________________
વસ્તુપાલનું વિદ્યામંડળ કાવ્યો સિવાય હરિહરની બીજી કોઈ રચનાઓ આજે મળતી નથી. શ્રીહર્ષના વંશમાં થયેલે આ કવિ, મહાકવિ બાણની જેમ, ગર્ભ શ્રીમંત હોવા છતાં વસ્તુપાલની કીતિથી આકર્ષાઈ ઠેઠ ગૌડ દેશથી ગૂજરાત સુધી આવ્યો હતો, એ વસ્તુ ગુજરાતની સરસ્વતી સેવાઓ સમસ્ત ભારતવર્ષમાં જે પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી હતી તેની સૂચક છે.
મદન દર વરસ નર્વ નાનાલાસો મન:
–મદન જૂના સમયમાં રાજસભાઓમાં તેમજ અન્યત્ર જ્યાં અનેક કવિઓ એકત્ર થતા ત્યાં તેઓ વચ્ચે અનિવાર્ય રીતે સ્પર્ધા થતી. કેટલીક વાર એ સ્પર્ધા ખૂબ ઉગ્ર રૂપ પકડતી. વસ્તુપાલની સભામાં હરિહર અને મદન એ બે પંડિત વચ્ચે પુષ્કળ વાદવિવાદ થતો. મદન પંડિત કેણુ અને ક્યાં હતા તે વિષે કઈ જાણવા મળતું નથી, પણ પ્રબન્ધકારે હરિહર અને મદનને મહાવીર કહ્યા છે, તે ઉપરથી લાગે છે કે મદન પણ કંઈ સાધારણ કટિને પંડિત નહીં હોય. તેનાં કેટલાંક સૂક્તો પ્રબંધામાં મળે છે. તે અને હરિહર પરસ્પર ખૂબ મત્સર કરતા. આથી વસ્તુપાલે દૌવારિકને આજ્ઞા કરી હતી કે, “જ્યારે આ બેમાંથી એક પંડિત અંદર હોય ત્યારે બીજાને પ્રવેશ કરવા દે નહીં.” પણ એક વાર હરિહર મંત્રીની સાથે વિદ્યાવિદ કરતો હતો ત્યારે મદન આવી પહોંચ્યો. તેણે કહ્યું–
એ સાંભળી હરિહર બેલ્યો
मदन विमुद्रय वदनं हरिहरचरितं स्मरातीतम् ॥ પછી મંત્રીએ વિનેદમાં કહ્યું, “જે સે કાવ્યો રચી કાઢે તેને હું મહાકવિ કહું.” એટલે મદને ત્વરાપૂર્વક નારીએળના વર્ણનનાં સો
