________________
‘પ્રખ,કાશ’ના સુઇઝુદ્દીન કાણુ ?
છતાં બળવાન યુવનાની વીરધવલને ધાસ્તી હતી. વસ્તુપાલે તે દૂર. કરવાનું વચન આપ્યું; નાગપુર(નાગાર)માં શાહ (સાધુ) ટૅક્ડાના પુત્ર શાહ પુનઃડ નામે હતા. તેને મુઇઝુદ્દીન સુલતાનની બેગમ બીબી પ્રેમકલાએ પેાતાના ભાઈ કર્યાં હતા. તે સં. ૧૨૮૬ માં મુઇઝુદ્દીનની આજ્ઞા લઈ શત્રુ ંજયના સ ંધ કાઢી નાગપુરથી નીકળ્યેા. આ સમાચાર સાંભળ તેજપાલ માંડળ સુધી તેની સામે ગયા. બન્ને ભાઈઓએ સંધની ખૂબ સેવા કરી તથા પુનડની આગતાસ્વાગતા કરી શત્રુંજયની યાત્રા કરાવી.
પૂનડના ગયા પછી મુઇઝુદ્દીન બાદશાહની મા મક્કે હજ કરવા જવા માટે વહાણુમાં ખેસવા ખંભાત આવી અને એક મુસલમાન વહાણુવટીને ત્યાં ઊતરી. વસ્તુપાલને આ વાતની ખબર મળતાં તે મુઠ્ઠી વહાણુમાં બેઠી એટલે કાળીએ માકલી તેણે એને સ` ધનમાલ લૂંટી લેવરાવ્યા. આથી વહાણવટી મન્ત્રી પાસે ફરિયાદ કરવા આવ્યા. વસ્તુપાલે બધી વાત સાંભળી, કોળીઓને ખૂબ ધમકાવ્યા અને મુઢ્ઢીને બધા માલ પાધ્યે અપાવ્યા. મુઢ્ઢી બહુ રાજી થઇ.
સુલતાનની મા મક્કે જઇને પાછી આવી ત્યારે વસ્તુપાલ તેને મૂકવા ઠેઠ દિલ્હી સુધી ગયા. બાદશાહ આગળ મુઠ્ઠી તે યાત્રાને બદલે વસ્તુપાલનું' જ વર્ણન કરવા લાગી. એટલે તેણે સવાર માકલી ગામ બહાર ઊતરેલા વસ્તુપાલને મેલાવ્યા. તેણે બાદશાહ સમક્ષ નજરાણું મૂકી પ્રણામ કર્યાં. બાદશાહે કહ્યું, અમારી માતાજીની તમે બહુ ચાકરી કરી છે તે તમારી ઇચ્છામાં આવે તે વસ્તુ માગી લો.' ત્યારે વસ્તુપાલે કહ્યું: અમારે કોઇ વાતની ખામી નથી, એટલે માગવાનુ` માત્ર આટલું જ કે તમારે ગૂજરાતના રાજ્ય સાથે સન્ધિ રાખવી અને ગુરધરા ઉપર ચઢાઈ કરવી નહીં; તથા મમ્માણી ખાણમાંથી પાંચ પત્થર મને લેવા દેવા.’
બાદશાહે પ્રસન્ન થઇ વસ્તુપાલની એ માંગણીઓ માન્ય રાખી.
૨. મૂર્તિ આ બનાવવા માટેના પત્થર જેમાંથી નીકળતા હતા તે “મમ્માણી ખાણના અન્યત્ર પણ ઉલ્લેખ આવે છે. એ ખાણ કયાંની ? અજમેરની હરો ?
