________________
વસ્તુપાલનું વિધામંડળ
स्वनिर्मितं किञ्चन गथपथઅવંજયબાનાવી... . प्रोक्तं गृहीत्वा प्रविरच्यते स्म रसाढ्यमेतस्सुभटेन नाट्यम् ।।
નાનાક પંડિત मुखे यदीये विमऊं कवित्वं बुद्धौ च तत्वं हृदि यस्य सत्वम् । करे सदा दानमयावदानं पादे च सारस्वततीर्थयानम् ।। काव्येषु नव्येषु ददाति कर्ण प्राप्नोति य: संसदि साधुवर्णम् । विभूषणं यस्य सदा सुवर्ण प्राप्त तु पात्रे न मुखं विवर्णम् ॥
–સરસ્વતી સદન પ્રશસ્તિ નાનાક પંડિત આનંદપુરને કાપિઝલગોત્રીય નાગર બ્રાહ્મણ હતો. તેના પિતાનું નામ ગોવિંદ હતું. ગોવિંદના ત્રણ પુત્રમાં નાનાક વચેટ હતો. તેના કુટુંબમાં વિદત્તાને વારસે વંશપરંપરાથી ઊતરી આવેલ હતું. નાનાકે કાતન્ન વ્યાકરણને સંપૂર્ણ અભ્યાસ કર્યો હતો. રામાયણ, મહાભારત, પુરાણું અને સ્મૃતિઓમાં તે પારંગત હતો, કાવ્ય, નાટક અને અલંકારમાં નિપુણ હતો તથા આખા ગાદનો જ્ઞાતા હતા. સારંગદેવ વાઘેલાના સમયનો એક અધૂરે શિલાલેખ વંથળીમાંથી મળ્યો છે, તે નાનાકની રચના હોય એમ તેના અંતમાં પ્રશસ્તિકારના કુટુંબ વિષે જે હકીકત આપી છે તે ઉપરથી જણાય છે. વીસલદેવની રાજસભામાં જેઓએ અમરચન્દ્રસૂરિની કવિત્વશક્તિની પરીક્ષા કરી હતી તેમાં નાનાક પણ હતું, પરંતુ નાનાકની કઈ સળંગ કૃતિ અત્યારસુધીમાં જાણવામાં આવી નથી. તેણે સં. ૧૩૨૮ માં પ્રભાસના સમુદ્રકિનારે સારસ્વત સદન-પાઠશાળા બાંધી હતી. એ સરસ્વતી સદનની બે પ્રશસ્તિઓમાંથી નાનાક
