUtravatu nArakAdine traNa agupti kahevI. zeSa sugama. vizeSa e ke - ahIM ekendriya ane vilendriya na kahyA. kemake ekendriyAdine yathAyogya vANI, manano abhAva che. tathA saMyamanuSyone paNa na kahA, kemake teone guptinuM pratipAdana karela che, aguptio potAne ane bIjaone daMDarUpa thAya che. A kAraNathI have daMDanuM nirUpaNa karatA kahe che- traNa daMDa ityAdi sugama che. vizeSa e ke - mana vaDe potAne ke bIjAne daMDavuM te manodaMDa athavA jenA vaDe daMDAya te daMDa, mana e ja daMDa te manodaMDa. e rIte vayanadaMDa ane kAyadaMDa paNa jANavA. vizeSa vicAraNAmAM covIza daMDakane vize yAvatuM vaimAnika paryantonuM sUtra kahevuM. vizeSa e ke eka, be, traNa ane cAra indriyavALAne choDIne kahevuM. teono traNa daMDa saMbhavatA nathI kemake vacana ane manano abhAva che. daMDa gahaNIya che, tethI gaha kahe che * satra-135 : gaI traNa bhede che - koI manathI nahIM kare che, koI vacanathI gaI kare che, koI kAyAthI nahIM kare che . pApakarmo na karIne - athavA * nahIM traNa bhede che- koI dIrdhakALa nahIM kare che, koI alpakALa nahIM kare che. koI pApakarmathI potAne dUra rAkhavA mATe kAyAthI pApa pravRtti karatA nathI. pratyAkhyAna traNa bheTe kahela che - koI manathI pratyAkhyAna kare che, koI vacanathI pratyAkhyAna kare che, koI kAyAthI pratyAkhyAna kare che. jema nahIM kahI tema paccakhANane vize paNa be AlAvA kahevA. vivecana-135 : baMne sUtranA artha kahelA che. vizeSa e ke - potAnA ke bIjAnA AtmA saMbaMdhI daMDa pratye gupsA kare te gaha. 'sa'kArano Agama hovAthI kAyA vaDe paNa eka jIva pApakarmanA hetubhUta na karavApaNe - hiMsAdi na karavAthI, kAya vaDe gaI, pApakarmanI apravRtti vaDe ja thAya che, kahyuM che ke - pApajugupsA yathArtha vizuddha citta vaDe, niraMtara pApano kheda karavo, pApa karavuM nahIM, pApanI vicAraNA karavI nahIM. A anukrama bhUta-vartamAna-bhAvi apekSAe kahela che. athavA pApakarmone na karavA mATe traNa prakAre paNa nahIM kare che athavA pApakarmonI gusA kare che, zA mATe ? pApa na karavA mATe. * huM pApakarmo na karuM. dIrdhakALa paryanta. tathA koI kAyA pratye aTakAve che, kaI rIte? pApakarmonA kAryo
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/135 153 na karavA vaDe ke na karavA mATe pAponI nahIM kare che. pApo ja na karavA mATe pApothI kAyAne aTakAve che. atItakAla viSayaka gaha hoya, te kahI. have bhAvi kAla viSayaka paccakhANa be sUtra vaDe kahe che - sUga sugama che. vizeSa e ke - gahani vize, be AlApaka A rIte - mana vaDe ityAdi. kAyA vaDe koI pApakamoMne na karavA paccakakhANa kare che. A aMta paryakta eka AlApaka. athavA paccakhANa traNa prakAre kahyA che. * x * te bIjo AlAvo jANavo. temAM kAyAne paNa koI eka pApakarma na karavA mATe pratisaMhare che athavA pApakarmathI kAyAne pratisaMhare che. te pApakarmone ja na karavA mATe pApakarma pratyAkhyAtA paropakArIo hoya che, te batAvavA mATe dRSTAMtabhUta vRkSonI prarUpaNA kare che- * sUga-136 - -1-traNa vRkSo kahyA che - pagasahita puusahita, phaLasahita. -- pramANe traNa prakAre puruSo kahyA che - patrasahita vRkSa samAna, puusahita vRkSo samAna, phala sahita vRkSo samAna. --puruSa traNa prakAre kahA che * nAmapura, sthApanApura, dravyapuruSa. -4-traNa prakAre puraNa kahyA che - jJAnapura, dazanapuraSa, cArSi . -pa-traNa prakAre puraNa kahyA che vedapuruSa, liMgapuruSa, abhilApapuruSa. - 6-traNa prakAre puruSa kahal che - uttamapuruSa, madhyamapuraSa, jaghanyapuruSa. * - uttamapuro traNa prakAre che - dharmapuruSa, bhogapuruSa, karmapuraSa, dharmapuraSa te arihaMto, bhogapuruSa te cakravartI, karmapuruSa te vAsudeva -8-madhyama puruSo traNa prakAre - ugra, bhoga, rAjanya. -6-jaghanyapuruSa gaNa-dAsa, nRtya, bhAgiyA. * vivecana-136 : be sUtra che - patrone je prApta thAya te patropaNa, evI rIte bIjA be vRkSo jANavA. daSTAMta saMbaMdhI upanaya kahe che -puruSanA prakAro A rIte pasAdi yukatapaNAe icchAvALAne vize upakAra mAtra viziSTa ane viziSTatara upakAne karavAvALA vRkSo che, te rIte lokottara puruSo sUtra, artha, sUtrArthanA dAnAdi vaDe anukrame vizeSa vizeSa upakAra karanArA hovAthI vRkSa samAna mAnavA. evI rIte laukika puruSo paNa mAnavA. ahIM 'patovaga' ityAdi. sUganA kathanamAM prAkRta zailI che. * x * dhe puruSanA prastAvathI puruSone sAta sUtra vaDe nirUpaNa kare che - te sugama che. vizeSa e ke - nAma e ja puruSa te nAmapuruSa. puruSa pratimAdi sthApanApuruSa. puruSapaNe bhAvimAM utpanna thaze ke bhUtakALamAM je utpanna thayA che, te dravyapuraSa. ahIM vizeSa saMbaMdha indranA sUtrathI joI levo. kahyuM che - AgamathI anupayukta, noAgamathI dravya puruSa traNa prakAreekabhavikAdi traNa prakAre che - mUla, utara nirmita. mUlaguNa nirmita puruSane prAyogya dravyo ane uttaguNa nirmita - te AkAravALA pudgalo. te ja bhAvapuranA bheda che 154 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jJAnapuruSAdi. jene jJAna lakSaNarUpa bhAva pradhAna che, te jJAnapuruSa. e pramANe bIjA baMne bhedo paNa jANavA. veda-puruSa vedanA anubhavanI pradhAnatA che te vedapuruSa. te strI, puruSa, napuMsaka saMbaMdhI traNa liMga hoya che. tathA puruSa cinha-dADhI muchAdi upalakSita puruSa te cinhapuraSa. jema napuMsaka chatAM dADhI-mUMcha cihnavALo puraSa. athavA puraSa vedarUpa cihapuraSa. jenA vaDe bolAya che te abhilApa - zabda, te ja puruSa puliMgapaNe kathana karavAthI jema ghaTa, kUTa. kahyuM che ke - abhilApa puliMgAbhidhAna mAtra, jema ghaTa zabda che. cilaparane vize puruSAkRti napuMsaka puruSa vede ke puruSaveze kahevAya che. traNa liMgamAM vartanAra paNa puruSavedAnubhava kAle vedapuruSa kahevAya che. dharmapuruSa - dharma-kSAyika cAstriAdi, tene meLavavA tatpara puruSa te dharmapuruSa. kahyuM che ke - dharmane utpanna karavAnA vyApAramAM tatpara te dharmapuruSa. jemake - susAdhu..bhoga-manojJa zabdAdi tatpara puraSa, te bhoga puraSa. kahyuM che ke - jeNe viSayasukha sArI rIte meLavela che, te cakravartI te bhogapurapa. karma - mahAraMbhAdi vaDe prApta karela narakAyukAdi. | ugra-bhagavaMta RSabhadevanA rAjyakALamAM je ArakSako hatA te... bhoga - te rAjyamAM gurupade rahela. rAjanya - te rAjyamAM je mitra hatA te puruSo. kahyuM che ke - ugra, bhoga, sajanya, kSatriya te cArano saMgraha hato - temAM anukarma ArakSaka, gu, vayaska jANavA bAkInA badhAM kSatriyo che. temanA vaMzajo paNa ugra Adi rUpe jANavA. jo traNenuM mAdhyamapaNuM anukRSTapaNAthI, ajaghanyapaNAthI che...dAsa-dAsImAdi, mRtaka-macathI kAma karanAra, bhANa jemane vidyamAna che, te bhAgIyA * cotho bhAga lenArAdi jANavA. manuSya puruSonuM trividhapaNuM kahyuM. have sAmAnyathI jalacara, sthalacara, khecara vizeSa tiryaMconuM bAra sUtro vaDe maividhya kahe che. * sUjha-133 thI 139 : [13] -1-traNa prakAre masso kahyA che . aMDaja potaja, saMmUrNimaja - -aMDaja masso traNa prakAre kahyA che - zrI, puruSa, napuMsaka. -3- potaja macyo traNa prakAre kahyA che . ii, puruSa, napuMsaka. [saMmUchimaja jApuMsaka ja hoya. -1-pakSIo traNa prakAre che tiryaMcayonika puruSa, manuSyayonika puraNa, devapuruSa. -ra-ticiyonika puruSa traNa prakAre che : jalacara, sthalacara, becara. - 3-manuSya puro traNa prakAre che - karmabhUmija, akarmabhUmija, aMtarlIpaja 1-napuMsako traNa prakAre che . nairayikanapuMsaka, tiraciyonikanapuMsaka, manuSya napuMsaka. --tiryaMcayonika napuMsako traNa prakAre che . jalacara, sthalacara, khecara, -3-manuSyanapuMsaka traNa prakAre che . kamabhUmija, akarmabhUmija, aMtadvIpaja.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/133 thI 139 1papa 156 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [139] tiryaMcayoniko traNa bhede che - zrI, puruSa, napuMsaka. * vivecana-133 thI 139 - [13] A sUtro sugama che vizeSa e ke - iMDAthI janmela te aMDaja, potavastra te jarAya vajita hovAthI vastra mAphaka utpanna thayelA te potaja. athavA vahANanI mAphaka utpanna thayelA te potaja. garbharahita utpanna thAya te saMmUcchima. saMmUcchimamAM zrI Adi bhedo na hoya, teone napuMsakatva ja hoya tethI sUramAM kahyA nathI. pakSIomAM saMDaja-haMsa Adi, potaja-vagulI Adi, saMmUchima, khaMjaka-Adi. udbhijjatva hovA chatAM paNa teono saMmUcchikapaNe vapadeza thAya che. kemake udbhijja Adino samUrchAnapaNe utpanna thavArUpa vizeSa hoya. gve. eTale- pakSI mAphaka, A pratyakSa amilApa vaDe u5risarpa-sarpa AdinA traNa sUtro kahyA. usa eTale chAtI vaDe, sake che te - u5risarpa-sarpa vagere - kahevA. tathA bhujaparisarpa-bhuja eTale hAtha vaDe cAlanAra. te noLIyA vagere kahevAya. - pakSInI mAphaka jANavA. ahIM paNa traNa sUtro kahevA te bhAva che. [138] tiryaMca vizeSonuM naividhya kahyuM, have strI, puruSa, napuMsakone kahe che - e nava sUtro sugama che. vizeSa e ke - chuM. eTale AkAza. kRSi Adi karmapradhAna bhUmi te karmabhUmi. - bharata Adi paMdara bhede, temAM janmelA te karmabhUmija. e rIte akarmabhUmija. vizeSa e ke - akarmabhUmi eTale bhogabhUmi - devakuru Adi trIza bhede che. aMtara eTale madhya. samudranA dvIpo, temAM janmela te aMtarlIpaja. (139] vizeSathI traNa bheda kahI sAmAnyathI tiryaMcone kahe che - te sugama che. strI vagerenI pariNati jIvone lezyAnA kAraNe thAya che. lezyAo svI Adi baMdhaka karmanuM kAraNa che. tethI nAkAdimAM lezyAonuM traNa sthAna vaDe kavana * sUjha-14o - -1-nairayikone traNa vezyAo kahI che . kRNavezyA, nIlalezyA, kApotadzyA. asukumArone traNa vezyAo saMkiliSTa kahI che - kRSaNalezyA, nIlalezyA, kapotalecA. -3 thI 11- e pramANe cAvatuM sAnitakumAro jANavA. e pramANe -1ra-mRedIkAyika, -13-kAyika, 14-vanaspatikAyika, 15-teukAyika, 16-vAyukAyika, 17-indriya, -18-dindriya, -19-caurindriya, e badhAMne nairayikonI mAphaka traNa leyAo kahelI che. -ra0-paMcendriya ticiyonikone traNa legyAo saMliSTa kahI che. * kRNa lesA, nIlalezyA, kApotalecchA. -21-paMcendriya tiryaMca yonikone traNa vezyA asaMkilaSTa kahelI che tejaleyA, pAlezyA, zukaa9yA. 22- e rIte manuSyone paNa jANavuM. -ra3-vyAMtarone asukumAranI jema jaNavuM. ra4-vaimAnikone traNa vezyAo kahI che . tejaleyA, pAleyA, zuklaleyA. * vivecana-140 - A daMDaka sUtro sugama che. vizeSa e ke - nairayikone kRSNAdi traNa lezyAno ja saMbhava hovAthI vizeSaNa rahita kahela che. asurakumArone cAra lezyAno sadbhAva hovAthI 'saMkSiNa' ema vizeSita karI. temane cothI tejolezyA che, paNa te saMkSipta nathI. pRthvI Adine asurakumAranA sUtrArthano atideza karatA kahyuM ke - pRthvI - am - vanaspatimAM devanA utpAnA saMbhavathI cothI tejolesyA che. A kAraNathI vizeSaNa sahita lezyAnuM kathana atideza karyuM che. teu, vAyu, be-traNa-cAra indriyone vize devotpatti na hovAthI tejolesyAno abhAva che, tethI tene vizeSaNarahita kahela che. paMcendriya tiryo ane manuSyone cha lezyAo paNa che, A kAraNathI saMkSipta ane asaMkti vizeSaNathI cAra sUtro kahela che. vizeSa e ke - manuSyasUmamAM atidezathI kahelI che. vyaMtarasUtramAM saMkSipta lezyAo jANavI. vaimAnika stra vizeSaNarahita ja che, kAraNa ke temAM traNa asaMkSipta lezyAno ja sadbhAva hovAthI niSedha karavA yogyanA abhAva vaDe vizeSaNano saMbaMdha nathI. jyotikone tejolesyA hovAthI traNa sthAnamAM sadbhAvanA abhAve- kahela nathI. hAla vaimAnikone * * * kahyA. have jyotikone - x - calana svabhAvathI kahe che* sUtra-141 : traNa sthAna che tArA potAnA sthAnethI calita thAya che - vipharvaNA karatA, paricAraNA karatA, eka rasthAnathI bIjA sthAne saMkramaNa karatA...traNa sthAne devo vidhutakAra kare * vikuvaNA karatA, paricAraNA karatA, tathArUpa zramaNa ke mAhaNane Rhila, kAMti, yaza, bala, puraskAra, parAkrama batAvatA deva vidhutakAra kare...sthAne deva svanita zabda kare - vikuvaNA karato ityAdi sUtra vidhutakAra sUkavatu jANavuM. * vivecana-141 - tAramaNa potAnA sthAnane choDe. [kyAre ?] vaikriyane vaikriyane kastA, paciAraNA karatA - maithuna mATe tIvra abhilASayukta banatA ane eka sthAnethI bIjA sthAne jatA. jema dhAtakIkhaMDAdinA meru pratye parihare athavA camarendra mAphaka koIka mahartika devAdi vaikriyAdi kare to tene mArga ApavA khase che. kahyuM che ke * te baMnemAM vyAghAtavALuM aMtara, te jaghanyathI 66 yojana ane utkRSTathI 12,000 yojana che, temAM vyAghAtika aMtara, maharvika devane mArga ApavAthI thAya che. tArA devanI calanakriyAnA kAraNo kahyA, have devanA ja vIjaLI ane meghagarjanAnI kriyAnA kAraNo be sUtro vaDe kahe che sUtra sugama che. vizeSa e ke - vIjaLI karAya che te ja kArya athavA vijaLInuM je karavuM te kriyA, te vidhukAra samajavuM. vaikiyAM karavuM Adi ahaMkAsvALAne ja
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/141 153 158 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 hoya che. temAM pravRta ane ahaMkAranA ullAsavALAne calana, vijaLI ane garjanAdi paNa hoya che. tethI calana, vidhukAra Adine vidurvaNAnA kAraNapaNAe kaheluM che. ddhi-vimAna, parivArasadi. iti-zarIra, AbharaNAdinI, caza-prakhyAti. bala-zarIranI zakti. vIrya-jIvanI zakti. puruSakAra-abhimAna vizeSa teja. A sarve pote saMpAdita karela che, te parAkrama. puruSakAraparAkrama e samAhAra vaMdhyuM che. A sarve batAvato deva vidhutkArAdi kare che. tathA svanita zabda - meghagarjanA. a. e pramANe che. - x - ahIM vidhutkAra ane svanita zabdo utpAtarUpa kahevAyA. have utpAtarUpo ja lokAMdhakAra Adi paMdara sUtro vaDe kahe che * sUtra-142 - 1- traNa sthAne lokamAM AMdhakAra thAya * arihaMta nivasi pAme tyAre, arihaMta prajJata dharma viccheda pAme tyAre, pUrva-zruta nAza pAmatA. -- ANa sthAne lokamAM udhota thAya - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padjyA che tyAre arihaMtonA kevalajJAnotpatti mahotsavamAM. - - traNa kAraNe deva bhavanomAM AMdhakAra thAya * arihaMto nirvANa pAme tyAre, arihaMta prajJapta dharma viccheda thatAM, pUrvagadzruta nAza pAmatA. -- traNa kAraNe deva bhavanomAM udhotuM thAya - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padjyA che tyAre arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. -5- traNa kAraNe devono sakripAta [Agamana thAya arihaMto janma tyAre, arihaMto djyA che tyAre, arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. -6- e rIte devonuM ekaThA thatuM. - devatAno harSanAda [traNe kAraNe jANavo.] *8- kaNa kAraNe devo manuSyalokamAM jaldI Ave che . arihaMto janma tyAre, arihaMto pavA che tyAre, arihaMtonA kevalajJAna prApti mahotsavamAM. evI rIte -9- sAmAnika devo, 10- gAyaziko, -11- lokapAla devo, -1agra mahiSIo, -13- traNa parSadAnA devo, -14- anikAdhipati, -15- AtmarakSaka devo (e badhAM manuSyalokamAM zIgha Ave che. traNa kAraNe devo -1- siMhAsathI ubhA thAya che - arihaMto janma le tyAre. ityAdi pUrvavata jANatuM. evI rIte -- Asano calAyamAna thAya che, ** siMhanAda kare -4- vasAnI vRSTi kare -5- traNa kAraNe devonA cAvRkSo calAyamAna thAya che . arihaMto janma le tyAre Adi pUrvavata -6- traNa kAraNe lokAMtika devo manuSyalokamAM zIgha Ave. - arihaMto janma le tyAre, arihaMto padyA le tyAre, arihaMtonA kevalajJAnotpatti mahotsavamAM. * vivecana-14ra : sugama che. vizeSa e ke - kSetralokane vize je aMdhakAra te lokAMdhakAra. dravyathI lokAnubhAvathI athavA bhAvathI prakAzaka svabhAvavALA jJAnanA abhAve. te A rIte - azokAdi ATha prakAranI mahAprAtihArya pUjAne yogya, parama bhakti tatpara, suraasuranA samUha vaDe vizeSe cAyelI, janmAMtararUpa moTA kyArAmAM ugela ane nirdoSa vAsanA rUpa jala vaDe sIMcAyela paMcarUpa mahAvRkSanA kalyANa sadaMza mahAprAtihAryarUpa pUjAne ane sarva gAdi zatrunA taddana kSayathI mukitAmaMdiranA zikhara upara caDavAne je yogya che, te ahaMnto. kahyuM che ke * vaMdana, namaskArane je yogya che, pUjA-satkArane yogya che, vaLI siddhigamanamAM yogya che, te kAraNathI ahato kahevAya che. te ahato nirvANane prApta thatAM, vaLI ahenoe prarUpela dharma nAza pAmatA, tIrthanA viccheda kALe. tathA daiSTivAda ganA vibhAgabhUta je pUrvo, tene vize pravezeluM, tenA atyaMtarIbhUta je zruta te pUrvagata nAza pAmatA lokamAM aMdhakAra thAya che. rAjAnuM maraNa, deza ane nagaranA bhaMgAdimAM paNa dizAomAM ati dhULapaNAe kevaLa aMdhakAra dekhAya che. to vaLI samagra tribhuvananA manuSyone nirdoSa nayana samAna parama zvaryavAna ahamnAdino viccheda thatAM lokamAM aMghakAra thAya temAM zuM Azcarya ? lokamAM udhota lokAnubhAvathI ke devonA manuSyalokamAM AgamanathI thAya che. kevaLajJAnotpAdamAM devoe karelA mahotsavathI thAya che. devonA bhavanAdine vize je aMdhakAra, te devAMdhakAra, te lokanA anubhAvathI ja thAya che. lokAMdhakAra kahyA chatAM, je devAMdhakAra kahyo te sarvatra aMdhakAranA pratipAdana mATe che. evI rIte deva-udhota paNa jANavo. pRthvI para devonuM AvavuM te deva sannipAta. devokalikA-devonuM ejha maLavuM. evI rIte traNa sthAno vaDe, devo vaDe karAyela haSatmika zabda traNa vaDe-zIgha manuSyalokamAM Ave che. sAmAnika - indra samAna RddhivALA, bAyaDhizaka - mahatara samAna pUjaya. lokapAla - soma Adi, dizAmAM niyukta aNamahiNI-mukhya strI. pariSatu - parivAramAM utpA. hasti Adi sainyapadhAna airavata vagere devo. rAjAnI mAphaka aMganI rakSA karanAra devo te AtmarakSaka devo. "-manuSyalokamAM jaldI Ave che." A pramANe dareka padamAM joDavuM. A pramANe devone manuSyalokamAM AgamananA je kAraNo kahyA te ja kAraNo devonA agrutthAnAdinA kAraNapaNe pAMca sUtro vaDe kahe che - te sugama che. vizeSa e ke. siMhAsanathI uThe. Asano - zakAdinA siMhAsano, teonuM calana lokAnubhAvathI thAya che. siMhanAda ane vastranI vRSTi e be pramodanA kAryo lokapratIta che. caityavRkSo * sudhamadi sabhAnA dareka dvAra sAme mukhamaMDapa - prekSAmaMDapa - caityatUpa - caityavRkSa - mahAdevajAdi kramacI che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/142 159 160 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 lokAMtika devono ati pradhAnapaNArUpa bheda vaDe manuSyakSetramAM AvavA saMbaMdhI kAraNo kahe che - satra saMgama che. vizeSa e ke - brahmalokanI samIpe kRNarAjI kSetramAM nivAsa karanArA lokAMtiko athavA audayika bhAvalokanA aMte thanAra, anaMtara bhave mokSamAM janAra hovAthI lokAMtiko - dhe kahevAze tevA sAsvatAdi ATha prakAre che - - have zA mATe devo ahIM Ave che ? te kahe che - ahaMntonuM dhamacAryapaNAe mahAna upakAra hovAthI pUjAdi arthe Ave che, jenA upakArano badalo na vALI zakAya evA dhamaracAya che, tethI * sUtra-143 : he AyuSyamAna zramaNo ! traNa dulhatikAra - [upakArano badalo vALI na zakAya tevo che. - mAtA-pitAno, bhatanio, dhamaracAno. koI paNa dararoja mAtApitAnuM zatapaka, sahamrapAka tela vaDe mardana karIne, sugaMdhi dravyanA cUrNa vaDe uddhatana karIne, traNa prakAranA pANI vaDe snAna karAve, savaliMkAra vaDe vibhUSita karIne manojJa vAsaNamAM sArI rIte pakAvela nidoSa aDhara jAtinA vyaMjana yukta bhojana jamADIne, jIvanaparyanta kAMdhe besADIne laI jAya to paNa te mAtApitAnA upakArano badalo na vALI zake. paNa jo te paNa te mAtApitAne kevalipAta dharma kahIne, samajAvIne, parUpIne, sthApita kare to te mAtApitAnA upakArano badalo he AyuSyamAna zramaNo : vALI zake. koI mahAddhivALo dariddhane dhana ApIne teno samutkarSa kare. tyAre te dakti samuharSa pAmIne pachI te zreSThInI sAme ke pAchaLa vipula bhogasAmagrI vaDe yukata thaIne rahe, tyArapachI te zreSThI anya koI vakhata daridrI thaIne te pelA daridra pAse zIgha Ave, tyAre te daridrI te bhataf [dhanA ne potAnuM sarvasva ApI de to paNa zreSThInA upakArano badalo na vALI zake, paNa te daridrI te zreThIne DevalIpajJa dharma kahIne, samajAvIne, parapIna, sthApIne te avazya te zreSThInA upakArano badalo vALanAra thAya. koIka tadma zramaNa ke mAhaNanI pAsethI eka paNa Arya-dhArmika suvacana sAMbhaLIne, samajIne yogya avasare mRtyu pAmIne koI eka devaloka devapaNe utpanna thAya, tyAre te deva te dhamaracAyani durbhikSavALA dezamAMthI mubhikSavALa dezamAM laI jAya, koI aTavImAMthI vasatimAM laI jAya, dIrdhakAlIna rogAtaMkathI abhibhUta thayelA temane vimukta karAve, to paNa te dhamacAryanA upakArano badalo vALI na zake, paNa je te dhamaciAryane kevalipajJapta dharmathI bhraSTa thatA hoya to vAraMvAra kelipajJakha dharma kahIne yAvatu dharmamAM sthApita kare to tenA vaDe te dhamacAryanA upakArano badalo vALI zake. vivecana-143 :jenA para upakAra karAyela che te puruSa vaDe te traNano duHkhe karIne prati upakAra karAya che. *x* pratyupakAra karavA mATe azakya samajavuM. he zramaNa ! he AyuSyamAnuM ! athavA samAsasahita kathana - he zramaNAyuSyamAn ! e rIte bhagavaMta vaDe ziSyane saMbodhana karAyuM. mAtAsahita pitA arthAt mAtApitA, janmadAtApaNAnI ekava vivAthI tenuM eka sthAna. tathA bhartupoSaka - svAmInuM bIjuM sthAna. gharmadAtA AcArya te dharmAcArya te trIjuM sthAna, kahyuM che ke, A lokamAM mAtApitA, svAmI, gura dupratikAra che. temAM guru to Aloka ane paralokamAM paNa ati dupratikAraka che. temAM mAtApitAnA dupratikArapaNA saMbaMdhi kahe che - prAtaH te prabhAd, prabhAta sahita te saMpAta ane saMpAtara te prabhAtakALa. arthAt "jyAre prabhAta thayuM tyAre ja' e artha che. A zabda vaDe bIjA kAryamAM avyagratA dekhADe che. athavA 'sa' zabdano atizaya artha hovAthI ati prabhAtamAM a0i prati zabdathI pratiprabhAta - "dararoja' e bhAva samajavo. koI kulIna puraSa-manuSya kemake deva ane tiryaMcone AvA vyatikarano asaMbhava che - te zatapAka - te 100 auSadha yukta telanA pAkamAM, athavA 100 auSadhi sAthe je pakAvAya che te zatapAka, athavA 100 rUpiyAnA kharcathI je pakAvAya te zatapAka. evI rIte sahasaMpAka tela jANavuM. A baMne tela vaDe mardana karIne, sugaMdhI cUrNa vaDe udvalana karIne, gaMdhodaka - uNodaka - zItodaka vaDe snAna karAvIne, manojJa-bhAta Adi, zAlImAM jeno pAka che, te thAlIpAka. ahIM vAsaNa sivAya kAcuM-pAkuM thAya tethI A vizeSaNa mukela che. zuddha-bhojananA doSarahita thAlImAM pakAveluM evuM je zuddha, vaLI lokaprasiddha aDhAra prakAranA zAka tathA dALa ke chAsa vagerethI vyApta che athavA aDhAra bheda viziSTa vyaMjana [bhojana] AvuM bhojana jamADIne - vyaMjana bhojana nA aDhAra bheda A pramANe che- dALa, bhAta, java-a, traNa mAMsa, gorasa, jUsa-osAmaNa, bhaca-mIThAI, goLapApaDI, mULamphaLa, harita, zAka, rasAlu, pAna, pANI, pAnaka, chAzathI saMgheluM zAka. A aDhAra prakArano AhAra be prakAre che - nirdoSa, laukika. jemake traNa prakAre mAMsa vagere vivekIne tyAjya che. jUsa eTale maga, cokhA, jIraka Adino rasa. bhakSya eTale khAMDanA khAjA vagere. gulalAvaNikA eTale goLa dhANA ke goLa pApaDI. mUla ane phaLane eka pada rUpe lIdhA. zAka-vatyulAdinI bhAjI, -x * x * ityAdi. jyAM sudhI prANa dhAraNa kare tyAM sudhI khabhA upara vahana karavA vaDe paNa te mAtApitAno badalo vALavo azakya che, kemake te anubhavela upakAra vaDe te mAtApitAno pratyupakAra karanAra hoya che. kahyuM che ke - jenA upara upakAra karela che evo mANasa sajjana thAya temAM teno zo guNa ? je anupakArI pratye upakAra kare te sajjana kahevAya. jo te puruSa, mAtApitAne dharmane vize sthApe to badalo vALI zake. kevI rIte sthApe ? anuSThAnathI sthApe che. zuM karIne? dharma kahIne, samajAvIne, vizeSa bhedathI prarUpIne athavA sAmAnyathI kahIne - jemake dharma karavo joIe. vizeSathI prarUpIne eTale ke dharma dRSTi haha
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/142 161 ahiMsAdi lakSaNavALo che. prabhedathI prarUpIne eTale 18,ooo zIlAMga svarUpa che, tenA vaDe . dharma sthApIne, parivahana vaDe nahIM athavA te dharmamAM sthApanAra puraSa vaDe athavA te dharmamAM sthApanAra puruSa vaDe mAtApitAnA upakArano pratyupakAra thAya, vahana karIne nahIM. te mAtA-pitAno sukhapUrvaka pratyupakAra karAya te supatikAra. dharmasthApanAnA mahopakArIpaNAthI temano prati upakAra karAya che. kahyuM che ke - ghaNA bhavone vize sarva guNa vaDe meLavela hajAra koTi upakAra vaDe paNa samakita dAtAnA upakArano badalo vALavo azakya che. have svAmInA prati kAryapaNA saMbaMdhe kahe che - koI paNa mahAt aizvarya svarUpa mAM ke pUjA che jene, athavA mahAna dhanapati - zreSThI, mahattva tenA yoga vaDe mAhatya arthAt Izvara, daridra - aizvaryarahita, koI duHkhI puruSa. samukarSa-dhanadAnAdithI utkRSTa kare. utkRSTapaNuM pAmIne te daridra dhanAdi vaDe samutkRSTa thaIne pazcAtu ke pUrvakALamAM athavA svAmInI samakSa ke parokSa bhoganI sAmagrI vaDe svAmI jevo thAya. koI vakhate te svAmI - zreSThI lAbhAMtarAyanA udaye kadAca pelA daridrI jevo daridrI thaI jAya, tyAre pUrve jene utkRSTa karyo che, te daridrI pAse jaldIthI zaraNa aMgIkAra karato Ave tyAre parvanI potAnI avasthA jANI te daridrI pUrvanA upakArI svAmIne mATe potAnuM sarva dravya-sarvarava ApIne paNa teNe karelA upakArano badalo vALI na zake. arthAt sarvasvanA dAna vaDe paNa te duppatikAra ja che. hadhe dhamacAryanI duSpatikAryatAne kahe che - pApakarmothI je dUra rahe te Arya, e ja kAraNathI dhArmika, tenA dvArA ja zreSTha vacana kAnathI sAMbhaLIne, te Arya, e ja kAraNathI dhArmika, tenA dvArA ja zreSTha vacana kAnathI sAMbhaLIne, manathI vadhArIne koIpaNa devalokanA vize devapaNe utpanna thAya. pachI je dezamAM bhikSA durlabha hoya te durmikSa, te dubhikSI subhikSa dezamAM laI jAya, bhayaMkara aTavIsI vastIvALA pradezamAM laI jAya, jeno lAMbo kALa che te dIrdhakAlika, tevA roga vaDe arthAtu ghaNAM kAla sahana karAya te kuSTAdi ane AtaMka-turaMta prANano nAza karanAra kaSTamaya zUlAdi, A baMneno kaMTha samAsa karatA rogAtaMka thAya, tenAthI dhamacAnei mukta kare to paNa temano pratyupakAra na thaI zake, paNa jo dharmAcAryane (dharmathI cuta thayA hoya to temane punaH dharmamAM sthApana karavA vaDe pratyupakAra thAya che. kahyuM che ke jenA vaDe dharmopadeza ApavAthI samyakatva ke cAstrine vize je sthApita karAyo hoya te puruSa jo gara paNa darzana, cAtrithI bhraSTa thayA hoya to temane temAM punaH sthApana karIne maNa hita thAya. zeSa sugama che. dharmasthApana vaDe Ano bhava cheda lakSaNarUpa pratyupakAra thAya, mATe dhamane traNa sthAnamAM avatAravA vaDe bhavacchedanA kAraNapaNe kahe che * sUtra-144 thI 146 : [14] RNa sthAna vaDe saMpanna aNagara anAdi, anaMta, dIrdhamAviALA, [5/11]. 162 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 caturaMta saMsAra kAMtAranuM ullaMghana kare che - niyANuM na karIne, sakhya daiSTipaNAo, upadhAnapUrvaka zudnuM vahana karavA vaDe. [145] traNa bhede avasarpiNI kahI che - utkRSTa, madhyama, jAnya. e rIte traNa bhedathI cha ArA paNa kahevA cAva4 Kyama dUSama paryata traNa prakAre utsarpiNI kahI che - utkRSTa, madhyama, jAnya. evI rIte traNa bhedathI cha Arasa paNa kahevA, cAvatuM suSamasuSama paryA . [146] traNa kAraNe Acchinna pulo calita thAya che - AhArapaNe jIva vaDe pugalo grahaNa karavAthI, vikuvA karavA vaDe pugalo calita thAya, eka sthAnathI bIje sthAne mUkavAthI pudgala calita thAya. upadhi traNa prakAre che - karma upadhi, zarIra upadhi, bAhya bhAMDa mAtra upAdhi. e pramANe suskumArone kahevuM. evI rIte ekendriya ane nairacikane vajIne cAvatuM vaimAnika paryanta kahevuM . - athavA - upadhi traNa prakAre che : sacitta, acitta mizra. A pramANe nairayika cAvatuM vaimAnikone traNa upadhi kahevI. parigraha traNa prakAre che - karma parigraha, zarIra parigraha, bAhya bhAMDa mAma parigraha. A traNe asurakumArone hoya che, e pramANe ekendriya ane nairayikane vajIna cAvatu vaimAnika paryanta kahevuM. - athavA * parigraha traNa prakAre che - sacitta, asita, mizra. A traNa parigraha mairavikathI vaimAnika parvata che. * vivecana-144 thI 146 : [14] sUtra sugama che. vizeSa e ke- Adi hita, anaMta, lAMbA mArgavALA, narakAdi gatirUpa cAra saMta-vibhAgo jenA che, te caturaMta, saMsAra e ja kAMtAra, tenuM ullaMghana kare. anAdikava Adi vizeSaNa araNyanA pakSe paNa vivA vaDe yojavA. te A rIte - anAdi anaMta evuM je araNya, te ati moTuM hovAthI ane dizA bhedathI caturaMta hovAthI. nidAna - bhoga RddhinI prArthanAnA svabhAvarUpa ArtadhyAna, tenuM tyAgapaNuM te anidAnatA, tenA vaDe. samyagraSTipaNAe jANavuM. yogavAhitAsUganA upadhAna vahana karavA athavA samAdhimAM rahevuM, tenA vaDe. [15] bhava-saMsAranuM ullaMghana kALa vizeSamAM thAya, A kAraNathI kAla vizeSane kahe che - cauda sUtro sugama che. vizeSa e ke - avasarpiNInA pahelA mArAmAM utkRSTI, cAra ArAmAM madhyamAMchellA ArAmAM jaghanya che. evI ja rIte suSama suSamAdimAM paNa pratyekanA traNa traNa bheda kalpavA tathA utsarpiNInA duSamaduSamAdi bhedone ukata bhedathI viparItapaNe utkRSTa pUrvavat yojavuM. kAlalakSaNarUpa acetana dravyanA dharmo hamaNAM kahyA, tenA sAdhaccethI pudgalanA dharmonuM nirUpaNa karatAM pAMca sUtrAdi kahe che [146] balgAdi vaDe chedela pula samudAyathI calita thAya che ja. tethI kahe
