________________
વસ્તુપાલનું વિચામડળ અને બીજા લેખે
કુંવરનામાન) સાથે કુમારપાલના લશ્કરને યુદ્ધ થયું હતું. તેમાં “પ્રબધચિન્તામણિકારના જણાવ્યા પ્રમાણે, સેનાનાયક ઉદયન મરણતોલ ઘાયલ થ હતો અને કુમારપાલચરિત'કારના કથન મુજબ, ઉદયને સુંવરને મારીને તેના પુત્રને ગાદીએ બેસાડ્યો હતો. કુમારપાલના સૌરાષ્ટ્રમાંના વિગ્રહનો આ એકમાત્ર ઉલ્લેખ આપણને પ્રબન્ધામાંથી મળે છે, પરંતુ તે આ શિલાલેખમાં વિવક્ષિત નથી; કેમકે સોમનાથ અને તેની આજુબાજુને પ્રદેશ તો તે પૂર્વે ઘણે સમય થયાં અણહિલવાડના પૂર્ણ આધિપત્ય નીચે હતો. સુંવર સૌરાષ્ટ્રના કયા પ્રદેશને રાજા હતો તે વિષે પ્રબન્ધામાં કંઈ સ્પષ્ટતા નથી, પરંતુ દક્ષિણ કાઠિયાવાડ એટલે કે સોમનાથની આજુબાજુના પ્રદેશને તે રાજા હોય, એ બનવા જોગ નથી. કેટલાક અનુમાન કરે છે તેમ તે ગોહિલવાડનો કઈ મેર સરદાર હોય. તો પછી આ શિલાલેખમાં જેમને ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે તે આભીરે કાણ? “પ્રબંધચિન્તામણિમાં એક સ્થળે
નાગઢના રા' નવઘણને “આભીરનો રાણું છે. * આપણે શિલાલેખ પણ જૂનાગઢ નજદીકન–સોરઠનો છે. એટલે તેમાં બતાવેલ આભીરો એ સોરઠની અર્ધસંસ્કૃત લડાયક કામ આહીર હશે. એ લેકેને એકાદ નાનકડો બળવો પ્રભાસના હાકેમ ગૂમદેવે શમાવી દીધો હશે, જેને અહીં ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. પ્રબન્ધામાં કોઈ સ્થળે આનું સૂચન નથી તથા સ્થાનિક હાકેમે જ તે દાબી દીધે હતો એ જોતાં આ ઝઘડે ઐતિહાસિક અગત્ય આપવા જેવું નહીં હોય. છતાં તેની નોંધ પ્રભાસના સ્થાનિક ઈતિહાસની એકાદ કડી સાંધવામાં મદદગાર થાય ખરી.
શિલાલેખની જે પંક્તિઓ ખંડિત અથવા અખંડિત સ્વરૂપમાં જળવાઈ રહી છે તે સર્વ શાર્દૂલવિક્રીડિતમાં છે. પંક્તિવાર લેખ નીચે મુજબ છે
[૧] ગયઃ સ... [૨] =બતારnfીવવા. * “પ્ર. ચિં” (ભાષાન્તર), પૃ. ૧૩૪
