________________
૬૨
તે બ્રાહ્મણ, તેજસ્વીપણું, શુરવીરતા, લડાઇને પ્રસંગે પાછું ન કરવું, જેને હુકમ કરે તેનાથી તે કામ કરવાની ના ન પડાય એટકા કરપ ઇત્યાદિ ગુણે જેનામાં મુખ્ય હોય તે ક્ષત્રી ; વ્યાપારતી કળા, દ્રવ્ય સંચય કરવાની બુદ્ધિ, દેશેાપયેાગી પદાર્યને સંગ્રહ કરવાની અને સંગ્રહુ કરેલા પદાર્થની ચતુરાઇથી સંભાળ રાખવાની ટેવ, ખેતી, ગાયનું રક્ષણ વગેરે કરવાની કુશળતા ઇત્યાદિ ચણા જેનામાં પ્રધાનપણે હાય તે વૈશ્ય; અને યંત્રકળાની પ્રવૃત્તિ, શિલ્પવિદ્યાનું જ્ઞાન, અનેક પ્રકારની કારીગરી, તથા બધી જાતની કળામાં કુશળતા, ગાવું, નાંચવું અને જિ વર્ગની સેવા કરવી એ વગેરે ગુણે જેનામાં સ્વાભાવિક હેય તે શૂદ્ર—એમ વર્ણન છે. પ્રાચીન ગ્રંથોમાં રાત્રધર્મના પ્રસંગમાં સંચાનું વર્ણન છે. આ મારૂં ખેલવું હાલ જેમ કેટલાક લોકો વેદમાંથી તાર, નળ, આગગાડી વગેરે કહાડી આપે છે તેવું નથી. પણા શાસ્ત્રામાં સંચાઓનું વર્ણન છે, પણ તે હાલ જેવા સંચા અંગ્રેજ વગેરે લેાકેા બનાવે છે, તેવાજ હા કે જુદી જાતના હૈ। તે વિષે મારૂ કહેવું નથી. ત્યારે બધા માણસામાં તે તે વર્ણના શાસ્રાક્ત ગુણો કેમ માલમ પડતા નથી ? આ આશંકાના ઉત્તર મારે દેવાના બાકી રહ્યા નથી, પણ કળિયુગના આરંભમાંજ એ વાતને ઉત્તર દેવાઇ ગયેા છે. મહાભારતના વનપર્વમાં અજગર અને યુધિષ્ઠિરનો સંવાદ છે. તેમાં એવીજ એક શકા ઉડાવવામાં આવી છે કે “ અગાઉ જાતિ ઓળખાતી હતી અને હાલ વર્તાતી નથી તેનું કારણ શું?’ તેના ઉત્તરમાં ભીમે કહ્યું કે:હું મહાશય ! વ્યભિચાર કર્મે વધવાથી જાતિમાં દૂષણુ
-
ઃઃ
=