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/144 thI 146 163 che - achinnapudagala. AhArapaNAe jIva vaDe grahaNa karAtA - jIva vaDe AkarSaNa karavAthI potAnA sthAnathI pudgala calita thAya che. e pramANe vaikriya mANa-oNkriyakaraNa vazavartItAthI calita thAya. eka sthAnathI bIjA sthAne hAtha Adi vaDe saMkramaNa karatA cale che. jenA vaDe jIva poSAya che, te upadhi. karma e ja upadhi te karmopadhi. e rIte zarIra-upadhi, bAhya zarIravartI mATInA bhAjana ane mAgAyukta - kAMsA AdinA bhAjano, bhAjana-upakaraNa, bhAMDa mAtra e ja upadhi te mAMDa mAgopadhi. athavA bhAMDa* vA, AbharaNAdi, te ja mAbA-pariccheda, te ja upadhi. tethI bAhya zabdano karmadhAraya karavo. covIza daMDakanI vicAraNAmAM asurAdine gaNe upadhio kahevI. paNa nAraka ane ekendriyane varjavA. kemake teone upakaraNano abhAva hoya che. keTalAMka hIndriyAdine to upakaraNa dekhAya che, je A kAraNathI kahe che - 'jIva' fthAya athavA sayita upadhi, jema pattharanuM bhAjana, acita - vasA Adi. mizra - prAyaH pariNata pattharanuM bhojana. daMDaka vicAraNA sugama che. vizeSa e ke nAkone sacita upadhi zarIra che, acita - utpatti sthAna che, mizra-ucchavAsa Adi pudgala zarIra ja. teone sacetana, acetana, mizravanI vivekSA che. temaja bIjAone mATe paNa A jANavuM. parigraha traNa bheda. Adi sUtro upadhinI mAphaka jANavA. vizeSa e ke - svIkAra karAya che te parigraha-mUcha viSaya. ahIM Ano A capadeza bhAga ja grahaNa karavA yogya che, te nAka ane ekendriyone kamadi ja saMbhave che, paNa bhAMDAdi parigraha saMbhavato nathI. pudgalanA dharmonuM jhiva nirUpIne jIva dharmone traNa sUtro vaDe kahe che* sUtra-143,148 - [14] traNa prakAre praNidhAna kahyA che . manaparidhAna, vacanapaNidhAna, kAyamaNidhAna. e pramANe paMcendriyo cAvatu vaimAnikone jANavA. saMta manuSyone traNa supraNidhAna kahyA che - manasukhaNidhAna, vacana supraNidhAna, kAyasupraNidhAna... traNa duNidhAna kahyA che - manaduuNidhAna, vacanahuNidhAna, kAyaduspaNidhAna e rIte paMcendriya yAvata vaimAnika, [14] yoni traNa prakAre che . zIta, uSNa, zItoSNa. e rIte teukAyane choDIne bAkInA ekendriya, vikalendriya, saMmUrchAima paMcendriya tiryaMcayonika ane samurNima manuSyone hoya che... yoni traNa prakAre che : sacitta, azid, mi. e rIte ekendriya, vikasendriya, saMmUcchima paMcendriya tiryaMcayonika ane saMmUrNima manuSyone hoya che... yoni traNa prakAre che - saMvRtta, vivRtta, mizra. 1 ... yoni traNa prakAre che - kUmatA, zaMkhAvartAI, vazI. temAM kUewA yoni uttama puruSonI mAtAne hoya che, kUmawA yonimAM traNa prakAranA uttama 164 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 paro garbhamAM unna thAya che . arihaMta, cakavata, baladeva-vAsudeva. zaMkhAvadf yoni zrI ratananI hoya che, zaMkhAvatAM yonimAM ghaNAM jIvo ane pugalo Ave che, jAya che . strave che ane utpanna thAya che, paNa tenI niSpatti thatI nathI. delii yoni sAmAnya manuSyonI che, temAM samAjajano utpanna thAya che. * vivecana-143,148 : [14] A sUtro sugama che. vizeSa e ke - praNidhAna - ekAgratA, te mana vagerenA saMbaMdhathI traNa bhede che. temAM mananI je ekAgratA te manapaNidhAna. e rIte vayana praNidhAna ane kAya praNidhAna jANavuM. te praNidhAna covIza daMDakamAM sarve paMcendriya daMDakone hoya che, anya daMDakone nahIM. kemake temane traNa yogano abhAva hoya che. * x - A praNidhAna zubha ane azubha bhedarUpa che. temAM zubha praNidhAna traNa prakAre che, te sAmAnya sUtra che, vizeSane AzrIne to covIza daMDakanI vicAraNAmAM manuSyone ja, temAM paNa saMyatone ja hoya che, kemake saMyatane cAtri pariNAma hoya che, mATe sUgamAM Ama kahyuM che. duSTa praNidhAna - azubha mana vagerenI pravRtti che. sAmAnya praNidhAnavat che. [148] jIvaparyAyanA adhikArI vize thI mAMDIne frof yati sudhI chellA sUra vaDe yoninuM svarUpa kahe che - jene vize taijasa ane kAmaNa zarIrI jIvo audAki zarIra vaDe mizra thAya che, te yoni. arthAt zItAdi sparzavALuM jIvanuM utpatti sthAna te yoni. jema sAmAnyathI traNa prakAre che, tema covIza daMDakanI vicAraNAmAM teukAya vajIne bAkInA ekendriyo, vikalendriyone hoya che. teukAyane uNayoni hovAthI teno niSedha karela che. paMcendriya tiryayanA daMDakamAM ane manuSya daMDakamAM saMmUrNima jIvone traNa yoni hoya che, bAkInAne bIjI rIte hoya che. kahyuM che ke * sarve devo ane garbhaja manuSya - tiryaMco eka zItoSNa yonivALA che, teukAyane uNayoni che, nakamAM zIta ane uNayoni che bAkInAne traNe yoni hoya che. bIjI rIte yoninuM saividhya kahe che- sugama che, vizeSa e ke daMDakanI vicAraNAmAM kendriyAdine sacivAdi traNe yoni hoya che. bIjAone bIjI rIte hoya che. kahyuM che - nAsko ane devone cokkasa acita yoni hoya che. garbhaja manuSya ane tiryaMcone mizrayoni hoya che. bAkInAne sacittAdi traNe prakAranI yoni hoya che. pharIthI bIjI rIte yonine kahe che - saMvRtA - saMkaTA, ghaDInA ghara jevI, vivRtA-khullI ane saMvRta vivRtA-ubhayarUpa. teno vibhAga A pramANe - ekendriya, nairayika ane devone saMvRtta yoni che, vikalaeNndriyone vistRta ane garbhajane saMvRtavivRta yoni hoya che. [saMmUrNima paMcendriyane vivRtta.]. kUmoMntAdi traNa bheda sugama che. kUrma eTale kAcabo, tenI jema ud te karmonnatA, zaMkhanI jema vartavALI te zaMkhAvata, vezyA-vaMzajAlInA pAna jevI te
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/146,148 165 vaMzapatrikA. vyakrama eTale utpanna thavuM. baladeva-vAsudevonuM sAthe rahevApaNuM hovAthI ekatva vivA vaDe uttama puruSanuM aividhyatva jANavuM. have ityAdi. yonipaNAthI jIvo ane jIvane grahaNa yogya pudgalo utpanna thAya che ane nAza pAme che. e ja vyAkhyA kare - vidhimatI - cyave che, yati - utpanna thAya che. pRthagRjana - sAmAnya manuSyanI utpattinuM kAraNa che. yoni vaDe manuSyo kahyA. tenA samAnadharmI bAdavanaspatikAya kahe che. * sUtra-149,150 : [19] tRNa [bAdara) vanaspatikAcika traNa prakAre kahI che * saMkhyAta jIvavALI, asaMkhyAta jIvavALI ane anaMta jIvavALI. [15] jaMbUdvIpanAmaka dvIpamAM bharatakSetrane vize traNa tIrtho kahela che . mAgadha, varadAma ane prabhAsa. e rIte airavatamAM paNa jhiNa tIthI che. jaMbudvIpanAmaka dvIpamAM mahAvideha kSetramAM eka-eka cakravartI vijayamAM traNa tIrtho kahelA che . mAgadha, varadama ane prabhAsa. e pramANe dhAtakI khAMDa dvIpamAM pUvaddhimAM paNa che. pazcimAddhamAM paNa che. pukaravara dvIpAddhanA pUvadhimAM paNa che ane pazcimamAM paNa che. [darekamAM traNa-traNa tIrtho che.) * vivecana-149,150 - [149] tRNa vanaspatio eTale bAdara, saMkhyAtA jIvovALA - jema nAlikA baddha phalo * jaI Adi che, asaMkhyAta jIvavALA - jemake * lImaDo, lAMbo vagerenA mUla, kaMda, skaMdha, chAla, zAkhA, pravAla che, anaMta jIvavALA-panaka Adi che. ahIM prajJApanA sUtramAM A rIte che - je koI nAlikAbaddha puSpo che te saMkhyAta jIvavALA che, niha temaja tevA prakAranA bIjA paNa anaMta jIvavALA jANavA. 5dAutpala-nalina-subhaga-saugaMdhika-araviMda-kokanada-zatapatra-sahamrapatra-kamalonA baTabahAranA go-kaNikA-aMdaranA pago-kezarA-miMjA te dareka eka eka jIvavALA che. lIMmaDo-Ama-jAMbU-kosAMba-zAla-aMkola-pIlu,-zAlUka-sallakI-moyaDI-mAluka-bakulapalAza-karaMja ityAdi tenA mUla, kaMda, skaMdha, chAla, zAkhA, kuMpaNa e asaMkhya jIvavALA che, dareka patro ekaika jIvavALA che ane tenA puSpo prAyaH aneka jIvavALA che. tathA phaLo eka asthivALA che. hamaNAM vanaspatio kahI. te jaLAzrayI che, jaLAzrayarUpa tIrthone kahe che, sAkSAt ane atidezathI kahelA 15-sUtro sugama che. kevala cakravartIone samudra ane zItAdi mahAnadIomAM utAravA rUpa te tIrthonA nAmavALA devonA nivAsabhUta tIrtho che. temAM bhArata ane airavata kSetrane vize te tIrtho pUrva-dakSiNa-pazcima samudramAM kramazaH mAgadha, varadAma, prabhAsa nAme che. vijayone vize to sItA, sItodA mahAnadImAM pUrvAdi krame jANavA. jaMbUDhIpAdimAM manuSyogamAM tIrtho kahyA che. have te manuSya kSetramAM ja rahela 166 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 traNa sthAnane upayogI kALanuM sAkSAt, atidezathI nirUpaNa * sUtra-151 : 1-jaMbudvIpa nAmaka dvIpamAM bhArata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamA ArAmAM traNa koDAkoDI sAgaropama kALa hato. -- e rIte avasarpiNImAM paNa kahela che. * * AgAmI utsarpiNImAM paNa e pramANe ja kAlamAna thaze. - 4 thI 99 e rIte dhAtakI khaMDanA pUrtimAM ane pazcimAddhimAM paNa kahevuM. -10 thI 15- e rIte puravaTadvIpAddhanA pUrva-pazcimamAM kahevuM. -1- jaMbudvIpa nAmaka dvIpanA bharata ane airAvata kSetramAM atIta utsarpiNImAM suSamasuSamA nAmaka ArAmAM manuSyo traNa gAunI UMcAIvALA hatA ane traNa palyopamanuM utkRSTa Ayu pALyuM. -- A pramANe vartamAna avasarpiNImAM jANavuM. *3- AgAmI utsarpiNImAM paNa ema ja jANavuM. *4- jaMbUdvIpamAM devakura-uttarakuramAM manuSyo traNa gAu uMcA che ane traNa palyopamanuM utkRSTa Ayu pALe che. e pramANe cAvatuM puSkaravara hIpAddha che. jaMbudvIpaddhIpanA bharata ane airAvata kSetramAM eka avasarpiNI ane eka utsarpiNImAM traNa vaMzo utpanna thayA che - thAya che ane - thaze. te A pramANe * arihaMta vaMza, cakravatavaMza, dasAra vaMza. evI rIte yAvata puSkaradharaddhIpAInA pazcimAddhamAM jINavuM. - - jaMbudvIpanA bharata, airavatamAM eka eka avasarpiNI, utsarpiNImAM traNa uttama puraSo utpanna thayA che - thAya che - thaze. * arihaMta, cakravatI, baladeva-MAsudeva. e pramANe cAvata puravaradvIpArvanA pazcimArkamAM jANavuM. * * jhaNa yathAyuSyane pALe che - arihaMta cakravartI, baladeva-vAsudeva - - traNa maLamAyune pALe che - arihaMta, cakravartI, baladeva-vAsudeva. * vivecana-151 - sUtra sugama che. paNa 'v=' zabdathI avasarpiNIkALanA, vartamAnatvathI atIta utsarpiNIvat holyA ema capadeza na karavo, paNa 'panna' ema vyapadeza karavo jiMbUdvIpamAM" e Adi sUtrathI AraMbhIne chellA sUga vaDe kALanA dharmo kahela che. je sugama che. vizeSa e ke - yathAyuSya eTale ke nirUpakamathI hovAthI yathAyuSyane pALe che ane vRddhatvano abhAva hovAthI madhyamAyune pALe che. AyuSya adhikArathI have kahe che- * sUtra-15ra thI 154 :[1para) bhAdara teukAcikanI utkRSTa sthiti traNa ahorAtri kahI che. bhAdara vAyukAyikonI sthiti ukRSTathI 3ooo varSa pramANa che. [13] he bhagavana zAlI, vIhi, java, javajava,A dhAnyone koThAmAM nAkhelA, pAvAmAM rAkhelA, maMco para sthApelA, mALa upara rAkhelA, DhAMkaNa mUkI lIMpIne rAkhelA, cotarapha lImpala, laMkita karelA, mudrita karelA, DhAMkelA evA
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/152 thI 154 163 168 dhAnyonI keTalo kALa sudhI yoni rahe che? he gautama! jaghanyathI aMtarmahata, utkRSTathI traNa varSa sudhI. tyArapachI yoni vaNadithI plAna thAya che, pachI yoni vaMsa abhimukha thAya che, pachI yoni nAza pAme che, pachI te bIja bIja thAya che pachI yonino viccheda-bhAva thAya che. [154] bIjI zarkarApabhA pRedImAM nairayikonI utkRSTa sthiti traNa sAgaropama kahI che. trIjI vAlukApabhAmAM nairayikonI jadhanya sthiti traNa sAgaropama che. * vivecana-152 thI 154 :[15] sUtra spaSTa che. sthiti adhikArathI ja A bIjo adhikAra kahe che - [15]] atha zabda praznArthe che. mane - kalyANa, sukhanA hetuthI kalyANarUpa ane sukharUpa che. kahe che - ra dhAtu kalyANa, sukhanA arthamAM che. tenAthI "bhadaMta" zabda siddha thAya che, bhadela zabada kalyANa ane sukha arthamAM che. kalya eTale Arogya. athavA siddho ke siddhinA mArgane bhaje che, seve che. tenA abhilASI vaDe sevAya che mATe te bharjata che. kahyuM che ke athavA jan eTale sevA, tethI 'bhanaMta rUpa thayuM ityAdi pUrvavata. athavA fa - dIpe che, pranate * dIpe che athavA jJAna, tapa ane guNanI zobhA vaDe je zobhAyamAna che te ja bhAta ke bhAjad. * x * athavA bhAjaMta te AcArya - 4 - athavA pAna - mithyAtva AdithI hita - temAM ta rahela. athavA khAvAnuM eTale aizvaryayukata. kahyuM che ke * x * bhava-saMsAnA athavA bhaya-nAsanA aMtano hetu hovAthI bhavAMta athavA bhayAMta. *x* ahIM mana vagere zabdonA sthAnamAM prAkRtapaNAthI AmaMtraNanA arthe aMte e pada sAdhavA yogya che. tethI te zabdathI mahAvIra prabhune AmaMtraNa karI gautame kahyuM zAlI - kalama AdinA cokhA vizeSa bAkI vIhi Adi sAmAnya che. javajava - java vizeSa tene kahevA vaDe pratyakSa dhAnyone koThAramAM nAkhavA mATe sArI rIte je rakSaNa karAyelA te koThagupta teone, ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - palya eTale vAMsanI sAdaDI AdithI karAyela dhAnyano AdhAra vizeSa. maMca - eTale thAMbhalAnI upara sthApita vAMsanA kaTaka vagere vage. mAlaka-gRhano uparano bhAga-mALa jANavo. kahyuM che ke * bhIMta rahita hoya te mAMyo ane ghara upara je hoya te mALa kahevAya che. dasvAjAnA bhAge DhAMkela, chANa AdithI lIdhela te avalid. cotaraphathI liMpAyelA te lipta. rekhAdi vaDe lAMchita karela, mATI vagerethI mudrita karelA, DhAMkelA - keTalo kALa, jemAM aMkura utpanna thAya che te yoni rahe che ? tyArapachI yoni plAna thAya che eTale varNAdi vaDe hIna thAya che, nAzanI sanmukha thAya che, kSaya pAme che. tenuM bIja abIja thAya che. vAvavA chatAM temAMthI aMkura utpanna thatAM nathI. * x* tyArabAda yonino viccheda thAya che ema meM tathA anya kevalioe kahyuM che. zeSa spaSTa che. sthiti adhikArathI ja bIjuM sUtra kahe che- sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [154] rocce. Adi spaSTa che. vizeSa e ke - bIjI pRthvImAM - zarkarA prabhAmAM e rIte badhe joDavuM. sarva pRthvImAM A sthiti che - sAte nakamAM anukrame - eka, traNa, sAta, daza, sattara, bAvIza, tetrIza sAgaropama sthiti utkRSTathI che. je pahelI nAkanI utkRSTa sthiti che, te bIjI narakanI jaghanya sthiti kahI che. * x * cAvatuM pahelI narakanI jaghanya sthiti 10,000 varSa che. naka pRthvInA adhikAthI naka ane nAkanuM vizeSa nirUpaNa* sUga-155 thI 157 : [15] pAMcamI dhUmakhabhA pRthvImAM traNa lAkha nakAvAyo che. traNa pRedImAM nairacikone uSNavadanA kahI che - pahelI, bIjI, trIjI narakamAM. traNe pRedImAM nairasiko uSNa vedanA anubhavatA vicAre che . pahelI, bIjI, trIjImAM. [156] lokamAM traNa samAna pramANavALA, samAna pavALA, dizA-vidizA vaDe samAna che - ApatiSThAna naka, jaMbUdvIpanAmaka dvIpa, savathisiddha vimAna. lokamAM traNa samAna pramANavALA, samAna pAvALA, diza-vidizAthI samAna kahela che . sImaMtaka nArakAvAsa, samayama, ISapAmArA pRdI. [15] traNa samudro svabhAvathI udakasavaDe yukata kahela che . kAloda, puSkaroda, svayaMbhUramaNa... maNa samudro ghaNAM matsya, kAcabAnA patra sthAno kahelA che - lavaNa, kAloda ane svayaMbhUramaNa. * vivecana-155 thI 153 : [155] sUtra sugama che. kevala - traNa bhUminA uNa svabhAvathI, gaNa bhUmimAM nArako umra vedanAvALA che. athati nairayiko uNavedanA pratye anubhava karatA vicare che. teone te vedanAnuM sAtatya dekhADavA mATe che. narakamRthvInA kSetra svabhAvonuM svarUpa pUrve kahyuM che, have kSetranA adhikArathI traNa sthAnamAM avatAravALA phona vizepanA svarUpanuM nirUpaNa karavA kahe che [156] lokamAM traNa vastu lAkha yojananA pramANapaNAthI tulya che, kevala pramANathI ja ahIM samapaNuM nathI, paNa uttara-dakSiNapaNAthI vyavasthitapaNe samazreNita vaDe paNa samAna che. tethI kahe che - DAbA ane jamaNA paDakhAonuM samAnapaNuM che - sama paDakhAMpaNe samAna e avyayIbhAva samAsa thayo che, * * * tathA pratidizAvidizAnA samAnapaNAthI sapratidiku, te vaDe - samAna dizApaNe evo artha che. sAtamI nakamAM pAMca narakAvAsanI madhya apratiSThAna nAme nakAvAsa che. jaMbudvIpa sarve dvIpo mAge che. sarvArthasiddha vimAna pAMca anavara vimAno maLe che. sImaMtaka nArakAvAsa pahelI narakanA pahelA pAvaDAne vize nakkendraka 45-lAkha yojana pramANavALo che. samaya-kAlanI sattA vaDe oLakhAtuM je kSetra, te samaya kSetra-manuSyaloka. ISaabha, ATha yojanAnuM jADAIpaNuM ane 45-lAkha yojananI laMbAI-pahoLAIthI pudgalono samUha jeno che te iSat prAgubhArA AThamI pRthvI che, zeSa pRthvIo
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/1/155 thI 150 169 10 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ranaprabhAdi mahApAbhAsa che, kemake tenuM 1,80,ooo yojana jADAIpaNuM che. te A rIte * pahelI 1,80,000, bIjI 1,32,000, trIjI 1,28,000, cothI 1,20,000, pAMcamI - 1,18,000, chaThThI - 1,16,000, sAtamI - 1,08,000 yojananI jADI che. viThaMbha te nakapRthvInA krama vaDe eka rAjathI AraMbhIne sAta rAja pramANa che. athavA thoDI nIce namela hovAthI ISa prAbhAsa che. [15] svabhAvathI udakarasa vaDe yukta, kramathI bIjA-trIjo-chello che. pahelobIjo-chello samudra ghaNAM jalacara jIvovALA che ane bIjA samudro to aA jaLacaravALA che. kahyuM che ke - lavaNa udakarasomAM mahorAga, matsya, kAcabA kahyA che, bIjA samudromAM te thoDA che, paNa masyarahita nathI. vaLI bIjuM paNa kahe che - lavaNa, kAloda, svayaMbhUramaNa samudramAM masyo hoya che. bAkInA samudrone vize matsyo, magaro hotA nathI. ahIM prAyaH zabda che. te zA mATe ? tenuM samAdhAna karatA kahe che - pUrve masyo nathI tema bahutvanI apekSAe kahyuM, paNa matsyano sarvathA niSedha nathI. arthAtu bIjA samadromAM paNa thoDAM masyo che, te matsya rahita kahelA nathI. kSetranA adhikArI apatiSThAna nakamAM utpanna thanArane kahe che- * sUtra-158 thI 160 - [158) lokamAM zIlarahita, vatarahita guNarahita, mayadiArahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa rahita gaNa manuSyo mRtyu avasare maraNa pAmIne nIce sAtamI pRdImAM pratiSThAna narakamAM nairayikapaNe utpanna thAya che - rAja, mAMDalika, mahAraMbhI kauTuMbika... lokamAM sArA zIlavALA, sArA vratavALA, guNasahita, mayadi sahita, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa sahita evA gaNa manuSyo mRtyasamaye maraNa pAmIne savasiddha mahAvimAnamAM devapaNe utpanna thAya che - kAmabhoma choDanArA rAjAo, senApatio, prazastara [zikSAdAtA. [159] brahawloka ane taMtaka kakSAmAM vimAno traNa varNavALA kahyA che - kALA, lIlA, rAtA... anita-pANata-AraNa-Tyuta kale devonA bhavadhAraNIya zarIra utkRSTathI traNa hAtha uMcA kahelA che. [16] traNa prajJaptio kAle bhaNAya che - caMdrapajJapti, sUryaprApti, dvIpasAgara pati. * vivecana-158 thI 16o - (158] traNa vagere zubha svabhAvarahita - du:zIla tenuM ja varNana kare che, nirvata-prANAtipAtAdithI avirata. nirguNa - uttaraguNano abhAva. nimera-svIkRt. pratijJAnuM pAlana na karatA-nirmada. pratyAkhyAna-nAkAvAsI Adi, pauSadha-aSTamI Adi parvadine upavAsa-bhojanano tyAga karavo. te baMnethI rahita te nipratyAkhyAna pauSadhopavAsI. kAlamAsa-maraNakALa. kAla-maraNa. nairayikapaNe - pRthvI AdinI vyavachedane mATe, kemake tyAM ekendriyapaNe bIjA jIvo paNa utpanna thAya che. temAM rAjA-cakavartI-vAsudeva, mAMDalika-bAkInA rAjAo, mahAbhI-paMcendriyAdino ghAta karanArA karmakArI kuTuMbIo. apratiSThAnanI sthiti AdinI samAnatAthI sarvArthasiddhamAM je utpanna thAya che, te kahe che : sUtra sugama che. rAjAo pratIta che, parityakta kAmabhoga eTale sarvavirata, A vAkya baMne uttarapadamAM paNa joDavuM. senApati eTale sainya nAyako, prazAkhA eTale lekhAcArya ke dharmazAstra pAThaka. anaMtarokata saviisaddhavimAna sAdhaccethI vimAnAMtara kahe che [59] A pramANe kRSNa, nIla, kta A traNa varNo A sUtramAM kahyA che - sthAnAMtaramAM to kta, pitta ane zukla paNa kahyA che. kemake - kahyuM che ke - saudharma ane izAnamAM vimAno pAMca varNavALA che, pachI banne kalAmAM cAvatuM sahasAra eka eka varSanI hAni jANavI. ityAdi - 4 - vimAno devanA zarIra vaDe Azrita che, tethI devanA zarIranuM mAna bisthAnakathI kahyuM. jyAM sudhI janma dhAraNa karAya athavA devagatirUpa bhavane dhAraNa kare te bhavadhAraNIya. evA je zarIra te bhavadhAraNIya zarIra. A kathana uttara vaikriyanA niSedha mATe che. kemake uttara vaikriya zarIra lAkha yojana pramANa che. utkRSTathI, jaghanyAdi vaDe nahIM kemake utpatti samaye bhavadhAraNIya zarIra aMgulanA asaMkhyAta bhAga mAtra hoya che. bAkI sugama che. [16] hamaNAM deva zarI-Azraya vaktavyatA kahI. te deva saMbaMdhI vaktavyatA prAyaH traNa graMthomAM che, tethI tenA svarUpanA kathana mATe kahe che - "kALa* - pahelI -chellI porasImAM bhaNAya che - caMdraprApti, sUryaprajJapti ane dvIpasAgaraprajJapti jANavI. vyAkhyAprajJapti ane jaMbUtIpaprajJapti darzAvI nathI kemake ahIM traNa sthAnaka varNana che. bAkI spaSTa che. sthAna-3 - uddezA-1no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/11 131 1ra sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 che sthAna-3 uddezo-ra che * bhUmikA : pahelo uddezo kahyo, have bIjo kahe che. teno saMbaMdha A che . pahelA uddezAmAM prAyaH jIvanA dharmo kahA. ahIM paNa prAyaH te ja kahe che. A saMbaMdhe Avela [A uddezAnuM paheluM sUtra kahe che * sUtrana61 - loka xNa prakAre che : nAmaloka, sthApanAloka, dravyaloka..loka kaNa bheTa che - jJAnaloka, dazanaloka, cATimaloka...loka kaNa bhede - ud, sAdho, tichalioka, * vivecana-161 - A sUtrano saMbaMgha A che - caMdraprajJapti Adi sUtra svarUpa kahyA. te caMdra Adi padArthonA ja AdhArabhUta lokanuM svarUpa kahe che, evA saMbaMdhavALA A sUtranI vyAkhyA-kevala jJAnarUpa prakAza vaDe je jovAya te loka. nAma, sthApanA indra sUtra mAphaka che, dravyaloka paNa temaja che. vizeSa e ke jJazarIra, bhavyazarIra bhinna je dravyaloka te ghamastikAyAdi jIva-jIvarUpa, rUpI-rUpI, sapradeza ane apradezarUpa dravyo ja ane dravyo e ja loka te dravyaloka kahyuM che kex* nitya, anitya je dravya che te tuM jANa. traNa prakAre bhAvaloka saMbaMdhe kahe che * bhAvaloka be bhede che - AgamathI, noAgamathI temAM AgamathI lokanA paryAlocanamAM upayoga athavA te upayogathI ananyapaNAthI puruSa-jIva ane noAgamathI sUtrokata jJAnAdi. 'no' zabdanuM mizra. vayanapaNuM che. A jJAnAdi traNa pratyeka anyonya sApekSa che, te mAtra Agama ke anAgama nathI. temAM jJAna evo je loka te jJAnaloka. tenI bhAvalokatA phAyika, lAyopathamika bhAvarUpapaNAthI che, kSAyikAdi bhAvone bhAvaloka vaDe kahela hovAthI, kahyuM che ke * audayika, aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika, pAriNAmika, sAnnipAtika e cha prakAre bhAvaloka che. evI rIte darzanaloka, cAmiloka paNa jANavA... * have traNa prakAre phoTaloka saMbaMdhe kahe che ahIM bahu sama bhUmi bhAgamAM ratnaprabhAnA bhAgamAM meru madhye ATha cakapradezarUpa 'caka' hoya che, te rucaka gAyanA stananA AkAre che. tenA upanA prataranA upara 900 yojana paryanta jyAM sudhI jyotigrakanuM upanuM tala che tyAM sudhI tichalioka che, tenAthI upara udbhAgamAM sthita hovAthI udarvaloka, kaMIka nyUnata sAta rAja pramANa che. cakanI nIcenA prataramAM 900 yojana sudhI nIce tiloka che, tyAMthI nIce sAdhika sAtarAja pramANa adholoka che. adholoka ane udarvaloka maNe 1800 yojanA pramANa tirya bhAga sthita hovAthI tiloka che. kSetra-zlokanI vyAkhyA bIjI rIte athavA ' zabda azubhavAyI che, temAM kSetra svabhAvathI prAyaH dravyonA azubha pariNAma thAya che, tethI azubhaloka-apoloka kahyo che. je upara rahela che, te udarvaloka athavA urvazabda zubhavAyaka che. tethI zubha kSetra urvotra che. dravyonA guNo zubha pariNAmI upajatA hovAthI te udadloka kahevAya che. madhyama svabhAvI kSetra te tirya, vacana paryAyacI Ama kahyuM. athavA tiryak eTale vizALa, tethI te tiloka kahevAya che. lokanA svarUpanuM nirUpaNa karIne temAM rahela camarAdinI parvadA kahe che* sUra-162 : asurenadra asurakumAra saza camanI jaNa hA kahI che * samitA, caMDA ane jayA. samitA atyaMtara che, caMDA madhyama che ane jayA bAA che. asurendra asurakumAra rAja camaranA sAmAnika devonI jaNa padita che - te A samitA vagere camamI mAphaka zawtI. e rIte mArjikonI paNa jaNavI..lokapAlonI traNa pariSad - muMbA, kuTitA ane pavaI. e rIte amahiNIonI paNa jANavI. balIndranI - yAvatu * gamahiNInI temaja che. dharaNendranI, sAmAnikanI, prAyazikonI samitA, caMDA, jAtA traNa pariSada che. lokapAlanI ane grAmahiNIonI IzA, muditA, deDhA Na che. dharaNendranI mAphaka bIja bhavanavAsIonI pariSado gaNavI.. pizArodra pizAcarAja "kAla'nI traNa pariSad kahI che * IzA, guTitA, ane DharathA. e rIte sAmAnika ane agamahiNInI paNa traNa pariSad che. evI rIte yAvata gItarati ane gItayazAnI traNa pariSad ANavI. - jyotindra jyotiSa sajAnI traNa pariSad kahI che - tuMbA, kuTitA ane pavaI. e rIte sAmAnika ane agamahiSInI jANavI. emaja sUryanI paNa jANavI..devendra devarAja zakanI traNa pedA kahI che * samitA, caMDA, rAyA. jema camaranI kahI tema yAvatu agamahiSI traNa parvadA kahetI. e rIte cAvatu Tyundra ane lokapAla sudhI paNa traNa pariSada 1NavI. * vivecana-162 : sugama che, vizeSa e ke - surAdimAM 'indra' zabda aizvaryanA yogathI ane tejaAdithI rAjA kahevAya. pariSad eTale pasviAra, te najIkanA bhedathI traNa prakAre che. temAM je parivArarUpa devo ane devIo ati moTAIpaNAthI prayojanamAM paNa bolAvatAM ja Ave che, te atyaMtara pariSadu, je bolAvyA ke na bolAvyA chatAM Ave te madhyama pariSad ane je na bolAvyA hoya to paNa Ave te bAhya pariSad jANavI. tathA jenI sAthe prayojana hoya to maMtraNA kare te pahelI pariSa, jenI sAthe thayela maMtraNA saMbaMdhe ja vicAra kare che, te bIjI pariSa, jenI sAme nirNita hakIkata kahevAya te trIjI pariSada. sUtramAM paspiSmAM utpanna devo kahyA. devapaNuM dharmathI pamAya ane dharmaprApti
