________________
૫૬
( અન્વય અને વ્યતિરેક ઉભયરીતે જોતાં ) જે પરમેશ્વરથી આ જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને લય સિદ્ધ થાય છે; કાર્યરૂપ પ્રપંચને વિષે ધડામાં માટીની પેઠે અને કુંડળ વગેરે ધરેણાંમાં સુવર્ણની પેઠે જે પરમેશ્વર વ્યાપી રહેલા છે; જેમ કુભાર ધડા વગેરેનું અને સાની ધરેણાનું નિમિત્ત કારણ એટલે કતા હાય છે, તેમ આ જગતનું નિમિત્ત કારણ પણ જે પરમેશ્વર છે; જે સર્વ પુરૂષાર્ય તથા પ્રપંચને જાણનાર અને સ્વયંપ્રકાશ છે એટલે જ્ઞાનરૂપ પણ પેાતેજ છે; જે વેદના ખરેદ અર્થ જાણવાને મેટા બુદ્ધિમાન દેવ જેવા પણ અત્યંત મેહુ પામે છે ( મતથી અનેક અર્થની કલ્પના કરે છે.) એવા વેદરૂપ બ્રહ્મસ્વરૂપને જે પરમેશ્વરે અતર્યામીરૂપે, આદિ કવિ બ્રહ્માના હૃદયમાં અભિપ્રાય સહિત અને પુરાણુ સહિત પ્રકાશ કા; જેમ સૂર્યના કિરણાથી મૃગજળ એટલે ઝાંઝવાનું પાણી દેખાય છે તે મિથ્યા છે, સ્થિર પાણીમાં બ્રાંતિથી · આ કાચ છે ’એવી બુદ્ધિ થાય છે, તથા કાચને વિષે આ પાણી છે' એવી બુદ્ધિ થાય છે તે જેમ સાચી નથી, તેજ પ્રમાણે તમેગુણના કાર્યરૂપ પંચભૂતાની સૃષ્ટિ, રજોગુણના કાર્યરૂપ દ્રિની સૃષ્ટિ, અને સત્વગુણના કાર્યરૂપ દેવતાઓની સૃષ્ટિ જે પરમાત્માને વિષે મિથ્યા. છે; જે પરમેશ્વર પેાતાના જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશથી નિરંતર અવિ
6
ܕ
* જેમ મનુષ્ય આદિ પ્રાણીઓમાં પુચભૂતનું શરીર, પદ્રીએ અને તેના પ્રેરક દેવતાઓ એ ત્રણે અધિષ્ઠાતા જીવથી જુદાજ હાય છે, તેમ પરમાત્માના સ્વરૂપમાંથી પરમાત્મા મનુખ્યાદિ આકારનું સ્વરૂપ દેખડાવે તેપણ તે સ્વરૂપ સંપૂર્ણ સચ્ચિદાન દરૂપ હોય છે. લૈકિક બુદ્ધિથી તેમાં ભૌતિક શરીરની, ઋદ્ધિઓની અને દેવતાઓની કલ્પના મિથ્યા છે.
