________________
૩૨
કે, એ પંડિતથી ગમે તેવા ગહન શાસ્ત્રીય વિષયને એટલે તે સરળ કરીને સંભળાવે છે કે સહેજસાજ જ્ઞાનવાળાને પણ તેને બેધ સત્વર થઈ શકે છે. પંડિતશ્રીના મજકુર ભાપણનો સમાવેશ આ ઠેકાણે કરવાને બની શકતું નથી; કેમકે તેમ કરતાં ઘણાં પાનાં શેકાય (અને ધાર્યા કરતાં સવાયું કદ તો થઈ ચુક્યું છે.) પરંતુ તેમની અદ્દભૂત શતાવધાન આદિ શકિતની સહેજ ોંધ આ ઠેકાણે લીધા વિના રહેવાતું નથી.
પેટા પ્રકરણ.
પંડિત શ્રીગઠ્ઠલાલજી આર્યધર્મના જ્ઞાતા અને પ્રાચીન સંસ્કૃત વિધામાં સર્વ પ્રકારે કુશલ છે–ચારે વેદ, ન્યાય, મી. માંસા, તર્ક, સાં ખ, ગ, વ્યાકરણ, સાહિત્ય. તિવાદિ શાસ્ત્રોમાં તેઓ નિપુણ છે, એટલું જ નહીં, પણ તેઓ શતાવધાની અને શીઘ્રકવિ છે. શતાવધાન એટલે તે બાબત ઉપર એક વેળાએ લક્ષ આપવું તે. શતાવધાનના ઘણા પ્રકાર છે -
(૧) સંસ્કૃત, બ્રીજ, ગુજરાતી, મરાઠી આદિ પંડિતથીને જાણીતીજ માત્ર નહીં, પણ તેમને કેવલ અજાણ એવી અંગ્રેજી, કેચ, લાટીન,ચીક ફારસી, જર્મન ઈત્યાદિ ભાષાન, વખત હોય તે પ્રમાણે પ-૧૦-૧૫ કે તેથી પણ વધારે શબ્દનાં, તેટલાં જ કે તેથી વધારે જુદાં જુદાં વા, પૃચ્છક કાગળ પર લખી રાખે અને પછી પોતપોતાનાં વાક્યને ગમે તે એક શબ્દ પંડિતશ્રીને દરેક પૃચ્છક તરફથી કહેવામાં આવે, એમ જેટલા ગૃહસ્થ જેટલી ભાષાની પૃચ્છા ધારી હોય તે તે ભાષાની પૃચ્છાના