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/163 kALa vizeSamAM thAya, tethI kALa vizeSa nirUpaNapUrvaka temAM ja dharmavizeSanI prApti saMbaMdhe kahe che-- 173 * sUtra-163 : traNa gAma kahelA che - prathama yAma, madhyama yAma, pazcima yAma. temAM - te traNa gAmamAM kevali prarUpita dharma sAMbhaLavA pAme. jemake prathama yAmamAM, madhyama gAmamAM ane chellA yAmamAM. e rIte yAvat kevalajJAnane pAme che- traNa vaya-avasthA kahI che - prathama vaya, madhyama vaya, pazcima vaya. ahIM badhu yAma mAphaka kahevuM yAvat kevaLajJAna pAme. * vivecana-163 : traNa yAma [prahara] spaSTa che. phakta rAtri ane divasano cotho bhAga te yAma kahevAya, jo ke te prasiddha che, to paNa ahIM traNa bhAga ja vivakSita che. pUrva rAtri, madhyama rAtri, pAchalI rAtrine AzrIne rAtri triyAmA kahevAya che. e ja rIte divasanA paNa traNa bhAga jANavA. athavA cotho prahara che, paNa tenI ahIM vivakSA karI nathI, kemake ahIM traNa sthAnakanuM varNana cAle che. evI rIte cAvat zabdathI A pramANe jANavuM - kevala bodhi pAme, muMDa thaIne gRha choDI aNagAra pravrajyA le, kevala brahmacarcavAsamAM vaze, e rIte saMyama vaDe saMyata bane, saMvasthI saMvarAya, matijJAna pAme ityAdi. jema kAla vizeSamAM dharmanI prApti thAya che, tema vaya vizeSathI paNa thAya che, tethI vacanA nirupaNa karavAthI dharma vizeSanI prApti saMbaMdhe kahe che-- traNa vaya Adi spaSTa che. prANIonI kAla vaDe karAyela avasthA vaya kahevAya che. te vaya - bAla, madhyama, vRddhatva bhedathI traNa prakAre che. vayalakSaNa A che - soLa varSa sudhI bAla hoya che arthAt jyAM sudhI kSIrAnnamAM varte che, tyAM sudhI bAla kahevAya che, madhyama vaya 70 varSa sudhI, tethI uparanI vayanA vRddha kahevAya che. bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM. ukta dharma-vizeSa traNa prakAre che - bodhi zabdanA kathano, bodhivALA, bodhinA vipakSabhUta mohane. mohavALAne cAra sUtro vaDe kahe che- - sUtra-164,165 H [164] 1- bodhi traNa bhede che - jJAnabodhi, darzanabodhi, sAtriMbodhi -2- buddha traNa bhede che - jJAnabuddha, darzanabuddha, cAstribuddha. -3- e rIte moha ane -4- mUDhanA [paNa jJAnAdi traNa-traNa bhedo jANavA.] [118] traNa prakAre pravajyA [dIkSA) kahI che - Aloka pratibaddhA, paraloka pratibaddhA, ubhayaloka pratibaddhA...vaLI traNa prakAre padmajyA kahI che - purataH pratibaddhA, mArgataH pratibaddhA, ubhayataH pratibaddhA...vaLI pravajyA traNa bhede che - pIDA upajAvIne, bIje sthaLe laI jaIne, baudha ApIne...pravajyA traNa bheTe che 174 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 - vipAta pravajyA, AkhyAta pravajyA, saMgAra pravajyA. * vivecana-164,165 - [164] sUtra saraLa che. bodhi eTale samyagbodha, ahIM cAstri, bodhinuM phaLa hovAthI bodhi kahevAya che. athavA jIvanA upayogarUpa hovAthI cAstri bodhirUpa che. bodhi viziSTa puruSo traNa prakAre che - jJAnabuddha ityAdi. bodhi ane buddhanI mAphaka moha ane mUDhanA traNa bheda kahyA. tethI moha traNa bhede che - jJAnamoha vagere. mUDha traNa bhede che - jJAnamUDha ityAdi. cAstribuddha pUrve kahyA che. teo pravrajyA levAthI hoya, tethI have pravrajyAnA bhedo kahe che- [165] cAra sUtro sugama che. pravrajana eTale gamana-pApathI cAstrinA vyApAra prati javuM te pravrajyA. caraNayogamAM javuM te mokSagamana ja che. - X - X - kemake kAraNamAM kAryano upacAra che. (1) ihaloka pratibaddhA - A loka saMbaMdhI bhojana Adi kAryArthe dIkSA. (2) paraloka pratibaddhA - janmAMtare kAma Adi icchAvALAne che ane (3) dvidhA pratibaddhA - Aloka paraloka pratibaddha, ubhayArthIne che. (1) purataH eTale AgaLathI - bhAvimAM dIkSA lenAra ziSyAdine vize vAMchA, te rUpa pratibaddha. (2) mArgataH - pachIthI svajanAdimAM sneha rahevAthI (3) dvIdhA-baMne prakAre hoya - athavA - (1) tuyAvaItta - tur dhAtu pIDAnA arthamAM che. tethI pIDA upajAvIne je dIkSA devAya te, jema sAgacaMdra municaMdranA putrone ApI te. (2) plAvayitvA - bIje laI jaIne AryarakSitanI mAphaka je dIkSA devAya che te. (3) buyAvayitvA - samajAvIne apAya, gautamasvAmIe karSakane ApI te. - athavA - (1) avapAta - sadgurunI sevAthI je dIkSA apAya te avapAta pravrajyA, (2) AkhyAta guru vaDe kahevAthI levAya te, phalgurakSitanI jema. (3) saMgA-saMketathI je dIkSA levI te. metArya muninI mAphaka te saMgAra pravrajyA athavA jyAre tuM dIkSA laIza tyAre mAre levI te. pravrajyAvALA nirNanya hoya mATe nirguntha - sUtra-166,167 : [66] traNa nigrantho nosaMjJopayukta che - mulAka, nirprantha, snAtaka.. traNa nigrantha saMjJopayukta - nosaMjJopayukta kahyA che - bakuza, pratisevanA kuzIla ane kaSAyakuzIla. [167] traNa zaikSmabhUmi kahI che - utkRSTa, madhyama, jaghanya. cha mAsavALI te utkRSTa, cAra mAsavALI te madhyama, sAta ahorAtravALI te insa. traNa sthavirabhUmi kahI che - jAtisthavira, sUtrasthavira, paryAyasthavira, 60 varSa thayA pachI zramaNa nirNanya jAti sthati che, ThANAMga-samavAyAMga dhAka zramaNa nigrantha te zruta sthavira, 20 varSa dIkSA paryAyavALo te paryAya sthavira. * vivecana-166,167 : bAhya-atyaMtara graMthathI rahita te nirpranTa-saMyata. 'no' eTale nahIM. saMjJA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/166,163 15 176 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jaIne durmanA thAya, koI tyAM jaIne madhyastha rahe. -- gaNa bhede paraNo kahyA * koI sthAne huM jAuM chuM mAnIne sumanA thAya, koI sthAne huM jAuM chuM ema mAnIne dumanA thAya, koI sthAne huM jAuM ema mAnIne madhyastha rahe. -4puro kaNa bheda che . e ja pramANe huM koI sthAne jaIza ema mAnIne koI sumanA thAya, ityAdi. e ja pramANe -- koI huM te sthAne nahIM jaIne - ema sumanA thAya ityAdi. 6- koI eka "huM te sthAne nahIM jauM" ema mAnIne sumanA thAya ityAdi traNa. -- koI eka "huM te sthAne jaIza nahIM" ema mAnIne sumanA thAya ItyAdi traNa. -8- e rIte koI eka AvIne sumanA thAya, -- koI eka AvuM chuM mAnIne sumanA thAya, -10- koI eka "AvIza" ema mAnIne sumanA thAya. e rIte - [169] -1- jaIne ane na jaIne -- AvIne ane na AvIne, - - ubhA rahIne ane na ubhA rahIne, 4- besIne ane na besIne... [1eo] -5haNIne ane na haNIne, -6- chedIne ane na chedIne, - bhaNIne ane na bhaNIne, "8" bolIne ane na bolIne... [11] -6- ApIne ane na ApIne, -10- khAIne ane na khAIne, -11- meLavIne ane na meLavIne, -1ra- pIne ane eTale AhArAdi abhilASarUpa pUrvAnubhata smaraNa ane bhaviSyanI ciMtA vaDe upayogavALA, nithI te nosaMjJopayukta. temAM (1) pulAka - labdhi vaDe jIvI saMyamane asAra karanAra, tenA lakSaNa pachI kahevAze. (2) nirgunya - upazAMta ke kSINa moha. (3) snAtaka-ghAti karmarUpa malanA prakSAlanathI prApta zuddha jJAnasvarUpa. tathA traNa saMjJopayukta * noraMjJopayukta eTale mizrasvarUpavALA che. te kahe che : saMjJA-AhArAdi viSayA, nosaMjJA-tenA abhAvavALI. te baMnenA upayogavALA. (1) bakuza - zarIra, upakaraNa, vibhUSA vaDe cAstri vA kharaDanAra. (2) pratisevanA * mUla guNAdi viSayathI. (3) kaSAyakuzIla - zIlane kutsita karanAra, | [16] keTalAMka nirgaLyo Aropita vratavALA hoya che. tethI vratanA AropaNA kAla vizeSane kahe che - traNa zaikSya Adi sugama che. meda - vidhU dhAtu nipAdana arthamAM che - dhyate - jenA vaDe je taiyAra karAya te sedha. athavA je zikSAne bhaNe te zaikSa. tenI bhUmi - mahAvatAropaNa kAla lakSaNA, avasthA padavIo te sedhabhUmi athavA zaikSa bhUmio. arthAt utkRSTathI cha mAsanuM ullaMghana na kare, jaghanyathI sAta ahorAtra vaDe thAya che. kahyuM che ke - zaikSanI traNa bhUmi che jaghanya sAta ahorAtra ityAdi pUrvavatu. A zaibhUmimAM vyavaharokta vibhAga A che - pUrve upasthita prAcIna muni, te karaNanA jaya mATe jaghanyA bhUmi hoya, alabuddhivALA azraddhAlune AzrIne che. mAsanI utkRSTa bhUmi hoya, na bhaNelA azraddhALune cAra mAsanI madhyama bhUmi hoya. bhAvita - buddhimAnane paNa karaNa jayArce madhyamabhUmi hoya che. zaikSyano pratipakSI te sthavira che. tenI bhUminuM nirUpaNa karavA kahe che - sthavira eTale vRddha, tenI je bhUmi - padavI, te sthavira bhUmi. sAta - janma, zrata - Agama, paryAya - pravajyA. te traNa vaDe vira, te. ahIM bhUmikA ane bhUmikAvALAnA abhedathI ja kahela che. anyathA je uddeza karAyelI bhUmikA che te ja kahevA yogya thAya. A traNenuM kramathI anukaMpA, pUjA, vaMdana karavuM joIe tethI ja vyavahAra sUtramAM kahyuM che AhAra, upadhi, zayyA, saMskAraka, trasaMkramamAM kRtikarma (vaMdana karavuM.] ane chaMdonuvartana [AjJAnusAra vartavuM] ityAdithI jAti sthaviranI bhakti karavI. zruta sthavira Ave tyAre ubhA thavuM, Asana devuM ityAdi, yogya AhAra Apavo, prazaMsA karavI, tenAthI nIcI zayyAmAM rahevuM, AjJAmAM vartavuM, pUjavA payaya sthavira Ave tyAre - ubhA thavuM, vaMdana karavuM, dAMDAnuM grahaNa karavuM ityAdimAM guranA nirdeza sivAya paNa pravartavuM. puruSa prakArA sthavira kahyA. have puruSo * sU-168 thI 174 : [168-1 traNa bhede puraNo kahyA - sumanA, dumanA, no sumanInodumanA. -- traNa bhede puruSo kahA - koI eka kyAMka jaIne sumanA thAya, koIka tyAM [1-13- sUIne ane nahIM sUIne, -14- laDIne ane na laDIne, - 15- jItIne ane na jItIne, 16- parAjIta karIne ane parAjIta na karIne... [17] -17- zabda, 18- rU5, 199 gaMdha, -2 - rasa, 21- sparza [A pAMcenA babbe bheda traNa-traNa sthAne upara mujaba jANavA. jemake - koI eka zabda sAMbhaLIne sumanA thAya, dumanA thAya ke madhyastha rahe, e rIte "sAMbhaLatA"nA traNa bhede, "sAMbhaLIza"nA traNa bheda. pramANe pa AdinA pratyekanA chacha AlAvA thAya. kula-1ra3nzayA - te sthAne zIlarahita puruSane garhita thAya ane zIlavaMtane prApta thAya. [14] ni:zIla, nirvata, nirguNa, niyadi, pratyAkhyAna - pauSadhopavAsa rahitane traNa sthAna garhita thAya che - loka janma garhita thAya, upapAta garhita thAya ane pachIno janma paNa garhita thAya...traNa sthAno suzIlane, saMvatane, guNavAnane, mayadivAnane, pratyAkhyAna pauSadhopavAsIne prazasta thAya che * A janma prazasta thAya, upapata prazasta thAya, Avato janma prazasta thAya. * vivecana-168 thI 134 - [168] traNa prakAranA puruSo. jene sAruM mana che te sumanA - harSavALo, rAgI. e rIte durmanA - dInatAdivALo - dveSI. nosamanAnormanA - madhyastha, samabhAvi. sAmAnyathI puruSanA prakAro kahyA. e ja puruSone gati Adi kiyAnI apekSAe sUtro
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/2/168 thI 174 vaDe kahe che. temAM gatyA - koIka vihAra kSetrAdimAM jaIne - 4 - koI eka harSita thAya che. temaja anya koI eka zoca-duHkha pAme che. anya koI eka samabhAve rahe che. A bhUtakALanA sUtranI jema vartamAna ane AgAmI kALa sUtra jANavuM. vizeSa e ke khAmIteze - ityAdimAM kRti zabda hetu arthamAM che. vamAMte - Adi pratiSedha sUtro ane Agama sUtro sugama che. ukta AlAvA vaDe bAkInA sUtro kahevA. have kahela-na kahela sUtro pAMca gAthA vaDe kahe che- [169 thI 173] gUMtA-jaIne, anaMtA na jaIne, AgaMtA-AvIne, kahyA. anAgaMtA - na AvIne eka sumana thAya che, na AvIne eka durmana thAya che. na AvIne eka madhyastha thAya che. A rIte - "huM Avato nathI"nA traNa AlAvA, "huM AvIza nahIM" enA traNa AlAvA jANavA. trivRitta - ubhA rahIne sumana, durmana ane madhyastha thAya che. e rIte huM ubho chuM, ubho rahIza. atrivruttA - ubho na rahIne, ahIM paNa kALathI traNa sUtra che. e rIte badhe sthAne kahevuM. [A rIte traNa sUtro kahA. have vizeSa kahe che -4- besIne, na besIne. -5- vinAzIne, nahIM vinAzIne. -6- be bhAga karIne, be bhAga na karIne. -7- pada vAkyAdi kahIne, na kahIne. -8- kahevA yogya koIne saMbhASaNa karIne, koIne bhASaNa na karIne. -9 ApIne, nahIM ApIne. -10khAIne, na khAIne. -11- meLavIne, na meLavIne, -12- pIne, na pIne, -13- sUIne, na sUIne. -14- yuddha karIne, yuddha na karIne. -15- bIjAne jItIne, na jItIne, -16- atizaya jItIne ke bIjAnA paribhaMga prApta karIne harSita thAya che. kemake bhAvimAM vRddhi pAmanAra zatruthI ghaNA paisAnA vyaya vaDe nimukta thavAthI athavA prativAdIno parAbhava karIne rAjI thAya che, kemake saMbhAvita anartha vaDe mUkAyela hoya che, - parAjaya na karIne. zabdAdi gAthA sUtrathI ja jANavI. kemake tyAM te vistArI che. A rIte zattA Adi sUtrokta kramathI eka-eka zabdAdi viSayamAM vidhi ane niSedha vaDe darekamAM traNa-traNa AlApaka sUtro kALa vizeSAzrayathI sumanA, durmanA, nosumanAnodurmanA A traNa padavALA kahevA. te ja batAve che - zabda Adino artha kahyo che, e rIte rUpa, gaMdhAdi kahyA che. jema zabdamAM vidhi, niSedha vaDe traNa traNa AlApako kahyA, emaja rUpAdinA traNa traNa batAvavA. A pramANe karavAthI je thAya che te kahe che - eka eka viSayamAM cha AlApako kahevA yogya che. te zabdamAM 177 batAvela ja che. rUpAdimAM A pramANe - rUpa joIne sumana, durmana, samabhAve rahe. e rIte huM jouM chuM, huM joIza. e rIte na joIne, nahIM jouM chuM, joIza nahIM e rIte cha bheda. e rIte gaMdhane sUMghIne, rasane AsvAdIne, sparzone sparzIne cha-cha bhedo kahyA. [174] je sthAno saMgraha sthAnamAM kahyA che, tene vicAratA kahe che. traNa sthAno niHzIlane eTale sAmAnyathI zubha svabhAvarahitane, vizeSathI prANAtipAta AdithI 5/12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nivRtta na thaIne, uttaguNanI apekSAe nirguNa, loka-kula AdinI apekSAe maryAdA rahitane ane poiisa Adi niyama tathA parvadinamAM upavAsarahitane niMdanIya 138 thAya che. te A rIte - Aloka eTale A janma gati thAya che, kemake pApanI pravRtti dvArA vidvAno vaDe jugupsita bane che. tathA upapAta - akAma nirjarAdithI janita kilbiSikAdi devabhava ke nakabhavamAM - x - upapAta hoya che. te kilbiSika, AbhiyogikAdipaNe garbhita thAya che ane tyAMthI cavIne ke uddhartIne kumAnuSyatva ke tiryaMcarUpe gahita thAya che. gahitathI viparyaya prazastane kahe che, te sUtrapAThathI siddha che. A gati ane prazasta sthAno saMsArIne ja hoya che, tethI saMsArI jIvanuM nirupaNa karavA mATe kahe che- * sUtra-175 : saMsArI jIva traNa prakAre che - strI, puruSa, napuMsaka sarve jIvo traNa prakAre kahyA che . samyagdaSTi, mithyAdaSTi, mizradaSTi athavA sarva jIvo traNa prakAre kahyA che . paryAptako, aparyAptako, noparyAptakanoatika. e rIte samyagdaSTi - - paritta, patika, sUkSma, saMjJI, bhavya [e pratyeka traNa-traNa bheTe jANavA. * vivecana-175 : sUtra siddha che. jIvanA adhikArathI sarve jIvone traNa sthAnakanA avatAra dvArA cha sUtro vaDe kahe che. sUtra sugama che. vizeSa e ke :- noparyAptakanoaparyAptaka eTale siddha pUrvakrama vaDe saciddhi - Adi ardha gAthA kahela - na kahela sUtranA saMgraha mATe che. sarve jIvo traNa prakAre che - patti, apatti, nopattinoapatti. temAM patti eTale pratyeka zarIrI, aparitta te sAdhAraNazarIrI. 'parita' zabdano AgamamAM artha vyatyaya che. sUkSma - jIvo traNa bhede che - sUkSma, bAdara, nosUkSmanobAdara. A rIte saMjJI ane bhavyo vicAravA, sarvatra trIjA padamAM siddho kahevA. A badhAM jIvo lokamAM rahelA che, tethI have lokasthitine kahe che- - sUtra-176 : lokasthiti traNa bhede che - AkAzane AdhAre vAyu che, vAyune AdhAre udadhi che, udadhine AdhAre pRthvI che...traNa dizAo kahI che - urdhva, Adho, ti...traNa dizAmAM jIvonI gati pravarte che. e rIte Agati, utpatti, AhAra vRddhi, nivRddhi, gatizayi, samuddAta, kALasaMyoga, darzanAbhigama, jJAnAbhigama, jIvAbhigama [jANavA]. traNa dizAmAM jIvone ajIvonuM jJAna hoya che - urdhva, adho ane tirkI. A rIte Agati Adi tera sUtro paMcendriya tiryaMco ane manuSyone hoya che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/176 139 180 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-136 : sUtra sugama che. paNa lokasthiti - loka vyavasthA - AkAzamAM rahelo te AkAza pratiSThita vAyu * dhanavAta, tanuvAvarUpa che. kemake badhAM dravyono AdhAra AkAza che. udadhi-dhanodadhi. pRthvI - tamastamaprabhA vagere kahela sthitivALA lokamAM dizAone svIkArIne jIvonI gati Adi hoya che, mATe dizAnA nirUpaNapUrvaka temAM gati vagere nirUpaNa karatA cauda sUtro kahe che, te sUtro sugama che. vizeSa e ke - pUrvadipaNe jenA vaDe vastu vyavahAra karAya che te dizA, te nAmAdi bhedathI sAta prakAre che. kahyuM che ke nAma, sthApanA, dravya, phona, tApaga, prajJApaka, sAtamI bhAvadizA. te aDhAra bhede hoya che. temAM pudgala skaMdhAdi dravyanI je dizA te dravyadizA. kSetra-AkAzanI dizA te kSetradika. te A rIte - tilokanA madhyamAM ATha pradezAtmaka rucaka che. tyAMthI dizA, vidizAnI utpatti thAya che. temAM pUrvAdi cAre mahAdizAo dvipadezavALI AdimAM ane pachI baLe pradezanI vRddhi hoya che. anudizA ekapadezavALI ane anutara che. urvadizA, adhodizA to cAra pradeza AdimAM ane anuttara eTale teTalI ja hoya che. * * * * * pUvadi cAra mahAdizAo gADAnI UMdhanA AkAre saMsthita che. cAra vidizAo mukatAvalInI jema saMsthita che ane urva tathA adhodizA e be cakanA AkAre saMsthita che. te daza dizAonA nAma A pramANe - aindrI, AgneyI, camA, naihatI, vANI, vAyavyA, somA, IzAnI, vimalA, tamA. tApa-sUrya vaDe oLakhAtuM je kSetra te tApakSetradi. te aniyata che. tethI kahyuM che - je dizAmAM sUrya uge che, te dizA teone pUrva hoya che. A tApotra dizA che. tenI pradakSiNAthI bIjI dizAo paNa jANI levI. prajJApaka - AyAryAdikanI dizA A pramANe - prajJApaka jenI sanmukha rahe te pUrvadizA jANavI, bIjI dizA tenI ja pradakSiNA vaDe jANI levI. bhAvadizA aDhAra bhede che - pRthvI, jala, agni, vAyu, mUla, skaMdha, agra, parvabIja, beindriya, traNaindriya, cAraIndriya, paMcendriya tiryaya, nAraka, deva, saMmUrNima - manuSya, karmabhUmika manuSya, akarmabhUmika manuSya, aMtarlIpakA. A aDhAra bhAvadizAo vaDe saMsArI jIvo niyata vyapadeza karAya che. ahIM loga-tApa-prajJApaka dizA vaDe adhikAra che. temAM tiryam grahaNathI pUrvAdi cAra dizA ja grahaNa thAya che. kemake vidizAmAM jIvonA anuzreNigAmitAthI kahevAnAra gati, Agati, utpattinuM aghaTamALapaNuM hoya che. bIjA padone vize vidizAnA avivakSitapaNAne kahe che - cha dizAmAM jIvonI gati varte che, Adi. vaLI graMyAMtaramAM paNa AhArane AzrIne kahyuM che. - X - X -. 1- gati - prajJApaka sthAnanI apekSAe marIne anyatra javuM te, pUrve kahela abhilApanA sucana mATe che. 2 Agati- prajJApakanA najIkanA sthAnamAM AvavuM. 3vyutkrAMti - utpatti. 4- AhAra - pratIta che. 5- vRddhi - zarIranuM vaghavuM. 6 nivRddhi * zarIranI hAni, 7- gatiparyAya - jIvathI cAlavuM te. 8- samudghAMta * vedanAdi lakSaNa. - kAlasaMyoga - vartanAdi kAlalakSaNa ke maraNayoga. 10- darzanAbhigama - vidhi Adi darzanArUpa pratyakSa pramANa vaDe bodha che. 11e rIte ja jJAnAbhigama jANavo. -12- jIvonA zeyanuM avadhi Adi vaDe je abhigama te jIvAbhigama. traNa dizAmAM jIvono ajIva-abhigama kahyo che - udad Adi. e rIte sarvatra kahevuM ema batAvavA aMtya sUtranuM pUrNa kathana che. jIvAbhigama sUtra paryanta sAmAnyathI jIva sUtro che. covIza daMDakamAM to nArakAdi padone vize traNa dizA, gati Adi tera padone traNa dizAmAM kahyA temaja paMcendriya tiryaMca ane manuSyane paNa kahevuM e bhAva che. Ama 26-sUtro thAya. [zaMkA nAkAdimAM A tera padono asaMbhava kema che ? [samAdhAna nArakAdi bAvIza daMDakonA jIvone nAka, devone vize utpatti abhAva hovAthI urva-adhodizAnI vivakSAe gati-Agatino abhAva che. tathA darzana, jJAna, jIva ane ajIvano abhigama guNapratyayavALA avadhi vagere pratyakSarUpa traNa dizAmAM na ja hoya, bhavapratyaya avadhipakSamAM to nAraka, jayotika, tirya avadhivALA, bhavanapati-vyaMtaro ud avadhivALA ane vaimAniko adho avadhivALA hoya che. ekendriya-vikalendriyane avadhi nathI. - - gatyAdi pado basone ja saMbhave che, tethI basonuM nirUpaNa kare che- * sUtra-17 : kaso traNa bheda kahyA che . teukAyika, vAyukAyika, udara prasarANIo. traNa bhede sthAvaro kahyA che - pRthavIkAyiko, aprakAyika, vanaspatikAcika. * vivecana-107 : sUtra sATa che. trAsa pAme te kaso - calana dharmavALA. temAM teu-vAyu gatinA yogathI trasa che. udAra eTale zUla, basa eTale basanAma kamoMdayavartI. prANa-d vyakta ucchavAsAdi prANayogathI beIndriyAdi, te paNa gati yogathI trasa che. baso kahyA have sthAvara kahe che - sthAnazIla sthAvara nAma karmodayathI sthAvara, bAkI spaSTa che . * ahIM pRthvI Adi prAyaH gulanA asaMkhyaya bhAga mAtra avagAhanavathI acchedhAdi svabhAvA vyavahArathI hoya che. tenA prastAvathI nizcaya vaDe aodha Adi ATha sUtro dvArA kahe che- * sUtra-18,139 : [18] 1- traNa cArjIva kahyA che - samaya, pradeza, paramANu. e rIte - bhegha, 3- dAha, -- AgAhya, -- Mddha, -6- madhya, -7- Audeza, -9- traNa padArtho avibhAjya kahyA che - samaya, pradeza paramANu.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/ra/138,139 181 [19] -1. he AyA zramaNa bhagavaMta mahAvIra, gautamAdi zramaNa nibhyone AmaMtrita karIne ema kahyuM - prANIone konAthI bhaya che? AyuSyamAna zramaNo gautamAdi zramaNa nigrantho, zramaNa bhagavaMta mahAvIrane samIpa Ave che, AvIne vaMdana, namaskAra kare che. vaMdana-namaskAra karIne ema kahyuM. he devAnupiyo ! ame A arthane jANatA nathI ke dekhatA nathI, te devAnapiyA jo te ane kahevA mATe Apane glAni na thAya to kaho, ame ApanI pAse sAMbhaLavA icchIe chIe. he Aya! zramaNa bhagavata mahAvIre, gautamAdi nijyone AmaMtrIne kahyuM : che AyuSyamAna zramaNo : prANIo duHkhathI bhaya pAme che. -- -- he bhagavAna! te du:kha koNe kahyuM? jIve pramAda vaDe karyuM - -3- he bhagavana! te du:kha kema vedAya? - apamAdathI. * vivecana-138, 139 : [18] traNa acchedya Adi. buddhi vaDe ke churI Adi zastrothI chedavA mATe azakya che mATe acchedha che. kemake chedavApaNAmAM samayAdivano yoga che. * samaya * kALa vizeSa. praveza - dharma, adharma, AkAza, jIva ane pudgalono avayavarahita za. paramANu - skaMdharahita pudgala. kahyuM che - atItIkSNa zara vaDe paNa je chedI na zakAya, bhedI na zakAya, tene jJAnIo paramANu kahe che. te aMgulAdi pramANanuM mULarUpa che. pUrva sUtranA abhilASane sUcavatA kahe che - soya vagerethI abhedha. agnikSArAdithI adAhya. hAtha vaDe jeno ardhabhAga grAhya nathI te anaddha, kemake be vibhAgano abhAva che. traNa vibhAganA abhAvathI amadhya che. A kAraNathI ja kahe che - apadezA te avayavarahita. tethI ja avibhAjaya-vibhAga karavA azakya athavA vibhAga vaDe banelA, te vibhAgavALA ane te vibhAganA niSedhathI avibhAgamAM. [19] pUrvasUtramAM kahela kasa-sthAvara prANIo du:khathI bhIru hoya che mATe enA kathana dvAra vaDe kahe che - sUga sugama che. pApakarmothI dUra gayA che, te Arya tene saMbodhanamAM he Aryo ! A abhilApa vaDe AmaMtraNa kare, e saMbaMdha che. zramaNa bhagavaMta mahAvIra, gautamAdi zramaNa nirmanthone, AgaLa kahevAmAM AvanAra nyAya vaDe kahetA hatA. tti kathA - konAthI bhaya che jemane te, konAthI Dare che. prAT - prANIo, YHUT - he zramaNo ! he AyuSyamAno ! e rIte gautamAdine AmaMtraNa kare che. A bhagavaMtane prazna ziSyonA jJAna mATe ja che. Ama kahIne prazna na pUchela ziSyanA hita mATe tava kahevA yogya che, tema sUcave che. kahyuM che - koI vakhata jANavA chatAM ziSya pUche che, koI vakhata na pUchela chatAM AcAryo zaMkA karIne ziSyahitArthe kahe che ane pUchavAsI vistArapUrvaka kahe che. bhAraMvata - samIpe jAya che, najIkamAM rahe che. ahIM te kALanI apekSAe 182 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kiyAnuM vartamAnapaNuM kahevuM che. tethI vartamAna nirdezamAM doSa nathI. samIpa AvI stuti vaDe vaMdana kare che, praNAmathI name che. A prakAre - x * kahetA hatA ke - vizeSathI ame jANatA nathI, sAmAnyathI ame dekhatA nathI. cA - vika. ta - konAthI bhayavALA prANIo che. tamane kahevAmAM zrama na thAya to ame jANavA icchIe chIe. tethI maraNAdipa du:khathI jeone bhaya che te du:khabhayA. te du:kha, du:khakAraNa kamI karavAthI jIva vaDe karAyu ema kahevAya che. kevI rIte karAyu? karaNabhUta baMdhanA heturUpa ajJAnAdi pramAda vaDe kahyuM che. ke - munindroe ATha prakAre pramAda kahyo che - ajJAna, saMzaya, mithyA-jJAna, rAga, hepa matibhraMza, dharmamAM anAdara ane yoganuM dupraNidhAna. A ATha prakAranA pramAdano tyAga karavo. te apamAda vaDe kSaya pAme che. kemake te baMdhahetuno pratipakSI che. A sUcano -1. dukakhabhayAprANA, -- jIveNa kaDe dukane pamANe, -3- apamANa veII. A pramANe traNa praznotara yuktapaNAthI traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. * jIva vaDe duHkha karAyuM ema kahyuM, have paramatanuM khaMDana karIne tenuM ja samarthana karatAM kahe che * sUtra-180 : he bhagavana! AntIrthiko evuM kahe che, evuM bole che, jenuM pApe che, evuM pape che. kevI rIte zramaNa nibhyonA matamAM karma duHkhane mATe thAya che [ahIM cAra bhAMgA che -- temAM je karela karma duHkhane mATe thAya che, te nathI pUchatAM. -- temAM je karela karma duHkhane mATe na thAya te pUchatA nathI. *3- temAM je karma nathI karela te duHkhane mATe thatuM nathI te pUchatAM nathI. 4- temAM je nathI karela karma duHkhane mATe thAya che, te pUche che. teonuM Ama kahevuM che ? kRtya duHkha, aspRzya du:kha, karelA ane karAtA karma vinA duHkha; tene nahIM karIne - nahIM karIne prANI-bhUta-jIva-nsano vedanA veda che, ema kahe che. [bhagavata kahe che-] je anyatIrthiko ema kahe che, temanuM kathana mithyA che. huM ema kahuM chuM ema bhAkhu chuM ema prajJApu chuM ema paNapu che * bhAvi kALamAM du:khano hetu hovAthI karavA yogya karma du:kha che, sparzeluM duHkha che, vartamAna ke atIta kALamAM karela karma duHkha che, tene karIne prANI, bhUto, Avo, savo vedanA anubhave che. A vaktavyatA hoya. * vivecana-180 : tra prAyaH spaSTa che, paraMtu anyatIrthiko eTale vibaMgAnavALA tApaso. hamaNAM kahevAnAra prakArane sAmAnyathI kahe che, vizeSathI bhAkhe che, krama vaDe e ja prajJApe che, tenI ja prarUpaNA kare che. A paryAyarUpa pada be pada vaDe kahyuM che. athavA praNaTYthati - yakti vaDe samajAve che. praphUpati - bheda AdinA kathanathI prarUpaNA kare che. te anyatIrthiko zuM kahe che?
