________________
૯૦
હું કહું છું કે આપણા કરતાં તે અંગ્રેજ લોકો સારા છે. કે તેઓને એક નાને છોકરો હશે તે પણ એમ બોલશે કે અમારામાં કોઈ પણ મનુષ્ય મૂર્ખ નથી. તેનું કારણ શું? તેમના માં પણ મૂખ પદા તો થાય છે. પણ તે લોકોની વિદ્યાભ્યાસ વગેરે કરાવવાની રીતિ એવી છે કે તેથી ઘણે ભાગે મૂર્ખ રહેતા નથી. પ્રથમ તો તેમનાં છોકરાંનાં રમકડાં હોય તે પર તે રમકડાના નામનો પહેલો અક્ષર એવે તે મોટે લખે કે બાલક છોકરાને પણ રમતમાં મૂળાક્ષર ઓળખવાનું જ્ઞાન થાય. પછી તેનો વિદ્યાભ્યાસ જારી રાખવામાં આવે છે. તેમ છતાં પણ કોઈ ભણ્યો નહીં અને ઠેઠ રચા તો તેને લશ્કરી ખાતામાં રાખવામાં આવે છે. જ્યાં આવું બને છે ત્યાં મૂર્ખ મળવા મુશ્કેલ થાય એમાં શી નવાઇ? હાલ કેટલાક અંગ્રેજોના જાણ્યામાં આવ્યું છે કે રેશમી અબેટીયું હિંદુ લેકે પહેરે છે તે ઘણું ઉત્તમ છે. તે પણ કોઈ અંગ્રેજને અબેટીયું કે સુતરાઉ દેતયું પહેરતાં મેં જોયું નથી. તેનું કારણ એજ કે તેઓનું સ્વદેશાભિમાન–અને આપણું લેકે કેવા સ્વદેશાભિમાની છે કે, કેટ, પાટલુન વગેરે અનેક અંગ્રેજલક જે પહેરવેશ તથા તેમનાં જેવાં આચરણ કરીને અંગ્રેજીમય થઈ પડ્યા છે! તેમ ન કરતાં કંઈ પણ સ્વદેશાભિમાન રાખવાની ઘણી જ જરૂર છે.
આ કળિયુગમાં મનુષ્યની આવરદા ૧૦૦ વર્ષની ગણાય છે. તેમાંથી સુમારે પ૦વર્ષ તે ખાનપાન નિદ્રામાં ગયાં -૧વર્ષ તે બચપણમાં રમત ગમતમાં વિયાં. બાકી રહ્યાં ૪૦–તેમાંથી પણ ગુરુનિંદા, વેદનિંદા, ભગવજનનિંદા, અસત્ય ભાષણ,
