________________
ધર્મ વડે જ સર્વ પ્રકારનું સુખ સંપાદન કરાય છે. ત્યારે ધર્મ તે શું? તેને કેમ ઓળખ પૂર્વમીમાંસામાં ધર્મનું લક્ષણ આ પ્રમાણે કહેલું છે. પ્રેરણા અને વિધિ એજ ધર્મનાં મુખ્ય લક્ષણ છે. તે લિંગ, લેટ, લોટ, તથ્થત અને અનિયત
એ પાંચથી જણાય છે, જેમકે મહાલંધ્યામુપાત્ એટલે પ્રતિદિન સંધ્યા કરવી જ જોઈએ; ત્રાહ્મળ નાવાવ બ્રાહ્મણને તિરસ્કાર ન કરો ઈત્યાદિ દ્રષ્ટાંતોથી ધર્મનું સ્વરૂપ સમજી શકાય છે.ત્યારે હવે ધર્મને અધિકારી કોણ? તો તણાધર વર્ગીશ્રમવાનું માત્ર વર્ણાશ્રમવાળા તેના અધિકારી છે. અર્થાત્ ચારે વર્ણના મનુષ્યોએ પિતા પોતાના આશ્રમાદિ ધર્મનું યથાર્થ આચરણ કરવું જોઈએ. વર્ણાશ્રમ ધર્મ પાળવાથી કેટલો લાભછે તે દેખાડવાને કહ્યું છે કે – वर्णाश्रमाचारवता पुरुषेण परः पुमान् । विष्णुराराध्यते धर्मधर्मः सर्वार्थसाधकः॥
વર્ણાશ્રમધર્મવાળો જે પુરૂષ છે તે મહાન પુરૂષ વિષણુનું આરાધન કરે છે, અને ધર્મનું આચરણ કરીને, તે ધર્મ વડેજ પિતાના સર્વે અ સાધી લે છે.
હવે, ચારે વર્ણના મનુષ્યો સંસ્કારના અધિકારી છે, તે કેવી રીતે, તો કેब्रह्मक्षत्रियविट्शूद्रा वर्णास्त्वाधास्त्रयो द्विजाः। . निषकाद्याः स्मशानांतास्तेषां वै मंत्रतः नियाः ॥