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/180 183 sAthe - kayA prakAra vaDe. maUTTna - nirNanyone, matane vize. jhiyasta - je karAya che te. unAtha - karma te du:khane mATe thAya che. A vivakSA vaDe prazna che. ahIM cAra bhaMga che - (1) kareluM karma duHkhane mATe thAya che. (2) kareluM karma du:khane mATe na thAya. (3) na kareluM karma du:khane mATe thAya che. (4) na karela karma du:khane mATe thatuM nathI. A cAra bhaMgane vize A prasta vaDe je bhaMga pUchavA mATe iSTa che, te ane zeSa bhaMganA nirAkaraNapUrvaka kahe che-- te cAra bhaMgane vize atyaMta rucinA aviSayapaNAthI tenA praznanI pravRtti nA hovAthI traNa bhaMgane teo pUchatA nathI. te A rIte - (1) kareluM karma du:khane mATe thAya che, tene pUchatA nathI, kemake pUrvakAlakRt karma nirguntha-mate apratyakSapaNe ane avidhamAnapaNe hoya che, te amone saMmata nathI. (2) kareluM karma duHkhane mATe thatuM nathI, tene nathI pUchatA, kemake atyaMta virodha vaDe asaMbhava che. jo kareluM karma che, to du:kha mATe thatuM nathI ema kema kahevAya ? ja du:khane mATe na thAya to kRtakarma kema kahevAya ? kemake karela karmane na thavA rUpa abhAva che. (3) na karela karma du:kha mATe thatuM nathI, te bhaMgane nathI pUchatAM. kemake hatu avidhamAna karma gaIbhazIMga jema na hoya. A traNa bhaMganA niSedhane AzrIne traNa sthAnamAM kahela che. eka bhaMga temane sammata che, tene te pUche che - je pUrve na kareluM karma te duHkhane mATe thAya che, tene pUche che. bhUtakALamAM karela karmanA pratyakSapaNAthI temaja avidhamAnapaNAthI duHkhAnubhUta pratyakSatAthI vidhamAtapaNAe nahIM karela karmanuM du:kha thavArUpa te pakSane saMmata hoya che. pUchanArano A abhiprAya che ke - jo nigraMbhyo paNa na kareluM ja karma jIvone du:khane mATe thAya che, evuM svIkAre to bahuM ja sAruM, kemake amArA samAna bodha temane thAya. A hetu mATe zeSa bhaMgone na pUchatAM eka bhaMgane teo pUche che. teo - nahIM karela karmane svIkAranArAonA A kahevAmAM AvanAra rUpa vaktavya hoya, athavA teo ja A prakAre bIjAne kahe che. have tavavAdIone A pramANe vaktavya-prarUpaNA karavA yogya thAya karma na kasvA chatAM du:khanA bhAvathI na karavA yogya, na bAMdhavA yogya bhaviSyakALamAM jIvone na prApta thavA yogya du:kha, du:kha hetutvathI karma, akRtatvathI aspRzya karma tathA vartamAnakALe baMdhAtu ane bhUtakALamAM bAMdheluM - x * je nahIM karAtuM te akriyamANakRta, te du:kha - karma " ma huva'' ityAdi traNa pada . * ''tattva nA sA ma vanaDuM taM puche'' ema anyatIrjikanA mata vaDe Azraya karela traNa kALanA AlaMbanane AzrayI Ano traNa sthAnakamAM avatAra jANavo. * zuM kaheluM che te kahe che- - karma nahIM karIne prapaIT - beindriyAdi, mUta - vanaspatikAyika, nava - paMcendriyo, sarva - pRvIkAyikAdi. * x * vedanA - pIDAne bhogave che ema teonuM 184 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kacana che athavA A kathana ajJAna vaDe haNAyelA buddhivALA evA teo bIjA pratye kahe che. A pramANe kahevA yogya A krama che. e rIte anyatIthiMkanA matane batAvIne tenuM khaMDana karatAM kahe che- A je anyatIrthikoe je uta prakAre kahyuM, te anyatIrthiko jUThAM che, kemake na karela karma kriyApaNAnI anupatithI je karAya, te ja kriyA che. je kriyAnuM koIpaNa rIte karaNa nathI te kevI rIte kriyA kahevAya ? na karelA karmanA anubhavanA vize to baddha-mukta, sukhita-du:khita, Adi niyata vyavahAranA abhAvano prasaMga Ave, ema potAnA matane pragaTa karatA kahe che- huM ja, anyatIciMko nahIM. punaH zabda vizeSaNanA arthamAM che, te to pUrvanA vAkyathI utara vAkyanA arthanI vilakSaNatAne kahe che. "e pramANe huM kahuM chuM" ityAdi pUrvavat karavA yogya anAgata kALamAM du:kha, teno hetu hovAthI karma, pRSTa lakSaNa baMdha avasthAne yogya, vartamAna kALamAM karAtuM, atIta kALe karela, karmanuM koIpaNa rIte na karavuM ema nathI. sarvasvarUpa svamatane kahe che - karmane karI karIne ema jaNAya che. prANIo vagere karmathI karela zubhAzubha anubhUti anubhave che ema samyagravAdI kahe che. sthAna-3 - uddezA-2-no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/181 che sthAna-3 - uddezo-3 @ -- x -X --X -- * bhUmikA : bIjo uddezo kahyo, have trIjo kahe che, teno saMbaMdha A che - uddezA-3mAM jIvanA vicitra dharmo prarUpyA. ahIM paNa tenI ja prarUpaNA kare che. A saMbaMdhe AvelA A uddezAnA Adi traNa sUtro A che * sUtra-181 - (1) traNa sthAne mAyAvI mAyA karIne Aloce nahIM, pratikame nahIM niMde nahIM, gaheM nahIM vicArane dUra na kare, vizoLe nahIM, pharI na karavA tatpara na thAya, yathAyogya prAyazcitta tapokamane svIkAre nahIM, te A pramANe - meM A [pApa karyuM che, huM chuM chuMhuM karIza [to zA mATe AlocanAdi zuM ?] (traNa sthAne mAyAvI mAyA karIne Aloce nahIM, pratikame nahIM yAvata tapazcaryA aMgIkAra na kare te ya * mArI kIrti thaze, mAro avAida thaze, mAro avinaya thaze. * * 3) kasa sthAne mAyAnI mAyA karI AlocanA na kare cAvatuM prAyazcitta taSa na svIkAre . te A * mArI kIrtinI hAni thaze, mArA yazanI hAni thaze, mAsa puza satakAranI hAni thaze.. (4) kaNa sthAne mAyAvI mAyA karI AlocanA kare, pratikame cAvavuM prAyazcitta tapa svIkAre che * mAyAvIne A loka gahita thAya che, upapata garDiMta thAya che, AgAmI janma garhita thAya che. * * () maNa sthAne mAyAvI mAyA karI Aloce che yAvatuM prAyazcitta tapa svIkAre che . amAyAvIne A loka prazasta thAya che, upapAta prazasta thAya, AgAmI janma prApta thAya. (6) traNa sthAne mAyAvI mAyA karI Aloce yAvatuM prAyazcitta tapa svIkAre - jJAnanA lAbha mATe, darzananA lAbhArthe yAtrinA lAbhArthe * vivecana-181 : A sUcano pUrvanA sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUtramAM mithyAdarzanavALAnI ajJAnatA kahI. ahIM kapAyavALAnI kahe che. e saMbaMdha che. | mAyAvALo mAyAviSayaka gupta akArya karIne te mAyAnI AlocanA na kare, zeSa sugama che. vizeSa kahe che - AratI vana - gurune nivedana karavuM. pratimA - miyAkRta ApavuM, nitA AtmasAkSIe niMdavuM. jad - gura sAkSIe gahAM, fraoTana * tenA vicArane dUra karavo, jayazodhana * AtmA ke rAtrinA aticArarUpa maLane dhovo. pharIthI pApa na karavAne svIkAravuM. yathAyogya, pAyajIna * pApanuM chedanA katAra ke prAyaH yitane vizuddha karUAra, tA:16 - vigaI tyANa Adine svIkAre. te A pramANe meM A pApakarma karyuM mATe niMdA yogya tenI AlocanA kema karuM? * potAnA 186 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mAnanI hAni thAya evA abhimAnI, hAla paNa huM A pApa karuM chuM mATe sAruM nathI ema kema kahuM ? huM A akRtya bhAvimAM paNa karIza to kema prAyazcita svIkAruM ?... ld - eka digAmitI prasiddhi, thaza: * sarva dizAmAM vistaratI prasiddhi te varNayaza athavA dAna-pujanA pa kIrti ane pasakamathI je thAya te yaza-varSa che. te baMneno niSedha te akIrti ane avarNa, mane sAdhuothI avinaya thAya. A sUNa jene prasiddhi prApta thayela nathI evA puruSanI apekSAvALuM che. mAyAne karIte ati mAyA vaDe mAyAne AgaLa karIne hIna thaze, puSpAdi vaDe pUnA, vastrAdi vaDe kAra, A baMne ekarUpavathI vivakSita hovAthI eka che. A Na prasiddhi prApta puruSanI apekSA che. zeSa sugama. ukta kAnathI viparIta kahe che - traNa sUtro spaSTa che, paraMtu ahIM akArya kasvAnA kALamAM ja mAyAvI. paNa AlocanAdi kALamAM to amAyAvI ja hoya. jo tema na hoya to AlocanAdi saphaLa ja na thAya... jethI mAyAvIne A loka Adi gahita thAya che... je kAraNacI mAyAvIne Aloka Adi prApta thAya che... jethI amAyAvI AlocanAdi vaDe niratIyArabhUta thaIne jJAnAdi svasvabhAvane meLave che, A kAraNathI huM mAyArahita thaIne AlocanAdi karuM chuM e bhAvanA che. prathama zuddhi kahI, have te karanAranI atyaMtara saMpadA traNa prakAre kahe che * sUtra-182 thI 185 :[1] puruSo maNa prakAre kahyA che * sUtradhAraka, adhiAraka, ubhayadhAka. [18] -- nithi ke nirmaLIne kaNa prakAranA vastro dhAraNa karavA athavA paheravA kahyuM che . gika [unana), maMgika rezamI), saumika suitarAu]. -- sAdhu-sAdadIne traNa pa ghAravA ke vAparavA ko-dba-kAcha-mATInuM patx. [18] maNa kAraNe vastro dhAraNa kare * Gm durgA - parISaha nimite. [15] traNa AtmarakSako kaM che dhArmika verA vaDe upadeza karanAra, asamartha hovAthI mauna rahe, asamartha hovAthI uThIne ekAMtamAM cAlyA jAya. tRSAdithI zvAna sAdhune traNa prakAre pANInI datti levAnuM kahyuM, te pramANe - utkRSTadatti, madhyamadatti, jaghanyadatti. * vivecana-182 thI 185 :[18] sUtra sugama che. vizeSa e ke - A traNe uttarottara zreSTha che. [183] temanI ja bAhya saMpadAne be sUtra vaDe kahe che - jAte - yogya che, kAratta - parigraha dhavAmAM, fjanuM . paribhoga karavA mATe - athavA * dhAraNa karavAthI upabhoga ane pariharaNathI pazlioga jANavo. ifra , jaMgama pANIthI utpanna - uta AdinA vastra, pafra - atasImaya, zofmara - kapAsanuM banela. anAyu - tuMbaDu, rAja * lAkaDAnuM, kRti - mATInuM pAtra
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/1882 thI 185 183 - sarAvaluM, ghaTikA Adi. bAkI sugama che. [184] vastra grahaNanA kAraNo kahe che - - lajjA ke saMyama, prathA - nimita je kAraNe dhAraNa kare che - hI pratyaya. guguNA - vikRta aMga darzanathI pravacana niMdA na thAya, te nimitta te suAMchA pratyaya. e rIte zIta, uSNa, daMza, mazakAdi parISaho jemAM nimitta che, te parISaha pratyaya. kahyuM che ke - vastranA abhAve vikRta liMga hoya to, vAyuprakopathI unnata thatA, lajjA AvatA, ati moTuM liMga hoya to tenA anugrahane mATe strIne jovAthI thatAM liMgodayanI rakSA mATe ja paTTa tei colapaTTa che.] ghAsanuM grahaNa, agni sevana nivAraNa mATe, dharma-zukala dhyAnane mATe, glAna ane mRtaka arthe vastra grahaNa karavAnuM upadezela che. A rIte vara grahaNa karavAnA kAraNanA prasaMgathI paganA paNa prakAro kahe che-- plAna, bAla, vRddha, zaikSya, prAdurNaka, AcAryAdi dIkSita sukumAra rAjaputra Adi, teone AdhAra mATe ane pagalabdhi na hovAthI paganuM grahaNa kahela che. [185] nirUtthanA prasaMgathI nirgunhone ja anuSThAnathI sAta sUro vaDe kahe che. sUtro sugama che. vizeSa e ke -1- AtmAne rAga-dveSAdithI, akRtyathI athavA bhavarUpa kUvAthI jeo rakSA kare che, te AtmarakSako...dhArmika upadeza vaDe - tamArA jevAne Ama karavuM yogya nathI ityAdi vaDe anukUla ane pratikUla upasarganA karanArane preraNA karanAra - upadezaka thAya tethI te upasarga karavAthI nivarte che, tethI akRtya karanAro thato nathI, tethI AtmarakSAvALo thAya. -- mauna rahenAra - vANIno saMyama karanAra, upekSA karanAra, -- preraNAno aviSaya hovAthI upekSA karavAmAM asamartha che, mATe te sthAnethI uThIne pote janarahita sthAne jAya. nAtha7 - tarasanI vedanAthI parAbhava pAmela sAdhu. vedanA vaDe AhAranuM grahaNa cha kAraNe anujJAta che...traNa pAnaka AhAranI dattio-eka dhArA vaDe devArUpane grahaNa karavA mATe. pIDAne upazamAvavA mATe, 1- 3rSa * prakAnA yogathI ukarSa athavA je utkarSe che te arthAt - pracUra pAnakarUpa che, je dati vaDe divasa paryata paNa vRSA samAve che. 2- tethI hIna te madhyamA. -3- jaghanya - che, je dakti vaDe eka ja vakhata tRSNA rahita thAya che. athavA yApanA mAtra. athavA pAnaka vizeSathI utkRSTAdi kahevI. te A pramANe - kalama [cokhA nI kAMjInuM osAmaNa Adi athavA drAkSanuM pAnaka te pahelI dati, sAThI cokhAdinI kAMjI Adi te madhyamadati, tRNadhAnyanI kAMjI Adi ke garama pANInI trIjI jaghanyadatti. athavA deza, kALa ane potAnI rucinA vizeSathI utkRSTAdi jANI levuM. * sUtra-186,187 :[18] praNa kAraNe zramaNa nirgaltha, samAna dhamavALA sAMbhogakane 188 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 visaMbhogikane karavo AjJAnuM ullaMghana na kare. * pote tenA akArya joIne, zraddheya muninA vacanano nirNaya karIne, mRSAvAdAdinI traNa vakhata AlocanA Ape, cothI vakhata na Ape tene visaMbhoga kare [18] anuu traNa bhede kahI - AcAryapaNe, upAdhyAyapaNe, gaNipaNe... samanujJA traNa bhede kahI AcAryapaNe, upAdhyAyapaNe, gaNipaNe. e rIte upasaMpadA ane vijahA [padavI tyAga traNa bheda jANavA. vivecana-186,187 : [186] samAna dharma vaDe varte te sAdharmika, tene. san - ekatra, * bhojana, te saMbhoga. sAdhuone samAna sAmAcArIpaNAe paraspara upadhi Adi dAna-grahaNa saMvyavahAra jene vidhamAna che te sAMbhogika. vimA -1- jene dAnAdi vaDe vyavahAra nathI ke, te karatA AjJA athavA sAmAyikane ullaMghato nathI, kemake te kahelane karanAra che. 2- saMbhogika vaDe karAtI asaMbhogika sAthe dAna-grahaNAdi asamAcArI pote sAkSAt joIne. *3- jene vize zraddhA che te zrAddha. - jenuM vacana zraddheya che, evA koIpaNa anya sAdhu, tenuM vacana avadhArIne tathA pahelI, bIjI cAvat trIjI vakhata mRSAvAdane akapanuM grahaNa ane pAsasthAne dAnAdi vaDe sAvadha viSayanI pratijJAnA maMgalakSaNane AzrIne arthAt trIjI vakhata mRSA bolIne pAcho vaLe to tene AlocanA karAve - X - tene lAyaka prAyazcitta apAve che. cothI vakhata jahane AzrIna pAcho na vaLe, tene ahaMkArabhAva hovAthI AlocanA na ApavI. AlocanA kare to paNa tene prAyazcitta dAna nathI. tethI cothI vakhatanA asaMbhoga kAraNa karanAra pratye visaMbhogikane karato AjJAnuM ullaMghana karato nathI. kahyuM che ke - eka, be ke traNa vakhata pAcho vaLanAne prAyazcita che, traNa vakhata pachI pAcho pharanArane visaMbhoga karavo. [A gAthAnI cUrNi] te sAMbhogika sAdhu eka vakhata azuddha grahaNa karanArane preraNA karatA te azuddha grahaNa karanAra kahe - 4 - mane mithyAdAgRta thAo. huM pharIthI ema karIza nahIM, te rIte pAcho vaLanArane * x * prAyazcitta ApIne sAMbhogika karAya che. e rIte bIjI-trIjI vakhata pAcho paLe tene yathAyogya prAyazcita apAya che paNa cothI vakhata tenuM sevana kare - x * to visaMbhogika karAya. ahIM pahelA be sthAna garatara doSarUpa hovAthI jANavA ke sAMbhaLavA mAtrathI visaMbhogika karAya che. trIjuM sthAna apa doSavALuM hovAthI cothI vakhata visaMbhogika karAya che. [118] anusaT * adhikAradAna, sAIta - maryAdA vRtti vaDe sevAya che te AcArya. pAMca prakAranA AcAramAM sArA che, te AcArya. kahyuM che ke - pAMca prakAranA AyAne AvatA ane prakAzatA tathA AcAte dekhADatA hovAthI te AcArya kahevAya che. * * sUtrArtha, vilakSaNayukta ane gacchanA AdhAbhUta, samudAyanI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/186,183 189 190 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ciMtAthI rahita ane arthane kahe te AcArya. AcAryano bhAva te AcAryatA, te vaDe AgaLa gaNAcAryanuM grahaNa karavAthI ahIM anuyogAcArya evo artha che. samIpa AvIne jenI pAsethI bhaNAya te upAdhyAya. kahyuM che ke - sakhyaNuM jJAnadarzanathI yukta, sUma-artha-tadubhaya vidhinA jJAtA, AcArya padane yogya, sUranI vAyanA Ape te upAdhyAya. teno bhAva te upAdhyAyatA, te vaDe .* tathA gaNa - jene svasvAmI saMbaMdha vaDe sAdhuno samudAya che te gaNI - gaNAcArya, teno bhAva te gaNAcAryatA, te vaDe, gaNanA nAyakapaNA vaDe e bhAva che. tathA samiti-saMgatA, sargika guNa yuktatvathI ucita evI AyAdipaNAe je anujJA te samanujJA. anuyogAcAryanA sargika guNo A pramANe - vratasaMpanna, kAlocita sUtrArthane grahaNa karanArA munione jinendroe anuyoganI anujJAne yogya kahyA che. pUrve kahela guNothI viparItane anujJA devAmAM gurune mRSAvAda lAge, lokamAM pravayananI niMdA thAya, bIjAone paNa guNanI hAni thAya che ane tIrthano uccheda thAya che. gaNAcAryanA sargika guNo A pramANe sUtra ane arthamAM niNAta, priyadharmI, daiadharmI, upAyane jANanAra, jAti ane kula saMpanna, gaMbhIra, labdhivALA, saMgraha ane upagrahamAM tatpara, kriyAnA abhyAsI, pravacana anurAgI evA gaNavAmI jinavare kahelA che. (zaMkA] AvA guNonA abhAve anujJA abhAva hovAthI samanujJA kema thaze ? [samAdhAna] kahela guNo maLe anyatama guNonA abhAvamAM paNa kAraNavizeSathI A anujJA saMbhave che, anyathA AvuM kema kahevAya che ke - je koIpaNa [sAdhu gurapratye maMdabuddhivALA jANIne, A guru laghuvayanA che, thoDA bhaNela che ema jANIne helanA kare che, te mithyAtva pAmIne gurunI AzAtanA kare che. tethI keTalAMka guNonA abhAva chatAM paNa anujJA che. samagra guNa bhAve samanujJA che athavA samAna sAmAcArIpaNAe je gamatAM te svamanojJa athavA manojJa jJAnAdi sahita te samanojJaekasAMbhogika sAdhu traNa prakAre kema ? te kahe che - AcAryapaNAe Adi. bhikSa, kSullakAdi bhedo chatAM tenI vivakSA karI nathI, kemake ahIM traNa sthAnakano adhikAra che - - ema samanujJA mAphaka AcAryatva Adi vaDe traNa prakAre che. upasaMpatti - jJAnAdi mATe samIpa javArUkSa, huM Apano chuM chuM evo svIkAra, te A pramANe - potAnA AcAryAdi vaDe AjJA karAyela koIka sAdhu, sakhya zruta graMthonA athavA darzana prabhAvaka zAstronA -1- sUtra ane arthanuM grahaNa, -- sthirIkaraNa ane -3- bhUlelAnuM saMdhAna karavA mATe, vaLI cAtri vizeSa mATe, vaiyAvacca mATe ke tapasyA mATe gurae kahela anya AcAryane je svIkAre che : upasaMpadA svIkAre che. kahyuM che ke - upasaMpadA traNa prakAre - jJAna, darzana, cAritramAM. temAM darzana, jJAnanI traNa prakAre che ane cAtri mATe be prakAre che. A AcAryanI upasaMpadA, evI rIte upAdhyAya ane gaNInI paNa che. e rIte AcAryatva Adi bhede traNa prakAre vihAna-parityAga. te potAnA AcAryanA pramAdadoSane AzrIne, vaiyAvRtya ane tapasyA mATe bIjA AcAryanI upasaMpatyapaNAmAM hoya che. kahyuM che - svagacchathI anya gacchamAM sIdava doSa AdithI hoya che athavA jJAnAdi arthe upasaMpatane prApta manine, te mATe na rahenArane athavA siddha prayojana vALAne je choDe che, te AcArya parityAga. kahyuM che . je kAraNane AzrIne pAse Avela paNa te kAraNane pUrNa na karato athavA kArya samApti thatA munine smRti karAve ke tamAruM kArya pUrNa thayuM che athavA vidAya karAyA che. e rIte upAdhyAya, gaNino tyAga paNa jANavo. A viziSTa kAyapeTA traNa sthAnakamAM avatAra karAI, have vacana, mana ane te baMnenA niSedhanuM trIjA sthAnakamAM avataraNa karatA kahe che- * sUtra-188 - varAnA traNa bheTe che - tavacana, tadanyavacana, novAna... gaNa avayanA kahyA che - notarvacana, notadanyavacana, avayana...mana traNa bhede che - tamana, tadanyamana, nomina... traNa amana kahyA - notamana, notadanyamana, amana. * vivecana-188 - A sUtranI gamanikA -1 vivakSita ghaTAdi padArthanuM vacana te tadghacana, ghaTa padArthanI apekSAe ghaTa vayanavatu. -- vikSita ghaTAdithI anya padArtha jemake - paTa Adi. tenuM vacana te tadanyavacana, ghaTanI apekSAe paTavAnanI jema. -3- noavayanakathananI nivRtti nahIM - vacanamAtra, DityAdiva8. athavA 1- zabdanI vyutpatti nimitarUpa dharma viziSTa artha je zabda vaDe kahevAya che, te tadvacana, agni-sUryanI jema A yathArtha nAma che. -2-zabdanI vyutpati nimittarUpa dharma viziSTathI anya zabda pravRtti nimitta rUpa dharma viziSTa artha jenA vaDe kahevAya che tadanya vacana, maMpAditad. -- baMnethI bhinna te noavayana, te DityAdinI mAphaka nirarthaka che. athavA 1- AyAryAdinuM vacana te tarvacana, 2- AcAdithI anyanuM vayana te tadanyavacana. -- na vivakSA karela praNetAnuM vacana te novacana. traNa prakAranA vacanano niSedha te avayana - notarvAcana ghaTa apekSAe paTavayanavatuM, notadanyavayana - ghaTane vize ghaTavayanavata, avacana eTale vacananI nivRtti mAtra e pramANe vyAkhyAMtara apekSAe jANavuM. devadatta AdinuM temAM ke ghaTAdimAM mana te tanmana. devadatathI anya yAdaiAdi ke ghaTa apekSAe paTAdine vize mana te tadanyamana, saMbaMdhi vizeSa vivekSA vagaranuM manomatra te amana. A rIte 'amana' paNa jANavuM.
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/189 191 saMyata manuSyAdi vyApAra kahyo. have prAyaH deva vyApAra kahe che* sUtra-189 - traNa kAraNe A5vRSTikAya thAya, te A -1* te deza ke pradezane vize ghaNAM uMdakyotika jIvo ane pagalo udakapaNe upajatA nathI, naSTa thatA nathI, aivatA nathI, upajatA nathI. -- devo, nAga, yakSa, bhUtone sArI rIte na ArAdhyA hoya, tyAM utpanna thayela, pariNata temaja varasavA taiyAra thayela udaka pagalanuM anya dezamAM saMharaNa karI jAya. -- meghanA vAdaLo vaDe gherAyela, utpanna thayela, pariNata vasavAne mATe taiyArano vAyukAya vinAza kare che. A traNa kAraNe anAvRSTikAya thAya che. traNa kAraNe mahAvRSTikAva thAya, te A -1deza ke pradezamAM ghaNAM udakaronika jIvo ane yugalo udakapaNe upaje che, nAza pAme che, cyave che, upaje che. -- devo, yakSa, nAga, bhUta sArI rIte ArAdhela hoya che. teo anyatra utpanna ane pariNata ane vasavA taiyAra thayela udaka yugalonuM te dezamAM saMharaNa kare che. 3- utpanna thayela, pariNata, varasavA taiyAra thayela meghane vAyu naSTa karato nathI. A traNa sthAnothI mahAvRSTi thAya che. * vivecana-189 - sUtro sugama che. paraMtu ma7 - thoDuM ke varSAnuM avidhamAnava. vRSTi - nIce paDavuM. vRSTipradhAna jIvanikAya - AkAzathI paDatA akAya (pANI) athavA varasavAnA svabhAvayukta udaka te vRSTi. tenI sazi te vRSTikAya. aA evo vRSTikAya te aAvRSTikAya. te magadha Adi dezomAM thAya. 4 zabda anAvRSTipaNAnA bIjA kAraNono samuccaya arthamAM che. - x - seksa - janapada, praveza - tenA eka bhAgarUpa. vA zabda vikalA arthe che. udakarUpa pariNAmanI kAraNabhUta yonio, te udakayoni-pANIne utpanna karanAra svabhAva5, zramati - utpanna thAya che, cyave che. tene ja yathAyogya paryAyathI kahe che. kSetranA svabhAvathI cyave che ane utpanna thAya che. tathA revA - vaimAnika ane jyotika, nA - nAgakumArAdi bhavanapatio, cakSa-bhUtAdi vyaMtaro. athavA devo sAmAnyathI kahyA. nAga Adi vizeSathI kahyA. e devonuM grahaNa prAyaH teonI evA prakAranI kArya-pravRtti che, tevuM jaNAvavA karela che. athavA sUganI gati vicitra che. dezanA lokoe avinaya karavAthI sArI rIte na ArAghelA hoya to, magadhAdi deza ke pradezamAM, tyAM ja utpanna thayela udaka pradhAna pudgala samUha - megha, te udakapudgala. vaLI rAta pANI ApavAnI avasthAne prApta thayela, A kAraNathI ja vijaLI vagere dvArA varasavAne taiyAra hovA chatAM, anyaaMgAdi dezamAM laI jAya che. - vAdaLA - megha, tenA vaDe durdina - du:khapUrvaka divase dekhI zakAya evuM, 12 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 te adbhavalakano pracaMDa vAyu vinAza kare che. ityAdi nigamanA rahasya che. mahAvRSTikAyanuM sUtra tethI viparIta jANavuM. * sUtra-10 - traNa kAraNe kAla utpanna deva devalokathI manuSyalokamAM zIdha AvavA icche to paNa zIgha AvavA samartha nathI. te A -- devalokamAM tackALa utaon deva, devasaMbaMdhI kAmabhogomAM mUrzita * vRddha-grathita-adhyApanna hovAthI te mAnuSa kAmabhogono Adara karato nathI - sArA jANato nathI - A prayojana che evo nizcaya karato nathI - nidAna karato nathI, rahevA vicArato nathI. -- tatkAla utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM mUrzita - vRddha - grathita * Asakata hovAthI teno mAnuSya prema naSTa thAya che ane devaloka saMbaMdhI premamAM saMkramita thAya che. -- tatkAla utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM mUrNita yAvat Asakata hovAthI tene evuM thAya che ke hamaNAM na jAuM, muhUrta pachI jaIza, te kALamAM apAyuka manuSyo maraNa pAme che. * * A traNa kAraNe tackALa utpanna deva, devalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavA icche to paNa zIgha Avato nathI. traNa kAraNe, takALa utajJa deva devalokathI manuSyalokamAM zIgha AvavA icche to zIgha Ave che -- tatkALa utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amurzita - amRddha - agaNita - anAsakta hovAthI tene evuM thAya che ke - mArA manuSyabhavanA AcArya, upAdhyAya, pravartaka, vira, gaNI, gaNadhara ke gaNAvacchedaka che, jenA prabhAvathI mane AvA prakAranI divya devaddhi, divya devahuti, divya devAnubhAva maLyo - prApta thayo - sanmukha Avyo to huM tyAM jauM ane te bhagavaMtane vaMdu - namuM - sakANuM - sanmAnuM - kalyANakArI, maMgala, devarUpa, caityarUpa mAnIne temanI papAsanA karuM - tatkALa utpanna deva devalokanA divya kAmabhogomAM amUrSita yAvat anAsakata hovAthI tena ema thAya ke - A mAnuSyabhavamAM jJAnI che, tapasvI che, atidurakarakAka che, tyAM jaI temane vaMdu vAvatu papAsu. *3- tatkALa utpanna deva - X * cAvatuM vicAre ke manuSyabhavanA mArA mAtA yAvatu putravadhU che. tyAM jaI, tenI pAse pragaTa thAuM. te mArI A divya devatraddhi * deva5ti - devAnubhAva * prApta thayo che te jue - x * to deva zalgha Ave. * vivecana-10 : [1] takALano utpanna thayela deva, devalokamAM, - x * x* "devalokanI madhye koI eka devalokamAM" ema saMbaMdha jANavo. pUrvanA saMbaMdhIonA darzanAdi mATe abhilASA kare. manuSyo saMbaMdhI te mAnuSa, te pratye, ranna - zIgha, saMvADuM - samartha che. devalokamAM thayela te divya, te saMbaMdhI, TH - zabda, rUpalakSaNa. bona - gaMdha,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/190 sa, sparza, te kAmabhogane vize athavA je icchAya te kAma-manojJa, bhogavAya te bhogo - zabda Adi. te kAmabhogone vize mUrzita-mUDha. tenA svarUpanA anityatva Adi bodhane jANavA mATe asamartha, pRddha - tenI AkAMkSAvALo - asaMtoSI, jIfthata * guMthAyela, tenA viSayamAM neharUpa jU vaDe baddha thayela. aSNupapatra * adhikapaNe Asakta, atyaMta tanmaya hovAthI, manuSyasaMbaMdhI kAmabhogone vize AdaravALo thato nathI. A kAmabhogo paNa paNa vastubhUta che ema mAnato nathI, -x * A kAmabhogo sAthe mAre A prayojana che ema nizcaya karato nathI, A mane prApta thAo e rIte nidAna karato nathI. tathA teone vize huM rahuM ke teo mArA vize sthira thAo evA vikalpane karato nathI. athavA sthiti maryAdA vaDe viziSTa evo prakA - AcAra - sevA evo artha che. karavA mATe AraMbhe che. v - zabdano Adi karmarUpa artha che. A pramANe devanA manuSyalokamAM anAgamanamAM divya viSayamAM Asakti e eka kAraNa che. [2] tathA je kAraNathI A tatkAla utpanna thayela deva, divyakAmabhogo vize mUrzitAdi vizeSaNayukta thAya che. te devano manuSya viSayaka neha, jenA vaDe manuSyalokamAM avAya te sneha nAza pAmela hoya che. vaLI svagata vastu viSaya prema te devamAM saMkAnA thayelo hoya che. te bIjuM kAraNa che. | [3] tathA A deva je kAraNe divya kAmabhogone vize mUrchAitAdi vizeSaNa sahita hoya che, tethI tenA pratibaMdhathI te devane A prakAre vicAra thAya che ke ahIMthI hamaNAM na jauM, kAryanI samApti thatAM muhartamAM jAuM chuM. paNa te kALa vItatA, kRtakRtya kAryanI samApti thatAM AvavAmAM samartha thAya che, paNa teTalo kALa jatAM svAbhAvika apAyuvALA manuSyo jenA darzana mATe te AvavA icche che, te mAtA Adi maraNa pAmyA hoya che. pachI konA mATe Ave ? - x - veft - ityAdi nigamana vacana che, koI deva kAmamAM amUchiMtAdi vizeSaNavALo hoya, tene mana thAya ke - AvArya - pratibodhaka, pravAjakAdi ke anuyogAcAryane vAMdu, sakAruM Adi *x *x - prayoga A pramANe che-manuSyabhavamAM mArA AcArya che ke upAdhyAya che - sUtradAtA che, ema sarvatra prayoga karavo. vizeSa e ke - AcAryo vaDe kahevAyela vaiyAvaccAdi vize sAdhuone je pravatavi che, te pravartaka kahevAya. kahyuM che ke ta5, saMyama ane yogane vize je yogya tene te te kriyAmAM, pravatave che, asamarthane aTakAve che ane gacchanI ciMtA karanAra te pravartaka kahevAya che, saMyama yogamAM sIdAtA sAdhuone je sthira kare te sthavira. kahyuM che ke - sthira karavAthI te sthavira kahevAya. kahyuM che ke - sthira karavAthI te sthavira kahevAya che, pravartaka vaDe joDAyela arthone vize je jemAM sIdAya che te munine te baLa saMpanna thAya tyAre tene sthira kare che. [5/13 194 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 jene samudAya-gaNa che, te gaNI-gaNAcArya, gaNaghara-jinaziSyavizeSa athavA ArthikAnI pratijAgaskiA karanAra sAdhu-vizeSa. kahyuM che - priyadharmI, deTadharma, saMvigna, baja, tejasvI, saMgraha-upagraha kuzala sUtrAvitA gaNAdhipati kahevAya che. * - gaNano viccheda - vibhAga, aMza jene che - je gaNanA amuka vibhAgane laIne gayachanA AdhArane mATe ja upadhinI gaveSaNA nimite vicare che, te gaNAvacchedaka che. kahyuM che ke - udbhAvana, pradhAvana, kSetra, upadhinI mArgaNAmAM aviSAdI tathA sUtra, artha, tadubhayajJAtA gaNAvacchedaka che. jeNInuM A pracA, najIkarUpa che, kAlAMtare je rUpAMtane pAmatI nathI te svargamAM utpanna thayelI, athavA pradhAna devonI Rddhi-lamI, vimAna, ratanAdi saMpatti te devaddhi ema sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - dhuti eTale dIpti zarIra AbharaNAdimAM rahela teja, thara- athavA parivArAdi saMyoga lakSaNavALI cakita, anumAna - aciMtyA vaikriyakaraNAdi zakti. snagdha - janmAMtare upArjita, prAta - hamaNAM maLela, misakanyAta - bhogyatAne prApta, te kAraNathI te jIvata - pUjyone stuti vaDe stavavuM, praNAma vaDe namavuM, Adara vaDe ke vastrAdi vaDe satkAra karuM, yogya bhakti vaDe sanmAna karyuM. teo kalyANa-maMgala-daivata-caityasvarUpa che evI buddhi vaDe sevA karuM. deva Agamana nimitte A eka kAraNa che. avadhi AdithI pratyakSa karela manuSyabhavamAM vartamAna manuSya jJAnI che, tapasvI che. kaI rIte jJAnI ke tapasvI? siMhanI guphAe kAyotsarga karavo vagere mathe duSkara, anurakata - pUrvopabhUkta - prArthanAtatpara - taruNInA maMdiramAM vasavA chatAM calita na thatAM brAhacaryanuM anupAlana Adi je kare che te atidukA-dukakAraka sthUlabhadravatuM. te kAraNe huM jAuM, te duka-dukakAka bhagavaMtane huM vaMdu e bIjuM kAraNa. tathA mAtA, pitA, panI, bhAI, bahena, putra, putrI, putravadhU che tethI teonI samIpa pragaTa thAuM, mArI Rddhine dekhADu * te bIjuM kAraNa. * sUtra-11 thI 193 : [11] traNa sthAnanI deva icchA kare che -1- manuSyabhava, 2- Arya 1mAM janma, - - uttama kuLamAM janma... traNa kAraNe deva pazcAttApane kare che - 1- aho! mAruM vidhamAna bala, vIrya, puruSakAra parAkrama, kSema, subhikSa hovA chatAM, AcArya ane upAdAya vidhamAna chatAM, nIrogI zarIra vaDe bahuM sUtra na bhaPyo. -ra- aho ! lokamAM Asakta, paralokathI parAphamukha thaIne. meM viSayanI tRNAthI dIrdhakALa cAstri payaraya pALyo nahIM. * * aho ! Rddhi-ra-sAtA gAravathI bhogAzaMsAmAM vRddha thaIne meM vizuddha sAtrine paNa nahIM. A traNa sthAne deva patatiApa kare che. [19] kaNa kAraNe deva "huM eNvIza" ema jaNe che -1* nisteja
