________________
સોભાગ્યપંચમી કથા
(જૂની ગૂજરાતી ગદ્ય ) [કાર્તિક શુદિ પાંચમ-જ્ઞાનપંચમી અથવા સૌભાગ્ય પંચમીનું માહાભ્ય વર્ણવતી વરદત્ત અને ગુણમંજરીની કથા જૈન સાહિત્યમાં સુપ્રસિદ્ધ છે, એ તિથિને ઘણે મહિમા જૈન શાસ્ત્રોમાં કહેલો છે. તે દિવસે પુસ્તકોની યથાવિધિ પૂજા કરીને જ્ઞાનનું આરાધન કરવામાં આવે છે. સંસ્કૃત, પ્રાકૃત અને અપભ્રંશમાં તથા ગુજરાતી વગેરે પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં પણ જ્ઞાનપંચમીનું માહાભ્ય વર્ણવતી નાનીમોટી કથાઓ તેમજ સ્તવનાદિ રચાયેલાં છે. જ્ઞાનની આશાતના કરવાથી કેવું દુર્ભાગ્ય, અને જ્ઞાનની આરાધના કરવાથી કેવું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થાય છે તે તેમાં વર્ણવેલું છે. એ જ કારણથી જ્ઞાનપંચમી સૌભાગ્ય પંચમી પણ કહેવાય છે. એ વિષે કહેલું છે
जायतेऽधिकसौभाग्यं पश्चम्याराधनात् नृणाम् ।
इत्यस्या भभिधा जज्ञे लोके सौभाग्यपञ्चमी ।। વિક્રમના સત્તરમા શતકમાં થઈ ગયેલા તપાગચ્છીય કનકકુશલે સં. ૧૬૫૫ માં સંસ્કૃતમાં સંક્ષિપ્ત પંચમીથા રચેલી છે. એ કથાને એ સમયની ભાષામાં બાલાવબોધ અર્થાત ગદ્યાનુવાદ તેમણે પોતે જ રચેલે છે. એ ગલ્લાનુવાદની સં. ૧૭૮૦ માં લખાયેલી હાથપ્રત મને
