________________
૧૪
વસ્તુપાલનું વિશાળ અને બીજા લેખે અને તેના કુટુંબ વિષે ઘણી હકીકત મળે છે. રાજા વીસલદેવે નાનાકને વિપુલ દાન આપ્યાં હતાં. નાનાકે પોતે પણ સુપાત્રને એવાં જ દાન કર્યા હતા, અને પ્રશસ્તિકાર કહે છે તે પ્રમાણે, લક્ષ્મી અને સરસ્વતીને વિરોધ તેનામાં શમી ગયો હતો. રાજા વીસલદેવ જ્યારે જીવતો હતો ત્યારે નાનાક તેને શાસ્ત્રપુરાણની કથા સંભળાવતો હતો અને તે મરણ પામે ત્યારપછી તેનું પર્વે પર્વે શ્રાદ્ધ સરાવતો હતો એમ પ્રશસ્તિમાં કહ્યું છે. આથી વસ્તુપાલની વિદ્યમાનતામાં નાનાક યુવાવસ્થામાં હશે એમ જણાય છે. નાના કે રચેલું વસ્તુપાલનું સ્તુતિકાવ્ય ઉપદેશતરંગિણી અને ચતુર્વિશતિ પ્રબંધમાં મળે છે.
યશવીર प्रकाश्यते सदा साक्षाद् यशोवारेण मन्त्रिणा । मुखे दन्तयुता ब्राह्मी करे श्रोः स्वर्णमुद्रया ॥
–કીર્તિકૌમુદી યશવીર વસ્તુપાલને ગાઢ મિત્ર હતો અને ઝાલેરના ચૌહાણ રાજા ઉદયસિંહનો મંત્રી હતો. વજુવાનચોવી સત્યં વાવતાત એ રીતે સેમેશ્વરે બન્ને મિત્રોની સ્તુતિ કરી છે. ઘણું કરીને આ મૈત્રીને કારણે તે યશવીરને " કવીન્દ્રબન્ધનું બિરુદ મળ્યું હતું. તે રાજનીતિનિપુણ હોવા ઉપરાંત બહુકૃત વિદ્વાન અને નિપુણ કવિ, વસ્તુપાલ સાથે તેને મેળાપ આબુ ઉપર નેમિનાથના મન્દિરમાં હતો. પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રસંગે થયું હતું. તે સમયે યશવીરે વસ્તુપાલનું એક કવિત્વપૂર્ણ ક્ષેથી સ્વાગત કર્યું હતું. (પુરાતન પ્રબન્ધસંગ્રહ, પૃ. ૭૦) વસ્તુપાલે પણ મિત્રભાવે કરેલી યશવીરની કવિત્વમય પ્રશંસા ના સંખ્યાબંધ શ્લેકે પ્રબન્ધામાં મળે છે. ( શિલ્પશાસ્ત્રને પણ યશવીર ઉત્તમ જ્ઞાતા હતા. આબુ ઉપરના એ મન્દિરના શિલ્પકામમાં તેણે કેટલાક દોષ બતાવ્યા હતા.
વિખ્યાત આલંકારિક માણિજ્યચન્દ્ર પણ યશવીરની સ્તુતિ કરતાં કહ્યું છે કે, ' '