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/191 thI 193 15 vimAna, AbharaNane joIne, -- karamAyela kalpavRkSane joIne, -3- potAnI hAni pAmatI zarIranI kAMtine jANIne. A traNa kAraNe deva "DhavIza" te jANe. traNa kAraNe udvegane prApta thAya che -1- aho! A AvA svarUpavALI divya devatrahita, divya devaghuti, divya devAnubhAva prApta karyo meLavyo, sanmukha thayo, te Rhida Adi mAre choDavA paDaze - mAre eNvavuM paDaze. -- aho! mAtAnI raja ane pitAnuM vIrya, te baMne ekza thayelano sau prathama AhAra karavo paDaze... -- aho! mAre mAtAnA jaTharanA maLamAM, Azucimaya, udvega karanArI bhayaMkara evI garbharUpa vasatimAM varAvuM paDaze. * w traNa sthAnaka vaDe deva udvega pAme che. [13] vimAno traNa saMsthAnavALA kahyA che . goLa, trikoNa, corasa. temAM je vRtta vimAno che, te kamalanI karNikAnA saMsthAne saMsthita che, tenI cAre tarapha prakAra che, eka pravezadvAra che. je trikoNa vimAna che, te zIMgoDAnA AkAre saMsthita che, te be bAju prakArathI vIMTAyelA, eka bAju vedikAthI gherAyelA ane traNa daravAjAvALa kahelA che. je corasa vimAno che te akhADA, saMsthAna saMsthita che, te cotarapha vedikAthI vIMTAyelA temaja cAra hara vAA che. vimAno traNa AdhAro vaDe pratiSThita che - ghanodadhi pratiSThita, ghanavAta pratiSThita, avakAzAMtara pratiSThita.. vimAno traNa prakAre che - avasthita, vaikuti ane pAriyAnika. * vivecana-191 thI 193 : [191] pADejana - abhilASA kare, AryakSetra - spA janapada paikI koIpaNa magadha Adi. sukula-IkvAku vageremAM, devalokathI AvanArane, mA nAti - janma athavA AvavuM te - Agati, sukulapatyajAti athavA sukula pratyAyAti, temAM. taHT - pazcAtApa kare che. mANo - vismaya, sata * vidhamAna zArIrika bala ane jIvaAzrita vIrya hotA, puruSAra - abhimAna vizeSa, parama - tipAdita svaviSayamAM abhimAna hotA, kSema - upadrava abhAve, sukSa - sukALa, nirogI deha vaDe sAmagrIno sadbhAva rahetA, huM ghaNuM zruta bhaNyo nahIM. [eka kAraNa]. viSayatRSNAmAM kta banIne, A lokanI AsaktithI dIrdha zramaNyane pALyuM nahIM. bIjuM kAraNa]...tathA Rddhi - AcAryava AdimAM naredra Adi thakI pUjA, manojJa madharAdi so, sukha e mahA AdaravALA viSayo che jene te Rddhi, sa ane sAtAmuka, tenA vaDe athavA e Rddhi vaDe guNaka, teonI prAptimAM abhimAnathI ane aprAptimAM yAcanAthI azubha bhAva vaDe prApta karmanA bhAra vaDe bhAre thaIne, bhoga-kAmamAM AzaMsA, nahIM maLelanI prArthanA, maLela viSayamAM atRpti jene che te bhogAzaMsAgRddha che - x * pAThAMtarI bhogarUpa AmiSamAM vRddhapaNAthI, niraticAra cAtri spezya nahIM [bIjuM kAraNa - x - 196 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 | [192] vimAna ane AbharaNonuM nistejapaNuM udvegavALuM che athavA te cakSanA vizvamarUpa che. dhvajuvA- caityavRkSane, tene saM - zarIranI kAMtine athavA svasthatAne, ityAdi rahasya che. A prakAranA cihno devonA cyavanakALamAM thAya che. kahyuM che ke - puSpamALAnuM karamAvuM, kalAvRkSanuM kaMpavuM, lakSmI ane lajjAno nAza, vono raMga jhAMkho thavo, dInatA, taMdrA, kAmarAga, aMgabhaMga, daiSTibhrAMti, kaMpArI ane arati hoya che. udvega-zoka, mAre ahIMthI cyavavuM paDaze e eka kAraNa... mAtAnuM oja-lohI, pitAnuM zuka, tevA prakAranuM kaMIpaNa maLelAmAM ati maLeluM te oja ane zukanuM dvipaNuM te tadubhaya, te ubhayasaMskRSTa ke ubhaya saMzliSTa, AvA prakArano AhAra, te garbhakALanI prathama avasthAmAM - prathama samayamAM ja haze. e bIjuM kAraNa. vanamata - jaThara dravyanA samUharUpa, te ja gUMthAta - kAdava che jeNImAM, tevI tathA tevI azucirUpa, udvega karanArI, bhaya karanArI evI garbharUpa vasatimAM vasavuM paDaze. A trIjuM kAraNa che. ahIM be gAyA che - devalokamAM divyAbharaNa vaDe bhUSita zarIravALA devo paNa tyAMthI cyave che. tethI teone te dAruNa-du:kha che. devasaMbaMdhI vimAnonA vaibhavane ane potAne devalokathI cyavavuM paDaze, tene ciMtavIne te devone thAya che ke amAruM hadaya kAMkarA samAna niSphara ane ati baliSTa che ke jethI phATatuM nathI. - A rahasya che. [19] have deva vaktavyatA pachI tenA AzrayavALA vimAnone kahe che - sUtro spaSTa ja che. kevaLa traNa saMsthAno che jeone te athavA traNa prakAra vaDe saMsthita che, te trisaMsthita vimAno. tenI madhya prakara karNikA eTale paThAno madhya bhAga te ja karNikA, goLAkAre ane uparanA bhAge sama hoya che. sarvata - eTale dizAomAM, manAta vidizAomAM, liMbAI - trikoNa-jalaja phaLa vizeSa, eka ja dizAmAM vRta vimAna che. 3 vaDana - corasa, te jANItuM che. vaizvika - muMDa prAkAra svarUpa, A kahela krama pramANe A vimAno AvalikA praviSTa hoya che. pukAvakIrNa vimAno to chUTA paNa hoya che. tenI gAthA - sarve prastara madhye vRta, te pachI basa, pachI corasa vimAno hoya che. te pachI vRta, pachI trikoNa, pachI corasa ema AvalikA aMta paryanta jANavuM. vRtta vimAnanI upara vRta, trikoNa upara trikoNa, corasa upara corasa hoya che. e rIte udgha vimAnonI zreNio che. valayanA AkAranI jema vRta, zIMgoDA AkAre prakoNa, akhADA AkAre cosa kahyA. badhAM vRta vimAno eka hAravALA, trikoNa gaNa dvAravALA, corasa cAradvAravALA che. vRtavimAno gaDha vaDe gherAyelA, corasa vimAnone cAre dizAmAM vedikA hoya che. je dizAmAM vrata vimAna che, te dizAmAM trikoNa vimAnane vedikA hoya che ane baMne paDakhe prAkAra hoya che. AvalikAgata vimAno vRta, trikoNa ane corasa hoya che, puSpAvakIrNaka vimAno aneka prakAranA saMsthAnavALA che. pratiSThAna sUganI A vyavasthA che. pahelA be devalokanA vimAno ghanodadhine
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/11 thI 193 193 AdhAre rahelA che, pachI traNa ghanavAyu pratiSThita che, pachInA traNa ubhaya pratiSThita che, tenI uparanA badhA AkAza pratiSThita che. avasthita - zAzvata vimAno, vaijaya - bhogAdi arthe racelA che. bhagavatI sUtramAM tethI kahyuM che - he bhagavan! jyAre devendra devarAja zaka divya kAmabhogone bhogavavAnI icchAvALo thAya tyAre te kevI rIte kare che ? he gautama ! te devendra devarAja zaka eka mahAna cakadhArA mAphaka goLa vimAnane eka lAkha yojana lAMbupahoLuM vikarSe che yAvat prAsAdAvartAsakamAM te devendra devarAja zakra saparivAra ATha aNamahiSI sahita, be senA sahita mahAnu nRtyane joto cAvatuM divya kAmabhogone bhogavato vicare che. jenuM tichalokamAM AvavAnuM prayojana che te pAriyAnika vimAna kahevAya. te pAlaka, puSpaka Adi vimAna che .. A rIte devo kahyA, have vaikriyAdinA sAdhaccethI nAkonuM nirUpaNa kare che. * sUtra-194 - nairayiko traNa prakAre che : rAkhyagraSTi, mizrAdeSTi, sakhyaNa-mizrAdaSTi. e pramANe vikasendriyane vajIne cAvatu vaimAnika paryanta traNa daiSTi hoya che. traNa dugatio kahI che - nairasikadurgati, tiryaMcagati, manuSyadugati. traNa sugatio kahI che - siddhisadgati, devasadgati, manuSyasaMgati. traNa dugo kahelA che - nairayikadurgato, niyacidurgo, manuSyadurgato. traNa sugato kahelA che - siddhasugato, devasugato, manuSyasugato. * vivecana-194 : sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - nAkonI dRSTithI nirUpaNa karyuM che. bIjA jIvo paNa AvA prakAre che evo atideza karyo che. vizeSa e ke - ekendriya, vikalendriyo vinA nArakanI jema traNa prakAre daMDaka kahevo. je kAraNathI pRthvI Adine mithyAtva ja che, beindriya, teindriya, caurindriyane mizradaiSTi nathI. tethI temane na lIdhA.] traNa prakAranA darzanavALA durgati ane sugatinA cogathI durgata ane sugata hoya che. jethI durgati Adi batAvavA cAra sUtro kahyA. te spaSTa che. temAM je utkRSTa duSTa gati te durgati. manuSyone vivakSA vaDe durgati che, temane sugati paNa kahI che. durgatA-du:khamAM rahenArA, sunItA - sukhamAM rahenArA. siddha Adi sugato to tapasvI hovAthI thayA che. tethI tapasvIonuM kartavya ane parihAra karavA yogya kahe che-- * sUjha-195 - 1-catubhikata karela bhikSune traNa pAnakano svIkAra kahyuM - uttedima, saMsekima, cokhAnuM dhovANa... ra-chabhakistaka bhikSune traNa sthAnakano svIkAra kaze . tilodaka, vayodaka, jaLodaka.. 3-akramabhaktika bhikSune traNa pAnakano svIkAra kahyuM-AyAmaka, sauvIska, zuddha vikaTa... 4-traNa upahad [bhojana sthAne 198 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 arpita AhAra kahyA che-phalika upadma zuddha upad, saMskRSTa upakta pa-aNa prakAre avagrahita AhAra che - denAra hAtha vaDe Ape che, sAharita, bayelo AhAra piThaskAdimAM naMkhAya che te... -traNa prakAre uNodarI kahI che * upakaraNa uNodarI, bhakatanapAna urodarI, bhAva uNodarI...upakaraNa uNodI traNa bhede - eka vastra, eka pAtra, saMyamInI upAdhi rAkhavI te. 8-traNa sthAno niplbhyo ane nigranthIne ahitane mATe, asukhane mATe, ayukatane mATe, anizreyasane mATe, AnAnugAmiyatapaNe thAya che - AkaMdana, kakaLATa, apadhyAna... 9-traNa sthAno sAdhu-sAdanIne hitane mATe, sukhane mATe, yukatapaNAne mATe, mokSane mATe, AnugAmikapaNAe thAya che - du:khamAM dInatA kakaLATano abhAva, azubha dhyAna rahitada. 10-zalyo traNa prakAre che - mAyAzalya, niyANazalya, mithyAdazanazalya. 11-traNa sthAne zramaNa nirgastha saMkSipta-vipula vejalezyAvALo thAya che * AtApanA levAthI, kSamA rAkhavAthI, nirjaLa tapa karavAthI. 1ra-trimAsika bhikSupatimA aMgIkAra karanAra ANagArane bhojananI traNa dati grahaNa karavI kahyuM ane traNa dakti pANInI levI kahyuM. 13-ekarAgikI mizupatimAnuM samyapha anupAlana na karanAra sAdhune A traNa sthAnaka ahitArthe, asukhA, ayuktapaNArthe, anidhyeyasAthe ane anAnagAmIpaNA mATe thAya che. te A - unmAdane pAme, dIrdhakAlika rogAtakane pAme tathA kelipaddha dharmathI bhraSTa thAya... 14-eka zikI bhikSa pratimAne sArI rIte anupAlana karanAra aNagArane maNa sthAnaka hitArthe, sukhArthe yogya mATe, mokSArthe, AnugArmikatAe thAya che. te A pramANe - avadhijJAnanI prApti, manaHpavijJAnanI prApti, kevalajJAnanI prApti * vivecana-195 - ukata cauda sUtro spaSTa che - vizeSa e ke - upavAsathI pUrvanA divase eka, upavAsane divase be ane pAraNAdine eka ema cAra bhakata-bhojana je tapamAM choDAya che, te caturthabhakta, te jene che te caturthabhaktika, e rIte cha AdimAM paNa jANavuM. A zabdanI vyutpatti mAtra che, pravRtti to caturtha bhakatAdi zabdonI eka upavAsa Adi che, yAcIne levAno svabhAva athavA yAcavA vaDe jene sAdhukAritA che te bhikSu. athavA bhUkhane bhede te bhikSu. 1-AvA bhikSane AvuM pAnaka-pANIno AhAra ko * usvedima eTale ukALeluM pANI - je pANI DAMgara AdinA loTa ke madirA mATe ukALAya che. tathA zekathI baneluM te saMsekima - araNI Adi patranA zAkane ukALIne je zItala jaLa vaDe siMcana karAya che. tathA cokhAnuM dhovANa prasiddha che.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/15 19 Boo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 2-tilodaka-tala vagere dhovAnuM pANI, tuSodaka - DAMgaranuM dhovANa, javanuM pANI... 3- AyAmavana - osAmaNa, sauvIra - kAMjInuM pANI, zuddha-vivAda - garama pANI... 4- 3pata - bhojana sthAne lAvIne mUkela bhojana, nava * prahaNakAdi, je lAveluM te phaLikopahata, te avagRhItA nAmaka pAMcamI piMDoSaNAnA viSayabhUta che. vyavahAra bhANamAM kahyuM che . tita - vyaMjana athavA bhaThya padArtho vaDe baneluM che praheNaka, je khAvAnuM icachAvALA pAse lAvela te zuddhopahata, A pAMcamI picaiSaNA che. tathA - zuddha - alepakRta zuddha bhAta. je jamanAranI pAse lAvela te zuddhopad, A apalapA nAmanI cothI piDaeNSaNAnA viSayabhUta che. #g - khAvAnI icchAvALAe grahaNa karela bhAta AdimAM hAtha nAMkhela che, te jyAM sudhI mukhamAM kavala navI nAMkhyo tyAM sudhI lepa ke alepakRta svabhAvavALuM che che. evA pakAnuM vAvela te saMsRSTopahata, A cothI eSaNApaNA bhajanAvALuM che, kemake Ano lepakRta ke alepakRta svabhAva che. A gAthA che - zuddha, apakRta ke zuddha odana te saMskRSTa te khAvAnI icchAvALAne lepakRta ke lepakRta paNa hoya che. ahIM traNa prakAramAM eka, be, traNanA saMyoga vaDe sAta abhigrahavALA sAdhuo hoya che. pa- 3 vadatta - koI paNa prakAre dAtAre grahaNa kareluM bhojana Adi. mathagurfa - dAtAra je hAtha vaDe grahaNa kare che. A chaThThI pikaiSaNA che. vRddha vyAkhyA A pramANe che - pIrasanAra thALImAMthI bhAta grahaNa karIne jenA mATe devAne icche, tenA bhAinamAM nAkhavAne taiyAra thayo hoya tyAre jamavAre kahyuM - 'mane na Apa' A avasare sAdhue "dharmalAbha' Apyo tyAre pIrasanAra kahe, he sAdhu ! pAtrane mAMDo. tyAre sAdhunA pAtramAM bhAta vahorAvyo. ahIM sAdhunA prayojanamAM gRhastha hAtha ja calAvyo. bIjuM gamanAdi kaMI paNa na karyuM, ema jaghanyaAta thayuM. AvuM vyavahArabhAyamAM paNa che. pIrasanAra, sthAnathI calita na thaIne rasavatInA bhAjanathI khAvAnA pAtramAM nAMkhe che, te saMhUiyamAna avagRhIta jANavuM. ahIM zloka che- - jyAM pIrasanAra, jamanAra mATe lAvela AhArane pIrasato, jamanAranA vacanathI. munine Ape che. A chaThThI eSaNA che, tathA je banAvela bhojananA thALa AdimAM nAMkhe che, te AspekaprakSipta avagRhIta. ahIM vRddha vyAkhyA A pramANe che : AhAdane mATe bhAtane vizALa ane uMce upaDatA kAMsAdi bhAjanane vize nAMkhela che, te pagamAMthI jamanArA mATe ApyuM, temAMthI bAkI rahela bhojanane pharI khullA mukhavALA bhAjanamAM nAkhatA ke khullA mukhavALA bhAjanamAM pIrasatA Ape te trIjuM avagRhita. - X - X - - prina] - mukhamAM nAMkhe te mukhya evo artha hovA chatAM piThara AdinA mukhamAM propa evI vyAkhyA kema karI? [samAdhAna mukhamAM prakSepanuM vyAkhyAna jugupsA thavAthI yukata che. * x * mATe piTharAdinA mukhamAM prakSepano Adeza che. kemake tema karavAthI guptAno abhAva thAya. 6 thaS * jenuM udara UbhuM che te avamodara athavA uNuM udara te avamodara, tenA bhAva te avamodaratA * x * athavA udane ubhuM karavuM te avamodarikA, A zabdanI vyutpatti mAtra che, pravRtti to nyUnatA mAgamAM che temAM eka vArUpa pahelo bheda jinakalikAdine ja hoya che, bIjAne nahIM. kemake zAstrIya upadhinA abhAve to samagra saMyamano abhAva thaI jAya, athavA adhika na grahaNa karavArUpa UnodaratA che. kahyuM che ke - je upakaraNa upakAramAM varte te upakaraNa che, je adhika sakhe te adhikaraNa che. ayatanAvALo ayatanA vaDe je upakaraNa dhAraNa kare te adhikaraNarUpa che. vaLI bhApAnanI avamodaratA potAnA AhAranA pramANanA parityAgathI jANavI. kahyuM che ke - puruSane vize bagIza koLIyA AhAra kukSipuraka che ane strIne aThThAvIza koLIyA AhAra hoya. koLIyA, AhAra hoya. koLIyAnuM pramANa kukaDInA iMDAnA pramANa jeTaluM che athavA sukhapUrvaka mukhamAM praveza thaI zake teTaluM pramANa jANavuM. A UNodakiA ATha, bAra, soLa Adi kramathI kahelI che. kahyuM che ke - ekathI ATha kavala paryanta apAhAra, bAra paryanta apAddha, soLa paryanta dvibhAga, covIza paryanta prApta ane ekTIza sudhI kiMcit jUna UNodarikA jANavI. A ja pramANe pANIne vize paNa UNodakiA kahevI. bhagavatI sUtramAM paNa kahyuM che - kukaDInA iMDAnA pramANavALA 32 kavala AhAne khAvA chatAM pramANapAta evI vaktavyatA hoya, tenAthI eka kavala vaDe paNa jUna AhArane AhArato zramaNa nirNavya prakAmasa bhojI nathI evI vakatavyatA hoya. vaLI bhAva UNodarikA krodhAdinA tyAgarUpa jANavI. kahyuM che * jinezanA vayananI bhAvanAthI pratidina krodhAdino tyAga karavo. tene vItarAgoe bhAva UNodarikA kahelI che. 7-upakaraNa uNodarikAnA bhedone kahe che - eka vA jinakalikone hoya, eka pAtra jinakalikone hoya tevuM paNa vacana che tathA saMyamane A upakAraka che evI prIti vaDe malinAdine vize apati na karavA vaDe athavA saMyamIne saMmata upadhinojoharaNAdino svIkAra te viyattovasAna. pUrve kahelAnA have badhA viparyaya bhedone kahe che 8- to ityAdi spaSTa che. vizeSa e ke hitAya - apaccane mATe, mahuvA * du:khane mATe, akSamAva - ayuktatvane mATe, niHzreyAya - amone mATe, anAjukAvAvAva - na zubhanA anubaMdhane mATe, jUnanatA Ad svare bolavuM. varatA - zayyA, upAdhi AdinA doSo kADhIne baDabaDATa karavo tathA apadhyAnanA - Ad-raudradhyAna thAvavuM. 9-ukta sUtrathI viparIta sUtra, sukhane mATe Adi spaSTa che. 10-nigranthone pariharavA yogya traNa vastu. jenA vaDe pIDA thAya te zalya,
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/195 201 dravyathI tomara Adi ane bhAvathI traNa-1-mAyA-kapaTa e ja zalya te mAyAzalya, e rIte sarvatra jANavuM. vizeSa e ke - je aniMdha, brahmacaryAdi vaDe sAdhya je moDhAphaLa ane kuzaLakarmarUpa kalAvRkSanuM vana, devaRddhi Adi prArthanAnA pariNAmarUpa tINa talavAra vaDe chedAya te nidAna, 3-viparIta evuM darzana te mithyAdarzana. 11-ninyione ja labdhi vizeSanA traNa kAraNo kahe che - vipula chatAM paNa saMkocelI, anyathA sUryabiMbanI mAphaka na joI zakAya tevI tejovaizyA - tapanI zakitathI utpanna thayela tejasvIpaNuM, taijasa zarIrarUpa mahAjavAlA samAna che, jenA vaDe te saMkSipta vipula tejolezyA. AtApanA-zIta-tApa AdithI zarIrane saMtApavuM, teno je bhAva te AtApanatA-zIta-tApAdine sahana karavA paDe... krodhanA nigraha vaDe, kSA - sahanazIla, paNa azakti vaDe nahIM evI kSAMti kSamA vaDe... apAnavona - pAraNAnA kALathI anyatra - cha vagere tapokarmathI prApta. bhagavatIjImAM kahyuM che he gozAlaka ! je nakha sahita vALela aDadanA bAkuLAnI muddhi vaDe ano eka cala pramANa pANI vaDe niraMtara chaa-chano tapa karI uMcA hAtha rAkhIne sUryanI sanmukha AtApanA bhUmimAM AtApanA leto vicare to tene cha mAsane aMte saMkSipta vistIrNa evI tejalezyA prApta thAya. 12-bhikSanI pratimA eTale sAdhunA abhigraha vizeSa te bAra che. temAM eka mAsikI Adi mAsa-mAsanI vRddhi vALI sAta che, traNa pratyeka sAta ahorAtrinA pramANavALI che, eka ahorAgikI, ekarAginI ema bAra bhikSupatimA che. * * saMghayaNavALo, dhairyavAnuM, mahAsatvavAnuM ane bhAvitAtmA, gurunI anujJA pAmela muni pratimAne svIkAre che. gacchamAM raheto hoya, utkRSTathI kiMcita jUna daza pUrvanuM zrutajJAna hoya ane jaghanyathI navamAM pUrvanI trIjI AcAra vastunuM jJAna hoya. deha pratye mamatvarahita, jinakalInI mAphaka upasargane sahana karanAra, eSaNAnA abhigrahavALo, vaLI tene bhojana alepakRta hoya. te gacchamAMthI nIkaLIne te eka mAsa pramANavALI mahApatimAne svIkAre che, tene eka dI bhojana ane eka datI pANIne ko cAvatuM eka mAsaparyanta jANavuM. pahelI paDimA pUrNa karIne gacchamAM pAchA Ave, e rIte be mAsI, traNa mAsI sAva sAta mAsI sAtamI paDimA jANavI. vizeSa e ke ekaika dadInI vRddhi hoya che. pachI AThamI paDimA vahana kare, temAM prathamanA sAta samidinamAM nirjaLa ekAMtara upavAsa kare. AgamamAM kahyuM che : sAta samidina vALI prathama eTale AThamI bhikSupratimA pratipanna sAdhune nirjaLA ekAMtara upavAsa vaDe gAmanI bahAra rahevuM kaze. te uMcu mukha rAkhIne cato sUnAra, paDakhe sUnAra tathA niSadhAvAnuM kahela kAyAnI ceSTA vizeSa karIne prAmAdithI bahAra rahIne divyAdi ghora upasargone nizulapaNe sahe. 202 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 bIjI eTale navamI paNa eka ja pramANe jANavI eTale prAmAdi bahAra rahevuM. vizeSa e ke - ubhaDaka Asane bese, lagaMDa Asane ke daMDAnI jema lAMbA thaIne sUI rahe. [ane upasarga sahe.] bIjI eTale dazamI pratimA paNa e rIte che, vizeSa e ke temAM godohIka Asana hoya. athavA vIrAsane rahevuM athavA AmakujanI jema rahevuM te. agiyAramI pratimA eka ahoramanI che, temAM nirjaLa chabhA karAya che. vizeSa e ke gAma-nagara bahAra hAtha lAMbo karIne rahevAnuM che. bAramI pratimA paNa eka ahoramanI che, te aTTama tapa vaDe thAya che. sAmAdi bahAra kAyotsarge rahI, zarIra kiMcita namAvIne animeSa e eka pudgala para nizcala daiSTi rAkhe. baMne paga saMkocIne, lAMbA hAtha rAkhIne kAyotsarge rahevuM. bAkInuM dazAzrutaskaMdhamAM kahA mujaba jANavuM. - 4 - 13- ekarAmikI bAramI pratimAne samyak anupAlana nahIM karavAthI unmAdacitaviSama, koDha vagere roga, AtaMka-zULa, vizucikAdi je kadI prANano ghAta kare, te rogAtaMka pAme, zrata cAritra lakSaNa rUpa dharmathI bhraSTa thAya ane samyakatvanI hAni thAya. pratimAnuM sArI rIte pAlana na karavAthI je unmAda, roga ane dharmabaMza te ahitAdine mATe thAya che. - x - 14- A teramAM sUtrathI viparIta sUtra jANavuM. -- sAdhuonAM upara varNavelA anuSThAno karmabhUmiomAM ja thAya che, tethI karmabhUmi nirUpaNa kare che- * sUjha-196 thI 198 - [196] jaMbUdvIpa nAmaka dvIpamAM traNa karmabhUmi kahI che * bharata, airAvata, mahAvideha. e rIte dhAtakIkhaMDahIpanA pUvaraddhimAM vAvata pukharavaradvIpArvanA pazcimAddhamAM traNa karmabhUmio kahelI che. [19] traNa prakAre darzana kahela che - samyagradarzana, mithyAdarzana, mizradarzana ruci traNa bhede che . samyaguruci, mithyAruci, mizraruci...prayoga traNa bhede che - sabhya prayoga, miyA prayoga, mitra prayoga. (198] vyavasAya traNa prakAre che . dhArmika vyavasAya, AdhArmika vyavasAya, dhArmika-adhArmika vyavasAya... athavA traNa prakAre vyavasAya che - pratyakSa, pratyAyika, AnugAmika... athavA traNa prakAre vyavasAya che - ihalaukika, paralaukika, ubhayalaukika... iphlaukika vyavasAya traNa bhede che - laukika, vaidika, sAmAyika [sAMsaMbaMdhI... laukika vyavasAya traNa bhede che - artha, dharma, kAma - saMbaMdhI... vaidika vyavasAya traNa bheTe che - sveda, yajurveda, zAmaveda saMbaMdhI... sAmAyika vyavasAya kaNa bhede che - jJAna, darzana, cAstri saMbaMdhI. artha drivya yoni [upAya) traNa bhede - sAma, daMDa, bheda saMbaMdhI. * vivecana-196 thI 198 :[196] jaMbUdvIpa ityAdi pAMca sUtro sAkSAt ane atidezathI kahyA che. te
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/196 thI 198 203 sugama che. karmabhUmio kahI, temAM rahelA manuSyonA dharmonuM nirUpaNa kare che [19] tivi- - ityAdi agiyAra sUtro sugama che. vizeSa e ke - traNa prakAre darzana - zuddha, azuddha, mizra e traNa puMjarUpa mithyAtva mohanIya che, kemake tathAvidha darzananA hetu che... ruci, to zuddha puMjAdi karmapudgalanA udayathI prApta thayela tatvonuM zraddhAnuM che.... prayoga- samyakatvAdipUrvaka mana vagereno vyApAra athavA samyak Adi prayoga-ucita, anucita. ubhayAtmaka auSadha Adi vyApAra che. 198] vyavasAya - vastu nirNaya athavA puruSArthanI siddhi mATenuM anuSThAna. vyavasAyIonI - dhArmika, adhArmika ane mizra eTale saMyata, asaMyata ane dezavisati lakSaNavALA saMbaMdhIpaNAthI abhedapaNe traNa bhede che athavA saMyama, asaMyama ane dezasaMyamarUpa viSayabhedathI traNa prakAre che. athavA vyavasAya eTale nizcaya te pratyakSa - avadhi, mana:paryava, kevalajJAna rUpa che, prAtyayika - indriya ane noindriya lakSaNathI thayela ane AnugAmika * je dhUma vagere hetu - agni vagere pratye atugamana kare che ane sAdhyanA abhAvamAM hotuM nathI te anugAmI. tethI thayela te AnugAmika atha anumAnarUpa je vyavasAya te AnugAmika ja che. athavA pratyakSa eTale pote jovArUpa, prAtyayika - Ata vacanathI, anumAnathI che. ihalokamAM je thAya te halokika - A bhavamAM vartamAnano je nizcaya ke anuSThAna te aihalaukika vyavasAya. je paralokamAM thaze te pAraslaukika ane je ahIM ane pa>>, te aihalaukika-pAralaukika vyavasAya che. laukika - sAmAnya lokanA AzrayavALo nizcaya ke anuSThAna.. vedanA AzrayavALo te vaidika.. samaya-sAMkhyAdinA siddhAMtAzrita te sAmAyika. laukikAdi vyavasAya pratyeka traNa prakAre prasiddha che. vizeSa e ke - artha, dharma, kAma viSayaka nirNaya. jemake dhananuM mULa kapaTa ane kSamA che, dhamanuM mULa dAna, dayA ane dama che. kAmanuM mULa dhana, zarIra ane vaya che. mokSanuM mULa sarve kiyAone vize uparama che. athavA teone mATe anuSThAna te athiida nizcaya che. RgvAdi vaDe karela nirNaya ke vyApAra te pedAdi vyavasAya che. jJAnAdirUpa sAmAyika vyavasAya. temAM jJAna te vyavasAya ja che, kemake te paryAyavAcI zabda che, darzana paNa zraddhAnuM lakSaNa vyavasAya che. tene vyavasAyanA zapaNAthI pratipAdita ja che, cAstri paNa samabhAvalakSaNarUpa vyavasAya ja che, kemake bodha svabhAvarUpa AtmAnI pariNati vizeSa hoya che. kahyuM che ke - satkAryamAM pravRtti ane akAryamAM nivRtti, tenuM je anuSThAna te saccAstri che, temAM te bAhya cAsTiAnI apekSAo jANavuM athavA jJAnAdi viSayamAM je vyavasAya - bodha ke anuSThAna te viSayanA bhedathI traNa prakAre che. AnI sAmAyikatA to samyaka - mithyA zabda vaDe lAMchita jJAnAdi gaNano sarva samayamAM sadbhAva hovAthI che. 204 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 arthatha - rAjalakSmI vagerenI yoni - upAya, te arthayoni, 1- nAma - priyavayanAdi, 2- 24 - vadha Adi rUpa parigraha, 3- - jItavAnI icchAvALA zaNanA samayane svAmI AdinA nehathI dUra karavo. keTalAMka sthAne daMDa padanA tyAgathI pradAna sahita traNa arthayonio jaNAvI che. ahIM zloka che -1 paraspara upakAronuM darzana, 2guNakIrtana, 3- saMbaMdhanuM kathana karavuM. 4- ApaNA baMnenuM kArya thaze evo AzAjanaka pralApa. 5- he sAdhu! huM Apano ja chuM ema komaLa vANI vaDe je paNa karavuM. evI rIte 'sAma'nA prayogane jANanAra puraSoe tene pAMca prakAre kahela che vadha, pakleiza, dhananuM haraNa. ema daMDavidhAnaoN traNa bhede daMDa kahyo. sneharAgane dUra karavo, spardhA utpanna karavI, saMtarjana-bhedaoN traNa bheda kahyA. pradAnanuM lakSaNa A che - saMprApta dhananuM uttama, madhyama, adhamane dAna, grahaNa karelAnuM anumodana, apUrva dravyanuM dAna, svayaM grahaNa mATe pravartana, kaNa pratimokSa A pramANe pAMca prakAre dAna che. bheda vaDe athiida yonino prayoga A pramANe - praNipAtathI uttama puruSane, bheda vaDe zUra puraSane, alAdAnathI nIca puraSo, parAkramathI samAna puruSane daMDa vaDe vaza karavo. - jIvo dharmathI prarUpaNa karyA, have pagala prarUpaNA * sUtra-19 :pagalo traNa bhede che . prayogapariNata, mizrapariNata, visasAparipata narakAvAsa gaNanA AdhAre che - pRthvInA AdhAre, AkAzanA AdhAre, potAnA AdhAre...nagama, saMgraha, vyavahAranA mate pRthvIpatiSThita, jamanA mate AkAzapatiSThita, traNa zabdanayanA mate AtmapratiSThita. * vivecana-19 : 1. prayoga pariNata - jIvanA vyApAra vaDe tevA prakAranI pariNatine pAmelA. jema vaya AdimAM, karma AdimAM. 2. mizna-prayoga ane visasAthI pariNata jema varu pagalo ja prayoga vaDe vastrapaNe ane visasA pariNAma vaDe bhoga na karavA chatAM jUnApaNAo thAya che. 3. visasA - je svabhAvathI pariNata thayelA che, vAdaLA ane indra dhanuSanI mAphaka, pudgalanA prastAvanI visasApariNata nakAvAsonA pratiSThAnanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che sUNa spaSTa che. vizeSa e ke - nakAvAso AtmapratiSThita che, teonuM pratiSThAna nayo vaDe kahe che - (1) taigama - sAmAnya ane vizeSanA grAhakapaNAthI tene aneka jJAna vaDe pariccheda kare te taikama athavA InAmI - nizcita arthavALA bodhomAM je kuzala athavA temAM je bodha thAya te gama athavA jene eka gamanathI te prAkRtavathI taigama. (2) bhedono saMgraha karavo athavA bhedo pratye je saMgraha che te, athavA je vaDe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/99 25 te bhedo saMgraha karAya che te saMgraha - satA mAnano svIkAra. (3) vyavahAra - je athavA jenA vaDe vyavahAra karAya che te vyavahAra athavA vizeSa vaDe nirAkaraNa karAya che te athavA sAmAnya evA lokavyavahArane vize tatpara te vyavahAra vizeSa mAtra svIkAravAmAM tatpara. A nayamato vaDe jANavuM. (4) kAju - saraLa sanmukha, zruta-zrutajJAna jene che te jusUna. athavA hajuatIta, anAgatarUpa vakanA tyAgathI phakta vartamAna vastune jaNAve te hajusUtra potAnI ane sAMprata vastu mAne che, bIjI mAnato nathI. (5) zaan - jenA vaDe kathana kahevAya che, te zadavAcaka dhvani. aneka dhamatmaka vastu chatAM bIjA dharmono niSedha karIne cokkasapaNe eka dharma vaDe pariccheda kare che. te kayo zabdanI mukhyatAvALA je nayo, te zabdanayo. te traNa che zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta. temAM bolAvavuM ke je nAma pratye bolAvavuM ke jenA vaDe bolAvAya te zabda. te zabda kathananA vicAramAM tatpara naya paNa zabda che. te bhAvaniphoparUpa vartamAnakAlIna abhinna liMgavAcaka ane bahupayayi pratye paNa svIkAre che. (6) vAcaka-vAcaka pratye vAsyabhedano Azraya kare te samabhirUDha te nizca ukta vizeSaNayukta vastune paNa zaka ane puraMdarAdi vAcaka bheda vaDe bhedane svIkAre che. - 1 - () tevA prakAranA satya arthavALo ghaTAdi paNa anyathA nahIM evI rIte svIkAravAmAM je tatpara te evaMbhUta naya che. A naya to bhAva nikSepAdi vizeSaNa sahita vyutpati arthavALA arcane ja iSTa mAne che. temAM pahelAM traNa nayonuM azuddhapaNAthI, prAyaH lokavyavahAramAM tatpara hovAthI narakAvAsonuM pRthvIne AdhAre rahevApaNuM che evo temano mata che. cothA nayanuM zuddhapaNAthI ane AkAzanuM rahetA sarva bhAvonuM ekAMtika AdhArapaNuM hovAthI ane pRthvInuM anekAMtikapaNuM hovAthI AkAza pratiSThita che. zabda Adi traNe nayonuM vizeSa zuddhapaNuM hovAthI ane sarvabhAvonuM svabhAva lakSaNanA aMtaraMgapaNAthI temaja vyabhicApamAthI AtmapatiSThiva che. kemake potAnA svabhAvane choDIne bIjAnA svabhAvamAM adhikaraNavALA bhAvo kadApI hotA nathI -x - x no mithyArdaSTi che, mATe mithyAtvanuM svarUpa kahe che * sUtra-200 - mithyAva traNa prakAre che : akriyA, avinaya, ajJAna... akriyA traNa bhede che . prayogakriyA, samudInakriyA, ajJAnakriyA... prayogakriyA traNa prakAre che . mana prayogakriyA, vacana prayogakriyA, kAya prayogakriyA... samudAna kiyA traNa bhede - anaMtara samudAnakriyA, paraspara samudAnakriyA, tadubhaya samudAkriyA ... ajJAna kriyA kaNa bhede che - matijJAna kriyA, zrutajJAna kriyA, vibhaMgaajJAna kriyA...avinaya traNa bhede che - deza tyAgI, nirAlaMbanatA, vividha prema-dveSa... ajJAna traNa bhede che - deza ajJAna, sarva ajJAna, bhAva ajJAna. 206 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * vivecana-20o : (1) mithyAtva traNa bheda vagere sUtro sugama che. vizeSa e ke - mithyAtva eTale je viparIta zraddhAnarUpa che, tenI ahIM vivakSA karI nathI. kemake prayogakriyA AdinA kahevAtA tenA bhedono saMbaMdha che, tethI ahIM mithyAtvakriyA AdinuM yathArtharUpapaNuM mithyAdarzana ane anAbhogAdithI thayela vipayara duSTapaNuM athAt azobhanapaNuM evo bhAva jANavo. vijaya ahIM zabda 3: zabdanA arthamAM che. jema azIla eTale duzIla kahevAya che. tethI akriyA eTale mithyAtva AdithI haNAyelane mokSasAdhaka anuSThAna duSTakriyA che, jema mithyArdaSTinuM jJAna paNa ajJAna che tema jANavuM. e rIte avinaya, ajJAna eTale asamyaga jJAna. (2) akriyA te azobhana kriyA ja che, tethI akriyA traNa prakAre kahIne paNa prayoga ityAdi vaDe kriyA ja kahI che. temAM vayantirAya karmanA kSayopazamathI pragaTela vIrya dvArA AtmA vaDe je vyApAra karAya te prayoga - mana, vacana, kAya lakSANanI kriyA - karavuM arthAt vyApta thayuM te prayoga kriyA athavA mana vagere prayoga vaDe je baMdhAya che te prayogakriyA arthAt karma, te duSTavathI akriyA ane kriyA te mithyAtva che ema sarvatra saMbaMdha joDavo. samuvA prayogakriyA vaDe ekarUpapaNe grahaNa karela karmavargaNAne sArI rIte prakRti, baMdha Adi bheda vaDe dezaghAti ane sarvaghAtirUpapaNAe svIkAravuM te samudAna, te ja kriyA te samudAna kiyA. ajJAna vaDe ceSTA ke karma te ajJAna kriyA. (3) prayoga kriyA traNa prakAranA kahela arthavALI che - (4) jemAM aMtara nathI te anaMtara, evI je samudAnakriyA athatu prathama samayamAM vartanArI, bIjA vagere samayamAM vartanArI te paraMpara samudAna kriyA, prathamaprathama samayopekSAe tadubhaya-samudAna kriyA jANavI. (5) mati ajJAna kriyA - vizeSa nahIM karAyela temati ja che ane samyagurdaSTine te matijJAna rUpa che, mithyArdaSTine te matiajJAnarUpa che. zruta paNa ema ja jANavuM. mati ajJAnathI jema kriyA karavI te mati ajJAna kriyA, e rIte zruta tathA vilaMgamAM paNa jANavuM. temAM mithyAdRSTinuM je avadhi te vibhaMgaajJAnarUpa che. (6) akriyA mithyAtvanuM vivecana karyuM, have avinaya mithyAtva kahe che. avinaya ityAdi. * viziSTa naya te vinaya - pratipatti vizeSa. tenA pratiSedhathI, avinaya. janma, kSetra Adino tyAga te dezayAga, svAmIne gALa devI vagere je avinayamAM che, te dezatyAgI. gaccha, kuTuMba AdinA AzrayathI je nIkaLela che te nirAlaMbana, teno bhAva te nirAlaMbanatA arthAt Azraya karavA yogyanI upekSA karavI. athavA puSTa AlaMbananA abhAve ucita pratipatti svIkArano nAza che. prema ane dveSa te premadreSa, vividha prakArano je premaplepa te nAnApamadreSa avinaya, ahIM bhAvanA A pramANe - ArAdhya viSaya ke ArAdhya saMmata viSayavALo prema, ArAdhyane
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/200 203 asaMmata viSayavALo hepa, evI rIte be niyata vinaya hoya. kahyuM che ke - krodhamAM namana, stuti vayana, tenA abhimatamAM prema, tenA apiyamAM dveSa -x * e rIte nAnA prakAravALA premaheSa - x * te avinaya che. () have ajJAna mithyAtvane kahe che - jJAna eTale dravya ane paryAyanA viSayavALo bodha, teno niSedha te ajJAna. temAM vivakSita dravya dezathI jyAre nathI jANato tyAre deza ajJAna che, jyAre sarvathI nathI jANato tyAre sarva jJAna che. vivakSita dravya paryAyithI nathI jANato tyAre bhAva ajJAna che athavA dezAdi jJAna paNa mithyAtva viziSTa ajJAna ja che. * x - mithyAtva kahyuM te adharma che, mATe have tenA viparyayarUpa dharmane kahe che* sUtra-201 - 1. dharma traNa prakAre che : zrutadharma, cAaidharma, astikAyadharma. 2. upakama traNa prakAre che - dhArmika, dhArmika, dhArmikAdhArmika upakama. athavA traNa prakAre upakama che - Atmaupakrama, paropakama, tadubhayopakama. e rIte 3. vaiyAvacca, 4. anugraha, 5. anuziSTi, 6. upAlaMbha e eka ekanA gaNa - traNa alAvA upakramanI mAphaka jANavA. * vivecana-201 - (1) zrata e ja dharma te zratadharma - svAdhyAya, cAri dharma - kSAMti Adi zramaNadharma. A dravya-bhAva bhedathI be prakAre che, temAM bhAva gharmane kahela che - 4 - . masta zabda vaDe pradezo kahevAya che, teono ya - rAzi, te astikAya, te evI saMjJA vaDe je dharma te astikAya dharma-gati upakhaMbha lakSaNa - dhamastikAya. A dravya dharma che. anaMtara - zratadharma ane cAritradharma e be kahyA. have tenA vizeSone kahe che. vize savAre Adi sUtro sugama che. vizeSa e ke upAyapUrvaka AraMbha te upakrama. ghaH - zruta cAstriAtmaka, te dharmamAM thanAra AraMbha ke te ja prayojana jenuM che, te dhArmika arthAt zrutacAstriArtha AraMbha. tathA je dhArmika nathI te adhArmika - asaMyamArge AraMbha tathA dezathI A dhArmika-saMyamarUpa hovAthI temaja asaMyamarUpa hovAthI adhArmikapaNAthI dhArmikA dhArmika eTale dezavirati AraMbha evo artha che. - athavA - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA bhedathI upakrama cha prakAre che. temAM nAma, sthApanA sugama che. dravyopakama jJazarIra, bhathazarIra vyatirikta sacita, ayita, mizrabhedathI traNa prakAre che. temAM sacitta dravyopakama dvipada, catuSpada, apada e traNa bhede che. vaLI te pratyeka parikarma ane vastu vinAza e be bhede che. temAM parikamamAM - dravyanuM guNa vizepakaraNa che. jemake - dhRtAdinA upayoga vaDe puruSane varNarU5 vagere karavuM. e rIte popaTa, menAdine zikSAdi ApavA guNa vizeSanuM karavuM. hAthI vagere catuSpadone ane vRkSAdine vize vRkSa ane AyurvedanA upadezathI vRddhi 208 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vagere guNonuM utpanna karyuM tathA vastu vinAzamAM puruSano pagAdi vagere vaDe vinAza karavo te ja upakrama. e rIte ayita dravyaupakrama padArAgAdi maNione kSAra ane mRtikAnA puTa pAkAdi vaDe nirmala karavA te parikarma ane dhaNa vagerethI vinAza karavo te vinAza. mizradravya upakama to kaDA AdithI vibhUSita puruSAdi dravyano ja jANavo. tathA koztha - zAlikSetra vagereno pakirma athavA vinAzarUpa phoTopakama che, tayA kALano caMdragrahaNAdi lakSaNarUpa kALano upakrama arthAt upAya vaDe parijJAna te kALa upakrama. tathA bhAvatha * prazasta, apazastarUpa bhAvane upAya vaDe jANavIrUpa ja bhAva upakrama che te bhAvopakama. apazakha te brAhmaNI, gaNikA ane amAtyanA daSTAMtathI jANavuM. prazasta to zrutAdi nimite AcArya Adino abhiprAya jANavo te bhAvopakrama. evI rIte dhArmikano eTale saMyatano je cAstriAdine mATe dravya, phona, kALa ane bhAvano upakrama kahela svarUpavALo te dhArmika ja upakrama che. tathA AdhArmikaasaMyatano asaMyamane mATe je upakama te adhArmika ja che. tathA dhArmikA dhArmika arthAt dezaviratino je upakama te dhArmikAdhArmika che. (2) have, bIjA svAmInA bheda vaDe upakrama traNa prakAre kahe che - AtmAne anukala upasAdimAM zIlanI rakSA nimitta upakrama - vaihAnAsAdi vaDe nAza karavo athavA parikarma karavo ke AtmAne arthe bIjI vastuno upakrama te Atmopakama tathA bIjAno bIjAne mATe upakama karavo te paropakrama. AtmA tavA para e baMnene mATeno upakama te tadubhaya upakrama. (3) upakrama sUtra mAphaka AtmA, para, ubhaya bhedathI vaiyAvRtya Adi kahevA. vizeSa rUpathI rahevAno bhAva athavA je karma te vaiyAvRtya - bhojanAdi vaDe upastaMbha * madada. temAM AtmavaiyAvacca gacchathI nIkaLela te ja hoya che, bIjAnI vaiyAvacce glAnAdi pratye jAgRta rahenArane hoya che ane tadubhaya vaiyAvacca gacchavAsI munione hoya che. (4) anugraha - jJAnAdino upakAra, temAM AtmAno anugraha - adhyayanAdimAM pravartelane hoya che, vAyanAdimAM pravartelane parano anugraha hoya che tathA tadubhaya anugraha zAstranuM vyAkhyAna ane ziSyanA saMgrahAdimAM pravRtane hoya che. (5) anuziSTi - anuzAsana. temAM AtmAnuzAsana A pramANe jANavuM - eSaNA saMbaMdhI beMtAlIza doSarUpa viSama saMkaTamAM he jIva! tuM calita na thayo to tuM bhojana karatA rAgadveSathI na kaLAya tema kara. parane anuzAsana A pramANe - tethI tuM teono bhAva vaidha che, bhavadu:khanI niSeiDita thayela A badhAM tAre zaraNe AvelA che mATe prayatna vaDe tene choDAvavA joIe. tadubhaya anuzAsana A rIte - kevI rIte manuSyatva pAmyo, koI zate ati muzkelIthI cA irana pAmyA. tethI he sAdhu ! ahIM cAsTiAmAM kadApI lezamAtra pramAda na karavo joIe.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/3/201 209 (6) upAlaMbha - e ja ayogyapaNAnI pravRtinA pratipAdana garbhita che, te AtmAne A pramANe - bhojanAdi daSTAMta vaDe durlabha evA manuSya janmane meLavIne jo tuM jinadharma pALato nathI to zuM he Atman ! tuM ja tAro vairI che ? bIjAne upAlaMbha A pramANe - he vatsa! tuM uttamakuLamAM utpanna thayo, uttama guru vaDe dIkSita thayo ane uttama guNa saMpanna, chatAM Ama vagara vicAryuM kema pravarte che? tadubhaya upAlaMbha A rIte - je koI prANI, eka potAnA jIvana mATe ghaNAM jIvone du:khamAM sthApe che, toonuM jIvana zuM zAzvata che ? e rIte pUrvokta atidezanI vyAkhyA karI, e rIte jema upakramamAM Atma, para ane tadubhaya vaDe traNa AlApako kahyA, tema vaiyAvRtyAdimAM paNa jANavA. have dhRtadharmanA bhedo kahe che- * sUtra-202 - kathA traNa prakAre kahI che * akathA, dharmakathA, kAmakathA. traNa bhede vinizcaya kahyA che - artha, dharma ane kAma vinizcaya. * vivecana-202 - 1- artha - lakSmInI kathA - upAyane pratipAdanamAM tatpara je vAkyapabaMdha che arthakathA. kahyuM che ke- sAma Adi nIti, dhAtuvAdAdi sasiddhi, kRSNAdine pratipAdana karanArI ane arthotpAdanamAM utkRSTa evI arcanI kathA kahelI che. tathA artha nAmano purapArga zreSTha jaNAya che, kemake lokamAM taNakhalAthI paNa halakA gaNAtA dhanarahita puruSane dhikkAra che. kAmaMdakAdi zAsvarUpa A arthakathA che. - ghauM - dharmanA upAyanI kathA dharmakathA che. kahyuM che - dayA, dAna, kSamAdi dharmanA aMgomAM rahelI ane dharmanA svIkArarUpane paMDitoe dharma kathA kahI che. tathA dharmanAmaka A puruSArtha, pradhAna che ema kahevAya che. pApasakta puruSa pazutulya che, dharmarahita puruSane dhikkAra che. dharmakathA uttarAdhyayanAdi rUpa jANavI. 3- evI rIte kAmakathA paNa jANavI. kahyuM che ke, kAmotpAdaka vaya, dAkSiNya sUcikA ane anurAgapUrvaka iMgitAdithI thayela kathA kAmakathA kahI che. kAmIonuM smita bIjA dvArA lakSa dravya vaDe paNa prApta karAtuM nathI, vacana koTi dravya vaDe, vilAsa sahita jovuM te lakSakoTi dravya vaDe, hRdayano guptabhAva koTikoTi dravya vaDe paNa bIjAo vaDe prApta karAvAto nathI, A kathA vAtsyAyanAdi rUpa jANavI athavA prakIrNa - te kAmArtha vacananI paddhati ke kathAsatri varNanarUpa jANavI. adi vinizcaya - aAdi svarUpanuM parijJAna. te A che - (1) dhanane prApta karavAmAM - rakSaNa karavAmAM - nAzamAM ane vyayamAM paNa du:kha che, mATe du:khanA kAraNabhUta dhana (atha) ne dhikkAra che. (2) dharma dhanArthIne dhana Ape che, sarva kAmIne kAma Ape che, paraMparAe mokSanuM sAdhana che. (3) kAmo zarArUpa che, viSarUpa che, AzIviSarUpa che. kAmAbhilASI jIva, nikAmA paNa durgatimAM jAya che. ityAdi. - A [5/14 210 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 rIte arthAdi vinizcaya kahyo, mATe tenA kAraNa ane phalanI paraMparAne paNa traNa sthAnakAvavAnA prasaMgathI kahe che * sUtra-203,204 - [23] he bhagavana tathA zramaNa mAhana pratye sevA karanArane te sevAnuM zuM phaLa che? "zravaNaphaLa" he bhagavana! te zravaNanuM zuM phaLa che ? "jJAna-phaLa'. he bhagavana ! jJAnanuM zuM phaLa che ? "vijJAna phaLa" A abhilASA vaDe jaNAvAtI A gAthA jANI levI joIe [20] zravaNanuM phaLa jJAna che, jJAnanuM phaLa vijJAna, vijJAnanuM phaLa paccakkhANa, paccakakhANanuM phaLa saMyama, saMyamanuM phaLa anAghava, anAthavanuM phaLa tapa, tapanuM phaLa vyavadAna, tenuM phaLa akriyA, tenuM phaLa nirvANa. cAvata he bhagavan! akriyAnuM phaLa zuM che? - "nirvANa." he bhagavana! nivaNanuM phaLa zuM che? he zramaNAsukhana ! siddhigamana paryanta phaLa che. * vivecana-203,204 - sUtra pATha sugama che. vizeSa e ke - paryApAsanA eTale sevA. jenuM phaLa zravaNa che te zravaNalA. sAdhuo ja dharmakathAdi svAdhyAyane kare che mATe tenuM zravaNa sAdhuonI sevAmAM hoya che. vijJAna - artha AdinA heya-upAdeyapaNAno vinizcaya te vijJAna che. arva - pUrvokta abhilApa vaDe je te ! virALe - ityAdithI A gAthA anusaravI. A gALAmAM kahela pado kahevA. savane Adi jaNAvelA arthavALA che. vizeSa e ke - pratyAhyAna - nivRtti dvAra vaDe pratijJAnuM karavuM. saMyama - prANAtipAtAdi nA karavA. kahyuM che ke - pAMca AzravathI viramavuM, paMcendriya nigraha, kaSAyajaya, traNa daMDanI virati, A sattara bhede saMyama che. nA zrava : navA karmonuM grahaNa na karavuM. anAzravathI laghukamapaNAe azanAdi bhedavALo tapa thAya che. vyavahAra - pUvaoNkta karma vananuM chedana athavA kamI kacarAnuM zodhavuM. trayA - yogano virodha. nirvAina - karma vaDe karAyela vikArathI rahitapaNuM. niyati - jemAM te kRtArtha thAya che te siddhi-eTale lokANa, te ja pAyamAna hovAthI gati, temAM gamana te ja paryavasAna phaLa - sarvathI aMtima prayojana. nirvAna - siddhi gati gamana paryavasAna phaLa. prAtam - meM ane bIjA kevalIoe kahyuM che. he zramaNa AyuSyamAna! A pramANe gautamAdi ziSyane AmaMtraNa karatA bhagavaMte kaheluM. sthAna-3 - uddezA-3 no muni dIparatnasAgare karela TIkAsahitano anuvAda pUrNa
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4-ra05 sthAna-3 - uddezo-4 6 - X - X - X - * bhUmikA : trIjo uddezo kahyo. have cotho kahe che - teno saMbaMdha A che, pUrvanA uddezAmAM padagala ane jIvonA ghama traNa prakAre kahyA. ahIM paNa te ja dharmo, tevI rIte ja kahevAya che. A saMbaMdhe Avela A uddezAnA Adi sUaSaka ijA Adi che. teno pUrva sUtra sAthe A saMbaMdha che - pUrva sUtramAM zramaNa mAhananI papAsanAnA phaLanI paraMparA kahI, ahIM tenI vizeSa vidhi kahe che * sUtra-205 - (1) pratimAdhArI aNagArane traNa upAzrayonuM pratilekhana karavuM kahyuM che * Agamana gRha, khullA makAnamAM, vRkSanI nIce... e rIte AjJA levI ane grahaNa karavuM kahyuM... (2) pratimAdhArI aNagArane traNa saMskAranI pratilekhanA karavI kahyuM. pRnIzIlA, kASThazIlA, vRNAdi saMthAro...e rIte AjJA levAnuM ane grahaNa karavAnuM kahyuM che. * vivecana-205 - pratimA - mAsikI Adi bhikSa pratijJA rU5. tene svIkAranArA je te sAdhune traNa prakAranA upAzraya kaze. upAzraya eTale zItAdi rakSaNArthe je sevAya te vasati. pratyutam - rahevAne mATe nirIkSaNa karavuM te. atha zabda ahIM traNa padamAM traNe Azrayo pratimA svIkAranAra sAdhune kAnIyapaNAe tulyatA pratipAdanArthe che. * x * (1) AgamanagRha - pathikAdinA AgamanathI yukta ke tenA mATe banAvela gRha. - sabhA, paraba Adi. kahyuM che ke - gRhasthajano jyAM AvIne rahe che athavA teonA AgamananA gRho je che te sabhA, prapA, devakulAdikane vidvAno AgaMtuka gRha kahe che. tenA eka dezabhUta upAzraya jovAnuM kahyuM che. tathA viyad - anAvRta, te be bhede - adho ane urva temAM paDakhethI eka Adi dizAmAM je khulluM che te adhovivRta, anAcchAdita, mALA vagaranuM gRha te urvavivRta. AvuM je gRha te vistRta gRha. kahyuM che ke - je cAre dizAe, traNa dizAe, be paDakhe ke eka dizAe nahIM DhAMkela te aghovivRta gRha ane mALa vagaranuM ke upara na DhAMkeluM, te udaMvivRtta gRha kahevAya. te gharamAM. tathA vRkSa - keraDA vagereno nIkaLela mULa bhAga, te ja ghara te vRkSamUlagRha. temAM pratyupekSA vaDe ja zuddha upAzraya hoya to ja gRhasthanI prati tenI AjJAanujJApatA hoya che, tethI anujJApanA sUtra kahe che- gve - e pramANe, pratimA pratipa, ityAdi kahevuM. vizeSa e - pratyupekSaNA sthAne anujJApana kahevuM. gRhasthoe anujJA ApatA tene svIkAravA upAdAna sUtra che. te paNa ema ja che. vALa - grahaNa karavA arthAt pravezavA mATe. e pramANe sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 saMtAskanA traNa sUtro jANavA. vizeSa e ke - pRthvIzIlA, uvaga ema prasiddha che. zilAnI mAphaka evI laMbAI-pahoLAIthI lAkaDAnI je zIlA te kAThazIlA, tRNa Adi jema upabhoga yogya thAya tema ja prApta thAya che, te yazAsaMtRta zilA. - pratimA niyatakAlika hoya che mATe have 'kALa' kahe che * sUtra-206,207 : ri06] kALa traNa bheTe che . atIta, vartamAna, anAgata... samaya traNa bhede che - atIta, vartamAna, anAgata... evI rIte AvalikA, AnapaNa, stoka, lava, muhUrta ahorAtra yAvat lAkha varSa, pUvaga, pUrva yAva4 avasarpiNI traNa prakAre che... pugala parAvarta traNa bhede che - atIta, vartamAna, anAgata. [20] vacana traNa bhede che - ekavacana, dvivacana, bahuvacana. athavA vacana traNa bheda che - zIvacana puruSavacana, napuMsakavacana.. athavA vacana traNa bhede che . atItavayana, vartamAnavacana, anAmatavana. * vivecana-206,203 : [206] atizaya vaDe gayela te atIta. no lopa thatAM tata, arthAt vartamAnapaNuM oLaMgI gayela.. hamaNAM ja utpanna te pratyutpanna - vartamAna. je nahIM Avela te anAgata - vartamAnapaNuM nahIM pAmela - bhaviSya evo artha che. kahyuM che ke . je nAma vartamAnapaNAne pAmela che te atIta thAya che ane je vartamAnapaNAne pAmaze. te gha - bhaviSya thAya che. kALane sAmAnyathI traNa prakAre vaheMcIne tenA vizeSono traNa prakAre vibhAga karatA kahe che - "samaya traNa bhede" ityAdi kAlo che. samaya AdinI bIjA sthAnanA pahelA uddeza mAphaka vyAkhyA karavI. vizeSa e ke - pudgala eTale AhArakane vajIne zeSa rUpIdravyone audArikAdi prakAra vaDe grahaNathI eka jIvanI apekSAe samastapaNe sparzavuM te padugala parivarta. te jeTalA kALa vaDe thAya te kAla pudgala parivarta che. te anaMta utsarpiNI ane avasarpiNIrUpa che. tenuM varNana bhagavatImAM A rIte che he bhagavan! pudgala parAvarta keTalA bhede che ? he gautama ! sAta bhede. te A che - dArika pula parAvarta, vaikiya pugala parAvarta, e rIte taijasa, kAmaNa, mana, vacana, AnapAna pudgala parAvarta che. tathA he bhagavankayA artha vaDe audArika pudagala parAvarta che ? he gautama ! je kAraNe dArika zarIramAM vartatA jIva vaDe audAki zarIra yogya dravyone dArika zarIrapaNe grahaNa karelA cAvatuM mUkelA hoya che, te kAraNathI. e rIte bAkInA cha e kahevA. he bhagavanuM ! audArika pudgala parAvarta keTalA kALe pUrNa thAya che ? he gautama! anaMta utsarpiNI - avasarpiNI kALa vaDe pUrNa thAya che. e rIte bIjA paNa. anyatra A rIte kahe che - dArika, vaikriya, vaijasa, kAmaNa, bhASA, AnapANa
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/206,200 213 214 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 ane mana e sAta, sarva padgalone sparzIne mukelA hoya tene bAdara pudagala parAvarta kahevAya che. jyAre eka audArikAdi zarIra vaDe sarva lokasaMbaMdhI paramANuone pariNAma pamADIne arthAt bhogavIne mUkela hoya tyAre sUkSma dravya pugala parAvata thAya che. te pramANe ja kSetra, kALa, bhAva pugala parAvata thAya che, te anya sthAnethI jANavA. [20] A samaya Adi pudgala parAvarta paryanta svarUpathI ghaNAM prakAre che to paNa te sAmAnya lakSaNarUpa eka arthane AzrIne ekavayanAMta kahyA. tethI eka vayanAdi prarUpavAne kahe che - jenA vaDe eka artha kahevAya ke kahevuM te vayana, coka arthanuM ja vacana te ekavacana, ekabIjAmAM paNa jANavuM. ahIM kramathI udAharaNa Ape che. * jeva:, seva, devA: vayanAdhikAramAM athavA Adi be sUtro sugama che. strI vacanAdinAM gheTAMta A rIte - nI, nara, Da. atItAdinA daSTAMta A pramANe - kareluM, kare che, karaze. vacana jIvano paryAya che, te adhikArI jIvanA paryAyAMtaro kahe che* sUtra-208,209 * ri08] 1-traNa prakAre prajJApanA kahI che - jJAnapajJApanA, darzanapajJApanA, cAstrijJApanA... 2- traNa prakAre samyapha kA che - jJAnasamyapha, dazanasamyapha, cAritrasamyapha... 3- traNa prakAre upaghAta kahyA che - ugamopaghAta, upAyaNopaghAta, eSaNopaghAta... 4- e pramANe vizaddhi traNa prakAre jANavI. ri0e] 5- ArAdhanA traNa prakAre che - jJAnaArAdhanA, darzanaArAdhanA, cAsTiArAdhanA... * jJAnArAdhanA traNa prakAre che * udA, madhyamA, jault.. - e rIte dazanArAdhanA.... 8- cAsTiAArAdhanA paNa traNa-traNa bheda jANavI. 9- traNa prakAre saMkaleza kahela che - jJAna saMkaleza, darzana aMkaleza, cAstri aMkaleza 10- e rIte asaMkaleza paNa kahevo... 11- e rIte atikramaNa... 1ravyatikamaNa... 13- aticAra... 14- anAcAra paNa traNa traNa prakAre jANavA. 1pa- aNanuM atikramaNa thatA AlocanA, pratikramaNa, niMdA, gaho yAvatuM prAyazcitta aMgIkAra karavA joIe - jJAnAtikrama, dazanAtikrama, cAstriAtikrama 16- e rIte vyatikrama... 1Atisara... 18- anAra paNa jANavA. [10] 19- prAyazcitta traNa bhede kahela che - AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tadubhaya yogya. * vivecana-208 thI 210 :viche ityAdi 19 sUtro [sUtra 208 thI 210] spaSTa che. ra08] vizeSa e ke - prajJApanA eTale bhedAdi kathana. temAM jJAnapajJApanAAbhinibodhika Adi pAMca prakAre jJAna che, e rIte darzana kSAyikAdi traNa prakAre che ane cAritra sAmAyikAdi pAMca prakAre che... 2 samyaka atha_i aviparIta, mosiddhine AzrIne anurUpa. te jJAnAdi traNa prakAre che. 3-upahanana te upaghAta - piMDa, zayyA vagerenI akIyatA, temAM utpanna thavuM te udgamapiMDa - AhArAdi thayela te tenA AdhAkamadi soLa doSo che. kahyuM che ke * uma, prasUti., prabhava Adi ekAryavAsI che. te piMDanA doSo A che - AghAkarma, udezika, pUtikarma, mijAta, sthApanA, prAkRtikA, prAdukaraNa, jIta, prAmitya, parivartita, abhyAhata, udbhijJa, mAlApahata, ADedha, atisRSTa, adhyavapUraka e soLa doSo udgama saMbaMdhI jANavA. enI abhed vivakSAthI udgamanA doSo ja udgama che AthI udgama vaDe upaghAta-piMDAdinuM akalpanIyatvakaraNa athavA cAstrinuM malina karavuM te ugama upaghAta. athavA udagamano piMDAdi utpatino je upaghAta ati AdhAkamadi vaDe je duSTatA te udgamopaghAta kahevAya. e rIte utpAdanA upaghAta tathA eSaNA upaghAta paNa jANavA. vizeSa e ke - utpAdanA eTale prApta karavuM, gRhastha pAsethI piMDAdi upArjana karavuM. te utpAdananA dhAmItvAdi soLa doSo A rIte che . ghaNI, dUti, nimita, AjIvikA, vanipaka, cikitsA, krodhapiMDa, mAnapiMDa, mAyApiMDa, lobhapiMDa, pUrva-pazcAt saMstava, vidhA, maMtra, cUrNa, yoga. eSaNA - gRhastho vaDe devAtA piMDAdinuM grahaNa - tenA aMkitAdi daza doSo A pramANe che - temAM eSaNA, gaveSaNA, anveSaNA, grahaNa A sarve cokAryavAcI che. ahIM AhAra prastuta che, tethI tenA doSo kahe che - zaMkita, makSita, vikSipta, pihita, saMta, dAyaka, utmizra, apariNata, lipta, chati. udgamanA soLa doSo gRhasthathI utpanna thayelA jANavA, utpAdananA soLa doSo sAdhuothI utpanna thayelA jANavA, eSaNAnA doSo ubhayacI thatAM jANavA. A rIte udgamAdi doSarahitapaNAe vizuddhi ke piMDa ane cAritra AdinI nirdoSatA te udgamAdi vizuddhi athavA udgamAdi doSonI je vizuddhi te udgamAdi vizuddhi. enA atideza thakI kahyuM parva - visAta [29] jJAnastha - zrutanI ArAdhanA - kALe bhaNavuM vagere ATha AcArane vize pravRtti vaDe niraticAra pALavAthI jJAna ArAdhanA, e rIte darzananI ArAdhanAniHzaMkitAdi ATha AcArane vize, cAritra ArAdhanA samiti ane gatine vize jANavI. te utkRSTAdi bhedavALI ArAdhanAo bhAvabhedathI athavA kALa bhedathI che... jJAnAdinA patanarUpa lakSaNavALo, saMkSizyamAna pariNAmano karanAra te jJAnAdi saMkleza... jJAnAdinI zuddhirUpa lakSaNamavALo ane vizuddhayamAna pariNAmano karanAra te asaMkleza. UvuM. e pramANe jJAnAdi viSayavALA je atikramAdi cAra che, temAM AdhAkarmane zrIne cArenuM svarUpa dazavi che - AdhAkarmanuM AmaMtraNa svIkAratA "atikrama" thAya che cAlIne yAvat gRhamAM pravezIne AhAra grahaNa mATe pAtra prasAsvA paryA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/208 thI 210 215 vyatikrama" che. AdhAkarmI AhAra grahaNa karavAmAM "aticAra" thAya che ane te AhAranuM bhojana karatA "anAcAra" thAya che. A rIte uttaguNa rUpa cAsTiAnA cAre doSo jANavA. A kathana vaDe jJAna-darzananA ane tenA upakArI dravyonA pustaka, caitya vagerenA upaghAtane mATe athavA mithyArdaSTionI upabRhaNAne mATe nimaMtraNa ane svIkAra vaDe jJAna, darzananA atikramAdi joDavA. traNa atikamone Aloce - guru pAse nivedana kare ityAdi pUrvavatuM. vizeSa e ke - cAvatuM zabdathI, vinodenA, vinA marAyANa arjInA aNaf4 tava pAchajo. kahevuM. | (210] pApano chedaka hovAthI athavA prAyaH yitano vizodhaka hovAthI prAkRtamAM pAchA eTale zuddhi kahevAya che, te prAyazcitta viSaya zodhavA yogya aticAra paNa prAyazcita che. te daza prakAre hovA chatAM traNa sthAnakanA anurodhathI traNa prakAre che. temAM AlocavuM te AlocanA atha gurune nivedana karavuM te zuddhibhUtane yogya che * tenAthI ja zuddhi thAya. bhikSArayadi varDa thayela aticAra AlocanA yogya che, ema pratikramaNa-mithyAdukRta tene yogya-anupayogathI asamiti ane guptipaNuM jANavuM. ubhaya eTale AlocanA tathA pratikamaNa lakSaNane yogya-mana vaDe rAgadveSamAM javuM te thAya. A prajJApanAdi ghoM prAyaH manuSyakSetramAM ja hoya che, tethI tene kahe che- * sUtra-211 - bUDhIpa nAmanA dvIpamAM meru parvatanI dakSiNe traNa akarmabhUmi kahI che . haimavata, harivarSa, devakara.. jaMbUdvIpanA meranI uttare traNa akarmabhUmi kahI che . utta, ramyakravarSa ane airaNyavata... jaMbUdvIpanA meranI dakSiNe traNa varSa pho kahA che . bharata, haimavata, harivarSa.. jaMbUdvIpanI uttare traNa vakSio kahA che - ramyagravarSa, kairAyavata, airavata... bhUdvIpanA merunI dakSiNe traNa varSadhara parvato che - laghuhimavata, mahAhimavaMta, niSaDha... jaMbUdvIpanA merunI uttare traNa varSadhara parvato kahyA che - nIlavaMta rUpI, zikharI... jaMbudvIpanA meranA dakSiNe traNa mahAdraho kahyA che - paDAvaha, mahApadAddhaha, tibiMchidraha... te kahomAM mahahika yAvat eka palyopamanI sthitivALI traNa devIo vase che . zrI, hI, dhRti... evI rIte meranI uttare , paNa kaNa kaha che - kezarI, mahApoMDarIka, pausrika... temAM rahela devIonA nAma che . kIrti, buddhi, lakSmI... jaMbUdvIpanA meranI dakSiNe laghuhimavaMta varSadhara parvatathI paddhaha nAme mahAddhihathI traNa moTI nadIo vahe che . gaMgA, siMdhu, rohitAMzA.. jaMbUdvIpamAM meranI uttare zikharI vadhira parvatanA pauDarika mahAddhahathI traNa moTI nadIo vahe che - suvarNakUlA, katA, katavatI... jaMbUdvIpanA merunI pUrva dizAmAM ane zItA 216 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 mahAnadInI uttare traNa aMtaranadI kahI che . grAhatI, kahavatI, pakavatI. jaMbudvIpanA meranI pUrve zItA mahAnadInI dakSiNe jaNa aMtaranadIo kahI che , tadjalA, macjalA, unmattajA. jaMbUdvIpanA meranI pazcime ane zItodA mahAnadI dakSiNe traNa aMtaranadI kahI che - kSIrodA, zItazrotA, saMtavAhinI.. jaMbUdvIpanI meranI pazcime ane zItodA mahAnadInI uttare traNa AMtaranadI kahI che , urmimAlinI, phrenamAlinI, gaMbhIramAlinI. A rIte dhAtakIkhaMDa hIpanA pUrtimAM karmabhUmithI laIne yAvatuM aMtaranadI paryanta saghaLuM varNana kahevuM yAvata pukharavaraddhipAddhanA pazcimAI paryanta saghaLuM varNana temaja kahevuM. * vivecana-211 - jaMbUdvIpamAM ityAdi bIjA ThANa anusAra ane jaMbUvIpanA paTAnusAra jANavuM. vizeSa e ke aMtarnAdIonI pahoLAI 125 yojana che. anaMtara manuSyaphoga lakSaNa pRthvIkhaMDanI vakatavyatA kahI. have prakAAMtarathI sAmAnya pRthvI dazavaktavyatA kahe che * sUtra-212 - traNa kAraNe pRthvIno thoDo bhAga calita thAya che. - -19 ranapabhA pUratInA adhobhAgamAM bAdara pagalo virasA pariNAmathI uchaLe tyAre te moTA yugalo paDatAM pRdIno deza bhAga calita thAya. -- mahAddhivALo cAvatuM mahA saukhyavALo mahora deva ranapabhA pRtInA adhobhAgamAM AvAgamana kare tyAre pRvIno deza bhAga calita thAya. * * nAga ane suvarNakumAra devono saMgrAma thAya tyAre pRthvIno dezabhAga calita thAya. A traNa kAraNe pRthvI calita thAya. traNa kAraNe paripUrNa pRdI calita thAya - 1-A ratanapabhA pRthvIno ghanavAta zubita thAya, tyAre te ghanavAtanA kSobhathI ghanodadhi kaMpita thAya, tyAre ghanodadhi kaMpita thatAM paripUrNa pRetI calita thAya. -- koI maharvika cAvatu mahAzcayavAnuM deva tathA rUpa zramaNa ke mAhanane Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya, puraNakAra parAkrama dekhADato paripUrNa pRthvIne calita re. * * devo ane asurono saMgrAma thatA hoya tyAre paripUrNa pRnI calita thAya. A traNa kAraNe pRthvI calita thAya. * vivecana-212 - sUtra spaSTa che. kevala vaiza eTale bhAga, ratnaprabhA nAme pRthvI, kahe - nIce, rAta * udAra, bAdara. te virasA pariNAmathI paDavAne kAraNe cale athavA yaMtrathI mukela mahA pattharanI mAphaka bIjA sthaLethI AvIne tyAM lAge, tethI te pudgalo paDatAM pRthvI deza calita thAya... madIrA - vyaMtara vizeSa, maff - parivArAdithI mahartika,
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/12 213 218 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 yAvatu zabdathI jana * zarIrAdi dIpti, mahavana - prANathI mahA balavAnuM, HTTUTET - vaikriyAdi kavAthI, kasavana - jenI maheza evI prasiddhi che te, uMce paDatA-nIce utaratA koI paNa abhimAnAdi kAraNathI pRthvIno deza cale. nAgakumAra ane suvarNakumAra bhavanapati vizeSano paraspara saMgrAma hotA pRthvIthI dezathI cale. A nigamana che. pRthvInuM deza calana kahyuM, have samasta calana kahe che. ti[1. Adi sUtra spaSTa che. mAtra kevala eTale saMpUrNanI mAphaka, kiMcit nyUnatAnI ahIM vivakSA karatA nathI. A kAraNathI paripUrNa pRthvI jANavI. - adho ghanavAta, tevA prakAranA pariNAmavALo vAyu vizeSa vyAkuLa thAya arthAt zrubita thAya, tethI te kSabhita thaIne ghanodadhi - tavAvidha pariNAma vALA jaLasamUha lakSaNarUpa kaMpita thAya, pachI te ghanodadhi kaMpita thatA paripUrNa pRthvIne calita kare... jevo vA - ddhi - parivAradipa, dhuti-zarIrAdinI, yaza-parAkamathI karAyelI khyAti, bala-zArIrika, vIrya-jIvathI utpanna thayela, purapathAra - abhimAna sahita vyavasAya ane niuaphaLavALuM abhimAna te parAkrama. baLa ane vIryAdinuM batAvavuM to pRthvI vagerenA calanavinA thatuM nathI. devo eTale vaimAniko ane asuro-bhavanapatio, teonuM bhavapatyayavALuM ja vaira hoya che. bhagavatI sUtramAM kahyuM che - he bhagavan! asukumAra devo zA mATe saudharma karbhe gayA che ane jo ? he gautama! te devono bhavapratyayika vairAnubaMdha che, tethI saMgrAma thAya che, te saMgrAmathI pRthvI calita thAya, te saMgrAmamAM teone mahAvyAyAmathI utpAta ane nipAtano saMbhava hoya che. ityAdi * x * anaMtara, deva ane asuro saMgrAma karanArA kahyA. teo daza prakAranA che - indra, sAmAjika, trAyaaiMzaka, parSadAnA devo, AtmarakSaka, lokapAla, anIka, prakIrNa devo, abhiyogika ane kibiSika devo. traNa sthAnamAM avataraNa hovAthI tenA madhyavartI kilbiSika devonuM varNana karatAM kahe che- * sUtra-213 thI 215 - ri1] deva kibiSika traNa prakAre kahyA che . basa palyopama sthitika, traNa sAgaropama zitika, tera sAgaropama sthitika. he bhagavanA zapalyopama sthitika devakibiSika kyAM vase che ? jyotikonI upara ane saudharma-gzAna ghanI nIce, ahIM gapalyopamasthitika deva kilbiSiko vase che. he bhagavana ! traNa sAgaropamanI sthitivALA kilbiSika devo kayAM vase che? saudharma-izAna kalAnI upara tathA sanakumAra ane mahendrakalAnI nIce praNa sAgaropamanI sthitivALA kibiSika devo vase che. he bhagavan ! tera sAgaropama sthitika DibiSika devo kAM vase che ? brahmaloka kalAnI upara ane lAMtaka kalAnI nIce A devo - x * vase che. [14] devendra devarAja zakanI bAhya dAnA devonI sthiti traNa palyopamanI kahI che... devendra devarAja zakanI abhyatara pArSadAnI devInI sthiti traNa palyopamanI kahI che... devarAja devendra IzAnanI bAhya parSadAnI devInI sthiti maNa palyopamanI kahelI che. [15] prAyazcitta traNa prakAre kahela che - jJAna prAyazcitta, darzana prAyazcitta, cAstri prAyazcitta... traNa prakAre anumatima kahela che - takarma karatA, maithuna sevatA, rAtribhojana jatA... traNa pArAMcita kahelA che . duSTa parAMcita, pramatta pArAMcita, anyonya [maithuno karanAra parAMcita... traNa anavasthApya kahela che - sAdharmikanI corI karato, anya dhArmikanI corI karato, hadtAla - viSTi, muSTi Adi vaDe prahAra karo] anavasthApya thAya. * vivecana-213 thI 215 : [13] tiva. Adi spaSTa che. vizeSa e ke "kibiSika" - jJAna - kevaLI * dhamacArya - saMgha - sAdhuno avarNavAda karanAra tathA mAyAvI kibiSika bhAvanA kare che. AvA prakAranI bhAvanA vaDe utpana kibila-pApano udaya jene varte che, te kibiSiko, devonI mathe kibiSiko - pApIo athavA devo evA kibiSiko te deva kilbiSika - manuSyamAM cAMDAlanI jema devomAM aspRzya. upara nIce saudharmaizAnane vize. [Adi sugama che.] [14] devanA adhikArI Avela zaka Adi traNa sUtro sugama che. [15] hamaNAM devInI sthiti kahI, devItva to pUrvabhave prAyazcitta saha anuSThAnathI thAya che, tethI prAyazcitta ane prAyazcittavALAnI prarUpaNA karavA mATe kahe che * tividhe. - A cAra sUtro spaSTa che. mAtra-jJAnAdi aticAranI zuddhi mATe je AlocanAdi athavA jJAnAdinA je aticAra te jJAnaprAyazcita Adi che. temAM akAla-avinayathI bhaNavuM Adi ATha atiyAra jJAnanA che, zaMkitAdi ATha AcAra darzananA che ane mUlaguNa-uttaraguNa virAdhanArUpa vicitra aticAra cAstrinA che. udghAta - bhAga pADavo, tenA vaDe thayela udghAtima. A artha saMkSipta che, jethI kahyuM che ke - mAsano ardhabhAga te 15-dina - yAvatu - e rIte prAyazcita devAya te laghumAsa dAna che, e rIte bIjA paNa jANavA. A laghumAsa dAnanA niSedhathI anuddhAtima kahevAya. * - hastakarma - hAtha vaDe zuka pudgalaghAta kriyA, je AgamamAM prasiddha che, tene karato - tethI karanArane ema vyAkhyA karavI. A hastakamadi doSonA vizeSa bhedamAM je anughAtima vizeSa devAya che te kalA Adi sUtrothI jANavuM. tapa vaDe aparAdhano je pAra pAme te pAca, tethI je dIkSita thAya te pArAMcI, ke pArasaMcika. tenuM je anuSThAna te pArasaMcika, dazamuM prAyazcita che, tene liMga, phona, kAla ane tapa vaDe bAhya karavo e bhAva che. A sUtra saMbaMdhe kaIbhASya A pramANe
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/012 thI 15 219 jaNAve che - pAsaMcita saMkSepathI be bhede - AzAtanA ane pratisevAmAM. vaLI ekaikamAM bhajanA karavI - sayAtrimAM, asAtrimAM. koI paNa pratisevita pada vaDe sarva cAtrino nAza thAya che, kyAMka cAritrano deza rahe che, kemake pariNAma ane aparAghane AzrIne che. tulya aparAdha chatAM paNa pariNAmanA vaza vividhatA hoya che. kyAMka pariNAmamAM samAnatA paNa aparAdhanuM vaividhya hoya che. e rIte aneka prakAre pratisevanAmAM bheda thAya. [have AzAtanA-] tIrthakara, pravacana, zrata, AcArya, gaNadhara, maharbika eTalAnI je AzAtanA kare che, tene prAyazcittamAM mArgaNA hoya che. A sarve AzAtanA karato pArasaMcita sthAnane pAme. A sUtramAM pratirodhaka pArasaMcika ja traNa bhede che. kahyuM che - pratisevanA pAsaMcika anukrame duSTa, pramatta, anyonya ema traNa prakAre jANavo. temAM duSTa te kaSAyathI ane viSayathI doSavAnuM jANavo vaLI te eka - eka svapakSa, vivAnA bhedathI be prakAre che - x - temAM svapakSamAM kaSAyaduSTa A pramANe jANavo - sapinAlikA nAmaka zAkanI bhAjInA grahaNathI kapita thayela ziye mRta AcAryanA dAMtane bhAMgI nAkhyA tevo sAdhu ane viSayaduSTa te sAdhavanI vAMchA karanAro jANavo. veza vaDe yukta sAdhu, jo sALInI prApti vAMche to teNe sarve tIrthakaro, AryAo ane saMghanI AzAtanA karI kahevAya. te pApImAM atyaMta pApI che, tene dRSTisparza karavo paNa na kahyuM kemake te nivanI mahA pato namIne tene ja lajAvo che, madrAne lAvavA vaDe pApamalapaTalathI AcchAdita thayela evA teo janma-jarA-maraNa pracura vedanAvALA anaMta saMsAramAM bhame che. para5kSakaSAya duSTa rAjAno vadhaka ane parapakSa viSaya duSTa rAjANI pratyeno gamaka jANavo. pramata - pAMcamI nidrAnA udayavALo, mAMsa khAnAra dIkSita sAdhunI jema A bIjA saguNo hoya to paNa tyAgavA yogya che. kahyuM che [jo te ja bhavamAM satyAnaddhi nidrAvALo kevalane utpanna kare to paNa anatizayajJAnI tene liMga [veza na Ape, vaLI liMga chinavIne kahevuM ke - tuM dezavirati ke samyakatvane grahaNa kara. ema kahevA chatAM jo te veza na mUke to guru e tene mUkIne palAyana thaI javuM.. paraspara mukha ane gudAnA prayogathI maithuna karavA para yugala * x * puraveda ane strIvedarUpa vedanA mizra udayavALA hoya che, temano veza laI levo. ghaNI rIte aticAra vizeSane sevato ane anAyarita tapa vizeSa evo sAdhu aticAra doSathI nivRta thayela chatAM je mahAvratamAM sthapAto nathI. te anavasthApya che. te aticArathI thayela ke tenI zuddhi paNa anavasyAya kahevAya che. A navamuM prAyazcita che. temAM -1- sAdharmiko- sAdhuo, temanA saMbaMdhI utkRSTa upadhi athavA ziSyAdinI ghaNIvAra athavA vizeSaDheSita corIne karato tathA -- anyadhArmiko - zAkyAdi ke gRhastho, 220 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 teonA saMbaMdhI upadhi AdinI corI karato tathA * * hAtha vaDe tADana karavuM te hastatAla, tene Apato, lAkaDI-mukri-dhoko-ityAdi vaDe maraNa AdithI nirapekSa potAne ke bIjAne prahAra karato, evo bhAvArya che - 4 - temAM athavAta - dravyopArjananA kAraNarUpa aSTAMga nimitane bolato athavA hatAlaMbanI mAphaka hastAlaMbane deto arthAt nadInA purano rodha vagere azivamAM tenI zAMtine mATe upacAra sahita maMtra vidyAdino prayoga karato - evo artha samajavo. pUrvokta prAyazcita pravAjanAdi yuktane hoya che, te pravAjanA AyoganA nirAsa vaDe yogyone karavA yogya che. tethI te dIkSAne ayogyanuM nirUpaNa karatAM cha sUtronuM kahe che * sUtra-216 : 1RNane dIkSA devI ne kahyuM - paDaka, vAtika, klibane. e pramANe temane - muMDita karavA, *3* zikhavavuM, -- upasthApita karavA, -V- upadhi Adi vibhAga karavA -6- pAse rAkhavA na kahyuM. * vivecana-216 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - paMDaka eTale napuMsaka, tenA lakSaNAdi jANIne teno tyAga karavo, tenA lakSaNo che - Dii jevo svabhAva, svara ane varNa bheda, moTuM puruSa cila, komaLa vANI, zabda sahita ane phINarahita mUtra e che napuMsakanA lakSaNo che - - jene vAyu che te vAtika, jyAre svanimittathI anyathA liMga vikAvALuM thAya che tyAre jyAM sudhI pratisevanA na karI hoya tyAM sudhI vedane dhAraNa karavA samarthana thAya te vAtika kahevAya. A na rokela vedavALo napuMsakapaNAne pariName che. kvacit vAva pATha che, tyAM rogI artha thAya che - - lIba eTale asamartha, te cAra bhede che . daSTilIba, zabdalIba, AdisthalIba, nimaMtraNa lIba. temAM - anurAgathI vastrAdi rahita strIne joIne jenuM mehana [liMga gaLe che, te daSTi liba. saratAdi zabda sAMbhaLatA jenuM liMga gaLe te zaGda kliba. strI vaDe saMketa karAyela je vratane rakSavAmAM samartha na thAya te Adigdha kalIba. strI vaDe AmaMtraNa karAyela je vratane rakSavAmAM asamartha che te nimaMtrita kalIba. cAra prakAre A kriyA na aTakAvavAthI te napuMsakapaNe pariName che. vAstIka ane klIMbanuM parijJAna teonA ke tenA mitranA kathanathI jANavuM teno vistAra kahyAdi sUtrocI jANavo. A traNa kiTa vedapaNA vratanuM pAlana karavAmAM asamartha che, mATe temane dIkSA devI ne kahyuM. dIkSA denArane paNa AjJA bhaMga vaDe doSano prasaMga hovAthI kahyuM che - jinavacanamAM niSedha karelane je lobhadoSa vaDe dIkSA Ape che, te cAritrane vize sthita tapasvI evo te ja cAritrane lope che, ahIM traNa dIkSAne ayogya kahyA. kemake tristhAnaka varNana
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/16 221 cAle che, anyathA bIjA paNa dIkSAne ayogya che. kahyuM che ke - bAla, vRddha, napuMsaka, jaDa, klaba, rogI, cora, rAjadrohI, unmatta, daiSTirahita, dAsa, duSTa, mUDha, bANavALo, jugita, avabaddhaka, mRtaka, ziSyaniSphaTikA [e sarve dIkSAne ayogya che tathA garbhavatI ane bAlavatsAne dIkSA devI ne kahyuM. jema ukatane dIkSA devI na kaze, tema koI chaLathI dIkSA devAyA pachI paNa temanA mastakanuM [vALanuM) laMcana karavuM na kalo. kahyuM che ke * jo kadAca dIkSita hoya to muMDana karavuM yogya nathI, athavA muMDana thavA chatAM AgaLanA doSo anivArita che e pramANe pratyupekSANAdi sAmAcArIne grahaNa karavA mATe, upasthApanA mATe - mahAvratomAM vyavasthApana karavA mATe tathA upadhi Adi vibhAga karavA mATe, ema anAbhogathI vyavahAra karAyA chatAM potAnI sAthe rahe te na ko evo anukrama che. kadAca sAthe rahe to paNa vAcanA to na ja Ape. te darzAvatA kahe che * sUtra-213 - gaNa vAyanA devA yogya nathI - avinIta, vigaI pratibaddha ane avyavasitapAbhUta [utkRSTa krodhI] . traNane vAcanA ApavI kahyuM - vinIta, vigaIapatibhava, vyavasitaDAmRta... traNa dusaMjJApya che - duSTa, mUDha, bugrahita, traNa susaMjJApya che - aduSTa, amUDha, bugrAhita. * vivecana-13 : sUtro sugama che. vizeSa e ke - vAghanIyA - sUtrane bhaNAvavA yogya nahIM, tethI ja arthane paNa saMbhaLAvavA ayogya, kemake sUgathI arthanuM mahatva che, temAM avinIta sUtrArthadAtAnA vaMdanAdi vinayarahita hoya che, tethI tene vAcanA ApavAmAM doSa ja che. kahyuM che ke - zrutAbhyAsa vinA paNa te stabdha hoya che, kRtanA lAbhathI adhika abhimAnI thAya. jema kSatamAM kSAra lagADavAnI mAphaka avinIta zrutane pAmatA svayaM naSTa thaI bIjAne vinAze. jema patAkA batAvatA gAyo vegathI cAle tema avinItane paNa zratanuM bhaNAvavuM durvinaya vadhAre che. * x - vinayathI gRhita vighA Aloka-paralokamAM phaLane Ape che. avinayacI gRhitA vidhA jaLathI hIna dhAnya mAphaka phaLa ApatI nathI. vikRti pratibaddha - ghI, dUdha vagere rasa vizeSamAM gRddha - anupadhAnakArI. ahIM paNa doSa ja che, tethI kahyuM che - tapa vinA gRhita vidhA icchita phaLane na Ape, zratanA uddezAdi yoga na thAya, ulaTa ghaNo anartha kare - x - avyavasati - anuparAMta prAmRtanI jema, prAkRta eTale naSkapAlanamAM kuzaLa yamanI jema utkRSTa krodha te avyavasita prAkRta che. kahyuM che ke - aA aparAdha chatAM krodhane pAme, khamAvavA chatAM ghaNA krodhane je udIre che, te vize avyavasita prAmRta kahevAya. ene vAyanA detA A lokathI tyANa thAya che, kemake tene preraNA karavAmAM rarara sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kalaha ane samIpavartI devanuM chalana thAya che. paralokano paNa tyAga che kemake tene zrutadAnanuM nirmulatva che, jema utabhUmimAM nAkhela bIjanuM nirmulatva che. * * * AthI viparIta satra sugama che. zrutadAnane ayogya kahyA, have samyakatvane ayogya kahe che - sUtra sugama che. vizeSa e ke * du:khe karIne bodha karAya te du:saMjJANa, temAM due * tava pratye ke prajJApaka pratye, te kathana karavA yogya nathI kemake dveSathI upadezano svIkAra nA thAya. * * e rIte mUDha - guNa, doSane na jANanAra, - - sugrahita-kupajJApake deDhIkRta viparIta mati, te paNa upadezane na svIkAre. kahyuM che pUrve vyagrAhita ane potAne paMDita mAnatA keTalAMka ajJAnI puraSo dvIpamAM jamela manuSya mAphaka kAraNa sAMbhaLavAne paNa icchatA nathI. temanuM svarUpa kAthI, tathA kathAkozathI jANI levuM. - - tenAthI viparItane susaMjJANa kahe che. sUtra spaSTa che. prajJApanA yogya puruSane kahIne prajJApanIya bisthAnake-avataranArI vastuone kahe che * sUtra-218,219 :[18] kaNa mAMDalika parvato che - mAnuSottara kuMDalavara, rUcakavara [19] kaNano sauthI moTA kA - badhAM merumAM jaMbUdvIpano meru, samudrone vize svayaMbhUramaNa samudra, devalokomAM bahAloka kalya. * vivecana-218,219 : [118] traNa parvata cakravAla-maMDala-prAkAravalaya vat rahelA che. te A- 1mAnuSotara - manuSya ke manuSya phogathI dUra rahela. tenuM svarUpa A che - puNaravara dvIpAddhane vIMTIne mAnuSotara parvata, gaDhanA jevA rUpavALo, manuSyalokano vibhAga karato 121 yojana uMco, 430 yojana ane 1 koza jamInamAM avagADha che, jamInanA taLe 1022 yojana pahoLo, madhyamAM 323 yojana pahoLo, uparanA bhAge 424 yojana pahoLo che. aDhIdvIpa ane be samudra jeTalI paridhi che. - tathA - jaMbUdvIpa, dhAtakI, pukaravaradvIpa, vANivara, kSIravaradvIpa, dhRtavaradvIpa, kSodavara, naMdIzvara, aruNa, aruNAvapAta, kuMDalavara, zaMkha, caka, bhujavara, kuza koMcavaradvIpa che. A kramanI apekSAe agiyAramAM kuMDalavara nAmaka dvIpamAM prAkAra ane kuMDalAkRti jevo kuMDalavara parvata che. tenuM svarUpa A rIte * kuMDalavaradvIpa maye kuMDalaula nAme zreSTha parvata che. te prakAranA jevA rUpavALo ane kuMDaladvIpanA be vibhAga karanAro che. 42,000 yojana UMco ane 1000 yojana jamInamAM avagADha che. vistArathI-1022 yojana mUlamAM, 322 yojana madhyamAM, 424 yojanA zikhare che. teramAM rUcakavaradvIpamAM kuMDalanA jevI AkRtivALo rUcaka parvata che, tenuM svarUpa A rIte- rUcakavaradvIpa maNe zreSTha rUcaka parvata che, prAkAra sadeza rUpavALo, rucakahIpano
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/ra18,219 223 vibhAga karanAra, tenI UMcAI 84,ooo yojana ane pRthvImAM 1ooo yojana avagADha, parvatanI pahoLAI-maLamAM sAdhika 10,022 yojana, madhyamAM sAdhika 7022 yojana, Toce sAdhika 4024 yojana che. [19] mAnuSottaradi moTA kahyA. tethI mahattA adhikArathI ati mahane kahe che - sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - ati mahAMta evA je Alayo te ati mahAlayo. mahAMta evA ati mahAlayo te mahati mahAlayo athavA nA A zabdano svArthika pratyaya hovAthI mahAtimatAMta artha che. mahat zabdanuM be vakhata uccAraNa meru vagerenuM sarvathA gurava dekhADavA che. athavA A vyutpatti rahita atimahat arthamAM varte che. jaMbUdvIpano meru te sAdhika lAkha yojana pramANa che, zeSa cAra meru sAdhika 85,000 yojana pramANa che. svayaMbhUramaNa samudra zeSa sarva dvIpa samudrothI adhika pramANavALA che. svayaMbhUramaNa samudra zeSa sarva dvIpa samudrothI adhika pramANavALo che. te dvIpa samudronuM ane svayaMbhUramaNanuM anukrame kaMIka nyUna eka rajju pramANa che. brAhAloka mahAnuM che, teno vistAra pAMca rAja pramANa che, te pramANathI brahAlokanuM vivakSitapaNuM che. chelle brAhAloka kalA kahyo. kalpanA sAdRzyathI kAsthiti kahe che - * sUjha-220 : kalyasthiti traNa prakAre kahI che . sAmAyika kalpasthiti, chedovasthApanIya kalpasthiti, nirvizamAna kAsthiti... athavA kAsthiti traNa prakAre che - nirviSTakalAsthiti, jinakAsthiti, sthavirakAsthiti. * vivecana-220 : baMne sUtra spaSTa che. vizeSa e ke - sama - jJAnAdi temano Aya - lAbha, te samAya, te ja sAmAyika - saMyama vizeSa, teno athavA te ja kalA-AcAra karavo. kahyuM che ke , sAmarthya-varNana-karaNa-chedana-upamA ane nivAsamAM kahyuM zaGdane paMDito kahe che. te sAmAyika kalA jANavo. te pahelA ane chellA tIrthanA sAdhuone alAkALa che, kemake temane chedopasthApanIyano sadbhAva hoya che. madhyanA bAvIza tIrthanA sAdhuo ane mahAvidehamAM to cAvakathita che, kemake te samaye chedopasthApanIyano abhAva che. temanI e rIte sthiti athavA temAM sthiti-maryAdA te sAmAyika bhasthiti. te sthiti-1-zayyAtara piMDa parihAramAM che, catuyaminA pAlanamAM, 3-puruSanA roThavamAM, 4-vaMdanaka dAna niyama lakSaNavALI che. ane -1- zveta, pramANapapeta vastra apekSAo je avelakavamAM, 2- AdhAkamadi AhAradinA grahaNamAM, 3-zapiMDa grahaNamAM, 4- pratikramaNamAM, 5- mAsakAmAM, 6- paryuSaNA kalAmAM aniyata lakSaNA che. kahyuM che - zayyAtarapiMDa, caturyAma, puruSajayeSTha, kRtikarma karavAmAM cAra avasthita 224 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kalapo che. Ayelakya, zika, saMpatikamaNa, rAjapiMDa, mAsakA, paryuSaNAkalA A cha e anavasthita kahyo che. - alakapaNe A pramANe - acelaka be prakAre - vaasahita, vaarahita. temAM tIrthakaro vaarahita ane bIjA sAdhu vAsahita acelaka che. vA chatAM avelakatvanuM daTAMta-mastake vastra vIMTI nadI utasvA chatAM loko tene nagna kahe che athavA he zAlikA jIrNa vastrothI huM nagna chuM, mane navA vastra Apa. tema jIrNa, khaMDita, savaga na DhaMkAya tevA, ane nitya evA vastra dhAraNa karatA nigraMtho acetaka che. ityAdi. pUrva paryAyanA cheda vaDe upasthApana - AropaNa karavuM te chedopasthApanIya. spaSTatayA mahAvrata AropaNa. te pahelA ane chellA tIrthamAM che. zeSa vyutpatti temaja che ane dazasthAnakamAM avazya pAlana karavA rUpa lakSaNo che. te A pramANe - dazA sthAnamAM sthita ka5 pahelA-chellA jinamAM che. A dhutaja kalA daza sthAna pratiSThita hoya che. Avelakya, zika, zayyAtarapiMDa, rAjapiMDa, kRtikarma, mahAvata, yeTha, pratikramaNa, mAsaka, paryuSaNA ka5. A dazalpo che. nirvizamAna - je parihAravizuddhi tapane Ayare che te parihAsko evo artha che. teonI kalAmAM sthiti A pramANe - grIma, zIta, vapakiALamAM kramathI tapa-jaghanya upavAsa-cha - aramAdi, madhyama chaOM Adi, utkRSTa amAdi tathA pAraNe AyaMbila ja hoya. sAta pinkeSaNA paikI pahelI beno abhigraha ja hoya ane pAchalI pAMcamAM eka vaDe bhakata, eka vaDe pANIno abhigraha che. kahyuM che ke - varSARtumAM utkRSTathI pAMca, madhyathI cAra, jaghanyathI traNa upavAsa kare che, ziziramAM 4-3-2, grImamAM 3-2-1 upavAsa kare ane pAraNe AMbela kare. sAta pikaipaNAmAM chellI pAMcanuM grahaNa kare temAM eka bhakatamAM ane eka pANImAM grahaNa kasvAno abhigraha hoya * * * * * pasthita pratidina AyaMbila kare. te - parihAra vizuddhikono nava jaNAno gaNa hoya te A rIte sarve cArivaMta, darzanamAM paritiSThita, jaghanyathI nava pUrva, utkRSTa dazapUrvI, pAMca prakAranA vyavahAramAM, be prakAranA kAmAM, daza prakAre prAyazcittamAM paritiSThita hoya che. nana - gacchathI nIkaLela sAdhu vizeSa, teonI kAsthiti, te jinakalpa sthiti. jAnyathI navamAM pUrvanI trIjI vastu ane utkRSTathI kaMIka nyUna daza pUrvano abhyAsa, prathama saMtanana, digvAdi upasarga ane roganI vedanA sahI zake, te jinakalA svIkAre, te ekAkI hoya, dazaguNa yukta sthaMDilamAM ja uccArAdi ane jIvaAdi tyaje, vasati sarvopAdhi hita vizuddha hoya, bhikSAceya bIjI porisimAM, pAchalI piOSaNAmAM eka ja ko, vihAra mAsakalA vaDe, te ja vIzImAM chacche dine bhikSATana,
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/20 25 A pramANe maryAdA * x - kAmAM kahI che, tyAMthI jANavI. kahyuM che ke * ga7mAM nimatA, dhIra, gRhita paramAya agrAhya abhigraha yogane jinakalika cAaine svIkAre che. * * * vairyabalika, tapazara, purapasiMha, ga7mAMthI nIkaLe che, vaLI bala-vIrya-saMghayaNavALA upasarga sahevAsa, abhIru hoya che. vira - AyArya Adi, gaccha pratibaddha, teonI kSasthiti te sthavira kalpasthiti. te A pramANe * pradjayA, zikSA, vrata, arya grahaNa, aniyatavAsa, tipatI, vihAra, sAmAcArI, sthiti, ityAdi. ahIM sAmAyika hotAM chedopasthApanIya hoya che, temAM parihAraviNaddhika bhedarUpa nirvizamAnaka, pachI nirviSNakAyika, pachI jinakakSa ke sthavikalpa hoya che mATe sAmAyika kalpasthiti Adi be sUjhatuM kama vaDe sthApana kare che. kahela kapasthitinuM ullaMghana karanAra nAkAdi zarIravALA thAya che, mATe nAkAdinA zarInuM nirUpaNa karavA mATe kahe che-- * sUga-221,2 - risa) naivikone traNa zarIra kahyA che . vaikriya, vaijasa, kAmaNa... asura kumArone kaNa zarIra kahyuM che . vaikriya, vaijasa, kAmaNa. e rIte sarve devono traNa zarIra hoya che... yuIkAvikone maNa zarIra che . daki, zaiksa, kAmaNa... e rIte vAyukAvikone choDIne cAva4 caurindriyane traNa zarIra che. | [] gune AzrIne traNa pratyenIka kahela che - AcArya pratyenIka, upAdhyAya pratyenIka, sthavira pratyanika... gatine AzIne traNa pAnIka kahA che . Aloka pratyanika, paraloka pratyanika, ubhayaloka pratyanika... samUhane ApIne traNa pratyanika che - kuLa pratyanika, gaNa pratyAnika, saMgha pratyanika.. anukaMpAne ApIne traNa pratyanika che - tapasvI pratyanika, plAna pratyanika, umnika.bhAvane AzIne traNa pratyanika kakSA - jJAna pratyanika, darzana pratyanika, cAmi pratyanika... sUtrane AzIne pratyAniko traNa che - ka pratyanika, artha pratyanika, tadubhaya pratyanika. - vivecana-221,222 - [21] tairayika, Adi daMDaka sugama che . vizeSa e ke - jema asukumArane traNa zarIra che ema ja nAgakumArAdi bhavanapati, vyaMtara, jyotika, vaimAnika [e badhAMne traNa zarIra che, e rIte vAyukAyikane AhAryA sivAya cAra zarIro che mATe tenuM varjana karyuM. e rIte paMcendriyo tiryaMcone paNa cAra zarIra che, manuSyone to pAMca zarIra paNa hoya, mATe ahIM batAvela nathI. | (222] AyAMI sthitinuM ullaMghana karanArAo pratyanika paNa hoya che, mATe teone kahe che : ' Adi cha sUtro spaSTa che. vizeSa e ke * tavane je kahe te guru tene AzrIte pratyanika eTale pratikULa. [5/15 226 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vira - jAti Adi vaDe che, teonI pratyanikatA A pramANe jANavI - jAti Adino doSa kADhIne avarNavAda bole, sevAmAM vartato nathI, anucita kare che, chidra jue che, gurunA doSa kahe che, guruthI pratikULa rahe che * athavA - evI rIte paNa bole, bIjAne A pramANe upadeza Ape ke - dazavidha vaiyAvacca karavuM joIe, paNa pote karatA nathI.. rfta - mAnuSatva Adi, temAM A lokano - pratyakSa manuSyava lakSaNo pAyino pratyanika eTale indriyanA ane pratikULatA karanAra hovAthI paMcAgni tapasvIva Aloka pratyanika, paraloka-jamAMtara pratye pratyanika eTale indriyanA arthamAM tatpara, baMne prakAranA lokano pratyanika * corI Adi vaDe indriyanA artha sAdhavAmAM tatpara. athavA * A loka pratika eTale AlokamAM upakArInA bhoga-sAdhanAdine upadrava karanAra, AvI rIte jJAnAdine upadrava karanAra te pazloka pratyanika ane baMnene upadrava karanAra te ubhayaloka pratyanika. athavA - A loka te manuSya loka, paraloka te nAkAdi, ubhayaloka eTale baMne. pratyanikatA to tenI viparIta prarUpaNAmAM che. kula - cAMdrAdika, te kulono samUha te traNa-koTikAdi, gaNono samUha te saMgha. pratyanikapaNe teonA avarNavAda vaDe jANavuM. kulAdinuM lakSANa A pramANe - eka AcAryanI saMtati te kula, paspara sApekSa traNa kulano gaNa hoya che. jJAnadarzana-cAstri vaDe vibhUSita badhA sAdhuno samudAya te saMgha kahevAya che. kemake guNono samudAya te saMgha che. anuHI - upastaMbhane AzrIne tapasvI - Apaka, plAna-rogAdi vaDe asamartha, zaikSa-navadIkSita, A badhAM madada karavA yogya che. teone madada na karavAthI * na karAvavAthI pratyatikatA che. bhAva eTale paryAya, te jIva ane ajIva saMbaMdhI, temAM jIvano prazasta ane apazasta che. temAM prazasta te kSAyikAdi bhAva ane apazasta bhAva vivakSA vaDe audayika bhAva che. kSAyikAdi bhAva jJAnAdi rUpa che, tethI bhAvajJAnAdine AzrIne teonI viparIta prarUpaNA karavAthI ke doSa ApavAthI pratyanika thAya che. kahyuM che ke - prAkRta bhASAmAM gUMthela sUtra koNa jANe che ke koNa spela che, cA ivaDe zuM ? dAna vinA zuM thavAnuM ? ema varNavAda kare.] sUjha - vyAkhyA karavA yogya, arya- tenuM vyAkhyAna - tikti Adi ane taMdubhaya- te baMnenI. sUtrAdinI pratyanikatA A pramANe kAyA ane vrato te ja che, pramAda ane apramAda paNa te ja che, mokSanA adhikArIne jayotiSa ane yonithI zuM prayojana ? e rIte ghaNone kahevA tei avarNavAda]. -- garbhaja manuSyone ja che, ane tenuM zarIra mAtA-pitAnA kAraNathI che, te baMnenuM zarIranA aMgonuM hetupaNuM hovAthI tenA vibhAgane kahe che -
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/223 223 228 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 * sUtra-223 - pitAnA viyathI prApta aMgo traNa che . asthi, asthimajja, keza-mUMcha, roma, nakha, kaNa aMgo mAtAnA che . mAMsa, loha, meda-phephasA. * vivecana-223 : baMne sUtro sugama che. madhya e ke - pitRaMgo prAyaH vIryanI pariNatirUpa che. 1asthi-hADakAM, 2-asthimiMja - asthi madhye rahela rasa, 3-keza-mAthAnA vALa, mayU-dADhI, mUchanA vALa, roma-kAMkhanA vALa ane nakho, keza-azru - roma - nakha e badhAM vRddhipaNe samAna hovAthI eka kahyA che.] mAtRga Adva pariNatirUpa che. 1-mAMsa-pratIta che. ra-zoNita-lohI, 3mayUliMga - bAkInA bheda, phephasA Adi, kapAlamaNe rahela bheja. pUrvokta sthavira kAsthiti pratipannane nirjarAnA kAraNo kahe che * sUtra-224 : traNa sthAna vaDe zramaNa nirgastha mahAnirjI ane mahAparyavasAnavALo thAya che. te A - 1. jyAre huM thoDuM ke ghaNuM kRta bhaNIza, 2. kyAre huM ekalavihArInI pratimAne aMgIkAra karIne vicarIza, 3. kyAre huM apazcima mAraNAMtika saMlekhanAnI sevanA vaDe sevita thaI bhAta-pANInA pratyAkhyAna karI mRtyunI AkAMkSA vinA pAdagamana saMthAro karIza. A pramANe te mana vaDe, vacana vaDe, kAyA vaDe bhAvanA karato nirthIi mahAnirjaka, mahAparyavasAnaka thAya. traNa sthAna vaDe zrAvaka mahAnirjarAmahAparyavasAnavALo thAya - 1. jyAre huM Abha ke bahu parigrahane choDIza, 2. kyAre huM muMDa thaIne, ghara choDIne aNagAra pradjyA laIza, 3. jyAre huM apazcima mArAMtika lekhanAnI ArAdhanA vaDe bhAra-pANIno tyAga karIne kALanI apekSA vinA pAdopagamana saMthAro karIne A pramANe mana-vacana-kAyA vaDe jAgRta thaIza. e bhAvanAthI zrAvaka mahA nirjarAmahAparyavasAnavALo thAya. * vivecana-224 : sUtra sugama che. vizeSa e ke - moTI nirjarA - karmano kSaya che jene te tathA ma - prazasta athavA atyaMta paryavasAna- chevaTanA samAdhimaraNathI eTale pharI maraNa na pAmavAthI aMta che jIvane te mahAparyavasAna. kemake temAM ati zubha Azaya hoya che. e pramANe traNa lakSaNa kahyA. sa eTale sAdhu. TUTE * mana vaDe, vAsa - vacana vaDe, vALa - kAyA vaDe. prAkRtathI ahIM ja * kAra Agama thayo che. traNa karaNa vaDe ema artha jANavo athavA sva-potAnA mana vaDe ityAdi. vicAraNA karato, kyAMka pAumAna evo pATha che, tyAM pragaTa karato evo artha jANavo. sAghanI jema zrAvakane paNa nirjasa AdinA traNa kAraNo che. te batAvyA, e sUtra sugama che. anaMtara kama nirjarA kahI, te pudgala pariNAma vizeSarUpa che, tethI sUnakAra pudgalanA pariNAma vizeSane kahe che- * sUtra-25 thI 227 : [25] pugala pratighAta traNa prakAre kahyo che - paramANu yugala paramANu pudgalane pAmIne pratighAta pAme, rUkSapaNAthI paramANu pudgala pratighAta pAme, lokanA aMte paramANu yugala pratighAta pAme khilita thAya [26] traNa prakAre cakSu kahyA che - eka cakSu, be cakSu, traNa cakSu. chAstha manuSyane eka cakSu che, devane be cakSu che, tathArUpa zramaNa-mAhaNa utpanna jJAnadarzananA dhAka hovAthI traNa cakSavALA kahevAya che. [2] traNa prakAre abhisamAgama kahela che - uddha, adho, ticha. jyAre taNArUpa zramaNa ke mAhaNane atizaya jJAna-darzana utpanna thAya che tyAre te sAdhu pahelAM udlokane jANe che, pachI tichane, pachI Adholokane bhaNe che. he AyuSyamAna zramaNa ! AdholokanuM jJAna duSkara che. * vivecana-225 thI 227 : (225] pudgala * amu Adino pratighAta-gati khalana, te pudgala pratighAta che. parama aNu evo pudgala te paramANu pudgala. te bIjA paramANune pAmIne aTakegatinI khalanA pAme.. lUkhApaNAthI ke tevA bIjA pariNAma dvArA gati khalanA pAme.. lokanA aMte aTake, kemake tyAMthI AgaLa dhamastikAyano abhAva che. pudgala pratighAtane cakSuvALo ja jANe tethI [26] sUtra sugama che. cakSu eTale ma. te dravyathI AMkha ane bhAvathI jJAna che, teno yoga jene che te cAvALo jANavo. cA saMkhyA bhedathI traNa prakAre che : temAM jene eka cakSu che te eka cakSa, e rIte be-traNa paNa jANavA. chAdana kare te chA-jJAnAvaraNAdi karmomAM rahe te chavAstha, te jo ke anutpanna kevaLajJAnavALA badhAM kahevAya che, to paNa ahIM atizayavALA zrutajJAnAdi rahita vivakSita che, tethI eka cakSu, cakSurindriya apekSAe che. devone cakSurindriya ane avadhijJAna vaDe be cakSu che. AvaraNanA kSayopazamathI utpanna thayela zruta ane avadhirUpajJAna ane avadhidarzana je dhAraNa kare che, te utpanna jJAnadarzanAra kahevAya, evA muni te tricakSu aya cakSurindriya, paramakRta, parama avadhi vaDe kathana yogya thAya. te ja sAkSAnI mAphaka heya ane upAdeya samasta vastune jANe che. ahIM kevalIne vyAkhyAta karyA nathI. kevalajJAna ane darzanarUpa be cakSunI kalpanAno saMbhava chatAM paNa cakSurindriya lakSaNa cAnA upayogano abhAva hovAthI asakalAnA vaDe tene traNa cakSu vidhamAna nathI, ema karIne kevalInuM grahaNa karela
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/227 229 230 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 nathI. drondriyanI apekSAe to te paNa viruddha nathI. * cAvALAnuM varNana karyuM, tene abhisamAgama - vastunuM jANavuM thAya che, te hetuthI tene dizAnA bheda vaDe vibhAga karatA kahe che [22] fba - arthane sanmukhapaNAe paNa viparyAya nahIM. san eTale samya, saMzayapaNe nahIM. mA * maryAdA vaDe jANavuM te abhisamAgama thatu vastunuM jJAna. ahIM ja jJAnabheda kahe che - bAkInA chAsya jJAnonuM ullaMghana karanAruM atizeSa, te jJAna-darzana paramAvadhirUpa jaNAya che, kemake kevalajJAnano udhvadikrama vaDe upayoga na hoya, jene laIne taprathamatathA Adi sUtra nidoMSa thAya. paramAvadhivALAnA utpanna thayela jJAnAdinI prathamatA, te prathamapaNAmAM udadlokane jANe, pachI tichalokane, pachI adholokane jANe che. he AyuSyamAna zramaNa ! A ziSyane AmaMtraNarUpa che - abhisamAgama kahyo, te jJAna, jJAna RddhirUpa ahIM ja kahevAmAM AvatuM hovAthI ThaddhinA samAnapaNAthI tenA bhedo kahe che- * sUtra-228 - 1. traNa prakAre Rddhi kahI che . devahi8, rAjaddhi, gaNaddhi.. 2. devaddhi traNa prakAre che : vimAnatRddhi, vikudNAkaddhi, paricAraNAgaddhi.. 3. athavA devaddhi traNa prakAre che : sacitta, acita, mizrita. 4. rAjaddhi traNa prakAre che : rAjanI atiyAna Rddhi, rAjanI niyatiMddhi, rAjAnI bala-tAhana-koza-koThAgAddhi.. 5. athavA rAjaddhi traNa prakAre che - sacita, acita, mizra.. 6. gaNaddhi traNa prakAre che - jJAnaguddhi, daniddhi, cAstriAddhi.. . athavA gaNahita traNa bhede che - acitta, acita, mizrata. * vivecana-228 : sAte sUNo sugama che - vizeSa e ke - deva eTale indrAdinI Rddhi, aizvarya te devaRddhi. e rIte rAjA eTale cakavartI AdinI, gaNi-eTale gaNanA adhipati AcAryanI Rddhi - ... vimAnonI athavA vimAna lakSaNa Rddhi. te khIza lAkha vimAnarUpa bAhulya, mahatpaNuM, ratnAdinuM ramaNIyapaNuM te vimAnanI Rddhi. saudhamadi devalokane vize batrIsa lAkhanI saMkhyArUpa bAhulya hoya che. kahyuM che ke - 32, 28, 12, 8, 4 lAkha vimAno pahelAthI AraMbhIne cAvatu pAMcamAM brahma nAmaka devaloka sudhI hoya che. lAMtaka - zuka - sahasAramAM anukrame 50 - 40 - 6 hajAra che. AnataprANatanA 400 ane AraNa azrutanA maLIne 30o vimAno hoya che. navaveyakamAM nIcenI mike 111, madhya mike-103, upalI mike 100 vimAna che anuttare pa-vimAna che. A vimAno bhavana ane nagaronA upalakSaNarUpa che. vikarvaNA lakSaNA te vaikiya Rddhi. vaikriya zarIro vaDe ja jaMbUdvIpa dvayane ke asaMkhyAta samudrone pUre che. bhagavatI sUtramAM kahyuM che - he bhagavan ! amarendra kevI RddhivALo cAvatu kevI vikRNA karavAne samartha che ? he gautama ! camarendra yAvatu jaMbUdvIpa jevA dvIpane ghaNAM asurakumAra devo-devIo vaDe paripUrNa bharavA mATe samartha che. he gautama ! A camarendrano mAtra viSaya kahyo. paNa saMpatti vaDe tevuM teNe karyuM nathI * karato nathI - karaze nahIM. e rIte zakendra paNa be jaMbUdvIpa jevaDA dvIpane cAvatuM paripUrNa bharavA mATe samartha che... paricAraNA eTale viSaya sevanAnI Rddhi. anya devo pratye bIjA devone svAdhIna devIo pratye, potAnI devIo pratye teone vaza karIne ane potAne vikrvane paricAraNA kare che. sacita - potAnuM zarIra ane agramahiSI vagere sacetana vastunI saMpatti, acita - vastra, AbhuSaNAdi svarUpavALI, mizra- alaMkRta devI. atiyAna-nagaramAM praveza, temAM trAddhi - toraNa, hATanI zobhA, manuSyonI bhIDa vagere svarUpavALI.. niyana - zaheramAMthI nIkaLavuM. temAM trAddhi - hAthInI bADI, sAmaMta parivAradi, balacaturaMga senA, vAhano - ghoDA Adi. koza-bhaMDAra, koTha-dhAnyabhaMDAra, teonA ghara te koThAgAra arthAt dhAnyanuM ghara, teone baddhi athavA te ja Rddhi te bala, vAhana, koza, koThAgAra Rddhi.. sacittAdi Rddhi pUrvavat vicAravI. jJAna Rddhi - viziSTa vyutanI saMpatti, darzana Rddhi - jinavacanamAM niHzaMkitAdipaNuM athavA pravacana prabhAvaka zAstra saMpati.. cAritramAddhi-niraticAratA. sacitA - ziSyAdi svarUpavALI, ayitA - vastrAdi viSayavALI, mizritA - vastrAdi sahita ziyo. * prastuta vikuNAdi Rddhi bIjAne paNa hoya che. mAtra devAdina vizeSavatI, hoya che, mATe teonI kahI. RddhinA sabhAve gaurava thAya che, tethI te kahe che - * sUraNa-229 thI 231 :ri9] traNa prakAre gArava che - RddhigArava, rasagarad, zAtAgArad. [3] traNa prakAre karaNa che . dhArmikakaraNa, AdhArmikakaraNa, mizrakaraNa. 3i1] bhagavate traNa prakAre dharma kaho - suAdita, suNAd, supati jyAre sArI rIte Adhyayana karyuM hoya tyAre sudhyAna thAya che, jyAre suna thAya che tyAre sutapasita thAya che. te sudhita, sugAyita, sutapasitatA e traNa prakAre bhagavaMte sArI rIte kahela che. * vivecana-229 thI 231 : [29] traNa gArava Adi spaSTa che. bhArepaNAno bhAva ke kArya te gaurava, te be prakAre che : dravyathI vajAdinuM ane bhAvathI abhimAna ane lobharUpa azubha bhAvavALA AtmAnuM. bhAva gaurava traNa prakAre che - rAjAdithI karAyela pUjA svarUpa athavA AcAryavAdi svarUpa RddhithI abhimAnAdi vaDe je gaurava te Rddhi gaurava. RddhinI prAptithI abhimAna ane apAtanI prArthanA thakI AtmAno je azubha bhAva te bhAvagaurava. A artha bIje paNa jANavo. vizeSa e ke sanendriyano artha madhura
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/229 thI 231 231 Adi, sAtA eTale sukha ke RddhimAM Adara. [230] hamaNAM cAjhiddhi kahI, cAritrane karaNa che mATe tenA bhedone kahe che - zrata - anuSThAna karavuM. te dhArmika Adi svAmInA bhede traNa prakAre che. dhArmikasaMyatanuM A dhArmika ja che ema bIjAmAM paNa jANavuM. vizeSa e ke - adhArmika eTale asaMyata ane dhArmikA dhArmika eTale dezavirati athavA dharmamAM thayeluM ke dharma jenuM prayojana che te dhArmika, tethI viparIta te adhArmika. [231] ghArmika karaNa kahyuM. te dharma ja che, mATe tenA bhedone kahe che - sugama che. madhya bhagavaMta mahAvIre kaheluM che, e rIte sudharmAsvAmI, jaMbUsvAmIne kahe che. mu - sArI rIte kALa, vinayAdi ArAdhanA vaDe adhita - guru pAse sUtrathI bhaNeluM te svadhita tathA zobhana-vidhi vaDe tyAMja vyAkhyAna dvArA arthathI sAMbhaLIne yAta * vAraMvAra ciMtaveluM je zruta te sudhyAta, anupekSA abhAve tavano bodha na thavA vaDe adhyayana ane zravaNa prAyaH akRtArtha che. e rIte be bhede zrutadharma kahyo. A traNeno uttarottara avinAbhAva kahe che. 'nayA' ityAdi. te sugama che. vizeSa e ke - doSarahita abhyAsa vinA zrutanA arthanI pratIti na thavAthI sudhyAta thatuM nathI. sArI rIte ciMtananA abhAve jJAnanI vikalatAthI sAruM tapa na thAya e bhAva che. je sudhita vagere traNa pada , te bhagavAna vardhamAnasvAmIe dharma kahyo che, te dharma sArI rIte kahela che, kemake samyagrajJAna ane kriyArUpa ane baMnene vize ekAMtika, AtyaMtika sukhanA saphaLa upAya vaDe upacAra rahita dharma sugatine vize dhAraNa karavAthI ja dharma kahevAya che. kahyuM che ke - jJAna prakAzaka che, tapa zodhaka che, saMyama guptikara che. traNeno samAyoga te jinazAsanamAM mokSa kahelo che. sArI rIte karela tapa te cAritra kahyuM. te prANAtipAtAdithI virati svarUpa che, tenA bhedone kahe che * sUtra-232 thI 234 - [32] vyAvRtti traNa prakAre kahI che-DrAinayukta, ajJAnayukata, vicikitsA. e pramANe padArthomAM Asakti ane padArthonuM grahaNa traNa prakAre che. [3] aMta traNa prakAre kahyuM che - lokAMta, vedAMta, samayAMta [3] jina traNa prakAre kahyA che - avadhijJAnajina, manaH pavijJAnajina, kevaLajJAnajina.. kevalI traNa kare che - avadhijJAna kevalI, mana:paryavAna kevalI, kevalajJAna kevalI... anti traNa prakAre kahyA che - avadhijJAnaahad, mana:paryavajJAna ahA, kevalajJAna ahaMnta * vivecana-232 thI 234 : [32] bAvartana - koIpaNa hiMsAdi maryAdAthI nivRtti. te hiMsAdinA hetusvarUpa, phaLane jANanArI jJAnapUrvikA nivRtti, te jJAtAnI sAthe abheda hovAthI gALuM ema 232 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 kahelI che. ajJanA ajJAnathI je nivRtti te banALu kahI, je vicikitsA - saMzayathI nivRtti. nimita ane naimitikanA abhedathI vicikitsA kahelI che. vyAvRtti zabdathI cAritra kahyuM, tenA vipakSAbhUta azubha adhyavasAya ane azubha anuSThAna e baMnenA bhedone atidezathI kahe che- vyAvRtinI jema traNa prakAre adhyapapAdana - koIka indriyanA viSayamAM Asakita. temAM viSayajanya anarthane jANanAranI viSayamAM Asakti te nAbU rAjAnI je Asakti te mana[, saMzayavALAnI Asakti te vicikitsA. paryApadana - samastarUpe sevavuM. te paNa traNa prakAre che. (233] nAgu - jJa, te jJAnathI thAya che, jJAna atIndriyanA arthomAM prAyaH zAstrathI thAya che, mATe zAstranA bheda vaDe tenA bhedane kahe che - pariccheda ke nirNaya. temAM nava - laukika zAstra, lokoe banAvela ane teo dvArA bhaNavA yogya hovAthI arthazAstrAdi. tethI aMta-nirNaya athavA parama rahasya ke paryanta te lokAMta.. e rIte vedano ane samayano paNa aMta jANavo. vizeSa e ke - veda - vedAdi cAra che, ane samaya - jaina siddhAMto. [234] hamaNA samayano aMta kahyo. samaya te jina, kevalI, ahaMtu zabda vAcya puraSo vaDe kahela yathArtha hoya che. mATe jina Adi zabdanA bhedone kahevA traNa sUtro kahe che - te sugama che. vizeSa e ke - rAga, dveSa, mohane jIte te jina-sarvajJa. - X - vaLI strI, zastra, akSa hita hovAthI ahetu ja anumAna thAya. tathA nizcayathI pratyakSa jJAnavathI jinonI mAphaka varte che, te paNa jina che. temAM jene avadhijJAna pradhAna che te avadhijina, te rIte bIjA be paNa jANavA. vizeSa e ke * pahelA be bheda upacArathI che, chelo cheda nipacAra che. upacAranuM kAraNa pratyakSa jJAnIpaNuM che. jene eka, anaMta ke pUrNa jJAnAdi che, te kevalI che. kahyuM che ke - samagra, anaMta ke paripUrNa loko jANe - jue che. kevala yAtri ane kevalajJAna hovAthI te kevalI hoya che. ahIM paNa jinavat vyAkhyA che. devAdi kRta pUjAne yogya che, te ahaMnta athavA jene kaMI chAnuM nathI te aha, bAkI pUrvanI mAphaka jANavuM - A jinAdi salezya hoya che mATe legyA kahe che * sUtra-235,36 - [35] 1- traNa leyAo durgandhavALI che - kRSNa vezyA, nIla vezyA, kApota vezyA. -ra- traNa leyAo sugaMdhavALI che - te, pA, zukla - leyA. e rIte -- durgatimAM laI janArI, 4- sadgatimAM laI janArI, 5saMkSiTA, 6- asaMkilanTA, - amanojJa, -8- manojJa, -- avizuddhA, "10zraddhA, -11- Apazadi, 1ra- prastA, 13- niruta, -14- MidhoNa che. [36] maraNa traNa prakAre che . bALamaraNa, paMDitamaraNa, lAlapaMDita maraNa.. bALa maraNa traNa prakAre - sthita vezya, saMkiaSTa uSNa, pavirata vezyA. paMDita
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/235,233 233 maraNa traNa prakAre - sthita leya, asaMkliSTa vezya, pacavajAta vezya.. bhAlapaMDita maraNa traNa prakAre * sthita vezyA, asaMkliSTa leya, apayanati vezya. * vivecana-235,36 : [235] sUtra sugama che. vizeSa e ke - kharAba gaMdha te durgadha. tenuM durgadhapaNuM pudgalAbhakavaNI che ane pudgalone tathA gaMdhAdino avazya bhAva hoya che. kahyuM che ke - jema gomRtakano durgadha, zvAna mRtaka durgadha, sarpamRtaka durgadha che. tenAthI anaMtaguNa durgadha apazasta lezyAnI hoya che. A lezyAno varNa nAmAnusArI che. kapotavarNa vALI te kApota lezyA - dhUmavarNa jevI. surabhigaMdha te sugaMdha. jema surabhi kulagaMdha, cUrNa karela vAsanI gaMdha che, tenAthI anaMtaguNI sugaMdha traNe prazasta lezyAnI hoya che. teja - agni tenA jevA varNavALI, te tejolezyA, paDAnA garbha jevA vaNalezyA, te pItavarNa padma lezyA, zukla-pratIta che. artha zabdathI prathama sUtra mAka, tamo tyAra, abhilApa vaDe bAkInA sUtro kahevA yogya che. temAM durgati eTale naka, tiryaMcarUpa durgati pratye prANIne laI jAya, te durgatigAminI legyAo. sugati - deva, manuSyarUpa. du:khanA kAraNarUpa hovAthI saMkilaSTa, viparyaya te asaMkSipta vaizyA. manane na gamatA sayukta pugalamaya hovAthI traNa amanojJa che. avizuddha - varNacI [traNa lezyAo malina che.]. Apazasta - traNa lezyA akalyANarUpa che arthAt svIkAravA yogya nathI. zItarakSA - parzathI pahelI traNa snigdharUkSa che, bIjI traNa snigdha ane uNa che - hamaNAM lezyA kahI, have legyA viziSTa maraNane kahe che [36] cAra prakAre che - bAla-ajJAnI mAphaka je varte che arthAt viratino sAdhaka viveka, tenAthI rahita hovAthI bAla - asaMyata che. tenuM maraNa te bAlamaraNa. e rIte bIjA paNa be maraNa jANavA. fka dhAtu gatyarthatvathI jJAnArthaka hovAthI viratirUpa phala vaDe, phaLa mAphaka vijJAna saMyukta hovAthI paMDita-dvajJa ke saMyata. aviratapaNAe bAlapaNuM hovAthI viratapaNAe paMDitapaNuM hovAthI bAlapaMDita te saMyatAsaMyata kahevAya che. fthatA - rahelI, avizuddhaya - asaMkSipTavathI jemAM kRNAdi vezyA che. te sthita lezya... vinag * aMkalezane prApta thatI legyA che jene vize te saMkSipta leya.. gvA - avaziSTathI vizuddha vizeSo pratisamayamAM je lezyAne vize thayelA che te paryavAhatezya. ahIM pahelAM kRSNAdi vaizyAvALo jyAre kRSNAdi vezyAvALA nakAdine vize ja upaje che tyAre prathama sthitalezya maraNa hoya che. jyAre nIla 234 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 lezyAdivALo kRNAdi lezyAvALo nIla-kApota lezyAvALAmAM utpanna thAya te paryavajAtalezya maraNa che. bhagavatImAM kahyuM che - he bhagavan! nizcaya kRSNalezya, nIlalezya, yAvat zuklalezyAvALo thaIne kApotaleyAvALA nairayikamAM utpanna thAya? hA, gautama ! thAya - evuM kema kahyuM? he gautama ! saMkSizyamAna, vizuddhamAna lezyAnA sthAnone vize kApotalezyAmAM pariName che. kApotalezyAmAM pariNamIne kApota lezyAvALA nairayikone vize utpanna thAya che - A kathana anusAra pachInA be sUtromAM paNa sthita lezyA vibhAga jANavo. paMDita maraNane vize lesyAnuM saMkSizyamAnapaNuM nathI. kemake saMyatapaNuM hovAnA kAraNe ja paMDita maraNanuM bALa maraNathI vizeSatva che. bAla paMDita maraNane vize to lezyAnuM mizrava hovAthI saMkSizyamAnapaNuM ane vizuddhamAnapaNuM nathI, mATe A vizeSa che. evI rIte paMDitamaraNa vastutaH be prakAre ja che. kemake tene saMkSizyamAna lezyAno niSedha hovAthI avasthita ane vardhamAna jaizyatva hoya. gividhapaNuM to kathana mAtrathI ja che. bAlapaMDita maraNa to eka prakAre ja che. kemake tene saMkSizyamAna ane paryavajAta lezyAno niSedha hovAthI avasthita lezyatva hoya che. tenuM vividhapaNuM saMkSizyamAna ane paryavajAta lezyAnI nivRttithI traNanA kathananI pravRtti mAga che. anaMtara maraNa kahyuM. marelAne janmAMtare je traNa vastu, jenA mATe prApta thAya che, te tenA mATe ja dekhADavAne kahe che-- * sUtra-233 - jeNe nizcaya nathI karyo tene A traNa sthAnaka ahitane mATe, azubhArthe, ayathArthI mATe, aniayasArthe, anAnagAmiyatapaNe thAya che. te -1- je muMDa thaIne, gherathI nIkaLIne anAra padjyA pAmela sAdhu, ninja pravacanamAM zaMkAvALo, kAMkSAvALo, vinimicchAvALo, bhedasamApa, kaluSa samApanna thaIne niltha pravacanamAM zraddhA na kare, pratIti na kare, ruci na kare te pariSahothI parAjita thAya che, pariSaho AvatA tene saheto nathI. 2- te muMDa thaIne gharathI nIkaLI aNagara padjyA laI pAMca mahAvratomAM zakita yAva4 kaluSabhAva pAmIne pAMca mahAvratonI zraddhA karato nathI cAlatuM pariSaho Ave tyAre sahana karato nathI. 3* te muMDa thaIne gharathI nIkaLI aNagara pratA pAmI cha avanikAyamAM zaMkAvALo thaIne yAvatu pariSahone sahe nahIM. jeNe nirAya karyA che tene A traNa sthAnaka hitane mATe yAvatuM AnugAmitapaNAne mATe thAya che. te A - te muMDa thaIne gharethI nIkaLIne
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/233 235 aNagara pratA pAmela sAdhu 1- nithi pravacanamAM ni:zakti nikAMkSita yAvatu nokaluSa samApaw thaIne niSNa pravacananI zraddhA kare che, prIti kare che, ruci kare che, pariho AvatA tenAthI parAbhava pAmato nathI, pariSaho tene parAjita karI zakatA nathI. -- te muMDa thaIne gherathI, nIkaLIne aNagara pavA pAmIne paMca mahAvatomAM ni:zaMkita, nikAMkSita yAvatu pariSahathI parAbhava na pAme, pariSaho tene parAjita na karI zake. * * te muMDa thaIne, ghara choDIne aNagara padjyA pAmIne cha javanikAyamAM niHzaMkita thAya cAvatu pariSaho vaDe parAjita na thAya ke parikSaNo teno parAbhava na karI zae. vivecana-237 : traNa sthAno -pravacana, mahAvata, jIvanikAyarUpa. avyavasita-nizcayana karanArane, parAkrama na karanArane apathyane mATe, du:khane mATe, asaMgatapaNAne mATe, amokSane mATe, azubhanA anubaMdhane mATe thAya che. jene traNa sthAnako ahitAdipaNA mATe thAya che. te zaMkita -dezathI ke sarvathI saMzayavAnuM. te rIte kAMkSita - matAMtarane paNa sArA mAnanAra, vicikitsa * phaLa pratye zaMkAyukta. A kAraNathI ja bheda samApanna - dvighA bhAvane pAmelo "A ema che ke nahIM' evI mativALo. kaluSa samApanna - 'Ama nathI ja' ema svIkAranAra, tethI nigranyo saMbaMdhI je A te taigraMtha, prazasta-pragata-prathama vacana te pravacana - Agama. sAmAnyathI zraddhA karato nathI, prIti viSaya karato nathI, karavAnI icchAvALo thato nathI. je AvA prakArano che,te pravajita-AbhAsane sahana kare che, te kSaghAM Adi pariSahonA saMbaMdhamAM AvIne ke pratispardhA karIne parAjaya kare che - tiraskAra kare che. bAkI sugama che. kahela sUgathI viparIta sUtra pUrvavat jANavuM. paraMtu - hita eTale potAne ane bIjAne, AlokamAM ke pazlokamAM pathya annanA bhojananI jema doSa na karanAra, sukha eTale tRSAturane zItala jalapAnanI jema AnaMdarUpa kSama eTale ucita, tathAvidha vyAdhine nAza karanAra auSadha pAnava niHzreyasa eTale nizcita zreya-prazasya bhAvathI paMca namaskAra karaNanI jema, anugAmika eTale anugamanazIla * prakAzavALA dravya janita chAyAnI mAphaka sAthe sAthe cAlavAnA svabhAvarUpa - AvA prakArano sAdhu A pRthvImAM ja hoya che, tethI pRthvInA svarUpane kahe che * sUtra-238,239 : [38] ratanapabhAdi pratyeka pRnI traNa valayothI cAre taraphathI gherAyelI che . ghanodadhi valayathI dhanavAna valayathI, ghanavAta valayathI, tanuvAta valayathI. 236 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 [39] nairayiko utkRSTathI traNa samayavALI vigrahagatithI utpanna thAya che, ekendriyane choDIne vaimAnika sudhI ema ja jANavuM. * vivecana-238,239 : [38] rApabhAdi ekaika pRthvI sarvathI - cotathI athavA dizAo ane vidizAomAM vIMTAyelI che. traNa valayamAMnuM prathama ghanodadhi valaya, pachI kramathI be valaya ghanavAna ane tanuvAta che. temAM ghana himazIlAvatu udadhi te ghanodadhi. * x * tenuM valaya te ghanodadhi valaya. tenA vaDe e rIte bIjA be valaya jANavA. vizeSa e ke ghana evo vAyu te ghanavAta, e rIte tanuvAta paNa tathAvidha pariNAma rUpa ja che. ahIM gAyA che - sarve pRthvIo cAre dizAone vize alokane sparzatI nathI kemake te valayothI vIMTAyelI che, te valayanA viDaMbhane huM kahIza - ratnaprabhA pRthvIno ghanodadhi valaya cha yojana, ghanavAta valaya sADAcAra yojana, tanupAta valaya doDha yojana pramANa che. [ukta valayonA pramANamAM dvitIyAdi nArakIomAM A pramANe vadhAro karavo anukrame yojanano trIjo bhAga, eka gAu, gAuno trIjo bhAga, e rIte sAtamI pRthvI sudhI vRddhi karatA javI. A sAta pRthvImAM nAko utpanna thAya che, tethI tenI vidhi kahe che. [239] bi samaya eTale traNa samaya, ke jemAM che te trisamayika. te vigraha - vakragamana vaDe. basono ja basanADImAM utpAda hovAthI be vaLAMka thAya, temAM traNa samayo thAya che - agnithI naiRtya dizAmAM jatAM eka samaya, bIjo samaya samazreNi nIce javuM, trIjA samaye vAyavyadizAmAM javuM. basone ja kasotpattimAM A utkRSTa vigrahagati che. tethI sUtramAM ekendriya varjana karyuM ekendriyone to ekendriyone vize pAMca samaya vaDe paNa utpanna thAya kemake basanADIthI bahArathI trasanADI bahAra utpanna thAya che te A pramANe - pahelA samaye vidizAmAMthI dizAmAM, traNa samaya upara kahyA mujaba, pAMcamA samaye vidizAmAM ekendriyapaNe utpatti. A to saMbhava mAtra che, paNa hoya che to cAra samaya ja. bhagavatIjImAM kahyuM che - he bhagavan! pati sUma pRthvIkAyika jIva adholokanI kSetranADIthI bahAranA kSetramAM samudgAtathI joDAIne urvaloka phoma nADIthI bahAranA kSetramAM aparyApta sUkSma pRvIkAyapaNe je upajavAne yogya che, te jIva he bhagavana! keTalA samayanA vigrahathI utpanna thAya ? he gautama! traNa ke cAra samayavALA vigrahathI. vizeSaNavatI granthamAM paNa kahyuM che - sUtramAM cAra samayathI upara vakragati kahI nathI, paNa lokamAM jIvane pAMca samayika gati ghaTI zake. je jIva sAtamI narakabhUminI vidizAmAM samadghAtathI brAhmalokanI vidizAmAM upaje che, tene niyamA pAMca samayanI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3/4/238,239 238 sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 vAco. vakragati thAya. A rIte jIvane upajavAnA abhAvathI pAMca samayo thatA nathI athavA pAMya samayo thavA chatAM paNa kahela nathI. jema cAra samayanI gati moTA prabaMdhamAM kahI nathI tema ahIM paNa jANavuM. tethI ekendriyane choDIne vaimAnika paryanta jIvone utkRSTathI traNa sAmayika vigraha gati kahI. mohavALA jIvonuM prasthAnaka kahIne have kSINamolavALAne kahe che* sUtra-240 thI 245 : rijhao] flNamoha ahaMnta traNa karma pravRttiono eka sAthe Aya kare che. te A - jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya. (ra41] abhijita nakSatranA traNa tArA che. e rIte zravaNa, azvinI, bharaNI, mRgazIrSa, puSya, jyeSThA nakSatronA paNa traNa-traNa tArA che. [24] arihaMta dharma pachI arahaMta zAMti poNo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALa vyatikrAMta thatA samuux thayA. ri4] zramaNa bhagavaMta mahAvIrathI trIjI yugapuraSa sudhI mokSamArga cAlyo... ahaMnta mallIe 300 puruSa sAthe muMDa thaIne cAvata pratajyA lIdhI. e pramANe pAna paNa jANavA. ri44] zramaNa bhagavata mahAvIrane 300 caudapUrvanI utkRSTa saMpadA hatI. teo jina nahIM paNa jina samAna, savakSara sahiivpAtI ane jinanI mAphaka avitatha kahenArA evA caudapUrvao hatA. (ra45 traNa tikara cakravartIo thayA - zAMti, kuMtha, Ara. * vivecana-240 thI 245 : [240] jene mohanIya karma nAza pAmela che tevA jinane traNa karma pravRtio samakALe kSaya pAme che. kahyuM che ke, chellA samaye jJAnAvaraNIyanI pAMca, darzanAvaraNIyanI cAra, aMtarAyanI pAMca e cauda khapAvIne kevalI thAya. zeSa sugama che. azAzvatAne kahIne zAzvatAne kahe che- [241] abhijita nakSatra Adi sAte suNo sugama che. [24] kSINa mohanuM prasthAnaka kahIne have te viziSTa tIrthakarone kahe che - dhaH>> Adi. eka palyopamanA cAra bhAga paikI traNa bhAga vaDe nyUna dharmajinathI, poNo palyopama nyUna traNa sAgaropama kALe zAMti jina thAya. 1 243] samaUTH, yuga - pAMca varSa pramANa kALa vizeSa athavA lokaprasiddha kRtayugAdi, te yugo kramathI vyavasthita che, tethI guru-ziSya kramathI ke pitA putra kramavALA, yugonI jema puruSo te puruSa yugo - - bIjA puruSa yuga paryanta arthAt jaMbUsvAmI paryanta puruSa yuga, tenI apekSAe bhavano aMta karanAranI atha mokSagAmIonI bhUmi - kALa te yugAMtakara bhUmi. eTale ke bhagavana vardhamAna svAmInA tIrthamAM tenAthI ja AraMbhIne trIjA puruSa jaMbUsvAmI paryanta mokSamArga jI bhagavaMta vIra ekalA, bhagavaMta pArga ane mallI 300-300 puruSo sAthe dIkSA lIdhI che. [244] samaje. asarvajJapaNAo, jina jevA nahIM paNa samagra saMzayano nAza karavA vaDe jina evA, sakala akSara sannipAta-akArAdi varNanA saMyogo che jeone te savakSira sAipAtika arthAt samasta zAstranA jANanArA, vyAkhyAna karanArA jovA cauda pUrvIonI saMpadA hatI. | [45] zAMti, kaMtha, ara e traNa arahaMto ja cakravartI hatA, zeSa tIrthakaro mAMDalika rAjAo hatA. tIrthakaro vimAnathI avatarelA hatA tethI have vimAnanuM prasthAnakava kahe che, * sUtra-246 thI 248 : [24] veyaka vimAnanA traNa para kahyA - (1) hemi - () madhyama(3) uparima - zaiveyaka vimAna prataTa... hemi zaiveyaka vimAna pradTa paNa aNa prakAre che - hemahema - heThThimamadhyama, - hekiMmautarima raiveyaka vimAna prataTa... madhyama veyaka vimAna pradTa paNa traNa prakAre - madhyama hemi, * madhyama madhyama, - madhyama utarima veyaka vimAna pATa... uparima veyaka vimAna pataTa paNa traNa prakAre che - umihemi, - uvarimamadhyama, umi uvarima - zaiveyaka vimAna pradTa. ri4] jIvoe traNa sthAna vaDe upArjana karelA yugalo pApakarmapaNe ekaThA karyA che - kare che - karaze. te A rIte - trI, puraSa, napuMsakaveda saMcita e rIte - cayana, upacayana, baMdha, udIraNA, vedana, nirjarA jaNavA. [248) zipadezika skaMdho anaMtA kahyuM che. e rIte yAvat triguNa rakSa pugalo anaMtA kahyA che. * vivecana-246 thI 248 :| [46] lokapuraSanA grIvA sthAne thayelA te paiveyako, evA vimAno te paiveyaka vimAno, tenA prastaTo - canAvizeSa samUho. - A raiveyakAdi vimAnono vasavATa karmasaMbaMdhe thAya che mATe karmakathana. [24] navAbaT, ityAdi cha sUtro - temAM traNa sthAnaka vaDe eTale strI vedAdi vaDe upArjana karela pugalone pApakarma - azubhakarmavathI uttarottara azubha adhyavasAyathI ekaThA karelA, evI rIte paripoSaNa vaDe vizeSa saMcaya karelA, nikAcita karavAthI dRDha bAMdhelA, adhyavasAya vaza thaI udayamAM nahI Avela karmone udayamAM praveza karAvI udIraNA karelA, anubhava karavAthI vedelA, jIvanA pradezo thakI parizATana vaDe nirjarA karelA [artha jANavA. cayananI mAphaka badhAM pado gaNa kALa vaDe kahevA.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ xo sthAnAMgasUtra saTIkaanuvAda/1 karma pudgala che, tethI pudgala skaMdhone traNa sthAnakathI kahe che- [48] A sUtra spaSTa hovAthI tenuM vivaraNa karyuM nathI. sthAna-3- udezA-4no muni dIparatnasAgare karelo TIkAsahitano anuvAda pUrNa che sthAna-3 saTIka anuvAda pUrNa che - x - x - x - x - ( Agama saTIka anuvAda-bhAga-5 pUro thayo bhAga A sthAnAMga mane ame traNa bhAgamAM goThavela che. sthAna | 5 | paheluM, bIjuM trIjuM cothuM pAMcamuM cha-thI-daza
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.